Đề tài Tìm hiểu nguyên tắc khách quan với vấn đề xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay

Lời nói đầu 1.Tính cấp thiết của đề tài Trước năm 1986 nền kinh tế nước ta vận hành theo cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp. Sản phẩm làm ra giá thành cao hoặc sản xuất bừa bãi dẫn đến có sản phẩm thì dư thừa, có sản phẩm thì không đáp ứng đủ nhu cầu của nhân dân. Nền kinh tế mang tính chất của một nền kinh tế nhỏ lẻ tự cung tự cấp. Đó là nguyên nhân làm cho nền kinh tế nước ta ngày càng tụt hậu, lâm vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng, cuộc sống nhân dân ngày càng khó khăn. Đứng trước bối cảnh đó, con đường duy nhất để đưa đất nước thoát khỏi tình trạng trên cũng như làm cho đất nước chuyển mình phát triển là đổi mới kinh tế. Đổi mới kinh tế ở Việt Nam là một cao trào của toàn dân do Đảng Cộng Sản Việt Nam khởi xướng, lãnh đạo và thực sự bắt đầu từ năm 1986. Nội dung cơ bản của đường lối đổi mới kinh tế được nhất quán từ Đại hội VI của Đảng (Tháng 12/1986) cho đến nay là phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, có nhiều thành phần kinh tế tham gia đẩy mạnh CNH, HĐH và chủ động hội nhập quốc tế. Những nội dung cơ bản đã nêu có mối quan hệ gắn bó tác động, thúc đẩy lẫn nhau, trong đó vừa có chính sách kinh tế, vừa có ý nghĩa chính trị sâu sắc. Từ năm 1986 trên cơ sở nhận thức rõ về thực trạng đất nước cùng với những thành tựu trong những năm đầu đổi mới đến năm 1991 tại đại hội VII Đảng ta đi đến quyết định:" Kiên quyết xoá bỏ cơ chế quản lý kinh tế tập trung bao cấp, chuyển sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng XHCN". Đây là một bước đột phá mới trong nền kinh tế của nước ta. Tuy nhiên dù chúng ta xây dựng nền kinh tế theo xu hướng nào thì cũng đều phải tuân theo những nguyên tắc riêng của nó. Chính vì những lý do trên đề tài" Nguyên tắc khách quan với vấn đề xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay" nhằm nghiên cứu những nguyên tắc khách quan tác động đến việc xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN phù hợp với nhu cầu phát triển của lực lượng sản xuất của nước ta, với yêu cầu của quá trình xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ kết hợp với chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. 2. Mục tiêu của đề tài Mục tiêu của đề tài là tìm ra những nguyên tắc khách quan và hình thức tác động của nó phục vụ cho việc phát triển kinh tế, xây dựng một nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN phát triển nhanh bền vững và ổn định. Mặt khác thực chất nền kinh tế nước ta hiện nay chỉ có thể nói là đang trong giai đoạn quá độ, chuyển tiếp từ nền kinh tế tập trung bao cấp hành chính sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN. Những vấn đề kinh tế trong giai đoạn quá độ ở nước ta diễn ra rất phức tạp. Chúng ta nghiên cứu những nguyên tắc khách quan này để vận dụng phù hợp vào thực tiễn tránh những sai lầm nóng vội chủ quan duy ý chí hoặc những khuynh hướng cực đoan máy móc sao chép, chấp nhận nguyên bản kinh tế thị trường từ bên ngoài vào. 3. Cơ sở lý luận. Chủ nghĩa Mác-Lênin ra đời đã vận dụng một cách thành công học thuyết hình thái kinh tế xã hội vào phân tích xã hội tư bản vạch ra các quy luật vận động phát triển của xã hội và dự báo về sự ra đời của hình thái kinh tế xã hội cao hơn, hình thái Cộng Sản Chủ nghĩa mà giai đoạn đầu là CNXH. Vận dụng Chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, Đảng và nhân dân ta đã khẳng định:" Con đường đi lên của nước ta là sự phát triển quá độ lên Chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ Tư bản". Mục tiêu của chúng ta là xây dựng một nước Việt Nam dân giầu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ, văn minh. Phải khẳng định chúng ta có mục tiêu đúng đắn nhưng trên thực tế của thời kỳ đầu của quá trình xây dựng đất nước theo định hướng XHCN chúng ta đã phạm phải những sai lầm nghiêm trọng, đã không xuất phát từ thực tiễn, không tôn trọng và hành động theo các quy luật khách quan. Chúng ta không có sự nhận thức đầy đủ và đúng đắn học thuyết Mác-Lênin về CNXH. Quan niệm một cách quá giản đơn về con đường xây dựng CNXH mà không thấy hết những khó khăn thử thách, tính phức tạp và sự lâu dài của quá trình đó cùng với sự nóng vội muốn xoá bỏ các thành phần kinh tế khi chúng còn khả năng phát triển, phủ nhận sản xuất hàng hoá và cơ chế thị trường, duy trì quá lâu cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp..." Chính do những sai lầm đó nên sau một thời gian tiến hành công cuộc xây dựng CNXH, đất nước ta vẫn trong tình trạng đói nghèo, trì trệ chậm phát triển, đất nước rơi vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng về kinh tế – xã hội. Bức tranh kinh tế – xã hội nước tra không mấy sáng sủa. Sản xuất nông, công nghiệp trì trệ, nông dân bỏ ruộng, các tập đoàn sản xuất và hợp tác xã tan rã, mức sống của nhân đan giảm mạnh và gặp rất nhiều khó khăn. Về mặt xã hộ thật đáng lo ngại, niềm tin của người dân vào Đảng, vào chế độ bị giảm sút, tiêu cực xã hội phát triển nhanh, văn hoá đạo đức, lối sống, giáo dục xuống cấp, kỷ cương pháp luật bị vi phạm." Nghiên cứu những nguyên tắc khách quan tìm ra những điều kiện phù hợp với tình hình phát triển đất nước. Đó cũng chính là" yêu cầu bức thiết của sự nghiệp Cách Mạng, là vấn đề có ý nghĩa sống còn", là đòi hỏi khách quan từ thực tiễn cuộc sống, từ tình hình kinh tế xã hội của đất nước, từ những ảnh hưởng tích cực dội vào, từ bên ngoài theo xu thế đổi mới của thế giới hiện đại. 4. Cấu trúc Bài tiểu luận gồm những phần sau: - Phần mở đầu: Tính cấp thiết, mục đích, cơ sở lý luận của đề tài - Chương I: Tính tất yếu khách quan của việc xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam. Nghiên cứu những điều kiện cụ thể của nền kinh tế nước ta, lý do của việc tồn tại và phát triển nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. - Chương II: Những nguyên tắc khách quan với vấn đề xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay. Tìm hiểu những nguyên tắc khách quan tác động đến nền kinh tế thị trường ở nước ta để vận dụng phù hợp với thực tiễn. Tài liệu tham khảo. Phụ lục. Chương I: Tính tất yếu của việc xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam Trong quá trình xây dựng xã hội ở nước ta," Đảng và Nhà nước ta chủ trương thực hiện nhất quán và lâu dài chính sách phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng Xã hội chủ nghĩa, đó chính là nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa "1 Ngày nay tất cả các nước đều phải xây dựng và phát triển kinh tế thị trường. Tuy nhiên trong chế độ xã hội khác nhau, kinh tế thị trường được sử dụng với mục đích khác nhau. Trong các nước Tư bản đó là kinh tế thị trường Tư bản Chủ nghĩa. ở nước ta, đó là kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa. Để hiểu được tính tất yếu khách quan của việc xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam trước hêt ta phải tìm hiểu thế nào là kinh tế thị trường, thế nào là Xã hội chủ nghĩa và tại sao lại phát triển nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Kinh tế thị trường và kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa. 1.1.1. Kinh tế thị trường. Kinh tế thị trường là thành tựu chung của văn minh nhân loại. Nó là kết quả của sự phát triển lực lượng sản xuất đến một trình độ nhất định, kết quả của quá trình phân công lao động xã hội, đa dạng hóa hình thức sở hữu, đồng thời nó là động lực mạnh mẽ thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển. Như chúng ta đã biết, kinh tế hàng hoá là một kiểu tổ chức kinh tế – hội mà trong đó sản phẩm sản xuất ra để trao đổi, để bán trên thị trường. Mục đích của sản xuất hàng hoá không phải để thoả mãm trực tiếp nhu cầu của người sản xuất ra sản phẩm mà để bán, tức là để thoả mãn nhu cầu của người mua đáp ứng nhu cầu xã hội. Kinh tế thị trường là trình độ phát triển cao của kinh tế hàng hoá, trong đó toàn bộ các yếu tố đầu vào và đầu ra của sản xuất để thông qua thị trường. Như thế hàng hoá và kinh tế thị trường không đồng nhất với nhau, chúng khác nhau về trình độ phát triển. Về cơ bản chúng có cùng nguồn gốc, cùng bản chất. Trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội thì sự tồn tại của sản xuất hàng hoá, nền kinh tế thị trường – bước phát triển cao của nền sản xuất hàng hoá là lẽ đương nhiên. Chúng ta đang trong giai đoạn quá độ lên Chủ nghĩa xã hội, bởi vậy việc phát triển nền kinh tế thị trường là một tất yếu khách quan. 1.1.2. Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam được xây dựng là một xã hội do nhân dân lạo động làm chủ, có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, có nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc, con người được giải phóng khỏi áp bức bóc lột, mọi người có quyền làm chủ bản thân mình và làm theo năng lực, hưởng theo lao động. Là xã hội mà người dân sống ấm no, hạnh phúc, tự do trong khuôn khổ pháp luật, có điều kiện để phát triển toàn diện cá nhân, các dân tộc trong nước đoàn kết, bình đẳng, giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ, có quan hệ hữu nghị hợp tác với nhân dân tất cả các nước trên thế giới. " Lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa không phải là sự gán ghép chủ quan giữa kinh tế thị trường và Chủ nghĩa xã hội, mà là sự nắm bắt và vận dụng xu hướng vận động khách quan của kinh tế thị trường trong thời đại hiện nay"[8.6] Mục đích của kinh tế thị trường XHCN là phát triển lực lượng sản xuất, phát triển kinh tế xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, nâng cao đời sống nhân dân. Phát triển lực lượng sản xuất hiện đại gắn liền với xây dựng quan hệ sản xuất mới tiên tiến. Kinh tế thị trường định hướng XHCN có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế nhà nước với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc. " kinh tế thị trường định hướng XHCN là một kiểu tổ chức kinh tế của một xã hội đang trong quá trình chuyển biến từ nền kinh tế còn ở trình độ thấp sang kinh tế ở trình độ cao hơn hướng tới một chế độ xã hội mới – xã hội XHCN" [8.7] Trong nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa thì nhà nước đóng một vai trò quan trọng. Nhà nước quản lý kinh tế bằng chiến lược quy hoạch, kế hoạch, chính sách pháp luật và bằng sức mạnh vật chất của lực lượng kinh tế nhà nước đồng thời sử dụng kinh tế thị trường áp dụng các hình thức kinh tế, các phương pháp quản lý kinh tế thị trường để kích thích sức sản xuất, giải phóng sức sản xuất, phát huy mặt tích cực, hạn chế và khắc phục mặt tiêu cực của cơ chế thị trường bảo vệ lợi ích của toàn thể nhân dân lao động. Kinh tế thị trường định hướng XHCN thực hiện phân phối chủ yếu theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế, đồng thời phân phối theo mức đóng góp vốn và các nguồn lực khác vào sản xuất, kinh doanh thông qua phúc lợi xã hội. Tăng trưởng kinh tế gắn liền với đảm bảo tiến bộ và công bằng xã hội trong từng bước phát triển. Tăng trưởng kinh tế gắn liền với phát triển văn hóa giáo dục, xây dựng nền văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc, nâng cao dân trí, giáo dục và đào tạo con người, xây dựng và phát triển nguồn nhân lực của đất nước. Như vậy, đi theo định hướng XHCN là đi đến mục tiêu không còn áp bức, bóc lột, đi tới chế độ công hữu các tư liệu sản xuất thực hiện công bằng xã hội. Về mặt kinh tế công bằng không có nghĩa là bình quân. Đó là một quá trình tiệm tiến dần thông qua các biện pháp kinh tế – xã hội tổng hợp. Điểm khác nhau cơ bản của cơ chế kinh tế của XHCN so với kinh tế TBCN là khả năng từng bước rút ngắn khoảng cách giàu nghèo trong khi CNTB chỉ có thể dẫn tới phân cực. Trong thời kỳ quá độ chúng ta thừa nhận còn bóc lột, điều này cần phải được xoá bỏ. Thực hiện mục tiêu đó là một nhiệm vụ lâu dài của nhiều thế hệ, phải giải quyết bằng những biện pháp không làm tổn hại đến lợi ích hợp pháp của công dân. Bước đầu để giải quyết nhiệm vụ đó là xã hội hoá XHCN trong thực tế nền sản xuất xã hội. Định hướng XHCN trong nền kinh tế đòi hỏi phải giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa phát triển lực lượng sản xuất và xây dựng quan hệ sản xuất mới. Phải khắc phục nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế, xây dựng thành công cơ sở vật chất kỹ thuật của CNXH và hình thành được cơ cấu kinh tế đặc trưng cho xã hội mới. Quá trình chuyển hướng và đổi mới nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa là một nguyên tắc, một vấn đề chiến lược quan trọng nhất, cơ bản nhất của tư duy kinh tế mới của Đảng ta. Thực chất nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam Tính tất yếu khách quan dẫn tới việc tồn tại và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam Quy luật tiến hóa của lịch sử cho thấy mọi chế độ xã hội chỉ có thể tồn tại, phát triển và tự bảo vệ mình khi nó thường xuyên tiến hành những cải cách và đổi mới cần thiết. Bởi mọi chế độ xã hội sinh ra ngay từ đầu đã không phải là một thể hoàn chỉnh mà nó phải trải qua một quá trình vận động phát triển lâu dài, phải trải qua những biến đổi của lịch sử. " CNTB để đạt được trình độ văn minh như ngày nay phải trải qua nhiều giai đoạn phát triển khác nhau, phải hứng chịu nhiều cuộc khủng hoảng về kinh tế –xã hội, phải tiến hành nhiều cuộc cải cách cũng như chiến lược phát triển. CNXH cũng không thể nằm ngoài ngoại lệ này. Để tồn tại phát triển và đứng vững trong thế giới luôn luôn thay đổi, biến động thì tự bản thân CNXH phải có những cải cách và đổi mới thưởng xuyên theo tiến trình vận động và phát triển của lịch sử. Chỉ có như vậy CNXH mới có khả năng tìm ra động lực phát triển của chính nó và vạch ra con đường tiến hoá cho mình"[6.10] Các nhà kinh điển của Chủ nghĩa Mác-Lênin quan niệm CNXH " không phải là một xã hội hoàn chỉnh ngay một lúc"[C.Mác – và Ph. Ănghen Toàn tập, t.3.Nxb Chính trị quốc gia]," không phải là một cái nhất thành bất biến mà cũng như mọi chế độ xã hội khác nó cần được xem xét như một xã hội được thay đổi và cải tạo thường xuyên"[ C.Mác – và Ph. Ănghen.Sđd.tr298] Như vậy, CNXH luôn luôn đòi hỏi được cải cách, đổi mới để vận động và phát triển. Đây chính là quy luật tất yếu" xuất phát từ lôgíc nội tại của tiến trình phát triển lịch sử". Đó là cải cách và đổi mới CNXH là một đòi hỏi bên trong của quá trình xây dựng CNXH nhằm khắc phục cũng như phòng ngừa các nguy cơ khủng hoảng có thể xảy ra. Thực tiễn vận động của nền kinh tế thế giới những năm gần đây cho thấy mô hình phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN có sự điều tiết vĩ mô từ trung tâm trong bối cảnh ngày nay là mô hình hợp lý hơn cả. Mô hình này có thể đáp ứng được những thách thức của sự phát triển. ở nước ta việc thực hiện mô hình này trong thực tế chẳng những là nội dung của công cuộc đổi mới mà hơn thế nữa còn là công cụ, là phương thức tiến tới mục tiêu xây dựng CNXH. Nền kinh tế ở nước ta hiện nay chỉ có thể nói đang trong giai đoạn quá độ, chuyển tiếp từ nền kinh tế tập trung, hành chính bao cấp sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN. Do vậy, những đặc điểm của giai đoạn quá độ trong nền kinh tế nước ta đương nhiên là một vấn đề cần được nghiên cứu và xem xét. Nhận thức được những đặc điển phức tạp của giai đoạn quá độ, chi phối những đặc điểm đó chúng ta tránh được những sai lầm nóng vội chủ quan duy ý chí hoặc những khuynh hướng cực đoan máy móc sao chép nguyên bản kinh tế thị trường từ bên ngoài vào. Việc áp dụng máy móc mô hình kế hoạch hóa tập trung của Liên Xô và Đông Âu vào điều kiện nước ta khi bản thân nó không phù hợp đã dẫn tới một cuộc khủng hoảng trầm trọng trong lịch sử. Từ giữa thập kỷ 80 trong lòng xã hội Việt Nam đã chín muồi những yêu cầu bức xúc của cuộc cách tân đổi mới đó chính là đòi hỏi khách quan từ thực tiễn cuộc sống, trước hết là từ tình hình kinh tế – xã hội của đất nước. Từ những phân tích trên cho thấy sự nghiệp đổi mới đất nước là một tất yếu khách quan, là "yêu cầu bức thiết của sự nghiệp Cách mạng, là vấn đề có ý nghĩa sống còn" đối với chúng ta [văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI.NXB Sự thật] Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam Trên cơ sở nhận thức đúng đắn đầy đủ hơn về CNXH và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam, Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam (12/1986) đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước nhằm thực hiện hiệu quả hơn công cuộc xây dựng CNXH. Đại hội đưa ra những quan niệm mới về con đường, phương pháp xây dựng CNXH, đặc biệt về quan niệm về "công nghiệp hoá XHCN trong thời kỳ quá độ, về cơ cấu kinh tế thừa nhận sự tồn tại khách quan của sản xuất hàng hóa và thị trường, phê phán triệt để cơ chế tập trung quan liêu bao cấp và khẳng định chuyển hẳn sang hạch toán kinh doanh. Đại hội chủ trương phát triển kinh tế nhiều thành phần với những hình thức kinh doanh phù hợp"[8.5] Kể từ Đại hội lần thứ VI (12/1986) đến nay, đất nước ta đang từng bước chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Và từ đó có nghĩa là chúng ta đã đạt được những thành tựu hết sức quan trọng, những thành tựu đó cho phép chúng ta "điều chỉnh bổ sung nhận thức làm cho quan điểm về CNXH ngày càng cụ thể, đường lối chủ trương chính sách ngày càng đồng bộ, có căn cứ khoa học và thực tiễn" Hội nghị TW VI (3/1989) khoá VI, phát triển thêm một bước đưa ra quan điểm phát triển nền kinh tế hàng hoá có kế hoạch gồm nhiều thành phần đi lên CNXH và coi chính sách kinh tế nhiều thành phần có ý nghĩa chiến lược lâu dài. Đến Đại hội VII (6/1991) Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục nói rõ hơn về chủ trương này và khẳng định đây là chủ trương chiến lược, là con đường đi lên CNXH của Việt Nam. Nhưng lúc đó cũng mới chỉ nói đến nền kinh tế hàng hoá, cơ chế thị trường chứ chưa dùng khái niệm "kinh tế thị trường". Phải đến Đại hội IX của Đảng (4/2001) mới chính thức đưa ra khái niệm kinh tế thị trường định hướng XHCN. Đại hội khẳng định "phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là đường lối chiến lược nhất quán, là mô hình kinh tế tổng quan suất thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam." Đây là kết quả sau nhiều năm nghiên cứu tìm tòi, tổng kết thực tiễn và là bước phát triển mới về tư duy lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam [8.6]. Đại hôi IX còn chỉ rõ: Kinh tế thị trường định hưỡng XHCN ở Việt Nam là một kiểu tổ chức kinh tế vừa tuân theo những quy luật của kinh tế thị trường vừa dựa trên cơ sở được dẫn dắt chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất của CNXH thể hiện trên cả ba mặt sở hữu, tổ chức quản lý và phân phối. Nói cách khác, kinh tế thị trường định hướng XHCN chính là nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước nhằm mục tiêu dân giầu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh Chương II: Những nguyên tắc khách quan trong xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam tiến lên CNXH từ một nước nông nghiệp còn nghèo nàn lạc hậu, trình độ khoa học kỹ thuật thấp kém lại bị tàn phá nặng nề bởi cuộc chiến tranh giữ nước. CNXH là mục tiêu lý tưởng của những người Cộng sản và nhân dân Việt Nam, là khát vọng ngàn đời thiêng liêng của dân tộc Việt Nam. Trải qua những biến đổi lịch sử, cùng với sự phát triển ngày càng hoàn thiện về nhận thức con đường đi lên CNXH kể từ khi bước vào thực hiện mô hình kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa nền kinh tế Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng mừng làm thay đổi tình hình đất nước: kinh tế ra khỏi tình trạng khủng hoảng, hoạt động ngày càng năng động và có hiệu quả, đời sống nhân dân từng bước được cải thiện, đất nước không những giữ vững ổn định chính trị mà còn phát triển đi lên, hệ thống kết cấu hạ tầng được tăng cường, các ngành dịch vụ, xuất nhập khẩu phát triển. Quan hệ đối ngoại và hội nhập kinh tế quốc tế không ngừng được mở rộng. Tuy nhiên cũng có những vấn đề mới cần được tiếp tục nghiên cứu và giải quyết để phù hợp với xu hướng phát triển của thời đại trong đó vấn đề nghiên cứu những nguyên tắc khách quan để xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa là một yêu cầu bức thiêt của sự nghiệp Cách mạng của nước ta. 2.1 Kiên định mục tiêu xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa. CNXH hình thành và phát triển từ sau Cách mạng Tháng Mười Nga, khi đó CNXH được xây dựng theo mô hình kế hoạch hoá tập trung. Mô hình đó đã phát huy vai trò tích cực trong một giai đoạn lịch sử nhất định, nhưng đến cuối những năm 80 của thế kỷ II CNXH đã rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng dẫn đến CNXH hiện thực ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ. Từ đó có quan điểm cho rằng CNTB là vĩnh viễn và phủ nhận CNXH. Xét về mặt kinh tế từ khi CNXH được xây dựng tất cả các nước XHCN đều được thực hiện kế hoạch hóa tập trung, cơ chế vận hành và quản lý kinh tế được duy trì trong một thời gian khá dài. ở các nước Tư bản nền kinh tế tập trung cũng được áp dụng ở nhiều nước trước đó, nhưng các nước Tư bản đã xóa bỏ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sau khi chiến tranh kết thúc và thu được những thành tựu to lớn về kinh tế xã hội. Còn ở các nước XHCN cơ chế này được duy trì trong một thời gian khá dài, ban đầu nó cũng phát huy vai trò tích cực nhưng về sau khi mô hình này không còn phù hợp nữa nhưng các nước XHCN vẫn duy trì nó, chính vì thế mà dẫn đến cuộc khủng hoảng cuối những năm 80 của thế kỷ XX. Thực ra cuộc khủng hoảng đó chỉ bác bỏ CNXH theo mô hình kế hoạch hóa tập trung chứ không bác bỏ CNXH với tư cách là xã hội cao hơn CNTB. Việc vận dụng vào điều kiện thực tiễn ở nước ta để xây dựng một nước XHCN có một nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa là phù hợp với xu hướng của thời đại. Chúng ta xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa là đi đến mục tiêu không còn áp bức bóc lột đi tới chế độ công hữu tư liệu sản xuất, thực hiện công bằng xã hội. Theo quan điểm đó thì định hướng XHCN trong nền kinh tế là mục tiêu đúng đắn. Dù trong quá trình xây dựng chúng ta còn gặp phải những khó khăn, có những bước đi sai lầm trên con đường tiến tới mục tiêu nhưng phải biết rút ra những bài học, những kinh nghiệm để sửa sai, phải giữ vững lập trường, kiên định mục tiêu tiến tới 2.2. Xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần, độc lập, tự chủ, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. Hiện nay chúng ta đang tiếp tục thực hiện một cách nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần, coi các thành phần kinh tế kinh doanh theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. Kinh tế nhà nước phải phát huy được vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân, là nhân tố mở đường cho sự phát triển kinh tế, là lực lượng vật chất quan trọng và là công cụ để nhà nước định hướng và điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Doanh nghiệp nhà nước phải giữ vị trí then chốt, phải đi đầu ứng dụng những tiến bộ khoa học công nghệ, nêu gương về năng suất, chất lượng, hiệu quả kinh tế xã hội và chấp hành pháp luật. Kinh tế tập thể gồm các hình thức hợp tác đa dạng, trong đó hợp tác xã là nòng cốt. Nhà nước giúp hợp tác xã đào tạo cán bộ, ứng dụng khoa học công nghệ, mở rộng thị trường, xây dựng các quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã. Kinh tế cá thể tiểu chủ có vị trí quan trọng lâu dài được nhà nước tạo điều kiện giúp đỡ phát triển. Kinh tế tư bản tư nhân được khuyến khích phát triển rộng rãi gồm hình thức hợp tác tự nguyện, làm vệ tinh cho các doanh nghiệp hoặc phát triển lớn hơn. Các thành phần kinh tế được tự do phát triển trong khuân khổ của pháp luật, độc lập tự chủ nhưng cùng nhau hướng tới mục tiêu xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa. Khác với cơ chế hành chính bao cấp, cơ chế thị trường với các quy luật khách quan của nó thường biểu hiện ra như là một cơ chế tự phát, tự nhiên và nằm ngoài sự chi phôi của con người. Bởi vậy, việc chủ động nắm bắt các yếu tố tự giác và tự phát của nền kinh tế, hiểu được những nguyên tắc khách quan vận dụng để phát triển kinh tế là một điều hết sức có ý nghĩa. Ngoài ra phải tạo điều kiện để kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài phát triển và phát triển kinh tế tư bản nhà nước dưới dạng hình thức liên doanh, liên kết mang lại lợi ích thiết thực cho các bên đầu tư kinh tế. Phát triển mạnh các hình thức tổ chức kinh tế cổ phần nhằm huy động và sử dụng rộng rãi vốn đầu tư xã hội. Tiếp tục tạo lập đồng bộ các yếu tố thị trường,đổi mới nâng cao hiệu lực quản lí kinh tế của nhà nước. Đặc biệt quan tâm các thị trường quan trọng như thị trường lao động, thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản, thị trường khoa học công nghệ… Chủ động hội nhập thị trường quốc tế,hạn chế kiểm soát độc quyền kinh doanh. Nhà nước tạo môi trường pháp lý và cạnh tranh lành mạnh, khai thác hợp lý các nguồn lực của đất nước đảm bảo cân đối vĩ mô kinh tế 2.3. Đảm bảo vai trò quản lý của nhà nước, giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam Đây là vấn đề có tính nguyên tắc và là nhân tố quyết định đảm bảo cho tính định hướng XHCN của kinh tế thị trường, cũng như toàn bộ sự nghiệp phát triển đất nước. Đây cũng là một bài học lớn được rút ra từ những năm đổi mới. Kinh tế thị trường định hướng XHCN không thể tách rời vai trò quản lý của nhà nước XHCN."Nhà nước ta là nhà nước XHCN quản lý nền kinh tế bằng pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách, sử dụng cơ chế thị trường, áp dụng các hình thức kinh tế và phương pháp quản lý của kinh tế thị trường để kích thích sản xuất, giải phóng sức sản xuất, phát huy mặt tích cực, hạn chế và khắc phục mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo vệ lợi ích nhân dân lao động, của toàn thể nhân dân" [Sđd,tr.87-88]. Đảng lãnh đạo có nghĩa là Đảng đề ra đường lối chiến lược phát triển của đất nước nói chung, của lĩnh vực kinh tế nói riêng, bảo đảm tính chất chính trị, có tính định hướng đúng đắn trong sự phát triển kinh tế làm cho kinh tế chẳng những có tốc độ tăng trưởng cao mà năng suất lao động cũng được nâng cao. Trên cơ sở đường lối chiến lược đó, Đảng lãnh đạo toàn bộ hệ thống chính trị, xã hội. Đương nhiên để có đủ trình độ, năng lực sáng tạo, Đảng phải thực sự trong sạch vững mạnh cả về chính trị tư tưởng và tổ chức, gắn bó với nhân dân, được nhân dân tin tưởng ủng hộ. Đặc biệt trong tình hình hiện nay, đội ngũ cán bộ đảng viên phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu lí tưởng, có kiến thức, giữ vững đạo đức Cách mạng, đấu tranh khắc phục có hiệu quả tệ tham nhũng và các hiện tượng thoái hóa biến chất trong Đảng và bộ máy của nhà nước. 2.4. Giải quyết tốt những vấn đề xã hội, những mâu thuẫn phát sinh trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Giải quyết tốt vấn đề xã hội , hưóng vào phát triển lành mạnh hóa xã hội, thực hiện công bằng xã hội, coi đây là một nội dung quan trọng của định hướng xã hội chủ nghĩa. Điều đó chẳng những tạo được động lực mạnh mẽ nhằm phát triển sản xuất mà còn thực hiện bình đẳng trong các quan hệ xã hội, khuyến khích nhân dân làm giàu chính đáng và hợp pháp, điều tiết các quan hệ xã hội. Việt Nam hiện nay phải có những giải pháp tạo nhiều việc làm mới, cải thiện điều kiện làm việc, phòng chống tai nạn và bệnh nghề nghiệp cho người lao động. Cải cách chế độ tiền lương đối với cán bộ công chức, khắc phục tình trạng lương và trợ cấp bất hợp lý. Thực hiện các chương trình xóa đói giảm nghèo, chăm sóc những gia đình chính sách đồng thời đẩy mạnh các cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm, giữ gìn trật tự và an toàn kỉ cương xã hội. Kiên quyết đấu tranh chống tệ tham nhũng, kinh doanh bất hợp pháp, gian lận trong thương mại… cùng những tiêu cực khác do mặt trái của kinh tế thị trường gây ra. Giải quyết tốt những mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất tiên tiến với quan hệ sản xuất lạc hậu kìm hãm nó. Đây là một cuộc cách mạng xã hội, chuyển đổi nền kinh tế mà công cuộc công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước là chủ trương, biện pháp vừa mang tính khoa học vừa mang tính cách mạng. C:Kết luận Trong thời kỳ chuyển nền kinh tế từ kế hoạch hóa tập trung, bao cấp sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng Xã hội chủ nghĩa ở nước ta, chủ trương lãnh đạo của Đảng ta là rất đúng đắn. Tuy nhiên trên con đường tiến tới mục tiêu chúng ta đã vấp phải những sai lầm nghiêm trọng. Nhìn lại lịch sử để rút ra những bài học kinh nghiệm, hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng. Xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một quá trình tất yếu khách quan phù hợp với quy luật phát triển của thời đại và đáp ứng được yêu cầu phát triển của đất nước. Tìm hiểu những nguyên tắc khách quan với vấn đề xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là hình thành tư duy kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, là sự tìm tòi phát kiến về mặt lý luận xã hội chủ nghĩa đồng thời nó còn là sự khẳng định con đường và quy mô phát triển trong thực tiễn mang tính sáng tạo và cách mạng của Việt Nam Danh mục tài liệu tham khảo Giáo trình triết học Mác-Lênin-NXB Chính trị quốc gia. Phạm Xuân Nam, Quản lý sự phát triển xã hội trên nguyên tắc tiến bộ và công bằng – NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội năm 2001. Lê Hữu Nghĩa, Vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản và quản lý của Nhà nước trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam – Tạp chí Cộng sản số 31 tháng 11 năm 2003. Vương Bích Thủy, Tính tất yếu của công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam – Tạp chí Triết học số 12 tháng 12 năm 2002. Lê Nguyễn Hương Trinh, Về vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường – Tạp chí Triết học số 9 tháng 9 năm 2003. Nguyễn Phú Trọng, Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa quan niệm và giải pháp – Tạp chí Cộng sản số 31 tháng 11 năm 2003. Nguyễn Hữu Vượng, Về thực chất của bước chuyển sang nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay – Tạp chí Triết học số 12 tháng 12 năm 2002. Mục lục