Đề tài Tính toán, thiết kế bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt cho huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang

Chöông 1 MÔÛ ÑAÀU 1.1. Ñaët vaán ñeà Chôï Gaïo laø moät trong 4 huyeän phía ñoâng tænh Tieàn Giang. Maät ñoä daân soá cuûa huyeän khaù cao 808 ngöôøi/km2. Tröôùc ñaây, kinh teá huyeän chuû yeáu döïa vaøo saûn xuaát noâng nghieäp; löôïng raùc thaûi sinh hoaït tuy lôùn nhöng ña phaàn laø pheá phaåm noâng nghieäp coù theå vöùt boû ngoaøi vöôøn hoaëc san laáp choã truõng. Rieâng ôû thò traán Chôï Gaïo thì CTR sinh hoaït ñöôïc ñoäi veä sinh moâi tröôøng thu gom vaän chuyeån vaø ñoå ñoáng ôû nhöõng baõi raùc loä thieân. Hieän nay, vôùi xu theá hoäi nhaäp vaø phaùt trieån kinh teá, toác ñoä ñoâ thò hoùa ngaøy caøng taêng vaø söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp, dòch vuï…daãn ñeán möùc soáng cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng ñöôïc naâng leân roõ reät. Löôïng chaát thaûi phaùt sinh töø nhöõng hoaït ñoäng sinh hoaït ngaøy moät nhieàu hôn phöùc taïp veà thaønh phaàn vaø ñoäc hôn veà tính chaát laøm naûy sinh nhieàu vaán ñeà môùi trong coâng taùc baûo veä moâi tröôøng vaø chaêm soùc söùc khoûe coäng ñoàng. Moät trong nhöõng phöông phaùp xöû lí CTR ñöôïc xem laø kinh teá nhaát ñoù laø xöû lí CTR theo phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh. Ñaây cuõng laø phöông phaùp ñöôïc duøng phoå bieán ôû caùc quoác gia phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån. Nhöng phaàn lôùn caùc baõi choân laáp CTR ôû nöôùc ta khoâng ñöôïc qui hoaïch vaø thieát keá theo ñuùng tieâu chuaån cuûa baõi choân laáp hôïp veä sinh. Ñöùng tröôùc caùc vaán ñeà caáp baùch cuûa huyeän, ñoà aùn: “Tính toaùn, thieát keá baõi choân laáp CTR sinh hoaït cho huyeän Chôï Gaïo, tænh Tieàn Giang töø nay ñeán 2020” ñöôïc thöïc hieän nhaèm giaûi quyeát caùc vaán ñeà hieän taïi vaø ñònh höôùng cho töông lai; goùp phaàn thöïc hieän chuû tröông phaùt trieån kinh teá beàn vöõng cuøng vôùi baûo veä moâi tröôøng cuûa nhaø nöôùc. 1.2. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi Muïc tieâu cuûa ñeà taøi laø thieát keá moät baõi choân laáp CTR hôïp veä sinh cho huyeän Chôï Gaïo, tænh Tieàn Giang töø nay ñeán 2020. 1.3. Giôùi haïn cuûa ñeà taøi Ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu caùc vaán ñeà lieân quan tôùi quaù trình thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR sinh hoaït baèng phöông phaùp xaây döïng baõi choân laáp hôïp veä sinh treân ñòa baøn huyeän Chôï Gaïo vaø khoâng tìm hieåu caùc vaán ñeà ngoaøi huyeän. 1.4. Noäi dung nghieân cöùu Ñeà taøi taäp trung giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà sau: Ñieàu tra khaûo saùt veà hieän traïng phaùt sinh CTR sinh hoaït vaø hieän traïng quaûn lyù CTR sinh hoaït treân ñòa baøn huyeän Chôï Gaïo; Döï baùo taûi löôïng CTR sinh hoaït taïi huyeän Chôï Gaïo giai ñoaïn 2007 – 2020; Ñeà xuaát coâng ngheä xöû lyù CTR sinh hoaït baèng phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh; Tính toaùn, thieát keá baõi choân laáp CTR sinh hoaït cho huyeän Chôï Gaïo giai ñoaïn 2007 – 2020. 1.5. Phöông phaùp nghieân cöùu 1.5.1. Khaûo cöùu taøi lieäu Caùc vaên baûn phaùp quy cuûa trung öông vaø ñòa phöông coù lieân quan ñeán vaán ñeà quaûn lyù veä sinh moâi tröôøng ñoái vôùi CTR; Caùc vaên baûn vaø caùc quy ñònh ñoái vôùi vieäc xaây döïng baõi choân laáp CTR hôïp veä sinh; Caùc döõ lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân: ñòa chaát, ñòa hình, ñòa maïo, ñaát, khí töôïng thuûy vaên; Caùc döõ lieäu veà hieän traïng vaø quy hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa huyeän Chôï Gaïo. 1.5.2. Nghieân cöùu thöïc ñòa Ñieàu tra khaûo saùt hieän traïng CTR sinh hoaït vaø caùc bieän phaùp xöû lyù cuûa huyeän; Khaûo saùt hieän traïng caùc baõi raùc vaø khu vöïc döï kieán xaây döïng baõi choân laáp; Tham khaûo tình hình hoaït ñoäng cuûa 2 baõi choân laáp ñang hoaït ñoäng cuûa tænh Tieàn Giang. 1.5.3. Phöông phaùp löïa choïn ñòa ñieåm, xaäy döïng vaø vaän haønh baõi choân laáp AÙp duïng caùc qui ñònh theo Thoâng tö 01/2001/TTLT-BKHCNMT-BXD ngaøy 18/01/2001 veà “Höôùng daãn caùc qui ñònh veà baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi vieäc löïa choïn ñòa ñieåm, xaây döïng vaø vaän haønh baõi choân laáp CTR”. Tham khaûo caùc kyõ thuaät thieát keá baõi choân laáp CTR hieän nay taïi Vieät Nam. Chöông 2 TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT 2.1. Toång quan veà CTR sinh hoaït 2.1.1. Ñònh nghóa CTR CTR (Solid Waste) laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng…) trong ñoù quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. (Nguoàn: Quaûn lyù CTR, Taäp 1, NXB Xaây Döïng). Theo quan ñieåm môùi: CTR ñoâ thò (goïi chung laø raùc thaûi ñoâ thò) ñöôïc ñònh nghóa laø: vaät chaát maø con ngöôøi taïo ra ban ñaàu vöùt boû ñi trong khu vöïc ñoâ thò maø khoâng ñoøi hoûi söï boài thöôøng cho söï vöùt boû ñoù. Theâm vaøo ñoù, chaát thaûi ñöôïc coi laø CTR ñoâ thò neáu chuùng ñöôïc xaõ hoäi nhìn nhaän nhö moät thöù maø thaønh phoá phaûi coù traùch nhieäm thu gom vaø tieâu huûy (Nguoàn: Quaûn lyù CTR, Taäp 1, NXB Xaây Döïng). 2.1.2. Chaát thaûi raén sinh hoaït CTR sinh hoaït laø chaát thaûi lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, nguoàn taïo thaønh chuû yeáu töø khu daân cö, caùc cô quan tröôøng hoïc, caùc trung taâm dòch vu,ï thöông maïi… 2.1.3. Phaân bieät giöõa CTR sinh hoaït vaø CTR coâng nghieäp a. CTR sinh hoaït CTR bao goàm caùc thaønh phaàn: Chaát thaûi thöïc phaåm: goàm thöùc aên thöøa, rau quaû… loaïi chaát thaûi naøy mang baûn chaát deã bò phaân huyû sinh hoïc; Chaát thaûi tröïc tieáp cuûa ñoäng vaät chuû yeáu laø phaân; Chaát thaûi loûng: chuû yeáu laø buøn ga coáâng raõnh, laø caùc chaát thaûi ra töø caùc khu vöïc sinh hoaït cuûa daân cö; Caùc CTR töø ñöôøng phoá coù thaønh phaàn chuû yeáu laø laù caây, que, cuûi, nilon, bao goùi…; Ngoaøi ra coøn coù thaønh phaàn caùc chaát thaûi khaùc nhö: kim loaïi, saønh söù, thuûy tinh, gaïch ngoùi vôõ, ñaát ñaù, cao su, chaát deûo, tro xæ vaø caùc chaát deã chaùy khaùc. b. Chaát thaûi raén coâng nghieäp Thaønh phaàn CTR ña daïng. Phaàn lôùn laø caùc pheá thaûi töø vaät lieäu trong quaù trình saûn xuaát, pheá thaûi töø nhieân lieäu phuïc vuï cho saûn xuaát, caùc pheá thaûi trong quaù trình coâng ngheä, bao bì ñoùng goùi saûn phaåm. 2.1.4. Nguoàn goác phaùt sinh CTR CTR sinh hoaït phaùt sinh töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, coù theå ôû nôi naøy hay ôû nôi khaùc; chuùng khaùc nhau veà soá löôïng, kích thöôùc, phaân boá veà khoâng gian. Vieäc phaân loaïi caùc nguoàn phaùt sinh CTR ñoùng vai troø quan troïng trong coâng taùc quaûn lyù CTR. CTR sinh hoaït coù theå phaùt sinh trong hoaït ñoäng caù nhaân cuõng nhö trong hoaït ñoäng xaõ hoäi nhö töø caùc khu daân cö, chôï, nhaø haøng, khaùch saïn, coâng ty, vaên phoøng vaø caùc nhaø maùy coâng nghieäp. Moät caùch toång quaùt CTR sinh hoaït ôû huyeän Chôï Gaïo ñöôïc phaùt sinh töø caùc nguoàn sau: Khu daân cö: CTR töø khu daân cö phaàn lôùn laø caùc loaïi thöïc phaåm dö thöøa hay hö hoûng nhö rau, quaû, vv…; bao bì haøng hoùa (giaáy vuïn, goã, vaûi da, cao su, PE, PP, thuûy tinh, tro, vv…), moät soá chaát thaûi ñaëc bieät nhö ñoà ñieän töû, vaät duïng hö hoûng (ñoà goã gia duïng, boùng ñeøn, ñoà nhöïa, thuûy tinh…), chaát thaûi ñoäc haïi nhö chaát taåy röûa (boät giaët, chaát taåy traéng vv…), thuoác dieät coân truøng, nöôùc xòt phoøng baùm treân caùc raùc thaûi. Khu thöông maïi: Chôï, sieâu thò, cöûa haøng, nhaø haøng, khaùch saïn, khu vui chôi giaûi trí, traïm baûo haønh, traïm dòch vuï…, khu vaên phoøng (tröôøng hoïc, vieän nghieân cöùu, khu vaên hoùa, vaên phoøng chính quyeàn …), khu coâng coäng (coâng vieân, khu nghæ maùt…) thaûi ra caùc loaïi thöïc phaåm (haøng hoùa hö hoûng, thöùc aên dö thöøa töø nhaø haøng khaùch saïn), bao bì (nhöõng bao bì ñaõ söû duïng, bò hö hoûng) vaø caùc loaïi raùc röôûi, xaø baàn, tro vaø caùc chaát thaûi ñoäc haïi… Khu xaây döïng vaø phaù huûy: Nhö caùc coâng trình ñang thi coâng, caùc coâng trình caûi taïo naâng caáp… thaûi ra caùc loaïi xaø baàn, saét theùp vuïn, voâi vöõa, gaïch vôõ, goã, oáng daãn … Caùc dòch vuï ñoâ thò (goàm dòch vuï thu gom, xöû lyù chaát thaûi vaø veä sinh coâng coäng nhö röûa ñöôøng, veä sinh coáng raõnh…) bao goàm raùc queùt ñöôøng, buøn coáng raõnh, xaùc suùc vaät… Khu coâng nghieäp, noâng nghieäp: CTR sinh hoaït thaûi ñöôïc thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng sinh hoaït cuûa coâng nhaân, caùn boä vieân chöùc ôû caùc xí nghieäp coâng nghieäp, caùc cô sôû saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp. ÔÛ khu vöïc noâng nghieäp chaát thaûi ñöôïc thaûi ra chuû yeáu laø: laù caây, caønh caây, xaùc gia suùc, thöùc aên gia suùc thöøa hay hö hoûng; chaát thaûi ñaëc bieät (nhö: thuoác saùt truøng, phaân boùn, thuoác tröø saâu) ñöôïc thaûi ra cuøng vôùi bao bì ñöïng caùc hoaù chaát ñoù. 2.1.5. Thaønh phaàn vaø tính chaát CTR sinh hoaït 2.1.5.1. Thaønh phaàn CTR Thaønh phaàn cuûa CTR moâ taû caùc phaàn rieâng bieät maø töø ñoù taïo neân caùc doøng chaát thaûi. Moái quan heä giöõa caùc thaønh phaàn naøy thöôøng ñöôïc bieåu thò baèng phaàn traêm theo khoái löôïng. Thaønh phaàn lyù, hoaù hoïc cuûa CTR ñoâ thò raát khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo töøng ñòa phöông, vaøo caùc muøa khí haäu, caùc ñieàu kieän kinh teá vaø nhieàu yeáu toá khaùc. Caùc ñaëc tröng ñieån hình cuûa CTR nhö sau: Hôïp phaàn coù nguoàn goác höõu cô cao (50,27% - 62,22%); Chöùa nhieàu ñaát caùt, soûi, ñaù vuïn, gaïch vôõ; Ñoä aåm cao, nhieät trò thaáp (900 Kcal/kg). Vieäc phaân tích thaønh phaàn CTR ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc löïa choïn coâng ngheä xöû lyù. Baûng1. Thaønh phaàn phaân loaïi cuûa CTR ñoâ thò (KGT: khoaûng giaù trò; TB: trung bình) Hôïp phaàn % Troïng löôïng Ñoä aåm (%) Troïng löôïng rieâng (kg/m3) Khoaûng giaù trò (KGT) Trung bình (TB) KGT TB KGT TB Chaát thaûi thöïc phaåm Giaáy Carton Chaát deûo Vaûi vuïn Cao su Da vuïn Saûn phaåm vöôøn Goã Thuûy tinh Can, hoäp Kim loaïi khoâng theùp Kim loaïi theùp Buïi, tro, gaïch 6 – 25 25 – 45 3 – 15 2 – 8 0 – 4 0 – 2 0 – 2 0 – 20 1 – 4 4 – 16 2 – 8 0 – 1 1 – 4 0 - 10 15 40 4 3 2 0,5 0,5 12 2 8 6 1 2 4 50 – 80 4 – 10 4 – 8 1 – 4 6 – 15 1 – 4 8 – 12 30 – 80 15 – 40 1 – 4 2 – 4 2 – 4 2 – 6 6 - 12 70 6 5 2 10 2 10 60 20 2 3 2 3 8 182 – 80 32 – 128 38 – 80 32 – 128 32 – 96 96 – 192 96 – 256 84 – 224 128 – 20 160 – 480 48 – 160 64 – 240 128 – 1120 320 - 960 228 81,6 49,6 64 64 128 160 104 240 193,6 88 160 320 480 Toång hôïp 100 15-40 20 180-420 300 (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä, 2001, Giaùo trình quaûn lyù chaát thaûi raén, NXB Xaây Döïng). 2.1.5.2. Tính chaát CTR a. Tính chaát vaät lyù cuûa CTR Nhöõng tính chaát vaät lyù quan troïng nhaát cuûa CTR ñoâ thò laø troïng löôïng rieâng, ñoä aåm, kích thöôùc, söï caáp phoái haït, khaû naêmg giöõ aåm taïi thöïc ñòa (hieän tröôøng) vaø ñoä xoáp cuûa raùc neùn cuûa caùc vaät chaát trong thaønh phaàn CTR. Tyû troïng cuûa CTR Troïng löôïng rieâng cuûa CTR ñöôïc ñònh nghóa laø troïng löôïng moät ñôn vò vaät chaát tính treân moät ñôn vò theå tích (kg/m3). Bôûi vì CTR coù theå ôû caùc traïng thaùi nhö: xoáp, chöùa trong caùc container, khoâng neùn, neùn,… neân khi baùo caùo giaù trò troïng löôïng rieâng phaûi chuù thích traïng thaùi cuûa maãu raùc moät caùch roõ raøng. Döõ lieäu troïng löôïng rieâng raát caàn thieát ñöôïc söû duïng ñeå öôùc löôïng toång khoái löôïng vaø theå tích raùc phaûi quaûn lyù. Troïng löôïng rieâng thay ñoåi phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö: vò trí ñòa lyù, muøa trong naêm, thôøi gian löu tröõ chaát thaûi do ñoù caàn phaûi thaän troïng khi choïn giaù trò thieát keá. Troïng löôïng rieâng cuûa moät chaát raén ñoâ thò ñieån hình laø khoaûng 500lb/yd3 (300kg/m3). Vieäc xaùc ñònh tyû troïng cuûa raùc thaûi coù theå tham khaûo treân cô sôû caùc soá lieäu thoáng keâ veà tyû troïng cuûa caùc thaønh phaàn trong raùc thaûi sinh hoaït. Tyû troïng cuûa raùc ñöôïc xaùc ñònh baèng tyû leä giöõa troïng löôïng cuûa maãu vôùi theå tích cuûa noù (kg/m3). Baûng 2. Tyû troïng cuûa caùc thaønh phaàn trong raùc thaûi sinh hoaït Thaønh phaàn Tyû troïng (kg/m3) Dao ñoäng Trung bình - Thöïc phaåm 4,75 - 17,8 10,68 - Giaáy 1,19 – 4,75 3,03 - Carton 1,19 – 2,97 1,84 - Nhöïa (Plastics) 1,19 – 4,75 2,37 - Vaûi 1,19 – 3,56 2,37 - Cao su 3,56 – 7,12 4,75 - Da 3,56 – 9,49 5,93 - Raùc laøm vöôøn 2,37 – 8,31 3,86 - Goã 4,75 - 11,87 8,90 - Thuûy tinh 5,93 - 17,8 7,18 - Ñoà hoäp 1,78 – 5,93 3,26 - Kim loaïi maøu 2,37 - 8,9 5,93 - Kim loaïi ñen 4,75 - 41,53 11,87 - Buïi, tro, gaïch 11,87 - 35,6 17,80 (Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng tænh Tieàn Giang, 2006). Baûng 3. Tyû troïng raùc thaûi theo caùc nguoàn phaùt sinh Nguoàn thaûi Tyû troïng (kg/m3) Dao ñoäng Trung bình Khu daân cö (raùc khoâng eùp) - Raùc röôûi 89 - 178 131 - Raùc laøm vöôøn 59 - 148 104 - Tro 653 - 831 742 Khu daân cö (raùc ñaõ ñöôïc eùp) - Trong xe eùp 178 297 - Trong baõi choân laáp (neùn thöôøng) 356 - 504 445 - Trong baõi choân laáp (neùn toát) 593 - 742 593 Khu daân cö (raùc sau xöû lyù) - Ñoùng kieän 593 - 1068 712 - Baêm, khoâng eùp 119 - 267 214 - Baêm, eùp 653 - 1068 771 Khu thöông maïi coâng nghieäp (raùc khoâng eùp) - Chaát thaûi thöïc phaåm (öôùt) 475 - 949 534 - Raùc röôûi ñoát ñöôïc 47 - 178 119 - Raùc röôûi khoâng ñoát ñöôïc 178 - 356 297 (Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng tænh Tieàn Giang, 2006). Ñoä aåm Laø löôïng nöôùc chöùa trong moät ñôn vò troïng löôïng chaát thaûi ôû traïng thaùi nguyeân thuûy. Xaùc ñònh ñoä aåm ñöôïc tuaân theo coâng thöùc: Ñoä aåm = Trong ñoù: a - Troïng löôïng ban ñaàu cuûa maãu; b - Troïng löôïng cuûa maãu sau khi saáy khoâ ôû t0 = 1050C. Ñoä aåm vaø troïng löôïng rieâng cuûa caùc hôïp phaàn trong CTR ñoâ thò ñöôïc bieåu dieãn ôû baûng döôùi ñaây. Baûng 4. Ñònh nghóa caùc thaønh phaàn lyù hoïc cuûa chaát thaûi Thaønh phaàn Ñònh nghóa Thí duï Caùc chaát thaáy ñöôïc Giaáy Haøng deät Thöïc phaåm Coû, goã cuûi, rôm, raï.... Chaát deûo Da vaø cao su Caùc chaát khoâng chaùy Caùc kim loaïi saét Caùc kim loaïi phi saét Thuûy tinh Ñaù vaø saønh söù Caùc chaát hoãn hôïp Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy vaø boät giaáy Coù nguoàn goác töø caùc sôïi Caùc chaát thaûi ra töø ñoà aên thöïc phaåm Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø tre, goã vaø rôm... Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø chaát deûo. Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø da vaø cao su. Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét maø deã bò nam chaâm huùt Caùc loaïi vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt. Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø thuyû tinh. Baát kyø caùc loaïi vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuyû tinh. Taát caû caùc loaïi vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi ôû baûng naøy. Loaïi naøy coù theå chia thaønh hai phaàn: Kích thöôùc lôùn hôn 5mm vaø loaïi nhoû hôn 5mm. Caùc tuùi giaáy, caùc maûnh bìa, giaáy veä sinh… Vaûi, len, nilon … Caùc coïng rau, voû quaû, thaân caây, loõi ngoâ… Ñoà duøng baèng goã nhö baøn gheá, thanh giöôøng, ñoà chôi, voû döøa… Phim cuoän, tuùi chaát deûo, chai, loï, chaát deûo, caùc ñaàu voi baèng chaát deûo, daây beän… Boùng, giaày, ví, baêng cao su... Voû hoäp, daây ñieän, haøng raøo, dao, naép loï... Voû hoäp nhoâm, giaáy bao goùi, ñoà ñöïng… Chai loï, ñoà ñöïng baèng thuyû tinh. boùng ñeøn,... Voû trai, oác, xöông, gaïch ñaù, goám.... Ñaù cuoäi, caùt, ñaát, toùc.... b. Tính chaát hoaù hoïc cuûa CTR Caùc thoâng tin veà thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa caùc vaät chaát caáu taïo neân CTR ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc ñaùnh giaù caùc phöông thöùc xöû lyù vaø taùi sinh chaát thaûi. Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa CTR ñoâ thò bao goàm chaát höõu cô, chaát tro, haøm löôïng carbon coá ñònh, nhieät löôïng. Chaát höõu cô: Chaát höõu cô ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch laáy maãu raùc ñaõ laøm phaân tích xaùc ñònh ñoä aåm ñem ñoát ôû 9500C. Phaàn bay hôi ñi laø chaát höõu cô hay coøn goïi laø toån thaát khi nung, thoâng thöôøng chaát höõu cô dao ñoäng trong khoaûng 40 – 60% giaù trò trung bình 53%. Chaát höõu cô ñöôïc xaùc ñònh baèng coâng thöùc sau: Chaát höõu cô (%) = c – d / c * 100 Trong ñoù: - c: laø troïng löôïng ban ñaàu - d: laø troïng löôïng maãu CTR sau khi ñoát ôû 9500C. Töùc laø caùc chaát trô dö hay chaát voâ cô vaø ñöôïc tính: Chaát voâ cô (%) = 100 – chaát höõu cô (%) Ñieåm noùng chaûy cuûa tro ôû nhieät ñoä 9500C theå tích cuûa raùc coù theå giaûm 95%. Caùc thaønh phaàn phaàn traêm cuûa C (carbon), H (hydro), N (nitô), S (löu huyønh) vaø tro ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh nhieät löôïng cuûa raùc. Haøm löôïng carbon coá ñònh: Haøm löôïng carbon coá ñònh laø haøm löôïng carbon coøn laïi sau khi ñaõ loaïi boû caùc phaàn voâ cô khaùc khoâng phaûi laø carbon trong tro khi nung ôû 9500 C. Haøm löôïng naøy thöôøng chieám khoaûng 5 – 12%, giaù trò trung bình laø 7%. Caùc chaát voâ cô chieám khoaûng 15 - 30%, giaù trò trung bình laø 20%. Nhieät löôïng: Laø giaù trò nhieät taïo thaønh khi ñoát CTR, giaù trò nhieät ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Dulong: Btu = 145.4C + 620 (H 1/8 O) + 41S Trong ñoù: + C: Carbon (%) + H: Hydro (%) + O: Oxy (%) + S: Löu huyønh (%) Baûng 5. Keát quaû phaân tích caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa raùc thaûi ñoâ thò Thaønh phaàn raùc thaûi % Troïng löôïng C H O N S Tro -Thöïc phaåm 48 6,4 38 2,5 0,5 5 - Giaáy 43,5 6 44 0,3 0,2 6 - Nhöïa 60 7 23 10 - Thuûy tinh 0,5 0,1 0,4 <0,1 99 - Kim loaïi 5 0,6 4,3 0,1 90 - Da, cao su, vaûi 55 7 30 5 0,2 3 - Buïi, tro, gaïch 26 3 2 0,5 0,2 68 (Nguoàn: Giaùo trình xöû lyù CTR, Vieän Taøi nguyeân vaø Moâi Tröôøng). Baûng 6. Giaù trò nhieät löôïng cuûa raùc thaûi caùc ñoâ thò Thaønh phaàn Giaù trò nhieät löôïng (KJ/ Kg) Khoaûng giaù trò Trung bình - Thöïc phaåm 3489 - 6978 4652 - Giaáy 11630 - 1608 16747,2 - Plastic 27912 - 37216 32564 - Vaûi 15119 - 18608 17445 - Cao su 20934 - 27912 23260 - Da 15119 - 19771 17445 - Goã 17445 - 19771 17445 - Raùc laøm vöôøn 2326 - 18608 6512,8 - Thuûy tinh 116,3 – 22,6 18608 - Kim loaïi 232,6 - 1163 697,8 - Tro, buïi, gaïch.... 2326 - 11630 6978 (Nguoàn: Giaùo trình xöû lyù CTR, Vieän Taøi nguyeân vaø Moâi Tröôøng). 2.2. Caùc phöông phaùp xöû lyù CTR Xöû lyù CTR laø phöông phaùp laøm giaûm khoái löôïng vaø tính ñoäc haïi cuûa raùc, hoaëc chuyeån raùc thaønh vaät chaát khaùc ñeå taän duïng thaønh taøi nguyeân thieân nhieân. Khi löïa choïn caùc phöông phaùp xöû lyù CTR caàn xem xeùt caùc yeáu toá sau: Thaønh phaàn tính chaát CTRSH Toång löôïng CTR caàn ñöôïc xöû lyù Khaû naêng thu hoài saûn phaåm vaø naêng löôïng Yeâu caàu baûo veä moâi tröôøng 2.2.1. Phöông phaùp xöû lyù cô hoïc Phöông phaùp xöû lyù cô hoïc bao goàm caùc phöông phaùp cô baûn: - Phaân loaïi; - Giaûm theå tích cô hoïc; - Giaûm kích thöôùc cô hoïc. 2.2.1.1. Phaân loaïi CTR Phaân loaïi chaát thaûi laø quaù trình taùch rieâng bieät caùc thaønh phaàn coù trong CTR sinh hoaït, nhaèm chuyeån chaát thaûi töø daïng hoãn taïp sang daïng töông ñoái ñoàng nhaát. Quaù trình naøy caàn thieát ñeå thu hoài nhöõng thaønh phaàn coù theå taùi sinh coù trong CTR sinh hoaït, taùch rieâng nhöõng thaønh phaàn mang tính nguy haïi vaø nhöõng thaønh phaàn coù khaû naêng thu hoài naêng löôïng. 2.2.1.2. Giaûm theå tích baèng phöông phaùp cô hoïc Neùn, eùp raùc laø khaâu quan troïng trong quaù trình xöû lyù CTR. ÔÛ haàu heát caùc thaønh phoá, xe thu gom thöôøng ñöôïc trang bò boä phaän eùp raùc nhaèm taêng khoái löôïng raùc, taêng söùc chöùa cuûa raùc vaø taêng hieäu suaát chuyeân chôû cuõng nhö keùo daøi thôøi gian phuïc vuï cho baõi choân laáp. 2.2.1.3. Giaûm kích thöôùc cô hoïc Laø vieäc caét, baêm raùc thaønh caùc maûnh nhoû ñeå cuoái cuøng ta ñöôïc moät thöù raùc ñoàng nhaát veà kích thöôùc. Vieäc giaûm kích thöôùc raùc coù theå khoâng laøm giaûm theå tích maø ngöôïc laïi coøn laøm taêng theå tích raùc. Caét, giaõ, nghieàn raùc coù yù nghóa quan troïng trong vieäc ñoát raùc, laøm phaân vaø taùi cheá vaät lieäu. 2.2.2. Phöông phaùp taùi cheá Taùi cheá laø hoaït ñoäng thu hoài laïi töø chaát thaûi caùc thaønh phaàn coù theå söû duïng ñeå cheá bieán thaønh caùc saûn phaåm môùi söû duïng laïi cho caùc hoaït ñoäng sinh hoaït vaø saûn xuaát. Coâng ngheä taùi cheá phuø hôïp vôùi raùc khoái löôïng lôùn vaø nguoàn thaûi raùc coù ñôøi soáng cao. Öu ñieåm: Tieát kieäm taøi nguyeân thieân nhieân bôûi vieäc söû duïng vaät lieäu ñöôïc taùi cheá thay cho vaät lieäu goác; Giaûm löôïng raùc thoâng qua vieäc giaûm chi phí ñoå thaûi, giaûm taùc ñoäng moâi tröôøng do ñoå thaûi gaây ra, tieát kieäm dieän tích choân laáp; Coù theå thu hoài lôïi nhuaän töø caùc hoaït ñoäng taùi cheá. Nhöôïc ñieåm: Chæ xöû lyù ñöôïc vôùi tyû leä thaáp khoái löôïng raùc (raùc coù theå taùi cheá); Chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh cao; Ñoøi hoûi coâng ngheä thích hôïp; Phaûi coù söï phaân loaïi raùc trieät ñeå ngay taïi nguoàn. 2.2.3. Phöông phaùp hoùa hoïc Ñeå giaûm theå tích vaø thu hoài caùc saûn phaåm, caùc phöông phaùp hoùa hoïc chuû yeáu söû duïng trong xöû lyù CTR sinh hoaït bao goàm: ñoát, nhieät phaân vaø khí hoùa. Thöôøng ñoát baèng nhieân lieäu gas hoaëc daàu trong caùc loø ñoát chuyeân duïng vôùi nhieät ñoä treân 10000C. 2.2.3.1. Ñoát raùc Ñoát raùc laø giai ñoaïn xöû lyù cuoái cuøng ñöôïc aùp duïng cho moät loaïi raùc nhaát ñònh khoâng theå xöû lyù baèng caùc bieän phaùp khaùc. Phöông phaùp thieâu huûy raùc thöôøng ñöôïc aùp duïng ñeå xöû lyù caùc loaïi raùc thaûi coù nhieàu thaønh phaàn deã chaùy. Öu ñieåm: Öu ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø khaû naêng tieâu huûy toát ñoái vôùi nhieàu loaïi raùc thaûi. Coù theå ñoát chaùy caû kim loaïi, thuûy tinh, nhöïa, cao su, moät soá loaïi chaát döôùi daïng loûng vaø baùn raén vaø caùc loaïi chaát thaûi nguy haïi. Theå tích raùc coù theå giaûm töø 75 - 96%, thích hôïp cho nhöõng nôi khoâng coù ñieàu kieän veà maët baèng choân laáp raùc, haïn cheá toái ña vaán ñeà oâ nhieãm do nöôùc raùc, coù hieäu quaû cao ñoái vôùi chaát thaûi coù chöùa vi truøng deã laây nhieãm vaø caùc chaát ñoäc haïi. Naêng löôïng phaùt sinh khi ñoát raùc coù theå taän duïng cho caùc loø hôi, loø söôûi hoaëc caùc ngaønh coâng nghieäp caàn nhieät vaø phaùt ñieän. Nhöôïc ñieåm: Khí thaûi töø caùc loø ñoát coù nguy cô gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, ñaëc bieät laø caùc vaán ñeà phaùt thaûi chaát oâ nhieãm dioxin trong quaù trình thieâu ñoát caùc thaønh phaàn nhöïa; Vaän haønh daây chuyeàn phöùc taïp, ñoøi hoûi naêng löïc kyõ thuaät vaø tay ngheà cao; Giaù thaønh ñaàu tö lôùn, chi phí tieâu hao naêng löôïng vaø chi phí xöû lyù cao. 2.2.3.2. Nhieät phaân Laø caùch duøng nhieät ñoä cao vaø aùp suaát tro ñeå phaân huûy raùc thaønh caùc khí ñoát hoaëc daàu ñoát, coù nghóa laø söû duïng nhieät ñoát. Quaù trình nhieät phaân laø moät quaù trình kín neân ít taïo khí thaûi oâ nhieãm, coù theå thu hoài nhieàu vaät chaát sau khi nhieät phaân. (Thí duï: moät taán raùc thaûi ñoâ thò ôû Hoa Kyø sau khi nhieät phaân coù theå thu hoài laïi 2 gallons daàu nheï, 5 gallons haéc in vaø nhöïa ñöôøng, 25 pounds chaát amonium sulfate, 230 pounds than, 133 gallons chaát loûng röôïu. Taát caû caùc chaát naøy ñeàu coù theå taùi söû duïng nhö nhieân lieäu.) 2.2.3.3. Khí hoùa Quaù trình khí hoùa bao goàm quaù trình ñoát chaùy moät phaàn nhieân lieäu carton ñeå hoaøn thaønh moät phaàn nhieân lieäu chaùy ñöôïc giaøu CO2, H2 vaø moät soá hydrocarbon no, chuû yeáu laø CH4. Khí nhieân lieäu chaùy ñöôïc sau ñoù ñöôïc ñoát chaùy trong ñoäng cô ñoát trong hoaëc noài hôi. Neáu thieát bò khí hoùa ñöôïc vaän haønh ôû ñieàu kieän aùp suaát khí quyeån söû duïng khoâng khí laøm taùc nhaân oxy hoùa, saûn phaåm cuoái cuøng cuûa quaù trình khí hoùa laø khí naêng löôïng thaáp chöùa CO, CO2, H2, CH4 vaø N2, haéc ín chöùa C vaø chaát trô chöùa saün trong nhieân lieäu vaø chaát loûng gioáng nhö daàu nhieät phaân. 2.2.4. Phöông phaùp xöû lyù sinh hoïc 2.2.4.1. UÛ raùc thaønh phaân compost UÛ sinh hoïc (compost) coù theå ñöôïc coi nhö laø quaù trình oån ñònh sinh hoùa caùc chaát höõu cô ñeå thaønh caùc chaát muøn. Vôùi thao taùc saûn xuaát vaø kieåm soaùt moät caùch khoa hoïc taïo moâi tröôøng toái öu ñoái vôùi quaù trình. Quaù trình uû höõu cô töø raùc höõu cô laø moät phöông phaùp truyeàn thoáng, ñöôïc aùp duïng phoå bieán ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån hay ngay caû caùc nöôùc phaùt trieån nhö Canada. Phaàn lôùn caùc gia ñình ôû ngoaïi oâ caùc ñoâ thò töï uû raùc cuûa gia ñình mình thaønh phaân boùn höõu cô (compost) ñeå boùn cho vöôøn cuûa chính mình. Caùc phöông phaùp xöû lyù phaàn höõu cô cuûa CTR sinh hoaït coù theå aùp duïng ñeå giaûm khoái löôïng vaø theå tích chaát thaûi, saûn phaåm phaân compost duøng ñeå boå sung chaát dinh döôõng cho ñaát, vaø saûn phaåm khí methane. Caùc loaïi vi sinh vaät chuû yeáu tham gia quaù trình xöû lyù chaát thaûi höõu cô bao goàm vi khuaån, naám, men vaø antinomycetes. Caùc quaù trình naøy ñöôïc thöïc hieän trong ñieàu kieän hieáu khí hoaëc kî khí, tuøy theo löôïng oxy coù saün. Quaù trình laøm compost coù theå phaân ra laøm caùc giai ñoaïn khaùc nhau döïa theo söï bieán thieân nhieät ñoä: Pha thích nghi: laø giai ñoaïn caàn thieát ñeå vi sinh vaät thích nghi vôùi moâi tröôøng môùi; Pha taêng tröôûng: ñaëc tröng bôûi söï gia taêng nhieät ñoä do quaù trình phaân huûy sinh hoïc ñeán ngöôõng nhieät mesophilic; Pha öa nhieät: laø giai ñoaïn nhieät ñoä taêng cao nhaát. Ñaây laø giai ñoaïn oån ñònh hoùa chaát thaûi vaø tieâu dieät vi sinh vaät gaây beänh hieäu quaû nhaát; Pha tröôûng thaønh: laø giai ñoaïn giaûm nhieät ñoä ñeán möùc mesophilic vaø cuoái cuøng baèng nhieät ñoä moâi tröôøng. Quaù trình leân men laàn thöù hai chaäm vaø thích hôïp cho söï hình thaønh keo muøn (laø quaù trình chuyeån hoùa caùc chaát höõu cô thaønh muøn vaø caùc khoaùng chaát saét, canxi, nitô …) vaø cuoái cuøng thaønh muøn. Öu ñieåm: Loaïi tröø ñöôïc 50% löôïng raùc sinh hoaït bao goàm caùc chaát höõu cô laø thaønh phaàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát, nöôùc vaø khoâng khí; Söû duïng laïi ñöôïc 50% caùc chaát höõu cô coù trong thaønh phaàn raùc thaûi ñeå cheá bieán laøm phaân boùn phuïc vuï noâng nghieäp theo höôùng caân baèng sinh thaùi, haïn cheá vieäc nhaäp khaåu phaân hoùa hoïc ñeå baûo veä ñaát ñai; Tieát kieäm ñaát söû duïng laøm baõi choân laáp, taêng khaû naêng choáng oâ nhieãm moâi tröôøng, caûi thieän ñôøi soáng coäng ñoàng; Vaän haønh ñôn giaûn, baûo trì deã daøng, deã kieåm soaùt chaát löôïng saûn phaåm. Giaù thaønh töông ñoái thaáp, coù theå chaáp nhaän ñöôïc; Phaân loaïi raùc thaûi ñöôïc caùc chaát coù theå taùi cheá nhö (kim loaïi maøu, theùp, thuûy tinh, nhöïa, giaáy, bìa…) phuïc vuï cho coâng nghieäp. Trong quaù trình chuyeån hoùa, nöôùc raùc seõ chaûy ra. Nöôùc naøy seõ thu laïi baèng moät heä thoáng raõnh xung quanh khu vöïc ñeå tuaàn hoaøn töôùi vaøo raùc uû ñeå boå sung ñoä aåm. Nhöôïc ñieåm: Möùc ñoä töï ñoäng cuûa coâng ngheä chöa cao; Vieäc phaân loaïi chaát thaûi vaãn phaûi ñöôïc thöïc hieän baèng phöông phaùp thuû coâng neân deã gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoûe; Naïp lieäu thuû coâng, naêng suaát keùm; Phaàn tinh cheá chaát löôïng keùm do töï trang töï cheá; Phaàn pha troän vaø ñoùng bao thuû coâng, chaát löôïng khoâng ñeàu. 2.2.4.2. Biogas Raùc coù nhieàu chaát höõu cô, nhaát laø phaân gia suùc ñöôïc taïo ñieàu kieän cho vi khuaån kî khí phaân huûy taïo thaønh khí methane. Khí methane ñöôïc thu hoài duøng laøm nhieân lieäu. 2.2.4.3. Choân laáp hôïp veä sinh Choân laáp hôïp veä sinh laø moät phöông phaùp kieåm soaùt söï phaân huûy cuûa CTR khi chuùng ñöôïc choân neùn vaø phuû laáp beà maët. CTR trong baõi choân laáp seõ bò tan röõa nhôø quaù trình phaân huûy sinh hoïc beân trong ñeå taïo ra saûn phaåm cuoái cuøng laø caùc chaát giaøu dinh döôõng nhö axit höõu cô, nitô, caùc hôïp chaát amon vaø moät soá khí nhö CO2, CH4. Nhö vaäy veà thöïc chaát choân laáp hôïp veä sinh CTR ñoâ thò vöøa laø phöông phaùp tieâu huûy sinh hoïc, vöøa laø bieän phaùp kieåm soaùt caùc thoâng soá chaát löôïng moâi tröôøng trong quaù trình phaân huûy chaát thaûi khi choân laáp. Phöông phaùp naøy ñöôïc nhieàu ñoâ thò treân theá giôùi aùp duïng trong quaù trình xöû lyù raùc thaûi. Thí duï ôû Hoa Kyø treân 80% löôïng raùc thaûi ñoâ thò ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp naøy; hoaëc ôû caùc nöôùc Anh, Nhaät Baûn… Ngöôøi ta cuõng hình thaønh caùc baõi choân laáp raùc veä sinh theo kieåu naøy. Hieän nay treân theá giôùi thöôøng söû duïng caùc loaïi baõi choân laáp sau: Loaïi 1: Baõi choân laáp raùc thaûi ñoâ thò: loaïi baõi naøy ñoøi hoûi coù heä thoáng thu gom vaø xöû lyù nöôùc roø ræ, heä thoáng thu gom nöôùc beà maët, thu hoài khí taïo thaønh; Loaïi 2: Baõi choân laáp chaát thaûi nguy haïi: loaïi baõi naøy ñoøi hoûi phaûi coù nhieàu ñaàu tö veà quaûn lyù vaø ñöôïc kieåm soaùt nghieâm ngaët trong quaù trình thi coâng vaø vaän haønh; Loaïi 3: Baõi choân laáp chaát thaûi ñaõ xaùc ñònh, thöôøng choân laáp caùc loaïi chaát thaûi ñaõ ñöôïc xaùc ñònh tröôùc nhö: tro sau khi ñoát, caùc loaïi chaát thaûi coâng nghieäp khoù phaân huûy,… Theo cô cheá phaân huûy sinh hoïc, baõi choân laáp ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi: Baõi choân laáp kî khí; Baõi choân laáp kî khí vôùi lôùp phuû haøng ngaøy; Baõi choân laáp veä sinh kî khí vôùi heä thoáng thu gom nöôùc raùc; Baõi choân laáp yeám khí vôùi heä thoáng thoâng gioù töï nhieân, heä thoáng thu gom vaø xöû lyù nöôùc raùc; Baõi choân laáp hieáu khí vôùi nguoàn caáp khí cöôõng böùc. Theo phöông thöùc vaän haønh, baõi choân laáp ñöôïc chia thaønh: Baõi choân laáp khoâ: Baõi choân laáp khoâ laø daïng phoå bieán nhaát ñeå choân laáp chaát thaûi sinh hoaït vaø chaát thaûi coâng nghieäp. Chaát thaûi ñöôïc choân laáp ôû daïng khoâ hoaëc daïng öôùt töï nhieân trong ñaát khoâ vaø coù ñoä aåm töï nhieân. Ñoâi khi caàn phaûi töôùi nöôùc cho chaát thaûi khoâ ñeå traùnh buïi khi vaän chuyeån vaø taïo ñoä aåm caàn thieát, baõi choân laáp ñöôïc xaây döïng ôû nôi khoâ raùo. Baõi choân laáp öôùt: Baõi choân laáp öôùt laø moät khu vöïc ñöôïc ngaên ñeå choân laáp chaát thaûi thöôøng laø tro hoaëc caùc pheá thaûi khai thaùc moû coù daïng buøn. Caùc daïng chính cuûa baõi choân laáp öôùt laø daïng baõi choân laáp chaát thaûi aåm öôùt nhö buøn nhaõo ñöôïc ñeå trong ñaát. ÔÛ daïng naøy thöôøng laø moät khu vöïc ñöôïc ñoå ñaát leân, chaát thaûi nhaõo chaûy traøn vaø laéng xuoáng. Baõi coù caáu taïo ñeå chöùa caùc chaát thaûi chöùa nöôùc nhö buøn nhaõo. Phöông tieän vaän chuyeån laø ñöôøng oáng. Vì nöôùc chaûy ra thöôøng bò nhieãm baån neân caàn ñöôïc tuaàn hoaøn trôû laïi. Daïng thöù hai laø daïng baõi choân laáp chaát thaûi khoâ trong ñaát aåm öôùt. Öu ñieåm: Baõi choân laáp öôùt chæ thích hôïp vôùi vaän chuyeån chaát thaûi nhaõo vì ñeå hôïp lyù hoùa vaän chuyeån baèng ñöôøng oáng. Nhöôïc ñieåm: Beà maët thoaùt nöôùc keùm, ñöôøng oáng deã bò taéc vaø chi phí cho vieäc ñaøo ñaép lôùn. Loaïi keát hôïp: Xöû lyù buøn ôû baõi choân laáp öôùt laø raát toán keùm neân thoâng thöôøng ngöôøi ta xöû lyù buøn taïi baõi choân laáp khoâ cuøng vôùi raùc thaûi sinh hoaït. Ñieàu caàn löu yù laø ñoái vôùi caùc oâ daønh ñeå choân laáp öôùt vaø keát hôïp, baét buoäc khoâng cho pheùp nöôùc raùc thaám ñeán taàng nöôùc ngaàm trong baát kì tình huoáng naøo. Öu ñieåm: Phöông phaùp naøy cho pheùp kinh phí ñaàu tö ban ñaàu cuõng nhö chi phí trong vaän haønh laø töông ñoái nhoû. Nhöôïc ñieåm: laøm taêng möùc nguy hieåm cuûa nöôùc raùc. Neáu baõi choân laáp naèm ôû khu vöïc coù khaû naêng gaây oâ nhieãm cho nguoàn nöôùc ngaàm thì buøn coù haøm löôïng höõu cô vaø saét cao khoâng neân choân laáp ôû baõi naøy. Trong hai kieåu baõi choân laáp khoâ vaø öôùt thì baõi choân laáp khoâ ñöôïc aùp duïng roäng raõi treân theá giôùi vì noù phuø hôïp vôùi vieäc choân laáp raùc thaûi sinh hoaït, raùc thaûi coâng nghieäp, raùc thaûi thöông nghieäp. ÔÛ ñieàu kieän Vieät Nam baõi choân laáp khoâ laø thích hôïp nhaát. Ngoaøi ra, theo keát caáu vaø hình daïng töï nhieân cuõng coù theå phaân caùc baõi choân laáp thaønh caùc daïng sau: Baõi choân laáp noåi: laø caùc baõi ñöôïc xaây döïng ôû nhöõng khu vöïc coù ñòa hình baèng phaúng, baõi ñöôïc söû duïng theo phöông phaùp choân laáp beà maët. Chaát thaûi ñöôïc chaát thaønh ñoáng cao töø 10 ñeán 15m. Xung quanh caùc oâ choân laáp phaûi xaây döïng caùc ñeâ bao. Caùc ñeâ naøy khoâng coù khaû naêng thaám nöôùc ñeå ngaên chaën söï thaåm thaáu cuûa nöôùc raùc ra moâi tröôøng xung quanh. Baõi choân laáp chìm: laø caùc baõi taän duïng ñieàu kieän ñòa hình taïi nhöõng khu vöïc ao hoà töï nhieân, caùc moong khai thaùc moû, caùc haøo, raõnh hay thung luõng coù saün. Treân cô sôû ñoù keát caáu caùc lôùp loùt ñaùy baõi vaø thaønh baõi coù khaû naêng choáng thaám. Raùc thaûi seõ ñuôïc choân laáp theo phöông thöùc laáp ñaày. Öu ñieåm cuûa choân laáp raùc hôïp veä sinh: Coù theå xöû lyù moät löôïng lôùn CTR; Chi phí ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng cuûa baõi choân laáp khoâng quaù caùo; Do bò neùn chaët vaø phuû ñaát leân treân neân caùc loaïi coân truøng, chuoät boï, ruoài muoãi khoù coù theå sinh soâi naûy nôû; Caùc hieän töôïng chaùy ngaàm hay chaùy buøng khoù coù theå xaûy ra, ngoaøi ra coøn giaûm thieåu ñöôïc muøi hoâi thoái gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí; Laøm giaûm naïn oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc ngaàm vaø nöôùc maët; Caùc baõi choân laáp khi bò phuû ñaày, chuùng ta coù theå söû duïng chuùng thaønh caùc coâng vieân, laøm nôi sinh soáng hoaëc caùc hoaït ñoäng khaùc; Ngoaøi ra trong quaù trình hoaït ñoäng baõi choân laáp chuùng ta coù theå thu hoài khí ga phuïc vuï phaùt ñieän hoaëc caùc hoaït ñoäng khaùc; Baõi choân laáp laø phöông phaùp xöû lyù CTR reû tieàn nhaát ñoái vôùi nhöõng nôi coù theå söû duïng ñaát; Ñaàu tö ban ñaàu thaáp so vôùi nhöõng phöông phaùp khaùc; Baõi choân laáp laø moät phöông phaùp xöû lyù CTR trieät ñeå khoâng ñoøi hoûi caùc quaù trình xöû lyù khaùc nhö xöû lyù caën, xöû lyù caùc chaát khoâng theå söû duïng, loaïi boû ñoä aåm (trong caùc phöông phaùp thieâu raùc, phaân huûy sinh hoïc…). Nhöôïc ñieåm cuûa choân laáp raùc hôïp veä sinh: Caùc baõi choân laáp ñoøi hoûi dieän tích ñaát ñai lôùn, moät thaønh phoá ñoâng daân coù soá löôïng raùc thaûi caøng nhieàu thì dieän tích baõi thaûi caøng lôùn; Caàn phaûi coù ñuû ñaát ñeå phuû laáp leân CTR ñaõ ñöôïc neùn chaët sau moãi ngaøy; Caùc lôùp ñaát phuû ôû caùc baõi choân laáp thöôøng hay bò gioù thoåi moøn vaø phaùt taùn ñi xa; Ñaát trong baõi choân laáp ñaõ ñaày coù theå bò luùn vì vaäy caàn ñöôïc baûo döôõng ñònh kyø; Caùc baõi choân laáp thöôøng taïo ra khí methane hoaëc hydrogen sunfite ñoäc haïi coù khaû naêng gaây noå hay gaây ngaït. Tuy nhieân ngöôøi ta coù theå thu hoài khí methane coù theå ñoát vaø cung caáp nhieät. 2.2.5. Caùc yeáu toá caàn xem xeùt khi löïa choïn baõi choân laáp 2.2.5.1. Quy moâ caùc baõi choân laáp Quy moâ baõi choân laáp CTR ñoâ thò phuï thuoäc vaøo quy moâ cuûa ñoâ thò nhö daân soá, löôïng raùc thaûi phaùt sinh, ñaëc ñieåm raùc thaûi… Baûng 7. Quy moâ caùc baõi choân laáp STT Loaïi baõi Daân soá ñoâ thò hieän taïi (ngöôøi) Löôïng raùc (taán/naêm) Dieän tích (ha) 1 Nhoû 100.000 20.000 ≤ 10 2 Vöøa 100.000 – 300.000 65.000 10 – 30 3 Lôùn 300.000 – 1.000.000 200.000 30 – 50 4 Raát lôùn ≥ 1.000.000 >200.000 ≥ 50 (Nguoàn: Thoâng tö lieân tòch soá 01/2001/TTLT-BKHCNMT-BXD ngaøy 18/01/2001) 2.2.5.2. Vò trí Vò trí baõi choân laáp phaûi gaén nôi sinh chaát thaûi, nhöng phaûi coù khoaûng caùch thích hôïp vôùi nhöõng vuøng daân cö gaàn nhaát. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán caùc vuøng daân cö naøy laø loaïi chaát thaûi (möùc ñoä ñoäc haïi), ñieàu kieän höôùng gioù, nguy cô gaây luït loäi,… Vò trí baõi choân laáp phaûi naèm trong taàm khoaûng caùch hôïp lyù, nguoàn phaùt sinh raùc thaûi. Ñieàu naøy tuøy thuoäc vaøo baõi ñaát, ñieàu kieän kinh teá, ñòa hình, xe coä thu gom raùc thaûi. Ñöôøng xaù ñi ñeán nôi thu gom raùc phaûi ñuû toát vaø ñuû chòu taûi cho nhieàu xe taûi haïng naëng ñi laïi trong caû naêm. Taùc ñoäng cuûa vieäc môû roäng giao thoâng cuõng caàn ñöôïc xem xeùt. Taát caû vò trí ñaët baõi choân laáp phaûi ñöôïc quy hoaïch caùch nguoàn nöôùc caáp sinh hoaït vaø nguoàn nöôùc söû duïng cho coâng nghieäp cheá bieán thöïc phaåm ít nhaát laø 1000m. Ngoaøi ra, chuù yù caùc khoaûng caùch khaùc ñeå ñaûm baûo an toaøn cho khu vöïc xung quanh. Baûng 8. Quy ñònh veà khoaûng caùch toái thieåu töø haøng raøo baõi choân laáp tôùi caùc coâng trình Coâng trình Khoaûng caùch toái thieåu (m) Khu trung taâm ñoâ thò Saân bay, haûi caûng Khu coâng nghieäp Ñöôøng giao thoâng quoác loä Caùc coâng trình khai thaùc nöôùc ngaàm: Coâng suaát lôùn hôn 10.000m3/ngñ Coâng suaát nhoû hôn 10.000m3/ngñ Coâng suaát nhoû hôn 100m3/ngñ Caùc cuïm daân cö ôû mieàn nuùi 3.000 3.000 3.000 500 ³500 ³100 ³50 5.000 (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä, 2001, Giaùo trình quaûn lyù chaát thaûi raén, NXB Xaây Döïng). Caàn ñaëc bieät löu yù caùc vaán ñeà sau: Baõi choân laáp hôïp veä sinh khoâng ñöôïc ñaët taïi caùc khu ngaäp luït; Khoâng ñöôïc ñaët vò trí baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh ôû nhöõng nôi coù tieàm naêng nöôùc ngaàm lôùn; Baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh phaûi coù moät vuøng ñeäm roäng ít nhaát 50m caùch bieät vôùi beân ngoaøi. Bao boïc beân ngoaøi vuøng ñeäm laø haøng raøo baõi; Baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh phaûi hoøa nhaäp vôùi caûnh quan moâi tröôøng toång theå trong voøng baùn kính 1000m. Ñeå ñaït muïc ñích naøy coù theå söû duïng caùc bieän phaùp nhö: taïo thaønh vaønh ñai caây xanh, caùc moâ ñaát hay caùc hình thöùc khaùc ñeå beân ngoaøi baõi khoâng nhìn thaáy ñöôïc. 2.2.5.3. Ñòa chaát coâng trình vaø thuûy vaên Ñòa chaát toát nhaát laø coù lôùp ñaát ñaù neàn chaéc vaø ñoàng nhaát, neân traùnh vuøng ñaù voâi vaø traùnh caùc veát nöùt kieán taïo, vuøng ñaát deã bò raïn nöùt. Neáu lôùp ñaù neàn coù nhieàu veát nöùt vaø vôõ toå ong thì ñieàu cöïc kyø quan troïng laø ñaûm baûo lôùp phuû beà maët daøy vaø thaåm thaáu chaäm. Vaät lieäu phuû beà maët thích hôïp nhaát laø ñaát caàn phaûi mòn ñeå laøm chaäm quaù trình roø ræ, haøm löôïng seùt trong ñaát caøng cao caøng toát ñeå taïo ra khaû naêng haáp thuï cao vaø thaåm thaáu chaäm. Hoãn hôïp giöõa ñaát seùt buøn vaø caùt laø lyù töôûng nhaát. Khoâng neân söû duïng caùt soûi vaø ñaát höõu cô. Ñoàng thôøi vieäc löïa choïn vò trí baõi choân laáp cuõng caàn xem xeùt ñeán ñieàu kieän khí haäu, thuûy vaên (höôùng gioù, toác ñoä gioù, ít ngaäp luït,…). Neáu nhö caùc ñieàu kieän thuûy vaên khoâng thoûa maõn, baõi choân laáp chaát thaûi ñöôïc choïn phaûi ñöôïc loùt baèng nhöõng chaát sao cho chuùng coù khaû naêng ngaên ngöøa oâ nhieãm nöôùc ngaàm vaø caùc nguoàn nöôùc maët khu vöïc laân caän. Coù nhieàu kyõ thuaät laøm lôùp loùt, caùc chaát coù theå söû duïng laøm lôùp loùt nhö: ñaát seùt bieån, nhöïa ñöôøng, hoùa chaát toång hôïp (caùc polymer, cao su), caùc maøng loùt toång hôïp. Ngoaøi ra, baõi choân laáp caàn coù heä thoáng thu khí, nöôùc roø ræ, traïm xöû lyù nöùôc raùc cuïc boä hoaëc daãn nöôùc thaûi vaøo moät khu vöïc tieáp nhaän nöôùc thaûi chung ñeå xöû lyù. 2.2.5.4. Nhöõng khía caïnh moâi tröôøng Quaù trình phaân huûy caùc hôïp chaát höõu cô taïi baõi choân laáp coù theå gaây ra moät soá nguy haïi cho moâi tröôøng, caùc nguy haïi naøy bao goàm: Taïo ra moät soá vaät chuû trung gian gaây beänh nhö ruoài, muoãi, caùc loaïi coân truøng coù caùnh vaø caùc loaøi gaëm nhaám; Mang raùc röôûi cuoán theo gioù gaây oâ nhieãm cho caùc khu vöïc xung quanh; Gaây caùc vuï chaùy, noå; Gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Ngoaøi nhöõng yeáu toá ñaõ neâu, caàn xem xeùt theâm caùc taùc ñoäng moâi tröôøng. Ví duï moät baõi choân laáp seõ taïo ra buïi do xöû lyù vaø vuøi laáp chaát thaûi, chaát thaûi töôi vaø söï phaân huûy cuûa noù toûa ra muøi hoâi thoái. Gioù coù theå cuoán theo raùc röôûi rôi vaõi ra ngoaøi khu vöïc vaø caùc phöông tieän chuyeân chôû cuõng laøm rôi vaõi raùc trong quaù trình vaän chuyeån ñeán nôi choân laáp. Löu löôïng xe coä taêng leân coù theå gaây aùch taéc. Tieáng oàn vaø khí xaû gaây xaùo troän. Ñieàu quan troïng ñeå chaáp nhaän ñoái vôùi moät baõi choân laáp laø coá gaéng boá trí baõi choân laáp xa khoûi taàm nhìn vaø xa caùc khu vöïc giaûi trí, ñòa ñieåm neân khuaát gioù vaø coù höôùng gioù xa haún khu daân cö. Moät ñieàu quan troïng nöõa laø baõi choân laáp khoâng ôû gaàn caùc ngaõ tö ñöôøng hoaëc khoâng gaây caûn trôû naøo khaùc ñoái vôùi truïc ñöôøng giao thoâng chính. Sau cuøng laø phaûi giöõ gìn khu vöïc saïch seõ, ñaây laø khaû naêng ñaït ñöôïc toát nhaát veà chi phí, hieäu quaû vaø laøm giaûm bôùt söï phaûn khaùng cuûa coâng chuùng. 2.2.6. Nhöõng taùc ñoäng cuûa CTR trong baõi choân laáp ñoái vôùi moâi tröôøng Coù raát nhieàu khía caïnh aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng trong moät baõi choân laáp CTR sinh hoaït maø chuùng ta caàn quan taâm nhö: vaán ñeà nöôùc thaûi roø ræ, vaán ñeà khí thaûi phaùt sinh trong baõi choân laáp, vaán ñeà caûnh quan xung quanh baõi..., seõ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán moâi tröôøng ñaát, nöôùc, khoâng khí, aûnh höôûng khoâng toát ñeán söùc khoûe cuûa coäng ñoàng. 2.2.6.1. Taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng nöôùc CTR ñoâ thò, ñaëc bieät laø chaát thaûi höõu cô, trong moâi tröôøng nöôùc seõ bò phaân huûy nhanh choùng. Taïi caùc baõi raùc, nöôùc coù trong raùc seõ keát hôïp vôùi caùc nguoàn nöôùc khaùc nhö: nöôùc möa, nöôùc ngaàm, nöôùc maët, hình thaønh nöôùc roø ræ baõi raùc. Nöôùc roø ræ di chuyeån trong baõi raùc cuõng seõ laøm taêng khaû naêng phaân huûy sinh hoïc trong raùc cuõng nhö quaù trình vaän chuyeån caùc chaát gaây oâ nhieãm ra moâi tröôøng xung quanh. Caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ goàm caùc chaát ñöôïc hình thaønh trong quaù trình phaân huûy sinh hoïc, hoùa hoïc…. Nhìn chung, möùc ñoä oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ raát cao COD: töø 3.000 - 45.000mg/l, N-NH3: töø 10-800 mg/l, BOD5: töø 2.000 -30.000 mg/l, TOC (Carbon höõu cô toång coäng: 1.500 – 20.000 mg/l, Phosphorus toång coäng: töø 1-70 mg/l... vaø löôïng lôùn caùc vi sinh vaät). Ñoái vôùi caùc baõi raùc thoâng thöôøng (ñaùy baõi khoâng coù lôùp choáng thaám, suït luùn hoaëc lôùp choáng thaám bò thuûng...) caùc chaát oâ nhieãm seõ thaám saâu vaøo nöôùc ngaàm, gaây oâ nhieãm cho taàng nöôùc vaø seõ raát nguy hieåm khi con ngöôøi söû duïng taàng nöôùc naøy phuïc vuï cho aên uoáng, sinh hoaït. Ngoaøi ra, chuùng coøn coù khaû naêng di chuyeån theo phöông ngang, ræ ra beân ngoaøi baõi raùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët. Neáu raùc thaûi coù chöùa kim loaïi naëng, noàng ñoä kim loaïi naëng trong giai ñoaïn leân men axit seõ cao hôn so vôùi giai ñoaïn leân men meâtan. Ñoù laø do caùc axit beùo môùi hình thaønh taùc duïng vôùi kim loaïi taïo thaønh phöùc kim loaïi. Caùc hôïp chaát hydroxyl voøng thôm, axit humic vaø axit fulvic coù theå taïo phöùc vôùi Fe, Pb, Cu, Cd, Mn, Zn.... Hoaït ñoäng cuûa caùc vi khuaån kî khí khöû saét coù hoùa trò (III) thaønh saéùt hoùa trò (II) seõ keùo theo söï hoøa tan cuûa caùc kim loaïi nhö Ni, Pb, Cd vaø Zn. Vì vaäy, khi kieåm soaùt chaát löôïng nöôùc ngaàm trong khu vöïc baõi raùc phaûi kieåm tra xaùc ñònh noàng ñoä kim loaïi naëng trong thaønh phaàn nöôùc ngaàm. Ngoaøi ra, nöôùc roø ræ coù theå chöùa caùc hôïp chaát höõu cô ñoäc haïi nhö: caùc chaát höõu cô bò halogen hoùa, caùc hydrocarbon ña voøng thôm..., chuùng coù theå gaây ñoät bieán gen, gaây ung thö. Caùc chaát naøy neáu thaám vaøo taàng nöôùc ngaàm hoaëc nöôùc maët seõ xaâm nhaäp vaøo chuoãi thöùc aên, gaây haäu quaû nghieâm troïng cho söùc khoûe, sinh maïng cuûa con ngöôøi ôû hieän taïi vaø töông. 2.2.6.2. AÛnh höôùng ñeán moâi tröôøng khoâng khí Caùc loaïi raùc thaûi deã phaân huûy (nhö thöïc phaåm, traùi caây hoûng...), trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp (nhieät ñoä toát nhaát laø 35o C vaø ñoä aåm 70 – 80%) seõ ñöôïc caùc vi sinh vaät phaân huûy taïo ra muøi hoâi vaø nhieàu loaïi khí oâ nhieãm khaùc coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng ñoâ thò, söùc khoûe vaø khaû naêng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Baûng 9. Thaønh phaàn moät soá chaát khí cô baûn trong khí thaûi baõi raùc Thaønh phaàn khí % Theå tích - CH4 - CO2 - N2 - O2 - NH3 - SOx, H2S - Mercaptan… - H2 -CO - Chaát höõu cô bay hôi vi löôïng 45 – 60 40 - 60 2 - 5 0,1 - 1,0 0,1 - 1,0 0 - 1,0 0 - 0,2 0 - 0,2 0,01 – 0,6 (Nguoàn: Xöû lyù CTR, Vieän Taøi Nguyeân – Moâi Tröôøng). Baûng 9 cho thaáy noàng ñoä CO2 trong khí thaûi baõi raùc khaù cao. Khí CH4 ñöôïc hình thaønh trong ñieàu kieän phaân huûy kî khí taêng nhanh vaø ñaït cöïc ñaïi. Do vaäy, ñoái vôùi caùc baõi choân raùc coù qui moâ lôùn ñang hoaït ñoäng hoaëc ñaõ hoaøn taát coâng vieäc choân laáp nhieàu naêm, caàn kieåm tra noàng ñoä khí CH4 ñeå haïn cheá khaû naêng gaây chaùy noå taïi khu vöïc. Baûng 10. Dieãn bieán thaønh phaàn khí thaûi baõi raùc Khoaûng thôøi gian töø luùc hoaøn thaønh choân laáp (thaùng) % Trung bình theo theå tích N2 CO2 CH4 0 - 3 5,2 88 5 3 - 6 3,8 76 21 6 - 12 0,4 65 29 12 - 18 1,1 52 40 18 - 24 0,4 53 47 24 - 30 0,2 52 48 30 - 36 1,3 46 51 36 - 42 0,9 50 47 42 - 48 0,4 51 48 (Nguoàn: Xöû lyù CTR, Vieän Taøi nguyeân – Moâi tröôøng). 2.2.6.3. AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng ñaát Caùc chaát thaûi höõu cô seõ ñöôïc vi sinh vaät phaân huûy trong moâi tröôøng ñaát trong hai ñieàu kieän hieáu khí vaø kî khí, khi coù ñoä aåm thích hôïp seõ taïo ra haøng loaït caùc saûn phaåm trung gian, cuoái cuøng hình thaønh caùc chaát khoaùng ñôn giaûn, nöôùc, CO2, CH4.... Vôùi moät löôïng raùc thaûi vaø nöôùc roø ræ vöøa phaûi thì khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát seõ phaân huûy caùc chaát naøy trôû thaønh caùc chaát ít oâ nhieãm hoaëc khoâng oâ nhieãm. Nhöng vôùi löôïng raùc quaù lôùn vöôït quaù khaû naêng töï laøm saïch cuûa ñaát thì moâi tröôøng ñaát seõ trôû neân quaù taûi vaø bò oâ nhieãm. Caùc chaát oâ nhieãm naøy cuøng vôùi kim loaïi naëng, caùc chaát ñoäc haïi vaø caùc vi truøng theo nöôùc trong ñaát chaûy xuoáng nguoàn nöôùc ngaàm laøm oâ nhieãm taàng nöôùc naøy. Ñoái vôùi raùc khoâng phaân huûy (nhöïa, cao su,...) neáu khoâng coù giaûi phaùp xöû lyù thích hôïp laø nguy cô gaây thoaùi hoùa vaø giaûm ñoä phì cuûa ñaát. 2.2.6.4. AÛnh höôûng ñeán caûnh quan vaø söùc khoûe coäng ñoàng Thaønh phaàn CTR raát phöùc taïp, trong ñoù coù chöùa caùc maàm beänh töø ngöôøi hoaëc gia suùc, caùc chaát thaûi höõu cô, xaùc suùc vaät cheát... taïo ñieàu kieän toát cho muoãi, chuoät, ruoài..., sinh saûn vaø laây lan maàm beänh cho ngöôøi, nhieàu luùc trôû thaønh dòch. Moät soá vi khuaån, sieâu vi khuaån, kyù sinh truøng... toàn taïi trong raùc coù theå gaây beänh cho con ngöôøi nhö beänh: soát reùt, beänh ngoaøi da, dòch haïch, thöông haøn, phoù thöông haøn, tieâu chaûy, giun saùn, lao.... Taïi caùc baõi raùc loä thieân, neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù toát seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng cho baõi raùc vaø coâng ñoàng daân cö trong khu vöïc: gaây oâ nhieãm khoâng khí, caùc nguoàn nöôùc, oâ nhieãm ñaát vaø laø nôi nuoâi döôõng caùc vaät chuû trung gian truyeàn beänh cho ngöôøi. Khí SO2, NO2 laø caùc chaát khí kích thích, khi tieáp xuùc vôùi nieâm maïc aåm öôùt taïo thaønh caùc axít. SO2, NO2 vaøo cô theå qua ñöôøng hoâ haáp hoaëc hoøa tan vaøo nöôùc boït roài chuyeån vaøo maùu tuaàn hoaøn. SO2, NO2 khi keát hôïp vôùi buïi taïo thaønh caùc haït buïi axít lô löûng, neáu kích thöôùc nhoû hôn 2 - 3 micromeùt seõ vaøo tôùi pheá nang, bò ñaïi thöïc baøo phaù huûy hoaëc ñöa ñeán heä thoáng baïch huyeát. Söï tích luõy SO2, NO2 trong khí quyeån daãn ñeán axít hoùa nöôùc möa. Khí SO2 laø taùc nhaân chính gaây neân hieän töôïng möa axít ñang xaûy ra ôû nhieàu nôi treân theá giôùi. OÂxít cacbon (CO) laø moät loaïi khí ñoäc do noù coù caûm öùng raát maïnh vôùi hoàng caàu trong maùu taïo ra CacboxyHemoglobin laøm haïn cheá söï trao ñoåi vaø vaän chuyeån oxy cuûa maùu ñi nuoâi cô theå. 2.3. Ñaùnh giaù öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc phöông aùn xöû lí CTR Coù nhieàu phöông aùn ñeå xöû lí CTR, rieâng huyeän Chôï Gaïo CTR coù theå ñöôïc xöû lí bôûi caùc phöông aùn sau: 1. Phöông aùn A: Ñoát raùc; 2. Phöông aùn B: UÛ phaân compost; 3. Phöông aùn C: Choân laáp hôïp veä sinh. 2.3.1. Khaùi quaùt öu nhöôïc ñieåm chính cuûa caùc coâng ngheä xöû lí CTR Baûng 11. Öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc coâng ngheä xöû lyù CTR Coâng ngheä xöû lyù Öu ñieåm chính Nhöôïc ñieåm chính Tính phuø hôïp Choân laáp hôïp veä sinh Chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh thaáp Ñoøi hoûi dieän tích maët baèng lôùn Phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa Huyeän Chaâu Thaønh – Tænh Tieàn Giang coù maët baèng ñuû roäng nhöng laïi haïn heïp trong chi phí ñaàu tö Compost Taän duïng ñöôïc nguoàn raùc thaûi ñeå saûn xuaát ra phaân boùn phuïc vuï noâng nghieäp, tieát kieäm ñaát ñai cho vieäc choân laáp Ñoøi hoûi phaûi phaân loaïi raùc trieät ñeå, chi phí ñaàu tö ban ñaàu vaø vaän haønh khaù cao, yeâu caàu kyõ thuaät phöùc taïp, löôïng raùc thaûi ñaàu vaøo cho vieäc cheá bieán phaûi oån ñònh. Phuø hôïp vôùi nguoàn raùc thaûi coù nhieàu thaønh phaàn höõu cô Loø ñoát raùc Cho pheùp xöû lyù ñoàng thôøi nhieàu loaïi raùc thaûi coù nguoàn goác khaùc nhau Chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh cao, haïn cheá trong vieäc kieåm soaùt khí thaûi coù chöùa dioxin, ít hieäu quaû ñoái vôùi raùc maø thaønh phaàn höõu cô chieám öu theá, raùc coù ñoä aåm cao. Phuø hôïp vôùi raùc coâng nghieäp, raùc y teá coù nhieàu thaønh phaàn nguy haïi (Nguoàn: Ñaùnh giaù, ñeà xuaát phöông phaùp xöû lyù CTR tænh Tieàn Giang Sôû Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng Tieàn Giang, 2006). 2.3.2. Khaû naêng ñaùp öùng yeâu caàu kyõ thuaät cuûa caùc phöông aùn Baûng 12. Khaû naêng ñaùp öùng yeâu caàu kyõ thuaät cuûa caùc phöông aùn STT Chæ soá ñaùnh giaù Choân laáp Compost Loø ñoát 1 Tính phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän töï nhieân taïi khu xöû lyù raùc. TB Cao Thaáp 2 Khaû naêng ñaùp öùng yeâu caàu veà maët baèng. Cao TB Raát cao 3 Tính phuø hôïp vôùi loaïi raùc ñöa tôùi khu vöïc xöû ly.ù Cao TB Raát cao 4 Tính chaéc chaén veà hieäu quaû xöû lyù. TB TB Cao 5 Khaû naêng ñaùp öùng yeâu caàu veà cô sôû haï taàng. Cao Thaáp Cao 6 Khaû naêng ñaùp öùng yeâu caàu veà maùy moùc thieát bò saüng coù trong nöôùc. Cao TB Raát thaáp 7 Khaû naêng ñaùp öùng caùc yeâu caàu trong vieäc thi coâng xaây döïng coâng trình. TB Cao Thaáp 8 Möùc ñoä ñoøi hoûi boå sung caùc nguyeân lieäu nhieân lieäu vaø hoaù chaát. Raát thaáp Cao Thaáp 9 Khaû naêng saüng coù caùc giaûi quyeát trong tình huoáng baát traéc. Cao TB Thaáp 10 Yeâu caàu veà caùn boä coù trình ñoä chuyeân moân. Thaáp TB Cao 11 Tính phöùc taïp trong vaän haønh vaø quaûn lyù. Thaáp TB Cao (Nguoàn: Ñaùnh giaù, ñeà xuaát phöông phaùp xöû lyù CTR tænh Tieàn Giang Sôû Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng Tieàn Giang, 2006). 2.3.3. Xeùt theo möùc ñoä an toaøn ñoái vôùi moâi tröôøng cuûa caùc phöông aùn Baûng 13. Möùc ñoä an toaøn ñoái vôùi moâi tröôøng cuûa caùc phöông aùn STT Chæ soá ñaùnh giaù Choân laáp Compost Loø ñoát 1 Ñoä an toaøn veà chaùy noå. TB TB TB 2 Lieân quan ñeán caùc maàm beänh. TB TB Cao 3 OÂ nhieãm nuôùc maët. Thaáp TB Cao 4 OÂ nhieãm nöôùc ngaàm. Thaáp TB Cao 5 Muøi hoâi. Thaáp TB Cao 6 Lieân quan ñeán caùc hieäu öùng phuï khi söû duïng cheá phaåm sinh hoïc. Thaáp Thaáp Cao 7 Caën buøn phaùt sinh do vieäc xöû lyù nöôùc raùc. Thaáp TB Cao 8 Phaùt thaûi caùc chaát khí oâ nhieãm. TB Cao Cao (Nguoàn: Ñaùnh giaù, ñeà xuaát phöông phaùp xöû lyù CTR tænh Tieàn Giang Sôû Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng Tieàn Giang, 2006). Nhaän xeùt: Moãi coâng ngheä xöû lyù CTR treân ñeàu coù nhöõng öu khuyeát ñieåm rieâng cuûa chuùng. Phöông aùn choân laáp raùc hôïp veä sinh tuy coù moät soá nhöôïc ñieåm vaø ñoøi hoûi dieän tích maët baèng lôùn; song, theo em phöông phaùp naøy raát phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa huyeän Chôï Gaïo – tænh Tieàn Giang coù maët baèng ñuû roäng nhöng laïi haïn heïp trong chi phí ñaàu tö. UÛ phaân compost cuõng laø moät phöông aùn khaû thi cho huyeän vì löôïng raùc coù thaønh phaàn höõu cô cao, ruùt kinh nghieäm veà nhaø maùy phaân compost hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû ôû thò xaõ Goø Coâng neân theo em choïn phöông aùn C “xöû lí CTR baèng bieän phaùp choân laáp hôïp veä sinh” laø toái öu nhaát. Chöông 3 HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ CTR TREÂN ÑÒA BAØN HUYEÄN CHÔÏ GAÏO 3.1. Khoái löôïng CTR phaùt sinh hieän nay Toång khoái löôïng CTR phaùt sinh cuûa toaøn huyeän khoaûng 50 taán/ngaøy (naêm 2007). Tuy nhieân theo soá lieäu thoáng keâ cuûa Phoøng Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng huyeän Chôï Gaïo thì khoái löôïng CTR thu gom thöïc teá chæ 30% toång soá löôïng CTR phaùt sinh. Baûng 14. Khoái löôïng raùc thaûi nhöõng naêm gaàn ñaây cuûa huyeän Chôï Gaïo Naêm 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Khoái löôïng raùc (taán/ naêm) 15.950 16.348 16.647 17.216 17.678 18.230 (Nguoàn: Phoøng Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng huyeän Chôï Gaïo, 2006). 3.2. Thaønh phaàn CTR cuûa huyeän Chợ Gạo Baûng 15. Thaønh phaàn raùc thaûi sinh hoaït ôû huyeän Chôï Gaïo STT Thaønh phaàn % Khoái löôïng 1 Giaáy 4,20 2 Kim loaïi 1,02 3 Thuûy tinh 0,01 4 Gieû 1,01 5 Cao su, da, giaû da… 2,26 6 Nhöïa, bao nilon caùc loaïi 5,63 7 Raùc höõu cô 68,67 8 Chaát trô 17,20 Coäng 100 (Nguoàn: Phoøng Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng huyeän Chôï Gaïo 05/2006). Töø keát quaû phaân tích cho thaáy: Raùc sinh hoaït ôû huyeän Chôï Gaïo coù thaønh phaàn höõu cô deã phaân huyû khaù cao vaø ñaây laø moät trong nhöõng ñaëc ñieåm ñeå coù theå löïa choïn coâng ngheä xöû lyù cho phuø hôïp; Raùc töø huyeän ra ñeán baõi raùc ñaõ thay ñoåi nhieàu veà thaønh phaàn do nhöõng ngöôøi nhaët raùc ôû nhieàu khaâu ñaõ loaïi ñi nhöõng thaønh phaàn coù theå baùn ñöôïc; Thaønh phaàn raùc theo thôøi gian cuõng thay ñoåi ñaùng keå do taäp quaùn tieâu duøng, taêng tröôûng kinh teá vaø möùc soáng; Trong töông lai khi ñôøi soáng ngöôøi daân taêng cao thì moät soá thaønh phaàn raùc seõ daàn daàn giaûm ñi nhö thöïc phaåm, caønh caây, ñaát caùt vaø taêng moät soá thaønh phaàn khaùc nhö giaáy, ñoà hoäp…. 3.3. Hieän traïng heä thoáng thu gom vaø xöû lyù CTR taïi huyeän Chôï Gaïo Huyeän Chôï Gaïo goàm coù 18 xaõ vaø moät thò traán (Xaõ Trung Hoøa, Hoøa Tònh, Myõ Tònh An, Taân Bình Thaïnh, Phuù Kieát, Löông Hoøa Laïc, Thanh Bình, Song Bình, Long Bình Ñieàn, Ñaêng Höng Phöôùc, Taân Thuaän Bình, Quôn Long, Bình Phuïc Nhöùt, Bình Phan, An Thaïnh Thuûy, Bình Ninh, Hoøa Ñinh, Xuaân Ñoâng vaø thò traán Chôï Gaïo). Vieäc thu gom chaát thaûi phaàn lôùn chæ ñöôïc tieán haønh ôû thò traán Chôï Gaïo vaø caùc xaõ laân caän, nhöõng nôi ñoâng daân cö, coù chôï. Soá coøn laïi moät phaàn do caùc hoä töï xöû lyù coøn laïi ña phaàn ñöôïc neùm xuoáng keânh raïch, ñoå ra ñöôøng, khu ñaát troáng, möông thoaùt nöôùc…. Treân toaøn huyeän coù moät baõi raùc taäp trung, ñöôïc xaäy döïng taïi xaõ Taân Thuaän Bình vôùi dieän tích 4.800 m2 taát caû raùc thaûi ôû caùc ñieåm chôï, khu daân cö taäp trung vaø caäp quoác loä 50…; haøng ngaøy löïc löôïng coâng nhaân Ban quaûn lí chôï thu gom, vaän chuyeån ñoå vaøo baõi raùc naøy vôùi khoái löôïng 15 taán/ngaøy. Ñoái vôùi moät soá chôï ôû xa thì coù xaây döïng hoá chöùa raùc taïm, khoaûng 3 – 5 ngaøy xe raùc seõ ñeán thu gom ñoå vaøo baõi raùc taäp trung. Tuy nhieân baõi raùc Taân Thuaän Bình hieän khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu do gaàn cuïm coâng nghieäp Taân Thuaän Bình vaø thöïc hieän döï aùn ñöôøng Chôï Gao – Caàn Ñöôùc (Long An), UBND huyeän Chôï Gaïo hieän ñang qui hoaïch xaây döïng baõi raùc hôïp veä sinh cho toaøn huyeän ôû xaõ Thanh Bình. Trong naêm 2005 vaø 2006 phoøng Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng ñaõ ñeà nghò UBND huyeän Chô Gaïo cho xaây döïng theâm hoá raùc mini taïi caùc chôï xaõ nhaèm thu gom raùc ñeå quaûn lí vaø xöû lí nhö: Löông Hoøa Laïc, Phuù Kieát, Myõ Tònh An, Bình Phuïc Nhöùt, Quôn Long vaø Bình Ninh…, nhöng hieän nay nhieàu nôi ñaõ quaù taûi. Nhaân löïc, thieát bò vaø phöông tieän thu gom: ÔÛ caáp huyeän: Ban quaûn lí chôï huyeän thaønh laäp ñoäi veä sinh goàm 7 ngöôøi, ñöôïc boá trí 2 taøi xeá, 2 aùp taûi, 3 coâng nhaân queùt doïn; ngoaøi ra coøn hôïp ñoàng theâm 1 nhaân vieân thu phí. Veà phöông tieän coù trang bò 2 xe eùp raùc (1 xe 5 taán, 1 xe 2,5 taán) vaø treân 60 thuøng chöùa raùc caùc loaïi. ÔÛ caáp xaõ: Caùc chôï xaõ ñeàu coù toå chöùc laøm veä sinh thu gom raùc, vaän chuyeån baèng phöông tieän thoâ sô veà baõi raùc xaõ hoaëc hôïp ñoàng thueâ vaän chuyeån baèng xe eùp raùc cuûa huyeän veà baõi raùc taäp trung cuûa huyeän. Toång soá tieàn phaûi chi cho hoaït ñoäng thu gom, xöû lí raùc laø 315.801.000 ñ/naêm, toång soá tieàn thu ñöôïc töø hôïp ñoàng laáy raùc laø 153.816.000 ñ/naêm, thaáp hôn so vôùi soá tieàn phaûi chi laø 161.985.000ñ/naêm. Tuy nhieân, phí raùc hieän nay thu chöa oån ñònh, thaùng naéng soá thu giaûm do hoä daân töï xöû lí taïi choå, thaùng möa thì phí raùc taêng do hoä daân khoâng xöû lí ñöôïc. 3.4. Ñaùnh giaù chung veà hieän traïng quaûn lyù CTR huyeän Chôï Gaïo - Ngoaøi nhöõng ñieåm taäp trung thu gom raùc treân, hieän taïi huyeän khoâng coù phöông aùn naøo ñeå thu gom, xöû lí raùc sinh hoaït cuûa nhöõng hoä daân soáng raûi raùc, khoâng taäp trung. - Raùc thaûi y teá laø moät trong nhöõng loaïi raùc thaûi nguy haïi, khoù xöû lí. Hieän taïi beänh vieän ña khoa Chôï Gaïo chöa coù heä thoáng xöû lí maø chæ coù loø ñoát thoâ sô, haøng ngaøy löôïng raùc y teá ñöôïc ñoát khoaûng 40 – 50 kg, haøm löôïng khoái vaø CTR sau khi ñoát raát cao, do ñoù caàn xaây döïng moät loø ñoát ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng. - Chaát thaûi chæ môùi thu gom ñöôïc moät löôïng nhoû so vôùi löôïng phaùt sinh, phaàn coøn laïi bò thaûi xuoáng soâng hoaëc ôû trong caùc ngoõ, möông, raõnh thoaùt nöôùc laøm taéc ngheõn heä thoáng thoaùt nöôùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët, nöôùc ngaàm. - Caùc khu chöùa raùc taïm, caùc baõi raùc mini khoâng hôïp veä sinh laø nguoàn gaây oâ nhieãm cho ñaát, nöôùc vaø khoâng khí. - Phöông tieän thu gom coøn thieáu vaø laïc haäu. - Coâng nhaân veä sinh moâi tröôøng phaûi laøm vieäc trong ñieàu kieän naëng nhoïc, thieáu thieát bò vaø caùc bieän phaùp phoøng choáng ñoäc haïi. Taïi caùc ñieåm taäp keát, raùc haàu nhö khoâng ñöôïc phaân loaïi maø ñoå laãn loän thaønh moät khoái, laøm maát veä sinh gaây oâ nhieãm tôùi moâi tröôøng. - Ñoái vôùi chaát thaûi chaên nuoâi: Hieän nay treân ñòa baøn huyeän tyû leä hoä daân chaên nuoâi raát cao, soá löôïng gia suùc 151.405 con, gia caàm 1.418.404 con, löôïng phaân thaûi ra raát lôùn neáu khoâng coù bieän phaùp xöû lí, quaûn lí seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc maët, khoâng khí cuõng nhö moâi tröôøng soáng cuûa coäng ñoàng daân cö. Chöông 4 PHAÂN TÍCH CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN SÖÏ HÌNH THAØNH BAÕI CHOÂN LAÁP CTR CUÛA HUYEÄN CHÔÏ GAÏO 4.1. Tieâu chí Baõi choân laáp raùc laø coâng ngheä ñôn giaûn vaø reû tieàn nhaát, phuø hôïp vôùi caùc nöôùc ngheøo vaø ñang phaùt trieån nhöng toán dieän tích ñaát raát lôùn vaø coøn coù nguy cô gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Vì vaäy, vieäc löïa choïn vò trí baõi choân laáp laø heát söùc quan troïng, sao cho ñaûm baûo caùc yeâu caàu nhö quy moâ, ñòa chaát thuûy vaên (xaây döïng ôû vuøng ñaát ít thaám)… Theo döï thaûo höôùng daãn cuûa ñeà taøi nghieân cöùu veà kieåm soaùt CTR cuûa Cuïc Moâi tröôøng naêm 1998 thì vieäc xaây döïng baõi choân laáp caàn thoûa maõn caùc ñieàu kieän sau: Khoâng aûnh höôûng nguy haïi ñeán ñieàu kieän moâi tröôøng (chaát löôïng nöôùc, khoâng khí); Khoaûng caùch li ñeán khu daân cö, coâng trình vaên hoaù, toân giaùo, giaûi trí, nguoàn nöôùc soâng, gieáng khoan, keânh coâng coäng gaàn nhaát laø treân 400m; Khoaûng caùch töø ñöôøng giao thoâng coâng coäng ñeán baõi choân laáp laø100-300m, khoaûng caùch li töø ñaùy baõi choân laáp raùc ñeán taàng nöôùc ngaàm coù tröõ löôïng lôùn laø treân 3m; Baõi choân laáp phaûi ñöôïc thieát keá coù lôùp loùt choáng thaám (vaûi ñòa chaát, caùc lôùp choáng thaám HDPE…) ôû ñaùy vaø caùc thaønh xung quanh, coù heä thoáng thu khí, nöôùc roø ræ, traïm xöû lyù nöôùc raùc khi thaûi vaøo moâi tröôøng. Chaát thaûi ñöôïc raûi thaønh töøng lôùp, ñaàm neùn ñeán theå tích nhoû nhaát vaø phuû ñaát vaøo cuoái moãi ngaøy; Moät baõi choân laáp hôïp veä sinh ñuùng tieâu chuaån phaûi ñöôïc trang bò heä thoáng oáng thu thaäp, taäp trung nöôùc ræ raùc ñeå ñöa ñi xöû lyù vaø phaûi ñöôïc loùt bôûi nhöõng lôùp phuû (ñaát seùt, vaûi ñòa chaát…) coù tính naêng ngaên chaën söï di chuyeån cuûa nöôùc ræ thaám vaøo ñaùy baõi choân laáp; Lôùp loùt baõi choân laáp ñöôïc thieát keá ñeå haïn cheá söï thaám nöôùc roø ræ qua lôùp caùt döôùi ñaùy baõi choân laáp, nhôø ñoù haïn cheá möùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm. Lôùp loùt coù theå goàm nhieàu loaïi vaät lieäu khaùc nhau, moãi vaät lieäu coù tính naêng rieâng: Lôùp ñaát seùt vaø maøng ñòa chaát: ngaên chaën söï chuyeån ñoäng cuûa nöôùc roø ræ vaø khí; Lôùp caùt hoaëc soûi: duøng laøm lôùp thu gom vaø thaùo nöôùc roø ræ sinh ra trong baõi raùc; Lôùp vaûi ñòa chaát: laøm giaûm söï xaùo troän giöõa lôùp ñaát vaø caùt hay soûi; Lôùp ñaát cuoái cuøng: baûo veä lôùp chaén vaø lôùp thaùo nöôùc roø ræ. 4.2. Yeáu toá khí haäu Vò trí ñòa lyù laø moät trong nhöõng nhaân toá coù taùc ñoäng quyeát ñònh ñeán ñaëc ñieåm khí haäu cuûa moät ñòa phöông. Tænh Tieàn Giang coù toïa ñoä ñòa lyù ôû vaøo toïa ñoä 10011’43’’ vaø 10035’19’’ vó tuyeán Baéc, 105049’12’’ vaø 106048’32’’ kinh tuyeán Ñoâng.   Vôùi vò trí nhö treân, Tieàn Giang naèm goïn trong khu vöïc nhieät ñôùi Baéc baùn caàu. Tieâu bieåu cho cheá ñoä nhieät vaø coù ñoä cao maët trôøi lôùn, ít thay ñoåi trong naêm. Do vaäy Tieàn Giang coù khaû naêng tieáp nhaän moät löôïng böùc xaï raát doài daøo. Löôïng böùc xaï ñoù ñaõ quyeát ñònh khí haäu Tieàn Giang mang tính chaát nhieät ñôùi, gioù muøa caän xích ñaïo. Caùc yeáu toá khí haäu nhö: naéng, böùc xaï, nhieät ñoä, boác hôi, möa, ñoä aåm khoâng khí, gioù… ñöôïc phaân boå theo muøa trong naêm khaù roõ neùt. Quy luaät phaân boå naøy khaù oån ñònh qua caùc naêm vaø ít thay ñoåi trong khoâng gian. Laø moät huyeän thuoäc tænh Tieàn Giang neân Chôï Gaïo cuõng mang nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa, haèng naêm coù 2 muøa möa vaø muøa khoâ. Nhieät ñoä: Do aûnh höôûng cuûa xích ñaïo neân nhieät ñoä khaù oån ñònh khoâng phaân hoùa theo muøa roõ reät. Nhieät ñoä trung bình trong naêm laø 270C. Bieân ñoä nhieät trung bình giöõa thaùng noùng nhaát vaø laïnh nhaát cuõng chæ tôùi 3 - 50C. Giao ñoäng nhieät ñoä giöõa ngaøy vaø ñeâm bình quaân laø 100C. Thaùng noùng nhaát trong naêm thöôøng töø thaùng3 - 4, thaùng laïnh nhaát laø thaùng gieâng. Möa: Trong naêm, löôïng möa phaân boå khoâng ñoàng ñeàu, hình thaønh hai muøa roõ reät: muøa möa vaø muøa khoâ. Muøa möa gaén vôùi gioù muøa taây nam, baét ñaàu töø thaùng 5 vaø keát thuùc vaøo thaùng 10. Löôïng möa muøa möa chieám 86 ñeán 90% löôïng möa naêm vaø khaù oån ñònh qua caùc naêm (heä soá Cv nhoû). Muøa khoâ gaén lieàn vôùi muøa gioù muøa ñoâng baéc ít aåm, baét ñaàu töø thaùng 11 vaø keát thuùc vaøo thaùng 4 naêm sau. Löôïng möa muøa khoâ chæ chieám töø 10 ñeán 14% toång löôïng möa caû naêm vaø coù söï bieán ñoäng khaù lôùn qua caùc naêm. Löôïng möa taäp trung vaøo hai thôøi kyø. Thôøi kyø thöù nhaát xuaát hieän vaøo thaùng 6 hoaëc thaùng 7, löôïng möa thaùng xaáp xæ 200mm, thôøi kyø thöù hai xuaát hieän vaøo thaùng 9 hoaëc thaùng 10 löôïng möa thaùng treân döôùi 250mm. Söï toàn taïi 2 ñænh möa naøy gaén lieàn vôùi söï thöôøng tröïc cuûa caùc heä thoáng gaây möa (daûi hoäi tuï nhieät ñôùi, aùp thaáp nhieät ñôùi, gioù muøa taây nam…). Xen keõ hai thôøi kyø möa nhieàu laø hai thôøi kyø ít hoaëc khoâng möa. Thôøi kyø thöù nhaát vaøo giöõa muøa khoâ (töø thaùng 1-3), khu vöïc coù gioù ñoâng hoaëc ñoâng nam thònh haønh oån ñònh, löôïng möa thaùng thôøi kyø naøy raát nhoû (töø 5 ñeán 10mm) ñoâi khi caû thaùng khoâng coù möa. Thôøi kyø ít möa thöù hai thuoäc muøa möa, thöôøng xuaát hieän vaøo thaùng 7 hoaëc thaùng 8, hieám khi xuaát hieän vaøo thaùng 9. Löôïng möa thaùng thôøi kyø naøy treân döôùi 150mm. Caùc ñôït haïn daøi ngaøy xaûy ra vaøo thôøi kyø naøy nhaân daân ñòa phöông goïi laø haïn “Baø Chaèn”. Ñoä aåm: Trung bình trong naêm laø 79,2%, trong muøa möa laø 82,5%, muøa khoâ 74,1%, aåm ñoä giöõa caùc thaùng trong naêm cheânh leäch khoâng ñaùng keå nhöng laø ñieàu kieän lyù töôûng ñeå caùc vi sinh vaät phaân huûy raùc höõu cô phaùt trieån toát. Boác hôi: Laø nôi quanh naêm neàn nhieät ñoä cao, neân löôïng boác thoaùt hôi nöôùc lôùn. Löôïng boác hôi trung bình naêm laø 3,3mm/ngaøy. Ñoä boác hôi nöôùc lieân quan ñeán nhieàu yeáu toá nhö: ñoä aåm khoâng khí, naéng, gioù… Bôûi vaäy, muøa khoâ naéng nhieàu, ñoä aåm khoâng khí thaáp neân ñoä boác hôi maïnh. Trong naêm löôïng boác thoaùt hôi lôùn nhaát thöôøng xaûy ra vaøo thaùng 3 (4,9mm/ngaøy) vaø nhoû nhaát thöôøng xaûy ra vaøo thaùng 10 (2,3mm/ngaøy). Sai bieät toái ña cuûa löôïng boác hôi trung bình ngaøy giöõa caùc thaùng laø 2,6mm. Böùc xaï vaø chieáu saùng: Nguoàn naêng löôïng böùc xaï doài daøo, bình quaân 10kcal/cm2 vaø treân 2.400 giôø naéng trong naêm. Soá giôø naéng bình quaân 6,3 giôø/ngaøy, muøa khoâ trung bình laø 7 giôø/ngaøy. Gioù: Naèm trong vuøng nhieät ñôùi gioù muøa haèng naêm thöôøng xuaát hieän luoàng gioù chính: - Gioù muøa Taây Nam: töø bieån thoåi vaøo luïc ñòa theo höôùng Taây Nam, töø thaùng 5 ñeán thaùng 10 döông lòch, gioù muøa naøy mang nhieàu hôi nöôùc laøm cho trôøi tieát maùt meõ, khí haäu aåm hình thaønh maây taïo neân nhöõng traän möa lôùn; - Gioù muøa Ñoâng Baéc: töø luïc ñòa thoåi ra bieån theo höôùng ngöôïc laïi töø thaùng 11 ñeán thaùng 4 döông lòch coù ñaët tính khoâ, maùt laïnh, ñoä aåm giaûm, khí haäu khoâ. 4.3. Ñòa chaát thuûy vaên Huyeän Chôï Gaïo coù nguoàn nöôùc ngoït phong phuù laáy töø soâng Tieàn naèm ôû phía nam huyeän giaùp caùc xaõ Xuaân Ñoâng, Hoøa Ñònh, Bình Ninh, tình hình thuûy lôïi khaù phöùc taïp vôùi moät maïng löôùi soâng raïch keânh möông noäi ñoàng daøy ñaëc. Keânh Xuaân Hoøa: Keânh naøy laø ñoaïn ñaàu cuûa truïc daãn nöôùc chính goàm nhieàu ñoaïn cuûa vuøng ngoït hoùa Goø Coâng. Keânh daøi 8.650m noái töø soâng Tieàn ñeán raïch Caàu Ngang, qua 2 xaõ Xuaân Ñoâng vaø Hoøa Ñònh cuûa huyeän Chôï Gaïo. Ñieåm ñaàu kinh noái vôùi soâng Tieàn caùch Cöûa Tieåu theo ñöôøng thuûy laø 42,5 km. Kinh ñaõ ñöôïc ñaøo xong giai ñoaïn 1 vaøo naêm 1982 vôùi beà roäng 24m, saâu 4m. Theo döï aùn, kinh phaûi ñuû khaû naêng taûi nöôùc töôùi cho treân 37.000 ha, vì vaäy trong töông lai kinh seõ ñöôïc môû roäng hôn. Taïi ñaàu kinh phía Soâng Tieàn ñaõ xaây moät coáng lôùn laø coáng Xuaân Hoaø, ñaây laø coâng trình ñaàu moái cuûa caû vuøng ngoït hoùa Goø Coâng.   Kinh Chôï Gaïo: Noái thaúng töø raïch Kyø Hoân ñeán Soâng Tra, moät nhaùnh ngaén cuûa Soâng Vaøm Coû. Kinh ñöôïc ñaøo laàn ñaàu baèng phöông tieän thuû coâng vaøo naêm 1875 vôùi chieàu saâu 3 m, beà roäng 20m, cuoái naêm 1876 khaùnh thaønh. Naêm 1913 kinh ñöôïc veùt saâu vaø môû roäng baèng xaùng vôùi kích thöôùc nhö hieän nay: saâu 5 - 7m, roäng trung bình 100m. Kinh Chôï Gaïo daøi 11.800m, phaàn lôùn chieàu daøi thuoäc huyeän Chôï Gaïo, chæ 2.000m ñaàu phía Baéc chaûy qua Xaõ Ñoàng Sôn thuoäc huyeän Goø Coâng Taây. Kinh ñaõ ñöôïc veùt laïi nhieàu laàn vaø hieän laø thuûy loä quan troïng noái Soâng Tieàn vaø Soâng Vaøm Coû vôùi soá löôïng taøu thuyeàn qua laïi raát cao. Nguoàn nöôùc töø Soâng Tieàn ñoaïn chaûy qua huyeän haøng naêm ñeàu bò nhieãm maën. Khi löôïng nöôùc töø thöôïng nguoàn ñoå veà giaûm ñi cuõng laø luùc nöôùc bieån baét ñaàu xaâm laán saâu vaøo noäi ñòa. Thôøi gian chòu aûnh höôûng maën laâu hay mau tuøy thuoäc phaàn lôùn vaøo khoaûng caùch tôùi bieån vaø löu löôïng thöôïng nguoàn cuûa soâng. Taïi Coáng Xuaân Hoøa (km 47,5 thuoäc huyeän Chôï Gaïo) ñoä maën baét ñaàu taêng vaøo giöõa thaùng 3, leân cao nhaát vaøo giöõa thaùng 4 vaø trôû laïi bình thöôøng vaøo cuoái thaùng 5. Nhìn chung cheá ñoä thuûy vaên trong vuøng chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu, bình quaân 2,5m thuaän lôïi cho vieäc töôùi tieâu, töï chaûy. Bieân ñoä dao ñoäng möïc nöôùc giöõa caùc ngaøy, caùc thaùng khoâng lôùn laém. Hình 1. Thôøi gian coù ñoä maën > 1,5 g/l; > 4 g/l vaøo caùc naêm bình thöôøng taïi caùc vò trí treân soâng Tieàn vaø Vaøm Coû. 4.4. Ñòa chaát coâng trình Naèm trong khu vöïc chaâu thoå ñoàng baèng Soâng Cöûu Long ñaát ñai treân ñòa baøn huyeän Chôï Gaïo haàu heát ñöôïc hình thaønh do quaù trình traàm tích, boài ñaép taïo neân. Thaønh phaàn cô giôùi laø thòt naëng, tyû leä seùt cao: 60-80%, söùc chòu taûi cuûa neàn ñaát töông ñoái toát ≈1kg/cm2. Töø caùc quan saùt thöïc ñòa, moâ taû ñaát neàn qua caùc hoá khoan khaûo saùt, chuû yeáu toång hôïp keát quaû phaân tích maãu cô lyù cuûa caùc lôùp ñaát ñaù, nhaän thaáy khu vöïc khaûo saùt (tính ñeán ñoä saâu treân 20m), caáu taïo neàn chuû yeáu laø thòt naëng, coù theå chia thaønh 2 phaàn: phaàn treân laø caùc lôùp caùt moûng pha thòt, phaàn döôùi laø neàn thòt seùt. Töø treân xuoáng, vôùi muïc ñích phuïc vuï baõi choân CTR, neàn coâng trình chia thaønh caùc lôùp ñaát ñaù nhö sau: Lôùp 1: Ñaát thòt laãn 20 – 40% caùt vaøng haït to ñoâi choã hôi ñoû, traïng thaùi cöùng. Ñaây laø lôùp nguyeân thoå treân cuøng cuûa khu vöïc, gaëp ñeàu ôû taát caû caùc hoá khoan, chieàu daøy lôùp töø 1 – 2,5m, ñaát coù söùc chòu taûi cao, tính choáng thaám trung bình. Chieàu daøy phaân boá cuï theå töøng vò trí khoan nhö sau: Teân hoá khoan Chieàu saâu maët lôùp (m) Chieàu saâu ñaùy lôùp (m) Chieàu daøy lôùp (m) HK 1 0,0 2,5 2,5 HK 2 0,0 2,0 2,0 HK 3 0,0 1,5 1,5 Trung bình 0,0 2,0 2,0 (Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng tænh Tieàn Giang, 2006) Keát quaû thí nghieäm 3 maãu cô lyù cho caùc ñaëc tröng chuû yeáu nhö sau (giaù trò trung bình): Dung troïng thí nghieäm: gw = 2.200g/cm3 Ñoä seät: B = -0,33 Goùc ma saùt trong: f = 21013’ Löïc dính: C = 0,254kg/cm2 Heä soá roãng: eo = 0,594 Heä soá neùn: A (1-2) = 0,017 cm2/kg Söùc chòu taûi quy öôùc: Rtc = 2,1 kg/cm2 Heä soá thaám: Kt = 5,1*10-5 cm/s Lôùp 2: seùt xaùm vaøng laãn ít saïn nhoû (töø 2 - 4%), traïng thaùi nöûa cöùng. Lôùp naøy naèm döôùi lôùp 1 vaø maët ñeàu ôû taát caû caùc vò trí khoan, chieàu daøy lôùp töø 1,5 – 3m, söùc chòu taûi cao, tính choáng thaám toát. Ranh giôùi lôùp phaân boá cuï theå theo töøng vò trí khoan khaûo saùt nhö sau: Teân hoá khoan Chieàu saâu maët lôùp (m) Chieàu saâu ñaùy lôùp (m) Chieàu daøy lôùp (m) HK 1 2,5 5,5 3,0 HK 2 2,0 4,5 2,5 HK 3 1,5 3,5 2,0 Trung bình 2,0 4,5 2,5 (Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng tænh Tieàn Giang, 2006). Keát quaû thí nghieäm 3 maãu cô lyù cho caùc ñaëc tröng chuû yeáu nhö sau (giaù trò trung bình): Dung troïng thí nghieäm: gw = 1.980g/cm3 Ñoä seät: B = +0,042 Goùc ma saùt trong: f = 19015’ Löïc dính: C = 0,255kg/cm2 Heä soá roãng: eo = 0,852 Heä soá neùn: A (1-2) = 0,025 cm2/kg Söùc chòu taûi quy öôùc: Rtc = 1,8 kg/cm2 Heä soá thaám: Kt =4,5*10-7 cm/s Lôùp 3: Seùt maøu xaùm, traïng thaùi nöûa cöùng. Lôùp naøy naèm döôùi lôùp 2 vaø chæ gaëp taïi vò trí HK1, chieàu daøy lôùp taïi HK1 laø 7m (phaân boá töø ñoä saâu 5,5 – 12,5m), söùc chòu taûi trung bình, tính choáng thaám toát. Keát quaû thí nghieäm 3 maãu cô lyù cho caùc ñaëc tröng chuû yeáu nhö sau (giaù trò trung bình): Dung troïng thí nghieäm: gw = 1.800g/cm3 Ñoä seät: B = +0.,28 Goùc ma saùt trong: f = 13066’ Löïc dính: C = 0,238kg/cm2 Heä soá roãng: eo = 0,825 Heä soá neùn: A (1-2) = 0,030 cm2/kg Söùc chòu taûi quy öôùc: Rtc = 1,6 kg/cm2 Heä soá thaám: Kt = 3,9*10-7 cm/s Lôùp 4: seùt maøu xaùm tro, traïng thaùi nöûa cöùng. Lôùp naøy naèm döôùi lôùp 3 vaø chæ gaëp taïi vò trí khoan HK1, chieàu daøy lôùp taïi HK1 laø 5m (phaân boá töø ñoä saâu 12,5– 17,5m), söùc chòu taûi cao, tính choáng thaám toát. Keát quaû thí nghieäm 3 maãu cô lyù cho caùc ñaëc tröng chuû yeáu nhö sau (giaù trò trung bình): Dung troïng thí nghieäm: gw = 1.800g/cm3 Ñoä seät: B = +0,026 Goùc ma saùt trong: f = 16015’ Löïc dính: C = 0,257kg/cm2 Heä soá roãng: eo = 0,749 Heä soá neùn: A (1-2) = 0,030 cm2/kg Söùc chòu taûi quy öôùc: Rtc = 2,01 kg/cm2 Heä soá thaám: Kt = 3,2*10-6 cm/s Lôùp 5: Neàn ñaù cöùng, seùt xaùm tro, phong hoùa nheï, raén chaéc. Lôùp naøy naèm döôùi lôùp 4 vaø chæ gaëp taïi vò trí hoá khoan HK, HK3, ñaây cuõng laø lôùp cuoái cuøng khaûo saùt ñöôïc, chieàu daøy khaûo saùt saâu nhaát laø 18m. Keát quaû thí nghieäm 3 maãu cô lyù cho caùc ñaëc tröng chuû yeáu nhö sau (giaù trò trung bình): Dung troïng thí nghieäm: gw = 1.800g/cm3 Söùc khaùng neùn: Rn = 121kg/cm3 Qua keát quaû khaûo saùt ñòa chaát cho thaáy khu vöïc döï kieán xaây döïng baõi choân laáp CTR hôïp veä sinh huyeän Chôï Gaïo coù heä soá thaám trung bình 4,5*10-7 cm/s laø khaù thuaän lôïi cho vieäc xaây döïng baõi choân laáp do coù khaû naêng choáng thaám toát. Tuy chöa ñaït tieâu chuaån choáng thaám (Thoâng tö 01/2000/TTLT – BKHCNMT – BXD) nhöng coù theå söû duïng lôùp HDPE hoaëc mang ñaát seùt coù heä soá thaám ñaït tieâu chuaån töø nôi khaùc ñeå gia coá theâm. 4.5. Söï phaân boá daân cö cuûa huyeän Chôï Gaïo - Huyeän Chôï Gaïo coù maät ñoä bình quaân daân soá thuoäc loaïi cao 808ngöôøi/km2, daân cö phaân boá khoâng ñeàu taäp trung ñoâng ôû caùc khu vöïc thò traán thò töù. Toång daân soá cuûa toaøn huyeän laø 190.158 ngöôøi (Soá lieäu thoáng keâ ñeán 31/12/2006); - Daân cö noâng thoân cuûa huyeän phaân boá theo 3 daïng chính: + Daïng taäp trung thaønh cuïm, ñieåm: bao goàm caùc thò töù, caùc laøng xoùm, chieám tyû leä bình quaân khoaûng 24% toång nhaø ôû; + Daïng tuyeán: phaân boá doïc theo caùc truïc ñöôøng giao thoâng, caùc soâng, keânh raïch lôùn, chieám tyû leä bình quaân khoaûng 45% toång soá nhaø ôû; + Daïng phaân taùn: nhaø ôû phaân boá leû teû ngoaøi ñoàng ruoäng vaø caùc keânh raïch nhoû noäi ñoàng, chieám khoaûng 22%. - Coøn laïi taäp trung ôû trung taâm cuûa huyeän laø thò traán Chôï Gaïo; - Caùc huyeän khaùc treân ñòa baøn tænh Tieàn Giang cuõng coù söï phaân boá daân cö töông töï nhö huyeän Chôï Gaïo, daân soá cuõng chæ taäp trung ôû caùc thò traán, thò töù, hoaëc doïc ñöôøng quoác loä cuûa moãi huyeän. 4.6. Hieän traïng kinh teá vaø khaû naêng taêng tröôûng kinh teá Tröôùc ñaây kinh teá huyeän chuû yeáu laø noâng nghieäp vaø chaên nuoâi, daàn daàn huyeän Chôï Gaïo chuyeån dòch cô caáu phaùt trieån coâng nghieäp – tieåu thuû coâng nghieäp, thöông maïi dòch vuï... Huyeän Chôï Gaïo laø moät trong boán huyeän phía Ñoâng tænh Tieàn Giang, caùch trung taâm tænh (Thaønh phoá Myõ Tho) 10 km, coù heä thoáng giao thoâng ñöôøng boä lieân thoâng giöõa caùc xaõ vaø coù Quoác loä 50 noái vaøo Quoác loä 1 ñi thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc tænh ñoàng baèng soâng Cöûu Long, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc giao löu, trao ñoåi haøng hoùa. Maët khaùc, vôùi heä thoáng giao thoâng thuûy roäng lôùn, ñaëc bieät laø tuyeán kinh Chôï Gaïo laø caàu noái quan troïng cho vieäc vaän chuyeån vaät tö vaø trao ñoåi haøng hoùa töø thaønh phoá Hoà Chí Minh ñi caùc tænh mieàn taây vaø ngöôïc laïi. Chôï Gaïo laø huyeän coù maät ñoä daân soá khaù cao, neàn kinh teá chuû yeáu döïa vaøo saûn xuaát noâng nghieäp, trong khi caùc ngaønh kinh teá coâng nghieäp – tieåu thuû coâng nghieäp, thöông maïi, dòch vuï phaùt trieån chöa cao töø ñoù haïn cheá ñeán toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cuûa huyeän. Vaø trong töông lai gaàn, khi con ñöôøng Caàn Ñöôùc – Chôï Gaïo ñöôïc ñöa vaøo söû duïng seõ taïo cho Chôï Gaïo trôû thaønh moät ñieåm noái lieàn gaàn guõi vôùi thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc tænh mieàn Taây Nam Boä Cô sôû kinh teá: - Coâng nghieäp – Tieåu thuû coâng nghieäp - Xaây döïng: 774 cô sôû; - Thöông maïi - Dòch vu ï: 3.102 cô sôû; - Doanh nghieäp saûn xuaát kinh doanh: 155 cô sôû. Chôï Gaïo coù tôùi 5.000 ha luùa neáp Beø, 2.000 ha caây thanh long, 4.000 ha vöôøn döøa, cuøng vôùi ñaøn gia suùc 88.000 con. Ñaây laø nhöõng ñaëc ñieåm cuûa huyeän Chôï Gaïo ngoaøi Caây luùa. Neáp Beø vaø thanh long ngaøy caøng coù choã ñöùng treân thò tröôøng noâng saûn. Chôï Gaïo ñaõ xaây döïng döï aùn Cuïm coâng nghieäp Taân Thuaän Bình vaø baét ñaàu môøi goïi hôïp taùc ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Döï aùn nhaèm naâng cao giaù trò noâng saûn baèng caùc cô sôû coâng nghieäp cheá bieán vaø baûo quaûn. Caûnh quan thieân Chôï Gaïo raát thích hôïp vôùi vieäc phaùt trieån du lòch sinh thaùi. Taïi ñaây coù di tích ñeàn thôø moät danh nhaân Nam Boä – Thuû Khoa Nguyeãn Höõu Huaân – tieâu bieåu cho tinh thaàn baát khuaát cuûa daân toäc Vieät Nam tröôùc boïn ngoaïi xaâm. Caùc döï aùn huyeän ñang keâu goïi ñaàu tö: Döï aùn nuoâi caù tra ven soâng Tieàn khoaûng 100 ha (xaõ Hoøa Ñònh – Xuaân Ñoâng); Döï aùn 5.000 ha thanh long; Caùc döï aùn ñaàu tö thu mua – baûo quaûn – cheá bieán traùi thanh long (ñaõ coù thöông hieäu); Caùc döï aùn ñaàu tö thu mua – baûo quaûn – cheá bieán töø saûn phaåm neáp Beø (ñaõ coù thöông hieäu); Döï aùn ñaàu tö Cuïm coâng nghieäp. 4.7. Döï baùo veà daân soá vaø CTR cuûa huyeän Chôï Gaïo 4.7.1. Döï baùo veà daân soá cuûa huyeän ñeán naêm 2020 Hieän nay, daân soá huyeän Chôï Gaïo laø 190.158 ngöôøi (naêm 2006) vôùi tyû leä taêng daân soá trung bình haøng naêm laø 1,35% (bao goàm taêng daân soá töï nhieân vaø taêng daân soá cô hoïc). Vôùi toác ñoä gia taêng daân soá thu thaäp ñöôïc, söû duïng moâ hình Euler caûi tieán ñeå döï baùo toác ñoä gia taêng daân soá töø nay ñeán naêm 2020: N(i*+1) = Ni + r x N(i+1/2) x rt Ni+1 = Ni + rNirt Ni+1/2= (Ni+1 + Ni)/2 Trong ñoù: Ni+1 : laø daân soá hieän taïi cuûa naêm tính toaùn (ngöôøi) ; Ni : Daân soá hieän taïi laø 190.158 người (naêm 2006) ; rt : Ñoä cheânh leäch giöõa caùc naêm, thöôøng = 1 ; r  : Toác ñoä gia taêng daân soá (1,35%). Baûng16. Döï baùo toác ñoä gia taêng daân soá huyeän Chôï Gaïo töø 2007 – 2020 Naêm r N(i+1) N(i+1/2) N*(i+1) 2007 1,35% 192.725 191.441 192.742 2008 1,35% 195.344 194.043 195.361 2009 1,35% 197.998 196.679 198.016 2010 1,35% 200.689 199.352 200.707 2011 1,35% 203.416 202.061 203.434 2012 1,35% 206.180 204.807 206.198 2013 1,35% 208.981 207.589 209.000 2014 1,35% 211.821 210.410 211.840 2015 1,35% 214.699 213.269 214.719 2016 1,35% 217.617 216.168 217.637 2017 1,35% 220.575 219.106 220.594 2018 1,35% 223.572 222.083 223.592 2019 1,35% 226.610 225.101 226.630 2020 1,35% 229.689 228.159 229.710 4.7.2. Döï baùo veà khoái löôïng CTR phaùt sinh cuûa huyeän Chôï Gaïo ñeán naêm 2020 Löôïng raùc phaùt sinh hieän taïi Hieän nay löôïng raùc thu gom haøng ngaøy taïi huyeän Chôï Gaïo laø 15 taán/ngaøy. Ñeå döï baùo löôïng raùc phaùt sinh trong töông lai vaø tính toaùn ñöôïc thôøi gian söû duïng cuûa baõi choân laáp chaát thaûi, caàn xaùc ñònh toång khoái löôïng raùc phaùt sinh taïi huyeän hieän nay. Löôïng raùc phaùt sinh ñöôïc tính döïa theo soá daân cuûa huyeän, döïa vaøo heä soá phaùt thaûi, heä soá phaùt thaûi öôùc tính taïi thôøi ñieåm naêm 2006 laø 0,26 kg/ngöôøi/ngaøy vaø möùc gia taêng löôïng raùc phaùt sinh laø 5% so vôùi naêm tröôùc. Löôïng raùc phaùt sinh taïi huyeän Chôï Gaïo seõ ñöôïc tính theo coâng thöùc sau: T = a x P Trong ñoù: T laø toång löôïng raùc phaùt sinh (taán/ngaøy); a laø heä soá phaùt thaûi (kg/ngöôøi/ngaøy); P laø daân soá cuûa thaønh phoá (ngöôøi). Toång löôïng raùc sinh hoaït phaùt sinh taïi huyeän Chôï Gaïo naêm 2006 laø 50 taán/ngaøy. Nhö vaäy vôùi khoái löôïng raùc phaùt sinh laø 50 taán/ngaøy vaø khoái löôïng raùc thu gom ñöôïc hieän nay laø 15 taán/ngaøy cho thaáy tyû leä thu gom raùc sinh hoaït taïi huyeän Chôï Gaïo chieám khoaûng 30% toång löôïng raùc phaùt sinh, nguyeân nhaân laø do caùch toå chöùc, nhaân löïc, taøi chính vaø trang thieát bò thu gom coøn thieáu neân nhieàu khu vöïc trong huyeän chöa theå trieån khai thu gom toaøn boä löôïng raùc ñöôïc. Döï baùo löôïng raùc ñeán naêm 2020 Baûng17. Döï baùo möùc taêng khoái löôïng raùc huyeân Chôï Gaïo töø nay ñeán naêm 2020 Naêm Daân soá Toác ñoä phaùt sinh raùc (kg/ngöôøi/ngaøy) Khoái löôïng raùc (kg/ngaøy) Khoái löôïng raùc (taán/naêm) 2007 192.742 0,26 50.113 18.291 2008 195.361 0,27 52.747 19.253 2009 198.016 0,28 55.444 20.237 2010 200.707 0,29 58.205 21.245 2011 203.434 0,30 61.030 22.276 2012 206.198 0,32 65.983 24.084 2013 209.000 0,34 71.060 25.937 2014 211.840 0,36 76.262 27.836 2015 214.719 0,38 81.593 29.781 2016 217.637 0,39 84.878 30.980 2017 220.594 0,41 90.443 33.012 2018 223.592 0,43 96.145 35.093 2019 226.630 0,45 101.984 37.224 2020 229.710 0,47 107.964 39.407 4.8. Döï baùo söï thay ñoåi thaønh phaàn CTR trong thôøi gian tôùi Döïa vaøo tình hình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vaø nhu caàu soáng ngaøy caøng naâng cao cuûa tænh Tieàn Giang noùi chung vaø cuûa huyeän Chôï Gaïo noùi rieâng söï thay ñoåi thaønh phaàn raùc thaûi trong nhöõng naêm tôùi seõ coù theå dieãn bieán nhö sau: Caùc thaønh phaàn: giaáy, nhöïa, kim loaïi, thuûy tinh, thaønh phaàn khoù phaân huûy vaø ñoäc haïi taêng; Thöïc phaåm, goã, raùc vöôøn: giaûm (ngöôøi daân ñoâ thò höôùng tôùi moät thôøi ñaïi coâng nghieäp, coù xu höôùng mua thöùc aên cheá bieán saün, ñoà aên ñoùng hoäp); Caùc loaïi raùc coù theå taùi cheá ñöôïc taêng nhieàu; Ñaëc bieät seõ phaùt sinh moät soá raùc thaûi mang tính ñaëc tröng cuûa moät soá nöôùc phaùt trieån nhö caùc ñoà gia duïng hö hoûng, caùc loaïi loáp xe…. Chöông 5 TÍNH TOAÙN THIEÁT KEÁ BAÕI CHOÂN LAÁP 5.1. Löïa choïn ñòa ñieåm baõi choân laáp Theo quy ñònh trong thoâng tö lieân tòch soá 01/2001/TTLT-BKHCNMT-BXD, ngaøy 18/01/2001 vôùi quy moâ daân soá cuûa huyeän ñeán naêm 2020 laø 229.710 ngöôøi, nhu caàu dieän tích caàn 10 ha ñeå xaây döïng baõi choân laáp. Theo döï kieán cuûa huyeän, baõi choân laáp seõ ñöôïc xaây döïng treân ñòa baøn xaõ Thanh Bình, huyeän Chôï Gaïo vì ñieàu kieän ñòa chaát coâng trình nôi ñaây thích hôïp hôn so vôùi nhöõng ñòa ñieåm khaùc treân ñòa baøn huyeän: Tæ leä seùt cao: 60– 80%, seùt coù heä soá thaám trung bình 4,5*10-7 cm/s; Söùc chòu taûi cuûa neàn ñaát töông ñoái toát ≈1kg/cm2; Maïch nöôùc ngaàm saâu khoaûng 30m tính töø maët ñaát. Giao thoâng vaän taûi töø caùc khu daân cö ñoâ thò ñeán nôi choân laáp cuõng thuaän lôïi, khoaûng caùch ly ñaûm baûo quy ñònh. Moâ hình baõi choân laáp ñöôïc löïa choïn laø choân laáp theo hoá keát hôïp chìm – noåi. Chaát thaûi ñöôïc ñoå xuoáng caùc hoá (raõnh) ñaõ ñöôïc ñaøo saün vôùi ñoä saâu 5m vaø duøng maùy ñeå san uûi, ñaàm neùn chaát thaûi. Sau khi ñaõ laáp heát ñoä saâu cuûa hoá chaát thaûi tieáp tuïc ñöôïc ñoå vaø choân laáp ñeå taïo thaønh goø raùc cao khoaûng 5m. Baûng 18. Khoaûng caùch thích hôïp töø baõi choân laáp ñeán caùc coâng trình Caùc coâng trình Ñaëc ñieåm vaø quy moâ coâng trình Khoaûng caùch toái thieåu töø vaønh ñai coâng trình tôùi caùc baõi choân laáp, (m) Baõi choân laáp nhoû vaø vöøa Baõi choân laáp lôùn Baõi choân laáp raát lôùn Ñoâ thò Caùc thaønh phoá, thò xaõ, thò traán, thò töù,… 3.000 – 5.000 5.000 – 15.000 15.000 – 30.000 Saân bay, caùc Khu coâng nghieäp, haûi caûng Töø quy moâ nhoû ñeán lôùn 1.000 – 2.000 2.000 – 3.000 3.000 – 5.000 Cuïm daân cö ôû ñoàng baèng vaø trung du Cuoái höôùng gioù chính 1.000 1.000 1.000 Caùc höôùng khaùc 300 300 300 Cuïm daân cö ôû mieàn nuùi Theo khe nuùi (coù doøng chaûy xuoáng) 3.000 – 5.000 >5.000 >5.000 Khoâng cuøng khe nuùi Khoâng quy ñònh Khoâng quy ñònh Khoâng quy ñònh Caùc coâng trình khai thaùc nöôùc ngaàm c.suaát <100m3/ng Q< 10.000m3/ng Q> 10.000m3/ng 50 – 100 >100 >500 >100 >500 >1.000 >500 >1.000 >5.000 (Nguoàn: Thoâng tö 01/2001 ngaøy 18/1/2001) 5.2. Tính toaùn thieát keá baõi choân laáp 5.2.1. Löïa chon quy moâ coâng suaát baõi choân laáp Theo soá lieäu hieän traïng vaø döï baùo toác ñoä gia taêng daân soá ñeán naêm 2020 thì daân soá huyeän Chô Gaïo laø 229.710 ngöôøi. Theo soá lieäu tính toaùn vaø döï baùo cho thaáy toång löôïng CTR cuûa huyeän laø 18.291taán/naêm (2007), vôùi khaû naêng thu gom hieän taïi ñaït 30%. Khoái löôïng CTR vaøo naêm 2020 laø 39.407 taán/naêm, khaû naêng thu gom laø 70%. Do ñoù, döïa vaøo baûng qui moâ caùc baõi choân laáp thì coù theå phaân loaïi baõi choân laáp CTR cuûa huyeän thuoäc loaïi vöøa (so vôùi daân soá), thuoäc loaïi nhoû (so vôùi khoái löôïng raùc thu gom trong moät ngaøy). Dieän tích baõi choân laáp chieám 75% toång dieän tích baõi, vôùi chieàu cao cuûa baõi keå töø ñaùy ñeán ñænh laø 10m. Coâng suaát cuûa baõi laø 51,113 taán/ngaøy (naêm 2007) vaø coâng suaát naøy seõ thay ñoåi taêng daàn trong nhöõng naêm sau. Dieän tích xaây döïng caùc coâng trình phuï trôï: ñöôøng, ñeâ keø, heä thoáng thoaùt nöôùc, nhaø kho, saân baõi, heä thoáng xöû lyù nöôùc… chieám khoaûng 25% toång dieän tích baõi. 5.2.2. Tính toaùn dieän tích caùc hoá choân laáp Döïa vaøo döï baùo möùc gia taêng khoái löôïng raùc cuûa huyeân Chôï Gaïo töø nay ñeán naêm 2020 ta coù theå tính ñöôïc toång löôïng raùc thu gom vaø ñem ñi choân laáp cuûa huyeän Chôï Gaïo trong giai ñoaïn 2007 – 2020 laø 356.820 taán. 5.2.2.1. Tính toaùn dieän tích ñaát caàn thieát ñeå choân laáp Ta giaû thieát tính toaùn nhö sau: Baõi choân laáp ñöôïc xaây döïng keát hôïp chìm – noåi; Tröôùc khi choân laáp ñaõ ñöôïc xöû lyù sô boä, nhaèm giaûm theå tích raùc ñöôïc eùp tôùi tyû troïng 0,8m3/taán; Chieàu cao toång theå cuûa baõi raùc sau khi ñoùng cöûa laø 10m, vôùi ñoä saâu chìm döôùi ñaát laø 5m vaø ñoä cao noåi laø 5m; Caùc lôùp raùc daøy toái ña laø 60cm, sau khi ñaõ ñöôïc ñaàm neùn kyõ; Caùc lôùp ñaát phuû xen keõ töøng lôùp raùc coù ñoä daøy 20cm; Toång dieän tích caùc lôùp ñaát phuû chieám 28% theå tích hoá choân; Hieäu suaát söû duïng ñaát taïi baõi choân laáp laø 75%, coøn laïi laø 25% dieän tích ñaát phuïc vuï cho giao thoâng, bôø bao, coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi vaø traïm ñieàu haønh, ñaát troàng caây xanh; Hieäu suaát thu gom ñaït 70% ñeán naêm 2020. Caên cöù vaøo caùc giaû thieát naøy ta coù theå tính toaùn ñöôïc dieän tích caàn thieát ñeå choân laáp raùc nhö sau: Khoái löôïng raùc thu gom ñöôïc laø: Mtg= M * k Trong ñoù: Mtg: Löôïng raùc thu gom ñöôïc M : Löôïng raùc thaûi ra k : Heä soá thu gom, laáy k = 0,7 è Mtg = 356.820 * 0,7 = 249.774 (taán) Theå tích CTR caàn ñeå chieám choã laø: Wtc = Mtg / b Trong ñoù: Wtc: theå tích caàn thieát ñeå chöùa CTR ôû baõi raùc b : tæ troïng CTR, choïn b = 0,8 è Wtc = = 312.217 (m3) Vôùi ñoä cao toång theå cuûa baõi raùc laø (D = 10m), caùc lôùp raùc daøy (dr = 60cm) vaø lôùp ñaát phuû xen keõ (dd = 20cm) Soá lôùp raùc choân laáp (L) caàn cho 1 baõi raùc ñöôïc tính: L = D/ dr+ dd = 1000/(60 + 20) = 12,5 (lôùp), choïn 12 (lôùp) Ñoä cao höõu duïng ñeå chöùa raùc: d1 = dr* L = 0,6 * 12 = 7,2(m) Chieàu cao cuûa caùc lôùp ñaát phuû laø: d2 = dd* L = 0,2 * 12 = 2,4 (m) Dieän tích höõu duïng caàn thieát ñeå choân laáp heát löôïng raùc tính toaùn laø: Stc = Wtc/d1 = 312.217 / 7,2 = 43.363,5 (m2) = 4,34 (ha) Neáu choïn dieän tích ñaát söû duïng cho caùc coâng trình phuï trôï laø 25% thì toång dieän tích baõi choân laáp seõ laø 6 ha. 5.2.2.2. Tính toaùn dieän tích caùc hoá choân laáp Toång löôïng CTR ñöa vaøo baõi choân laáp töø naêm 2007 – 2020 laø taán 249.774 taán vaø thôøi gian söû duïng cho baõi choân laáp laø 13 naêm. Dieän tích söû duïng ñeå choân laáp laø 4,34 ha, seõ xaây döïng ñöôïc 4 hoá choân vôùi dieän tích baèng nhau. Caùc hoá choân seõ ñöôïc luaân phieân söû duïng theo thöù töï töø 1 ñeán 4, hoá naøy ñaày seõ laáp laïi vaø söû duïng hoá tieáp theo. à Khoái löôïng CTR cho 1 hoá choân (ñôn nguyeân) laø: (taán) = 78.054 (m3/ 1 ñôn nguyeân) Theå tích 1 ñôn nguyeân coù theå ñöôïc tính nhö sau: Vñn = VI + VII (*) VI = 1/3 h1[a1b1 + ab + (a1b1ab)1/2] VII = 1/3 h2 [a2b2 + ab + (a2b2ab)1/2] Trong ñoù: VI : Theå tích phaàn chìm cuûa hoá choân laáp VII : Theå tích phaàn noåi cuûa hoá choân laáp h1 : Chieàu cao phaàn chìm cuûa hoá choân laáp h2 : Chieàu cao phaàn noåi cuûa hoá choân laáp a,b : Caïnh ñaùy lôùn cuûa hoá choân a1,b1 : Caïnh ñaùy döôùi cuûa hoá choân a2,b2 : Caïnh ñaùy treân cuûa hoá choân a1 = a - 2h1 = a - 10 a2 = a - 2h2tg600 = a – 17,32 b1 = b - 2h1 = b - 10 b2 = b - 2h2tg600 = b – 17,32 Vñn = Vraùc + Vvaät lieäuphuû Theo tính toaùn: Vvaät lieäuphuû = 28% Vraùc è Vñn = 128% Vraùc = 128% * 78.054 = 99.909 (m3) Choïn: a = 130 m b = 70 m à dieän tích S = 9.100 (m2) a1 =120 m b1 = 60 m a2 = 112,68 m b2 = 52,68 m Tính Vñn theo coâng thöùc (*) ta ñöôïc: Vñn = 99.966,766 (m3) à 4 ñôn nguyeân seõ chieám dieän tích laø: 9.100 * 4 = 36.400 (m2) = 3,6 4 (ha) Vaäy: Chieàu daøi maët hoá laø: 130 m Chieàu roäng maët hoá: 70 m Chieàu daøi ñaùy hoá: 120 m Chieàu roäng ñaùy hoá: 60 m Chieàu cao hoá: 10 m 5.2.3. Lôùp choáng thaám Trong quaù trình xöû lyù, vaän haønh baõi choân laáp vaán ñeà nöôùc roø ræ laø vaán ñeà raát ñaùng lo ngaïi khi chuùng thaám xuoáng taàng nöôùc ngaàm cuûa khu vöïc baõi choân laáp. Nhö vaäy vaán ñeà choáng thaám phaûi ñöôïc ñaët ra haøng ñaàu. Nguyeân taéc cuûa vieäc choáng thaám nhö sau: Keát caáu choáng thaám phaûi ñaûm baûo hieäu quaû thu nöôùc roø ræ cao, thôøi gian söû duïng lôùn hôn 10 naêm; Vaät lieäu choáng thaám phaûi khoâng bò aên moøn (hoaëc aên moøn chaäm) do caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi vaø caùc chaát xaâm thöïc töø ñaát, coù ñoä beàn choáng thaám hoùa hoïc treân 10 naêm; Vaät lieäu choáng thaám phaûi coù ñoä beàn cô hoïc toát, choáng laïi caùc löïc neùn, eùp, uoán, luùn khi vaän haønh baõi choân laáp, ñaëc bieät trong thôøi gian hoaït ñoäng choân laáp; Keát caáu choáng thaám phaûi thuaän lôïi cho vieäc gia coâng vaø söû duïng. Caùc vaät lieäu choáng thaám phaûi reû tieàn, coù saün treân thò tröôøng hoaëc deã gia coâng vôùi nguoàn nguyeân lieäu ñaõ coù vaø khoâng gaây taùc ñoäng phuï vôùi moâi tröôøng cuõng nhö con ngöôøi; Vaät lieäu söû duïng laøm lôùp loùt ñaùy baõi raùc phaûi coù toác ñoä thaám < 1* 107 cm/s; Ñoä daøy cuûa lôùp loùt ñaùy phaûi > 0,6m; Ñaùy baõi raùc phaûi ñaët caùch maïch nöôùc ngaàm > 1,5m. Ñoái vôùi khu vöïc baõi choân laáp CTR huyeän Chôï Gaïo, lôùp loùt ñaùy coù caáu taïo töø döôùi leân treân nhö sau: Lôùp ñaát neàn ñaàm chaët; Lôùp ñaát seùt daøy 0,2m ñaàm chaët; Lôùp maøng ñòa chaát HDPE daøy 2mm; Lôùp caùt/ soûi daøy 0,3m giöõ nhieäm vuï thoaùt nöôùc; Lôùp vaûi ñòa kyõ thuaät daøy 1,5mm; Lôùp ñaát daøy 0,6m ñaàm chaët coù taùc duïng baûo veä lôùp thoaùt nöôùc vaø laø lôùp phaân caùch; Lôùp raùc. Hình 2. Maët caét lôùp loùt ñaùy Keát caáu choáng thaám maët vaùch hoá: Veà cô baûn keát caáu choáng thaám vaùch hoá choân laáp cuõng bao goàm caùc lôùp gioáng nhö keát caáu choáng thaám ñaùy hoá. Tuy nhieân, maët vaùch hoá ít phaûi chòu löïc so vôùi maët ñaùy vaø khoâng coù heä thoâng thu gom neân keát caáu maët vaùch hoá coù ñoä daøy thaáp hôn. Baûng19. Keát caáu choáng thaám maët vaùch hoá STT Lôùp Vaät lieäu Ñoä daøy Chöùc naêng 1 Lôùp ñaát hieän höõu ñaàm chaët Ñaát hieän höõu Chòu löïc, choáng luùn 2 Lôùp ñaát seùt neùn Ñaát seùt 60cm Hoã trôï choáng thaám vaø choáng luùn 3 Lôùp polyme choáng thaám HDPE 2mm Khoâng cho nöôùc thaám qua vaùch, thu gom nöôùc xuoáng ñaùy hoá 5.2.4. Lôùp che phuû cuoái cuøng Heä thoáng lôùp phuû cuoái cuøng coù nhieäm vuï ngaên chaën vaø haïn cheá löôïng nöôùc möa thaâm nhaäp vaøo trong baõi raùc. Maët khaùc, noù coøn ngaên chaën caùc loaïi ñoäng vaät ñaøo hang. Heä thoáng lôùp bao phuû khoâng ñöôïc thaám nhanh hôn heä thoáng lôùp loùt. Noù phaûi hoaït ñoäng vôùi chi phí baûo trì nhoû nhaát vaø taêng cöôøng söï thoaùt nöôùc treân beà maët, ñoàng thôøi giaûm thieåu söï xoùi moøn. Caáu taïo töø döôùi leân cuûa lôùp che phuû cuoái cuøng nhö sau: Lôùp raùc ñöôïc ñaàm chaët; Lôùp ñaát phuû tröïc tieáp leân beà maët chaát thaûi coù chieàu daøy 60cm vôùi haøm löôïng seùt lôùn hôn 30% ñeå ñaûm baûo tính ñaàm neùn choáng thaám. Lôùp phuû tröïc tieáp naøy ñöôïc ñaàm neùn kyõ vaø ñoä doác thoaùt nöôùc laø 3%; Lôùp maøng ñòa chaát loaïi VLD (very low denity) daøy 1,5mm ngaên khoâng cho nöôùc möa xaâm nhaäp vaøo oâ choân raùc sau khi ñoùng cöûa baõi choân laáp; Lôùp caùt thoaùt nöôùc daøy 0,2m; Lôùp ñaát seùt pha daøy 0,6m ñeå troàng caây Hình 3: Maët caét lôùp che phuû cuoái cuøng 5.2.5. Heä thoáng thu gom nöôùc raùc Heä thoáng thu gom nöôùc raùc nhaát thieát phaûi ñöôïc laøm trong thôøi kyø chuaån bò baõi ban ñaàu vaø phaûi ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ tröôùc khi ñoå raùc, bôûi ñaøo haøng taán raùc leân ñeå söûa chöõa laø khoâng kinh teá. 5.2.5.1. Heä thoáng thu gom, thoaùt nöôùc maët Heä thoáng thu gom nöôùc maët ñöôïc xaây döïng ñeå thu nöôùc töø nhöõng khu vöïc khaùc chaûy traøn qua baõi choân laáp. Heä thoáng thoaùt nöôùc khoâng chæ baûo veä nhöõng khu vöïc choân laáp raùc khoûi bò soùi moøn trong thôøi gian hoaït ñoäng maø coøn tieâu thoaùt löôïng nöôùc thöøa ngaám vaøo oâ raùc vaø taïo ra nöôùc raùc. Ñeå haïn cheá nöôùc möa chaûy qua khu vöïc choân raùc, quanh hoá choân raùc ñöôïc xaây döïng ñeâ bao cao khoaûng 2,5m, chieàu daøy maët ñeâ 2,5m ñeå ngaên nöôùc möa. Raõnh thoaùt nöôùc beà maët coù theå laø raõnh hôû, ñöôïc boá trí xung quanh baõi. Ngay caû nhöõng baõi ñaõ coù heä thoáng thoaùt nöôùc ñaùy cuõng caàn coù heä thoáng raõnh thoaùt nöôùc xung quanh baõi. 5.2.5.2. Heä thoáng thoaùt nöôùc raùc taïi ñaùy baõi Heä thoáng thoaùt ñaùy naèm beân döôùi lôùp raùc vaø treân lôùp choáng thaám. Heä thoáng naøy coù chöùc naêng daãn nhanh nöôùc raùc ra khoûi baõi, ñaûm baûo haïn cheá löôïng nöôùc trong baõi. Heä thoáng thoaùt nöôùc ñaùy coù theå ñöôïc laøm baèng soûi, vaät lieäu toång hôïp (vaûi ñòa chaát) vaø caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc. ÔÛ ñaây nöôùc raùc roø ræ seõ ñi xuyeân qua vuøng loïc. Vuøng naøy ñöôïc laøm baèng vaûi loïc ñòa chaát, khi nöôùc roø ræ ñi qua lôùp vaûi loïc naøy caùc haït coù kích thöôùc lôùn trong nöôùc seõ bò giöõ laïi. Lôùp ñaát baûo veä ôû treân lôùp vaûi loïc daøy 60cm ñeå baûo veä lôùp vaûi khoâng bò phaù hoaïi do xe leân xuoáng ñoå raùc. Lôùp vaûi ñòa chaát naøy cuõng coù taùc duïng giaûm thieåu söï laãn loän vaøo nhau cuûa lôùp ñaát baûo veä vaø lôùp soûi thoaùt nöôùc phía döôùi. Lôùp soûi beân döôùi lôùp vaûi ñòa chaát hoaït ñoäng nhö moät heä thoáng gom vaø loïc nöôùc roø ræ. Lôùp seùt neùn beân döôùi lôùp soûi laø moät raøo caûn hoãn hôïp ñeå ngaên caûn söï di chuyeån cuûa nöôùc roø ræ vaø khí sinh ra trong baõi raùc. Nöôùc roø ræ töø baõi raùc seõ ñöôïc thu gom baèng caùc oáng chaâm loã hay oáng xeû raõnh ñaët trong lôùp soûi, sau ñoù daãn ñeán traïm xöû lyù nöôùc roø ræ ñeå laøm saïch. Boá trí heä thoáng thu gom nöôùc raùc: Coù raát nhieàu caùch ñeå boá trí maïng löôùi oáng thu gom nöôùc roø ræ. Nhöng do tính hieäu quaû vaø ñoä tin caäy cao ta seõ söû duïng phöông aùn nhieàu oáng daãn. Phöông phaùp oáng daãn ñöôïc xaây döïng treân nguyeân taéc laép ñaët song song nhieàu oáng thu gom nöôùc roø ræ. Caùc oáng thu gom ñöôïc chaâm loã hay xeû raõnh theo nhieàu höôùng, ñaùy oâ choân laáp coøn ñöôïc taïo doác ñeå taêng hieäu quaû thoaùt nöôùc. Nhôø vaäy nöôùc raùc seõ ñöôïc vaän chuyeån moät caùch nhanh choùng ra khoûi oâ raùc. Ñoä doác ñòa hình seõ aûnh höôûng ñeán phöông phaùp thu gom. Ñeå thu gom nöôùc raùc töø caùc hoá thu veà heä thoáng xöû lyù nöôùc raùc caàn thieát phaûi söû duïng bôm, söû duïng tuyeán oáng coù coù aùp daãn nöôùc veà traïm xöû lyù. Heä thoáng caùc oáng thu ñaët theo vò trí thieát keá naèm trong lôùp baûo veä neàn ñaùy ôû khoaûng caùch 15m theo töøng loâ choân laáp vaø trong toaøn boä baõi raùc daãn ra hoá thu gom.). OÁng thu gom nöôùc raùc ñöôïc ñaët doïc theo khu choân laáp. Ñoä doác thieát keá ñaùy cho töøng khu choân laáp laø doác töø phía caùc oáng nhaùnh ra oáng chính laø 3%. Thu gom nöôùc raùc baèng möông thu nöôùc. Möông thu nöôùc ñöôïc xaây baèng gaïch oáng, vöõa, xi maêng, chieàu roäng 0,6m, thaønh 2 beân cao 0,6m, ñaùy vaø thaønh phía trong ñöôïc laùng vöõa ximaêng choáng thaám, maët ñaùy möông thaáp hôn ñaùy hoá choân raùc khoaûng 0,2m ñeå nöôùc roø ræ töø caùc oáng thu trong baõi raùc coù theå chaûy vaøo raõnh thu gom. Möông thu nöôùc roø ræ ñöôïc xaây döïng ôû cuoái hoá choân raùc taïo thaønh ñoä doác ñeå coù theå thu nöôùc veà caùc hoá ga, nöôùc sau khi thu veà hoá gas ñöôïc bôm qua tram xöû lyù nöôùc thaûi ñeå xöû lyù. 5.2.6. Tính toaùn löu löôïng nöôùc ræ raùc Nöôùc ræ raùc (coøn goïi laø nöôùc raùc) laø nöôùc baån thaám qua lôùp raùc cuûa caùc oâ choân laáp, keùo theo caùc chaát oâ nhieãm töø raùc chaûy vaøo taàng ñaát ôû döôùi baõi choân laáp. Nöôùc raùc ñöôïc hình thaønh khi nöôùc thaám vaøo oâ choân laáp. Nöôùc coù theå thaám vaøo theo moät soá caùch sau ñaây: Nöôùc saün coù vaø töï hình thaønh khi phaân huûy raùc höõu cô trong baõi choân laáp; Möïc nöôùc ngaàm coù theå daâng leân vaøo caùc oâ choân raùc; Nöôùc möa rôi xuoáng khu vöïc choân laáp raùc tröôùc khi ñöôïc phuû ñaát vaø tröôùc khi oâ raùc ñöôïc ñoùng laïi; Nöôùc möa rôi xuoáng khu vöïc baõi choân laáp sau khi oâ raùc ñaày (oâ raùc ñöôïc ñoùng laïi). Nöôùc raùc ñöôïc hình thaønh khi ñoä aåm cuûa raùc vöôït quaù ñoä aåm giöõ nöôùc. Ñoä giöõ nöôùc cuûa CTR laø löôïng nöôùc lôùn nhaát ñöôïc giöõ laïi trong caùc loã roãng maø khoâng sinh ra doøng thaám höôùng xuoáng döôùi taùc duïng cuûa troïng löïc. Trong giai ñoaïn hoaït ñoäng cuûa baõi choân laáp, nöôùc ræ raùc hình thaønh chuû yeáu do nöôùc möa vaø nöôùc “eùp” ra töø caùc loã roãng cuûa caùc chaát thaûi do caùc thieát bò ñaàm neùn. Söï phaân huûy caùc chaát höõu cô trong raùc chæ phaùt sinh nöôùc ræ raùc vôùi löôïng nhoû. Löôïng nöôùc ræ raùc sinh ra phuï thuoäc raát nhieàu vaøo ñieàu kieän khí töôïng thuûy vaên, ñòa hình, ñòa chaát cuûa baõi raùc, dieän tích beà maët baõi, nhaát laø khí haäu vaø löôïng möa. Toác ñoä phaùt sinh nöôùc raùc dao ñoäng lôùn theo caùc giai ñoaïn hoaït ñoäng khaùc nhau cuûa baõi raùc. Trong suoát nhöõng naêm ñaàu tieân, phaàn lôùn löôïng nöôùc möa thaâm nhaäp vaøo ñöôïc haáp thuï vaø tích tröõ trong caùc khe hôû vaø loã roãng cuûa chaát thaûi choân laáp. Löu löôïng nöôùc raùc seõ taêng daàn trong suoát thôøi gian hoaït ñoäng vaø giaûm daàn sau khi ñoùng cöûa baõi choân laáp do lôùp phuû cuoái cuøng vaø lôùp thöïc vaät troàng treân maët coù khaû naêng giöõ nöôùc ñeå noù boác hôi, laøm giaûm ñoä aåm thaám vaøo. Tính löôïng nöôùc raùc: Löôïng nöôùc raùc roø ræ sinh ra töø baõi raùc ñöôïc tính theo coâng thöùc: Q = M(W1 – W2) + [P(1 – R) – E] * A Trong ñoù: Q : laø löu löôïng nöôùc roø ræ sinh ra trong baõi raùc (m3/ngaøy) M : khoái löôïng raùc trung bình ngaøy (taán/ngaøy) W2 : ñoä aåm cuûa raùc sau khi neùn (%) W1: ñoä aåm cuûa raùc tröôùc khi neùn (%) P : löôïng möa ngaøy trong thaùng lôùn nhaát (mm/ngaøy) R : heä soá thoaùt nöôùc beà maët (Baûng 7.6 Quaûn Lyù CTR – Traàn Hieáu Nhueä, NXBXD – 2001) E : löôïng nöôùc boác hôi (mm/ngaøy) A : dieän tích choân raùc moãi ngaøy (m2) Choïn caùc thoâng soá: M = 108 (taán/ngaøy) (tính cho nhu caàu cuûa naêm 2020) W2 = 15% (thöôøng töø 10 – 35%) W1 =70% P = 7,5 (mm/ngaøy) E = 5 (mm/ngaøy) (thöôøng 5 – 6 mm/ngaøy) R = 0,15 (Ñaát chaët, ñoä doác 0-2% thì heä soá thoaùt nöôùc beà maët laø 0.13-0.17). Theå tích raùc trung bình moãi ngaøy laø: 108 / 0,8 = 135 (m3) Dieän tích choân laáp moãi ngaøy vôùi chieàu cao lôùp raùc vaø lôùp ñaát phuû sau moãi ngaøy laø 0,8m (lôùp raùc 60 cm vaø lôùp phuû xen keõ laø 20 cm): 135 / 0,8 = 168,75 (m2) à A = 168,75 (m2) Vaäy: Q = 108 (0,7 – 0,15) + [0,0075(1 – 0,15) – 0.005]* 168,75 = 59,63 (m3/ngaøy), Choïn Q = 60 m3/ngaøy) 5.3. Tính toaùn heä thoáng xöû lyù nöôùc ræ raùc Nöôùc thaûi töø baõi raùc coù noàng ñoä oâ nhieãm cao, ngoaøi chaát höõu cô ra trong nöôùc roø ræ coøn coù chöùa nhieàu thaønh phaàn oâ nhieãm khaùc, vì vaäy chuùng ta caàn phaûi xöû lyù tröôùc khi cho thaûi ra ngoaøi moâi tröôøng. Chaát löôïng nöôùc khi thaûi ra moâi tröôøng caàn phaûi ñaït tieâu chuaån loaïi II (TCVN 6984 – 2001, loaïi II). Trong giai ñoaïn ñaàu cuûa baõi raùc möùc ñoä oâ nhieãm cuûa nöôùc roø ræ laø raát cao, nhöng sau moät thôøi gian möùc ñoä naøy giaûm xuoáng vaø chæ coøn caùc chaát khoâng phaân huûy sinh hoïc laø toàn taïi. Chaát löôïng nöôùc roø ræ thöôøng quyeát ñònh bôûi thaønh phaàn cuûa raùc, song ñoàng thôøi cuõng coù moät soá yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán noù nhö daïng baõi raùc, phöông thö