Đề tài Tìm hiểu phép biện chứng duy vật về mối liên hệ phổ biến

Lêi giíi thiÖu Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ quèc tÕ ho¸ hiÖn nay, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ë møc ®é nµy hay møc ®é kh¸c ®Òu tuú thuéc lÉn nhau, cã quan hÖ qua l¹i víi nhau. V× thÕ n­íc nµo ®ãng cöa víi thÕ giíi lµ ®i ng­îc l¹i xu thÕ cña thêi ®¹i vµ khã tr¸nh khái bÞ r¬i vµo l¹c hËu, tr¸i l¹i më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ tuy cã ph¶i tr¶ gi¸ nhÊt ®Þnh song ®ã lµ yªu cÇu tÊt yÕu h­íng tíi sù ph¸t triÓn cña mçi n­íc, mçi quèc gia. §øng tr­íc yªu cÇu ngµy cµng cÊp b¸ch ®ã, §¹i héi §¶ng IX ®· ®­a ra v¨n kiÖn vÒ vÊn ®Ò x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong bèi c¶nh hiÖn nay ®Æt vÊn ®Ò x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ chÝnh x¸c. Hai mÆt ®ã cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau, bæ sung cho nhau nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta ngµy cµng v÷ng m¹nh theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trªn c¬ së phÐp biÖn chøng vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn t«i viÕt bµi tiÓu luËn nµy víi mong muèn mäi ng­êi cã mét c¸ch nh×n s©u s¾c h¬n, cÆn kÏ h¬n, toµn diÖn h¬n vÒ nh÷ng nguy c¬ th¸ch thøc còng nh­ thêi c¬ khi chóng ta tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kÕt hîp víi x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ, vµ ¶nh h­ëng qua l¹i gi÷a viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong khu«n khæ h¹n hÑp cña mét bµi tiÓu luËn t«i kh«ng thÓ tr×nh bµy tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mµ chØ cã thÓ ®i s©u vµo nghiªn cøu ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a chóng ®ång thêi ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p, nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m gãp phÇn hoµn thiÖn ®­êng lèi x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ kÕt hîp víi chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Lêi c¶m ¬n T«i xin ch©n thµnh göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Ngäc Anh ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy. §ång c¶m ¬n th­ viÖn tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n ®· gióp t«i thu thËp c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn bµi tiÓu luËn nµy. Ch­¬ng I PhÐp biÖn chøng duy vËt vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn 1. PhÐp biÖn chøng duy vËt lµ khoa häc vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn. 1.1. PhÐp biÖn chøng duy vËt Quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng kh«ng chØ kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt vËt chÊt, tÝnh thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi, mµ cßn kh¼ng ®Þnh c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trong thÕ giíi lu«n tån t¹i trong sù liªn hÖ, trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng theo nh÷ng quy luËt vèn cã cña nã. Lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò ®ã lµ néi dung c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng. ChÝnh v× vËy, Ph.¡nghen ®· kh¼ng ®Þnh r»ng phÐp biÖn chøng lµ lý luËn vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn, lµ m«n khoa häc vÒ nh÷ng quy luËt phæ biÕn cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña tù nhiªn, cña x· héi loµi ng­êi vµ cña t­ duy. V.I. Lªnin nhÊn m¹nh thªm: PhÐp biÖn chøng lµ häc thuyÕt s©u s¾c nhÊt, kh«ng phiÕn diÖn vÒ sù ph¸t triÓn. 1.2. Néi dung cña phÐp biÖn chøng duy vËt 1.2.1. Hai nguyªn lý c¬ b¶n: - Nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn - Nguyªn lý vÒ sù ph¸t triÓn 1.2.2. C¸c cÆp ph¹m trï c¬ b¶n: - C¸i riªng - c¸i chung - B¶n chÊt - hiÖn t­îng - TÊt nhiªn - ngÉu nhiªn - Néi dung - h×nh thøc - Nguyªn nh©n - kÕt qu¶ - Kh¶ n¨ng - hiÖn t­îng 1.2.3. Ba quy luËt c¬ b¶n: - Tõ nh÷ng thay ®æi vÒ l­îng dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt vµ ng­îc l¹i. - Thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp. - Quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh. 2. Mét trong hai nguyªn lý cña phÐp biÖn chøng duy vËt Nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn: Trªn c¬ së kÕ thõa c¸c gi¸ trÞ vÒ t­ t­ëng biÖn chøng trong kho tµng lý luËn cña nh©n lo¹i, ®ång thêi kh¸i qu¸t nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña khoa häc tù nhiªn thÕ kû XIX (khoa häc vÒ c¸c qu¸ tr×nh, vÒ nguån gèc, vÒ mèi liªn hÖ vµ sù ph¸t triÓn) phÐp biÖn chøng duy vËt ®· ph¸t hiÖn ra nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn cña c¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng trong thÕ giíi, coi ®©y lµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt. 2.1. Kh¸i niÖm: - Liªn hÖ: Lµ sù quy ®Þnh lÉn nhau , t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c yÕu tè trong cïng mét sù vËt hoÆc gi÷a c¸c sù vËt hiÖn t­îng cña nhau. - Liªn hÖ phæ biÕn: Lµ nh÷ng mèi liªn hÖ tån t¹i mét c¸ch phæ biÕn c¶ trong tù nhiªn x· héi vµ t­ duy. Mèi liªn hÖ phæ biÕn mang tÝnh chÊt bao qu¸t, nã tån t¹i th«ng qua nh÷ng mèi liªn hÖ ®Æc thï cña sù vËt, nã ph¶n ¸nh tÝnh ®a d¹ng vµ tÝnh thèng nhÊt cña thÕ giíi. 2.2. Néi dung nguyªn lý: - TriÕt häc M¸c kh¼ng ®Þnh mäi sù vËt hiÖn t­îng trong thÕ giíi ®Òu n»m trong mèi liªn hÖ phæ biÕn, kh«ng cã sù vËt hiÖn t­îng nµo tån t¹i mét c¸ch biÖt lËp mµ chóng t¸c ®éng ®Õn nhau rµng buéc quyÕt ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. C¸c mèi liªn hÖ trong tÝnh tæng thÓ cña nã quy ®Þnh sù tån t¹i vËn ®éng, biÕn ®æi cña sù vËt. Khi c¸c mèi liªn hÖ thay ®æi tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi sù vËt. 2.3. ý nghÜa cña nguyªn lý 2.3.1. C¬ së khoa häc cña quan ®iÓm toµn diÖn: - Trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng ph¶i xem xÐt sù vËt trong tÝnh toµn vÑn cña nhiÒu mèi liªn hÖ, nhiÒu mÆt, nhiÒu yÕu tè vèn cã cña nã kÓ c¶ c¸c qu¸ tr×nh, c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña sù vËt c¶ trong qu¸ khø hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. Cã nh­ vËy míi n¾m ®­îc thùc chÊt cña sù vËt. Khi tu©n thñ nguyªn t¾c nµy chñ thÓ tr¸nh ®­îc sai lÇm cùc ®oan phiÕn diÖn mét chiÒu. - Kh«ng ®­îc ®ång nhÊt vµ san b»ng vai trß cña c¸c mèi liªn hÖ cña c¸c mÆt sù vËt. Ph¶i ph¶n ¸nh ®óng vai trß cña tõng mÆt, tõng mèi liªn hÖ. Ph¶i rót ra ®­îc nh÷ng mèi liªn hÖ b¶n chÊt nhÊt chñ yÕu cña sù vËt khi tu©n thñ nguyªn t¾c nµy con ng­êi sÏ tr¸nh ®­îc sai lÇm nguþ biÖn vµ chiÕt trung. 2.3.2. C¬ së khoa häc cña quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ - Mäi sù vËt hiÖn t­îng trong thÕ giíi vËt chÊt tån t¹i vËn ®éng ph¸t triÓn bao giê còng diÔn ra trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ, trong kh«ng gian vµ thêi gian x¸c ®Þnh. - §iÒu kiÖn: Kh«ng gian vµ thêi gian cã ¶nh h­ëng tíi ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt sù vËt. Cïng lµ mét sù vËt nh­ng ë trong nh÷ng ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh kh¸c nhau sÏ cã nh÷ng tÝnh chÊt kh¸c nhau. Yªu cÇu: Khi nghiªn cøu xem xÐt sù vËt hiÖn t­îng ph¶i ®Æt nã trong hoµn c¶nh cô thÓ, trong kh«ng gian thêi gian x¸c ®Þnh mµ nã ®ang tån t¹i vËn ®éng vµ ph¸t triÓn ®ång thêi ph¶i ph©n tÝch v¹ch ra ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cña m«i tr­êng ®èi víi sù tån t¹i cña sù vËt, ®èi víi tÝnh chÊt cña sù vËt vµ ®èi víi xu h­íng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nã. - Khi vËn dông mét lý luËn nµo ®ã vµo trong thùc tiÔn cÇn ph¶i tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n¬i vËn dông tr¸nh bÖnh gi¸o ®iÒu dËp khu«n, m¸y mãc, chung chung. 3. T¹i sao ph¶i vËn dông phÐp biÖn chøng vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn vµo ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Sau khi nghiªn cøu kü phÐp biÖn chøng duy vËt vÒ mèi liªn hÖ phæ biªn ta dÔ rµng nhËn ra r»ng sù vËt hiÖn t­îng lu«n cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau chuyÓn ho¸ lÉn nhau hay nãi c¸ch kh¸c mäi sù vËt hiÖn t­îng tån t¹i ph¶i cã mèi liªn hÖ víi c¸c sù vËt hiÖn t­îng kh¸c chø kh«ng thÓ tån t¹i mét c¸ch t¸ch biÖt ®éc lËp. Së dÜ c¸c sù vËt hiÖn t­îng cã mèi liªn hÖ víi nhau lµ v× chóng lµ biÓu hiÖn cña vËt chÊt vËn ®éng. Cã nguån gèc chung tõ vËt ®éng mµ khi sù vËn ®éng cã nghÜa lµ cã mèi liªn hÖ vµ c¸c mèi liªn hÖ cña sù vËt lµ c¸i kh¸t quan vèn cã cña sù vËt. ChÝnh v× vËy khi xem xÐt viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ chóng ta kh«ng thÓ t¸ch rêi khái viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ ng­îc l¹i. H¬n n÷a theo quan ®iÓm toµn diÖn khi xem xÐt mét sù viÖc hiÖn t­îng mµ cô thÓ ë ®©y viÖc x©y dùng ®éc lËp tù chñ chóng ta ph¶i xem xÐt nã trong tÝnh toµn vÑn cña nhiÒu mèi liªn hÖ kh¸c nhau, nhiÒu mÆt kh¸c nhau mµ cô thÓ ®©y lµ ¶nh h­ëng cña viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ ng­îc l¹i. Cã nh­ vËy chóng ta míi n¾m ®­îc thùc chÊt cña sù vËt míi tr¸nh ®­îc nh÷ng sai lÇm cùc ®oan phiÕn diÖn mét chiÒu. §Æc biÖt ®©y l¹i lµ nh÷ng vÊn ®Ò rÊt cÊp b¸ch ®Æt ra ®èi víi chóng ta khi tham gia qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, quèc tÕ ho¸. ChØ cã thÓ dùa trªn nguyªn lý mèi liªn hÖ phæ biÕn míi cã thÓ gióp chóng ta nh×n s©u h¬n, hiÓu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò mµ m×nh ®ang nghiªn cøu. H¬n n÷a còng theo quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ khi xem xÐt mét sù vËt hiÖn t­îng nµo ®ã ta ph¶i ®Æt nã trong hoµn c¶nh cô thÓ kh«ng gian cô thÓ. VÊn ®Ò chóng ta ®ang nghiªn cøu ë ®©y cÇn ®­îc ®Æt trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, t×nh h×nh kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay ®Ó thÊy râ h¬n ®­îc ¶nh h­ëng cña t×nh h×nh thÕ giíi, t×nh h×nh trong khu vùc, t×nh h×nh trong n­íc ®èi víi viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ kÕt hîp víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ChÝnh v× vËy dùa trªn nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn sÏ gióp chóng ta cã mét c¸ch nh×n cÆn kÏ h¬n, tæng qu¸t h¬n. Ch¼ng h¹n liÖu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã ph¶i lµ mét xu thÕ tÊt yÕu kh«ng, héi nhËp cã ph¶i lµ hoµ tan hay kh«ng, x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ nh­ thÕ nµo cho phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay, phï hîp víi qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ… TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®ã chØ cã thÓ gi¶i ®¸p khi chóng ta hiÓu râ h¬n vÒ vÊn ®Ò chóng ta ®ang nghiªn cøu dùa trªn nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn. Tõ ®ã ta cã thÓ thÊy râ h¬n t©m quan träng cña phÐp biÖn chøng mèi liªn hÖ phæ biÕn. ë ch­¬ng II, ch­¬ng III chóng ta sÏ tiÕp tôc t×m hiÓu râ h¬n, cÆn kÏ h¬n vÒ mèi liªn hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trªn c¬ së phÐp biÖn chøng vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn. Ch­¬ng II X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Thêi c¬ vµ th¸ch thøc 1. X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ Có ý kiến cho rằng, trong điều kiện “toàn cầu hóa”  nền kinh tế, mở cửa hội nhập mà lại đặt vấn đề xây dựng kinh tế độc lập tự chủ là thiếu nhạy bén, không thức thời, thậm chí là bảo thủ, tư duy kiểu cũ. Thế giới bây giờ là một thị trường thống nhất, cần thứ gì thì mua, thiếu tiền thì đi vay, sao lại chủ trương xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ (?!) Nói như vậy mới nghe qua thì thấy có vẻ có lý, nhưng nếu suy ngẫm kỹ thì thấy không có cơ sở khoa học, vì nó quá ư giản đơn và phiến diện. Chúng ta biết rằng, độc lập tự chủ là một xu thế phát triển của thế giới. Trong điều kiện “toàn cầu hóa”, liên doanh, liên kết rất đa dạng và phức tạp như hiện nay lại càng phải giữ vững tính độc lập tự chủ. Xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ không chỉ xuất phát từ quan điểm, đường lối chính trị độc lập tự chủ mà còn là đòi hỏi của thực tiễn, nhằm bảo đảm độc lập tự chủ vững chắc về chính trị, bảo đảm phát triển bền vững và có hiệu quả cho chính ngay nền kinh tế, cho việc mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế. Khi đã có độc lập tự chủ về chính trị thì nội dung cơ bản của độc lập tự chủ của một quốc gia là có xây dựng được nền kinh tế độc lập tự chủ hay không. Đây là kinh nghiệm của nước ta và cũng là kinh nghiệm của nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. Vả chăng, nước ta phát triển kinh tế để đi lên chủ nghĩa xã hội, bối cảnh quốc tế có nhiều diễn biến phức tạp, các lực lượng chống đối chủ nghĩa xã hội thường xuyên tìm cách ngăn cản và chống phá sự nghiệp xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Nếu không xây dựng một nền kinh tế độc lập tự chủ thì dễ bị lệ thuộc, bị các thế lực xấu, thù địch lợi dụng vấn đề kinh tế để lôi kéo, hoặc khống chế, ép buộc chúng ta thay đổi chế độ chính trị, đi chệch quỹ đạo của chủ nghĩa xã hội. Nói cách khác, có xây dựng được nền kinh tế độc lập tự chủ thì mới tạo được cơ sở kinh tế, cơ sở vật chất - kỹ thuật của chế độ chính trị độc lập tự chủ. Độc lập tự chủ về kinh tế là nền tảng vật chất để bảo đảm cho sự độc lập tự chủ bền vững về chính trị. Không thể có độc lập tự chủ về chính trị nếu bị lệ thuộc về kinh tế. Độc lập tự chủ về kinh tế được đặt trong mối quan hệ biện chứng với độc lập tự chủ về các mặt khác sẽ tạo ra sự độc lập tự chủ và sức mạnh tổng hợp của một quốc gia. 1.1. Thế nào là nền kinh tế độc lập tự chủ ? Nền kinh tế độc lập tự chủ là nền kinh tế không bị lệ thuộc, phụ thuộc vào nước khác, người khác, hoặc vào một tổ chức kinh tế nào đó về đường lối, chính sách phát triển, không bị bất cứ ai dùng những điều kiện kinh tế, tài chính, thương mại, viện trợ... để áp đặt, khống chế, làm tổn hại chủ quyền quốc gia và lợi ích cơ bản của dân tộc. Nền kinh tế độc lập tự chủ là nền kinh tế trước những biến động của thị trường, trước sự khủng hoảng kinh tế tài chính ở bên ngoài, nó vẫn có khả năng cơ bản duy trì sự ổn định và phát triển; trước sự bao vây, cô lập và chống phá của các thế lực thù địch, nó vẫn có khả năng đứng vững, không bị sụp đổ, không bị rối loạn. Bảo đảm độc lập tự chủ về kinh tế cũng có nghĩa là bảo đảm vững chắc định hướng xã hội chủ nghĩa và giá trị truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc trong công cuộc phát triển kinh tế, tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Không phải chờ đến khi có trình độ phát triển cao mới đặt vấn đề giữ vững độc lập tự chủ, mà ngay từ đầu, ngay bây giờ đã phải bảo đảm yêu cầu cơ bản về độc lập tự chủ, trước hết là về đường lối chính trị, các nguyên tắc cơ bản về phát triển kinh tế. Đương nhiên, xây dựng kinh tế độc lập tự chủ là một quá trình lâu dài, đi từ thấp đến cao, ngày càng hoàn chỉnh, ngày càng bền vững. Trong thời đại ngày nay, nói độc lập tự chủ về kinh tế không ai hiểu đó là một nền kinh tế khép kín, tự cung tự cấp, mà đặt trong mối quan hệ biện chứng với mở cửa, hội nhập, chủ động tham gia sự giao lưu, hợp tác và cạnh tranh quốc tế trên cơ sở phát huy tốt nhất nội lực và lợi thế so sánh của quốc gia, từng bước xây dựng một cơ cấu sản xuất đáp ứng được cơ bản nhu cầu thiết yếu về đời sống của nhân dân và có khả năng trang bị lại ở mức cần thiết cho nhu cầu phát triển kinh tế, củng cố quốc phòng - an ninh. 1.2. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay Tr­íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn møc t¨ng trëng cao. Tæng s¶n phÈm trong níc (GDP) trong thêi kú 1991-2000 ®· t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 7,4%, theo ®ã tæng gi¸ trÞ GDP ®¹t gÊp ®«i n¨m 1990, GDP theo ®Çu ngêi t¨ng 1,8 lÇn. N«ng nghiÖp ®¹t tèc ®é t¨ng trëng kh¸ vµ toµn diÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc. Gi¸ trÞ s¶n lîng toµn ngµnh t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 5,6%. Trong ®ã n«ng nghiÖp t¨ng 5,4%, thuû s¶n t¨ng 9,1%, l©m nghiÖp t¨ng 2,1%. Næi bËt nhÊt lµ s¶n 1îng l¬ng thùc t¨ng b×nh qu©n mçi n¨m 1,1 triÖu tÊn. S¶n lîng l¬ng thùc n¨m 2000 ®¹t 34 triÖu tÊn, ®a møc l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi tõ 294,9 kg n¨m 1990 lªn trªn 436 kg n¨m 2000. ViÖt Nam tõ níc nhËp khÈu l¬ng thùc hµng n¨m, trë thµnh níc xuÊt khÈu g¹o thø hai thÕ giíi. S¶n lîng cña mét sè c©y c«ng nghiÖp trong thêi kú 1999-2000 ®· t¨ng kh¸ cao: cµ phª t¨ng 4,7 lÇn, cao su 4,5 lÇn, chÌ t¨ng 2 lÇn, mÝa t¨ng 3 lÇn, b«ng t¨ng 9,7 lÇn. S¶n lîng thuû s¶n t¨ng b×nh qu©n trong 10 n¨m lµ 8,85%: Gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n trong 10 n¨m qua lµ kho¶ng 12,8 – 13%/n¨m C«ng nghiÖp chÕ biÕn ®· cã tèc dé t¨ng trëng kh¸ vµ ®· chiÕm tíi 60,6% gi¸ trÞ toµn ngµnh c«ng nghiÖp n¨m 1999. DÇu khÝ cã tèc ®é t¨ng trëng cao nhÊt trong toµn ngµnh c«ng nghiÖp. S¶n lîng dÇu th« n¨m 2000 ®· t¨ng gÊp 6 lÇn so víi n¨m 1990. S¶n lîng ®iÖn ph¸t ra n¨m 2000 so víi n¨m 1990 ®· t¨ng gÊp 3 lÇn, s¶n lîng thÐp c¸n gÊp 16 lÇn, xi m¨ng gÊp 5,3 lÇn, ph©n ho¸ häc 4,2 lÇn, giÇy dÐp da 14,9 lÇn, giÇy v¶i 4,9 lÇn, bét giÆt 4,6 lÇn, ®êng 3,6 lÇn, bia 7,3 lÇn... Gi¸ trÞ s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu t¨ng trung b×nh hµng n¨m lµ 20%. C¸c ngµnh dÞch vô ®· t¨ng trëng næi bËt trong c¸c ngµnh th¬ng m¹i, du lÞch, bu chÝnh viÔn th«ng. Gi¸ trÞ hµng hãa b¸n ra trªn thÞ trêng trong níc n¨m 1999 ®· gÊp 11,3 lÇn n¨m 1990. Kh¸ch du lÞch quèc tÕ tõ 1992 ®Õn 1997 ®· t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 26,5%. MËt ®é ®iÖn tho¹i n¨m 1999 ®· t¨ng 13,8 so víi n¨m 1991 vµ lµ níc cã tèc ®é ph¸t triÓn viÔn th«ng ®øng thø hai thÕ giíi. VËn chuyÓn hµng ho¸ t¨ng b×nh qu©n trong 10 n¨m qua lµ 9,2%, vËn chuyÓn hµnh kh¸ch - 14,25%. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu còng cã møc t¨ng trëng næi bËt. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu 10 n¨m qua ®· t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 18,2%, t¨ng gÊp 5,3 lÇn so víi n¨m 1990. Tèc ®é t¨ng trëng gi¸ trÞ nhËp khÈu b×nh qu©n hµng n¨m 10 n¨m qua lµ 17,5%. Tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu n¨m 2000 ®· t¬ng ®¬ng tæng GDP. Vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) ®· t¨ng rÊt ®¸ng kÓ. TÝnh ®Õn quý I n¨m 1999 ®· cã 2624 dù ¸n ®îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t víi tæng vèn ®¨ng ký lµ 35,8 tû USD, nÕu tÝnh c¶ vèn bæ sung lµ 40,3 tû USD. Trong 10 n¨m qua, vèn FDI ®· chiÕm kho¶ng 28% tæng vèn ®Çu t toµn x· héi. Thø hai, c¬ cÊu kinh tÕ ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc. Tû träng n«ng, l©m, ng nghiÖp trong GDP ®· gi¶m tõ 38,7% n¨m 1990 xuèng cßn 25,4% n¨m 1999; c«ng nghiÖp vµ x©y dùng ®· t¨ng tõ 22,6% lªn 34,9%; dÞch vô tõ 35,7 lªn 40,1%. Trong n«ng nghiÖp, c¬ cÊu c©y trång vµ vËt nu«i ®îc dÞch chuyÓn theo híng t¨ng tû träng mét sè c©y c«ng nghiÖp vµ ¨n qu¶ cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu vµ søc c¹nh tranh quèc tÕ nh cµ phª, ®iÒu, chÌ, tiªu, rau qu¶, cao su..., tèc ®é ph¸t triÓn ch¨n nu«i t¨ng nhanh h¬n trång trät. Trong c«ng nghiÖp, c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao ®· ®îc x©y ®ùng, nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi ®· ®îc h×nh thµnh nh « t«, xe g¾n m¸y, ®iÖn tö... C¸c ngµnh dÞch vô ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ ngµnh bu chÝnh viÔn th«ng, du lÞch, th¬ng m¹i... ®· n©ng ®îc tû träng lªn trªn 40% GDP. C¬ cÊu vïng kinh tÕ ®· thay ®ßi theo híng tËp trung ph¸t triÓn ba vïng träng ®iÓm - Hå ChÝ Minh - Vòng Tµu, Hµ Néi - H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh, §µ N½ng - Qu¶ng Ng·i, ®ång thêi ®· dµnh sù quan t©m cÇn thiÕt tíi nh÷ng miÒn nói, vïng xa, vïng s©u, nh÷ng x· nghÌo. C¬ cÊu vèn ®Çu t ph¸t triÓn ®· chuyÓn tõ u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng sang u tiªn nhiÒu h¬n cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng, c¸c ngµnh xuÊt khÈu, c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc, y tÕ, x· héi. Trong thêi kú 1991-2000, vèn ®Çu t cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 22,9%, vèn ®Çu t ph¸t triÓn cho kÕt cÊu h¹ tÇng giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c ®· t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 24,5%, vèn ®Çu t ph¸t triÓn cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n hµng l¨m lµ 27,1%, vèn ®Çu t cho lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ gi¸o dôc, ®µo t¹o, y tÕ vµ v¨n ho¸ ®· t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 23,6%. Thø ba, c¸c vÊn ®Ò x· héi bøc xóc ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc. Møc sèng cña d©n c c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n nh×n chung ®· ®îc c¶i thiÖn mét bíc râ rÖt thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt: GDP theo ®Çu ngêi: trong 10 n¨m qua ®· t¨ng 1,8 lÇn thu nhËp b×nh qu©n mçi ngêi 1 th¸ng ®· t¨ng 3,2 lÇn. Sè häc sinh ®i häc c¸c cÊp häc kh¸c nhau tõ tiÓu häc ®Õn ®¹i häc ®· t¨ng kho¶ng 2,3 - 4,3 lÇn trong 10 n¨m qua; chØ sè HDI ®· ®îc n©ng lªn tõ thø 122/174 níc n¨m 1995 lªn 110/174 níc n¨m 1999. Tû lÖ t¨ng d©n sè n¨m 1988 lµ 2,28% ®· gi¶m xuèng cßn 1,53% n¨m 2000; n¨m 1998 ViÖt Nam ®· ®îc Liªn hîp quèc tÆng gi¶i thëng vÒ c«ng t¸c d©n sè. C«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe cña nh©n d©n ®· cã nhiÒu tiÕn bé. N¨m 1990 tû lÖ trÎ díi 5 tuæi bÞ suy dinh dìng lµ h¬n 50% tû lÖ chÕt cña trÎ em díi 1 tuæi lµ 46%, díi 5 tuæi lµ 69,5%, tuæi thä trung b×nh lµ 64, chiÒu cao trung b×nh cña thanh niªn lµ 1,6m. §Õn n¨m 1998 c¸c chØ tiªu t¬ng øng trªn ®©y ®· ®îc c¶i thiÖn râ rÖt: 38,9%; 39%, 48,5%, 68 tuæi; 1,62m. Sè hé ®ãi nghÌo ®· gi¶m râ rÖt tõ 30,0% n¨m 1992 xuèng cßn 10,6% n¨m 2000. §Õn cuèi n¨m 1998 c¶ níc ®· cã 15 tØnh thµnh phè cã tû lÖ hé ®ãi nghÌo díi 10%; 21 tØnh cã tû lÖ ®ãi nghÌo kho¶ng 11 - 19%. 1.3. Khã kh¨n vµ thö th¸ch khi x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ C¬ b¶n nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay l¹c hËu vÒ khoa häc kü thuËt nhiÒu chôc n¨m so víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. S¶n xuÊt, xuÊt khÈu cña ta chñ yÕu gåm c¸c n«ng kho¸ng s¶n th« vµ c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp thø cÊp, khi s¶n xuÊt ph¶i nhËp khÈu m¸y vµ vËt t­ phô tïng, n«ng nghiÖp lÖ thuéc vµo ph©n bãn, x¨ng dÇu, thuèc s©u, n«ng c¬; c«ng nghiÖp lÖ thuéc vµo m¸y vËt t­, linh kiÖn rêi. C¸c n«ng kho¸ng s¶n th« nh­ g¹o, cao su, cµ phª, hµng thuû s¶n, than ®¸ - dÇu th«, vµ c¸c mÆt hµng thø cÊp kh¸c: hµng may mÆc vµ giÇy dÐp lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu ViÖt Nam vÊp ph¶i sù c¹nh tranh rÊt m¹nh cña c¸c n­íc kÐm më mang kh¸c, c¸c h¹n ®Þnh quota nhËp khÈu cña n­íc ngoµi, gi¸ c¶ bÊp bªnh vµ cã khuynh h­íng gi¶m, thÞ tr­êng h¹n chÕ. Trong nhiÒu n¨m, g¹o, cµ phª, cao su, hµng may mÆc cña ViÖt Nam kh«ng xuÊt khÈu ®­îc hÕt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, khiÕn cho gi¸ sôt vµ lµm gi¶m thu nhËp cña c«ng nh©n, n«ng d©n trong c¸c ngµnh liªn quan. Trong khi ®ã, nhËp khÈu l¹i h­íng vÒ m¸y, c¸c vËt t­, linh kiÖn rêi gi¸ ®¾t vµ c¸c hµng tiªu dïng cao cÊp gi¸ rÊt ®¾t. T×nh h×nh nµy lµm cho vÞ thÕ cña ta trªn thÞ tr­êng quèc tÕ yÕu ®i vµ dÉn ®Õn nhiÒu nguy c¬ lín vÒ kinh tÕ tµi chÝnh. Thø nhÊt lµ nguy c¬ b¸n rÎ nh­ cho vµ mua ph¶i tr¶ gi¸ cao, tû lÖ giao ho¸n bÊt lîi, xuÊt ph¸t tõ viÖc xuÊt khÈu n«ng kho¸ng s¶n th« gi¸ rÎ vµ nhËp khÈu hµng cao cÊp gi¸ cao. Sù thiÖt thßi triÒn miªn n¨m nµy qua n¨m kh¸c mçi n¨m ­íc hµng nhiÒu tû USD khiÕn cho n­íc ta nghÌo cµng nghÌo thªm. Thø hai lµ nguy c¬ siªu ®­a ®Õn th©m thñng c¸n c©n th­¬ng m¹i buéc ph¶i vay tiÒn n­íc ngoµi. Trong c¸c n¨m 1995 dÕn 95 chóng ta nhËp siªu trªn d­íi 3 tû USD, nî quèc tÕ t¨ng kho¶ng 2-3 tû USD/n¨m ®Ó tr¸m vµo th©m thñng cña c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ c¸c chi phÝ kh¸c vÒ ngo¹i tÖ. Thø ba lµ nî quèc tÕ t¨ng gia víi tèc ®é nhanh hµng n¨m ®­a ®Õn t×nh h×nh nî ®¸o h¹n vµ vèn lêi ph¶i tr¶ mçi n¨m mçi t¨ng. Muèn tr¶ nî quèc tÕ, chØ cã 2 ph­¬ng ph¸p: (a) xuÊt siªu ®Ó cã d­ c©n th­¬ng m¹i ®Ó tr¶ nî, (b) hoÆc vay nî míi ®Ó cã ngo¹i tÖ tr¶ nî cò. Trong thËp niªn 90, chóng ta kh«ng cã xuÊt siªu vËy ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p vay nî míi tr¶ nî cò, c¶ vèn lÉn l·i, khiÕn cho nî quèc tÕ t¨ng gia nhanh theo ®Þnh luËt l·i kÐp. Nî quèc tÕ, nÕu ­íc h¬n 15 tû USD th× b»ng ®Õn kho¶ng 50% GDP cña n­íc ta, ­íc kho¶ng 30 tû USD. Nî quèc tÕ t¨ng, ®Õn mét møc nµo ®ã, cã thÓ dÉn ®Õn t×nh h×nh khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ nh­ ®· x¶y ra t¹i Th¸i Lan. Khi Êy, c¬ quan tiÒn tÖ quèc tÕ ®· ®Ò nghÞ víi Th¸i Lan nh÷ng biÖn ph¸p "trän gãi" trong ®ã cã nhiÒu biÖn ph¸p mµ Th¸i Lan cho r»ng vi ph¹m nÒn ®éc lËp tù chñ kinh tÕ quèc gia, nh­ng sau ®ã chÝnh phñ Th¸i Lan ®· buéc ph¶i nhËn. T×nh h×nh nî quèc tÕ cña n­íc ta so víi Th¸i Lan Ýt h¬n nhiÒu, nh­ng bµi häc Th¸i Lan cho thÊy lµ nî quèc tÕ t¨ng cã thÓ ®­a ®Õn viÖc ng©n hµng trung ­¬ng kh«ng cßn kh¶ n¨ng thanh to¸n quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c trang tr¶i nhËp khÈu th«ng th­êng vµ lóc bÊy giê sÏ x¶y ra khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ. Thø t­: héi nhËp quèc tÕ gióp ViÖt Nam tranh thñ kü thuËt, khoa häc, vèn quèc tÕ. Tuy nhiªn c¸c c«ng ty n­íc ngoµi chØ ®Çu t­ ë ViÖt Nam nÕu hä cã lîi. Nh­ vËy, chóng ta ë trong thÕ yÕu, chØ cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ hä bít lîi mµ th«i, nh­ng nÕu ®Çu t­ mµ chØ thu ®­îc lîi Ýt, hä sÏ ng­ng hay giíi h¹n l­îng ®Çu t­. Kinh nghiÖm chã thÊy, trong thËp niªn 90, nh÷ng thiÕt bÞ ®­îc ®Çu t­ ë ViÖt Nam, th­êng lµ nh÷ng thiÕt bÞ cò, thÞ phÇn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam gi¶m nhanh trong khi thÞ phÇn c¸c c«ng ty cã vèn n­íc ngoµi t¨ng nhanh, nhiÒu c«ng ty phÝa ViÖt Nam cã phÇn hïn kho¶ng 30% nhê phÇn ®ãng gãp mÆt b»ng, nhµ ®Êt ®· chuyÓn thµnh c«ng ty cã vèn n­íc ngoµi 100%do nhiÒu lý do, trong sè cã lý do phÝa n­íc ngoµi ®Ò nghÞ t¨ng vèn nh­ng bªn ViÖt Nam kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p ­óng. NÕu t×nh h×nh nµy tiÕp tôc, ng­êi n­íc ngoµi sÏ lµm chñ dÇn dÇn hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp lín ë ViÖt Nam, khi Êy, sÏ khã gi÷ ®­îc ®éc lËp tù chñ kinh tÕ quèc gia. Sù phèi hîp 4 nguy c¬ trªn cã kh¶ n¨ng ®­a ®Õn t×nh h×nh mÊt ®éc lËp tù chñ kinh tÕ, tµi chÝnh, tiÒn tÖ, g©y ra t×nh c¶nh lÖ thuéc vµo n­íc ngoµi. §ång chÝ TBT ®· x¸c ®Þnh lµ ®éc lËp tù chñ kinh tÕ lµ nÒn t¶ng c¬ b¶n b¶o ®¶m sù bÒn v÷ng cña ®éc lËp tù chñ vÒ chÝnh trÞ, do ®ã cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p x©y dùng nÒn kinh tÕ tù chñ vµ chñ ®éng trong viÖc héi nhËp vµo kinh tÕ quèc tÕ. 2. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 2.1. ThÕ nµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: Ngµy nay héi nhËp kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn mäi ch©u lôc, chi phèi ®êi sèng kinh tÕ mäi quèc gia. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ hiÖn t­îng x¶y ra trong quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia. C¸ch hiÓu phæ biÕn nhÊt hiÖn nay vÒ héi nhËp kinh tÕ lµ xo¸ bá sù kh¸c biÖt kinh tÕ gi÷a nh÷ng nÒn kinh tÕ thuéc c¸c quèc gia kh¸c nhau. 2.2. Bèi c¶nh quèc tÕ vµ khu vùc liªn quan tíi chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë n­íc ta: Đại hội lần thứ VIII của Đảng đã xác định nhiệm vụ "mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, chủ động tham gia các tổ chức quốc tế và khu vực, củng cố và nâng cao vị thế nước ta trên trường quốc tế". Đại hội lần thứ IX khẳng định chủ trương "phát huy cao độ nội lực, đồng thời tranh thủ nguồn lực bên ngoài và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế để phát triển nhanh, có hiệu quả và bền vững". Chủ trương hội nhập được đề ra trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường trước về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và khoa học - kỹ thuật, với những đặc điểm nổi bật sau : 2.2.1. Trong hơn một thập kỷ qua, kinh tế thế giới nhìn chung phát triển không ổn định và không đồng đều, về tốc độ thấp hơn thập kỷ trước (trên 2%/năm so với 3,2%) ; đã xảy ra mấy cuộc khủng hoảng lớn, sâu rộng hơn cả là cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính nổ ra năm 1997 ; vị trí các nước và các khu vực thay đổi theo hướng : kinh tế Mỹ phát triển nhanh và ổn định liên tục trong nhiều năm và đến 2002 bắt đầu suy giảm ; kinh tế Tây Âu hiện không còn phát triển nhanh như các thập kỷ trước ; kinh tế Nhật suy thoái chưa có lối ra ; các nước thuộc Liên Xô trước đây và Đông Âu rơi vào tình trạng suy thoái trầm trọng và kéo dài ; vài năm gần đây đã tăng trưởng tương đối khá ; trong khi đó kinh tế Trung Quốc phát triển "ngoạn mục" ; Đông Á và Đông - Nam Á phát triển nhanh vào bậc nhất thế giới trong những thập kỷ trước, vừa qua đã rơi vào suy thoái và nay đang hồi phục ; Nam Á và nhất là châu Phi vẫn chưa thoát khỏi tình trạng trì trệ kéo dài ; kinh tế Mỹ La-tinh có khá hơn song cũng không ổn định. "Cách mạng khoa học và công nghệ tiếp tục phát triển với tốc độ ngày càng cao, tăng nhanh lực lượng sản xuất, đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế thế giới, quốc tế hóa nền kinh tế và đời sống xã hội". Dưới tác động của những chiều hướng đó, kinh tế thế giới trải qua những biến đổi về chất, các ngành công nghệ cao, đặc biệt là những lĩnh vực có hàm lượng chất xám cao, nhất là công nghệ thông tin và sinh học phát triển nhanh chóng làm thay đổi sâu sắc cơ cấu sản xuất, tiêu dùng, trao đổi... cũng như phương thức làm ăn và cả sinh hoạt, giao lưu. 2.2.2. Xu thế toàn cầu hóa và khu vực hóa phát triển ngày càng nhanh Vòng đàm phán U-ru-goay kết thúc, Hiệp định Ma-ra-két được ký kết, Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) ra đời từ 01- 01-1995 thu hút tới 136 và nay là 144 quốc gia và lãnh thổ, chiếm gần 100% kim ngạch buôn bán quốc tế, theo hướng giảm mạnh hàng rào quan thuế và phi quan thuế, mở cửa thị trường hàng hóa, đầu tư, dịch vụ ... Bên cạnh sự ra đời của WTO, xuất hiện rất nhiều tổ chức tiểu vùng, khu vực, liên khu vực như các tam, tứ giác phát triển, các khu vực mậu dịch tự do (AFTA, NAFTA), những tổ chức liên kết toàn châu lục (EU) hoặc giữa các châu lục (APEC). Các nước lớn, nhỏ đều dành ưu tiên cho phát triển kinh tế, theo đuổi chính sách kinh tế mở. Ngay những nước có tiềm năng và thị trường rộng lớn như Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Mỹ... và cả một số nước vốn "khép kín", theo mô hình tự cung tự cấp cũng dần dần mở cửa, từng bước hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Mặt khác, cộng đồng thế giới đứng trước nhiều vấn đề toàn cầu : suy thoái môi trường, bùng nổ dân số, nghèo đói, các bệnh tật hiểm nghèo, các vấn đề xã hội "xuyên quốc gia"..., không một quốc gia riêng lẻ nào có thể giải quyết được mà cần phải có sự hợp tác đa phương. Tình hình trên làm nảy sinh và thúc đẩy xu thế hội nhập để phát triển. Trong xu thế chung đó, các nước công nghiệp phát triển, trước hết là Mỹ, do có ưu thế về thị trường, nắm được tiến bộ khoa học - công nghệ, có nền kinh tế phát triển cao, đã ra sức thao túng, chi phối thị trường thế giới, áp đặt điều kiện đối với các nước chậm phát triển hơn, thậm chí dùng những biện pháp thô bạo như bao vây, cấm vận, trừng phạt, làm thiệt hại lợi ích của các nước đang phát triển và chậm phát triển. Trước tình hình đó, các nước đang phát triển đã từng bước tập hợp nhau lại, đấu tranh chống chính sách cường quyền áp đặt của Mỹ để bảo vệ lợi ích của mình vì một trật tự kinh tế quốc tế bình đẳng, công bằng. Điều đó chứng tỏ xu thế hội nhập phản ánh cục diện vừa đẩy mạnh hợp tác, vừa đấu tranh khốc liệt. 2.2.3. Ở khu vực Đông-Nam Á đã diễn ra nhiều biến đổi sâu sắc. Sau nhiều thập kỷ chiến tranh, đối đầu, Đông-Nam Á đã có hòa bình, tuy còn tiềm ẩn một số nhân tố có thể gây bất ổn định, xu thế hợp tác để phát triển không ngừng gia tăng. Mặc dù trải qua cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính trầm trọng thời gian 1997-1998, song đây vẫn là khu vực có nhiều tiềm năng do vị trí địa - chính trị và địa - kinh tế của mình, dung lượng thị trường lớn, tài nguyên phong phú, lao động dồi dào, được đào tạo tốt, có quan hệ quốc tế rộng rãi. Toàn bộ tình hình trên đem lại nhiều thuận lợi to lớn, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức gay gắt đối với nước ta trong quá trình phát triển đất nước nói chung và quá trình hội nhập kinh tế quốc tế nói riêng. 2.3. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc khi ViÖt Nam tham gia qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Quá trình hội nhập với nền kinh tế quốc tế, mở rộng kinh tế đối ngoại thời gian qua đã mang lại cho chúng ta những kết quả quan trọng : 2.3.1. Chúng ta đã làm thất bại chính sách bao vây cấm vận, cô lập nước ta của các thế lực thù địch, tạo dựng được môi trường quốc tế, khu vực thuận lợi cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nâng cao vị thế nước ta trên chính trường và thương trường thế giới. 2.3.2. Không những chúng ta đã khắc phục được tình trạng khủng hoảng thị trường do Liên Xô và hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới tan rã gây nên, mà còn mở rộng được thị trường xuất nhập khẩu. Trong quá trình hội nhập, chúng ta đã nhanh chóng mở rộng xuất nhập khẩu, thúc đẩy sản xuất trong nước phát triển, tạo thêm việc làm, tăng thu ngân sách. Nếu năm 1990 kim ngạch xuất khẩu mới đạt 2,404 tỷ USD và nhập khẩu 2,752 tỷ USD thì năm 2001, kim ngạch xuất khẩu đã đạt 15,1 tỷ USD (nếu tính cả dịch vụ thì đạt 17,6 tỷ USD, tăng trung bình trên 20% mỗi năm, có năm tăng 30% ; riêng năm 2001 do ảnh hưởng của tình hình kinh tế khó khăn trên thế giới và ở khu vực và giá cả các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu giảm mạnh, nên xuất khẩu chỉ tăng gần 5%. 2.3.3. Thu hút được một nguồn lớn đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI), bổ sung cho nguồn vốn trong nước, kết hợp nội lực với ngoại lực, tạo được những thành tựu kinh tế to lớn, quan trọng. Tháng 12-1987, chúng ta đã ban hành Luật Đầu tư trực tiếp nước ngoài. Từ đó đến nay đã thu hút được trên 42 tỷ USD vốn đầu tư, với trên 3 000 dự án, đã thực hiện khoảng 21 tỷ USD trong số đó. Nguồn đầu tư trực tiếp của nước ngoài giữ một vị trí quan trọng trong nền kinh tế nước ta : gần 30% vốn đầu tư xã hội, 35% giá trị sản xuất công nghiệp, 20% xuất khẩu, giải quyết việc làm cho khoảng 40 vạn lao động trực tiếp và hàng chục vạn lao động gián tiếp. 2.3.4. Tranh thủ được nguồn viện trợ phát triển chính thức (ODA) ngày càng lớn, đồng thời giảm đáng kể nợ nước ngoài. Từ năm 1993, hằng năm đều có hội nghị các nhà tài trợ cho nước ta gồm một số nước và một số định chế tài chính - tiền tệ quốc tế. Cho đến nay, các nhà tài trợ đã cam kết dành cho nước ta gần 20 tỷ USD, chủ yếu là cho vay ưu đãi với lãi suất từ 0,75% đến 2,5% tùy theo mỗi đối tác ; một phần là viện trợ không hoàn lại. 2.3.5. Tiếp thu khoa học và công nghệ, kỹ năng quản lý, góp phần đào tạo một đội ngũ cán bộ quản lý và cán bộ kinh doanh năng động, sáng tạo. Quá trình hội nhập vào nền kinh tế quốc tế đã tạo cơ hội để Việt Nam tiếp cận với những thành quả của cuộc cách mạng khoa học - công nghệ đang phát triển mạnh mẽ trên thế giới. Nhiều công nghệ và dây chuyền sản xuất hiện đại được sử dụng đã tạo nên bước phát triển mới trong các ngành sản xuất. Đồng thời, thông qua các dự án liên doanh hợp tác với nước ngoài, các doanh nghiệp Việt Nam đã tiếp nhận được nhiều kinh nghiệm quản lý tiên tiến. 2.3.6. Từng bước đưa hoạt động của các doanh nghiệp và cả nền kinh tế vào môi trường cạnh tranh, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, mở rộng kinh tế đối ngoại, nhiều doanh nghiệp đã nỗ lực đổi mới công nghệ, đổi mới quản lý, nâng cao năng suất và chất lượng, không ngừng vươn lên trong cạnh tranh để tồn tại và phát triển ; khả năng cạnh tranh của nhiều doanh nghiệp đã được nâng lên ; đã có hàng trăm doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn ISO-9000. Một tư duy mới, một nếp làm ăn mới, lấy hiệu quả sản xuất và kinh doanh làm thước đo, một đội ngũ các nhà doanh nghiệp mới năng động, sáng tạo có kiến thức quản lý đang hình thành. 2.4. Nh÷ng mÆt yÕu kÐm vµ tån t¹i khi ViÖt Nam tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Tuy nhiên, qua quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, chúng ta cũng bộc lộ nhiều mặt yếu kém : 2.4.1. Chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế đã được khẳng định trong nhiều nghị quyết của Đảng và văn kiện của Nhà nước và trên thực tế đã được thực hiện từng bước, nhưng nhận thức về nội dung, bước đi, lộ trình hội nhập còn giản đơn ; các ngành, các cấp và khá đông cán bộ chưa nhận thức đầy đủ những thách thức và cơ hội để từ đó có kế hoạch chủ động vươn lên vượt qua thách thức, nắm bắt thời cơ để phát triển ; không ít chủ trương, cơ chế, chính sách chậm được đổi mới cho phù hợp với yêu cầu hội nhập. 2.4.2. Công tác hội nhập kinh tế quốc tế mới được triển khai chủ yếu ở các cơ quan Trung ương và một số thành phố lớn, sự tham gia của các ngành, các cấp, của các doanh nghiệp còn yếu và chưa đồng bộ. Vì vậy, chưa tạo được sức mạnh tổng hợp cần thiết bảo đảm cho quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đạt hiệu quả cao. 2.4.3. Chưa hình thành được một kế hoạch tổng thể và dài hạn về hội nhập kinh tế quốc tế, một lộ trình hợp lý thực hiện các cam kết quốc tế. 2.4.4. Nhiều doanh nghiệp còn ít hiểu biết về thị trường thế giới và luật pháp quốc tế, năng lực quản lý kém, trình độ công nghệ còn lạc hậu, hiệu quả sản xuất kinh doanh và khả năng cạnh tranh còn yếu, tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào sự bao cấp và bảo hộ của Nhà nước còn nặng. 2.4.5. Môi trường kinh doanh ở nước ta tuy đã được cải thiện đáng kể song chưa thật thông thoáng : hệ thống luật pháp còn thiếu, chưa đồng bộ, chưa đủ rõ ràng và nhất quán ; kết cấu hạ tầng phát triển chậm ; trong bộ máy hành chính còn nhiều biểu hiện của bệnh quan liêu và tệ tham nhũng, trình độ nghiệp vụ yếu kém, nguồn nhân lực chưa được đào tạo đến nơi đến chốn. 2.4.6. Đội ngũ cán bộ làm công tác kinh tế đối ngoại còn thiếu và yếu ; tổ chức chỉ đạo chưa sát và kịp thời ; các cấp, các ngành chưa quan tâm chỉ đạo và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp chuẩn bị tham gia hội nhập. Đây là nguyên nhân sâu xa của những yếu kém, khuyết điểm trong hợp tác kinh tế với nước ngoài. 2.5. Mèi liªn hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã mèi liªn hÖ kh¨ng khÝt, biÖn chøng víi nhau. Trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®· trë thµnh mét xu thÕ kh¸ch quan, chi phèi sù ph¸t triÓn cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng, hiÖu qu¶ mçi quèc gia ph¶i x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ, ®ång thêi thùc hiÖn chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Cã x©y dùng ®­îc nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ th× míi t¹o ®­îc c¬ së kinh tÕ, c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña chÕ ®é chÝnh trÞ ®éc lËp, tù chñ. §éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ lµ nÒn t¶ng vËt chÊt ®Ó ®¶m b¶o cho sù ®éc lËp tù chñ, bÒn v÷ng vÒ chÝnh trÞ. Thùc tÕ nhiÒu n­íc cho thÊy kh«ng thÓ cã ®éc lËp tù chñ vÒ chÝnh trÞ nÕu bÞ lÖ thuéc vÒ kinh tÕ. Cã lÏ sau khi nghiªn cøu kü ®Ò tµi chóng ta cã thÓ nhËn ra r»ng kh«ng thÓ cã ®éc lËp tù chñ khi kh«ng cã héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, gi÷a chóng cã mèi liªn hÖ biÖn chøng víi nhau. ChØ cã x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ chóng ta míi cã ®Çy ®ñ t­ c¸ch vµ tù lùc ®Ó chñ ®éng héi nhËp ®óng h­íng vµ cã hiÖu qu¶ vµ ng­îc l¹i chØ cã chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chóng ta míi nhanh chãng bæ sung cho néi lùc cßn khiÕm khuyÕt thiÕu hôt rót ng¾n con ®­êng ph¸t triÓn nh»m kh«ng ngõng tù hoµn thiÖn m×nh ®Ó gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp tù chñ. H¬n n÷a chóng ta chñ ®éng héi nhËp chÝnh lµ chóng ta chñ ®éng b¶o vÖ vµ quyÕt t©m b¶o vÖ b»ng ®­îc môc tiªu ®éc lËp tù chñ trong ph¸t triÓn. §éc lËp tù chñ ®Ó më cöa chñ ®éng héi nhËp ®Ó b¶o vÖ ®éc lËp tù chñ. Mèi quan hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mèi quan hÖ t­¬ng hç, cã tÝnh biÖn chøng; héi nhËp cµng chÊt l­îng th× ®éc lËp tù chñ cµng cao. §éc lËp tù chñ cµng cao th× cµng cã ®iÒu kiÖn chñ ®éng, tÝch cùc héi nhËp. ViÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ hiÖn nay kh«ng hÒ m©u thuÉn víi qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Ch­¬ng III Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ 1. §­êng lèi x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ 1.1. Môc tiªu: phÊn ®Êu x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ chñ ®éng më cöa héi nhËp cã hiÖu qu¶ víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi; tÝch cùc tham gia vµo sù giao l­u, hîp t¸c, ph©n c«ng lao ®éng qèc tÕ, trªn c¬ së ph¸t huy tèt nhÊt néi lùc, lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia ®Ó c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. 1.2. Mét sè ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ   Mét lµ, cã ®­êng lèi, chÝnh s¸ch ®éc lËp tù chñ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña thÕ giíi rÊt phong phó, cã gi¸ trÞ tham kh¶o ®èi víi níc ta, song kh«ng thÓ ¸p dông m¸y mãc, rËp khu«n, gi¸o ®iÒu mµ cÇn tÝnh tíi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cô thÓ vµ lîi Ých cña níc ta. H¬n n÷a, nÕu thiÕu ®éc lËp tù chñ vÒ ®êng lèi hoÆc ®Ó phô thuéc vµo sù ¸p ®Æt ®êng lèi vµ chÝnh s¸ch tõ bªn ngoµi th× sÏ dÉn tíi nh÷ng tai h¹i khã lêng. §©y lµ mét bµi häc lín mµ chóng ta ®· tæng kÕt vµ kh¼ng ®Þnh.    Hai lµ, ph¶i cã thùc lùc kinh tÕ ®ñ m¹nh, kh«ng chØ cã tiÒm lùc kinh tÕ, khoa häc vµ c«ng nghÖ, mµ cßn ph¶i cã c¬ së vËt chÊt - kü thuËt ®ñ m¹nh:    - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong níc ®¸p øng ®îc ®Çy ®ñ nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n vµ cã møc tÝch lòy ngµy cµng cao tõ néi bé nÒn kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh tríc ®©y, cho ®Õn hÕt thËp kû 80 cña thÕ kû tríc, nÒn kinh tÕ níc ta cha thùc hiÖn ®îc t¸i s¶n xuÊt më réng x· héi, mµ mét phÇn cña quü tiªu dïng x· héi vµ toµn bé quü tÝch lòy vÉn cßn ph¶i dùa vµo viÖn trî cña bªn ngoµi. Tõ thËp kû 90 ®Õn nay, nÒn kinh tÕ ®· b¾t ®Çu tho¸t ra khái t×nh tr¹ng ®ã vµ ®îc c¶i thiÖn kh¸ nhanh, ®Õn n¨m 2000 ®· cã møc tÝch lòy kho¶ng 27% GDP, trong ®ã tÝch lòy tõ néi bé gÇn 20%. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó ®Èy m¹nh CNH, H§H, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ. Kh«ng cã nguån vèn nµy th× kh«ng thÓ tiÕp nhËn vµ ph¸t huy nguån vèn bªn ngoµi. Tuy nhiªn, so víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn ë thêi kú t¨ng tèc ®· cã møc tÝch lòy tíi 35 - 40% nh Hµn Quèc, Trung Quèc vµ mét sè níc §«ng - Nam ¸, th× trong thêi kú tíi, chóng ta cßn ph¶i n©ng møc tÝch lòy nµy lªn cao h¬n, ®Õn h¬n 30%. MÆt kh¸c, vÉn ph¶i b¶o ®¶m cã møc t¨ng cÇn thiÕt quü tiªu dïng x· héi h»ng n¨m (kho¶ng 5%/n¨m) ®Ó tiÕp tôc c¶i thiÖn tõng bíc ®êi sèng cña nh©n d©n.    - Cã thÓ chÕ kinh tÕ - x· héi bÒn v÷ng, cã c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, cã hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh. Trong m« h×nh CNH míi hiÖn nay, vÊn ®Ò x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ theo híng ngµy cµng cã søc c¹nh tranh cao h¬n, cã hiÖu qu¶ lín h¬n lµ mét yÕu tè quan träng hµng ®Çu. Thùc tÕ cho thÊy, trong cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ võa qua, níc nµo cã søc c¹nh tranh cao h¬n th× sÏ cã søc chÞu ®ùng vµ h¹n chÕ ®îc t¸c ®éng vµ khñng ho¶ng nhiÒu h¬n (nh Xin-ga-po,...) Søc c¹nh tranh ®ã phô thuéc vµo viÖc ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh vÒ c¸c mÆt: con ngêi vµ nguån nh©n lùc, vÞ trÝ ®Þa lý, tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Æc biÖt lµ viÖc vËn dông nh÷ng yÕu tè tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, v¨n hãa, tæ chøc vµ qu¶n lý... dùa trªn mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, phï hîp nhu cÇu cña thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng quèc tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ nµy ph¶i lu«n lu«n ®îc hoµn chØnh, n©ng cÊp, g¾n víi mét c¬ cÊu c«ng nghÖ ngµy cµng tiÕn bé, t¹o ra vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc néi sinh vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ cña ®Êt níc. Cho ®Õn nay, viÖc t¹o dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ, tríc hÕt lµ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ vµ g©y dùng mét n¨ng lùc néi sinh vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ nh thÕ ®Ó b¶o ®¶m cho sù ®éc lËp tù chñ v÷ng ch¾c vÒ kinh tÕ cña níc ta, cßn ë giai ®o¹n khëi ®Çu.    - Cã kÕt cÊu h¹ tÇng ngµy cµng hiÖn ®¹i vµ mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng then chèt. KÕt cÊu h¹ tÇng lµ nÒn t¶ng vËt chÊt c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ vµ x· héi. Chóng ta ph¶i ch¨m lo x©y dùng tõng bíc c¶ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ (giao th«ng, ®iÖn lùc, bu chÝnh viÔn th«ng, thñy lîi, cÊp - tho¸t níc...) vµ kÕt cÊu h¹ tÇng x· héi (trêng häc, bÖnh viÖn, c¬ së nghiªn cøu khoa häc, v¨n hãa, th«ng tin, thÓ dôc thÓ thao...) Yªu cÇu vÒ lÜnh vùc nµy thËt sù to lín, dï lµ ë møc tèi thiÓu, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn. Do ®ã, ph¶i khÈn tr¬ng x©y dùng cã hiÖu agãp phÇn ®¹t môc tiªu sím vît qua t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn.    Søc m¹nh kinh tÕ cña níc ta chñ yÕu vµ vÒ l©u dµi ph¶i dùa vµo søc m¹nh cña nÒn c«ng nghiÖp. Trong nÒn c«ng nghiÖp nµy, cÇn thiÕt vµ cã thÓ ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng cã tÝnh chÊt nÒn t¶ng ®Ó t¹o søc m¹nh c«ng nghiÖp quèc gia. Ph¶i cã c¬ së c«ng nghiÖp then chèt ®Ó s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt quan träng ®¸p øng nhu cÇu trang bÞ cho c¸c ngµnh kinh tÕ vµ quèc phßng.    Ba lµ, gi÷ v÷ng æn ®Þnh kinh tÕ tµi chÝnh vÜ m«, b¶o ®¶m an ninh l¬ng thùc, an toµn n¨ng lîng, m«i trêng...    VÒ kinh tÕ - tµi chÝnh: trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, cÇn lu«n lu«n duy tr× c¸c c©n ®èi kinh tÕ - tµi chÝnh vÜ m« th«ng qua c«ng t¸c kÕ ho¹ch hãa ®óng ®¾n vµ ®iÒu hµnh chÆt chÏ, nh¹y bÐn c¸c ho¹t ®éng ë tÇm vÜ m« vµ cã tÝnh chiÕn lîc, x©y dùng vµ vËn hµnh mét hÖ thèng tµi chÝnh - tiÒn tÖ lµnh m¹nh. Mét vÊn ®Ò cÇn ®Æc biÖt coi träng lµ ph¶i cã mét lîng dù tr÷ ngo¹i tÖ cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m an toµn cho c¸c dÞch vô tr¶ nî ®Õn h¹n, dù phßng øng phã víi nh÷ng th©m hôt vÒ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ nh÷ng biÕn ®éng bÊt thêng cña thÞ trêng tµi chÝnh, tiÒn tÖ trong níc vµ ngoµi níc.    VÒ an ninh l¬ng thùc quèc gia: níc ta cã d©n sè ®«ng thø hai khu vùc §«ng - Nam ¸, thø 13 trªn thÕ giíi, gÇn 80% sè d©n c sèng ë n«ng th«n vµ chñ yÕu dùa vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Do ®ã vÊn ®Ò b¶o ®¶m an ninh l¬ng thùc trong c¶ níc vµ trªn tõng vïng lín cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng vµ l©u dµi ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi vµ t¹o tiÒn ®Ò ®Èy m¹nh CNH, H§H. An ninh l¬ng thùc kh«ng cã nghÜa lµ tù cÊp tù tóc trong tõng ®Þa bµn hÑp, lµ s¶n xuÊt l¬ng thùc víi bÊt cø gi¸ nµo mµ kh«ng tÝnh hiÖu qu¶ so s¸nh, do ®ã ph¶i lµm tèt viÖc ®iÒu chuyÓn l¬ng thùc gi÷a c¸c vïng vµ cã dù tr÷ quèc gia ®ñ vÒ l¬ng thùc. CÇn cã quy ho¹ch vÒ sö dông ®Êt cho s¶n xuÊt l¬ng thùc vµ cã chÝnh s¸ch vÒ gi¸ l¬ng thùc khuyÕn khÝch vµ b¶o ®¶m lîi Ých cña ngêi s¶n xuÊt.    VÒ an toµn n¨ng lîng: Dï sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, sù v¨n minh cña cuéc sèng con ngêi thay ®æi rÊt nhanh, n¨ng lîng vÉn gi÷ vÞ trÝ ®Æc biÖt vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc. Níc ta cã tiÒm n¨ng t¬ng ®èi kh¸ vÒ n¨ng lîng, c¶ dÇu khÝ, thñy ®iÖn, than..., cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn m¹nh vµ cung øng ®ñ cho nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng nh©n d©n, cßn t¹o ®îc nguån xuÊt khÈu quan träng. Trong viÖc b¶o ®¶m an toµn n¨ng lîng, cïng víi viÖc ®Èy m¹nh khai th¸c dÇu khÝ, ph¸t triÓn läc dÇu vµ chÕ biÕn dÇu, ph¸t triÓn nhanh ®iÖn n¨ng ®i tríc vµ khÈn tr¬ng thùc hiÖn ®iÖn khÝ hãa trong c¶ níc.    §iÒu c¬ b¶n ®Ó cã nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ cã thùc lùc kinh tÕ ®ñ m¹nh th× níc ta ph¶i trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i. V× vËy, ®Èy m¹nh CNH, H§H lµ nhiÖm vô trung t©m cña toµn §¶ng, toµn d©n ta trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta. 2. §­êng lèi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 2.1. Mục tiêu của hội nhập kinh tế Quốc tế Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế nhằm mở rộng thị trường, tranh thủ thêm vốn, công nghệ, kiến thức quản lý để đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, trước mắt là thực hiện thắng lợi những nhiệm vụ nêu ra trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội năm 2001 - 2010 và Kế hoạch 5 năm 2001 - 2005. 2.2. Những quan điểm chỉ đạo trong quá trình hội nhập. 2.2.1. Quán triệt chủ trương được xác định tại Đại hội IX là : "Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực theo tinh thần phát huy tối đa nội lực, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, bảo đảm độc lập, tự chủ và định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích dân tộc ; an ninh quốc gia, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo vệ môi trường". 2.2.2. Hội nhập kinh tế quốc tế là sự nghiệp của toàn dân ; trong quá trình hội nhập cần phát huy mọi tiềm năng và nguồn lực của các thành phần kinh tế, của toàn xã hội, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. 2.2.3. Hội nhập kinh tế quốc tế là quá trình vừa hợp tác, vừa đấu tranh và cạnh tranh, vừa có nhiều cơ hội, vừa không ít thách thức, do đó cần tỉnh táo, khôn khéo và linh hoạt trong việc xử lý tính hai mặt của hội nhập tùy theo đối tượng, vấn đề, trường hợp, thời điểm cụ thể ; vừa phải đề phòng tư tưởng trì trệ, thụ động, vừa phải chống tư tưởng giản đơn, nôn nóng. 2.2.4. Nhận thức đầy đủ đặc điểm nền kinh tế nước ta, từ đó đề ra kế hoạch và lộ trình hợp lý, vừa phù hợp với trình độ phát triển của đất nước, vừa đáp ứng các quy định của các tổ chức kinh tế quốc tế mà nước ta tham gia ; tranh thủ những ưu đãi dành cho các nước đang phát triển và các nước có nền kinh tế chuyển đổi từ kinh tế tập trung bao cấp sang kinh tế thị trường. 2.2.5. Kết hợp chặt chẽ quá trình hội nhập kinh tế quốc tế với yêu cầu giữ vững an ninh, quốc phòng, thông qua hội nhập để tăng cường sức mạnh tổng hợp của quốc gia, nhằm củng cố chủ quyền và an ninh đất nước, cảnh giác với những mưu toan thông qua hội nhập để thực hiện ý đồ "diễn biến hòa bình" đối với nước ta. 2.3. Một số nhiệm vụ cụ thể trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế 2.3.1 - Tiến hành rộng rãi công tác tư tưởng, tuyên truyền, giải thích trong các tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể, trong các doanh nghiệp và các tầng lớp nhân dân để đạt được nhận thức và hành động thống nhất và nhất quán về hội nhập kinh tế quốc tế, coi đó là nhu cầu vừa bức xúc, vừa cơ bản và lâu dài của nền kinh tế nước ta, nâng cao niềm tin vào khả năng và quyết tâm của nhân dân ta chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. 2.3.2 - Căn cứ vào Nghị quyết của Đại hội IX, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2001 - 2010 cũng như các quy định của các tổ chức kinh tế quốc tế mà nước ta tham gia, xây dựng chiến lược tổng thể về hội nhập với một lộ trình cụ thể để các ngành, các địa phương, các doanh nghiệp khẩn trương sắp xếp lại và nâng cao hiệu quả sản xuất, nâng cao hiệu quả và khả năng cạnh tranh, bảo đảm cho hội nhập có hiệu quả. Trong khi hình thành chiến lược hội nhập, cần đặc biệt quan tâm bảo đảm sự phát triển của các ngành dịch vụ như tài chính, ngân hàng, viễn thông... là những lĩnh vực quan trọng mà ta còn yếu kém. 2.3.3 - Chủ động và khẩn trương chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đổi mới công nghệ và trình độ quản lý để nâng cao khả năng cạnh tranh, phát huy tối đa lợi thế so sánh của nước ta, ra sức phấn đấu không ngừng nâng cao chất lượng, hạ giá thành sản phẩm và dịch vụ, bắp kịp sự thay đổi nhanh chóng trên thị trường thế giới, tạo ra những ngành, những sản phẩm mũi nhọn để hàng hóa và dịch vụ của ta chiếm lĩnh thị phần ngày càng lớn trong nước cũng như trên thế giới, đáp ứng nhu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tiến hành điều tra, phân loại, đánh giá khả năng cạnh tranh của từng sản phẩm, từng dịch vụ, từng doanh nghiệp, từng địa phương để có biện pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả và tăng cường khả năng cạnh tranh. Gắn quá trình thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 3 khóa IX về tiếp tục sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Trong quá trình hội nhập cần quan tâm tranh thủ những tiến bộ mới của khoa học, công nghệ ; không nhập khẩu những công nghệ lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường. Đi đôi với việc nâng cao khả năng cạnh tranh của các sản phẩm và dịch vụ, của các doanh nghiệp, cần ra sức cải thiện môi trường kinh doanh, khả năng cạnh tranh quốc gia thông qua việc khẩn trương đổi mới và xây dựng đồng bộ hệ thống pháp luật phù hợp với đường lối của Đảng, với thông lệ quốc tế, phát triển mạnh kết cấu hạ tầng ; đẩy mạnh công cuộc cải cách hành chính nhằm xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch về phẩm chất, vững mạnh về chuyên môn. 2.3.4 - Tích cực tạo lập đồng bộ cơ chế quản lý nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ; thúc đẩy sự hình thành, phát triển và từng bước hoàn thiện các loại hình thị trường hàng hóa, dịch vụ, lao động, khoa học - công nghệ, vốn, bất động sản... ; tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, bình đẳng cho mọi thành phần kinh tế, tiếp tục đổi mới các công cụ quản lý kinh tế của Nhà nước đối với nền kinh tế, đặc biệt chú trọng đổi mới và củng cố hệ thống tài chính, ngân hàng. 2.3.5 - Có kế hoạch cụ thể đẩy mạnh công tác đào tạo nguồn nhân lực vững vàng về chính trị, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, tinh thông nghiệp vụ và ngoại ngữ, có tác phong công nghiệp và tinh thần kỷ luật cao. Trong phát triển nguồn nhân lực theo những tiêu chuẩn chung nói trên, cần chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ, quản lý và kinh doanh hiểu biết sâu về luật pháp quốc tế và nghiệp vụ chuyên môn, nắm bắt nhanh những chuyển biến trên thương trường quốc tế để ứng xử kịp thời, nắm được kỹ nǎng thương thuyết và có trình độ ngoại ngữ tốt. Bên cạnh đó cần hết sức coi trọng việc đào tạo đội ngũ công nhân có trình độ tay nghề cao. Cùng với việc đào tạo nhân lực cần có chính sách thu hút, bảo vệ và sử dụng nhân tài ; bố trí, sử dụng cán bộ đúng với ngành nghề được đào tạo và với sở trường năng lực của từng người. 2.3.6- Kết hợp chặt chẽ hoạt động chính trị đối ngoại với kinh tế đối ngoại. Cũng như trong lĩnh vực chính trị đối ngoại, trong lĩnh vực kinh tế đối ngoại và hội nhập kinh tế quốc tế cần giữ vững đường lối độc lập tự chủ, thực hiện đa phương hóa, đa dạng hóa thị trường và đối tác, tham gia rộng rãi các tổ chức quốc tế. Các hoạt động đối ngoại song phương và đa phương cần hướng mạnh vào việc phục vụ đắc lực nhiệm vụ mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. Tích cực tham gia đấu tranh vì một hệ thống quan hệ kinh tế quốc tế bình đẳng, công bằng, cùng có lợi, bảo đảm lợi ích của các nước đang phát triển và chậm phát triển. Các cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài cần coi việc phục vụ công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế của đất nước là một nhiệm vụ hàng đầu. 2.3.7 - Gắn kết chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế với nhiệm vụ củng cố an ninh quốc phòng ngay từ khâu hình thành kế hoạch, xây dựng lộ trình cũng như trong quá trình thực hiện, nhằm làm cho hội nhập không ảnh hưởng tiêu cực tới nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia và an toàn xã hội ; mặt khác, các cơ quan quốc phòng và an ninh cần có kế hoạch chủ động hỗ trợ tạo môi trường thuận lợi cho quá trình hội nhập. 2.3.8 - Tích cực tiến hành đàm phán để gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) theo các phương án và lộ trình hợp lý, phù hợp với hoàn cảnh của nước ta là một nước đang phát triển ở trình độ thấp và đang trong quá trình chuyển đổi cơ chế kinh tế. Gắn kết quá trình đàm phán với quá trình đổi mới mọi mặt hoạt động kinh tế ở trong nước. 2.3.9 - Kiện toàn Uủy ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế đủ nǎng lực và thẩm quyền giúp Thủ tướng Chính phủ tổ chức, chỉ đạo các hoạt động về hội nhập kinh tế quốc tế. KÕt luËn Dùa trªn phÐp biÖn chøng vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn chóng ta ®· cã mét c¸i nh×n râ h¬n, s©u h¬n, xa h¬n, réng h¬n vÒ mèi liªn hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ tõ ®ã rót ra ®­îc tÇm quan träng cña x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trªn c¬ së ph¸t huy cao ®é c¸c nguån néi lùc lµ quyÕt ®Þnh, ®ång thêi thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc bªn ngoµi, kÕt hîp néi lùc víi ngo¹i lùc thµnh søc m¹nh tæng hîp lµ mét néi dung quan träng cña ®­êng lèi kinh tÕ do §¹i héi IX cña §¶ng ®Ò ra. Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn x©y dùng thµnh c«ng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. MÆt kh¸c, cã ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ th× míi cã thÓ thµnh c«ng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. MÆt kh¸c, cã ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ th× míi cã thÓ chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ cã hiÖu qu¶, b¶o ®¶m gi÷ v÷ng chñ quyÒn quèc gia vµ lîi Ých d©n téc. TÊt c¶ lµ v× mét n­íc ViÖt Nam d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh, v÷ng b­íc ®i lªn chñ nghÜa x· héi. Môc lôc Trang Lêi giíi thiÖu 1 Lêi c¶m ¬n 2 Ch­¬ng I: PhÐp biÖn chøng duy vËt vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn 3 1. PhÐp biÖn chøng duy vËt lµ khoa häc vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn 3 1.1. PhÐp biÖn chøng duy vËt 3 1.2. Néi dung cña phÐp biÖn chøng duy vËt 3 2. Mét trong hai nguyªn lý cña phÐp biÖn chøng: Nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn 4 2.1. Kh¸i niÖm 4 2.2. Néi dung nguyªn lý 4 2.3. ý nghÜa cña nguyªn lý 4 3. T¹i sao ph¶i vËn dông phÐp duy vËt biÖn chøng vÒ mèi lien hÖ phæ biÕn vµo ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 5 Ch­¬ng II: X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Thêi c¬ vµ th¸ch thøc. 7 I. X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ 7 1.1. ThÕ nµo lµ nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ 8 1.2. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay 9 1.3. Khã kh¨n vµ thö th¸ch khi x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ 12 2. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 14 2.1. ThÕ nµo lµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 14 2.2. Bèi c¶nh quèc tÕ vµ khu vùc liªn quan tíi chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë n­íc ta 14 2.3. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc khi ViÖt Nam tham gia qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 16 2.4. Nh÷ng mÆt yÕu kÐm vµ tån t¹i khi ViÖt Nam tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 18 Ch­¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ 21 1. §­êng lèi x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ 21 1.1. Môc tiªu 21 1.2. Mét sè ®iÒu kiÖn x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ 21 2. §­êng lèi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 24 2.1. Môc tiªu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 24 2.2. Nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o trong qu¸ tr×nh héi nhËp 24 2.3. Mét sè nhiÖm vô cô thÓ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 25 KÕt luËn 29 Môc lôc 30 Tµi liÖu tham kh¶o 32 Tµi liÖu tham kh¶o 1. TËp bµi gi¶ng triÕt häc M¸c - Lªnin: TËp I: Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng. NXB Gi¸o dôc. 2. TriÕt häc M¸c - Lªnin. Ch­¬ng tr×nh s¬ cÊp vµ cao cÊp. Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc. 3. Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng - lý luËn vµ vËn dông. 4. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. D­¬ng Phó HiÖp, Vò V¨n Hµ. NXB KHXH, n¨m 2001. 5. ViÖt Nam trªn chÆng ®­êng ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. 6. C¸c t¹p chÝ: T¹p chÝ Céng s¶n: Sè 24 (12-2000) Sè 15 (08-2000) Sè 9 (05-2000) Sè 4 (02-2000) Sè 16 (08-2001) Sè 22 (11-2001) T¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o: Sè 12 (12-2001) Sè 6 (06-2002) Sè 4 (04-2002) Sè 9 (09-1999) T¹p chÝ tri thøc vµ c«ng nghÖ: Sè 131 n¨m 2001 T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn: Sè 64 (10-2002) T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng: Sè 49 n¨m 2000 Sè 33 (11-2001) Sè 1 (01-2001) T¹p chÝ Kinh tÕ thÕ giíi: Sè 2 (04-1999) Sè 1 (02-2000) Môc lôc