Đề tài Thực trạng và giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường EU

Lời mở đầu Trong hơn mười năm "Đổi mới", Việt Nam đã nỗ lực không ngừng để phát triển kinh tế, cải thiện đời sống nhân dân, nâng cao vị thế của đất nứơc trên trường quốc tế. Bước sang thế kỷ 21, nền kinh tế Việt Nam tuy chưa "sánh ngang được các cường quốc năm châu" nhưng đã "đàng hoàng hơn, to đẹp hơn "trong mắt bạn bè quốc tế. Thực hiện cơ chế mở cửa là một tất yếu khách quan đối với bất kì một quốc gia nào nếu muốn phát triển, nhất là trong thời đại ngày nay khi các cụm từ như "toàn cầu hoá"(globalization) hay "hợp tác hoạt động" (co_operation) được nhắc tới thường xuyên không chỉ trên diễn đàn quốc tế mà còn trong nhiều hoạt động thường ngày. Trong xu thế đó, cùng với sự nhận thức về nội lực đất nứơc, Việt Nam bắt đầu con đường đi lên công nghiệp hoá _hiện đại hoá đất nước bằng chính sách hướng ra xuất khẩu với những mặt hàng tận dụng lợi thế về lao động, tài nguyên của quốc gia như dầu thô, dệt may, giày dép, nông sản, thuỷ sản. . Hiện nay đây vẫn là hướng đi chính của thương mại Việt Nam. Tuy nhiên chính sách này cần được đổi mới trong một vài năm tới do những thay đổi về chính sách của một số quốc gia đối tác cũng như cần nâng cao vị thế cho các sản phẩm của Việt Nam. Một trong số những đối tác thương mại chính của Việt Nam trong thời gian qua và sẽ tiếp tục là bạn hàng quan trọng trong những năm tới là EU. Quan hệ thương mại Việt Nam _EU không ngừng phát triển cùng với tiến trình hợp tác của EU và đà lớn mạnh của nền kinh tế Việt Nam do chính sách "Đổi mới"mang lại. Giày dép hiện nay là mặt hàng xuất khẩu vào EU lớn nhất của Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu của sản phẩm vào thị trường này luôn tăng với tốc độ khá cao. Đây là mặt hàng được EU dành cho những ưu đãi về thuế quan và nó cũng đáp ứng một phần không nhỏ nhu cầu về giày dép cho thị trường thống nhất và rộng lớn này. Tuy nhiên đến năm 2005, giày dép sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức do sự thay đổi ưu đãi về thuế, do sức ép cạnh tranh của nhiều sản phẩm cùng loại, hoặc cũng có thể do sự phát triển kinh tế không khả quan của nền kinh tế EU sẽ ảnh hưởng tới sức mua. Chính vì vậy ngành giày dép Việt Nam cần có những bước đổi mới tích cực hơn nữa. Không phải chỉ từ phía Nhà nước mà bản thân các doanh nghiệp phải năng động hơn trong việc tìm kiếm những con đường đi cho sản phẩm của mình đến được với thị trường EU. Nắm bắt được tính thực tiễn của vấn đề này, em đã lựa chọn vấn đề "Thực trạng và giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường EU"làm đề tài cho đề án môn học của mình. Đề tài của em gồm có 3 phần : Phần I :Lý luận chung về tình hình xuất khẩu hàng hoá và sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường EU Phần II :Thực trạng xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường EU Phần III:Phương hướng và giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu giày dép sang thị trường EU Do thời gian có hạn cũng như sự hiểu biết còn hạn chế nên đề án này không thể không còn những thiếu sót, em rất mong thầy cô và các bạn đưa ra những ý kiến đóng góp bổ sung. Em xin chân thành cảm ơn cô Th. S. Ngô Tuyết Mai đã giúp đỡ em hoàn thành đề án này. Phần I :Lý luận chung về xuất khẩu hàng hoá và sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường EU I. Khái niệm và vai trò của xuất khẩu 1. Khái niệm và đặc điểm 1. 1. Khái niệm xuất khẩu Xuất khẩu là việc bán, cung cấp hàng hoá và dịch vụ cho bên nước ngoài trên cơ sở dùng tiền tệ làm phương tiện thanh toán. Thường thì hoạt động xuất khẩu là việc đưa hàng hoá qua biên giới của một quốc gia. Mục đích của hoạt động xuất khẩu là khai thác được lợi thế quốc gia trong phân công lao động quốc tế. Hiện nay, hoạt động xuất khẩu đã phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu trên phạm vi toàn cầu, trong tất cả các ngành nghề, các lĩnh vực của nền kinh tế nhằm đem lại lợi ích thương mại và phi thương mại cho các quốc gia. 1. 2. Đặc điểm Hoạt động xuất khẩu diễn ra giữa hai hay nhiều quốc gia Hoạt động xuất khẩu nhằm khai thác lợi thế so sánh của các quốc gia Hoạt động xuất khẩu góp phần cải thiện đời sống nhân dân, gia tăng tiến bộ xã hội Hoạt động xuất khẩu có thể được tiến hành bởi tư nhân, doanh nghiệp trong nước hay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài 2. Vai trò 2. 1. Đối với nền kinh tế quốc gia Xuất khẩu tạo vốn bằng ngoại tệ phục vụ cho vấn đề nhập khẩu những hàng hoá không phải là lợi thế của quốc gia. Điều này rất có ý nghĩa nhất là đối với các nước đang phát triển Xuất khẩu là động lực chính để nền kinh đổi mới và phát triển theo chiều sâu Xuất khẩu giải quyết các vấn đề xã hội của một quốc gia như vấn đề về vốn để mở rộng sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế, sử dụng tài nguyên có hiệu quả ;giảm sức ép về vấn đề thất nghiệp lên nền kinh tế quốc dân Xuất khẩu thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế của quốc gia theo hướng tiến bộ hơn, phù hợp hơn với xu thế của thế giới 2. 2. Đối với doanh nghiệp Xuất khẩu sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao lợi nhuận, có nguồn thu ngoại tệ để phục vụ nhu cầu nhập khẩu tư liệu sản xuất, dây chuyền công nghệ có vốn để tái đầu tư sản xuất, mở rộng qui mô sản xuất, tạo nhiều công ăn việc làm cho người lao động Xuất khẩu là động lực mạnh mẽ cho các doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm về giá cả, chất lượng trên thị trường thế giới Xuất khẩu giúp các doanh nghiệp có cơ hội mở rộng quan hệ kinh doanh với các đối tác nước ngoài, đồng thời có thể học hỏi kinh nghiệm quản lý, tác phong làm việc có hiệu quả của các doanh nghiệp nước ngoài 3. Các hình thức xuất khẩu chủ yếu Xuất khẩu trực tiếp :là hoạt động trong đó bên xuất khẩu bán, cung cấp hàng hoá cho bên nhập khẩu một cách trực tiếp, không qua trung gian. Xuất khẩu gián tiếp :là hoạt động xuất khẩu nhưng phải qua trung gian, có thể qua một hoặc nhiều trung gian. Xuất khẩu tại chỗ :là hoạt động xuất khẩu trong đó hàng hoá không phải di chuyển qua biên giới Tái xuất :là hoạt động xuất khẩu trở lại nứơc ngoài những hàng hoá trước đây đã nhập khẩu mà chưa qua chế biến tại nước tái xuất II. Sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất khẩu giày dép của Việt Nam vào thị trường EU 1. Sự cần thiết đẩy mạnh xuất khẩu giày dép của Việt Nam sang thị trường EU Những năm đầu thế kỷ 21, Việt Nam tiếp tục thực hiện chiến lược phát triển hàng công nghiệp tiêu dùng hướng ra xuất khẩu và giày dép được định hướng là một trong những ngành xuất khẩu mũi nhọn. Hơn 10 năm xuất khẩu giày dép đã đạt được những kết quả vượt bậc từ những nỗ lực của ngành giày dép và những ưu đãi của một số thị trường dành cho hàng hóa xuất khẩu của các quốc gia đang phát triển. Sau năm 2004 giày dép Việt Nam sẽ đứng trước những khó khăn do hạn chế về thuế ưu đãi và sự cạnh tranh gay gắt của sản phẩm cùng loại. Chính những khó khăn này cộng với những ưu thế của ngành sẽ trả lời cho câu hỏi có hay không cần thiết đẩy mạnh xuất khẩu giày dép sang thị trường EU. 1. 1. Vị trí của ngành giày dép trong nền kinh tế quốc dân Ngay từ khi Việt Nam tiến hành chính sách mở cửa hội nhập kinh tế hướng về xuất khẩu, các sản phẩm giày dép đã từng bước trở thành một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực cùng với dầu thô, dệt may, thủy sản. . góp phần đáng kể vào tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Điểm qua kinh nghiệm của các nước NIEs chúng ta nhận thấy rằng các quốc gia này trong thời kỳ đầu phát triển cũng dựa vào các mặt hàng công nghiệp nhẹ như giày dép, dệt may xuất khẩu thu ngoại tệ, đáp ứng cho nhu cầu xuất khẩu máy móc, nguyên vật liệu, công nghệ. . . phục vụ cho quá trình công nghiệp hoá, phát triển lên công nghiệp chế tạo. Mặt khác, đây là ngành công nghiệp nhẹ thu hút nhiều lao động, tạo nhiều công ăn việc làm cho phụ nữ với mức thu nhập bình quân ngày càng tăng. Do đó với nội lực nền kinh tế Việt Nam hiện nay, giày dép vẫn được đánh giá là một trong những ngành công nghiệp quan trọng, đẩy mạnh xuất khẩu giày dép tiếp tục là mục tiêu kinh tế chiến lược của nước ta trong những năm tới. 1. 2. Xu hướng chuyển dịch của ngành xuất khẩu giày dép Từ những năm 80 đã xuất hiện sự chuyển dịch sản xuất giày dép từ những nước phát triển sang các nước công nghiệp mới và tiếp đó là những nước đang phát triển. Sản xuất giày dép là quá trình sử dụng nhiều lao động, xét về mặt kinh tế sẽ dẫnđến ngày càng tăng tỉ lệ sản xuất giày dép tại các nước có giá sức lao động thấp, như các nước đang phát triển. Các nứơc công nghiệp phát triển, các nước công nghiệp mới sẽ phát triển các ngành kĩ thuật cao, sử dụng ít lao động, giảm các ngành sử dụng nhiều lao động như công nghiệp giày dép. Châu á trở thành khu vực sản xuất giày dép chủ yếu của thế giới. Là một quốc gia nằm trong khu vực châu á và đang bắt đầu quá trình công nghiệp hoá, sự phát triển của ngành giày dép Việt Nam là phù hợp với xu thế chuyển dịch phân công lao động mang tính toàn cầu. Xu hướng này sẽ vẫn duy trì trong một thời gian tới, và ngành giày dép của Việt Nam có nhiều điều kiện để phát triển. 1. 3. Lợi thế của ngành giày dép Nguồn lực của một quốc gia là yếu tố quan trọng đối với những sản phẩm mà quốc gia đó sản xuất và hướng ra xuất khẩu. Việt Nam tại thời điểm bắt đầu quá trình công nghiệp hoá được đánh giá là đất nước có lợi thế về tài nguyên thiên nhiên, có nguồn lao động dồi dào, chi phí lao động thấp. Do đó chúng ta tập trung phát triển một số ngành tận dụng được lợi thế quốc gia. Giày dép là một trong những ngành nằm trong định hướng xuất khẩu của Việt Nam trong những năm qua và một số năm sắp tới. Lợi thế của ngành là chi phí lao động thấp vì đã tận dụng được lực lượng lao động nhất là lao động nữ có tay nghề không cao với mức lương trung bình thấp so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. Lợi thế này đã tạo ra mức giá cạnh tranh cho sản phẩm giày dép của Việt Nam trong thời kỳ vừa qua Một lợi thế của ngành giày dép nước ta là trong nước bảo đảm một phần nhất định nguyên liệu đầu vào cho sản phẩm. Việt Nam là một nước nông nghiệp lâu đời và xu hướng hiện nay là chuyển dịch cơ cấu tăng tỷ trọng chăn nuôi trong toàn ngành, do đó chúng ta hoàn toàn có thể chủ động nguyên liệu chủ yếu là da thuộc cho giày dép trong thời gian tới. Và chi phí sản xuất giày dép của Việt Nam tiếp tục giảm, sản phẩm của Việt Nam sẽ nâng cao khả năng cạnh tranh và lợi nhuận thu được sẽ tăng lên Sản xuất giày dép là ngành có các quá trình sản xuất không đòi hỏi một lượng quá lớn, vốn quay vòng nhanh, kinh doanh ít rủi ro. Trong điều kiện nền kinh tế Việt Nam hiện nay, đây cũng được coi là một lợi thế của ngành giày dép. Với nhiều lợi thế như vậy có thể thấy rằng đẩy mạnh phát triển sản xuất và xuất khẩu giày dép sẽ tối đa hoá lợi ích thu được từ việc khai thác được lợi thế của ngành hàng xuất khẩu mũi nhọn này 1. 4. Thị trường và sức cạnh tranh Qua rồi thời kỳ tồn tại quan điểm người tiêu dùng phải tìm tới hàng hóa. Ngày nay hàng hoá sản xuất ra phải đáp ứng được yêu cầu của thị trường: sản xuất cho ai, sản xuất để làm gì và sản xuất như thế nào. Thị trường là nơi đánh giá đúng đắn nhất về hàng hoá. Giày dép xuất khẩu Việt Nam đã xuất hiện nhiều nơi trên thị trường thế giới nhưng sức cạnh tranh của sản phẩm này còn thấp. Sự cạnh tranh mạnh mẽ của hàng hóa Trung Quốc là áp lực buộc sản phẩm của chúng ta phải nâng cao sức cạnh tranh để duy trì vị trí trên thị trường chính đồng thời mở rộng thị trường. Và điều này chính là nhân tố quan trọng để trả lời thật sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất khẩu giày dép Việt Nam 2. Tiềm năng của thị trường EU EU là một thị trường thống nhất và rộng lớn với 15 quốc gia thành viên . Người tiêu dùng ở thị trường này có mức sống cao, thích sự sáng tạo, ưa thời trang, ăn mặc đẹp và lịch lãm. Do đó đây là thị trường có sức mua lớn đối với các mặt hàng may mặc, giày dép. Với dân số gần 400 triệu người và mức tiêu thụ khoảng 4_5 đôi giày/người /năm, hàng năm EU phải nhập khẩu hơn 800 triệu đôi giày dép các loại, chiếm 29, 3 tổng mức tiêu thụ giày dép của thế giới. Thị trường này có đầy đủ các yếu tố thống nhất cũng như đa dạng của từng quốc gia thành viên : Thống nhất trong một số các chính sách, thống nhất trong các hệ thống tiêu chuẩn về sản phẩm, thống nhất trong việc hàng hoá có thể di chuyển từ quốc gia này sang quốc gia khác mà không gặp phải một hạn chế nào, …đồng thời có sự đa dạng về văn hoá, về tập quán tiêu dùng, về thói quen kinh doanh. Đến 1/5/2004 EU sẽ kết nạp thêm10 thành viên là các quốc gia ở Trung và Đông Âu, đây là cơ hội cho sản phẩm giày dép của Việt Nam mở rộng thị trường, đồng thời khôi phục lại thị trường truyền thống của những năm đầu thập niên 90. Hiện nay, Liên minh châu Âu là một khối thương mại hàng đầu, và là một trong ba trung tâm kinh tế hùng mạnh. EU có khuôn khổ thiết chế độc đáo dựa trên cơ sở hiệp ước nhằm xác định và quản lý các quan hệ hợp tác về chính trị và kinh tế giữa 15 quốc gia thành viên. EU không phải là một Nhà nứơc Liên bang như Mỹ. Tuy nhiên nó còn hơn cả khu vực mậu dịch tự do. Năm 2000, GDP của EU đạt 9. 785 tỷ USD lớn hơn Mỹ khoảng 13%, lớn hơn Nhật Bản khoảng 38%. Bốn thị trường chính là Anh, Pháp, Đức, Italia chiếm 72% GDP và đây cũng là 4 quốc gia nằm trong nhóm các nước công nghiệp lớn nhất thế giới G7. Do những ảnh hưởng của môi trường quốc tế dẫn đến nhu cầu nhập khẩu và xuất khẩu của EU giảm, kinh doanh kém đi trong giai đoạn cuối năm 1998 đầu năm 1999. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng tốt, nhu cầu lớn bên trong EU (đặc biệt là tiêu dùng cá nhân)và sự phục hồi từng bước của các nước Đông Nam á đã thúc đẩy tăng trưởng trở lại và đạt mức 2, 6% năm 1999 và lên 3, 32% vào năm 2000 EU là một khu vực có hoạt động ngoại thương rất phát triển. Năm 2000 kim ngạch xuất nhập khẩu của EU chiếm 44, 9% kim ngạch xuất nhập khẩu của thế giới (gồm cả thương mại trong EU), chỉ tính riêng kim ngạch xuất nhập khẩu bên ngoài EU chiếm tới hơn 20% kim ngạch thương mại toàn cầu. Nếu không tính đến giao dịch thương mại trong thị trường thống nhất thì EU đứng sau Mỹ về nhập khẩu. Năm 2000, EU nhập khẩu 779, 1 tỷ Euro, Mỹ nhập khẩu 983, 7 tỷ Euro, Nhật Bản nhập khẩu có 291, 5 tỷ Euro. EU là khu vực luôn có xu hướng nhập khẩu cao trên thế giới, ngay trong thập niên 90 trung bình kim ngạch nhập khẩu của EU đạt 1797 tỷ USD (60% trong khu vực và 40 % ngoài khu vực). Đặc biệt là trong những năm gần đây EU đã có những chiến lược kinh tế hướng về châu á, trong đó có sự phát triển không ngừng về thương mại. Cơ cấu kinh tế của các nước thành viên EU và các quốc gia đang phát triển ở châu á như Việt Nam hoàn toàn có thể bổ sung cho nhau. Những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Vịêt Nam là những mặt hàng EU có nhu cầu nhập khẩu lớn như giày dép. . . và ngược lại. Bên cạnh đó còn phải tính đến sự xuất hiện của đồng tiền chung Euro sẽ càng tăng thêm sức mạnh về kinh tế và chính trị cho Liên minh này. Đây là cơ hội tốt cho các nhà xuất khẩu Việt Nam _những người còn ngần ngại trong việc khai phá và phát triển các thị trường như Ailen, Hi Lạp, Bồ Đào Nha, Lucxămbua do những khó khăn về đồng tiền thanh toán. Từ nay với một đồng tiền Euro duy nhất họ có thể chào hàng đến tất cả các nước trong khu vực. Đồng tiền này sẽ tháo gỡ những vướng mắc trong vấn đề thanh toán. Hơn nữa thị trường EU được kiện toàn sẽ giúp các nhà xuất khẩu Việt Nam mở rộng xuất khẩu sang các nước thành viên hiện còn ít giao lưu thương mại vì một sản phẩm Việt Nam được biết đến thì cũng dễ được những nước còn lại biết đến và chấp nhận mà không tốn thêm chi phí tiếp thị, quảng cáo. Phần II :Thực trạng xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường EU 1. Khái quát chung về hàng giày dép Việt Nam Trước năm 1992, ngành giày dép Việt Nam chủ yếu thực hiện các hợp đồng hợp tác kinh doanh gia công mũ giày cho Liên Xô và các nước XHCN ở Đông Âu. Khi khối này tan rã, ngành giày dép đã phải trải qua thời kỳ khó khăn do thiếu thị trường, thiếu đơn đặt hàng. Tuy nhiên giai đoạn này kéo dài không lâu. Bắt đầu từ năm 1993, ngành giày dép đã khởi sắc trở lại nhờ làn sóng di chuyển sản xuất của các ngành công nghiệp sử dụng nhiều lao động từ các nước phát triển và các nước công nghiệp mới sang các nước đang phát triển. Ngành giày dép Việt Nam đã bắt đầu tiếp nhận sự chuyển giao công nghệ từ các nước thông qua đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đặc biệt từ các nước NIEs trong khu vực. Cùng với nó là các đơn đặt hàng chuyển dịch từ những nước có truyền thống về sản xuất giày dép như Đài Loan, Hàn Quốc sang Việt Nam. Hiện nay có 233 doanh nghiệp hoạt động trong ngành giày dép, tính đến cuối năm 1999 đã đầu tư hơn 550 dây chuyền sản xuất đồng bộ các loại giày dép, xây mới và sửa chữa nhiều nhà xưởng. Ngành đã thu hút gần 400 000 lao động tham gia sản xuất, năng lực sản xuất toàn ngành ngày càng được nâng cao và hiện nay đạt được hơn 360 triệu đôi / năm. Sau những khó khăn do mất thị trường truyền thống của những năm 88_90, xuất khẩu giày dép đã đạt được tốc độ tăng trưởng cao. Thị trường xuất khẩu chủ yếu của ngành giày dép Việt Nam hiện nay là EU. Mỹ và Nhật Bản là hai thị trường đứng sau EU về mức nhập khẩu giày dép của Việt Nam. Xét về khả năng cạnh tranh với hàng ngoại, sản phẩm giày dép Việt Nam đạt loại trung bình, tương đương với sản phẩm cùng loại của Thái Lan, Indonesia, Philipine nhưng thấp hơn hàng Trung Quốc với mức giá lại cao hơn Về cơ bản, có thể nói ngành giày dép Việt Nam có điều kiện thuận lợi để tăng trưởng mạnh và trở thành nước xuất khẩu giày dép lớn của châu á cũng như trên thế giới. 2. Thực trạng xuất khẩu 2. 1. Kim ngạch xuất khẩu Chính từ sự đầu tư, đổi mới dây chuyền sản xuất, năng lực sản xuất ngành giày dép đã tăng lên nhanh chóng. Chỉ tính trong khoảng thời gian 1997 _2000 sản xuất chung tăng 206 triệu đôi lên đến 303 triệu đôi và chỉ số trung bình phát triển hàng năm trong giai đoạn này là 14%. Nếu từ năm 1991 trở về trước hầu như chỉ tiêu thụ nội địa, không có xuất khẩu, thì đến năm 1992 đã xuất khẩu được 5 triệu USD và tăng liên tục với tốc độ cao trong những năm sau đó cho đến nay. Năm 2001 so với năm 1992_ tức là sau 9 năm _kim ngạch xuất khẩu giày dép đã tăng 312 lần, bình quân 1 năm tăng trưởng tới 89, 3 % và hiện nay đứng thứ 4 trong các ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu giày dép Việt Nam từ chỗ không có gì, sau 10 năm phát triển đã vươn lên hàng thứ 4 thế giới sau Trung Quốc, Hông Cong và Italia. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu giày dép thì tăng cao và tăng đều qua các năm nhưng kim ngạch xuất khẩu thực thu lại thì không nhiều do chúng ta chủ yếu làm gia công cho các công ty giày dép nước ngoài, chiếm tới 80 % kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành. Hướng về những mục tiêu trong tương lai, năm 2003 mục tiêu kim ngạch xuất khẩu của ngành giày dép là hơn 2 tỷ USD ;dự kiến năm 2005 sản xuất 390 triệu đôi giày dép, xuất khẩu đạt trị giá 2, 5 tỷ USD, năm 2010 sản xuất 620 triệu đôi giày dép, xuất khẩu đạt trị giá khoảng 5_5, 2 tỷ USD. Hiện nay đồng Euro có xu hướng tăng giá so với đồng USD nên rất thuận lợi cho việc xuất khẩu giày dép sang EU. Tuy vậy sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các sản phẩm của Trung Quốc sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới số lượng giày dép xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường EU và tất yếu sẽ ảnh hưởng tới kim ngạch xuất khẩu dự kiến của ngành trong thời gian tới. Bên cạnh đó cũng không nên trông chờ vào sự vươn mình mạnh mẽ của kinh tế châu Âu nhằm tăng sức mua. Do đó, kim ngạch xuất khẩu giày dép của Việt Nam nói chung và kim ngạch xuất khẩu vào thị trường EU nói riêng có thể tăng như dự kiến nhưng tốc độ tăng sẽ giảm so với những năm trước. 2. 2. Mặt hàng xuất khẩu Nhiều năm qua ngành giày dép đã cố gắng để bảo đảm sự ổn định sản xuất và tăng trưởng xuất khẩu. Từ chỗ chỉ làm gia công các chi tiết không tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh đã chuyển sang sản xuất sản phẩm hoàn chỉnh. Ba mặt hàng chính là giày thể thao, giày nữ, giày vải chiếm phần lớn trong kim ngạch xuất khẩu giày dép, trong đó chủ yếu là giày thể thao chiếm hơn 60%, giày nữ chiếm 14% giày vải chiếm 11%. Các dây chuyền sản xuất giày thể thao đã có đơn đặt hàng đều hơn và khai thác từ 70_75 % công suất, sản phẩm ngày càng có chất lượng cao. Số đơn đặt hàng ngày càng tăng ở các cơ sở sản xuất đế giày, bồi vải, sản xuất khuôn mẫu cũng như các nguyên vật liệu khác. Giá gia công và giá bán giày trên thế giới tăng khoảng 5% tuy vậy vẫn chưa được cải thiện nhiều. Các chi phí đầu vào cho quá trình sản xuất giày dép còn cao, chênh lệch giá lao động của Việt Nam cũng không còn nhiều lợi thế so với khu vực đã đẩy chi phí sản xuất 1 đôi giày của Việt Nam là 5_6 USD / 1 đôi trong khi đó của Trung Quốc là 2_3 USD / 1 đôi. Thông thường giá bán hàng của Trung Quốc nhập khẩu thấp hơn 20_50% hàng của Việt Nam cùng loại (Theo thống kê năm 2000, giá nhân công Việt Nam là 0, 35 USD /giờ, còn Trung Quốc là 0, 48 USD /giờ). Bên cạnh đó cần phải nhìn nhận sản phẩm của ta còn kém về chất lượng, yếu về mẫu mã, chủng loại hơn nhiếu so với sản phẩm của Trung Quốc , do đó Trung Quốc là một đối thủ nặng kí của giày dép Việt Nam trên thị trường EU. 2. 3. Thị trường xuất khẩu Những năm đầu thập kỷ 90, Liên Xô và Đông Âu tan rã, hầu hết các hàng hoá của Việt Nam mất bạn hàng truyền thống trong đó có sản phẩm giày dép. Vượt qua thời kỳ khó khăn nhất do không có thị trường giày dép Việt Nam đã có những hướng đi mới đến với những thị trường mới. Năm 2000, giày dép của chúng ta đã đi đến 129 nước và lãnh thổ trong đó có 48 quốc gia và lãnh thổ đạt hơn 1, 2 triệu USD, 18 thị trường đạt trên 10 triệu USD trong đó đứng đầu là Anh 220 triệu USD, Đức 210, 6 triệu USD, Bỉ 155, 4 triệu USD, Pháp 139, 6 triệu USD, Hà Lan 133 triệu USD, Italia 86, 5 triệu USD, . . . Xét theo khu vực, EU là thị trường lớn nhất, năm 2001 đã chiếm tới 82 % kim ngạch xuất khẩu giày dép của Việt Nam. Sang năm 2002 kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này là gần 80% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả ngành giày dép và tương ứng với 7, 2 % thị phần nhập khẩu giày dép của EU. EUlà thị trường chính cho giày dép xuất khẩu của Việt Nam nhưng trên thị trường EU sản phẩm giày dép Trung Quốc chiếm một vị trí hơn hẳn Việt Nam. Không chỉ hơn về thị phần Trung Quốc là 7, 8% so với Việt Nam là 7, 2% mà sản phẩm của Trung Quốc còn đáp ứng được những nhu cầu tiêu dùng người dân EU. EU là thị trường rộng lớn, thống nhất với 15 quốc gia, dân số là và sức mua lớn, mỗi năm có nhu cầu nhập khẩu hơn 800 triệu đôi giày dép, người dân EU có mức sống cao nên giá cả không là vấn đề cạnh tranh chính, chất lượng cũng không là mối quan tâm hàng đầu mà đó là mẫu mã, chủng loại, tính thời trang của sản phẩm. Sản phẩm của Trung Quốc đã đáp ứng đầy đủ những yếu tố cạnh tranh đó và giày dép của Việt Nam đứng trước nhiều thách thức không nhỏ để giữ được vị trí xuất khẩu sang thị trường EU. Nhất là sau 11/12/2001 sau khi Trung Quốc chính thức gia nhập WTO tạo cơ hội và thuận lợi cho hàng hoá Trung Quốc tràn ngập thị trường EU. Còn Việt Nam phải tính đến thời điểm sau 31/12/2004 không còn những ưu đãi về thuế đối với giày dép của ta. Khi đó giá cả giày dép đã cao hơn của Trung Quốc sẽ lại càng cao hơn, mà chất lượng, mẫu mã chưa cải tiến kịp thời, chắc chắn thị phần EU của Việt Nam sẽ bị thu hẹp dần nếu ngành giày dép không tìm cho mình những hướng đi mới. Chúng ta có thể hướng sang một số thị trường lớn khác như Mỹ, Nhật Bản. Mỹ là thị trường mới đầy tiềm năng nhất là sau khi Hiệp định thương mại Việt _Mỹ được kí kết, bước đầu tạo cho các doanh nghiệp của ta cơ hội khai thác tốt hơn thị trường này. Mức tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu giày dép của Việt Nam vào thị trường Mỹ năm 2002 đạt gần 300 triệu USD. Đối với thị trường Nhật Bản, dù có nhu cầu rất lớn 300 triệu đôi mỗi năm nhưng trong đó hàng Trung Quốc đã chiếm tới 70 %. Năm2002 kim ngạch xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường khó tính này đạt một con số khá khiêm tốn là 73, 5 triệu USD Sản phẩm giày dép của Việt Nam vào hai thị trường này không được hưởng những ưu đãi như đối với thị trường EU mà mặt khác phải chịu nhiều áp lực từ những yếu tố nhạy cảm và những động thái bất ngờ của thị trường Mỹ hay "sự khắt khe "của thị trường Nhật Bản. Do vậy, có thể khẳng định rằng EU vẫn là thị trường lớn, ổn định và là thị trường chủ lực cho sản phẩm giày dép xuất khẩu của Việt Nam. Thách thức nhiều nhưng không phải là có ít cơ hội cho các doanh nghiệp sản xuất giày dép Việt Nam trên thị trường còn nhiều tiềm năng này. Điều quan trọng này là chúng ta phải biết khai thác và tận dụng tốt lợi thế cũng như những cơ hội có được khi thâm nhập sâu hơn vào thị trường này. 2. 4. Hình thức xuất khẩu Theo nghiên cứu về quan hệ thương mại Việt Nam _Liên minh châu Âu cho thấy quan hệ xuất nhập khẩu giữa hai bên qua trung gian còn chiếm tỷ trọng lớn :40_50% khối lượng hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam với châu á là đi châu Âu hoặc có xuất xứ từ châu Âu. Việc buôn bán qua trung gian đã gây thiệt hại không nhỏ cho các doanh nghiệp Việt Nam cũng như các doanh nghiệp EU. Tồn tại một thực tế hiện nay là giày dép xuất khẩu của Việt Nam vào EU chủ yếu thông qua các công ty Đài Loan, Hàn Quốc, Hông Kong khiến cho doanh số giảm từ 10_15%. Trên thực tế, tăng tỷ trọng xuất khẩu trực tiếp vào thị trường EU là phương hướng phát triển quan trọng của ngành giày dép Việt Nam và cũng là mong muốn của EU. Nhiều công ty nước ngoài đầu tư vào ngành giày dép của Việt Nam nhằm tận dụng ưu đãi mà EU dành cho hàng hoá xuất khẩu có xuất xứ từ Việt Nam (C/O). Giày dép xuất ra khỏi Việt Nam và đến với người tiêu dùng tại thị trường EU dưới một thương hiệu có "made in. . . "là một nước nào đó mà không phải là Việt Nam. Sản phẩm giày dép của chúng ta chịu ảnh hưởng giày dép của Đài Loan, Hàn Quốc, chưa có hình ảnh riêng cho sản phẩm, chưa có những nhãn hiệu đáng tin cậy đối với người tiêu dùng EU nên muốn tiêu thụ được trên thị trường này giày dép của Việt Nam buộc phải đi theo đường vòng. Phương thức sản xuất gia công lại thêm vào hình thức xuất khẩu qua trung gian đã không nói lên được lợi ích thực sự của Việt Nam khi xuất khẩu giày dép sang thị trường EU. 3. Đánh giá chung về tình hình xuất khẩu giày dép Việt Nam thời gian qua 3. 1. Ưu điểm Từ thực trạng xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường EU chúng ta có thể nhận thấy nhiều điểm sáng trong bức tranh xuất khẩu của ngành công nghiệp nhẹ này Đầu tiên phải nói đến sự tăng trưởng vượt bậc về năng lực sản xuất của ngành trong những năm qua. Số lượng giày dép sản xuất ra năm sau tăng hơn năm trước, không những đáp ứng nhu cầu nội địa mà phần lớn dành cho xuất khẩu. Công suất hoạt động các dây chuyền sản xuất của ngành tăng lên, đơn đặt hàng nhiều hơn, sản phẩm ngày càng đạt chất lượng cao hơn đáp ứng nhu cầu của nhiều khách hàng, giá bán giày dép và giá gia công đã được cải thiện trên thị trường thế giới. Cùng với sự phát triển về năng lực sản xuất, kim ngạch xuất khẩu giày dép của Việt Nam sang thị trường EU tăng qua các năm, mức tăng trưởng bình quân cao. Có một số thời kỳ con số này có chững lại do một số nguyên nhân nhưng Việt Nam vẫn là quốc gia xuất khẩu lớn thứ hai vào thị trường này. Kim ngạch xuất khẩu giày dép vào thị trường EU là một nguồn thu ngoại tệ góp phần điều chỉnh cán cân thương mại của Việt Nam. Đây cũng là nguồn vốn ngoại tệ lớn để phục vụ cho nhu cầu nhập khẩu của Việt Nam về trang thiết bị, máy móc, công nghệ. . . trong công cuộc công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước Một điểm sáng nổi bật trong toàn cảnh xuất khẩu giày dép sang EU là đã thúc đẩy các doanh nghiệp mở rộng sản xuất, tạo thêm việc làm và tăng thu nhập cho nhiều lao động, nhất là những lao động nữ nông thôn tay nghề thấp. Thất nghiệp giảm đáng kể đã giảm bớt sức ép lên xã hội, đồng thời nhiều vấn đề xã hội khác cũng được giải quyết. Vấn đề nóng bỏng nhất trong xuất khẩu của Việt Nam luôn là vấn đề thị trường đã có những bước tiến mới. Bên cạnh thị trường giày dép lớn nhất là EU, giày dép Việt Nam đã có mặt trên nhiều quốc gia và lãnh thổ. Sản phẩm của chúng ta đang nỗ lực củng cố vị trí trên thị trường EU, phấn đấu mở rộng thị phần trên những thị trường tiềm năng như Mỹ, Nhật Bản, tìm cách nối lại quan hệ bạn hàng với cá thị trường truyền thống đồng thời tiếp cận những thị trường mới nhất là một số quốc gia sắp gia nhập Liên minh châu Âu. Với những nỗ lực sản xuất và xuất khẩu của toàn ngành trong những năm qua, Uỷ ban châu Âu đã thông qua chế độ ưu đãi thuế quan phổ cập mới áp dụng từ ngày 1/1/2002 đến ngày 31/12/2004, theo đó hàng giày dép xuất xứ từ Việt Nam xuất khẩu sang EU được hưởng mức thuế thấp chỉ bằng 70 % mức thuế thông thường. Đây là điều kiện thuận lợi cho việc xuất khẩu giày dép của Việt Nam sang thị trường EU. 3. 2. Tồn tại Bên cạnh những bước tiến đã đạt được trong thời gian qua, ngành giày dép vẫn còn phải đối mặt với nhiều vấn đề bức xúc còn tồn tại Không thể không nhìn nhận năng lực sản xuất của toàn ngành giày dép đã tăng lên đáng kể cùng với sự đổi mới và đầu tư nhiều dây chuyền sản xuất, công nghệ, nhà xưởng nhưng công suất hoạt động của các dây chuyền sản xuất này chưa được khai thác tối đa. Nhiều đơn đặt hàng giày thể thao doanh nghiệp của ta không thực hiên hết được, bên cạnh đó nhiều đơn đặt hàng giày dép cao cấp hơn chúng ta lại phải chịu bỏ qua. Điều này cho thấy rằng sản phẩm của Việt Nam hàm lượng kỹ thuật thấp, hàm lượng giá trị gia tăng mới chỉ ở mức 30_35% dẫn đến giá trị xuất khẩu chưa cao. Một bất lợi cho sản phẩm giày dép Việt Nam là giá cả còn cao thậm chí cao hơn nhiều lần so với sản phẩm cùng loại của Trung Quốc nhưng chất lượng, mẫu mã, chủng loại thì lại kém hơn rất nhiều. Đây thực sự là một điểm yếu của sản phẩm của ta có thể dẫn tới nguy cơ không cạnh tranh được với hàng hóa Trung Quốc trên thị trường EU trong thời gian tới, nhất là sau năm 2004 và Việt Nam chưa gia nhập WTO Gia công là phương thức sản xuất chủ yếu của ngành giày dép. Chúng ta chưa thực hiện được phương thức mua đứt bán đoạn đối với hàng hoá giày dép nên hiệu quả kinh doanh chưa cao. Thêm vào đó sản phẩm của Việt Nam xuất khẩu sang EU hầu như phải qua trung gian nên kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành tăng khá đều và cao, đạt được con số nhiều triệu đôla nhưng lợi nhuận thực tế thu về cho đất nước và cho chính doanh nghiệp còn thấp Cho đến nay, EU vẫn là thị trường chính chủ yếu, nhập khẩu nhiều nhất giày dép của Việt Nam (chiếm trên dưới 80%). Dù đã có quan hệ thương mại về mặt hàng này trong cùng một thời gian tương đối dài nhưng hiện nay vẫn còn hiện tượng làm ăn manh mún, giao hàng không đúng thời hạn, chất lượng không đúng qui định như trong hợp đồng của các doanh nghiệp Việt Nam, ngay cả việc khai thác GSP mà EU dành cho Việt Nam cũng chưa biết tận dụng và chưa hiệu quả. Giày dép là sản phẩm mang tính thời trang theo mùa vì vậy việc giao hàng theo đúng thời gian của hợp đồng là rất quan trọng nếu không sẽ bị khách hàng từ chối (trả về). EU là thị trường luôn bảo vệ người tiêu dùng với hệ thống các tiêu chuẩn quốc gia và khu vực như yêu cầu về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR), hệ thống tiêu chuẩn quản lý môi trường, ISO 14000, tiêu chuẩn SA 8000, tiêu chuẩn về lao động. . . buộc các nước xuất khẩu phải thực hiện. Nếu các sản phẩm không đáp ứng được yêu cầu về chất lượng, cũng như các tiêu chuẩn này thì khó mà trụ vững trên thị trường EU. Mặt khác, EU là một thị trường có tính thống nhất cao, thông tin xuyên suốt toàn khu vực, nếu như sản phẩm giày dép của chúng ta mất uy tín trên một thị trường thì bất lợi cho hàng hoá của ta bị nhân lên gấp 15 lần và hậu quả không thể lường hết được do vậy vấn đề bảo đảm chữ tín trong hoạt động xuất khẩu trên thị trường EU là rất có ý nghĩa. 3. 3. Nguyên nhân của những tồn tại Những tồn tại trong việc xuất khẩu giày dép sang EU là kết quả của rất nhiều nguyên nhân, cả nguyên chủ quan lẫn nguyên nhân khách quan Cho đến nay, hầu hết các thiết bị sản xuất giày dép được nhập khẩu từ Đài Loan và Hàn Quốc theo phương thức trả chậm, các dây chuyền máy móc chủ yếu là công nghệ của thập kỉ 70, 80 tuổi thọ ngắn. Việc nhập khẩu không mang tính chọn lọc, công nghệ lạc hậu và thiếu đồng bộ đã dẫn đến việc vẫn đầu tư công nghệ nhưng công suất khai thác được chưa đáp ứng đựơc yêu cầu của sản xuất và xuất khẩu. Phần lớn các doanh nghiệp Việt Nam qui mô sản xuất còn nhỏ, khả năng tài chính còn hạn chế nên còn yếu trong việc thực hiện các đơn đặt hàng lớn. Đồng thời cũng phải kể đến vấn đề nguyên vật liệu đầu vào cho sản xuất. Nguyên vật liệu chủ yếu cho ngành giày dép là da. Nhưng đến nay chúng ta gặp khó khăn trong việc thu mua nguyên liệu và chất lượng nguyên liệu không bảo đảm. Có một nghịch lý là nguyên liệu da thuộc rất thiếu trong khi năng lực sản xuất da thuộc trong nước đã phát triển, nhiều nhà máy đã đầu tư thay đổi máy móc công nghệ nhưng công suất chỉ là 25%, đáp ứng không quá 10% nhu cầu và kết quả là hàng năm cả nứơc phải nhập khẩu 6 triệu feet vuông da thuộc. Song vấn đề đáng quan tâm hơn là chất lượng da chưa đạt yêu cầu làm giày xuất khẩu sang các nứơc xứ lạnh (trọng lượng da chỉ ở mức 50% so với tiêu chuẩn thế giới). Đó là kết quả tất yếu của quá trình chăn nuôi không khoa học, kĩ thuật lột da kém, xử lý trước khi lột chưa hợp lý, giết mổ phân tán nên không có điều kiện bảo quản da. Tuy ngành có tốc độ phát triển cao về sản lượng song về kỹ thuật công nghệ quản lý và thiết kế mẫu mốt vẫn bị lệ thuộc nhiều vào đối tác nước ngoài Chính vì những khó khăn và hạn chế về tài chính, cung ứng nguyên phụ liệu, công nghệ và trình độ quản lý. . . hiện nay của ngành giày dép Việt Nam (đặc biệt là các doanh nghiệp trong nước) nên hình thức hợp tác gia công xuất khẩu với các đối tác trong khu vực là phương thức chính của đa số các doanh nghiệp. Phương thức hợp tác này mặc dù còn nhiều hạn chế cho các doanh nghiệp Việt Nam nói riêng và kinh tế Việt Nam nói chung song phù hợp với giai đoạn vừa qua và hiện nay. Một trong những nguyên nhân rất quan trọng dẫn tới những nhược điểm còn tồn tại trong quan hệ thương mại xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường EU đó chính là quan điểm và sự hiểu biết về thị trường này còn hạn chế. Giày dép là sản phẩm của Việt Nam xuất khẩu sang EU đạt kim ngạch lớn nhất, tuy nhiên ngành giày dép chưa có chiến lựơc phát triển xuất khẩu sản phẩm của ngành sang EU trong dài hạn. Ngành và các doanh nghiệp trong ngành còn thiếu hiểu biết về thị trường thống nhất, rộng lớn và đa dạng như EU. Các doanh nghiệp Việt Nam còn non nớt trong kinh nghiệm thương trường, thậm chí còn bỡ ngỡ với thị trường EU, không biết nắm bắt thời cơ, kém hiểu biết luật lệ của thị trường EU, thiếu thông tin, chưa biết tiếp cận thị trường, chưa quan tâm tới hệ thống chất lượng sản phẩm theo các tiêu chuẩn của EU. Thêm vào đó là thói quen làm ăn kiểu cũ, tuỳ tiện đã dẫn tới những việc làm không đáng có, không phù hợp với truyền thống và tập quán kinh doanh của EU. Cũng chính sự thiếu hiểu biết này dẫn đến sự thiếu tự tin của các doanh nghiệp Việt Nam khi ra thương trường quốc tế. Thiếu thông tin, không dám mạo hiểm nên các doanh nghiệp giày dép của Việt Nam không lựa chọn được những phương thức thích hợp để tiếp cận với hệ thống phân phối khá phức tạp của EU và do đó buộc phải xuất khẩu qua trung gian mới mong tiêu thụ được sản phẩm của mình trên thị trường này. Nguyên nhân này gây ra những tác động rất tiêu cực và ảnh hưởng sâu sắc trong hoạt động xuất khẩu giày dép của Việt Nam sang thị trường EU Phần III: Phương hướng và giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường EU Mục tiêu của ngành giày dép trong những năm tới là:hướng ra xuất khẩu với phương hướng chuyển mạnh từ gia công sang mua nguyên liệu bán thành phẩm, bảo đảm nâng cao chất lượng, đa dạng hoá các mặt hàng xuất khẩu, đáp ứng các yêu cầu về mẫu mã, kiểu dáng, số lượng, chất lượng theo yêu cầu của thị trường, nâng cấp nhà xưởng, đổi mới trang thiết bị và công nghệ theo hướng đưa công nghiệp tự động vào sản xuất, tiến tới xuất khẩu trực tiếp sản phẩm hoàn chỉnh và xuất khẩu những sản phẩm trung và cao cấp. Đến năm 2005 sản xuất 390 triệu đôi, kim ngạch xuất khẩu đạt 2, 5 tỷ USD, tạo việc làm cho khoảng hơn 500 ngàn lao động ;Năm 2010, sản xuất 620 triệu đôi, kim ngạch xuất khẩu đạt 5_5, 2 tỷ USD, với hơn 700 ngàn chỗ làm. Từ những mục tiêu này trong qui hoạch phát triển tổng thể của ngành giày dép đến năm 2010, chúng ta cần phải có những định hướng đẩy mạnh xuất khẩu giày dép sang thị trường EU I. Phương hướng đẩy mạnh xuất khẩu giày dép của Việt Nam sang thị trường EU 1. Đa dạng hoá sản phẩm Để tìm được chỗ đứng lâu dài tại thị trường EU các sản phẩm giày dép của Việt Nam cần phải nâng cao sức cạnh tranh cho mình. Bên cạnh việc nâng cao chất lượng sản phẩm, nâng cao hàm lượng công nghệ và chất xám trong sản phẩm thì các sản phẩm xuất khẩu sang thị trường EU còn phải cải tiến mẫu mã hợp thị hiếu tiêu dùng. Người dân EU rất coi trọng mẫu mã và thời trang của giày dép chứ không chỉ chất lượng của sản phẩm. Do đó cần đa dạng hoá các sản phẩm giày dép từ hàng bình dân đến hàng trung và cao cấp. Cần thiết đẩy mạnh năng lực sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng cao cấp sang thị trường EU để hạn chế sự cạnh tranh đối với hàng cấp thấp của Trung Quốc. 2. Phân cấp sản phẩm EU sử dụng "rào cản kỹ thuật "là biện pháp chủ yếu để bảo hộ sản xuất và tiêu dùng nội địa hiện nay vì thuế nhập khẩu vào EU đang giảm dần. Việc áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo các tiêu chuẩn của EU chính là yếu tố có tính quyết định cho hàng hóa của các nước đang phát triển _những hàng hóa được EU cho hưởng thuế quan ưu đãi GSP trong đó có giày dép của Việt Nam có vượt qua được rào cản kĩ thuật của EU hay không. Phấn đấu nâng cấp các sản phẩm của Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng của EU là chìa khóa đưa sản phẩm của ta vào được thị trường EU. Với các chứng chỉ về tiêu chuẩn chất lượng của EU, sản phẩm của chúng ta sẽ có được lòng tin của khách hàng khó tính trên thị trường này. Bên cạnh đó người dân châu Âu ưa chuộng hàng hóa có nhãn hiệu nổi tiếng, giá cả không phải là giải pháp cạnh tranh tối ưu đối với giày dép Việt Nam. Do đó cần nâng cấp sản phẩm, từng bước xây dựng thương hiệu giày dép của Việt Nam sánh ngang tầm khu vực. Đây là những hướng đi đúng đắn và cực kì cần thiết cho các sản phẩm giày dép của Việt Nam khi bước vào những thị trường đã đạt tới trình độ phát triển cao, văn minh công nghiệp đã được xây dựng như EU. 3. Chuyển đổi phương thức sản xuất hàng xuất khẩu Để đạt được các mục tiêu xuất khẩu giày dép sang thị trường EU đặc biệt là mục tiêu về kim ngạch xuất khẩu mà thực chất là củng cố chỗ đứng vững chắc cho sản phẩm giày dép Việt Nam trên thị trường này thì các doanh nghiệp Việt Nam phấn đấu chuyển sang phương thức sản xuất mua đứt bán đoạn, mua nguyên liệu bán thành phẩm đối với hàng hoá này. Trong tình hình hiện nay và trong khoảng thời gian 2_3 năm tới, phương thức sản xuất gia công chưa thể khắc phục được. Cần có thời gian để các doanh nghiệp nâng cao trình độ, công nghệ, đồng thời giảm dần tỷ trọng hàng gia công, tiến tới tự chủ về sản xuất vào năm 2005, cho phép nâng cao quyền lựa chọn và lợi nhuận trong kinh doanh. 4. Đa dạng hoá hình thức xuất khẩu Phương hướng của toàn ngành giày dép trong những năm tới ngoài việc đa dạng hoá sản phẩm, phân cấp sản phẩm, chuyển đổi phương thức sản xuất còn phải tiến tới đa dạng hoá các hình thức xuất khẩu. Đa dạng hoá các hình thức xuất khẩu là đa dạng hoá các con đường đưa sản phẩm của chúng ta đến với thị trường tiêu thụ. Cần chủ động tiếp cận trực tiếp với đối tác nước ngoài nhằm tìm hiểu đặc điểm kinh doanh, nhu cầu của thị trường thế giới, nắm bắt cơ hội cũng như đối mặt với những thách thức để triệt để khai thác lợi thế quốc gia, tiến hành kinh doanh quốc tế có hiệu quả. Ngành giày dép sẽ nỗ lực hơn nữa đẩy mạnh xuất khẩu trực tiếp nhằm tăng lợi nhuận kinh doanh cho doanh nghiệp và đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu giày dép thu nhiều kim ngạch xuất khẩu thực hơn. II. Giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu giày dép sang thị trường EU Để đạt được những mục tiêu của ngành giày dép từ nay cho đến năm 2010 theo như những phương hướng xuất khẩu giày dép của Việt Nam trong giai đoạn tới, cả phía Nhà Nước và Doanh nghiệp cần phải có những giải pháp cụ thể và tích cực để đẩy mạnh xuất khẩu giày dép sang thị trường EU 1. Từ phía Nhà Nước 1. 1. Xây dựng chiến lược đúng đắn và đồng bộ cho sản phẩm giày dép của Việt Nam hướng về xuất khẩu. Nhiều năm nay ngành giày dép Việt Nam vẫn chưa xây dựng được chiến lược của ngành từ khâu kiểm soát nguyên phụ liệu đầu vào :ai đầu tư ? vốn là bao nhiêu ? cho đến phương thức sản xuất, hình thức xuất khẩu thích hợp cho từng thời kỳ. Chính phủ nên kết hợp với các bộ ngành có liên quan xây dựng chiến lược mang tính tổng thể cho ngành giày dép. Thu hút đầu tư trong và ngoài nước vào ngành, khuyến khích đầu tư vào ngành sản xuất nguyên liệu, qui hoạch phát triển công nghiệp về nuôi thú, thuộc da và vật liệu, tạo mối liên kết giữa ngành cung cấp nguyên vật liệu trong nước với các doanh nghiệp sản xuất giày dép. Vì trong một thời gian tới chúng ta mới tiến tới loại bỏ phương thức gia công xuất khẩu và đẩy mạnh xuất khẩu trực tiếp nên Nhà Nước cần có các biện pháp quản lý chặt chẽ hoạt động xuất nhập khẩu công nghệ, nguyên phụ liệu. Đồng thời nên có sự hỗ trợ nhất định về chi phí dịch vụ (điện, nước, vận tải, bảo hiểm), những ưu đãi về thuế nhập khẩu nguyên liệu, thuế thu nhập doanh nghiệp. Những biện pháp này sẽ phần nào hỗ trợ năng lực xuất khẩu của ngành giày dép một cách có hiệu quả nhất 1. 2. Tiếp cận và mở rộng hơn nữa thị trường EU. Cần tranh thủ những điều kiện do Hiệp định khung đã kí kết giữa Việt Nam _EU và giữ vững những cam kết đó để phát triển quan hệ với EU. Chính phủ nên bắt đầu với việc thông qua các chính sách chống gian lận thương mại, gian lận về xuất xứ hàng hoá, nguyên phụ liệu, kiểm tra và xử lý nhanh chóng, hiệu quả những trường hợp vi pham các bộ chứng từ có C/O Việt Nam nhưng xuất xứ Trung Quốc. Nên tích cực xúc tiến đàm phán và kí kết Hiệp định thương mại song phương với các quốc gia trong EU nhất là các quốc gia chủ yếu, nhập khẩu lớn giày dép của Việt Nam như Anh, Pháp, Đức. Bên cạnh đó cũng cần quan tâm tới thị trường các nước sắp gia nhập vào EU (1/5/2004) Việc tiếp cận và mở rộng quan hệ thương mại Việt Nam _EU xuất phát từ nhu cầu và lợi ích từ hai phía. Lợi ích thương mại của Việt Nam càng gia tăng khi đồng Euro chính thức đưa vào lưu hành trên thị trường thế giới thay thế cho các đồng tiền của 12 nước trong Liên minh châu Âu. Trong tương lai Euro sẽ là một đồng tiền mạnh và ổn định, nó sẽ tạo điều kiện cho Việt Nam tận dụng khai thác lợi thế tỷ giá EUR/VND có lợi cho xuất khẩu Việt Nam sang các quốc gia trong khu vực sử dụng đồng Euro. Đó chính là cánh cửa mở ra một tiềm năng và khả năng hợp tác đầy hứa hẹn cho cả hai bên. Đặc biệt là đối với giày dép _sản phẩm chiếm kim ngạch xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam sang thị trường EU, thì đây thực sự là một cơ hội lớn để thúc đẩy hơn nữa xuất khẩu vào thị trường EU. EU là thị trường thống nhất nhưng vẫn bao gồm sự đa dạng của 15 quốc gia thành viên, mỗi quốc gia có những đặc điểm riêng về văn hoá, kinh tế xã hội. Chính phủ cần thúc đẩy hơn nữa mối liên kết giữa các cơ quan xúc tiến thương mại tại các nước thuộc EU với các doanh nghiệp sản xuất giày dép trong nước. Nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan này chính là tăng cường vai trò cầu nối các doanh nghiệp trong nước với những thông tin về thị trường EU như thông tin về nhu cầu thị trường, đặc điểm văn hoá, tập quán tiêu dùng, thói quen kinh doanh, yếu tố luật pháp, qui định về hệ thống tiêu chuẩn chất lượng, hệ thống phân phối vào thị trường này. Điển hình là những thông tin về hệ thống kênh phân phối hàng hoá vào EU là cực kì quan trọng, vì đây là thị trường có hệ thống phân phối khá phức tạp qua 2 kênh :tập đoàn và không tập đoàn. Cho đến nay các doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn thiếu thông tin về đặc điểm của những kênh phân phối này. 1. 3. Nhà nước nên đứng ra hỗ trợ các doanh nghiệp cả vấn đề về lao động Hiện nay ngành giày dép phụ thuộc lớn vào lao động thủ công trong quá trình sản xuất. Lực lượng lao động này rất dồi dào nhưng trình độ thì lại hạn chế nên ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất toàn ngành. Chính vì nguồn cung lao động luôn lớn, chất lượng nguồn lao động không cao nên dẫn đến những sự cố không đáng có xảy ra trong nhiều doanh nghiệp liên doanh. Một giải pháp có thể được chính phủ đưa ra là hình thành các trung tâm đào tạo, cung cấp nguồn lao động phù hợp, đáp ứng đúng, đủ nhu cầu của các doanh nghiệp sản xuất trong ngành công nghiệp sử dụng nhiều lao động này. Bên cạnh đó cần đào tạo bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý doanh nghiệp, cán bộ hoạt động trong lĩnh vực ngoại thương của ngành về trình độ ngoại ngữ, tác phong làm việc. . . để hoàn thiện hơn nữa hoạt động sản xuất và xuất khẩu giày dép của Việt Nam trong tương lai không xa. 2. Từ phía doanh nghiệp Với những giải pháp hỗ trợ của Nhà nước dành cho, ngành giày dép không nên trông chờ ỷ lại, không nên thụ động ngồi chờ sự thay đổi sáng hơn lên của nền kinh tế thế giới. Mỗi một doanh nghiệp trong ngành cần phải làm những gì để không bị tụt hậu quá xa so với đối thủ Trung Quốc trên thị trường EU đặc biệt là sau năm 2004 2. 1. Bên cạnh sự hỗ trợ về thị trường, chính sách của Nhà nước các doanh nghiệp nên chủ động tìm hiểu về thị trường EU. Nên chú trọng tới vấn đề tập quán tiêu dùng và hệ thống tiêu chuẩn chất lượng của khu vực này. Chứng chỉ tiêu chuẩn chất lượng của EU được coi như là tấm hộ chiếu cho sản phẩm của doanh nghiệp xâm nhập vào thị trường này. Đây được coi như là mục tiêu bắt buộc của mỗi một doanh nghiệp xuất khẩu giày dép sang EU. Tiếp đến là việc bảo đảm uy tín về số lượng, chất lượng, thời gian giao hàng, chứng chỉ xuất xứ hàng hoá của giày dép Việt Nam cần được các doanh nghiệp nhìn nhận là kim chỉ nam trong hoạt động xuất khẩu sang thị trường cấp cao này 2. 2. Chủ động đầu vào của sản phẩm giày dép (nhất là nguyên liệu da) là một yêu cầu bức thiết đối với mỗi doanh nghiệp sản xuất giày dép. Cần bảo đảm nguồn cung cấp da đáp ứng được về số lượng cũng như chất lượng để có thể sản xuất những sản phẩm cao cấp có chất lượng tốt hơn với chi phí giảm. Cải thiện dây chuyền sản xuất, công nghệ và khai thác chúng có hiệu quả tối đa nhằm nâng cao hàm lượng kĩ thuật và hàm lượng giá trị gia tăng đối với sản phẩm giày dép. Các doanh nghiệp nên coi trọng và đầu tư nhiều hơn cho khâu sáng tạo và thiết kế mẫu mã, chủng loại hợp thời trang cho những sản phẩm của mình để có được phong cách riêng và chỗ đứng ổn định trên thị trường EU 2. 3. Các doanh nghiệp sử dụng nhiều phương thức khác nhau để đạt được mục tiêu là giới thiệu sản phẩm, tìm kiếm cơ hội kinh doanh và mở rộng thị trường. Giới kinh doanh giày dép thế giới thường tham gia các hội chợ triển lãm chuyên ngành như :Hội chợ giày Dusseldorg(CHLB Đức), Hội chợ giày Milan_Bologra, Simac (Italia), Hội chợ New Delhi (ấn Độ), Hội chợ Hông Kông, Quảng Châu, Quảng Đông (Trung Quốc). Doanh nghiệp của chúng ta nên học hỏi những kinh nghiệm này từ các đối tác nước ngoài để tích cực hơn nữa quảng bá hình ảnh sản phẩm giày dép Việt Nam trên thị trường thế giới, đặc biệt là trên thị trường EU. Tại Việt Nam, Hiệp hội da giày đã phối hợp tổ chức giới thiệu sản phẩm da giày Việt Nam. Triển lãm 2 lần trong 1 năm, qui mô tuy chưa lớn nhưng đã đánh dấu bước phát triển mới của da giày Việt Nam trên thị trường khu vực và thế giới 2. 4. Yếu tố con người luôn góp phần quyết định vào hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp nên bản thân mỗi một doanh nghiệp cần phải chú trọng tới công tác phát triển nguồn nhân lực :đào tạo tay nghề cho lao động thủ công, bồi dưỡng nâng cao trình độ và năng lực làm việc cho các cán bộ. Đặc biệt quan tâm tới đội ngũ thiết kế mẫu mã, kĩ thụât viên tiếp thị xuất khẩu cho sản phẩm của doanh nghiệp mình. Đây là những con người sẽ đem lại sự sáng tạo mới cho giày dép _một loại sản phẩm mang tính thời trang cao, do vậy cần tạo điều kiện làm việc và sự ưu đãi tốt để họ có thể phát huy những sáng tạo của mình 2. 5. Hiện nay các doanh nghiệp giày dép Việt Nam có qui mô sản xuất còn nhỏ. Để vươn mình ra thị trường thế giới và có một vị thế lớn hơn trên thị trường EU thì khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp phải được nâng cao. Các doanh nghiệp cần có sự liên kết với nhau trong hoạt động xuất khẩu. theo các tiêu chí của Hiệp hội da giày Việt Nam. Đoàn kết để tạo nên sức mạnh xuất khẩu, xoá bỏ kiểu kinh doanh mạnh ai nấy làm, thậm chí cạnh tranh lẫn nhau cả trên sân nhà và sân khách thì mới hy vọng giày dép Việt Nam trụ vững khi cạnh tranh với gã khổng lồ Trung Quốc. Thêm một giải pháp cho các doanh nghiệp là nên thành lập các đại diện tại nước ngoài và đưa các cơ quan này vào hoạt động có hiệu quả. Lấy ví dụ ngay đối thủ cạnh tranh chủ yếu của giày dép Việt Nam là Trung Quốc, với một hệ thống dày đặc các đại diện của các công ty ở nước ngoài đã góp phần giúp Trung Quốc duy trì thị phần cũng như thâm nhập thị trường mới. Vì thế sản phẩm giày dép của họ có mặt ở khắp mọi nơi trên thế giới, từ những thị trường đa dạng như EU, hay thị trường phức tạp như thị trường Mỹ hoặc con số 70% thị phần cực kì khó tính như Nhật Bản. Với những nỗ lực và hướng đi hợp lý, hy vọng các doanh nghiệp giày dép Việt Nam sẽ có những bước chuyển biến căn bản để từ đó sẽ có thế đứng mới trong cuộc chơi bình đẳng với các đối thủ trong thị trường hội nhập EU. Kết luận Trong giai đoạn đầu công nghiệp hoá đất nước, đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu những ngành hàng công nghiệp nhẹ có hàm lượng lao động cao, tận dụng tối đa lợi thế của quốc gia là những gì Việt Nam đã và đang thực hiện. Từ những ưu thế của ngành giày dép, thực trạng xuất khẩu, ưu, nhược điểm của ngành chúng ta nhận thấy sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất khẩu ngành công nghiệp nhẹ này. Đẩy mạnh xuất khẩu giày dép không chỉ đơn thuần là tăng nhanh số lượng sản phẩm xuất khẩu mà quan trọng hơn là nâng cao hàm lượng kĩ thuật, nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm. Phát triển năng lực sản xuất và năng lực cạnh tranh của giày dép không chỉ đáp ứng nhu cầu nội địa mà còn nâng cao vị thế sản phẩm của ta trên thị trường quốc tế, đặc biệt là thị trường lớn và đầy tiềm năng như thị trường EU. Trên cơ sở những kinh nghiệm thực tiễn đồng thời xuất phát từ những quan điểm chung của Đảng và Nhà Nước về hoạt động thương mại với EU trong bối cảnh toàn cầu hoá đang được đẩy mạnh dưới tác động cuộc cách mạng khoa học công nghệ cùng với sự hình thành nền kinh tế tri thức, ngành giày dép của Việt Nam đứng trước những thuận lợi to lớn và những thách thức phải vượt qua để nâng cao vị thế của sản phẩm trên thị trường EU. Tìm hiểu nghiên cứu đề tài mang tính thực tiễn này, trong khả năng nhất định sự hiểu biết của mình, em xin mạn phép đề ra một số phương hướng và giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu giày dép sang thị trường EU. Xét về mặt lý thuyết, Việt Nam còn có thể đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng này sang thị trường EU trong một thời gian tới nhưng trên thực tế còn rất nhiều yếu tố cần phải được xem xét để cân nhắc về chiến lược xuất khẩu này trong dài hạn. Do phạm vi bài viết có hạn, đề tài còn nhiều thiếu sót và chưa được nghiên cứu toàn diện mọi mặt, em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của cô giáo hướng dẫn, thầy cô giáo trong khoa và các bạn. Em chân thành cảm ơn sự hướng dẫn của cô Th. S. Ngô Tuyết Mai đã giúp em hoàn thành đề án môn học này. Tài liệu tham khảo 1. Tạp chí Kinh tế và Phát triển 2. Tạp chí Ngoại Thương 3. Tạp chí Con số và dự báo 4. Thời báo Kinh tế Việt Nam Tạp chí Nghiên cứu Châu Âu 5. Giáo trình kinh tế quốc tế 6. Tạp chí thương mại 7. Tạp chí Những vấn đề kinh tế Thế giới 8. Tạp chí Châu á Thai Bình Dương