Đề tài Tình hình thu hút đầu tư nước ngoài trong thời gian qua và thực trạng quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam

1 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi: Sau 18 naêm môû cöûa thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, Vieät Nam ñaõ thu huùt khoaûng 6.880 döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi toång voán ñaàu tö ñaêng kyù khoaûng 64,6 tyû USD, trong soá ñoù, coù 5.918 döï aùn ñaàu tö ñöôïc caáp pheùp coøn hieäu löïc vôùi toång voán ñaêng kyù ñaït 50,5 tyû USD. Caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong thôøi gian qua ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp quan troïng trong quaù trình phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa quoác gia. Ñeå thöïc hieän thaéng lôïi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi thôøi kyø 2006- 2010, thì thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong giai ñoaïn naøy phaûi phaán ñaáu ñaït möùc töø 23 tyû - 24 tyû USD. Trong boái caûnh caïnh tranh khoác lieät trong thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi giöõa caùc quoác gia, ñeå ñaït muïc tieâu naøy Vieät Nam caàn coù nhöõng giaûi phaùp mang tính ñoät phaù, taïo ñöôïc lôïi theá caïnh canh so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø coù tính haáp daãn cao ñoái vôùi nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Trong thôøi gian qua, nhaèm ñoái phoù vôùi tình hình khoù khaên trong vaø ngoaøi nöôùc vaø ñeå caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö nöôùc ngoaøi, haøng loaït caùc öu ñaõi veà taøi chính vaø caùc chính saùch veà ñaàu tö nöôùc ngoaøi thoâng thoaùng ñaõ ñöôïc aùp duïng. Theo caùc chuyeân gia vaø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhaän ñònh tính thoâng thoaùng vaø caùc öu ñaõi trong Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam ñaõ tieáp caän vaø thaäm chí vöôït hôn so vôùi moät soá nöôùc trong khu vöïc. Do vaäy, vôùi muïc tieâu phaùt trieån kinh teá beàn vöõng, taïo söï bình ñaúng giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá vaø quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, thì vieäc tieáp tuïc chæ ñôn thuaàn aùp duïng caùc öu ñaõi veà taøi chính hoaøn toaøn khoâng phaûi laø giaûi phaùp toái öu. Vì theá, chuyeån ñoåi doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi sang 2 coâng ty coå phaàn (coøn goïi laø coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi) vaø phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam khoâng nhöõng ñöôïc xem laø giaûi phaùp môùi nhaèm ña daïng hoùa hình thöùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi maø coøn taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù ñieàu kieän môû roäng quy moâ vaø lónh vöïc hoaït ñoäng, ñoùng goùp ngaøy caøng nhieàu vaøo quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. 2. Muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän aùn: Thí ñieåm coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø moät chuû tröông lôùn cuûa Ñaûng vaø Nhaø Nöôùc trong toång theå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi quoác gia. Do ñaây laø vaán ñeà coøn raát môùi meõ do vaäy trong quaù trình trieån khai thöïc hieän chuû tröông naøy taát yeáu phaùt sinh nhieàu vaán ñeà nhö: löïa choïn doanh nghieäp coå phaàn hoùa, xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp vaø ñaùnh giaù phaân loaïi doanh nghieäp theo taäp quaùn quoác teá, nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn, cô cheá quaûn lyù doanh nghieäp sau khi chuyeån sang coâng ty coå phaàn,… caàn phaûi ñöôïc nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng vaø theo chuaån möïc quoác teá. Xuaát phaùt töø nhöõng suy nghó treân, muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän aùn laø nhaèm nghieân cöùu caùc vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn trong vaø ngoaøi nöôùc veà coå phaàn hoùa, ñaàu tö nöôùc ngoaøi, thò tröôøng chöùng khoaùn vaø coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeå töø ñoù tìm ra nhöõng giaûi phaùp phuø hôïp vôùi ñaëc thuø cuûa neàn kinh teá quoác gia nhaèm thuùc ñaåy phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu: Luaän aùn taäp trung nghieân cöùu veà vaán ñeà coå phaàn hoùa vaø phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam cuõng nhö caùc vaán ñeà lieân quan phuïc vuï cho muïc tieâu nghieân cöùu cuûa luaän aùn. 3 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: Söû duïng caùc phöông phaùp nghieân cöùu duy vaät bieän chöùng, duy vaät lòch söû keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp nhö: thoáng keâ, so saùnh, phaân tích, toång hôïp… ñeå thöïc hieän nghieân cöùu. 5. Keát caáu cuûa luaän aùn: Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, muïc luïc vaø taøi lieäu tham khaûo vaø caùc phuï luïc, baûng bieåu ñính keøm, luaän aùn goàm coù 3 chöông: Chöông 1: Nhöõng vaán ñeà chung veà coâng ty coå phaàn, thò tröôøng chöùng khoaùn vaø coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Chöông II: Tình hình thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong thôøi gian qua vaø thöïc traïng quaù trình coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Chöông III: Giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. 6. Ñoùng goùp môùi cuûa luaän aùn: Nghieân cöùu coù heä thoáng caùc vaán ñeà veà lyù luaän vaø thöïc tieãn trong vaø ngoaøi nöôùc veà coå phaàn hoùa vaø aùp duïng hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi töø ñoù ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm boå ích ñeå nghieân cöùu vaän duïng vaøo thöïc tieãn Vieät Nam. Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm thuùc ñaåy tieán ñoä coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuõng nhö caùc giaûi phaùp nhaèm taêng cöôøng thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. 4 CHÖÔNG 1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ COÂNG TY COÅ PHAÀN, THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN VAØ COÅ PHAÀN HOAÙ DOANH NGHIEÄP COÙ VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI 1.1. Cô sôû lyù luaän veà coâng ty coå phaàn. 1.1.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån coâng ty coå phaàn treân theá giôùi. Vaøo cuoái theá kyû 18 ñaàu theá kyû 19, cuøng vôùi söï tieán boä nhanh choùng cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa nhieàu ngaønh coâng nghieäp, thöông maïi cuûa theá giôùi cuõng nhö nhu caàu saûn xuaát, kinh doanh, thöông maïi ngaøy caøng taêng cao, ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng soá voán lôùn maø caùc coâng ty quy moâ nhoû khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc. Ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán söï phaùt sinh nhöõng coâng ty voâ danh coù quy moâ lôùn hôn caùc coâng ty ñaõ coù tröôùc ñoù. Caùc coâng ty naøy coù khaû naêng huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn voán trong neàn kinh teá maø khoâng caàn coù söï quen bieát giöõa nhöõng ngöôøi tham gia vaøo coâng ty ñeå nhaèm taäp trung ñöôïc nguoàn voán lôùn ñeå thöïc hieän caùc döï aùn kinh doanh coù quy moâ lôùn maø baûn thaân caù nhaân moät coâng ty thoâng thöôøng hay moät caù nhaân khoâng theå coù ñuû voán. Ví duï nhö ñeå ruùt ngaén ñöôøng vaän chuyeån haøng hoùa xuyeân ñaïi döông, ngöôøi ta ñaõ nghó ra caùch ñaøo caùc con keânh. Tuy nhieân ñeå thöïc hieän ñöôïc caùc döï aùn quy moâ lôùn nhö döï aùn ñaøo caùc con keânh naøy thì caàn phaûi coù soá tieàn raát lôùn maø khoâng ai moät mình coù theå coù nhöõng soá tieàn lôùn nhö theá. Do vaäy caùc coâng ty phaûi tìm caùch huy ñoäng tieàn cuûa ngöôøi daân, moät trong nhöõng caùch nhanh nhaát laø hoï phaûi thaønh laäp caùc coâng ty coå phaàn, nghóa laø chia nhoû toång soá voán cuûa coâng ty thaønh nhieàu phaàn baèng nhau, muïc ñích laø ñeå coù nhieàu ñoái töôïng coù 5 theå tham gia goùp voán vaøo coâng ty. Khi ngöôøi daân boû tieàn mua coå phieáu, luùc ñoù hoï seõ trôû thaønh coå ñoâng cuûa coâng ty. 1.1.2. Ñaëc ñieåm cuûa Coâng ty coå phaàn: Theo Luaät doanh nghieäp nöôùc ta, coâng ty coå phaàn laø doanh nghieäp trong ñoù: Voán ñieàu leä ñöôïc chia thaønh nhieàu phaàn baèng nhau, goïi laø coå phaàn. Coå ñoâng, ngöôøi sôû höõu coå phaàn, chæ chòu traùch nhieäm veà nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa doanh nghieäp trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo doanh nghieäp; coå ñoâng coù quyeàn töï do chuyeån nhöôïng coå phaàn cuûa mình cho ngöôøi khaùc, tröø caùc tröôøng hôïp phaùp luaät hoaëc ñieàu leä coâng ty caám. Soá löôïng coå ñoâng toái thieåu laø 03 vaø khoâng haïn cheá soá löôïng toái ña. Öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa Coâng ty coå phaàn: Öu ñieåm: - Coù khaû naêng huy ñoäng voán lôùn vaø nhanh nhôø phaùt haønh coå phieáu hoaëc traùi phieáu, do vaäy coù khaû naêng môû roäng nhanh choùng quy moâ vaø lónh vöïc hoaït ñoäng; - Caùc coå ñoâng chæ chòu traùch nhieäm veà soá voán cuûa mình goùp vaøo coâng ty; - Gaén quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng vôùi hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty; - Thôøi gian hoaït ñoäng cuûa Coâng ty voâ haïn. Khoâng bò chi phoái bôûi vieäc caùc coå ñoâng bò tuø toäi hay qua ñôøi; - Khaû naêng thanh khoaûn voán cao do coå phaàn coù theå töï do chuyeån nhöôïng; 6 - Taùch baïch ñöôïc quyeàn sôû höõu doanh nghieäp vôùi quyeàn quaûn lyù ñieàu haønh doanh nghieäp. Nhöôïc ñieåm: - Möùc thueá cao, ngoaøi thueá thu nhaäp doanh nghieäp coøn phaûi chòu thueá thu nhaäp caù nhaân. - Boä maùy vaø chi phí toå chöùc hoaït ñoäng lôùn. - Caàn phaûi coù soá coå ñoâng toái thieåu laø 3. 1.1.3. Caùc hình thöùc coâng ty coå phaàn. Coâng ty coå phaàn noäi boä: caùc coå phieáu do caùc saùng laäp vieân, coâng nhaân vieân vaø caùc ngöôøi thaân quen. Caùc coå phieáu khoâng ñöôïc chuyeån nhöôïng neáu ñöôïc chuyeån nhöôïng thì phaûi coù söï ñoàng yù cuûa Hoäi ñoàng Quaûn Trò. Coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng: coå phieáu ñöôïc phaùt haønh roäng raõi ra coâng chuùng. Coå phieáu ñöôïc töï do chuyeån ñoåi. Coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng nieâm yeát: coå phieáu ñöôïc phaùt haønh roäng raõi vaø ñöôïc nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Ñöôïc pheùp phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu thoâng qua keânh huy ñoäng treân thò tröôøng chöùng khoaùn. So vôùi caùc hình thöùc coâng ty khaùc, hình thöùc coâng ty coå phaàn coù nhöõng öu ñieåm noåi baät maø nhöõng hình thöùc coâng ty khaùc khoâng coù ñöôïc theå hieän qua baûng so saùnh sau: 7 BAÛNG 1.1. SO SAÙNH HÌNH THÖÙC COÂNG TY COÅ PHAÀN VÔÙI CAÙC HÌNH THÖÙC DOANH NGHIEÄP KHAÙC COÂNG TY COÅ PHAÀN COÂNG TY TNHH DOANH NGHIEÄP TÖ NHAÂN COÂNG TY HÔÏP DANH Chòu traùch nhieäm höõu haïn trong phaïm vi phaàn voán goùp. Chòu traùch nhieäm höõu haïn trong phaïm vi phaàn voán goùp. Chòu traùnh nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình. Thaønh vieân laø caù nhaân coù trình ñoä chuyeân moân vaø uy tín ngheà nghieäp vaø phaûi chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà caùc nghóa vuï cuûa coâng ty Soá löôïng coå ñoâng toái thieåu laø 3, khoâng haïn cheá soá löôïng toái ña. Khoâng quaù 50 thaønh vieân. Do moät caù nhaân laøm chuû. Khoâng quaù 2 thaønh vieân. Ngoaøi caùc thaønh vieân hôïp danh coøn coù theå coù thaønh vieân goùp voán. Taùch baïch giöõa quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù doanh nghieäp Chöa taùch baïch roõ giöõa quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù. Gaén lieàn giöõa quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù. Khoù taùch baïch quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù doanh nghieäp Boä maùy quaûn lyù lôùn, coàng keành. Quy trình ra quyeát ñònh chaäm. Tính baûo maät thoâng tin cuûa doanh nghieäp haïn cheá. Phaùt huy toát Boä maùy quaûn lyù khaù goïn nheï, ñieàu haønh ñôn giaûn, quyeát ñònh töông ñoái nhanh choùng. Chöa Boä maùy quaûn lyù goïn nheï, ñieàu haønh ñôn giaûn, quyeát ñònh nhanh choùng, phaùt 8 khaû naêng quaûn lyù chuyeân nghieäp. khai thaùc heát khaû naêng löïc quaûn lyù cuûa ngöôøi lao ñoäng thueâ beân ngoaøi. huy vaø giöõ ñöôïc bí quyeát ngheà nghieäp. Khoâng huy ñoäng ñöôïc nhöõng nguôøi coù taøi tham gia vaøo coâng taùc quaûn lyù kinh doanh. Ñöôïc quyeàn phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu. Khoâng ñöôïc phaùt haønh coå phieáu. Khoâng ñöôïc phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu. Khoâng ñöôïc phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu. Nhanh choùng huy ñoäng nguoàn voán, môû roäng quy moâ vaø lónh vöïc hoaït ñoäng. Khaû naêng môû roäng quy moâ vaø lónh vöïc kinh doanh töông ñoái haïn cheá. Khoù coù khaû naêng môû roäng quy moâ vaø lónh vöïc kinh doanh. Khaû naêng môû roäng quy moâ vaø lónh vöïc kinh doanh haïn cheá. Thôøi haïn hoaït ñoäng voâ haïn. Coù thôøi haïn xaùc ñònh. Coù thôøi haïn xaùc ñònh. Coù thôøi haïn xaùc ñònh. Nhö vaäy, so vôùi caùc hình thöùc doanh nghieäp khaùc, hình thöùc coâng ty coå phaàn coù nhöõng ñaëc ñieåm öu vieät maø caùc hình thöùc coâng ty khaùc khoâng coù ñöôïc: chuû yeáu ñoù laø khaû naêng huy ñoäng voán, môû roäng quy moâ lónh vöïc hoaït ñoäng vaø taùch baïch roõ giöõa quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù doanh nghieäp. 1.2. Thò tröôøng chöùng khoaùn: 1.2.1. Khaùi nieäm vaø vai troø cuûa TTCK ñoái vôùi neàn kinh teá: Thò tröôøng chöùng khoaùn laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng mua baùn caùc coâng cuï taøi chính trung vaø daøi haïn theo nhöõng nguyeân taéc nhaát ñònh, laø nôi gaëp gôõ cung caàu chöùng khoaùn. Thò tröôøng chöùng khoaùn laø saûn phaåm cuûa 9 neàn kinh teá thò tröôøng vaø laø moät boä phaän quan troïng cuûa thò tröôøng taøi chính. Quaù trình thaønh laäp vaø phaùt trieån TTCK coù yù nghóa raát quan troïng trong quaù trình phaùt trieån kinh teá cuûa caùc quoác gia, theå hieän treân caùc phöông dieän: 1.2.1.1. TTCK laø coâng cuï khuyeán khích daân chuùng tieát kieäm vaø söû duïng nguoàn voán tieát kieäm vaøo ñaàu tö. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, ñeå coù theå huy ñoäng nguoàn voán lôùn, caàn phaûi thu huùt nguoàn voán cuûa caùc taàng lôùp trong xaõ hoäi, nguoàn voán naøy raát phaân taùn vaø raõi raùc do ñoù caàn phaûi coù ñònh cheá ñaëc bieät ñeå thu huùt nguoàn voán naøy. Vai troø cuûa ngaân haøng laø huy ñoäng voán cuûa caùc taàng lôùp trong xaõ hoäi vaø söû duïng chuùng ñeå thöïc hieän caùc dòch vuï ngaân haøng: tín duïng, ñaàu tö… treân cô sôû ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn cho caùc khaùch haøng gôûi tieàn. Coù theå noùi ngaân haøng laø ñònh cheá taøi chính trung gian truyeàn thoáng ñeå huy ñoäng töø daân chuùng vaø caáp tín duïng cho caùc ñoái töôïng coù yeâu caàu. Vôùi söï ra ñôøi cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, keânh thöù hai khuyeán khích tieát kieäm vaø ñaàu tö. Hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn taïo ñieàu kieän thu huùt nguoàn voán cho caû khu vöïc coâng vaø tö nhaân. Caùc nguoàn voán naøy khoâng phaûi do TTCK thu huùt, nhöng nhôø caùc hoaït ñoäng cuûa TTCK tính thanh khoaûn cuûa caùc khoaûn ñaàu tö ñöôïc ñaûm baûo töø ñoù khuyeán khích caùc caù nhaân maïnh daïn ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc coù khaû naêng sinh lôïi. 1.2.1.2. TTCK phöông tieän huy ñoäng voán. Khi TTCK chöa hình thaønh, caùc ñôn vò kinh teá ñeàu leä thuoäc vaøo ngaân haøng khi caàn nguoàn voán ñeå hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, nghóa laø phaûi ñi vay ôû ngaân haøng. Ngaøy nay vôùi söï ra ñôøi cuûa TTCK, caùc doanh nghieäp, Chính 10 phuû ñaõ coù theå huy ñoäng voán thoâng qua TTCK baèng caùch phaùt haønh traùi phieáu hay coå phieáu. Nhôø coù TTCK maø caùc nhaø trung gian, caùc nhaø moâi giôùi, caùc nhaø baûo laõnh coù theå phaùt haønh coå phieáu roäng raõi ra coâng chuùng ñeå huy ñoäng voán. Nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc ñaûm baûo vaø ñöôïc söû duïng laâu daøi, caùc doanh nghieäp khoâng phaûi lo laéng veà thôøi gian hoaøn traû voán nhö khi vay voán cuûa ngaân haøng. Veà phía Chính phuû cuõng coù theå huy ñoäng voán baèng caùch phaùt haønh caùc loaïi chöùng khoaùn nhö traùi phieáu, tín phieáu, coâng traùi. Caùc loaïi traùi phieáu cuûa Chính phuû laø moät coâng cuï phoå bieán ñeå huy ñoäng nguoàn voán caàn thieát cho chi tieâu vaø ñaàu tö cuûa Chính Phuû thay vì phaûi phaùt haønh tieàn ñeå traùnh laïm phaùt. Traùi phieáu cuûa Chính Phuû laø 1 loaïi chöùng khoaùn coù theå chuyeån nhöôïng ñöôïc do vaäy thò tröôøng chöùng khoaùn seõ giuùp noù deã daøng hôn trong vieäc phaùt haønh vaø thanh khoaûn khi caàn thieát. 1.2.1.3. TTCK taêng tính thanh khoaûn cho caùc doøng voán ñaàu tö: Vieäc mua baùn coå phieáu treân TTCK sô caáp khoâng taïo theâm nguoàn voán môùi cho caùc doanh nghieäp hay Chính Phuû maø chæ ñôn giaûn laøm thay ñoåi quyeàn sôû höõu cuûa caùc loaïi coå phieáu, nghóa laø khi caàn thieát ngöôøi sôû höõu chöùng khoaùn coù theå thoâng qua caùc trung gian laø caùc nhaø moâi giôùi ñeå baùn chöùng khoaùn treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñeå thu hoài tieàn voán. Neáu khoâng coù thò tröôøng chöùng khoaùn thì cung caàu veà chöùng khoaùn seõ khoâng coù cô hoäi gaëp nhau vaø do ñoù tính thanh khoaûn cuûa caùc doøng voán ñaàu tö seõ giaûm, laøm cho ngöôøi daân seõ coù taâm yù e deø, lo ngaïi khi ñaàu tö. 1.2.1.4. Thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp kinh doanh theo chuaån möïc vaø taêng hieäu quaû kinh doanh. 11 Thoâng qua TTCK caùc doanh nghieäp môùi coù theå huy ñoäng voán cuûa coâng chuùng. Ñeå ñaûm baûo quyeàn lôïi cuûa ngöôøi ñaàu tö vaø hoaït ñoäng oån ñònh cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, UÛy Ban Chöùng Khoaùn chæ chaáp thuaän cho caùc doanh nghieäp ñaït nhöõng tieâu chuaån nhaát ñònh: tình hình taøi chính laønh maïnh, coù doanh lôïi, coù khaû naêng phaùt trieån… phaùt haønh chöùng khoaùn treân TTCK. Ñeå chöùng khoaùn coù theå thu huùt nhaø ñaàu tö, caùc doanh nghieäp khoâng coù con ñöôøng naøo khaùc laø phaûi tính toaùn kinh doanh moät caùch trung thöïc, minh baïch vaø roõ raøng. Hôn nöõa Luaät chöùng khoaùn yeâu caàu caùc doanh nghieäp tham gia nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñònh kyø phaûi coâng boá caùc baùo caùo taøi chính, keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh ñeå töø ñoù ngöôøi ñaàu tö coù theå hieåu ñöôïc tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp. Do vaäy ñeå giöõ vöõng giaù trò cuûa doanh nghieäp mình caùc doanh nghieäp taát yeáu phaûi noã löïc ñeå kinh doanh ngaøy caøng hieäu quaû hôn. 1.2.1.5. Taïo thoùi quen veà ñaàu tö trong daân chuùng. Nguoàn voán tieàm taøng trong daân laø raát lôùn vaø heä thoáng ngaân haøng roõ raøng chöa theå thu huùt heát caùc nguoàn voán nhaøn roãi naøy. Ngöôøi daân ngoaøi vieäc gôûi tieàn tieát kieäm vaøo ngaân haøng, hoï cuõng muoán tham gia kinh doanh vôùi hình thöùc goùp voán ñaàu tö kinh doanh vôùi mong muoán coù ñöôïc moät khoaûn lôïi töùc cao hôn so vôùi hình thöùc gôûi tieàn tieát kieäm ôû ngaân haøng. TTCK, vôùi cô sôû phaùp lyù hoaøn chænh vaø boä maùy quaûn lyù höõu hieäu seõ laø moâi tröôøng thuaän lôïi cho vieäc phaùt haønh coå phieáu vaø caùc loaïi chöùng khoaùn cuõng nhö moïi nghieäp vuï mua baùn ôû thò tröôøng thöù caáp. Vôùi söï phoå bieán thoâng tin vaø höôùng daãn roäng raõi cuõng nhö caùc tieâu chuaån khaéc khe ñoái vôùi caùc coâng ty ñöôïc nieâm yeát, ngöôøi daân seõ töï tin hôn vaø deã daøng hôn khi söû duïng nguoàn 12 tieàn tieát kieäm cuûa mình ñeå mua chöùng khoaùn. Dó nhieân laø caùc nhaø trung gian vaø moâi giôùi phaûi laøm toát vai troø cuûa mình ñeå caùc nhaø ñaàu tö caù nhaân coù ñaày ñuû thoâng tin veà caùc ñôn vò nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Nguoàn tieàn nhaøn roãi trong coâng chuùng neáu caát tröõ thì roõ raøng khoâng sinh lôïi gì cho baûn thaân ngöôøi tieát kieäm cuõng nhö chaúng ñoùng goùp gì cho quaù trình phaùt trieån kinh teá. TTCK phaùt trieån, ngöôøi daân nhaän thaáy hoï coù theâm moät keânh tin caäy khaùc ñeå ñaàu tö ñoàng voán nhaøn roãi cuûa mình vaø ñoàng voán naøy cuõng coù theå saün saøng thanh khoaûn khi caàn thieát. 1.2.1.6. Höôùng daãn nguoàn voán ñaàu tö vaø ñieàu tieát vieäc phaùt haønh coå phieáu. Nguoàn voán tieát kieäm nhaøn roãi trong coâng chuùng laø raát lôùn vaø heä thoáng ngaân haøng vôùi caùc nghieäp vuï huy ñoäng voán truyeàn thoáng cuûa mình chöa thu huùt ñöôïc heát caùc tieàm naêng naøy. Thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi cô sôû phaùp lyù hoaøn chænh vaø boä maùy quaûn lyù ñieàu haønh höõu hieäu seõ laø moâi tröôøng thuaän lôïi cho vieäc phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu vaø caùc loaïi chöùng khoaùn cuõng nhö moïi nghieäp vuï mua baùn treân thò tröôøng thöù caáp. Vôùi caùc thoâng tin ñöôïc coâng boá roäng raõi treân thò tröôøng chöùng khoaùn, nhieàu loaïi haøng hoùa cuûa nhieàu coâng ty khaùc nhau vaø ñaëc bieät laø coù söï tö vaán cuûa caùc nhaø trung gian vaø moâi giôùi, ngöôøi daân - nhaø ñaàu tö seõ raát coù nhieàu söï löïa choïn ñeå söû duïng ñoàng tieàn tieát kieäm cuûa mình ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn vôùi nieàm tin veà lôïi nhuaän mong muoán trong töông lai. Vôùi thò tröôøng chöùng khoaùn khoâng nhöõng laø nôi khuyeán khích ngöôøi daân ñaàu tö maø coøn laø nôi taïo ñieàu kieän thöïc hieän moïi vieäc trao ñoåi mua baùn deã daøng vaø nhanh choùng. Söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn hoaøn toaøn tuøy thuoäc vaøo söï tham gia thò tröôøng cuûa caùc doanh nghieäp. Tuy nhieân söï tham gia naøy 13 phaûi thoûa maõn caùc ñieàu kieän ñeå ñöôïc nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Thò tröôøng chöùng khoaùn coù quyeàn taïm ngöng mua baùn moät loaïi coå phieáu naøo ñoù neáu coù vi phaïm coù theå gaây thieät haïi cho nhaø ñaàu tö vaø chæ cho pheùp yeát giaù trôû laïi khi moïi ñieàu kieän caàn thieát ñöôïc ñaùp öùng. Nhö vaäy vai troø cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn laø ñaûm baûo söï an toaøn cho nhaø ñaàu tö baèng caùch xem xeùt, ñaùnh giaù caùc loaïi chöùng khoaùn tröôùc khi ñöa ra giao dòch mua baùn. Vai troø ñieàu tieát cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn coøn coù theå höôùng caùc ñôn vò kinh teá ñaàu tö vaøo caùc ngaønh hay lónh vöïc ñöôïc khuyeán khích cuõng nhö thuùc ñaåy chöông trình coå phaàn hoùa baèng caùch phaùt haønh coå phieáu cuûa nhöõng ñôn vò ñöôïc ñaùnh giaù töông ñoái chính xaùc. 1.2.1.7. Coâng cuï laøm giaûm aùp löïc laïm phaùt. Ngaân haøng trung öông vôùi vai troø ñieàu hoøa löu thoâng tieàn teä, khi xuaát hieän hieän töôïng laïm phaùt, ngaân haøng seõ baùn caùc loaïi kyø phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi laõi suaát cao ñeå thu huùt bôùt soá tieàn ñang löu thoâng veà. Vôùi chính saùch khuyeán khích baèng laõi suaát vaø ñaûm baûo chi traû, ngöôøi daân seõ saün saøng mua kyø phieáu ngaân haøng vaø töø ñoù laøm giaûm aùp löïc laïm phaùt. 1.2.1.8. Thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Thò tröôøng chöùng khoaùn laø nôi raát thuaän tieän, coù saün caùc thoâng tin caàn thieát ñeå caùc nhaø ñaàu tö theo doõi, nhaän ñònh hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty nieâm yeát. Thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù theå boû voán ñaàu tö vaøo caùc coâng ty maø khoâng caàn phaûi tröïc tieáp ñaàu tö. Thò tröôøng chöùng khoaùn laø keânh thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi raát quan troïng. 1.2.1.9. Taïo moâi tröôøng vó moâ giuùp Chính Phuû thöïc hieän caùc chính saùch kinh teá vó moâ. 14 Caùc chæ baùo cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn phaûn aùnh ñoäng thaùi cuûa neàn kinh teá moät caùch nhaïy beùn vaø chính xaùc. Giaù chöùng khoaùn taêng leân cho thaáy ñaàu tö ñang môû roäng, neàn kinh teá ñang taêng tröôûng; ngöôïc laïi giaù chöùng khoaùn giaûm seõ cho thaáy caùc daáu hieäu tieâu cöïc cuûa neàn kinh teá. Vì theá thò tröôøng chöùng khoaùn ñöôïc goïi laø haøn vuõ bieåu cuûa neàn kinh teá vaø laø moät coâng cuï quan troïng giuùp Chính Phuû ñieàu haønh chính saùch kinh teá vó moâ. Thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn, Chính Phuû coù theå vöøa mua vaø baùn caùc traùi phieáu Chính Phuû ñeå taïo ra nguoàn thu buø ñaép thaâm thuït ngaân saùch vaø quaûn lyù laïm phaùt. Ngoaøi ra, Chính Phuû cuõng coù theå söû duïng moät soá chính saùch, bieän phaùp taùc ñoäng vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn nhaèm ñònh höôùng ñaàu tö ñaûm baûo söï phaùt trieån haøi hoøa cuûa neàn kinh teá. 1.2.2. Haøng hoùa cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn: Chöùng khoaùn laø nhöõng giaáy tôø coù giaù vaø coù khaû naêng chuyeån nhöôïng, noù xaùc nhaän quyeàn sôû höõu moät phaàn taøi saûn hoaëc ñoøi nôï hôïp phaùp. Ñoù laø nhöõng taøi saûn taøi chính vì noù mang laïi thu nhaäp vaø khi caàn ngöôøi chuû sôû höõu coù theå baùn ñeå thu tieàn veà. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng, haøng hoùa cuûa TTCK ngaøy caøng phong phuù vaø ña daïng. Nhìn chung, coù theå phaân chia chöùng khoaùn thaønh 3 nhoùm chính laø coå phieáu, traùi phieáu, caùc coâng cuï coù nguoàn goác chöùng khoaùn. 1.2.2.1. Coå phieáu: laø moät loaïi chöùng khoaùn ñöôïc phaùt haønh döôùi daïng chöùng chæ hoaëc buùt toaùn ghi soå, xaùc nhaän quyeàn sôû höõu vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa ngöôøi sôû höõu coå phieáu ñoái vôùi taøi saûn hoaëc voán cuûa coâng ty coå phaàn. Coù hai loaïi coå phieáu: coå phieáu thöôøng vaø coå phieáu öu ñaõi. 15 - Coå phieáu thöôøng: laø coå phieáu maø ngöôøi chuû sôû höõu coù quyeàn tham gia Ñaïi Hoäi Ñoàng coå ñoâng ñeå kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa coâng ty, quyeàn baàu Hoäi Ñoàng Quaûn Trò, quyeàn boû phieáu ñeå quyeát ñònh nhöõng vaán ñeà lôùn cuûa Coâng ty nhö phöông höôùng kinh doanh, keá hoaïch hoaït ñoäng,… Coå töùc cuûa coå phieáu thöôøng ñöôïc tính theo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty. Noù coù theå ñöôïc traû toaøn boä hay giöõ laïi moät phaàn ñeå tích luõy voán cho coâng ty theo quyeát ñònh cuûa Ñaïi Hoäi coå ñoâng. - Coå phieáu öu ñaõi: laø coå phieáu coù möùc coå töùc coá ñònh ñöôïc xaùc ñònh tröôùc, in treân coå phieáu hoaëc moät tyû leä phaàn traêm coå töùc ñònh theo meänh giaù coå phieáu. Coå phieáu öu ñaõi ñöôïc traû coå töùc tröôùc coå phieáu thöôøng. Ngöôøi sôû höõu coå phieáu öu ñaõi khoâng ñöôïc tham gia boû phieáu baàu Hoäi Ñoàng Quaûn Trò. Khi coâng ty giaûi theå hay phaù saûn, coå phieáu öu ñaõi ñöôïc thanh toaùn tröôùc coå phieáu thöôøng. Coå phieáu öu ñaõi bao goàm nhieàu loaïi khaùc nhau: ♦ Coå phieáu öu ñaõi khoâng goäp laõi: loaïi coå phieáu naøy coù ñaëc ñieåm laø khi coâng ty hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû trong moät naêm naøo ñoù neân khoâng ñuû tieàn traû laõi cho caùc coå phaàn öu ñaõi, coâng ty coù theå boû luoân khoaûn laõi naøy, neáu ñaõ thoûa thuaän tröôùc. ♦ Coå phieáu öu ñaõi goäp laõi: vôùi loaïi coå phieáu naøy neáu coâng ty khoâng coù laõi trong moät naêm naøo ñoù thì coâng ty seõ goäp soá laõi ñoù ñeå traû trong caùc naêm keá tieáp. ♦ Coå phieáu öu ñaõi tham döï chia phaàn: ngoaøi soá coå töùc ñöôïc aán ñònh cho coå phieáu öu ñaõi, chuû sôû höõu coå phieáu cuûa loaïi coå phieáu naøy ñöôïc quyeàn tham döï vôùi tö caùch chuû sôû höõu coå phieáu thöôøng ñeå ñöôïc chia theâm laõi ôû moät soá ñieàu kieän nhaát ñònh. 16 ♦ Coå phieáu öu ñaõi chuyeån ñoåi: laø loaïi coå phieáu cho pheùp ngöôøi sôû höõu ñöôïc quyeàn chuyeån ñoåi sang coå phieáu thöôøng theo nhöõng ñieàu kieän thoûa thuaän tröôùc. ♦ Coå phieáu öu ñaõi boài hoaøn: laø loaïi coå phieáu coù ñieàu khoaûn cho pheùp coâng ty coù theå boài hoaøn ñeå chuoäc laïi caùc coå phieáu naøy. Khi laõi suaát coå phieáu trôû neân quaù cao so vôùi tyû suaát lôïi nhuaän cuûa mình, Coâng ty söû duïng quyeàn boài hoaøn naøy ñeå thu hoài soá coå phieáu ñaõ phaùt haønh, thay baèng nhöõng coå phieáu coù laõi thaáp hôn ñeå naâng cao hieäu quaû taøi chính. 1.2.2.2. Traùi phieáu: laø moät coâng cuï nôï, quy ñònh nghóa vuï cuûa ngöôøi phaùt haønh phaûi traû cho ngöôøi naém giöõ chöùng khoaùn moät khoaûn tieàn laõi xaùc ñònh vaø voán goác ban ñaàu trong moät thôøi haïn nhaát ñònh. Xeùt veà caùch phaùt haønh, traùi phieáu coù caùc loaïi sau: - Traùi phieáu coù ñaûm baûo: laø traùi phieáu do Boä Taøi chính hay moät toå chöùc thöù ba baûo laõnh; - Traùi phieáu coù khaû naêng mua laïi: laø traùi phieáu coù khaû naêng mua laïi tröôùc ngaøy ñaùo haïn vôùi moät giaù xaùc ñònh; - Traùi phieáu chuyeån ñoåi: laø traùi phieáu coù theå chuyeån ñoåi sang moät daïng chöùng khoaùn khaùc (thöôøng laø sang coå phieáu thöôøng) theo söï löïa choïn cuûa ngöôøi naém giöõ coå phieáu vôùi moät giaù xaùc ñònh. Ngöôøi mua traùi phieáu naøy thöôøng xuyeân theo doõi hoaït ñoäng cuûa coâng ty phaùt haønh, neáu thaáy coâng ty hoaït ñoäng hieäu quaû hoï coù theå chuyeån thaønh coå phieáu thöôøng ñeå ñöôïc chia coå töùc cao hôn lôïi töùc traùi phieáu. Xeùt veà ngöôøi phaùt haønh, traùi phieáu coù caùc loaïi sau: - Traùi phieáu chính phuû: loaïi traùi phieáu do Chính phuû phaùt haønh thöôøng ñöôïc söû duïng vaøo vieäc buø ñaép thaâm thuït ngaân saùch, ñaàu tö cô sôû haï 17 taàng vaø caùc coâng trình phuùc lôïi. Traùi phieáu naøy thöôøng ñöôïc goïi döôùi nhieàu teân goïi khaùc nhau: coâng traùi, coâng khoá phieáu, traùi phieáu kho baïc… nhöng ñeàu laø nôï cuûa Chính Phuû vaø ñöôïc thanh toaùn baèng ngaân saùch quoác gia. - Tín phieáu kho baïc: thöôøng laø traùi phieáu ngaén haïn do kho baïc phaùt haønh ñeå ñieàu hoøa thu chi trong töøng giai ñoaïn. Ví duï, trong muøa khoâ caàn tranh thuû xaây döïng caùc coâng trình xaây döïng, nhöng nguoàn thu trong kyø khoâng ñuû trang traõi, kho baïc phaùt haønh loaïi tín phieáu kyø haïn ngaén döôùi moät naêm ñeå boå sung nguoàn thu. Loaïi naøy thöôøng ñöôïc baùn theo hình thöùc chieát khaáu. Ví duï, mua tín phieáu 6 thaùng loaïi 1.000.000 ñoàng, laõi suaát seõ laø 10,52%/naêm. Kho baïc toå chöùc ñaáu thaàu, ai traû giaù cao nhaát seõ thaéng thaàu. Vì theá laõi suaát seõ bieán ñoäng theo töøng phieân ñaáu thaàu. Tín phieáu kho baïc thöôøng raát caàn cho caùc ngaân haøng thöông maïi ñeå döï tröõ thay cho tieàn maët vì vöøa coù khaû naêng sinh lôïi vöøa deã daøng thanh khoaûn. - Traùi phieáu ñoâ thò: caùc thaønh phoá vaø caùc chính quyeàn ñòa phöông ôû caùc nöôùc ñeàu coù quyeàn phaùt haønh traùi phieáu thanh toaùn baèng ngaân saùch ñòa phöông ñeå trang traûi cho nhu caàu ñaàu tö, phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa chính ñòa phöông ñoù. - Traùi phieáu coâng trình: loaïi traùi phieáu naøy ñöôïc phaùt haønh ñeå xaây döïng caùc coâng trình coâng coäng nhö caàu ñöôøng vaø nguoàn thu laø leä phí thu ñöôïc. - Traùi phieáu coâng ty: laø coâng cuï nôï do doanh nghieäp phaùt haønh ñeå vay nôï tröïc tieáp cuûa ngöôøi daân ñeå ñaàu tö môû roäng phaùt trieån saûn xuaát cuûa doanh nghieäp. 18 - Traùi phieáu cô quan Chính phuû: do cô quan hay toå chöùc cuûa Chính phuû phaùt haønh ñeå ñaàu tö vaøo coâng trình naøo ñoù. Cô quan phaùt haønh traùi phieáu naøy seõ döïa vaøo hieäu quaû cuûa coâng trình ñeå thanh toaùn traùi phieáu. - Traùi phieáu caàm coá: laø caùc traùi phieáu do ngaân haøng caàm coá phaùt haønh ñöôïc ñaûm baûo baèng taøi saûn nhö nhaø cöûa, ñaát ñai,… Sau ngaân haøng, caùc quyõ tieát kieäm, coâng ty baûo hieåm ñeàu tham gia phaùt haønh loaïi traùi phieáu naøy. Laõi suaát cuûa traùi phieáu caàm coá ñöôïc coá ñònh trong suoát kyø haïn cuûa traùi phieáu, coøn voán vaø laõi ñöôïc traû haøng naêm. 1.2.2.3. Caùc loaïi chöùng chæ coù giaù khaùc coù nguoàn goác chöùng khoaùn: - Chöùng chæ thuï höôûng hay chöùng chæ quyõ ñaàu tö do coâng ty tín thaùc ñaàu tö hay quyõ ñaàu tö phaùt haønh. Ñaây laø nhöõng toå chöùc ñaàu tö chuyeân nghieäp ñöôïc nhöõng nhaø ñaàu tö caù nhaân goùp voán vaø uûy nhieäm ñaàu tö. Chöùng chæ thuï höôûng laø ñeå xaùc nhaän quyeàn lôïi cuûa ngöôøi sôû höõu chöùng chæ. Chöùng chæ thuï höôûng naøy coù theå ñem mua baùn nhö caùc chöùng khoaùn khaùc ôû thò tröôøng chöùng khoaùn. - Chöùng quyeàn hay quyeànU(aët mua laø giaáy xaùc nhaän quyeàn ñöôïc mua coå phieáu môùi phaùt haønh theo möùc giaù baùn ra cuûa coâng ty. Noù thöôøng ñöôïc phaùt haønh cho caùc coå ñoâng cuõ, nhaát laø coå ñoâng saùng laäp vaø nhaân vieân cuûa coâng ty ñeå theå hieän söï öu tieân cuûa coâng ty vôùi quyeàn ñöôïc mua thaáp hôn giaù thò tröôøng hieän haønh. Chöùng quyeàn thöôøng coù thôøi haïn ngaén, nhöng caùc chöùng quyeàn naøy cuõng ñöôïc ñem ra mua baùn ôû thò tröôøng chöùng khoaùn. - Chöùng khoaùn phaùi sinh: laø nhöõng giaáy tôø coù giaù phaùt sinh töø caùc lôïi ích phuïc vuï cho vieäc giao dòch chöùng khoaùn, ví duï nhö ñeå mua chöùng khoaùn trong töông lai, ñeå khaéc phuïc ruûi ro veà bieán ñoäng tyû giaù hoái ñoaùi, bieán 19 ñoäng laõi suaát… Ñaây laø nhöõng coâng cuï taøi chính môùi xuaát hieän ôõ Myõ vaøo cuoái thaäp nieân 70 vaø giöõa thaäp nieân 80 môùi du nhaäp sang Chaâu AÂu. Ñoù laø caùc quyeàn löïa choïn, caùc hôïp ñoàng töông lai. Chöùng khoaùn phaùi sinh phaùt trieån nhanh vì maët traùi ñaàu cô cuûa noù hôn laø vì taùc duïng choáng ñôõ ruûi ro. 1.2.3. Moái quan heä töông hoã giöõa thò tröôøng chöùng khoaùn vaø coâng ty coå phaàn. Coâng ty coå phaàn vaø thò tröôøng chöùng khoaùn coù moái quan heä töông hoã, maät thieát vôùi nhau. Coâng ty coå phaàn cung caáp haøng hoùa cho thò tröôøng chöùng khoaùn, laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå thò tröôøng chöùng khoaùn coù theå toàn taïi vaø hoaït ñoäng. Ngöôïc laïi, thò tröôøng chöùng khoaùn taïo ñieàu kieän thuaän lôïi vaø linh hoaït cho coâng ty coå phaàn huy ñoäng voán trong daân chuùng vaø taïo tính thanh khoaûn nhanh choùng, tieän lôïi cho caùc chöùng khoaùn. Thò tröôøng chöùng khoaùn taïo ñieàu kieän chuû ñoäng vaø linh hoaït ñeå coâng ty coå phaàn thu huùt nguoàn voán ñaàu tö thay vì chæ phuï thuoäc chuû yeáu vaøo ngaân haøng. Khi doanh nghieäp coù nhu caàu voán ñeå môû roäng saûn xuaát kinh doanh thì doanh nghieäp coù theå phaùt haønh coå phieáu hoaëc traùi phieáu treân thò tröôøng sô caáp ñeå huy ñoäng voán. Ñaây laø nhöõng nguoàn voán daøi haïn vaø oån ñònh. Ngöôïc laïi khi caùc doanh nghieäp trong tình traïng dö thöøa voán, doanh nghieäp coù theå mua chöùng khoaùn nhö laø moät taøi saûn taøi chính – haøng hoùa deã daøng chuyeån ñoåi, mua baùn taïi thò tröôøng chöùng khoaùn. 1.3. Caùc hình thöùc ñaàu tö vaø vai troø cuûa ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. 1.3.1. Caùc hình thöùc ñaàu tö nöùôc ngoaøi taïi Vieät Nam Caùc hình thöùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp theo Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam hieän haønh, bao goàm: 20 - Hôïp taùc kinh doanh treân cô sôû hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh: Hai hoaëc nhieàu beân ñöôïc hôïp taùc kinh doanh treân cô sôû hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh nhö hôïp taùc saûn xuaát phaân chia lôïi nhuaän, phaân chia saûn phaåm vaø caùc hình thöùc hôïp taùc kinh doanh khaùc. Ñoái töôïng, noäi dung, thôøi haïn kinh doanh, quyeàn lôïi, nghóa vuï, traùch nhieäm cuûa moãi beân, quan heä giöõa caùc beân ñöôïc thoûa thuaän vaø ñöôïc ghi trong hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh. - Doanh nghieäp lieân doanh: hai beân hay nhieàu beân ñöôïc hôïp taùc vôùi nhau ñeå thaønh laäp doanh nghieäp lieân doanh taïi Vieät Nam treân cô sôû hôïp ñoàng lieân doanh. Doanh nghieäp lieân doanh ñöôïc hôïp taùc vôùi nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi hoaëc vôùi doanh nghieäp Vieät Nam ñeå thaønh laäp lieân doanh môùi taïi Vieät Nam. Doanh nghieäp lieân doanh ñöôïc thaønh laäp döôùi hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, coù tö caùch phaùp nhaân theo phaùp luaät Vieät Nam. - Doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp döôùi hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, coù tö caùch phaùp nhaân theo phaùp luaät Vieät Nam. Doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc hôïp taùc vôùi doanh nghieäp Vieät Nam ñeå thaønh laäp lieân doanh. Ñoái vôùi caùc cô sôû kinh teá quan troïng do Chính phuû quyeát ñònh, caùc doanh nghieäp Vieät Nam treân cô sôû thoûa thuaän vôùi chuû doanh nghieäp, ñöôïc mua laïi moät phaàn voán cuûa doanh nghieäp ñeå hình thaønh doanh nghieäp lieân doanh. 21 1.3.2. Vai troø cuûa ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoái vôùi coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá Vieät Nam. - Boå sung nguoàn voán quan troïng cho cho ñaàu tö phaùt trieån, goùp phaàn khai thaùc vaø naâng cao hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc trong nöôùc taïo ra theá vaø löïc môùi cho phaùt trieån kinh teá. Tính ñeán nay voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chieám khoaûng 20% voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi. - Giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm : Caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hieän taïi ñaõ taïo vieäc laøm cho khoaûng 865.000 lao ñoäng tröïc tieáp treân caû nöôùc, chieám treân 30% löïc löôïng lao ñoäng caû nöôùc. - Taïo theâm giaù trò saûn löôïng saûn xuaát coâng nghieäp, dòch vuï, taêng nguoàn thu ngoaïi teä töø xuaát khaåu. Giaù trò xuaát khaåu cuûa caùc doanh nghieäp ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeán nay ñaït treân 26 tyû USD, rieâng trong 3 naêm 2001-2003 giaù trò xuaát khaåu ñaït 14,6 tyû USD. Vieäc taêng cöôøng thu huùt ñaàu tö höôùng veà xuaát khaåu ñaõ taïo thuaän lôïi cho vieäc tieáp caän vaø môû roäng thò tröôøng quoác teá, naâng cao naêng löïc vaø khaû naêng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam, goùp phaàn thuùc ñaåy quan heä ñoái ngoaïi phaùt trieån, taïo ñieàu kieän chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. - Goùp phaàn môû roäng thò tröôøng trong nöôùc, thuùc ñaåy caùc dòch vuï phaùt trieån nhanh: khaùch saïn, du lòch, thu ñoåi ngoaïi teä, tö vaán… - Vôùi toác ñoä taêng tröôûng treân 20%/naêm, ñaàu tö nöôùc ngoaøi hieän chieám 36% giaù trò saûn löôïng coâng nghieäp cuûa caû nöôùc. Thoâng qua ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ thuùc ñaåy hình thaønh heä thoáng KCX-KCN treân caû nöôùc, goùp phaàn phaân boå coâng nghieäp hôïp lyù, naâng cao hieäu quaû ñaàu tö vaø thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån coâng nghieäp theo vuøng. 22 - Naâng cao naêng löïc saûn xuaát, goùp phaàn chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. - Tieáp thu vaø naâng cao trình ñoä kyõ thuaät coâng ngheä hieän ñaïi, phong caùch quaûn lyù tieân tieán. 1.4. Tö nhaân hoùa vaø coå phaàn hoùa: 1.4.1. Khaùi nieäm vaø muïc tieâu tö nhaân hoùa: 1.4.1.1. Khaùi nieäm: Tö nhaân hoùa (privatization hay denationalization hoaëc disinvestment laø moät quaù trình kinh teá, chuyeån nhöôïng taøi saûn töø sôû höõu Nhaø nöôùc sang sôû höõu tö nhaân. Veà lyù thuyeát, tö nhaân hoùa seõ giuùp thaønh laäp neàn kinh teá thò tröôøng töï do cuõng nhö thuùc ñaåy khaû naêng caïnh tranh cuûa doanh nghieäp tö nhaân, taïo cho coâng chuùng nhieàu söï löïa choïn. Coù yù kieán cho raèng tö nhaân hoùa laø moät tö töôûng daønh cho caùc nhaø ñoái laäp tìm kieám giaûi phaùp nhaèm laøm giaûm vai troø, quy moâ, chi phí cuûa khu vöïc quoác doanh hoaëc laø tö töôûng daønh cho nhöõng ngöôøi uûng hoä ña daïng hoùa hình thöùc sôû höõu, phaân quyeàn, giaûm söï aûnh höôûng kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc. Moät yù kieán khaùc cho raèng tö nhaân hoùa xeùt theo nghóa chung nhaát laø quaù trình laøm giaûm vai troø cuûa Nhaø nöôùc, möùc ñoä tuyø thuoäc vaøo lónh vöïc maø Nhaø nöôùc muoán chuyeån giao cho khu vöïc kinh teá tö nhaân: taøi chính, saûn xuaát, dòch vuï… Thuaät ngöõ tö nhaân hoùa ñöôïc trôû neân phoå bieán vaøo cuoái nhöõng naêm 1970 vaø ñaàu nhöõng naêm 1980, khôûi söï ñaàu tieân ôû caùc quoác gia: Anh, Myõ, Phaùp. Ban ñaàu khaùi nieäm tö nhaân hoùa coù 2 noäi dung chính: 23 (1) Chuyeån caùc chöùc naêng hoaëc hoaït ñoäng töø Nhaø nöôùc sang khu vöïc tö nhaân; (2) Chuyeån coâng vieäc saûn xuaát haøng hoùa vaø dòch vuï töø khu vöïc quoác doanh sang khu vöïc tö nhaân. Traûi qua hôn 2 thaäp kyû, chöông trình tö nhaân hoùa ñaõ ñöôïc nhieàu quoác gia treân theá giôùi xem nhö laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng nhaát nhaèm phaùt trieån neàn kinh teá thò tröôøng vaø taùi boá trí caùc nguoàn taøi nguyeân. Nhìn chung, khaùi nieäm tö nhaân hoùa, theo nghóa heïp, thöôøng ñöôïc söû duïng lieân quan ñeán vieäc baùn taøi saûn hay coå phaàn cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc cho khu vöïc kinh teá tö nhaân. Theo nghóa roäng hôn, tö nhaân hoùa theå hieän vieäc haïn cheá vaø chuyeån vai troø tröôùc ñaây ñöôïc ñoäc quyeàn thöïc hieän bôûi khu vöïc quoác doanh sang khu vöïc kinh teá tö nhaân. Noùi caùch khaùc tö nhaân hoùa bao goàm caùc giaûi phaùp, chính saùch nhaèm thöïc hieän taêng cöôøng vai troø cuûa thò tröôøng trong neàn kinh teá quoác daân. Tö nhaân hoùa coù theå xaûy ra döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau. Vieäc löïa choïn aùp duïng hình thöùc naøo hay phoái hôïp nhieàu hình thöùc tuøy thuoäc vaøo tính chaát cuûa töøng dòch vuï. Bao goàm: ♦ Hôïp ñoàng thueâ ngoaøi: Chính phuû ñöa ra caùc caùc loaïi hình dòch vuï vaø moâ taû chi tieát noäi dung cuûa töøng loaïi hình saûn phaåm hoaëc dòch vuï vaø ñaáu thaàu kyù keát hôïp ñoàng vôùi caùc toå chöùc thuoäc khu vöïc kinh teá tö nhaân saûn xuaát vaø cung öùng dòch vuï. 24 ♦ Baùn taøi saûn: baùn caùc taøi saûn thuoäc sôû höõu quoác doanh cho tö nhaân. Chính Phuû cuõng coù theå baùn caùc taøi saûn vaø sau ñoù thueâ laïi daøi haïn ñoái vôùi caùc taøi saûn nhö saân bay, ñöôøng oáng daãn khí, caùc baát ñoäng saûn … ♦ Phieáu mua haøng hoùa dòch vuï: do Chính Phuû cung caáp döôùi hình thöùc theû coù giaù trò mua haøng hoaëc phieáu mua haøng cho pheùp caùc caù nhaân mua haøng hoùa hay dòch vuï cuûa nhaø cung caáp tö nhaân hoaëc danh saùch caùc nhaø cung caáp. ♦ Giao quyeàn kinh doanh: Khu vöïc kinh teá tö nhaân ñöôïc giao quyeàn kinh doanh, cung caáp haøng hoùa vaø dòch vuï trong moät khu vöïc ñòa lyù hay moät lónh vöïc xaùc ñònh. ♦ Thöông maïi hoùa: Chính Phuû ngöng cung caáp moät loaïi hình dòch vuï naøo ñoù vaø ñeå khu vöïc kinh teá tö nhaân thöïc hieän. 1.4.1.2. Muïc tieâu tö nhaân hoùa: Ña soá caùc quoác gia khi trieån khai thöïc hieän tö nhaân hoùa ñeàu coù muïc tieâu chung laø: - Taêng cöôøng hieäu quaû vaø naêng suaát: tö nhaân hoùa seõ ñaåy maïnh tính caïnh tranh vaø nhö vaäy seõ naâng cao naêng suaát vaø hieäu quaû cuûa caùc khu vöïc kinh teá. - Taïo ñieàu kieän phaùt trieån bình ñaúng giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá: tö nhaân hoùa cho pheùp khu vöïc kinh teá tö nhaân tham gia vaøo quaù trình phaùt trieån kinh teá, ñaàu tö vaøo caùc ngaønh, lónh vöïc maø tröôùc ñaây ñöôïc thöïc hieän bôûi doanh nghieäp Nhaø nöôùc. 25 - Coâng khai ñaày ñuû vaø trung thöïc caùc loaïi chi phí cuûa caùc loaïi hình dòch vuï cung caáp: Caùc loaïi haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc cung caáp moät caùch coâng khai laø cô cheá toát nhaát ñeå caùc loaïi haøng hoùa dòch vuï ñöôïc cung caáp vôùi ñuùng chi phí thöïc cuûa noù. - Thuùc ñaåy ñoåi môùi coâng ngheä: caïnh tranh laø aùp löïc thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp aùp duïng caùc phöông phaùp saûn xuaát tieân tieán ñeå taêng cöôøng chaát löôïng vaø haï giaù thaønh saûn phaåm. - Phaùt trieån thò tröôøng voán: muïc tieâu chính cuûa vieäc thaønh laäp thò tröôøng voán laø khuyeán khích tieàn nhaøn roãi cuûa coâng chuùng ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc coù khaû naêng sinh lôïi. - Môû roäng vaø phaùt trieån söï thònh vöôïng cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân trong xaõ hoäi: tö nhaân hoùa taïo ñieàu kieän cho phaùt trieån sôû höõu kinh teá tö nhaân, thuùc ñaåy mong muoán laøm aên kinh doanh trong khu vöïc kinh teá tö nhaân. - Kieåm soaùt laïm phaùt: trong ñieàu kieän caùc doanh nghieäp kinh teá coâng hoaït ñoäng khoâng coù naêng suaát vaø hieäu quaû hoï seõ caàn khoái löôïng tieàn nhieàu hôn möùc bình quaân ñeå taïo ra moät khoái löôïng saûn phaåm haøng hoùa vaø dòch vuï töông öùng. Vì vaäy seõ taïo ra aùp löïc laïm phaùt. Tö nhaân hoùa trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc xem laø coâng cuï kieåm soaùt laïm phaùt. - Taêng nguoàn thu cho Chính Phuû: moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng cuûa coå phaàn hoùa laø taêng nguoàn thu cuûa Chính phuû. - Loaïi tröø thaát nghieäp traù hình: quaù trình tö nhaân hoùa seõ taïo ra moâi tröôøng caïnh tranh giöõa caùc khu vöïc kinh teá do ñoù seõ loaïi boû ñöôïc thaát nghieäp traù hình. 26 1.4.2. Khaùi nieäm veà coå phaàn hoùa vaø muïc tieâu coå phaàn hoùa 1.4.2.1. Khaùi nieäm: Thöïc hieän chuû tröông phaùt trieån kinh teá nhieàu thaønh phaàn do Ñaïi Hoäi Ñaûng laàn thöù VII ñeà ra, Chính Phuû (tröôùc ñaây laø Hoäi Ñoàng Boä Tröôûng), chuyeån ñoåi doanh nghieäp Nhaø nöôùc thaønh Coâng ty coå phaàn hay coøn goïi laø coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñöôïc ñaët ra ôû nöôùc ta vaøo thôøi kyø naêm 1992, tuy nhieân do nhieàu nguyeân nhaân khaùch quan vaø chuû quan neân vieäc coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaãn chöa ñöôïc thöïc hieän. Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù VIII ñöôïc toå chöùc töø ngaøy 28/6/1996 ñeán 1/7/1996 moät laàn nöõa tieáp tuïc khaúng ñònh chính saùch nhaát quaùn laâu daøi phaùt trieån kinh teá nhieàu thaønh phaàn vaø khaúng ñònh “ trieån khai tích cöïc vaø vöõng chaéc vieäc coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñeå huy ñoäng theâm voán taïo coâng aên vieäc laøm, taïo theâm ñoäng löïc thuùc ñaåy doanh nghieäp laøm aên coù hieäu quaû, laø taêng theâm taøi saûn Nhaø nöôùc, khoâng phaûi ñeå tö nhaân hoùa”. Ña soá caùc nöôùc ñeàu cho raèng cô sôû ñeå phaùt trieån kinh teá thò tröôøng laø kinh teá tö nhaân, do vaäy ñeå phaùt trieån kinh teá thò tröôøng taát yeáu phaûi taïo ra thaønh phaàn sôû höõu kinh teá tö nhaân. Quaù trình chuyeån ñoåi doanh nghieäp thuoäc sôû höõu Nhaø nöôùc sang hình thöùc sôû höõu tö nhaân goïi laø quaù trình tö nhaân hoùa. ÔÛ Vieät Nam, cô sôû ñeå phaùt trieån neàn kinh teá laø nhieàu thaønh phaàn kinh teá ñan xen laãn nhau vaø ñeå phaùt trieån toát neàn kinh teá caàn phaûi taïo ñieàu kieän ñeå caùc thaønh phaàn kinh teá naøy phaùt trieån. Quaù trình chuyeån ñoåi doanh nghieäp thuoäc sôû höõu Nhaø nöôùc sang hình thöùc ña sôû höõu goïi laø quaù trình coå phaàn hoùa. Nhö vaäy, thöïc chaát cuûa quaù trình coå phaàn hoùa laø quaù trình ña daïng hoùa hình 27 thöùc sôû höõu, trong ñoù coù sôû höõu tö nhaân vaø do vaäy, coù theå noùi, trong quaù trình coå phaàn hoùa seõ coù dieãn ra quaù trình tö nhaân hoùa. 1.4.2.2. Muïc tieâu coå phaàn hoùa: Muïc tieâu coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc ôû nöôùc ta nhaèm: - Goùp phaàn quan troïng naâng cao hieäu quaû, söùc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp, taïo ra loaïi hình doanh nghieäp coù nhieàu chuû sôû höõu, trong ñoù coù ñoâng ñaûo ngöôøi lao ñoäng; taïo ñoäng löïc maïnh meõ vaø cô cheá quaûn lyù naêng ñoäng cho doanh nghieäp ñeå söû duïng hieäu quaû voán, taøi saûn cuûa Nhaø nöôùc vaø cuûa doanh nghieäp. - Huy ñoäng voán cuûa toaøn xaõ hoäi, bao goàm: caù nhaân, caùc toå chöùc kinh teá, toå chöùc xaõ hoäi trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, phaùt trieån doanh nghieäp. - Phaùt huy vai troø laøm chuû thaät söï cuûa ngöôøi lao ñoäng, cuûa caùc coå ñoâng, taêng cöôøng söï giaùm saùt cuûa nhaø ñaàu tö ñoái vôùi doanh nghieäp; ñaûm baûo haøi hoøa lôïi ích cuûa Nhaø nöôùc, doanh nghieäp, nhaø ñaàu tö vaø ngöôøi lao ñoäng. 1.4.2.3. Caùc hình thöùc coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc: - Giöõ nguyeân voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp, phaùt haønh coå phieáu thu huùt theâm voán. - Baùn moät phaàn voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp. - Baùn toaøn boä voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp. - Baùn moät phaàn voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp keát hôïp vôùi phaùt haønh coå phieáu thu huùt theâm voán; hoaëc baùn toaøn boä voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp keát hôïp vôùi phaùt haønh coå phieáu thu huùt theâm voán. 28 1.5. Coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: 1.5.1. Khaùi nieäm: Coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø chuyeån ñoåi toå chöùc quaûn lyù cuûa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp, hoaït ñoäng theo luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam thaønh coâng ty coå phaàn trong ñoù caùc coå ñoâng saùng laäp nöôùc ngoaøi naém giöõ ít nhaát 30% voán ñieàu leä, ñöôïc toå chöùc vaø hoaït ñoäng theo hình thöùc coâng ty coå phaàn quy ñònh taïi Nghò Ñònh 38/2003/NÑ-CP vaø ñöôïc höôûng caùc ñaûm baûo vaø öu ñaõi theo Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. 1.5.2. Muïc tieâu coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: Coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhaèm: - Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Taêng cöôøng tính chuû ñoäng, linh hoaït vaø chuyeân nghieäp trong coâng taùc quaûn lyù ñieàu haønh. Coâng ty coù theå keâu goïi, hôïp taùc vôùi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù lôïi theá veà caùc lónh vöïc kinh nghieäm, kyõ thuaät, coâng ngheä, voán… ñeå taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng, môû roäng phaïm vi vaø lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. - Ña daïng hoùa hình thöùc ñaàu tö. Neáu nhö tröôùc ñaây Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam chæ cho pheùp thaønh laäp doanh nghieäp theo caùc hình thöùc: 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, lieân doanh, hôïp taùc kinh doanh thì coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ cho pheùp coù theâm hình thöùc ñaàu tö môùi laø coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Caùc nhaø ñaàu tö seõ coù theâm hình thöùc ñaàu tö ñeå choïn löïa, goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö taêng söùc haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. 29 - Taêng tính thanh khoaûn ñoái vôùi khoaûn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: vieäc hình thaønh coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö (coå ñoâng) coù theå nhanh choùng vaø thuaän tieän trong vieäc chuyeån nhöôïng coå phaàn. Doøng voán ñaàu tö coù theå deã daøng chu chuyeån töø doanh nghieäp naøy sang doanh nghieäp khaùc, töø ngaønh naøy sang ngaønh khaùc, töø lónh vöïc naøy sang lónh vöïc khaùc tuøy theo khaû naêng sinh lôïi cuûa ñoàng voán. - Huy ñoäng voán cuûa caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc: coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi thuaän lôïi veà khaû naêng quaûn lyù, kinh nghieäm, kyõ thuaät, coâng ngheä seõ laø ñòa chæ haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Söï ra ñôøi cuûa coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuõng seõ cung öùng theâm nhieàu haøng hoùa coù chaát löôïng theâm cho thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. 1.5.3. Caùc hình thöùc coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: Doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù theå tieán haønh coå phaàn hoùa theo caùc hình thöùc sau: 1.5.3.1. Giöõ nguyeân giaù trò doanh nghieäp vaø chuû ñaàu tö. Trong hình thöùc naøy giaù trò doanh nghieäp vaø caùc chuû doanh nghieäp ñöôïc giöõ nguyeân vôùi ñieàu kieän phaûi ñuû soá löôïng coå ñoâng toái thieåu laø 3 ñeå thaønh laäp coâng ty coå phaàn. Caùc chuû ñaàu tö naøy coù cam keát trôû thaønh coå ñoâng saùng laäp cuûa Coâng ty coå phaàn vaø cam keát khoâng baùn bôùt phaàn voán goùp cho caùc coå ñoâng saùng laäp môùi. Hình thöùc naøy aùp duïng cho caùc doanh nghieäp khoâng coù nhu caàu huy ñoäng theâm voán ñieàu leä ñeå tieáp tuïc ñaàu tö phaùt trieån. Trong tröôøng hôïp naøy caùc chuû ñaàu tö cuûa doanh nghieâp ñöôïc xem laø coå ñoâng saùng laäp cuûa Coâng ty coå phaàn. Tyû leä naém giöõ coå phaàn giöõa caùc coå ñoâng 30 saùng laäp laø tyû leä goùp voán phaùp ñònh quy ñònh taïi giaáy pheùp ñaàu tö hoaëc theo thoûa thuaän giöõa caùc chuû ñaàu tö. 1.5.3.2. Chuyeån nhöôïng moät phaàn giaù trò doanh nghieäp ñeå coù theâm coå ñoâng môùi. Hình thöùc naøy ñöôïc aùp duïng khi doanh nghieäp chöa coù ñuû soá coå ñoâng toái thieåu theo quy ñònh hoaëc muoán chuyeån nhöôïng moät phaàn giaù trò taøi saûn nhaèm taùi caáu truùc laïi nguoàn voán. Trong tröôøng hôïp naøy doanh nghieäp khoâng coù nhu caàu huy ñoäng theâm voán ñieàu leä. Tyû leä naém giöõ coå phaàn giöõa caùc coå ñoâng thöïc hieän theo söï thoûa thuaän giöõa caùc coå ñoâng saùng laäp. 1.5.3.3. Giöõ nguyeân giaù trò doanh nghieäp hoaëc chuyeån nhöôïng moät phaàn voán vaø phaùt haønh theâm coå phieáu ñeå thu huùt ñaàu tö. Hình thöùc naøy seõ vöøa ñaùp öùng nhu caàu taùi caáu truùc nguoàn voán cuûa doanh nghieäp vaø huy ñoäng theâm nguoàn voán ñeå ñaàu tö. Neáu nhö hai hình thöùc treân chæ thuaàn tuùy laø vieäc chuyeån ñoåi veà maët hình thöùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hoaëc doanh nghieäp lieân doanh) sang hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, nghóa laø ña daïng hoùa hình thöùc ñaàu tö, thì hình thöùc naøy seõ cho pheùp doanh nghieäp vöøa ña daïng hoùa ñöôïc hình thöùc ñaàu tö vöøa taêng cöôøng huy ñoäng voán cuûa caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. - Giöõ nguyeân giaù trò doanh nghieäp vaø phaùt haønh theâm coå phieáu ñeå thu huùt voán ñaàu tö ñöôïc thöïc hieän trong tröôøng hôïp: - Coù ñuû soá löôïng chuû ñaàu tö theo Giaáy pheùp ñaàu tö phuø hôïp vôùi yeâu caàu veà soá löôïng coå ñoâng saùng laäp theo quy ñònh ñoái vôùi coâng ty coå phaàn. Tyû leä naém giöõ coå phaàn giöõa caùc coå ñoâng saùng laäp ñöôïc thöïc hieän theo thoûa thuaän. 31 - Coù nhu caàu huy ñoäng theâm voán ñieàu leä treân cô sôû phaùt haønh theâm coå phieáu; - Chuyeån nhöôïng moät phaàn voán vaø phaùt haønh theâm coå phieáu ñeå thu huùt voán ñaàu tö ñöôïc thöïc hieän trong tröôøng hôïp: - Caàn boå sung theâm coå ñoâng saùng laäp ñeå ñaûm baûo ñuû soá coå ñoâng saùng laäp theo quy ñònh cuûa Luaät ñoái vôùi coâng ty coå phaàn hoaëc taêng theâm soá löôïng coå ñoâng saùng laäp. Tyû leä naém giöõ coå phaàn giöõa caùc coå ñoâng saùng laäp ñöôïc thöïc hieän theo thoûa thuaän giöõa caùc coå ñoâng; - Coù nhu caàu huy ñoäng theâm voán ñieàu leä treân cô sôû phaùt haønh theâm coå phieáu. 1.5.4. Söï khaùc nhau cô baûn giöõa coâng ty coå phaàn thoâng thöôøng vaø coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. BAÛNG 1.2. Noäi dung Coâng ty coå phaàn thoâng thöôøng Coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 1. Hình thöùc hoaït ñoäng Theo Luaät Doanh nghieäp. Hình thöùc hoaït ñoäng theo Luaät doanh nghieäp vaø Nghò Ñònh 38/2003/NÑ-CP. 2. Tyû leä naém giöõ coå phaàn cuûa coå ñoâng nöôùc ngoaøi Khoâng quaù 30% Toái thieåu 30% 3. Thueá Theo Luaät thueá thu nhaäp doanh nghieäp Ñöôïc höôûng caùc öu ñaõi veà taøi chính theo Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam 1.6. Kinh nghieäm veà coå phaàn hoùa doanh nghieäp vaø aùp duïng hình thöùc coâng ty coå phaàn cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi. 1.6.1. Quaù trình tö nhaân hoùa vaø coå phaàn hoùa cuûa moät soá quoác gia treân theá giôùi. 32 Khi noùi ñeán tö nhaân hoùa haàu heát moïi ngöôøi ñeàu nghó ñeán nöôùc Anh – khi Baø Margaret Thatcher leân naém quyeàn vaøo naêm 1979 nhö laø ngöôøi ñaàu tieân khôûi xöôùng chöông trình tö nhaân hoùa treân toaøn caàu sau moät giai ñoaïn daøi thöïc hieän chöông trình quoác höõu hoùa keå töø sau chieán tranh theá giôùi laàn thöù hai. Tuy nhieân, vieäc tö nhaân hoùa ñaõ ñöôïc Chính quyeàn lieân bang Ñöùc ñöa ra laàn ñaàu tieân vôùi quy moâ lôùn vaøo naêm 1961 khi Chính Phuû Ñöùc baùn soá löôïng lôùn coå phaàn quan troïng cuûa Volkswagen theo hình thöùc chaøo baùn coâng khai öu ñaõi cho caùc nhaø ñaàu tö nhoû. Boán naêm sau ñoù, Chính quyeàn ñöùc laïi tieáp tuïc chaøo baùn coâng khai coå phieáu cuûa Coâng ty VEBA. Caû hai laàn chaøo baùn naøy ban ñaàu ñöôïc coâng chuùng ñoùn nhaän noàng nhieät. Tuy nhieân söùc haáp daãn cuûa coå phieáu khoâng theå tieáp tuïc khi giaù coå phieáu suy giaûm theo chu kyø laàn ñaàu tieân vaø Chính phuû Ñöùc buoäc phaûi ra tay cöùu caùc ngöôøi chuû sôû höõu coå phieáu nhoû. Gaàn 20 naêm sau, nöôùc Anh – Chính quyeàn cuûa Baø Thatcher môùi thaät söï theo ñuoåi tö nhaân hoùa vaø xem laø moät chính saùch kinh teá chính trò chuû yeáu. Thaønh coâng cuûa taäp ñoaøn vieãn thoâng Anh (British Telecom) khi chaøo baùn coå phieáu laàn ñaàu vaøo naêm 1984 ñaõ ñaùnh daáu söï khôûi ñaàu cuûa chöông trình tö nhaân hoùa vaø töø ñoù chöông trình tö nhaân hoùa ñöôïc xem nhö laø chính saùch kinh teá cô baûn ôû Anh. Muïc tieâu tö nhaân hoùa cuûa Chính Phuû Anh luùc baáy giôø bao goàm: - Taêng nguoàn thu cho Nhaø nöôùc; - Ñaåy maïnh hieäu quaû kinh teá; - Giaûm söï can thieäp cuûa Chính phuû ñoái vôùi neàn kinh teá; - Thuùc ñaåy môû roäng ñoái töôïng sôû höõu coå phieáu; - Taïo ra cô hoäi caïnh tranh trong neàn kinh teá; - Ñöa doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaøo quy luaät cuûa thò tröôøng. 33 Thaønh coâng cuûa chöông trình tö nhaân hoùa ôû Anh ñaõ giuùp caùc quoác nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån khaùc nhö Phaùp, YÙ, Taây Ban Nha…. baét ñaàu chuyeån ñoåi doanh nghieäp Nhaø nöôùc thoâng qua vieäc chaøo baùn coå phieáu ñaïi chuùng. Vaø ngaøy nay tö nhaân hoùa ñaõ trôû neân phoå bieán vaø trôû thaønh moät chính saùch kinh teá quan troïng ñoái vôùi nhieàu quoác gia treân theá giôùi. Quaù trình tö nhaân hoùa treân theá giôùi khôûi ñaàu moät caùch chaäm chaïp. Trong suoát thaäp kyû 80 haøng naêm chæ coù moät vaøi giao dòch ñöôïc thöïc hieän. Soá giao dòch baét ñaàu taêng nhanh vaøo ñaàu nhöõng naêm 1990. Töø naêm 1990 ñeán naêm 1999 toång doanh soá tö nhaân hoùa ñaït treân 850 tyû USD. Trong giai ñoaïn naøy phaàn lôùn doanh soá laø do tö nhaân hoùa lónh vöïc cô sôû haï taàng: coâng nghieäp ñieän, daàu khí, khai thaùc khoaùng saûn… vôùi hôn 49%. Lónh vöïc saûn xuaát chieám khoaûng 16% chuû yeáu töø caùc quoác gia ñang phaùt trieån ôû Trung Ñoâng vaø Myõ Latinh. Vaøo cuoái nhöõng naêm 1990 doanh soá tö nhaân hoùa taäp trung chuû yeáu ôû caùc ngaønh daàu khí vaø gas cuûa Argentina, Brazil, AÁn ñoä, Phaàn Lan vaø Nga. Theo vuøng laõnh thoå, Myõ Latinh vaø Caribbean chieám tyû troïng khaù lôùn, do phaàn ñoùng goùp quan troïng töø vieäc tö nhaân hoùa caùc ngaønh naêng löôïng vaø cô sôû haï taàng ôû Argentina, Mexico vaø Brazil. Ñoâng AÂu vaø Trung AÙ tieán haønh tö nhaân hoùa toaøn dieän caùc doanh nghieäp lôùn thoâng quan chöông trình tö nhaân hoùa voucher tröôùc 1995 nhö Nga, Czech, Slovakia, Kazakhstan, Lithuania, Ukraine, Moldova. Doanh thu töø vieäc tö nhaân hoùa thaáp do voucher raát reõ gaàn nhö cho khoâng. Sau 1995 doanh thu baét ñaàu taêng leân do caùc nöôùc nhö Czech, Estonia, Hungary, Nga baét ñaàu hay tieán haønh môû roäng tö nhaân hoùa caùc coâng ty lôùn: ngaân haøng, vaän taûi, daàu khí, cô sôû haï taàng. 34 Tröôùc khi khuûng hoaøng taøi chính vaøo naêm 1997, caùc quoác gia Ñoâng AÙ chuû yeáu taäp trung môû roäng neàn kinh teá baèng caùch môû theâm nhieàu doanh nghieäp môùi thay vì tö nhaân hoùa doanh nghieäp. ÔÛ Vuøng Sahara-Chaâu Phi doanh soá trong voøng gaàn 1 thaäp kyû qua chieám 3% doanh soá tö nhaân hoùa cuûa caùc quoác gia ñang phaùt trieån. Öôùc tính doanh soá thu ñöôïc cuûa 37 quoác gia vuøng Shahara vaøo khoaûng 9 tyû USD, baèng 1/3 giaù trò cuûa 2 coâng ty vieãn thoâng Brazil ñaáu giaù vaøo giöõa thaäp kyû 90. ÔÛ Trung Ñoâng vaø Baéc Phi, doanh thu töø tö nhaân hoùa raát khieâm toán, thaáp hôn caû caùc quoác gia vuøng Shahara. ÔÛ Nam AÙ, Sri Lanka ñaõ chuû ñoäng trieån khai chöông trình tö nhaân hoùa treân taát caû caùc lónh vöïc bao goàm lónh vöïc cô sôû haï taàng. Nhöng Aán Ñoä chieám vò trí quan troïng trong khu vöïc do tö nhaân hoùa nhieàu coâng ty lôùn vaø gaàn ñaây baùn coå phaàn chi phoái trong 1 vaøi coâng ty lôùn. BIEÅU ÑOÀ 1.1:CÔ CAÁU DOANH THU TÖ NHAÂN HOÙA THEO LÓNH VÖÏC GIAI ÑOAÏN 1990-2000 12% 49% 16% 19% 4% Dòch vuï taøi chính Cô sôû haï taàng Saûn xuaát Khai khoaùng KhaùcNguoàn: privatizationlink.com 35 BIEÅU ÑOÀ 1.2:CÔ CAÁU GIAÙ TRÒ TÖ NHAÂN HOÙA THEO VUØNG LAÕNH THOÅ 4% 3% 3% 21% 55% 14% Nam AÙ Khu vöïc Shahara - Chaâu Phi Trung Ñoâng & Baéc Phi Ñoâng Aâu & Trung AÙ Myõ Latinh & vuøng Caribe Ñoâng AÙ & Thaùi Bình Döông Nguoàn: privatizationlink.com 1.6.1.1. Tö nhaân hoùa ôû Nga: Vaøo cuoái thaäp kyû 80 vaø naêm ñaàu thaäp kyû 90, neàn kinh teá Lieân Xoâ luùc baáy giôùi rôi vaøo khuûng hoaûng traàm troïng: khuûng hoaûng cô caáu coâng nghieäp, khuûng hoaûng kinh teá, khuûng hoaûng veà chính trò, Nhaø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa suïp ñoå. Trong boái caûnh roái ren ñoù, chính quyeàn nöôùc Nga khoâng coøn söï löïa choïn naøo khaùc laø phaûi nhanh choùng taïo ra taàng lôùp höõu saûn ñeå chuyeån sang cheá ñoä môùi maø hoï döï ñònh thieát laäp. Quaù trình tö nhaân hoùa ôû Nga ñöôïc baét ñaàu vaøo naêm 1991-1992, muïc ñích cuûa tö nhaân hoùa ôû Nga chuû yeáu mang tính chính trò nghóa laø thoâng qua chöông trình tö nhaân hoùa hoï muoán taïo ra taàng lôùp sôû höõu tö nhaân laø neàn taûng kinh teá cho xaõ hoäi môùi. Do vaäy toác ñoä laø öu tieân haøng ñaàu trong quaù trình tö nhaân hoùa. Lieäu phaùp soác ñaõ ñöôïc söû duïng trong quaù trình tö nhaân hoùa ôû Nga. Ñeå tieán haønh trieån khai Nga ñaõ ban haønh haøng loaït quy ñònh: Luaät tö nhaân hoùa (3/7/1991), Saéc leänh cuûa Toång Thoáng, Nghò Ñònh cuûa Chính Phuû 36 (21/1/1991). Uûy Ban Nhaø Nöôùc Veà Quaûn Lyù Taøi Saûn Quoác Gia ñöôïc giao trieån khai chöông trình tö nhaân hoùa ôû Nga. Muïc tieâu tö nhaân hoùa ñöôïc coâng boá ban ñaàu ôû Nga laø: - Thuùc ñaåy hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp thoâng qua vieäc tö nhaân hoùa doanh nghieäp cuûa hoï; - Taïo moâi tröôøng caïnh tranh vaø choáng ñoäc quyeàn trong neàn kinh teá; - Thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, taêng cöôøng baûo veä xaõ hoäi vaø phaùt trieån côû sôû haï taàng xaõ hoäi thoâng qua quyõ tö nhaân hoùa; - OÅn ñònh taøi chính; - Taïo ñieàu kieän vaø cô cheá toå chöùc ñeå tieáp tuïc môû roäng tö nhaân hoùa. Tö nhaân hoùa ôû Nga baét ñaàu vaøo naêm 1992 ngay sau chöông trình tö nhaân hoùa laàn thöù nhaát ñöôïc thoâng qua. Vaøo cuoái naêm 1992 khoaûng 150 trieäu voucher tö nhaân hoùa ñöôïc phaân phoái cho pheùp ngöôøi thuï höôûng coù quyeàn mua caùc doanh nghieäp nhoû hoaëc coå phieáu cuûa caùc doanh nghieäp tö nhaân hoùa ñöôïc ñaáu giaù cuõng nhö ñöôïc söû duïng ñeå thanh toaùn cho caùc chi tieâu veà nhaø ôû. Cuoäc ñaáu giaù laàn ñaàu tieân baét ñaàu vaøo thaùng 12 naêm 1992. Chöông trình tö nhaân hoùa voucher keát thuùc vaøo 1 thaùng 7 naêm 1994 vaø chuyeån sang giai ñoaïn tö nhaân hoùa thöù hai – tö nhaân hoùa baèng tieàn maët. Sau ñoù, 75% caùc doanh nghieäp nhoû ñöôïc tö nhaân hoùa, chieám gaàn 80% löïc löôïng saûn xuaát coâng nghieäp. Nhìn chung, 15.000 doanh nghieäp tö nhaân hoùa voucher ñaõ chieám gaàn 60% taøi saûn coâng nghieäp quoác gia. Naêm 1997 quaù trình tö nhaân hoùa ôû Nga böôùc vaøo giai ñoaïn thöù 3, tö nhaân hoùa töøng tröôøng hôïp. 37 Ñeán cuoái 2001, 129.811 doanh nghieäp ñaõ ñöôïc baùn vôùi toång giaù trò thu ñöôïc 12 tyû USD, chieám 66% soá löôïng doanh nghieäp. Trong naêm 2001 ñaõ tö nhaân hoùa ñöôïc 700 doanh nghieäp. Tuy nhieân vaãn coøn khoaûng 4.000 coå phaàn cuûa Chính phuû trong caùc doanh nghieäp lieân doanh vaø 9.400 doanh nhgieäp thuoäc sôû höõu Nhaø nöôùc. Rieâng naêm 2003, Nga tö nhaân hoùa 2.188 doanh nghieäp vôùi toång soá tieàn thu ñöôïc töø tö nhaân hoùa ñaït 4,4 tyû USD. Theo keá hoaïch, Nga seõ tieáp tuïc môû roäng chöông trình tö nhaân hoùa, trong ñoù seõ baùn töø 50 - 100 coâng ty lôùn nhaèm ñaït muïc tieâu laø cô baûn hoaøn thaønh chöông trình tö nhaân hoùa ôû Nga vaøo naêm 2006. Tö nhaân hoùa ôû Nga nhìn chung ñaõ ñöôïc tieán haønh moät caùch nhanh choùng, toaøn dieän. Heä thoáng phaùp luaät lieân quan ñeán tö nhaân hoùa coøn sô saøi, chöa bao quaùt heát caùc noäi dung cuûa tö nhaân hoùa. Caùc ñieàu luaät bò thay theá baèng Saéc leänh cuûa Toång thoáng thoâng qua söï chæ ñaïo caùc cô quan quyeàn löïc laøm cho nhieàu ñieàu khoaûn cuûa luaät treân thöïc teá khoâng ñöôïc söû duïng. Maët khaùc quaù trình tö nhaân hoùa ôû Nga khi ñònh giaù doanh nghieäp chöa tính ñeán giaù trò quyeàn sôû höõu coâng nghieäp, coâng ngheä hoaëc tính khoa hoïc cuûa saûn xuaát. 1.6.1.2. Tö nhaân hoùa ôû Seùc Gioáng nhö Nga, Seùc cuõng thöïc hieän chieán löôïc tö nhaân hoùa nhanh vaø ñoàng loaït. Nhöng vieäc tö nhaân hoùa ôû Seùc ñöôïc chuaån bò chu ñaùo vôùi heä thoáng luaät phaùp khaù hoaøn chænh. Chöông trình tö nhaân hoùa ôû Seùc ñöôïc xem laø ñieån hình ñoái vôùi caùc quoác gia ñang phaùt trieån tieán haønh tö nhaân hoùa hay ñang trong giai ñoaïn chuyeån ñoåi. Ñaàu naêm 1990 Chính phuû thoâng baùo seõ tö nhaân hoùa 70% - 80% doanh nghieäp Nhaø nöôùc, giai ñoaïn ñaàu tieân ñöôïc goïi laø tö nhaân hoùa quy moâ nhoû. 38 Giai ñoaïn naøy chuû yeáu baùn taøi saûn cuûa caùc doanh nghieäp cho coâng daân trong nöôùc chöa coù ñaàu tö nöôùc ngoaøi tham gia. Giai ñoaïn tö nhaân hoùa quy moâ lôùn ñöôïc baét ñaàu vaøo naêm 1992, theo Luaät tö nhaân hoùa quy moâ lôùn, caùc phöông phaùp tö nhaân hoùa quy moâ lôùn ñöôïc söû duïng laø: - Tö nhaân hoùa baèng Voucher - Baùn tröïc tieáp cho caùc nhaø ñaàu tö ñöôïc choïn loïc - Ñaáu thaàu coâng khai - Ñaáu giaù - Chuyeån nhöôïng taøi saûn khoâng ñeàn buø. - Baùn coå phieáu treân thò tröôøng voán. Chöông trình tö nhaân hoùa quy moâ lôùn naøy yeâu caàu ngöôøi quaûn lyù doanh nghieäp phaûi laäp phöông aùn tö nhaân hoùa cô baûn cho doanh nghieäp cuûa hoï. Caùc theå nhaân vaø caù nhaân ñeàu coù theå ñeä trình phöông aùn toái öu ñoái vôùi doanh nghieäp. Boä quaûn lyù taøi saûn quoác gia vaø tö nhaân hoùa seõ choïn loïc moät trong caùc phöông aùn. Haàu heát caùc phöông aùn ñeàu laø phoái hôïp caùc hình thöùc tö nhaân hoùa treân. Chöông trình tö nhaân hoùa quy moâ lôùn ñöôïc thöïc hieän theo 2 ñôït: - Ñôït thöù nhaát tö nhaân hoùa 2.210 doanh nghieäp vôùi toång giaù trò 469 tyû CZK, trong ñoù coupon chieám 42%. Chuyeån nhöôïng khoâng boài hoaøn cho caùc toå chöùc xaõ hoäi vaø an ninh chieám 10 tyû CZK, ñaáu thaàu, ñaáu giaù, baùn tröïc tieáp chieám 40 tyû CZK. - Ñôït thöù hai ñöôïc baét ñaáu vaøo giöõa 1993, cuøng vôùi vieäc keát thuùc ñôït 2, ñeán cuoái 1994 naâng soá doanh nghieäp ñaõ tö nhaân hoùa leân 3.403 vôùi toång giaù trò 912 tyû CZK. 39 Coù theå noùi, chæ töø naêm 1991-1995, 2/3 doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa. Cho ñeán nay veà cô baûn quaù trình tö nhaân hoùa ôû Sec ñang ôû giai ñoaïn cuoái, khu vöïc kinh teá Nhaø nöôùc chæ coøn chieám 20% GDP, soá doanh nghieäp Nhaø nöôùc coøn laïi raát ít. Caùc ngaønh coâng nghieäp ñoäc quyeàn nhö: ñieän, vieãn thoâng, khai thaùc moû, luyeän kim, xaêng daàu, khí ñoát… ñeàu ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa. 1.6.1.3. Tö nhaân hoùa ôû Georgia: Chöông trình tö nhaân hoùa ôû Georgia baét ñaàu töø naêm 1992. ÔÛ giai ñoaïn ñaàu Chính phuû öu tieân tö nhaân hoùa caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. Khoaûng 13.000 doanh nghieäp ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa trong giai ñoaïn 1993-1999. Baét ñaàu töø giöõa naêm 1995 Chính phuû baét ñaàu tö nhaân hoùa caùc doanh nghieäp vöøa vaø lôùn. ÔÛ giai ñoaïn ñaàu, baùn coå phaàn chuû yeáu cho ngöôøi quaûn lyù vaø nhaân vieân doanh nghieäp laø phöông thöùc chính ñeå chuyeån ñoåi quyeàn sôû höõu. Ngoaøi ra, Chính phuû cuõng ñaõ daønh 35% coå phieáu ñeå baùn thoâng qua tö nhaân hoùa baèng voucher. Naêm 1998, tö nhaân hoùa böôùc vaøo giai ñoaïn môùi, luaät ñieàu chænh naêm 1999 ñöa ra vieäc ñaáu giaù khoâng coù giaù saøn nhaèm ñôn giaûn hoùa quy trình tö nhaân hoùa. Ñoàng thôøi Chính Phuû trieån khai chieán löôïc tö nhaân hoùa môùi taäp trung vaøo caùc doanh nghieäp lôùn vaø gaàn nhö taát caû caùc coâng ty cô sôû haï taàng. Keå töø khi ban haønh chieán löôïc tö nhaân hoùa môùi, tieán ñoä tö nhaân hoùa ñöôïc thuùc ñaåy nhanh choùng. Ñeán naêm 2000, 900 trong soá 1.250 doanh nghieäp vöøa vaø lôùn ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa, tuy nhieân trong soá ñoù Chính Phuû vaãn naém soá löôïng coå phaàn chi phoái khoaûng treân 70%. 1.6.1.4. Tö nhaân hoùa ôû Kazakhstan: 40 Giai ñoaïn tö nhaân hoùa ñaàu tieân baét ñaàu vaøo naêm 1991, ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi quaûn lyù mua taøi saûn cuûa doanh nghieäp. Khoaûng 7.000 doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa thoâng qua caùch naøy. Moät soá löôïng lôùn doanh nghieäp nhoû ñöôïc tö nhaân hoùa thoâng qua chöông trình tö nhaân hoùa doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ñöôïc thoâng qua vaøo giöõa naêm 1993, khoaûng 13.000 doanh nghieäp ñöôïc thöïc hieän theo chöông trình naøy, bao goàm caùc lónh vöïc: noâng nghieäp, baùn leû, thöïc phaåm, dòch vuï, y teá, tröôøng hoïc thoâng qua ñaáu giaù laáy tieàn maët hoaëc voucher mua nhaø. Naêm 1993, Chính Phuû chaáp thuaän chöông trình tö nhaân hoùa ñaïi chuùng thoâng qua coupon, keùo daøi ñeán naêm 1996. Coupon tö nhaân hoùa chæ ñöôïc söû duïng ñeå ñoåi coå phieáu taïi Quyõ ñaàu tö tö nhaân hoùa – ñöôïc thaønh laäp ñeå thu gom coupon ñaàu tö vaøo coå phieáu cuûa caùc coâng ty tö nhaân hoùa vaø nôï Chính phuû. Khoaûng 1.700 doanh nghieäp ñöôïc tö nhaân hoùa thoâng qua chöông trình naøy. Ñaàu naêm 1996 Chính phuû chuyeån sang tö nhaân hoùa töøng tröôøng hôïp, theo ñoù caùc doanh nghieäp ñöôïc baùn thoâng qua ñaáu giaù hoaëc thöông löôïng mua baùn tröïc tieáp. Ñeán 1997 ñaõ coù 6.777 doanh nghieäp ñaõ ñöôïc coå phaàn hoùa. Ñeán cuoái 2002, Kazakhstan ñaõ tö nhaân hoùa treân 10.000 doanh nghieäp, Nhaø nöôùc chæ coøn giöõ 333 doanh nghieäp chieám 1/3 GDP. 1.6.1.5. Tö nhaân hoùa ôû Belarus: Tö nhaân hoùa baét ñaàu töø naêm 1993 nhöng chuû yeáu trieån khai töøng doanh nghieäp moät. Öu tieân cho caùc tieän ích coâng coäng nhö cöûa haøng thöông maïi, dòch vuï khaùch haøng, nhaø haøng…. Chöông trình tö nhaân hoùa baèng voucher ñöôïc trieån khai vaøo naêm 1994 ñeå cho taát caû coâng daân coù cô hoäi sôû höõu coå phieáu trong coâng ty tö nhaân hoùa. Moãi ngöôøi ñeàu ñöôïc quyeàn sôû höõu voucher tuøy theo tuoåi, thôøi gian laøm vieäc, soá con. Tuy nhieân do tieán ñoä tö nhaân hoùa trieån 41 khai chaäm cho neân coù raát ít coå phieáu môùi ñöôïc phaùt haønh vaø coù ít doanh nghieäp kinh doanh coù hieäu quaû ñeå ñaàu tö. Chöông trình tö nhaân hoùa môùi ñöôïc phaùt ñoäng vaøo thaùng 4 naêm 1998 nhaèm ñôn giaûn hoùa tö nhaân hoaù caùc doanh nghieäp nhoû vaø gôõ boû nhöõng giôùi haïn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp lôùn khi tieán haønh tö nhaân hoùa. Ñeán cuoái naêm 2000, Belarus chæ tö nhaân hoùa ñöôïc 2/3 trong 8.500 doanh nghieäp ñòa phöông vaø trung öông ñöôïc choïn ñeå coå phaàn hoùa (chieám 10% toång soá doanh nghieäp). Naêm 2002, vôùi muïc tieâu thu huùt 40 tyû USD ñeán 2010, Chính Phuû chuû tröông chuyeån nhieàu doanh nghieäp sôû höõu Nhaø nöôùc sang coâng ty coå phaàn baèng caùch baùn töø 10% - 49,9% coå phaàn cuûa caùc coâng ty thuoäc ngaønh loïc daàu, nhaø maùy hoùa chaát, coâng ty hoùa daàu… phaàn lôùn ñeàu naèm ôû phía Ñoâng Belarus. 1.6.1.6. Tö nhaân hoùa ôû Bulgaria Khôûi ñaàu chuû tröông tö nhaân hoùa vaøo naêm 1991 vaø thoâng qua luaät veà tö nhaân hoùa vaøo naêm 1992. Tuy nhieân maõi ñeán naêm 1997 chöông trình tö nhaân hoùa môùi ñöôïc xuùc tieán moät caùch chaäm chaïp vaø khoù khaên do thay ñoåi quy ñònh, quan lieâu, thieáu roõ raøng… Ñeán 1997 chæ coù khoaûng 5% taøi saûn thuoäc sôû höõu Nhaø nöôùc ñöôïc tö nhaân hoùa. Trong naêm 1997 Chính phuû ñöa ra chöông trình tö nhaân hoùa 2 giai ñoaïn: giai ñoaïn ñaàu bao goàm tö nhaân hoùa caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, caùc doanh nghieäp lôùn tröø caùc lónh vöïc naêng löôïng, vaän taûi, cô sôû haï taàng; giai ñoaïn 2: tö nhaân hoùa caùc lónh vöïc naêng löôïng, vaän taûi, tieän ích coâng coäng, cô sôû haï taàng. Tính ñeán cuoái 1997, vôùi noã löïc cuûa Chính Phuû, toång taøi saûn ñaõ baùn ñaït 573 trieäu USD. 42 Tính ñeán cuoái 2000, 85% taøi saûn Nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa, taïo doanh thu töø vieäc baùn coå phaàn ñaït 3,2 tyû USD. Tyû leä khu vöïc kinh teá tö nhaân vaøo cuoái 2002 chieám 70% trong neàn kinh teá. Naêm 2002, Chính phuû ñöa ra keá hoaïch tö nhaân hoùa vôùi hy voïng hoaøn taát vieäc baùn coå phaàn chi phoái vaøo naêm 2004. 1.6.1.7. Tö nhaân hoùa ôû Romania Sau hôn 10 naêm chuyeån ñoåi, doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaãn chieám tyû troïng lôùn trong neàn kinh teá vôùi hôn 67% vaøo naêm 2001 vaø giöõ vai troø quan troïng trong caùc lónh vöïc cuûa neàn kinh teá: taøi chính, tieän ích coâng coäng, saûn xuaát… Haàu heát caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ñeàu ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa, tuy nhieân caùc doanh nghieäp lôùn thì raát chaäm chaïp thaäm chí daäm chaân taïi choå. Cuoái 2000 Chính phuû coâng boá 2 ñôït tö nhaân hoùa quan troïng ñoái vôùi caùc doanh nghieäp vöøa vaø lôùn. Ngoaøi 600 doanh nghieäp do UÛy ban tö nhaân hoùa vaø quaûn lyù taøi saûn Nhaø nöôùc quaûn lyù, Romania coù 130 doanh nghieäp lôùn laø xöông soáng cuûa neàn kinh teá quoác gia. Naêm 2001, Chính phuû ñaõ tö nhaân hoùa 13 doanh nghieäp lôùn vaø 108 doanh nghieäp vöøa vaø nhoû vaø tieáp theo giai ñoaïn 1, giai ñoaïn 2 seõ tö nhaân hoùa tieáp 20 doanh nghieäp lôùn. Theo luaät veà ñaåy nhanh tieán ñoä tö nhaân hoùa cuûa Quoác hoäi thoâng qua, cho pheùp tö nhaân hoùa caùc doanh nghieäp loã vôùi giaù trò töôïng tröng 1 Euro vaø ruùt ngaén thôøi gian tö nhaân hoùa. Theo naêm 2003 Chính Phuû tieáp tuïc tö nhaân hoùa Coâng ty daàu khí quoác gia Petrom vaø caùc coâng ty phaân phoái gas cuøng moät soá coâng ty khaùc trong lónh vöïc naêng löôïng. 1.6.1.8. Tö nhaân hoùa ôû Tunisia Chöông trình tö nhaân hoùa ôû Tunisia baét ñaàu vaøo 1987 thoâng qua chuû tröông caûi caùch ñeå höôùng ñeán neàn kinh teá thò tröôøng. Muïc tieâu laø khi coâng 43 cuoäc caûi caùch hoaøn thaønh – tö nhaân hoùa taát caû coâng ty, neàn kinh teá Tunusia töø giai ñoaïn do kinh teá Nhaø nöôùc ñoäc quyeàn chuyeån sang neàn kinh teá tö nhaân laø noøng coát chuû ñaïo cuûa neàn kinh teá. Nhaø nöôùc mong muoán trôû veà vai troø quaûn lyù cuûa mình veà ñeå kinh teá tö nhaân ñaûm nhaän vieäc saûn xuaát. Tö nhaân hoùa ôû Tunisia ñöôïc xem laøm moät yeáu toá quan troïng trong vieäc thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, ñaët bieät laø haáp thu coâng ngheä môùi vaø xuaát khaåu. Chöông trình ñöôïc thöïc hieän baèng caùch chuyeån nhöôïng taøi saûn, baùn coå phaàn, chaøo giaù coâng khai, thöông löôïng. Ñaàu tö nöôùc ngoaøi chieám 67% vieäc chuyeån nhöôïng taøi saûn, chuû yeáu lieân quan ñeán lónh vöïc cô sôû haï taàng. Ñeán nay, Tunisia ñaõ tö nhaân hoùa ñöôïc 150 doanh nghieäp vôùi toång soá tieàn thu ñöôïc töø tö nhaân hoùa ñaït treân 1 tyû USD. 1.6.1.9. Tö nhaân hoùa ôû Argentina: Naêm 1989 Argentina ñang trong giai ñoaïn laïm phaùt cao do haäu quaû cuûa vieäc phaùt haønh tieàn ñeå buø ñaép thaâm huït ngaân saùch. Ñaëc ñieåm cuûa quaù trình tö nhaân hoùa ôû Argentina laø quy moâ vaø toác ñoä tö nhaân hoùa. Chöông trình tö nhaân hoùa cuûa Argentina bao goàm haàu heát caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaø taøi saûn Nhaø nöôùc vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm chính laø: - Caùc doanh nghieäp lôùn ñöôïc chia taùch theo chieàu doïc vaø chieàu ngang ñeå taïo ra caùc doanh nghieäp nhoû vaø tö nhaân hoùa rieâng reõ nhau. - Chöông trình tö nhaân hoùa ñöôïc tieán haønh ñoàng thôøi vôùi caáu truùc caùc lónh vöïc khaùc nhö: töï do hoùa taøi chính, thöông maïi, tö nhaân hoùa caùc dòch vuï y teá, giaùo duïc… Quaù trình tö nhaân hoùa dieãn ra döôùi nhieàu hình thöùc: ñaáu giaù, thöông löôïng, chaøo baùn coâng khai, caáp quyeàn kinh doanh, cho thueâ hoaït ñoäng hoaëc cho thueâ taøi chính, hôïp ñoàng quaûn lyù, caáp giaáy pheùp khai thaùc… 44 Ñeán cuoái 2000, toång soá tieàn tö nhaân hoùa ñaït 23,8 tyû USD, trong ñoù 80,9% giaù trò ñöôïc thöïc hieän trong giai ñoaïn 1990-1994. 1.6.1.10. Caûi caùch doanh nghieäp ôû Trung quoác Caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc ôû Trung Quoác phaàn lôùn vaø chuû yeáu do Chính quyeàn trung öông, tænh hoaëc thaønh phoá sôû höõu. DNNN töøng laø thaønh phaàn raát quan troïng cuûa neàn kinh teá, chieám 90% GDP vaø söû duïng haàu heát lao ñoäng ôû thaønh thò. Tuy nhieân ñeán naêm 2003, khu vöïc DNNN chæ chieám chöa ñeán 1/3 GDP. Trung Quoác baét ñaàu chöông trình caûi caùch kinh teá baét ñaàu töø naêm 1978 do Ñaïi Hoäi Ñaûng Coäng Saûn Trung Quoác laàn thöù 11 khôûi xöôùng ñaùnh daáu kyû nguyeân môùi cuûa ñôøi soáng kinh teá chính trò Trung Quoác. Vaøo tröôùc giöõa thaäp kyû 80, caûi caùch doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñaõ baét ñaàu ôû caáp tænh tuy nhieân chuû yeáu vaãn mang tính thöû nghieäm. Chöông trình caûi caùch doanh nghieäp Nhaø nöôùc saâu roäng ôû Trung Quoác chæ thaät söï baét ñaàu vaøo giöõa thaäp nieân 80 vaø coù theå chia ra laøm 3 giai ñoaïn chính: a. Giai ñoaïn 1984-1992: Thay ñoåi chính yeáu trong thôøi kyø naøy laø giao quyeàn chuû ñoäng vaø öu ñaõi cho nhaø quaûn lyù doanh nghieäp. Thaùng 5/1984, Nhaø nöôùc ban haønh quy ñònh veà vieäc môû roäng quyeàn töï chuû cuûa doanh nghieäp Nhaø nöôùc cho pheùp doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñöôïc chuû ñoäng môû roäng saûn xuaát giöõ laïi lôïi nhuaän. Thaùng 1/1987, Chính phuû baét ñaàu thuùc ñaåy “chöông trình cheá ñoä traùch nhieäm theo hôïp ñoàng”. Theo heä thoáng naøy caùc giaùm ñoác ñöôïc pheùp chia moät phaàn lôïi nhuaän ñöôïc theå hieän trong hôïp ñoàng kyù keát vôùi Chính phuû. Keát hôïp vôùi cheá ñoä 2 giaù, bieän phaùp naøy cho pheùp doanh nghieäp baùn soá saûn phaåm vöôït 45 keá hoaïch theo giaù thò tröôøng vaø caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp ñöôïc höôûng lôïi vaø töø ñoù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñöôïc caûi thieän. Ñeán cuoái 1987 ñaõ coù khoaûng 80% doanh nghieäp quy moâ vöøa vaø lôùn kyù hôïp ñoàng traùch nhieäm vaø ñeán cuoái 1989 haàu heát caùc doanh nghieäp ñeàu chaáp thuaän chöông trình naøy. Thaùng 7/1992, Nhaø nöôùc ban haønh quy ñònh veà vieäc chuyeån ñoåi cô cheá hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp coâng nghieäp Nhaø nöôùc, cho pheùp doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñöôïc ñònh giaù baùn vaø tieàn löông lao ñoäng, ñaàu tö voán coá ñònh vaø hoaït ñoäng ngoaïi thöông. Sau quy ñònh naøy nhieàu doanh nghieäp ñaõ tieán haønh cho coâng nhaân nghæ vieäc nhaèm noã löïc caûi thieän tình hình taøi chính. b. Giai ñoaïn 1993-2002 Caûi caùch doanh nghieäp Nhaø nöôùc ban ñaàu ñaõ mang laïi thaønh coâng trong vieäc khuyeán khích nhöõng ngöôøi quaûn lyù doanh nghieäp vaø haïn cheá can thieäp cuûa Chính phuû ñoái vôùi doanh nghieäp. Thaùng 9 naêm 1992, Ñaïi Hoäi Ñaûng Coäng Saûn Trung Quoác laàn thöù 14 ñaõ khaúng ñònh phaùt trieån kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa mang maøu saéc Trung Quoác laø muïc tieâu cuûa caûi caùch kinh teá. Thaùng 11/1993, Trung Quoác thoâng qua quyeát ñònh veà vieäc thaønh laäp cô caáu kinh teá thò tröôøng xaõ hoäi chuû nghóa. Quyeát ñònh cho pheùp chuyeån doanh nghieäp Nhaø nöôùc thaønh caùc doanh nghieäp hieän ñaïi, phaân bieät roõ quyeàn veà taøi saûn, xaùc ñònh roõ traùch nhieäm, quyeàn haïn, taùch doanh nghieäp ra khoûi Chính Phuû, quaûn lyù doanh nghieäp khoa hoïc. Quyeát ñònh cuõng cho pheùp caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ñöôïc thueâ quaûn lyù, chuyeån sang hình thöùc coå phaàn hoaëc baùn cho taäp theå hoaëc caù nhaân. Coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp nhoû ñöôïc baét ñaàu quy moâ lôùn vaøo naêm 1995, ñeán cuoái 1996 hôn ½ doanh nghieäp nhoû ñaõ ñöôïc coå phaàn hoùa. Naêm 46 1997 Ñaïi Hoäi Ñaûng Coäng Saûn Trung quoác laàn thöù 15 tieáp tuïc thuùc ñaåy tö nhaân hoùa caùc doanh nghieäp nhoû vôùi khaåu hieäu “ haõy baét kòp caùc doanh nghieäp lôùn, doanh nghieäp nhoû coá leân”. Ñieàu naøy raát quan troïng vì ña soá caùc doanh nghieäp Trung Quoác ñeàu laø doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. Chæ khoaûng 1.000 doanh nghieäp lôùn cuûa Trung Quoác phaûi thuoäc sôû höõu Nhaø nöôùc. c. Giai ñoaïn 2002 ñeán nay. Ñeán 2002 treân 50% trong soá 159.000 doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñaõ tieán haønh caûi caùch doanh nghieäp. Treân 85% doanh nghieäp Nhaø nöôùc quy moâ nhoû ñaõ chuyeån ñoåi sang hình thöùc ña sôû höõu thoâng qua chöông trình caûi caùch doanh nghieäp. Giai ñoaïn hieän nay, caûi caùch sôû höõu trôû thaønh troïng taâm trong vieäc caûi caùch doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaø coâng ty coå phaàn ñöôïc xem laø hình thöùc chuû yeáu cuûa caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc khi chuyeån ñoåi. Chính Phuû Trung quoác quan nieäm tieáp tuïc ñaåy nhanh caûi caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc quy moâ nhoû. Ñeå quaûn lyù caùc doanh nghieäp lôùn coøn laïi Chính Phuû thaønh laäp UÛy ban quaûn lyù vaø giaùm saùt taøi saûn Nhaø nöôùc (SASAC) vaøo thaùng 3/2003 vaø caùc ñôn vò caáp tænh tröïc thuoäc SASAC vaøo naêm 2004. 1.6.2. Baøi hoïc kinh nghieäm ñoái vôùi Vieät Nam Qua thöïc teá quaù trình tö nhaân hoùa, coå phaàn hoùa cuûa caùc nöôùc coù theå ruùt ra caùc baøi hoïc boå ích ñoái vôùi quaù trình coå phaàn hoùa ôû Vieät Nam nhö sau: - Phaùt trieån kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa vaø naâng cao hieäu quaû cuûa neàn kinh teá, beân caïnh thaønh phaàn kinh teá quoác doanh, taäp theå, Vieät Nam caàn phaûi nhanh choùng taïo ra vaø thu huùt caùc thaønh phaàn kinh teá tö nhaân vaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuøng tham gia phaùt trieån ñaát nöôùc. Ñeå laøm ñöôïc 47 ñieàu naøy, beân caïnh vieäc taäp trung caûi thieän moâi tröôøng kinh teá vó moâ, haønh lang phaùp lyù, moâi tröôøng ñaàu tö, caùc öu ñaõi ñaàu tö, caûi caùch haønh chính…, chuùng ta caàn phaûi heát söùc quan taâm ñeán vieäc coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc. Coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc coù 2 öu ñieåm: ♦ Taïo ra theâm nhieàu thaønh phaàn kinh teá tö nhaân vaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi tham gia vaøo quaù trình phaùt trieån kinh teá. ♦ Caét giaûm toái ña soá löôïng doanh nghieäp Nhaø nöôùc. Nhaø nöôùc chæ caàn giöõ laïi moät soá ít doanh nghieäp Nhaø nöôùc thaät söï quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá vaø an ninh quoác gia. - Taïo ñieàu kieän ñeå caûi thieän hieäu quaû hoaït cuûa doanh nghieäp, giaûm gaùnh naëng cho ngaân saùch Nhaø nöôùc: Thöïc teá taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån ña soá caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñeàu chieám giöõ khoái löôïng taøi saûn lôùn tuy nhieân hoaït ñoäng khoâng ñaït hieäu quaû hoaëc ñaït hieäu quaû raát thaáp gaây trì treä cho neàn kinh teá. Nhieàu Chính phuû phaûi thöôøng xuyeân buø ñaép caùc khoaûn loã cho caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc töø ñoù taïo neân aùp löïc cho ngaân saùch vaø coù theå daãn ñeán laïm phaùt. Beân caïnh ñoù, neáu naém trong tay quaù nhieàu doanh nghieäp Nhaø nöôùc, Nhaø nöôùc thaät söï khoâng theå coù ñuû khaû naêng taøi chính ñeå ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, môû roäng saûn xuaát vaø nhö theá khaû naêng caïnh tranh cuûa doanh nghieäp ngaøy caøng keùm. Do vaäy, ñeå taêng hieäu quaû cuûa neàn kinh teá, Nhaø nöôùc caàn phaûi taïo ñieàu kieän nhieàu hôn cho thaønh phaàn kinh teá tö nhaân daàn thay theá kinh teá Nhaø nöôùc. Thöïc teá cho thaáy, kinh teá tö nhaân vôùi muïc tieâu roõ raøng, cô cheá hoaït ñoäng thoaùng, nhanh choùng naém baét cô hoäi kinh doanh luoân coù khaû naêng caïnh tranh cao hôn so vôùi khu vöïc kinh teá Nhaø nöôùc. - Taêng ngaân saùch cho Chính Phuû: thoâng qua tö nhaân hoùa, Nhaø nöôùc seõ thu veà soá tieàn ñaùng keå ñeå taäp trung phaùt trieån cô sôû haï taàng kinh teá - xaõ hoäi 48 cuõng nhö taùi ñaàu tö vaøo caùc doanh nghieäp. Beân caïnh ñoù, caùc doanh nghieäp ñöôïc tö nhaân hoùa khi hoaït ñoäng coù hieäu quaû cuõng laø nguoàn thu raát lôùn ñoái vôùi ngaân saùch Nhaø nöôùc. - Baûn thaân tö nhaân hoùa thöïc chaát chæ laøm thay ñoåi hình thöùc sôû höõu, chöa laøm taêng hieäu quaû doanh nghieäp. Do vaäy ñeå doanh nghieäp coù ñieàu kieän phaùt trieån, cuøng vôùi quaù trình tö nhaân hoùa caàn phaûi taäp trung caûi caùch moâi tröôøng kinh teá vó moâ: taøi chính, ngaân haøng, heä thoáng phaùp luaät, ñaát ñai, quaûn lyù Nhaø nöôùc… Tö nhaân hoùa: khoâng chæ bao goàm tö nhaân hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc maø coøn theå hieän ôû nhieàu lónh vöïc dòch vuï khaùc: Nhaø nöôùc thueâ quaûn lyù, thueâ vaän haønh, caùc dòch vuï coâng : y teá, giaùo duïc, theå thao, haønh chính coâng… - Tö nhaân hoùa caàn taïo ñieàu kieän thoâng thoaùng nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi tham gia, caàn xaùc ñònh ñaây laøm noät trong nhöõng keânh thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Song song ñoù, môû roäng hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn nhaèm taïo ñieàu kieän thu huùt theâm voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi giaùn tieáp. - Tö nhaân hoùa caàn ñöôïc trieån khai baèng nhieàu hình thöùc: baùn ñaáu giaù, ñaáu thaàu coâng khai, thöông löôïng baùn tröïc tieáp… Vieäc ñònh giaù thaät söï khoâng phaûi laø vaán ñeà quan troïng coát töû, vieäc ñònh giaù chæ laø cô sôû ban ñaàu ñeå chaøo baùn, khi chaøo baùn moät caùch coâng khai, raønh maïch seõ taïo ñieàu kieän cho cung caàu gaëp nhau vaø luùc ñoù giaù thò tröôøng cuûa doanh nghieäp seõ ñöôïc xaùc ñònh. Do vaäy, Vieät Nam caàn phaûi ñôn giaûn hoùa vieäc ñònh giaù doanh nghieäp, vieäc ñònh giaù coù theå do caùc coâng ty tö vaán kieåm toaùn laäp cho caùc doanh nghieäp theo khung höôùng daãn cuûa Nhaø nöôùc. 49 CHÖÔNG 2 TÌNH HÌNH ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI TRONG THÔØI GIAN QUA VAØ THÖÏC TRAÏNG QUAÙ TRÌNH COÅ PHAÀN HOÙA DOANH NGHIEÄP COÙ VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI TAÏI VIEÄT NAM 2.1. Tình hình ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam trong thôøi gian qua. 2.1.1. Thöïc traïng ñaàu tö nöôùc ngoaøi tröïc tieáp vaøo Vieät Nam trong thôøi gian qua 2.1.1.1. Thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi tröïc tieáp vaøo Vieät Nam Tính ñeán cuoái thaùng 12 naêm 2005 caû nöôùc ñaõ thu huùt khoaûng 6.880 döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi toång voán ñaàu tö ñaêng kyù khoaûng 64,6 tyû USD, trong soá ñoù, coù 5.918 döï aùn ñaàu tö ñöôïc caáp pheùp coøn hieäu löïc vôùi toång voán ñaêng kyù ñaït 50,5 tyû USD vaø voán thöïc hieän ñaït treân 34,4 tyû USD. Lónh vöïc coâng nghieäp & xaây döïng chieám tyû troïng lôùn nhaát: 67,3% veà soá döï aùn vaø 60,7% veà soá voán ñaàu tö; lónh vöïc dòch vuï chieám 19,3% veà soá löôïng döï aùn vaø 31,9% veà voán ñaàu tö; rieâng lónh vöïc noâng laâm ngö nghieäp chieám tyû troïng thaáp nhaát vôùi 13,4% veà soá löôïng döï aùn vaø 7,4% veà soá voán ñaàu tö. Nhö vaäy coù theå thaáy ngaønh coâng nghieäp vaø xaây döïng ñang ñöôïc söï quan taâm cao cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ñieàu naøy phuø hôïp vôùi quaù trình phaùt trieån kinh teá cuûa Vieät Nam - theo höôùng coâng nghieäp hoùa - hieän ñaïi hoùa. Lónh vöïc dòch vuï tuy chæ chieám 19,3% veà soá löôïng döï aùn nhöng laïi chieám ñeán 34,8% veà voán ñaàu tö, chöùng toû nhöõng döï aùn ñaàu tö vaøo lónh vöïc dòch vuï coù quy moâ lôùn. Tyû troïng ñaàu tö vaøo caùc ngaønh ôû Vieät Nam cho thaáy nhöõng 50 ngaønh naøo coù khaû naêng sinh lôïi cao seõ thu huùt söï quan taâm ñaàu tö cuûa caùc nhaø ñaàu tö. BIEÅU ÑOÀ 2.1: 9.73 6.05 4.87 2.26 2.69 3.23 2.96 3.14 4.22 5.8 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI TRÖÏC TIEÁP VAØO VIEÄT NAM QUA CAÙC NAÊM Ñvt: tæ USD Nguoàn: Thôøi baùo kinh teá Saøi Goøn - soá 1/2006 BIEÅU ÑOÀ 2.2: Veà hình thöùc ñaàu tö, hình thöùc ñaàu tö 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chieám 74,4% veà soá löôïng döï aùn vaø 50,6% veà voán ñaàu tö; hình thöùc lieân doanh chieám 365 348 275 311 397 550 802 752 743 798 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Nguoàn: Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö SOÁ DÖÏ AÙN ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP TÖØ NÖÔÙC NGOAØI ÑÖÔÏC CAÁP MÔÙI QUA CAÙC NAÊM 51 22,2% veà soá löôïng döï aùn vaø 38% veà voán ñaàu tö; hình thöùc hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh chieám 3,1% veà soá löôïng döï aùn vaø 8,26% veà voán ñaàu tö; caùc hình thöùc coøn laïi nhö BOT, coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, coâng ty quaûn lyù voán coù soá löôïng döï aùn khoâng ñaùng keå. Ñeán nay ñaõ coù 74 quoác gia vaø vuøng laõnh thoå ñaàu tö vaøo Vieät Nam, caùc nöôùc chaâu AÙ chieám 76% veà soá döï aùn vaø 69,2% veà voán ñaàu tö; caùc quoác gia chaâu AÂu chieám 16% veà soá döï aùn vaø 24,7% voán ñaàu tö; caùc nöôùc chaâu Myõ chieám 5% veà soá döï aùn vaø 3,3% voán ñaàu tö – trong ñoù Hoa Kyø chieám 4,1% veà soá döï aùn vaø 2,7% veà voán ñaàu tö; coøn laïi laø caùc nöôùc ôû khu vöïc khaùc. Chæ rieâng 6 quoác gia goàm: Singapore, Ñaøi Loan, Nhaät, Haøn Quoác vaø Hoàng Koâng ñaõ chieám 63,5% veà soá döï aùn vaø 61,6% veà voán ñaàu tö. Caùc quoác gia coù toång voán ñaàu tö tröïc tieáp vaøo Vieät Nam treân 1 tyû USD goàm (tính ñeán 31/12/2005): Ñaøi Loan vôùi 1.408 döï aùn vaø toång voán ñaàu tö laø 7,93 tyû USD; Singapore vôùi 395 döï aùn vaø toång voán ñaàu tö laø 7,6 tyû USD; Nhaät Baûn vôùi 590 döï aùn vaø toång voán ñaàu tö laø 6,19 tyû USD; Haøn Quoác vôùi 1.029 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö laø 5,28 tyû USD; Hoàng Koâng vôùi 354 döï aùn vaø toång voán ñaàu tö laø 3,7 tyû USD; caùc nöôùc thuoäc lieân hieäp Anh vôùi 247 döï aùn vaø toång voán ñaàu tö laø 2,65 tyû USD; Phaùp vôùi 163 döï aùn vaø toång voán ñaàu tö laø 2,17 tyû USD; Haø Lan vôùi 61 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö laø 1,95 tyû USD; Malaysia vôùi 179 döï aùn vaø toång voán ñaàu tö laø 1,5 tyû USD; Hoa Kyø vôùi 260 döï aùn vaø toång voán ñaàu tö laø 1,46 tyû USD; Thaùi Lan vôùi 128 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö laø 1,45 tyû USD; Vöông Quoác Anh vôùi 68 döï aùn vaø toång voán ñaàu tö 1,25 tyû USD. 52 BIEÅU ÑOÀ 2.3: CÔ CAÁU SOÁ LÖÔÏNG DÖÏ AÙN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI TRÖÏC TIEÁP THEO LÓNH VÖÏC (GIAI ÑOAÏN 1988-2005) Noâng laâm nghieäp 13% Dòch vuï 20% Coâng nghieäp 67% Nguoàn: Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö BIEÅU ÑOÀ 2.4: CÔ CAÁU DÖÏ AÙN ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP TÖØ NÖÔÙC NGOAØI THEO HÌNH THÖÙC ÑAÀU TÖ (1988 -2005) 1,316 , 22% 183 , 3% 1 , 0% 8 , 0% 6 , 0% 4,404 , 75% 100% vèn n−íc ngoμi Liªn doanh Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh BOT C«ng ty cæ phÇn C«ng ty qu¶n lý vèn Nguoàn: Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö 53 BIEÅU ÑOÀ 2.5: CÔ CAÁU DÖÏ AÙN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI TRÖÏC TIEÁP THEO QUOÁC GIA GIAI ÑOAÏN 1988 - 2005 24% 17% 10% 7%6%6% 4% 26% §μi Loan Hμn Quèc NhËt B¶n Singapore Hång K«ng Trung Quèc Hoa Kú C¸c n−íc kh¸c Nguoàn: Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Tính ñeán cuoái naêm 2005, ñaõ coù 65/67 tænh thaønh ñaõ coù döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Caùc Tænh, Thaønh phoá daãn ñaàu veà thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi (thu huùt treân 1 tyû USD voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi) goàm: Thaønh Phoá Hoà Chí Minh chieám 31% veà soá döï aùn, 24,2% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù vaø 22,4% voán ñaàu tö thöïc hieän; Haø Noäi chieám 10,9% veà soá döï aùn, 18,3% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù vaø 12,6% voán ñaàu tö thöïc hieän; Ñoàng Nai chieám 11,7% veà soá döï aùn, 16,7% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù vaø 14,2% voán ñaàu tö thöïc hieän; Bình Döông chieám 17,8% veà soá döï aùn, 9,8% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù vaø 6,9% voán ñaàu tö thöïc hieän; Baø Ròa Vuõng Taøu chieám 2% veà soá döï aùn, 5,7% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù vaø 4,6% voán ñaàu tö thöïc hieän; Haûi Phoøng chieám 3,1% veà soá döï aùn, 4% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù vaø 4,6% voán ñaàu tö thöïc hieän. Ñòa phöông thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ít nhaát laø Ñieän Bieân vôùi 1 döï aùn vaø toång voán ñaàu tö laø 129.000 USD. Rieâng vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam (Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, Ñoàng Nai, Bình Döông, Baø Ròa Vuõng Taøu, Taây Ninh, Bình Phöôùc, Long An) 54 chieám 58% toång voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaêng kyù vaø 50% voán ñaàu tö thöïc hieän cuûa caû nöôùc. Vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Baéc (Haø Noäi, Haûi Phoøng, Haûi Döông, Vónh Phuùc, Quaûng Ninh, Höng Yeân, Haø Taây, Baéc Ninh) chieám 26% toång voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø 28,7% voán ñaàu tö thöïc hieän cuûa caû nöôùc. Caùc döï aùn ñaàu tö vaøo caùc KCX-KCN coøn hieäu löïc chieám 33,8% veà soá döï aùn vaø 33,4% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù cuûa caû nöôùc. BIEÅU ÑOÀ 2.6: CÔ CAÁU VOÁN ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI THEO QUOÁC GIA GIAI ÑOAÏN 1988-2005 16% 10% 12% 15%7%1% 3% 36% §μi Loan Hμn Quèc NhËt B¶n Singapore Hång K«ng Trung Quèc Hoa Kú C¸c n−íc kh¸c BIEÅU ÑOÀ 2.7: Nguoàn: Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö CÔ CAÁU SOÁ LÖÔÏNG DÖÏ AÙN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI TRÖÏC TIEÁP THEO ÑÒA PHÖÔNG ( GIAI ÑOAÏN 1988 - 2005) 1,834 , 31% 1,382 , 23% 1,055 , 18% 696 , 12% 185 , 3% 120 , 2% 646 , 11% TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng §ång Nai Hμ Néi H¶i Phßng Bμ RÞa-Vòng Tμu Caùc thaønh phoá khaùc 55 BIEÅU ÑOÀ 2.8: Nguoàn: Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö - 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 12,000 14,000 TP Hå ChÝ M inh Hμ Néi §ång Nai B×nh D−¬ng Bμ RÞa-Vòng Tμu H¶i Phßng VÜnh Phóc Long An Thanh Hãa H¶i D−¬ng 10 TÆNH VAØ THAØNH PHOÁ DAÃN ÑAÀU TRONG THU HUÙT VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI TRÖÏC TIEÁP Rieâng naêm 2005, caû nöôùc thu huùt ñöôïc theâm 798 döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi toång voán ñaàu tö ñaït 4.002 trieäu USD, taêng 25,2% veà soá döï aùn nhöng taêng ñeán 87,1% veà voán ñaàu tö caáp môùi so vôùi naêm tröôùc. Nguoàn: Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Trong naêm 2005 voán ñaàu tö chuû yeáu taäp trung trong lónh vöïc coâng nghieäp vaø xaây döïng vôùi 66,2% veà soá döï aùn vaø 59,7% veà toång voán ñaàu tö; lónh vöïc dòch vuï, chieám 24,2% veà soá döï aùn caáp môùi vaø 37,3% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù; ngaønh noâng laâm ngö nghieäp chieám 9,6% veà soá döï aùn vaø 3,1% veà toång voán ñaàu tö ñaêng kyù. Cuõng trong naêm 2005, ñaõ coù 43 nöôùc vaø vuøng laõnh thoå ñaàu tö taïi Vieät Nam, trong ñoù caùc quoác gia coù voán ñaàu tö treân 100 trieäu USD goàm: Luxembourg (770 trieäu USD), Samoa (743 trieäu USD), Haøn Quoác (551 trieäu USD), Hoàng Koâng (386 trieäu USD), Nhaät Baûn (378 trieäu USD), Ñaøi Loan 56 (344 trieäu USD), Singapore (155 trieäu USD), Hoa Kyø (146 trieäu USD), Malaysia (123 trieäu USD). Haø Noäi vöôn leân daãn ñaàu 41 ñòa phöông trong caû nöôùc coù döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi naêm 2005 vôùi toång voán ñaàu tö ñaêng kyù laø 1.250 trieäu USD, chieám 31,2% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù cuûa caû nöôùc; tieáp theo laø Baø Ròa Vuõng Taøu chieám 17,8% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù cuûa caû nöôùc; Ñoàng Nai chieám 10,7% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù cuûa caû nöôùc vaø Thaønh Phoá Hoà Chí Minh chieám 10,2% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù cuûa caû nöôùc. Caùc döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo caùc KCX-KCN trong naêm 2005 chieám 32% veà soá döï aùn vaø 42% toång voán ñaàu tö ñaêng kyù cuûa caû nöôùc. Ñieàu naøy cho thaáy vai troø quan troïng cuûa caùc KCX-KCN trong vieäc thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam. 2.1.1.2. Veà hoaït ñoäng cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: Naêm 2004 voán ñaàu tö thöïc hieän cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö ñaït 3,3 tyû USD, taêng 15,8% so vôùi naêm 2004. Nhö vaäy, cuøng vôùi vieäc gia taêng voán ñaàu tö ñaêng kyù môùi, voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöïc hieän cuõng ñaït möùc cao nhaát keå töø sau khuûng hoaûng kinh teá khu vöïc caû veà voán vaø möùc taêng tröôûng. Saûn xuaát coâng nghieäp naêm 2005 cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taêng tröôûng ôû möùc 20,9% cao hôn möùc taêng tröôûng chung cuûa caû nöôùc (khoaûng 17,2%). Nguyeân nhaân chuû yeáu do thò tröôøng xuaát khaåu cuûa moät soá saûn phaåm coâng nghieäp ñaõ ñöôïc môû roäng, giaù daàu thoâ taêng cao. Doanh thu cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong naêm 2005 ñaït khoaûng 20,5 tyû USD, taêng 26,6% so vôùi naêm 2004. 57 Giaù trò xuaát khaåu (khoâng keå daàu thoâ) cuûa khu vöïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi naêm 2005 ñaït 11,130 tyû USD, taêng 26,2% so vôùi naêm 2004 vaø chieám 34,5% kim ngaïch xuaát khaåu caû nöôùc. Neáu tính caû xuaát khaåu daàu thoâ thì ñaït gaàn 18,5 tyû USD, taêng 27,8% so vôùi naêm 2004 vaø chieám 56% kim ngaïch xuaát khaåu cuûa caû nöôùc. Nhaäp khaåu cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi naêm 2005 ñaït 13,5 tyû USD, taêng 24% so vôùi naêm 2004, chieám 35% toång kim ngaïch nhaäp khaåu cuûa caû nöôùc. Khoâng tính daàu thoâ vaø thueá xuaát nhaäp khaåu, noäp ngaân saùch cuûa khu vöïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi naêm 2005 ñaït treân 1,1 tyû USD, taêng 41% so vôùi 2004. Ñaây laø laàn ñaàu tieân keå töø khi ban haønh Luaät Ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeán nay, ñoùng goùp ngaân saùch cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vöôït ngöôõng 1 tyû USD. Khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ taïo vieäc laøm theâm cho 125.000 lao ñoäng, ñöa toång soá lao ñoäng tröïc tieáp ñang laøm vieäc leân 865.000 lao ñoäng. ♦ Ñaùnh giaù veà tình hình ñaàu tö tröïc tieáp ôû Vieät Nam: Öu ñieåm: - Heä thoáng phaùp luaät, chính saùch veà ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñang ñöôïc tieáp tuïc caûi thieän theo höôùng caøng thoâng thoaùng thuaän lôïi hôn cho ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Keå töø khi ban haønh vaøo naêm 1987, ñeán nay Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ qua boán laàn boå sung söûa ñoåi 1990, 1992, 1996 vaø 2000. Rieâng töø naêm 2000 sau khi Quoác hoäi thoâng qua Luaät söûa ñoåi boå sung moät soá ñieàu cuûa Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi, Chính Phuû ñaõ ban haønh nhieàu 58 Nghò ñònh 24/2000/NÑ-CP, Nghò ñònh 27/2003/NÑ-CP, Nghò ñònh 30/2003/NÑ-CP… nhaèm goùp phaàn môû roäng lónh vöïc khuyeán khích ñaàu tö nöôùc ngoaøi, xoùa boû tyû leä xuaát khaåu baét buoäc ñoái vôùi moät soá saûn phaåm, taïo thuaän lôïi hôn trong vieäc tuyeån duïng lao ñoäng… nhaèm taïo ñieàu kieän ña daïng hoùa ñaàu tö, môû theâm caùc keânh môùi ñeå thu huùt voán ñaàu tö. Beân caïnh ñoù, moät soá luaät khaùc lieân quan ñeán hoaït ñoäng ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuõng ñöôïc tieáp tuïc boå sung hoaøn thieän: Luaät Haûi Quan, Luaät Ñaát Ñai, Luaät Thöông Maïi, Boä Luaät Lao Ñoäng söûa ñoåi, Luaät Xaây döïng… Caùc khung phaùp lyù song phöông vaø ña phöông veà ñaàu tö nöôùc ngoaøi tieáp tuïc ñöôïc hoaøn thieän phuø hôïp vôùi loä trình cam keát hoäi nhaäp quoác teá. Ñeán nay, Vieät Nam ñaõ kyù keát 47 hieäp ñònh khuyeán khích baûo hoä ñaàu tö vôùi caùc nöôùc vaø vuøng laõnh thoå trong ñoù coù Hieäp ñònh thöông maïi Vieät Nam - Hoa Kyø vaø Hieäp ñònh töï do hoùa, khuyeán khích baûo hoä ñaàu tö vôùi Nhaät Baûn. Vieät Nam cuõng ñang tích cöïc ñaøm phaùn ñeå gia nhaäp WTO. Quaù trình xaây döïng söûa ñoåi heä thoáng luaät phaùp vaø chính saùch hieän haønh cuõng goùp phaàn ñaùp öùng yeâu caàu gia nhaäp WTO cuõng goùp phaàn caûi thieän quan trong moâi tröôøng phaùp lyù lieân quan ñeán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. - Laõnh ñaïo Ñaûng, Nhaø nöôùc vaø Chính Phuû cuõng nhö caùc boä ngaønh trong caùc naêm qua chuû ñoäng vaän ñoäng ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam thoâng qua caùc chuyeán ñi vaän ñoäng ñaàu tö nöôùc ngoaøi laøm taêng 59 uy tín cuûa Vieät Nam vaø ñaõ ñaït nhieàu keát quaû quan troïng. Beân caïnh ñoù, Laõnh ñaïo caùc boä ngaønh, caùc ñòa phöông thöôøng xuyeân toå chöùc ñoái thoaïi, giaûi quyeát caùc khoù khaên vöôùng maéc cuûa caùc doanh nghieäp töø ñoù taêng loøng tin cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi caùc cô quan quaûn lyù Nhaø Nöôùc. - Caùc chính saùch thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc xaây döïng ngaøy caøng thoâng thoaùng, haáp daãn vaø coù khaû naêng caïnh tranh cao so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Keá hoaïch vaän ñoäng ñaàu tö nöôùc ngoaøi ngaøy caøng ñi vaøo thöïc chaát vaø ñaït hieäu quaû cao. - Quaù trình caûi caùch haønh chính, ñôn giaûn hoùa thuû tuïc, naâng cao chaát löôïng phuïc vuï cuûa boä maùy quaûn lyù Nhaø nöôùc cuõng ñaõ goùp phaàn raát quan troïng trong vieäc hoã trôï hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø ñaàu tö. Haïn cheá: Beân caïnh nhöõng maët tích cöïc ñaõ ñaït ñöôïc, trong hoaït ñoäng ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam trong thôøi gian qua cuõng boäc loä nhöõng maët haïn cheá, trong ñoù noåi leân nhöõng ñieåm sau: - Keát quaû thu huùt voán, söû duïng voán ñaàu tö trong nhöõng naêm qua chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng, chöa taän duïng ñöôïc caùc lôïi theá. - Voán ñaêng kyù tuy taêng nhanh, ñaït keá hoaïch haøng naêm. Tuy nhieân vaãn coøn ôû möùc khaù thaáp: naêm 2003 ñaït 3,1 tyû USD, naêm 2004 ñaït 4,2 tyû USD, naêm 2005 ñaït 5,8 tyû USD. Voán ñaàu tö thöïc hieän tuy tieáp tuïc taêng qua caùc naêm nhöng tyû troïng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong toång voán ñaàu tö cuûa toaøn xaõ hoäi laïi coù xu höôùng giaûm daàn do voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöïc hieän taêng chaäm hôn so vôùi voán ñaàu tö cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc. 60 - Cô caáu voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coøn moät soá baát hôïp lyù. Trong lónh vöïc noâng laâm ngö nghieäp maëc duø ñaõ coù caùc chính saùch öu ñaõi nhaát ñònh, nhöng do coøn nhieàu ruûi ro nhö nguoàn cung caáp nguyeân lieäu chöa oån ñònh, coâng ngheä cheá bieán sau thu hoaïch coøn yeáu… neân ñaàu tö nöôùc ngoaøi coøn thaáp. Maëc duø naêm 2004 ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo lónh vöïc noâng laâm ngö ngh