Đề tài Tìm hiểu và đánh giá Kế hoạch hóa lao động – việc làm của Việt Nam giai đoạn 2006 – 2010

Lời mở đầu Bước vào thế kỉ XXI, khi mà cuộc cách mạng khoa học công nghệ đang phát triển như vũ bão, cùng với vấn đề hòa bình độc, độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia, toàn cầu hóa, bảo vệ môi trường, bùng nổ dân sô,... Ở khắp nơi trên thế giới đang nổi lên vấn đề con người, tâm lí con người, nhân cách con người, trí tuệ con người, nguồn lực con người. Con người đang là yếu tố trực tiếp của kế hoạch phát triển kinh tế xã hội nói chung và kế hoạch phat triền lực lượng lao động nói riêng. Trong những năm đầu của thế kỉ mới này, ở nước ta trong từng giai đoạn cách mạng cụ thể con người cũng được thể hiện trong chương trình cụ thể :” Con người là mục tiêu là động lực phát triển kinh tế xã hội.” Nguồn lực con người là nguồn lực quan trọng nhất, lâu bền nhất trong sự phát triển của mỗi quốc gia. Bởi lẽ “ cho dù đủ các nguồn lực mà không có môi trường chính trị, kinh tế, xã hội, tâm lí và dư luận thuận lợi cho con người hoạt động thì vị tất đã có thể đạt được sự phát triển như mong muốn”. Chính vì vậy, để có thể cân đối và “bôi trơn bánh xe” thị trường lao động thì cần phải có quản lí kế hoạch nhằm hoạch định những chính sách tác động của Chính Phủ. Nhận thức được tầm quan trọng và vị thế của vấn đề lao động – việc làm đối với phát triển kinh tế xã hội, là lí do tôi chọn đè tài : “Tìm hiểu và đánh giá Kế hoạch hóa lao động – việc làm của Việt Nam giai đoạn 2006 – 2010.” Phần I. Lý luận chung I.Lý luận chung về kế hoạch hoá lao động - việc làm. 1. Các khái niệm cơ bản về kế hoạch hoá lao động - việc làm. 1.1. Dân số. Dân số là cơ sở hình thành lực lượng lao động. Sự biến động của dân số là kết quả của quá trình nhân khẩu học và tác động trực tiếp hoạc gián tiếp đến qui mô, cơ cấu cũng như sự phân bố theo không gian của dân số trong độ tuổi lao động. Sự biến động của dân số thường được nghiên cứu qua sự biến động tự nhiên và biến động cơ học. *Biến động dân số tự nhiên Biến động dân số tự nhiên là do biến động tác động của sinh đẻ và tử vong. Tỷ lệ sinh đẻ và tử vong phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế và mức độ thành công của chính sách kiểm soát dân số( hạn chế sinh đẻ…). Dân số tăng nhanh trong khi kinh tế tăng chậm được cải thiện đã làm cho mức sống dân cư ở các nước đang phát triển chậm được cải thiện và tạo ra áp lực lớn trong giải quyết việc làm. Do đó kế hoạch hoá dân số đi đôi với phát triển kinh tế là vấn đề quan tâm đặc biệt ở các nước đang phát triển. Cũng cần chú ý là các yếu tố sinh đẻ và tử vong cá tác động đến qui mô dân số trong độ tuổi lao động song có tác động trễ( sau 15 năm). Do vậy cần cố chính sách kiểm soát dân số có hiệu quả trong thời kì trước đó nhằm hạn chế tốc độ tăng dân số. *Biến động cơ học Biến động cơ học là do tác động của di dân ( di cư). Ở các nước đang phát triển, di dân là một trong những yếu tố tác động đến qui mô và cơ cấu lao động, đặc biệt là cơ cấu lao động thành thị và nông thôn. Vì dân số và lao động chuyển từ nông thôn ra thành thị là biểu hiện chính của xu hướng di dân trong nước. Theo Todaro( 1970), dựa vào mô hình di dân bao gồm hai giả thiêt sau: - Thứ nhất, di dân chủ yếu là một hiện tượng kinh tế mà với cá nhân người di cư có thể là một quyết định hoàn toàn hợp lí cho dù có tình trạng thất nghiệp ở thành thị. - Thứ hai, quyết định di cư phụ thuộc vào chênh lệch thu nhập “ dự kiến” sẽ có được chứ không phải là thu nhập thu nhập thực tế giữa nông thôn và thành thị. Nghiên cứu sự di dân của các nước đang phát triển, các nhà kinh tế đã rút ra nhận xet: - Người di cư chủ yếu là thanh niên(ở dộ tuổi 15 – 24) và có trình độ học vấn nhất định. - Người nghèo thường chiếm tỉ lệ cao trong số người di cư. Việc phân tích xem xét ai là người di cư là cơ sở quan trọng để Chính phủ lựa chọn chính sách về vấn đề giải quyết việc làm và chống thất nghiệp. 1.2.Nguồn lao động. Nguồn lao động và lực lượng lao động là những khái niệm có ý nghĩa quan trọng làm cơ sở cho việc cân đối lao động - việc làm trong xã hội. Nguồn lao động là bộ phận dân số trong độ tuổi lao động theo qui định của pháp luật có khả năng lao động, có nguyện vọng tham gia lao động và những người ngoài độ tuổi lao động ( trên độ tuổi lao động) đang làm việc trong các ngành kinh tế quốc dân. Việc qui định cụ thể về độ tuổi lao động là khác nhau ở các nước, thậm chí khác nhau ở các giai đoạn của mỗi nước. Điều đó phụ thuộc vào trình độ phát triển của nền kinh tế. Đa số các nước qui định cận dưới ( tuổi tối thiểu ) của độ tuổi lao động là 15 tuổi còn cận trên ( tuổi tối đa) có sự khác nhau. Trị số tối đa về tuổi lao động là trùng với tuổi nghỉ hưu. Ở nước ta qui định tuổi của Bộ Luật lao động ( 2002), độ tuổi lao động đối với nam từ 15 tuổi đến 60 tuổi và nữ là từ 15 tuổi đến 55 tuổi. Nguồn lao động luôn được xem xét trên hai mặt biểu hiện đó là chất lượng và số lượng. Nguồn lao động về mặt số lượng bao gồm: - Dân số đủ 15 tuổi trở lên có việc làm. - Và dân số trong độ tuổi lao động có khả năng lao động nhưng đang thất nghiệp, đang đi học, đang làm công việc nội trợ trong gia đình, không có nhu cầu việc làm và những người thuộc tình trạng khác ( bao gồm cả những người nghỉ hưu trước tuổi qui định). Nguồn lao động xét về mặt chất lượng, cơ bản được đánh giá ở trình độ chuyên môn, tay nghề( trí lực) và sức khoẻ( thể lực) của người lao động. Lực lượng lao động hteo quan niệm của Tổ chức lao dộng quốc tế ( ILO – International Labỏu Organization) là bộ phận dân số trong độ tuổi lao động. Theo qui định thực tế đang có việc làm và những người thất nghiệp. Còn ở nước ta hiện nay, khái niệm lực lượng lao động là bộ phận dân số đủ 15 tuổi trở lên có việc làm và những người thất nghiệp. Khái niệm như trên là đồng nghĩa với dân số hoạt động kinh tế ( tích cực) và phản ánh khả năng thực tế về cung ứng nguồn lao động của xã hội. 1.3. Việc làm. Việc làm là tiền đề cơ bản giúp chúng ta nhận định một cách chính xác và thống nhất về mối quan hệ giữa lao động và việc làm trong nền kinh tế thị trường. Theo các nhà kinh tế học lao động thì việc làm được biêt hiệnlà sự kết hợp giữa sức lao động với tư liệu sản xuất nhằm biến đổi đối tượng lao động theo mục đích của con người. Theo Bộ luật lao động ở nước ta khái niệm việc làm được xác định là:” Mọi hoạt động lao động tạo ra nguồn thu nhập không bị pháp luật cấm đều được thừa nhận là việc làm.” Từ đó cho thấy khái niệm việc làm bao gồm những nội dung sau: - là hoạt động lao động của con người. - Hoạt động lao động nhằm mục đích tạo ra thu nhập. - Hoạt động lao động đó không bị pháp luật ngăn cấm. Số lượng việc làm trong nền kinh tế phản ánh cầu lao động. Cầu lao động cho thấy số lượng lao động mà các tổ chức (đơn vị) kinh tế sẵn sàng thuê( sử dụng) để tiến hành các hoạt động kinh tế với mức tiền lương nhất định. Cầu lao động phụ thuộc vào qui mô sản lượng hệ số co giãn việc làm đối với sản lượng(đầu ra). 1.4.Thất nghiệp. Theo khái niệm của Tổ chức Lao động Quốc tế(ILO), thất nghiệp theo nghĩa chung nhất là tình trạng tồn tại khi một số người trong độ tuổi lao động muốn có việc làm nhưng không thể tìm được việc làm ở mức tiền công nhất định. Người thất nghiệp là người trong độ tuổi lao độngcó khả năng lao động, không có việc làm và đang có nhu cầu tìm việc làm. Tình trạng thất nghiệp của nền kinh tế được đánh giá bằng chỉ tiêu “ tỉ lệ thất nghiệp”. Nó đước xác định bằng tỉ lệ phầm trăm số người thất nghiệp và lực lượng lao động trong độ tuổi lao động. 2. Vai trò của vấn đề lao động - việc làm trong tăng trưởng và phát triển kinh tế ở các nước đang phát triển. 2.1.Vai trò hai mặt. Lao động có vai trò đặc biệt hơn các yếu tố khác vì lao động có vai trò hai mặt: Ÿ Lao động là nguồn sản xuất chính và không thêr thiếu được trong các hoạt động kinh tế. Với vai trò này, lao động được xem xét ở hai khía cạnh đó là chi phí và lợi ích. Lao động là yếu tố đầu vào, nó ảnh hưởng đến chi phí như các yếu tố sản xuất khác. Lao động cũng bao hàm ý nghĩa tiềm tàng: góp phần tăng thu nhập và cải thiện đời sống và giảm nghèo đói thông qua chính sách( tạo việc làm, tổ chức lao động có hiệu quả,…). Vai trò của lao động cũng thể hiện ở khía cạnh thứ hai đó là lao động - một bộ phận của dân số, là người được hưởng thụ lợi ích của quá trình phát triển. Mọi quốc gia đều nhấn mạnh đến mục tiêu “ phát triển vì con người và coi đó là động lực của quá trình phát triển”. Hầu hết các nước đều đặt trọng tâm vào phát triển con người. Ÿ Việc nâng cao năng lực cơ bản của các cá nhân, của người lao động sẽ giúp họ có nhiều cơ hội việc làm hơn. Khi thu nhập từ việc làm tăng, họ sẽ có điều kiện cải thiện đới sống, nâng cao chất lượng cuộc sống. Kế quả là tăng nhu cầu xã hội, đồng thời tác động đến hiệu quả sản xuất trong điều kiện năng suất lao động xã hội tăng. Qua đó ta nhận thấy lao động có vai trò quan trọng trong tăng trưởng và phát triển kinh tế. 2.2. Vai trò của lao động ở các nước đang phát triển. Như chúng ta đã biết một trong những lợi thế của các nước đang phát triển là lao động nhiều, giá lao động rẻ. Tuy nhiên ở các nước này lao động lại chưa phải là động lực mạnh cho tăng trưởng và phát triển kinh tế, nhất là các nước lao động nông nghiệp – nông thôn còn chiếm tỉ trọng cao trong tổng số lực lượng lao động. Bởi vì lao động nhiều nhưng lại có dấu hiệu của sự dư thừa hay tình trạng thiếu việc làm. Lao động với năng suất thấp, phần đóng góp của lao động trong tổng thu nhậpcòn hạn chế, nguyên nhân chủ yếu là do kinh tế chậm phát triển, các nguồn lực cho tăng trưởng kinh tế và tăng trưởng việc làm chậm được cải thiện, bổ sung thậm chí còn suy giảm 3. Kế hoạch hoá lao động - việc làm và ý nghĩa trong hệ thống kế hoạch hoá phát triển kinh tế - xã hội. Kế hoạch hoá lao động - việc làm là bộ phận trong hệ thống kế hoạch hoá phát triển, nhằm xác định qui mô, cơ cấu, chất lượng cảu bộ phận dân số tham gia hoạt động kinh tế cần huy động cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế, các chỉ tiêu về nhu cầu việc làm mới, nhiệm vụ giải quyết việc làm trong kì kế hoạch, đồng thời đưa ra các chính sách và giải pháp quan trọng nhằm thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn lao động. Ý nghĩa của kế hoạch hoá lao động - việc làm trong hệ thống kế hoạch hoá phát triển là kế hoạch hoá có ý nghĩa đặc biệt, nó bao hàm cả ý nghĩ kế hoạch mục tiêu và kế hoạch biện pháp. Là kế hoạch mục tiêu vì kế hoạch lao động biện pháp,ké hoạch hoá lao động nhằm vào mục tiêu của kế hoạch tăng trưởng, kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế, kế hoạch phát triển vùng kinh tế, tạo ra điều kiện lao động để thực hiện kế hoạch này. Là kế hoạch mục tiêu vì kế hoạch lao động bao hàm một số các chỉ tiêu nằm trong hệ thống mục tiêu phát triển xã hội như: giải quyết lao động, khống chế thất nghiệp hay các chỉ tiêu sức khoẻ và giáo dục… II. Nội dung của kế hoạch hoá lao động - việc làm. Các nước đang phát triển do thiếu hụt sức lao động đã có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế và xã hội. tình trạng mất cân bằng do quá dư thừa về lao động vì lực lượng lao động tăng trưởng nhanh vượt mức tăng trưởng việc làm đã gây ra gánh nặng trong quá trình phát triển đất nước. Bởi vậy quản lí kê hoạch để cân đối quan hệ cung - cầu sức lao độngtrở thành nội dung quan trọng của kế hoạch lao động - việc làm và là phương pháp hợp lí nhất trong kế hoạch lực lượng lao động. Nhiệm vụ của kế hoạch lao động - việc làm là xác định cung - cầu về lao động sẽ xác định các chính sách tác động của Chính Phủ nhằm hoàn thiện sự vận động của thị trường lao động. 1. Đánh giá các yếu tố tác động đến lao động việc làm kì kế hoạch. 1.1.Tác động của yếu dân số. *Qui mô và tốc độ tăng trưởng dân số: Qui mô dân số mở rộng hay thu hẹp, tăng trưởng dân số nhanh hay chậm chi phối sự biến động của bộ phận dân số trong độ tuổi lao động. Bởi vậy thông qua điêu tiết có kế hoạch sự tăng trưởng dân số để điều tiết tài nguyên sức lao động – xã hội. *Tình hình cấu tạo tuổi tác của dân số: Cùng một tổng lượng dân số có thể hình thành lươngj tài nguyêu sức lao động khác nhau, nguyên nhân là do cấu tạo tuổi tác lao động của dân số, cho nên mức độ ăn khớp giữa cấu tạo tuổi tác của dân sốvới qui định tuổi sẽ qui định tài nguyên sức lao động trong tổng lượng dân số nhất định. Đó cũng là con đường điều chỉnh lưc lượng lao động xã hội. *Qui định tuổi lao động: Khung tuổi lao động được xác định trên cơ sở khách quan nhất định. Giới hạn trên, dưới của lao động được qui định khác nhau, trực tiếp đưa bộ phận dân số vào hoạc loại ra khỏi phạm vi tài nguyên sức lao động mở rộng hoạch thu hẹp, bao gồm: tình hình thể chất của con người, mức sống, điều kiện lao động, tình hình lao động,… 1.2.Tác động của tăng trưởng kinh tế. Sự tăng trưởng của nền kinh tế nếu coi các yếu tố khác không đổi thì nó phụ thuộc vào số lượng sức lao động và năng suất lao động. Tăng trưởng dân số tạo ra những biến đổi trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế, một số ngành kinh tế trước đây bị mất đi, một số ngành mới phát triển, làm nảy sinh về nhu cầu di chuyển lao động, đoà tạo kĩ năng mới. Điều đó, đến lượt mình lại đòi hỏi phải có các dịch vụ mới như dịch vụ giới thiệu việc làm, đào tạo và đào tạo lại nghề nghiệp,… Các hoạt động này đã đánh dấu sự hình thành một thị trương lao động mới, tuy còn ở bước sơ khai. 1.3.Tác động của công nghiệp hoá, hiện đai hoá. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá là xu hướng phát triển tất yếu của đất nước ta hiện nay để đi tới mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá không chỉ là công cuộc xây dựng kinh tế mà là quá trình biến đổi sâu sắc trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, nhằm làm cho xã hội phát triển lên một trạng thái mới về chất. Chính vì vậy, nó đòi hỏi phải có nguồn lựcđủ về số lượng, mạnh về chất lượng, thực sự là động lực của sự phát triển. Bên cạnh đó công nghiệp hoá, hiện đại hoá kéo theo cuộc cách mạng khoa học công nghệ, đang làm thay đổi hệ thống giá trị đời sống xã hội dẫn đến đổi mới ý thức xã hội. Con người trong xã hội hiện đại đều mong muốn được tự khẳng định và tự thực hiện nhân cách. Yêu cầu của công nghiệp hoa hiện đại hoá, phát huy nguồn lực con người Việt Nam đang đòi hỏi phải cải thiện cả về mặt trí lực lẫn thể lựccho người lao động hiện tại và tương lai. 1.4. Tác động của quá trình toàn cầu hóa. Dưới tác động của cuộc cách mạng khoa học – công nghệ mà trước hết là những thành tựu của cuôc cách mạng thông tin thế giới dường như đã được thu nhỏ lại. Một số sự kiện xảy ra ở bất kì một điểm nào trên thế giới người ta cũng nhận được thông tin trong giây lát và có thể phối hợp xử lý nhanh. Cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện đạimà trước hết là cách mạng thông tin đã đạt được những thành tựu vô cùng to lớn. Trí thức và thông tin đã mở ra khr năng mới làm cho hoạt động kinh tế vượt biên giới quốc gia. Trong thập kỉ vừa qua, người ta đã chứng kiến những diễn biến đó với những biểu hiện sinh động: Thứ nhất, sự phát triển của phân công lao động quốc tế và sự bành chướng của công ty xuyên quốc gia. Thứ hai, sự tăng lên mạnh mẽ về qui mô, nhịp độ của thương mại quốc tế và mở rộng thị trường nhanh chóng cả về bề rộng và bề sâu. Thứ ba, sự lưu chuyển với nhịp độ nhanh, qui mô lớn của luồng vốn quôcs tế. Thư tư,cùng với sự tự do hoá thương mại tài chính, chuyên môn hoá sản xuất, quá trình tự do hoá về di chuyển từng bước phát triển. Thứ năm, đi hteo quá trình tưk do hoá kinh tế, nhiều khu vực triển khai việc liên kết quá trình này và đã có bước phát triển mạnh mẽ. Nói tóm lại, toàn cầu hoá trong lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực, có rất nhiều hình thức hợp tác quốc tế được đề ra với sự cam kết thực hiện của các quốc gia, của các tổ chức quốc tế. Một số hình thức hợp tác phát triển nguồn lao động đẽ được triển khai và thực hiện như: hỗ trợ phát triển giáo dục và kỹ thuật, chăm sóc sức khoẻ ban đầu, bảo vệ môi trường sống, ngăn chặn nạn chảy máy chất xám…Trên thực tế di chuyển nhân lực giữa giữa các nước trở thành hiện tượng phổ biến trong đời sống kinh tế xã hội quốc tế. Phổ biến hơn là việc đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài dưới hình thức xuất khẩu lao động. nhằm giải quyết việc làm, giảm bớt những căng thẳng lao động dôi thừa trong nước, tăng thu nhập cho người lao động và tăng nguồn thu ngoại tệ cho Nhà nước. Hợp tác quốc tế trong đào tạo và sử dụng nguồn lao động là xu hướng tất yếu trong điều kiên ngày nay và rất có ý nghĩa đối với Việt Nam. Nó không những góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực mà còn phù hợp với xu thế quốc tế về phân công và hợp tác lao động. Mỗi quốc gia cần thiêt phải tham gia vào xu thế chung đó. Bởi vậy nâng cao chất lượng nguồn nhân lực theo “tiêu chuẩn và chất lượng quốc tế”, áp dụng các phương pháp tổ chức, quản lí nhân lực tiên tiến là yêu cầu tất yếu tham gia vào quá trình đó. 2. Định hướng và mục tiêu của kế hoạch hoá lao động - việc làm. Định hướng là tầm nhìn là vị trí ( viễn cảnh trong tương lai ) mà chúng ta muốn đến có thể đạt được. Theo khái niệm đó định hướng kế hoạch lao động - việc làm là tạo nhiều việc làm bền vững, chất lượng cao cho người lao động, phát huy tối đa vai trò của nguồn nhân lực trong công cuộc công nghiệp hoá hiên đại hoá đất nước. Mục tiêu của kế hoạch hoá lao đông việc làm là những cái đích cần đạt được trong khoang thời gian nhất định.Mục tiêu của chúng ta là đến năm 2010 chúng ta tạo mở việc làm cho 3,4-3,5 triệu lao động thông qua các chương trình phát triển kinh tế nông thôn, phát triển công nghiệp và dịch vụ. 3. Các chỉ tiêu kế hoạch. Các chỉ tiêu là lượng hoá các chỉ số, ở đây cá chỉ tiêu của kế hoạch lao động - việc làm bao gồm: - Dân số trung bình. - Dân số nông thôn. - Dân số thành thị. - Mức giảm tỉ lệ sinh. - Tốc độ tăng dân số. - tỷ lệ lao động qua đào tạo - lao động được giải quyết việc làm. - Tỷ lệ lao động nữ trong tổng số việc lamf mới. - Tỷ lệ lao động thất nghiệp ở thành thị. - Tỷ lệ lao động trong công nghiệp trong tổng số. - tỷ lệ lao động nông lâm ngư nghiêpj trong tổng số. - tỷ lệ lao động dịch vụ trong tổng số. 4. Các giải pháp chính sách. Nhà nước khống chế thị trường lao động chủ yếu bằng việc đưa ra các đường nét hướng đạo chính bằng các kế hoạch mang tính chất co giãn. Ngoài các biện pháp, pháp luật, hành chính cần thiết, chủ yếu điều chỉnh bằng biện pháp kinh tế. Nhà nước cần xuất phát từ mục tiêu tổng thể lâu dài về phát triển kinh tế - xã hội khống chế có kế hoạch cung sức lao động, cân bằng sức lao động với tổng tiền lương. Đồng thời qua kế hoạch vĩ mô có sự cân đối cần thiết quy mô và kết cấu và phương thức lưu chuyển lao động , làm cho nó thích ứng với các mặt của đời sống kinh tế xã hội. Đặc biệt đối với một số nhân viên, cán bộ kỹ thuật chuyên môn cấp cao và sức lao động cần thiết cho các công trình trọng điểm của Nhà nước có thể điều phốibằng kế hoạch pháp lệnh. Phần II: Đánh giá hai năm đầu thực hiện kế hoạch hóa lao động – việc làm của giai đoạn 2006 – 2010. 1. Đánh giá tình hình thực hiện Kế hoạch lao động việc làm hai năm 2006, 2007. *Quy mô dân số Theo bản kế hoạch 5 năm 2006 – 2010, ta có các số liệu về tình hình dân số của hai năm theo dự kiến như sau: Chỉ tiêu Đơn vị Năm 2006 Năm 2007 Dân số trung bình Triệu ng. 84,27 85,30 Dân số nông thôn Triệu ng. 61,2 61,5 Dân số thành thị Triệu ng. 23 23,8 Mức giảm tỷ lệ sinh %o 0,4 0,4 Tốc độ tăng dân số % 1,34 1,29 Nói chung qui mô dân số nước ta có giảm so với dự kiến, tính đến ngày 1/4/2006, dân số toàn quốc là 83,892 triệu người, trong đó cơ cấu theo giới tính là nam : 41, 225 triệu người, nữ là: 42,667 triệu người. Dân số tăng 1,056 triệu người so với năm 2005. Dân số tập trung đông ở vùng đồng bằng Sông Hồng( 18,162 triệu người) và đồng bằng sông Cửu Long .. là những tụ điểm kinh tế lớn của cả nước. Tiếp theo là sự phân bố dân cư theo thành thị và nông thôn, đây là một khia cạnh của phát triển. Tỷ trọng dân số thành thị biểu thị mức độ đô thị hóa ở một vùng kinh tế nhất định. Qua số liệu cho tháy tỷ trọng dân số chiếm 27%, nói cách khác cứ ba người sống ở nông thôn thì có một người sống ở thành thị. *Giải quyết việc làm. Trong hai năm vừa qua Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm đến vấn đề lao động – việc làm, vì đây là một trong những lĩnh vực quan trọng tác động trực tiếp đến sự ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao cải thiện đời sống tinh thần của nhân dân. Năm 2006, tăng trưởng kinh tế cả nước đạt 8,2%, đầu tư trong nước được đẩy mạnh, thu hút được đáng kể vốn đầ tư nước ngoài( trên 10 tỷ USD); các chương trình phát triển nông thôn, xây dựng và phát triển cá khu chế xuất, khu công nghiệp tập trung, khu công nghệ cao, các dự án trọng điểm kinh tế xã hội...được thực hiện trên phạm vi cả nước đã góp phần tạo việc làm cho trên 1,2 triệu lao động( chiếm 76,3% tổng số việc làm trong nước được tạo ra). Bên cạnh đó, từ năm 1992 đến nay, dự án vay vốn 120( nay là dự án vay vốn từ Quỹ Quốc gia về việc làm thuộc chương trình Mục tiêu quốc gia về việc làm) được triển khai hàng năm đã hỗ trợ người lao động tạo và tự tạo việc làm, góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao mức sống cho người dân. Nhiều đối tượng lao động yếu thế đã được vay vốn tạo việc làm, thoát khỏi mặc cảm tự tin vươn lên hòa nhập với cộng đồng. Song song với việc đẩy mạnh tạo việc làm trong nước, Việt Nam cũng tích cực đưa người lao động đi làm có thời hạn ở nước ngoài, năm 2006 đưa được 78,8 ngìn người lao động, đến nay đã có khoảng trên 500 ngìn người đang làm việc ở 40 quốc gia và vùng lãnh thổ, đem lại thu nhập đáng kể cho bản thân , gia đình người lao động và xã hội. Bên cạnh đó, chúng ta cũng đạt được nhiều thành tựu trọng việc phát triển thị trướng lao động: Thứ nhất, Đảng và Nhà nước ta ngày càng nhận thức rõ về vai trò của phát triển thị trường lao động theo định hướng XHCN, Nghị quyết Đại hội Đảng taòn quốc lần thứ X xác định “ phát triển thị trường lao động khu vực kinh tế, tạo sự gắn kết cung cầu lao động, phát huy tính tích cực của người lao độngtrong học nghề, tự tạo và tìm việc làm”, “ phát triển đồng bộ và quản lí có hiệu quả sự vận hành các laọi thị trường cơ bản theo cơ chế lành mạnh”. Thứ hai, phát triển cung lao động, Việt Nam có nguồn lao động dồi dào( năm 2006 là 45,6 triệu lao động), lực lượng lao độngtrong độ tuổi chiếm 94,2%, trong đó lao động trẻ chiếm 45,46%, lao động Việt Nam cần cù ham học hỏi tiếp thu nhanh. Chất lượng lao động ngày càng được cải thiện, năm 2006 tỷ lệ lao động chưa biết chữ chỉ chiếm 3,5% trong khi tỉ lệ lao động tốt nghiệpTHPT là 23,5%, so với cá nước cùng páht triển, trình độ học vấn của lao động Việt Nam tương đối cao. Trình độ chuyên môn kĩ thuật ngày càng được nâng cao, năm 206 tỷ lệ lao động qua đào tạolà 31,5%. Bên cạnh đó, Việt Nam hiện có 30 ngìn tiến sĩ, thạc sĩ; 30 nghìn cán bộ khoa học – công nghệ và trên 43 nghìn giảng viêncác trường đại học và cao đẳng. Thứ ba, phát triển cầu lao động, hiện nay có khoảng 234 nghìn doanh nghiệp dăng kí kinh doanh, 2 nghìn làng nghề, 110 nghìn trang trại, 2 triệu hộ kinh doanh cá thể, tiẻu thương, tiểu chủ đã thu hút hàng chục triệu lao độngvào làm việc, đưa tổng số lao động làm công ăn lương lên khoảng 13 triệu người( trong khoảng gần hai triệu làm việc trong khu vực hành chính sự nghiệp), chiếm 30 % lao động xã hội. Cầu lao động là ngueòi nước ngaòi làm việc ở Việt Namcó xu hướng gia tăng, đến nay có khoảng 340000 lao động, chủ yếu là lao động có chuyên môn kỹ thuật caovà lao động quản lý làm việc ở doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngaòi, liên daonh thuộc 50 lĩnh vực. Cơ cấu lao động đang chuyển dịch theo hướng tích cực: Giảm tỉ lệ lao động làm trong khu vực nông – lâm – ngư nghiệp và tăng lao động làm việc trong khu vực công nghiệp xây dựng và dịch vụ lần lựợt là 54,7%; 18,3% và 27%. Nếu duy trì như vậy đến năm 2020 Việt Na cơ bản trở thành nước công nghiệp hiện đại. Thứ tư, về giá cả sức lao động,nhìn chung tiền lương, tiền công ở nước ta ngày càng được cải thiện, đã bắt đầu theo hướng thị trường, từng bước phù hợp với thực tiễn cuộc sống, đảm bảo cho người lao động có khả năng tái sản xuất sức lao động. Tiền lương, tiền công cao nahát trong doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, năm 2006 là 2,2 triệu đồng/ tahngs, tiền lương trong doanh nghiệp Nhà nước đạt 2,1 triệu đồng/ tháng và thấp nhất là tiền lương trong doanh nghiệp dân doanh 1,6 triệu đồng / tháng. Thứ năm , hệ thống gia dịch thị trường lao động ngày càng đa dạng về hình thức, phong phú về hoạt độngkết nối người lao động và người sử dụng lao động. Trong những năm qua nhiều chính sách được ban hành nhằm tạo môi trường pháp lívề quan hệ lao động... Hiện cả nứoc có 150 trung tâm giới thiệu việc làm và hơn hai ngìn daonh nghiệp haọt động giới thiệu việc làm, cung ứng lao động mỗi năm.. Thứ sáu, vai trò của Nhà nước trong thị trường lao động ngày càng haòn thiện, Nhà nước đã điều tiết thị trường trông qua các cơ chế chính sách, pháp luật, xóa bỏ rào cảnvề hành chính, cjia cắt thị trường lao động. Người lao động và người lao động sử dụng tư do “mua, bán” sức lao độngtrên nguyên tác không thấp hơn giá sàn tiền lương tối thiểu do Nhà nứoc qui định. Sang đến năm 2007,Số người được giải quyết việc làm ước đạt 78vạn lựot người, trong đó lao động chuyên gia đi làm việc ở nứoc ngaòi đạt 5,6 vạn ngừoi, trong đó 29,3% lao động là nữ. 2. Dự kiến thực hiện kế hoạch lao động – việc làm 2006 – 2010. Những kết quả giải quyết lao động trên là tiền đề, là động lực lớn cho Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh tạo việc làm cho người lao động, từng bước cait thiện và nâng cao đời sống cho nhân dân, góp phần thiết thực cho sự nghiệp phát triện kinh tế xã hội bền vững. Từ nay đến năm 2010, Việt Nam có nhiều cơ hội thuận lợi để mở rộng nhiều việc làm cho người lao động bởi tốc độ tăng trưởng kinh tế được duy trì ở mức độ tăng trửong kinh tế được duy trìở mức độ cao, ổn định; đầu tư trong và ngoài nướcliên tục tăng; kinh tế đối ngaọi ngày càng phát triển; Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 150 của Tổ chức thương mại thế giới... Để thực hiện tốt chủ trương đường lối của Đảng và Nhà nước là tạo nhiều việc làm bền vững chất lượng cao cho người lao động, phát huy vai trò nguồn nhân lực trong công cuôc công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, mục tiêu đặt ra là từ nay đến năm 2010 chúng ta phải tạo mở việc làm cho 3,4 – 3,6 triệu lao động thông qua các chương trình phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn, phát triển công nghiệp và dịch vụ, các chương trình dự án trọng điểm quốc gia; tạo việc làm qua quỹ quốc giavề việc làm từ 1 – 1,1 triệu lao động và đưa được 23 – 24 vạn lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngaòi theo hợp đồng. Phần III. Hệ thống giải pháp chính sách thực hiện kế hoạch lao động – việc làm thời kì 2008 – 2010. I. Hệ thống giải pháp chính sách lao động – việc làm. Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, nguồn lao động có vị trí đặc biệt quan trọng, vì nó luôn là động lực phát triển và sáng tạo ra giá trị mới. Nhưng để lao động quyết định, mà nó còn phụ thuộc váo rất nhiều yếu tố như chế độ chính trị xã hội ổn định, cơ chế quản lý và hệ thống chính sách hợp lý, nền kinh tế phát triển đồng bộ, đa dạng ; người lao động được coi trọng, tạo điều kiện cho họ phấn đấu, rèn luyện đáp ứng yều cầu phát triển kinh tế - xã hội và hưởng thụ xứng đáng với những đóng góp của họ. Nhưng để sử dụng hiệu quả nguồn lao động xã hội, trách nhiệm của Nhà nước, doanh nghiệp và chính bản thân người lao động có vị trí đặc biệt quan trọng. Đối với Nhà nước, trong cơ chế quản lí kế hoạch hóa tập trung, Nhà nước quản lí nền kinh tế theo một kế hoạch tập trung thống nhất từ một trung tâm chỉ huy, nên nền sản xuất cần cái gì, sản xuất bao nhiêu, sản xuất như thế nào, sản xuất cho ai đều do Nhà nước quyết định. Ngày nay khi chuyển sang nền kinh tế thị trường đã giải phóng được sức sản xuất xã hội, mọi người có cơ hội làm việc, có cơ hội làm giàu chính đáng, song, môi trường cạnh tranh cũng rất khốc liệt, mọi người phải tự học tập, kiếm việc làm, lo ăn, ở và điều kiện về vật chất, văn hóa tinh thần cho bản thận và gia đình mình. Để tạo cho người lao động có việc làm và ổn định đời sống, có điều kiện phát triển toàn diện, góp sức mình cho mục tiêu “ dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh” thì Nhà nước cần có giải pháp: Thứ nhất, phải hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế quản lý và hệ thống chính sách để thực hiện nền kinh tế thị trường hoàn hảo, huy động vốn đầu tư và năng lực kinh tế của mọi thành phần kinh tế tham gia vào quá trình sản xuất kinh daonh thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế, tạo nhiều việc làm cho người lao động. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã nhấn mạnh:”ưu tiên dành vốn đầu tư Nhà nước và huy động vốn của toàn xã hội để giải quyết việc làm, giảm tỉ lệ thất nghiệp. Khuyến khích người lao động tự tạo việc làm, phát triển nhanh các loại hình daonh nghiệp để thu hút nhiều lao động”. Thứ hai, là hoàn thiện hệ thống chính sách, tạo lập và quản lí hàng hóa sức lao động, tạo điều kiện thuận lợi cho mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và người có nhu cầu bán sức lao động. Thông qua thị trường lao động, Nhà nước điều tiết thị trường và qui định các chính sách về lọi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người lao động. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã chỉ rõ: “ Tiếp tục hoàn chỉnh thể chế thị trường lao động, đảm bảo hài hào lợi ích của người lao động và người sử dụng lao động”. Thứ ba là cải cách chế độ tiền lương cho phù hợp với trình độ phát triển của nền kinh tế và điều kiện sống của người lao động trong cơ chế thị trường. trong nền kinh tế thị trường, mọi sản phẩm hàng hóa dịch vụ đều được trao đổi, mua bán theo giá thị trường. Sức lao động đã được thừa nhận là hàng hóa, thì hàng hóa đặc biệt cũng phải tuân theo quy luật giá trị thị trường. Do đó tiền lương cũng phải bảo đảm cho họ đủ chi phí ăn mặc, học tập... Căn cứ vào tiền lương cơ bản Nhà nước qui định tiền lương tối thiểu cho công nhân viên chức các ngành, lĩnh vực kinh tế. Thứ tư là tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với các doanh nghiệp nhất là doanh nghiệp tư nhân, daonh nghiệp có vốn đầu tư nước ngaoif về thực hiện pháp luật lao động và các chính sách đối với người lao động. Xử lí nghiêm với những daonh nghiệp sử dụng lao động mà không mua bảo hiểm y tế, bảo hộ lao động và không thực hiện đúng chế độ làm thêm giờ, nghỉ phép tham quan , nghỉ dưỡng đối với công nhân viên chức. Thứ năm là Nhà nước cần tạo điều kiện pháp lí để các tổ chức chính trị - xã hội được hình thành và hoạt động trong tất cả các loại hình doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. II. Đề xuất giải pháp chính sách đối với thực trạng lao động hiện nay. Để thu hút mạnh mẽ đối với lực lượng lao động – xã hội, đáp ứng được sự nghiêp CNH – HĐH, cần tập trung vào: Một là, hoàn thiện các điều kiện cho sự phat triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Hai là, hoàn thiện hệ thống thị trường có kiên quan đến thu hút nguồn nhân lực. Ba là,hoàn thiện một số chính sách thu hút nguồn nhân lực: Ÿ Hoàn thiện chính sách phân phối thu nhập, trước hết là chính sách tiền lương theo hướng: xóa bỏ tiền lương tối thiểu giữa các khu vực kinh tế, xây dựng và hướng dẫn doanh nghiệp xây dựng và thực thi hệ thống trả công lao động linh hoạt hơn sự nhạy bén của thị trường lao động, Nhà nước đóng vai trò hướng dẫn tầm vĩ mô thông qua quan hệ tiền lương bình quân giữa các khu vực. Ÿ Hoàn thiện hệ thống giáo dục đào tạo. Bước sang thế kỉ XXI, một trong những mục tiêu của chúng ta là xây dựng xã hội học tập với 4 trụ cột lớn là học để biết; học để làm việc, học để chung sống với người khác.. Bên cạnh đó là tác động của việc Việt Nam trở thành viên chính thức của WTO – Tổ chức thương mại quốc tế, đem lại cho chúng ta nhiều cơ hội và thách thức, do vậy Đảng và Nhà nước cũng cần chú trọng quan tâm . Thực tế để đáp ứng nguồn nhân lực cho quá trình tự do hóa thương mại sau gia nhập WTO cần thục hiện một số biện pháp sau đây: Ÿ Nhà nước cần có chương trình dào tạo nhân lực chuyên môn – kỹ thuật cho các ngành nghề chịu sự tác động của WTO. Ÿ Mở rộng đào tạo nhân lực chuyên môn – kỹ thuật thuộc các ngành nghề công nghiệp dịch vụ mà khu vực FDI có sự phát triển mạnh sau khi gia nhập WTO, kể cả trong các ngành sản xuất kinh doanh hàng hóa cũng như dịch vụ, Ÿ Tăng nhanh nguồn nhân lực chuyên môn kĩ thuật để thực hiện thành công các mục tiêu chiến lược xuất khẩu lao động trong bối cảnh thuận lợi mới. Ÿ Tiếp tục hoàn thiện thể chế, tiêu chuẩn lao động phù hợp với thông lệ chung của WTO, tạo điều kiện nước ta hội nhập với thị trường lao động các nước thành viên. Ÿ Hoàn thiện chính sách thị trường lao động, đặc biệt là chính sách phát triển hệ thống trung gian của thị trương lao động. Kết luận Nói tóm lại, kế hoạch hóa lao động việc làm giai đoạn 2006 – 2010, đã đi được một nửa chặng đường, tuy nhiên dưới sự quan tâm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, bản kế hoạch cũng đã và đang đi đúng hướng, nâng cao cả về số lượng và chất lượng nguồn lao động nước nhà, góp phần vào quá trình hội nhập quốc tế và phát triển bền vững. Tuy nhiên tình hình nguồn nhân lưc nước ta còn nhiều hạn chế. Bởi vậy chúng ta luôn luôn chăm lo, phát huy, bồi dưỡng nguồn nhân lực con người, là nhiệm vụ trung tâm cũng là quan trọng nhất của cơ quan lập kế hoạch lao động - việc làm, nhằm tạo điều kiện cơ bản để tiến hành công nghiệp hoá hiện đại hoá đát nước, làm cho dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh, mọi người mọi nhà ấm no hạnh phúc, có thể hội nhập vào xã hội tương lai mà loài người đang nhằm tới. Cuối cùng em xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn của Thầy giáo giúp em hoàn thành đề tài này.! Tài liệu tham khảo 1.Giáo trình Kế hoạch hoá phát triển kinh tế xã hội, TS. Ngô Thắng Lợi, NXB Thống kê, Hà Nội – 2006 2. Giáo trình Kinh tế phát triển, GS.TS. Vũ Thị Ngọc Phùng, Nhà xuất bản lao động - xã hội , Hà Nội – 2006. 3. Sách Kế hoạch phát triển kinh tế xã - hội 5 năm 2006 – 2010. 4. Tạp chí Lao động và xã hội, số 3298,300,317,321, 5. wedsite: www.mpi.gov.vn 6. wedsite: www.gso.gov.vn. 7. wedsite: www.molisa.gov.vn MỤC LỤC