Đề tài Thực trạng và giải pháp cho hoạt động thẩm định giá trị doanh nghiệp ở Việt Nam

1 MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU Lyù do choïn ñeà taøi Muïc tieâu nghieân cöùu Phaïm vi nghieân cöùu Phöông phaùp nghieân cöùu CHÖÔNG 1 : TOÅNG QUAN VEÀ THAÅM ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP 1.1. Lyù luaän chung veà thaåm ñònh giaù doanh nghieäp 1.1.1 Khaùi nieäm thaåm ñònh giaù 1.1.2 Vai troø cuûa thaåm ñònh giaù trong neàn kinh teá thò tröôøng ñònh hướng XHCN 1.1.3 Lyù luaän chung veà thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp 1.1.3.1 Khaùi nieäm doanh nghieäp vaø thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp 1.1.3.2 Vai troø, muïc ñích cuûa thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp 1.1.3.3 Taùc ñoäng cuûa thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ñoái vôùi neàn kinh teá 1.2. Thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp theo tieâu chuaån thaåm ñònh giaù quoác teá 1.2.1 Moät soá khaùi nieäm 1.2.2 Cô sôû thaåm ñònh giaù 1.2.3 Quy trình thaåm ñònh giaù 1.2.4 Phöông phaùp thaåm ñònh giaù 1.2.4.1 Phöông phaùp taøi saûn 1.2.4.2 Phöông phaùp doøng tieàn chieát khaáu (Discounted Cash Flow – DCF) Phöông phaùp chieát khaáu doøng coå töùc Phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn voán chuû sôû höõu (Free cash flow to equity – FCF 1.2.4.3 Phöông phaùp so saùnh : Phöông phaùp tyû soá giaù baùn/ Thu nhaäp (P/E : The Price Ratio) 1.3 Söï phaùt trieån ngheà thaåm ñònh giaù treân theá giôùi 1.3.1 Söï phaùt trieån ngheà thaåm ñònh giaù treân theá giôùi vaø khu vöïc 1.3.2 Moät soá nhaän xeùt vaø baøi hoïc kinh nghieäm caàn thieát cho nöôùc ta KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 CHÖÔNG 2 : THÖÏC TRAÏNG CUÛA VIEÄC AÙP DUÏNG QUY TRÌNH THAÅM ÑÒNH GIAÙ DOANH NGHIEÄP ÔÛ VIEÄT NAM 2.1 Sô löôïc quaù trình phaùt trieån ngheà thaåm ñònh giaù taïi Vieät Nam 2 2.2 Moâi tröôøng cho hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ôû Vieät Nam 2.2.1 Veà khung phaùp lyù cho hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp 2.2.2 Veà cô cheá thöïc hieän thaåm ñònh giaù doanh nghieäp 2.2.3 Veà muïc ñích söû duïng keát quaû thaåm ñònh giaù doanh nghieäp 2.2.4 Phöông phaùp thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp 2.3 Quy trình thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ñang aùp duïng ôõ Vieät Nam 2.4 Nhöõng maët tích cöïc vaø nhöõng toàn taïi cuûa vieäc thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieä 2.4 Nhöõng maët tích cöïc vaø nhöõng toàn taïi cuûa hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp Nam 2.4.1 Nhöõng maët tích cöïc vaø thuaän lôïi 2.4.2 Nhöõng toàn taïi 2.4.2.1 Veà quaûn lyù vó moâ 2.4.2.2 Veà cô cheá thöïc hieän 2.4.2.3 Veà phương pháp định giá hiện hành a. Phöông phaùp taøi saûn b. Phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn 2.4.2.4 Về moät soá qui ñònh khaùc veà cổ phần hóa có thể gây trở ngaïi cho việc định giá KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 CHÖÔNG 3 : MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP CHO QUAÙ TRÌNH XAÙC ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP ÔÛ VIEÄT NAM 3.1 Nhöõng ñoøi hoûi cuûa neàn kinh teá ñoái vôùi hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp 3.2 Giaûi phaùp ñoái vôùi hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ôû Vieät Nam 3.2.1 Veà quaûn lyù vó moâ cuûa Nhaø nöôùc 3.2.2 Veà cô cheá thöïc hieän 3.2.3 Veà phöông phaùp thöïc hieän thaåm ñònh giaù 3.2.3.1 Phöông phaùp taøi saûn 3.2.3.2 Phöông phaùp chieát khaáu doanh nghieäp 3.2.3.3 Caùc phöông phaùp thaåm ñònh giaù doanh nghieäp khaùc 3.2.4 Veà quy trình xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp cuûa phöông phaùp chieát khaáu giaù t nghieäp 3.2.5 Ñoái vôùi caùc toå chöùc thaåm ñònh giaù KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 3 LÔØI MÔÛ ÑAÀU Lyù do choïn ñeà taøi Hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù ñaõ phaùt trieån raát laâu treân theá giôùi vôùi lòch söû ra ñôøi vaø phaùt trieån hôn 100 naêm, tính ñeán thôøi ñieåm naøy ñaõ voâ cuøng maïnh meõ vaø ña daïng, phuïc vuï cho raát nhieàu muïc ñích cuûa nhieàu thaønh phaàn kinh teá. Hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù ôû Vieät Nam coù tuoåi ñôøi coøn raát treû, hoaït ñoäng chöa ña daïng vaø neàn taûng kinh nghieäm cuõng nhö lyù luaän cuûa noù chöa hoaøn thieän. Hieän nay, caùc toå chöùc thaåm ñònh cuûa Vieät Nam chuû yeáu cung caáp dòch vuï thaåm ñònh giaù taøi saûn vaø thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp. Ñaëc bieät nhöõng naêm gaàn ñaây, phuïc vuï cho muïc tieâu coå phaàn hoaù caùc coâng ty nhaø nöôùc, hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ngaøy caøng phaùt trieån vaø thoâng duïng hôn. Hieän nay caùc toå chöùc ñònh giaù chuû yeáu aùp duïng phöông phaùp taøi saûn ñeå thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp. Phöông phaùp naøy ñaõ boäc loä nhöõng yeáu ñieåm chuû quan ñaõ laøm aûnh höôûng ñeán giaù trò cuûa chính doanh nghieäp ñöôïc thaåm ñònh. Nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng, vai troø vaø xu höôùng phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp, toâi löïa choïn ñeà taøi “THÖÏC TRAÏNG VAØ GIAÛI PHAÙP CHO HOAÏT ÑOÄNG THAÅM ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP ÔÛ VIEÄT NAM”, mong ñoùng goùp moät soá yù kieán vaøo söï phaùt trieån cuûa hoaït ñoängï thaåm ñònh giaù doanh nghieäp noùi rieâng vaø cuûa ngaønh thaåm ñònh giaù noùi chung, töøng böôùc ruùt ngaén khoaûng caùch vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Muïc tieâu nghieân cöùu Muïc tieâu cuûa taùc giaû luaän vaên laø nghieân cöùu tìm hieåu thöïc traïng hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam, töø ñoù ñöa ra nhöõng öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa quaù trình naøy ñeå tìm ra nhöõng giaûi phaùp thích hôïp nhaèm phaùt trieån hoaït ñoäng naøy trong thôøi gian gaàn. Ngoaøi ra, taùc giaû luaän vaên muoán thoâng qua hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp giuùp doanh nghieäp töï hoaøn thieän vaø ñaùnh giaù hoaït ñoäng cuûa mình; giuùp caùc nhaø ñaàu tö, ngaân haøng vaø cô quan nhaø nöôùc ñaùnh giaù ñöôïc tieàm löïc, nhöõng 4 haïn cheá vaø khaû naêng phaùt trieån cuûa moät doanh nghieäp ñeå coù nhöõng quyeát ñònh thích hôïp vôùi lôïi ích cuûa mình Phaïm vi nghieân cöùu Ñeà taøi nghieân cöùu taäp trung vaøo vieäc tìm hieåu thöïc traïng cuûa hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam vaø ñöa ra moät soá giaûi phaùp thích hôïp. Do vaán ñeà nghieân cöùu maëc duø ñaõ phaùt trieån maïnh ôû caùc nöôùc treân theá giôùi nhöng thöïc söï vaãn coøn môùi meû taïi Vieät Nam vaø coù theå noùi laø chöa thöïc söï hình thaønh. Ñoàng thôøi vieäc tieáp caän taøi lieäu thaåm ñònh gaëp khoù khaên do tính baûo maät cuûa caùc toå chöùc thaåm ñònh hoaït ñoäng taïi Vieät Nam vaø caùc taøi lieäu lieân quan, neân vieäc thöïc hieän ñeà taøi treân gaëp moät soá khoù khaên. Do vaäy luaän vaên chæ nhaèm neâu baät thöïc traïng vaø töï do trình baøy yù kieán ñoùng goùp cuûa taùc giaû, chöa theå coù keát quaû thöïc nghieäm treân caùc yù kieán naøy. Phöông phaùp nghieân cöùu Phöông phaùp duy vaät bieän chöùng ñöôïc söû duïng xuyeân suoát quaù trình nghieân cöùu vaø ñöôïc cuï theå hoùa qua hai böôùc sau: Böôùc 1: Thu thaäp thoâng tin, taøi lieäu töø saùch baùo, caùc toå chöùc lieân quan ñeán lónh vöïc caàn nghieân cöùu trong ñeà taøi. Böôùc 2: Taäp hôïp, thu thaäp vaø xöû lyù taøi lieäu, keát hôïp vôùi kieán thöùc ñaõ hoïc vaø thöïc tieãn ñeå thöïc hieän noäi dung ñeà taøi. Ngoaøi ra, caùc phöông phaùp vaø kyõ thuaät cuï theå sau ñaây cuõng ñöôïc vaän duïng ñeå lyù giaûi veà ñeà xuaát caùc yù kieán hoaøn thieän nhö laø: Phöông phaùp phaân tích toång hôïp, ñoái chieáu so saùnh, dieãn dòch quy naïp... 5 CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ THAÅM ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP Tìm hieåu cô sôû lyù luaän veà thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp coù yù nghóa trong nghieân cöùu laãn trong thöïc tieãn, nhaát laø ñoái vôùi Vieät Nam, vì treân thöïc teá nöôùc ta, caû lyù luaän vaø thöïc haønh thöïc söï coøn raát môùi meû. 1.1. Lyù luaän chung veà thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp 1.1.1 Khaùi nieäm thaåm ñònh giaù “Thaåm ñònh giaù laø moät ngheä thuaät hay moät khoa hoïc veà öôùc tính giaù trò cuûa taøi saûn phuø hôïp vôùi thò tröôøng taïi moät ñòa ñieåm, thôøi ñieåm nhaát ñònh, cho moät muïc ñích nhaát ñònh theo nhöõng tieâu chuaån ñöôïc coâng nhaän nhö nhöõng thoâng leä quoác teá hoaëc quoác gia.” 1.1.2 Vai troø cuûa thaåm ñònh giaù trong neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCNù ™ Söï caàn thieát khaùch quan cuûa thaåm ñònh giaù trong neàn kinh teá thò tröôøng Thaåm ñònh giaù xuaát hieän laø moät taát yeáu khaùch quan cuûa quaù trình vaän haønh vaø phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thò tröôøng khi hoäi ñuû caùc yeáu toá khaùch quan cuûa noù. Hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù chæ coù theå phaùt trieån thaønh moät thò tröôøng ñuùng nghóa ôû moät quoác gia, khi hoäi ñuû hai ñieàu kieän : veà cung vaø veà caàu. ™ Vai troø cuûa thaåm ñònh giaù trong neàn kinh teá thò tröôøng Vieät Nam - Laø coâng cuï cô baûn trong quaûn lyù giaù caû cuûa nhaø nöôùc. - Goùp phaàn xaây döïng maët baèng giaù caû hôïp lyù, haïch toaùn xaùc thöïc chi phí kinh - doanh, thoáng keâ chi phí xaõ hoäi. - Choáng giaù caû ñoäc quyeàn hoaëc phaù giaù, taïo ñieàu kieän ñeå caïnh tranh laønh maïnh treân thò tröôøng. - Goùp phaàn phaùt trieån vaø laønh maïnh hoaù caùc loaïi thò tröôøng ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát. 6 - Taïo ñieàu kieän ñeå hoäi nhaäp kinh teá quoác teá veà giaù caû, goùp phaàn taïo tieàn ñeà cho ñoàng tieàn VN coù khaû naêng chuyeån ñoåi. - Nhaân toá goùp phaàn phaùt trieån neàn kinh teá vaän haønh quy luaät cuûa kinh teá thò tröôøng 1.1.3 Lyù luaän chung veà thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp 1.1.3.1 Khaùi nieäm doanh nghieäp vaø thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp - Doanh nghieäp : laø moät toå chöùc thöông maïi, coâng nghieäp, dòch vuï hay ñaàu tö ñang theo ñuoåi moät hoaït ñoäng kinh teá. - Thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp : laø quaù trình öôùc tính giaù trò doanh nghieäp hay lôïi ích cuûa noù. Maëc duø nhöõng nguyeân taéc, phöông phaùp vaø kyõ thuaät thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp töông töï so vôùi nhöõng lónh vöïc khaùc trong ngaønh thaåm ñònh giaù, nhöng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp vaãn ñoøi hoûi coù söï ñaøo taïo, coù nhöõng kyõ naêng vaø kinh nghieäm chuyeân moân rieâng. 1.1.3.2 Vai troø, muïc ñích cuûa thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ™ Vai troø cuûa thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp Vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa thò tröôøng taøi chính, xu höôùng toaøn caàu hoaù ñang dieãn ra soâi ñoäng ôû caùc caáp ñoä khaùc nhau, cuøng vôùi traøo löu hôïp nhaát, saùp nhaäp, thoân tính, tieáp quaûn…thì thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ngaøy caøng coù vai troø quan troïng trong neàn kinh teá. Noù cung caáp böùc tranh toång quaùt veà giaù trò cuûa moät doanh nghieäp, laø cô sôû quan troïng phuïc vuï cho quaù trình ñöa ra quyeát ñònh ñaàu tö, tín duïng…Tuy nhieân, trong moãi lónh vöïc khaùc nhau thì thaåm ñònh giaù coù nhöõng vai troø khaùc nhau vaø cuõng coù nhöõng phöông phaùp tieáp caän khaùc nhau. Vai troø cuûa thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ñöôïc thöïc hieän vôùi nhöõng muïc ñích cuï theå sau : 7 ™ Muïc ñích thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp - Keát quaû thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp laø cô sôû cho caùc hoaït ñoäng saùp nhaäp, mua laïi, hôïp nhaát, giaûi theå, thanh lyù taøi saûn hay thaønh laäp caùc lieân doanh, coå phaàn hoaù… - Keát quaû thaåm ñònh nhaèm giuùp doanh nghieäp coù nhöõng giaûi phaùp caûi tieán quaûn lyù caàn thieát nhaèm naâng cao hieäu quaû kinh doanh. - Caùc keát quaû thaåm ñònh giaù cuõng laø cô sôû cho caùc toå chöùc, caù nhaân vaø coâng chuùng ñaàu tö ra quyeát ñònh ñaàu tö vaøo caùc loaïi chöùng khoaùn do doanh nghieäp phaùt haønh treân thò tröôøng taøi chính. 1.1.3.3 Taùc ñoäng cuûa thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ñoái vôùi neàn kinh teá Moät trong nhöõng nguyeân nhaân thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp phaùt trieåm maïnh meõ laø do nhöõng lôïi ích maø chuùng ñem laïi cho neàn kinh teá, caùc doanh nghieäp vaø caùc nhoùm coù quyeàn lôïi trong doanh nghieäp. - Ñoái vôùi chính phuû Chính phuû coù theå söû duïng caùc keát quaû thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ñeå ñaùnh giaù naêng löïc quaûn lyù, hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc. Treân cô sôû ñoù, Chính phuû coù theå quyeát ñònh coå phaàn hoaù, saùp nhaäp hay giaûi theå doanh nghieäp. - Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp + Thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp laø coâng cuï höõu hieäu giuùp doanh nghieäp caûi tieán lieân tuïc, naâng cao hieäu quaû kinh doanh, goùp phaàn oån ñònh moâi tröôøng kinh doanh vaø haïn cheá ruûi ro kinh doanh. + Thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp laø coâng cuï cho pheùp doanh nghieäp ñaùnh giaù khaû naêng caïnh tranh cuûa chính noù vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh. Treân cô sôû ñoù neâu ra nhöõng quyeát ñònh thích hôïp . 8 - Ñoái vôùi caùc ñònh cheá taøi chính vaø coâng chuùng ñaàu tö Thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp coù theå giuùp coâng chuùng ñaàu tö haïn cheá ruûi ro khi ñaàu tö hay huøn voán vaøo doanh nghieäp. Döïa vaøo caùc keát quaû thaåm ñònh giaù, coâng chuùng ñaàu tö coù theå löïa choïn ñaàu tö vaøo caùc loaïi coå phieáu coâng ty hay huøn voán vaøo caùc doanh nghieäp vôùi möùc ruûi ro hôïp lyù. 1.2. Thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp theo tieâu chuaån thaåm ñònh giaù quoác teá 1.2.1 Moät soá khaùi nieäm Taøi saûn roøng (Net assets) : toång taøi saûn tröø toång nôï Thu nhaäp roøng (Net income) : laø doanh thu tröø caùc khoaûn chi phí, bao goàm caùc khoaûn thueá. Doøng tieàn (Cash flow) : laø thu nhaäp roøng coäng khaáu hao vaø caùc chi phí khoâng phaûi laø tieàn maët. Tyû leä voán hoaù (Capitalization rate) : thöôøng laø tyû leä phaàn traêm duøng ñeå chuyeån ñoåi thu nhaäp thaønh giaù trò. Uy tín (good will) : laø taøi saûn voâ hình phaùt sinh do danh tieáng, uy tín, söï tín nhieäm cuûa khaùch haøng, ñòa ñieåm, saûn phaåm vaø caùc nhaân toá töông öùng mang laïi lôïi ích kinh teá. Phöông phaùp thaåm ñònh giaù (Valuation approach) : laø phöông phaùp öôùc tính giaù trò duøng moät hay nhieàu phöông phaùp thaåm ñònh giaù cuï theå (phöông phaùp taøi saûn, phöông phaùp thò tröôøng vaø phöông phaùp voán hoaù thu nhaäp) Phöông phaùp taøi saûn (Asset-based approach) : laø phöông phaùp öôùc tính giaù trò cuûa moät doanh nghieäp duøng caùc phöông phaùp döïa treân giaù trò thò tröôøng cuûa toång taøi saûn cuûa doanh nghieäp tröø caùc khoaûn nôï. Phöông phaùp thò tröôøng (Market approach) : laø phöông phaùp öôùc tính giaù trò cuûa moät doanh nghieäp, lôïi ích thuoäc sôû höõu cuûa doanh nghieäp hoaëc chöùng khoaùn, söû 9 duïng moät hay nhieàu phöông phaùp so saùnh vôùi caùc doanh nghieäp, caùc lôïi ích thuoäc sôû höõu cuûa doanh nghieäp hoaïc caùc chöùng khoaùn töông töï ñaõ ñöôïc baùn. Phöông phaùp voán hoaù thu nhaäp (Income capitalization) : laø phöông phaùp öôùc tính giaù trò cuûa moät doanh nghieäp, lôïi ích thuoäc sôû höõu cuûa doanh nghieäp hoaëc chöùng khoaùn; söû duïng moät hay nhieàu phöông phaùp ñeå öôùc tính giaù trò baèng caùch chuyeån ñoåi caùc lôïi ích döï ñoaùn thaønh giaù trò voán. Giaù trò soå saùch keá toaùn (Book value) : ñoái vôùi doanh nghieäp, giaù trò soå saùch keá toaùn laø cheânh leäch giöõa toång taøi saûn “coù” vaø toång taøi saûn “nôï” treân Baûng toång keát taøi saûn. Giaù trò soå saùch ñieàu chænh (Adjusted book value) : laø giaù trò soå saùch sau khi caùc giaù trò taøi saûn “coù” hay taøi saûn “nôï” ñöôïc coäng vaøo, tröø ñi hay thay ñoåi giaù trò soå saùch ñaõ baùo caùo. 1.2.2 Cô sôû thaåm ñònh giaù Theo höôùng daãn thaåm ñònh giaù quoác teá : Thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp thöôøng ñöôïc thöïc hieän döïa treân cô sôû giaù thò tröôøng, aùp duïng nhöõng quy ñònh cuûa Tieâu chuaån thaåm ñònh giaù quoác teá soá 1 (IVS 1). Nhöõng cô sôû thaåm ñònh giaù khaùc vôùi söï giaûi thích vaø trình baøy thích hôïp thì aùp duïng nhöõng quy ñònh cuûa Tieâu chuaån thaåm ñònh giaù quoác teá soá 2 (IVS 2). 1.2.3 Quy trình thaåm ñònh giaù Nhìn chung, quy trình thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp töông töï nhö quy trình thaåm ñònh giaù caùc taøi saûn khaùc, nhöng noäi dung cuï theå cuûa caùc böôùc caàn ñöôïc ñieàu chænh phuø hôïp vôùi vieäc thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp. Böôùc 1 : Xaùc ñònh vaán ñeà caàn thieát nhö : muïc tieâu thaåm ñònh giaù, nhaän daïng sô boä doanh nghieäp caàn thaåm ñònh giaù, xaùc ñònh cô sôû giaù trò cuûa thaåm ñònh giaù vaø xaùc ñònh taøi lieäu caàn thieát cho vieäc thaåm ñònh giaù 10 Böôùc 2 : Leân keá hoaïch Ñaây laø söï saép ñaët caùc coâng vieäc cuï theå phaûi thöïc hieän keøm theo thôøi gian bieåu vaø caùc ñieàu kieän vaät chaát keøm theo ñeå thöïc hieän thaåm ñònh giaù. Böôùc 3 : Tìm hieåu doanh nghieäp vaø thu thaäp taøi lieäu. Trong böôùc naøy caàn löu yù 2 quaù trình chính laø : khaûo saùt thöïc teá taïi doanh nghieäp vaø thu thaäp thoâng tin, tö lieäu töø noäi boä doanh nghieäp cuõng nhö chuù yù thu thaäp thoâng tin beân ngoaøi doanh nghieäp. Thaåm ñònh vieân caàn tieán haønh nhöõng böôùc caàn thieát ñeå ñaûm baûo raèng taát caû nguoàn caên cöù ñeàu ñaùng tin caäy vaø phuø hôïp vôùi vieäc thaåm ñònh giaù. Vieäc thaåm ñònh vieân tieán haønh caùc böôùc hôïp lyù ñeå thaåm tra söï chính xaùc vaø hôïp lyù nguoàn tö lieäu laø thoâng leä treân thò tröôøng. Böôùc 4 : Ñaùnh giaù caùc ñieåm maïnh vaø ñieåm yeáu cuûa doanh nghieäp treân caùc maët : saûn xuaát kinh doanh, thieát bò coâng ngheä, tay ngheà ngöôøi lao ñoäng, boä maùy quaûn lyù vaø naêng löïc quaûn lyù, voán nôï, caùc chæ tieâu taøi chính, thò tröôøng, moâi tröôøng kinh doanh. Böôùc 5 : Xaùc ñònh phöông phaùp thaåm ñònh giaù, phaân tích soá lieäu, tö lieäu, vaø thöïc hieän thaåm ñònh giaù. Böôùc 6 : Phaàn chuaån bò baùo caùo vaø baùo caùo thaåm ñònh giaù doanh nghieäp. Baùo caùo keát quaû thaåm ñònh giaù doanh nghieäp phaûi neâu roõ : - Muïc ñích thaåm ñònh giaù - Ñoái töôïng thaåm ñònh giaù - Cô sôû giaù trò cuûa thaåm ñònh giaù - Phöông phaùp thaåm ñònh giaù - Nhöõng giaû thieát vaø ñieàu kieän haïn cheá khi thaåm ñònh giaù, nhöõng tieàn ñeà vaø giaû thieát quan troïng ñoái vôùi giaù trò phaûi ñöôïc neâu roõ. 11 - Neáu coù moät khía caïnh nhaát ñònh cuûa coâng vieäc thaåm ñònh giaù caàn söï vaän duïng so vôùi nhöõng quy ñònh cuûa nhöõng tieâu chuaån hay höôùng daãn maø söï vaän duïng ñoù xeùt thaáy laø caàn thieát vaø thích hôïp thì noäi dung, nhöõng lyù do vaän duïng caàn ñöôïc neâu roõ trong baùo caùo. - Phaân tích taøi chính - Keát quaû thaåm ñònh giaù - Phaïm vi vaø thôøi haïn cuûa thaåm ñònh giaù - Chöõ kyù vaø xaùc nhaän : thaåm ñònh vieân, ngöôøi kyù vaøo baùo caùo thaåm ñònh giaù chòu traùch nhieäm ñoái vôùi nhöõng noäi dung thöïc hieän trong baùo caùo. 1.2.4 Phöông phaùp thaåm ñònh giaù Trong thöïc teá, caùc nhaø phaân tích söû duïng nhieàu moâ hình thaåm ñònh giaù khaùc nhau töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp ñeå öôùc tính giaù trò doanh nghieäp. Caùc moâ hình naøy döïa treân nhieàu giaû thieát khaùc nhau vaø cho ra caùc keát quaû khaùc nhau. 1.2.4.1 Phöông phaùp taøi saûn Nguyeân taéc : Phöông phaùp taøi saûn öôùc tính giaù trò cuûa doanh nghieäp döïa treân giaù trò thò tröôøng cuûa caùc loaïi taøi saûn cuûa doanh nghieäp. Coâng thöùc tính : Giaù trò thò tröôøng cuûa doanh nghieäp ñöôïc tính nhö sau V = VA - VD Vôùi V : giaù trò thò tröôøng cuûa doanh nghieäp (giaù trò thò tröôøng cuûa voán chuû sôû höõu) VA : giaù trò thò tröôøng cuûa toaøn boä taøi saûn VD : giaù trò thò tröôøng cuûa nôï Phöông phaùp naøy coù theå aùp duïng ñoái vôùi ña soá caùc loaïi hình doanh nghieäp song coøn toàn taïi moät soá ñaëc ñieåm sau : 12 - Phöông phaùp naøy laøm phaùt sinh moät soá chi phí do phaûi thueâ chuyeân gia ñaùnh giaù taøi saûn. - Ngoaøi ra, phöông phaùp naøy cuõng khoâng theå loaïi boû hoaøn toaøn tính chuû quan trong vieäc öôùc tính giaù trò. 1.2.4.2 Phöông phaùp doøng tieàn chieát khaáu (Discounted Cash Flow – DCF) Phöông phaùp doøng tieàn chieát khaáu ñöôïc cuï theå hoaù thaønh nhieàu phöông phaùp khaùc nhau, ñöôïc trình baøy döôùi ñaây : a. Phöông phaùp chieát khaáu doøng coå töùc : vôùi nhöõng moâ hình khaùc nhau ™ Coå töùc taêng tröôûng oån ñònh (Moâ hình taêng tröôûng Gordon) Moâ hình taêng tröôûng Gordon coù theå ñöôïc söû duïng ñeå öôùc tính giaù trò moät coâng ty maø doøng coå töùc taêng tröôûng vôùi tyû leä ñöôïc mong ñôïi laø oån ñònh trong daøi haïn. Coâng thöùc tính : Trong tröôøng hôïp naøy, coå töùc döï kieán haøng naêm laø moät khoaûn tieàn oån ñònh (DIV = DIV1 = DIV2 = … ), vaø doøng coå töùc töông lai cuûa coâng ty coù tyû leä taêng tröôûng döï kieán haøng naêm oån ñònh (g) vaø coâng ty ñöôïc coi laø toàn taïi vónh vieãn thì giaù trò cuûa coâng ty ñöôïc tính theo coâng thöùc : gr DIVVo −= Phaïm vi aùp duïng : - Moâ hình taêng tröôûng Gordon phuø hôïp nhaát ñoái vôùi nhöõng coâng ty maø tyû leä taêng tröôûng thaáp hôn tyû leä taêng danh nghóa cuûa neàn kinh teá vaø coù chính saùch chi traû coå töùc trong daøi haïn hôïp lyù. Söï chi traû coå töùc cuûa coâng ty phaûi thoáng nhaát vôùi giaû thieát veà söï oån ñònh, do ñoù caùc coâng ty oån ñònh thöôøng chi traû coå töùc cao. - Moâ hình taêng tröôûng Gordon ñaëc bieät phuø hôïp ñoái vôùi nhöõng coâng ty dòch vuï coâng ích coù caùc möùc giaù ñöôïc xaùc ñònh vaø taêng tröôûng oån ñònh. ™ Coå töùc laø doøng tieàn voâ haïn vaø khoâng ñoåi (g = 0%) 13 Coâng thöùc tính : Trong tröôøng hôïp doøng coå töùc ñöôïc döï kieán laø moät khoaûn tieàn oån ñònh (DIV = DIV1 = DIV2 = … ), coâng ty toàn taïi vónh vieãn vaø tyû leä taêng tröôûng g = 0% thì giaù trò coâng ty ñöôïc tính nhö sau : gr DIVVo −= Phaïm vi aùp duïng : Moâ hình naøy ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi doanh nghieäp maø lôïi nhuaän taïo ra haøng naêm ñeàu chia heát cho coå ñoâng, khoâng giöõ laïi ñeå taùi ñaàu tö neân khoâng coù söï taêng tröôûng. ™ Coå töùc taêng tröôûng khoâng oån ñònh (g khoâng ñeàu) – Moâ hình chieát khaáu coå töùc 2 giai ñoaïn Coâng thöùc tính : Giaù trò coâng ty = Hieän giaù doøng coå töùc trong suoát giai ñoaïn ñaàu + Giaù trò quy veà hieän taïi. n n nt 1t t t r)(1 V r)(1 DIVVo +++= ∑ = = Vôùi n 1n gr DIVVo −= + Trong ñoù : Vo = giaù trò coâng ty thôøi ñieåm hieän taïi DIVt = coå töùc döï kieán naêm t r = suaát sinh lôïi mong ñôïi Vn = giaù trò coâng ty cuoái naêm n g = tyû leä taêng tröôûng trong n naêm ñaàu gn = tyû leä taêng tröôûng (maõi maõi) sau naêm n Phaïm vi aùp duïng : 14 Do moâ hình chieát khaáu coå töùc 2 giai ñoaïn treân döïa treân 2 giai ñoaïn taêng tröôûng ñöôïc phaùc hoïa roõ raøng – giai ñoaïn taêng tröôûng cao vaø giai ñoaïn taêng tröôûng thaáp; neân moâ hình naøy raát phuø hôïp vôùi nhöõng coâng ty coù möùc taêng tröôûng cao vaø döï kieán duy trì tyû leä taêng tröôûng ñoù trong moät khoaûng thôøi gian xaùc ñònh, vaø sau ñoù tyû leä ñoù döï kieán bieán maát. Thoâng thöôøng, moâ hình naøy aùp duïng ñoái vôùi moät soá coâng ty coù quyeàn cheá taùc treân saûn phaåm raát coù laõi treân vaøi naêm tôùi vaø döï kieán coù möùc taêng tröôûng ñaïc bieät trong suoát thôøi gian ñoù. Khi quyeàn cheá taùc heát haïn, coâng ty döï kieán seõ quay veà möùc taêng tröôûng oån ñònh. b. Phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn voán chuû sôû höõu (Free cash flow to equity – FCFE) FCFE laø doøng tieàn coøn laïi sau khi chi traû caùc khoaûn vay vaø laõi vay, trang traûi caùc khoaûn chi voán vaø ñaàu tö caùc taøi saûn môùi cho söï taêng tröôûng trong töông lai. FCFE = Lôïi nhuaän roøng + Khaáu hao – Caùc khoaûn chi voán – Taêng (giaûm) voán löu ñoäng – Caùc khoaûn traû nôï goác + Caùc khoaûn nôï môùi phaùt haønh. Phöông phaùp naøy cuõng coù nhieàu moâ hình khaùc nhau, phuï thuoäc vaøo söï taêng tröôûng cuûa FCFE vaø öùng duïng vaøo töøng tröôøng hôïp cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp khaùc nhau ™ Moâ hình FCFE taêng tröôûng oån ñònh Coâng thöùc tính : Theo moâ hình taêng tröôûng khoâng ñoåi, giaù trò coâng ty laø moät haøm soá cuûa FCFE döï kieán trong giai ñoaïn tôùi vôùi tyû leä taêng tröôûng oån ñònh vaø tyû leä thu nhaäp mong ñôïi. gr FCFEVo t−= Trong ñoù : Vo = Giaù trò coâng ty taïi thôøi ñieåm hieän taïi FCFE 1 = FCFE döï kieán trong naêm tôùi 15 r = Chi phí voán cuûa coâng ty g = Tyû leä taêng tröôûng FCFE maõi maõi Phaïm vi aùp duïng : Gioáng vôùi moâ hình taêng tröôûng Gordon, moâ hình naøy phuø hôïp nhaát ñoái vôùi caùc coâng ty coù tyû leä taêng tröôûng baèng hoaëc thaáp hôn tyû leä taêng tröôûng kinh teá danh nghóa. ™ Moâ hình FCFE hai giai ñoaïn n n nt 1t t t r)(1 V r)(1 FCFEVo +++= ∑ = = Vôùi n 1n gr FCFEVo −= + Trong ñoù : Vo = giaù trò coâng ty thôøi ñieåm hieän taïi FCFEt = Doøng tieàn voán chuû sôû höõu döï kieán naêm t r = chi phí voán cuûa coâng ty Vn = giaù trò coâng ty cuoái naêm n gn = tyû leä taêng tröôûng (maõi maõi) sau naêm n Phaïm vi aùp duïng : Moâ hình naøy coù cuøng caùc giaû thieát veà söï taêng tröôûng nhö moâ hình chieát khaáu coå töùc 2 giai ñoaïn maø möùc taêng tröôûng seõ cao vaø khoâng ñoåi trong giai ñoaïn ñaàu vaø sau ñoù giaûm ñoät ngoät xuoáng möùc taêng tröôûng oån ñònh. ™ Moâ hình chieát khaáu doøng tieàn thuaàn cuûa coâng ty (Free Cashflow to the firm – FCFF) - Tính doøng tieàn thuaàn cuûa coâng ty : coù 2 caùch tính doøng tieàn thuaàn cuûa coâng ty (FCFF) : 16 Caùch thöù nhaát laø coäng caùc doøng tieàn cuûa nhöõng ngöôøi coù quyeàn truy ñoøi taøi saûn cuûa coâng ty : FCFF = FCFE + Chi phí laõi vay (1-thueá suaát) + Caùc khoaûn traû nôï goác – Caùc chöùng khoaùn nôï môùi + Caùc coå töùc coå phieáu öu ñaõi. Caùch thöù hai laø söû duïng thu nhaäp tröôùc thueá vaø laõi vay (EBIT) laøm cô sôû tính toaùn: FCFF = EBIT (1-thueá suaát) + Chi phí khaáu hao – Chi voán – Taêng giaûm voán löu ñoäng. Caû 2 caùch seõ cho ra caùc giaù trò öôùc löôïng doøng tieàn nhö nhau. ™ Caùc moâ hình öôùc tính giaù trò coâng ty baèng FCFF : Giaù trò coâng ty ñöôïc tính baèng chieát khaáu FCFF theo WACC. Gioáng nhö caùc moâ hình chieát khaáu coå töùc hay moâ hình FCFE trong vieäc öôùc tính giaù voán chuû sôû höõu, thì vieäc söû duïng moâ hình FCFF ñeå öôùc tính giaù trò coâng ty cuõng phuï thuoäc vaøo nhöõng giaû ñònh veà söï taêng tröôûng trong töông lai. Giaù trò voán chuû sôû höõu = Giaù trò coâng ty – Giaù trò thò tröôøng cuûa nôï hieän haønh. Coâng ty taêng tröôûng oån ñònh : Moät coâng ty coù FCFF ñang taêng tröôûng vôùi tyû leä taêng tröôøng oån ñònh coù theå ñöôïc öôùc tính giaù trò baèng caùch söû duïng moâ hình nhö sau : gWACC FCFFVo t−= Trong ñoù : Vo = giaù trò coâng ty FCFF1 = FCFF döï kieán trong naêm tôùi WACC = bình quaân gia quyeàn cuûa chi phí voán g = tyû leä taêng tröôûng FCFF (maõi maõi) 17 Chi phí voán bình quaân gia quyeàn (WACC) bieåu thò tyû suaát lôïi nhuaän mong muoán toái thieåu treân caùc loaïi taøi saûn coù giaù trò ñoái vôùi caû nhöõng ngöôøi naém giöõ coâng cuï nôï vaø nhöõng ngöôøi naém giöõ voán coå phaàn, hoaëc noù mang laïi cho hoï tyû suaát lôïi nhuaän mong muoán. Nhìn chung möùc ñoä ruûi ro lieân quan ñeán hoaït ñoäng caøng cao thì WACC caøng lôùn. Tyû suaát chieát khaáu cao hôn daãn ñeán giaù trò hieän taïi cuûa doanh nghieäp thaáp hôn. Moái quan heä naøy döïa treân giaû thieát cô baûn laø caùc nhaø ñaàu tö laø nhöõng ngöôøi khoâng öa thích ruûi ro. Coâng thöùc tính WACC : k = ke [E/V] + kd (1-tc)[D/V] Trong ñoù : k = WACC ke = tyû suaát mong muoán cuûa caùc coå ñoâng (chi phí voán coå phaàn) kd = tyû suaát lôïi nhuaän mong muoán cuûa ngöôøi cho vay tc = thueá suaát thueá TNDN E = Giaù trò thò tröôøng voán coå phaàn cuûa coâng ty D = Giaù trò thò tröôøng cuûa nôï V = E + D : Toång giaù trò thò tröôøng cuûa coâng ty Coâng thöùc tính ke : ke = rf + β (rm – rf) Trong ñoù : rf = tyû suaát lôïi nhuaän cuûa caùc khoaûn ñaàu tö khoâng ruûi ro rm = lôïi nhuaän treân danh muïc cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn treân thò tröôøng, thöôøng ñöôïc chaáp nhaän trong khoaûng töø 5%-8% cao hôn tyû suaát khoâng ruûi ro. β = heä soá ruûi ro lieân quan cuûa chöùng khoaùn voán; toaøn boä ruûi ro cuûa thò tröôøng ñöôïc laáy laø 1, moät heä soá β nhoû hôn chæ ra raèng coå phieáu ñoù roõ 18 raøng ít ruûi ro hôn trung bình, vaø moät heä soá β lôùn hôn 1 cho thaáy noù coù ñoä ruûi ro cao hôn. β (rm – rf) ñöôïc goïi laø phuï phí ruûi ro. Moâ hình FCFF hai giai ñoaïn n n nt 1t t t WACC)(1 V WACC)(1 FCFFVo +++= ∑ = = Vôùi n 1n gWACC FCFFVo −= + Trong ñoù : Vo : Giaù trò coâng ty taïi thôøi ñieåm hieän taïi FCFFt : Doøng tieàn thuaàn coâng ty döï kieán naêm t WACC : bình quaân gia quyeàn chi phí voán Vn : Giaù trò coâng ty cuoái naêm n gn : Tyû leä taêng tröôûng (maõi maõi) sau naêm n 1.2.4.3 Phöông phaùp so saùnh : Phöông phaùp tyû soá giaù baùn/ Thu nhaäp (P/E : The Price-Earning Ratio) Giaù trò doanh nghieäp ñöôïc tính theo coâng thöùc sau : V = Lôïi nhuaän roøng döï kieán * P/E Trong ñoù : EPS PEP s=/ Vôùi : Ps : giaù mua baùn coå phaàn treân thò tröôøng EPS : thu nhaäp döï kieán cuûa moãi coå phaàn ñöôïc tính nhö sau EPS = Lôïi nhuaän roøng döï kieán /N Vaø N = soá löôïng coå phaàn ñaõ phaùt haønh. 19 Tyû soá P/E cuûa caùc coâng ty lôùn taïi caùc quoác gia phaùt trieån ñöôïc coâng boá haøng ngaøy treân caùc tôø baùo chuyeân ngaønh vaø treân maïng Internet. Ñieàu kieän aùp duïng : Söû duïng tyû soá P/E trung bình ngaønh ñeå öôùc tính giaù trò doanh nghieäp, vôùi ñieàu kieän laø caùc doanh nghieäp khaùc trong ngaønh coù theå so saùnh ñöôïc vôùi doanh nghieäp thaåm ñònh vaø thò tröôøng cuùa caùc doanh nghieäp naøy töông ñoái chính xaùc. YÙ nghóa cuûa tyû soá P/E : - Tyû soá P/E seõ caøng cao khi trieån voïng gia taêng lôïi nhuaän haøng naêm cuûa coâng ty caøng cao vaø möùc ñoä ñoái vôùi lôïi nhuaän caøng thaáp. - Khi chæ soá P/E cuûa coâng ty naøy coù giaù trò cao hôn so vôùi coâng ty khaùc, thì chöùng toû coâng ty ñoù ñöôïc thò tröôøng ñaùnh giaù laø coù trieån voïng gia taêng lôïi nhuaän cao hôn. 1.3 Söï phaùt trieån ngheà thaåm ñònh giaù treân theá giôùi 1.3.1 Söï phaùt trieån ngheà thaåm ñònh giaù treân theá giôùi vaø khu vöïc - Hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù phaùt trieån khoâng ñoàng ñeàu vaø coù söï cheânh leäch nhau khaù lôùn ôû moãi nöôùc. Giöõa caùc nöôùc coâng nghieäp vôùi nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån kinh teá coù nhöõng ñieåm khaùc nhau - Hieäp hoäi (hay Hoäi) laø hình thöùc toå chöùc ñöôïc caùc nöôùc öa chuoäng, khoâng chæ ôû phaïm vi quoác gia maø caû treân phaïm vi khu vöïc vaø theá giôùi. - Chính quyeàn caùc nöôùc ñang phaùt trieån kinh teá (ASEAN), caùc nöôùc ñang chuyeån ñoåi neàn kinh teá (TQ) ñeàu quan taâm ñaåy maïnh phaùt trieån ngheà vaø thò tröôøng dòch vuï thaåm ñònh giaù. - Xeùt treân thò tröôøng khu vöïc, caùc nöôùc thaønh vieân cuûa AVA thì trình ñoä phaùt trieån cao laø Singapore, Malaysia, keá tieáp laø Thaùi Lan, TQ phaùt trieån cuõng khoâng keùm so vôùi nhöõng nöôùc treân. 20 - Nguyeân taéc cô baûn ñöôïc caùc nöôùc phaùt trieån kinh teá thò tröôøng tuaân thuû laø töï do hoaù giaù caû haøng hoaù, dòch vuï theo söï vaän ñoäng khaùch quan cuûa qui luaät cung caàu, caùc quy luaät kinh teá cuûa thò tröôøng. Chính phuû caùc nöôùc cuõng ñieàu haønh hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù theo nguyeân taéc treân. 1.3.2 Moät soá nhaän xeùt vaø baøi hoïc kinh nghieäm caàn thieát cho nöôùc ta Theo yù kieán moät soá chuyeân gia thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp cuûa Vieät Nam, caùc baøi hoïc kinh nghieäm caàn thieát cho nöôùc ta trong lónh vöïc naøy nhö sau : Thöù nhaát : Thaåm ñònh giaù laø hoaït ñoäng taát yeáu, khaùch quan cuûa kinh teá thò tröôøng. Thaåm ñònh giaù vöøa laø ñoái töôïng quaûn lyù vöøa laø coâng cuï quaûn lyù Nhaø nöôùc trong lónh vöïc giaù caû, tröôùc heát laø caùc taøi saûn. Thöù hai : Noù lieân quan ñeán lôïi ích kinh teá cuûa caùc chuû theå kinh teá treân thò tröôøng. Do ñoù, caùc quoác gia ñeàu thieát laäp heä thoáng quaûn lyù ñieàu haønh phaùp luaät. Thöù ba : Caùc nöôùc ñeàu coù hai loaïi nhu caàu veà thaåm ñònh giaù cuûa Nhaø nöôùc vaø caùc Toå chöùc XH vaø cuûa caùc chuû theå kinh doanh, cuûa theå nhaân vaø phaùp nhaân. Ôû nhöõng neàn kinh teá chuyeån ñoåi, caùc ñònh cheá taøi chính ñaëc tröng cuûa cô cheá thò tröôøng nhö TTCK, baûo hieåm…ñang ôû giai ñoaïn phaùt trieån ban ñaàu neân coù nhu caàu thaåm ñònh giaù raát lôùn. Thöù tö : Nhieàu nöôùc toàn taïi hai loaïi hình sôû höõu veà thaåm ñònh giaù : sôû höõu Nhaø nöôùc vaø sôû höõu tö nhaân, sôû höõu caù nhaân. Xu höôùng chung laø caùc toå chöùc phi chính phuû thaåm ñònh giaù phoå bieán. Thöù naêm : Tính chaát cuûa ngheà thaåm ñònh giaù laø tö vaán, caùc quoác gia qui ñònh khaù chaët cheõ caùc quy taéc haønh ngheà vaø bieän phaùp cheá taøi. Thöù saùu : Thaåm ñònh giaù phaùt sinh tröôùc heát laø töø hoaït ñoäng ñònh giaù do caùc toå chöùc quyeàn löïc vaø chöùc naêng cuûa Nhaø nöôùc tieán haønh theo yeâu caàu cuûa quaûn lyù Nhaø nöôùc. Ñoái töïông thaåm ñònh giaù baét ñaàu töø loaïi taøi saûn ñaëc thuø laø baát ñoäng 21 saûn, nhaát laø ñaát ñai, sau phaùt trieån roäng ra caùc loaïi taøi saûn khaùc vaø trong giai ñoaïn kinh teá thò tröôøng hieän ñaïi thì thaåm ñònh giaù phaùt trieån maïnh meõ ñoái vôùi ñònh giaù doanh nghieäp. Thöù baûy : Nhöõng nöôùc coù hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù ñang trong giai ñoaïn khôûi ñaàu ñeàu coù chính saùch, bieän phaùp hoã trôï nhaèm taïo moâi tröôøng phaùt trieån thuaän lôïi. Thöù taùm : Caùc nöôùc ñeàu quan taâm vaán ñeà ñaøo taïo löïc löôïng vaø tieâu chuaån hoaù thaåm ñònh vieân chuyeân nghieäp. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 : Ngaønh thaåm ñònh giaù noùi chung vaø hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp noùi rieâng ñoùng moät vai troø raát quan troïng trong neàn kinh teá thò tröôøng. Vieät Nam cuõng laø moät nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng, vì vaäy söï xuaát hieän cuûa ngaønh thaåm ñònh giaù vaø hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam laø moät ñieàu taát yeáu. Tieáp thu nhöõng kinh nghieäm töø caùc nöôùc treân theá giôùi vaø khu vöïc, hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam ñang dieãn ra nhö theá naøo ? 22 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG CUÛA HOAÏT ÑOÄNG THAÅM ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP ÔÛ VIEÄT NAM 2.1 Sô löôïc quaù trình phaùt trieån ngheà thaåm ñònh giaù taïi Vieät Nam Thöïc hieän ñoåi môùi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, chuùng ta ñaõ chuyeån neàn kinh teá keá hoaïch hoaù taäp trung sang neàn kinh teá thò tröôøng. Haàu heát caùc saûn phaåm haøng hoùa dòch vuï bao goàm caû taøi saûn, baát ñoäng saûn mua baùn treân thò tröôøng ñeàu theo cô cheá naøy. Moïi vieäc lieân quan ñeán saûn xuaát kinh doanh ñeàu lieân quan ñeán giaù trò maø thaåm ñònh giaù laø moät ngheà nghieäp, coù theå hieåu moät caùch ñôn giaûn, ñoù laø xaùc ñònh giaù caû cuûa taøi saûn, baát ñoäng saûn ôû treân thò tröôøng vaøo thôøi ñieåm nhaát ñònh. Vì vaäy thaåm ñònh giaù coù vai troø quan troïng trong vieäc giuùp chuùng ta ñöa ra quyeát ñònh lieân quan tôùi vieäc mua, baùn, ñaàu tö, phaùt trieån, quaûn lyù, sôû höõu, cho thueâ, tính thueá, baûo hieåm, theá chaáp vaø kinh doanh taøi saûn, baát ñoäng saûn. Dòch vuï thaåm ñònh giaù phuïc vuï cho taát caû caùc doanh nghieäp, caùc cô quan, toå chöùc, caù nhaân coù nhu caàu mua, baùn taøi saûn, ñaát ñai, nhaø ôû, kinh doanh... Thaåm ñònh giaù ôû nöôùc ta môùi chæ ra ñôøi trong nhöõng naêm gaàn ñaây, tuy nhieân hieän nay, nhaát laø sau khi coù Phaùp leänh giaù ra ñôøi (naêm 2002) thì ngheà thaåm ñònh giaù ñaõ phaùt trieån khaù nhanh choùng. Hieän nay chuùng ta ñaõ hình thaønh Ban vaän ñoäng thaønh laäp Hoäi thaåm ñònh giaù Vieät Nam. 2.2 Moâi tröôøng cho hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ôû Vieät Nam 2.2.1 Veà khung phaùp lyù cho hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp Thöïc teá chöa coù vaên baûn höôùng daãn cuï theå veà hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam. Vieäc thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam hieän nay ñöôïc döïa treân nhöõng vaên baûn phaùp luaät veà thaåm ñònh giaù, giaù caû vaø nhöõng vaên baûn quy ñònh veà tieán haønh coå phaàn hoaù doanh nghieäp, cuï theå nhö : 23 - Thoâng tö soá 126/2004/TT-BTC ngaøy 24 thaùng 12 naêm 2004 höôùng daãn thöïc hieän Nghò ñònh soá 187/2004/NÑ-CP ngaøy 16/11/2004 cuûa Chính phuû veà chuyeån coâng ty nhaø nöôùc thaønh coâng ty coå phaàn. Thoâng tö quy ñònh veà vieäc toå chöùc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. - Quyeát ñònh soá 24/2005/QÑ-BTC ngaøy 18 thaùng 4 naêm 2005 veà vieäc ban haønh 3 tieâu chuaån thaåm ñònh giaù Vieät Nam 2.2.2 Veà cô cheá thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp Theo quy ñònh hieän haønh, doanh nghiệp có giá trị tài sản theo sổ kế toán dưới 30 tỷ đồng thì tự tổ chức xác định giá trị doanh nghiệp hoặc thuê tổ chức tư vấn định giá để xác định giá trị doanh nghiệp. Đối với doanh nghiệp có giá trị tài sản theo sổ kế toán từ 30 tỷ đồng trở lên, Văn phòng tổng công ty (nếu cổ phần hoá toàn bộ tổng công ty) phải thuê tổ chức định giá xác định giá trị doanh nghiệp. Tổ chức định giá gồm các công ty kiểm toán, công ty chứng khoán, tổ chức thẩm định giá, ngân hàng đầu tư có chức năng và năng lực định giá… Tổ chức định giá phải đảm bảo các tiêu chuẩn và điều kiện do Bộ tài chính quy định. Hàng năm, trước ngày 31 tháng 12, Bộ Tài chính công bố công khai danh sách các tổ chức định giá đủ điều kiện, tiêu chuẩn định giá doanh nghiệp của năm sau. 2.2.3 Veà muïc ñích söû duïng keát quaû thaåm ñònh giaù doanh nghieäp Hieän nay ôû Vieät Nam chæ coù 2 muïc ñích ñeå aùp duïng phöông phaùp thaåm ñònh giaù doanh nghieäp, ñoù laø : - Thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp doanh nghieäp ñeå tieán haønh coå phaàn hoaù doanh nghieäp, thi haønh ñöôøng loái cuûa nhaø nöôùc laø ñaåy maïnh vieäc chuyeån ñoåi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc thaønh caùc coâng ty coå phaàn. - Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp taïi moät thôøi ñieåm ñeå thöïc hieän mua baùn doanh nghieäp. Muïc tieâu naøy ít phoå bieán ôû Vieät Nam. 2.2.4 Phương pháp xác định giá trị doanh nghiệp 24 Nghò ñònh soá 187/2004/NÑ-CP ngaøy 16/11/2004 cuûa Chính phuû veà chuyeån coâng ty nhaø nöôùc thaønh coâng ty coå phaàn coù quy ñònh hai phöông phaùp ñöôïc aùp duïng ñeå xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø : - Phöông phaùp taøi saûn : Phương pháp tài sản là phương pháp xác định giá trị doanh nghiệp trên cơ sở đánh giá giá trị thực tế toàn bộ tài sản hiện có của doanh nghiệp tại thời điểm xác định giá trị doanh nghiệp. - Phöông phaùp doøng tieàn chieát khaáu : Phương pháp dòng tiền chiết khấu (DCF) là phương pháp xác định giá trị doanh nghiệp trên cơ sở khả năng sinh lời của doanh nghiệp trong tương lai. Ngoaøi 2 phöông phaùp naøy, cơ quan quyết định giá trị doanh nghiệp và tổ chức định giá được áp dụng các phương pháp định giá khác sau khi có ý kiến thoả thuận bằng văn bản của Bộ Tài chính. 2.3 Quy trình thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ñang aùp duïng ôõ Vieät Nam Quy trình thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp hieän nay cuûa moät toå chöùc ñònh giaù goàm caùc böôùc nhö sau : Böôùc 1 : Tìm hieåu khaùch haøng vaø kyù hôïp ñoàng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp - Thieát laäp muïc ñích thaåm ñònh giaù cuûa khaùch haøng : thöôøng laø muïc ñích coå phaàn hoaù doanh nghieäp hoaëc laø mua baùn doanh nghieäp. - Nhaän daïng sô boä doanh nghieäp caàn thaåm ñònh giaù : phaùp lyù, loaïi hình, quy moâ, ñòa ñieåm, caùc cô sôû, chi nhaùnh, taøi saûn, saûn phaåm, thöông hieäu, thò tröôøng… - Xaùc ñònh cô sôû giaù trò cuûa thaåm ñònh giaù : cô sôû giaù thò tröôøng hay giaù phi thò tröôøng. - Xaùc ñònh taøi lieäu caàn thieát cho vieäc thaåm ñònh giaù : yeâu caàu doanh nghieäp cung caáp caùc taøi lieäu, boå sung taøi lieäu caàn thieát... 25 - Ñöa ra caùc döï kieán veà phöông phaùp thaåm ñònh giaù, thaåm ñònh hieän traïng, thu thaäp thoâng tin ñeå coù cô sôû laäp keá hoaïch thaåm ñònh giaù, phöông aùn thaåm ñònh giaù . - Kyù hôïp ñoàng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp Böôùc 2 : Laäp keá hoaïch thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp Caùc noäi dung chính phaûi ñöôïc ñeà caäp trong keá hoaïch thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp: 1. Khaùi quaùt veà khaùch haøng 2. Phaïm vi coâng vieäc : xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm ... 3. Phöông phaùp thaåm ñònh giaù - Cô sôû giaù trò - Phöông phaùp thaåm ñònh giaù - Caùc vaán ñeà quan troïng 4. Phaân coâng thöïc hieän - Hoaøn chænh hoà sô taøi lieäu : lieân heä khaùch haøng ñeå boå tuùc hoà sô (neáu caàn thieát phaûi boå sung) vaø heïn ngaøy thaåm ñònh hieän traïng. - Chuïp aûnh vaø xöû lyù aûnh - Thaåm ñònh hieän traïng - Thu thaäp thoâng tin : + Töø thaåm ñònh hieän traïng vaø hoûi khaùch haøng + Töø nguoàn döõ lieäu cuûa thaåm ñònh vieân + Töø thò tröôøng - Xöû lyù thoâng tin - Chuaån bò baùo caùo 5. Caùc yeâu caàu vaät chaát phuïc vuï cho coâng taùc : - Ñaêng kyù phöông tieän ñi laïi 26 - Chuaån bò bieân baûn thaåm ñònh hieän traïng, maùy aûnh, maùy quay phim, thöôùc ño, ñeøn pin. 6. Tieán ñoä - Thaåm ñònh hieän traïng : Töø ngaøy ... ñeán ngaøy ... - Xöû lyù hình aûnh 5. Thoâng qua keát quaû thaåm ñònh giaù töø ngaøy .... ñeán ngaøy ..... 6. Hoaøn thaønh giao khaùch haøng : ngaøy .... Böôùc 3 : Thöïc hieän thaåm ñònh giaù doanh nghieäp 1. Tìm hieåu doanh nghieäp - Khaûo saùt thöïc teá taïi doanh nghieäp : kieåm keâ taøi saûn, khaûo saùt tình hình saûn xuaát kinh doanh thöïc teá. 2. Thu thaäp taøi lieäu - Thu thaäp thoâng tin tröôùc heát laø caùc thoâng tin, tö lieäu töø noäi boä doanh nghieäp : tö lieäu veà tình hình kinh doanh, caùc baùo caùo taøi chính – keá toaùn – kieåm toaùn, heä thoáng ñôn vò saûn xuaát vaø ñaïi lyù, ñaëc ñieåm cuûa ñoäi nguõ quaûn lyù ñieàu haønh, nhaân vieân, coâng nhaân… Ngoaøi ra coøn chuù yù thu thaäp thoâng tin beân ngoaøi doanh nghieäp ñaëc bieät laø thò tröôøng saûn phaåm cuûa doanh nghieäp, moâi tröôøng kinh doanh, ngaønh kinh doanh, caùc ñoái thuû caïnh tranh, chuû tröông cuûa Nhaø nöôùc… Thaåm ñònh vieân caàn tieán haønh nhöõng böôùc caàn thieát ñeå ñaûm baûo raèng taát caû nguoàn caên cöù ñeàu ñaùng tin caäy vaø phuø hôïp vôùi vieäc thaåm ñònh giaù. Vieäc thaåm ñònh vieân tieán haønh caùc böôùc hôïp lyù ñeå thaåm tra söï chính xaùc vaø hôïp lyù nguoàn tö lieäu laø thoâng leä treân thò tröôøng. 3. Ñaùnh giaù caùc ñieåm maïnh vaø ñieåm yeáu cuûa doanh nghieäp treân caùc maët : saûn xuaát kinh doanh, thieát bò coâng ngheä, tay ngheà ngöôøi lao ñoäng, boä maùy quaûn lyù vaø naêng löïc quaûn lyù, voán nôï, caùc chæ tieâu taøi chính, thò tröôøng, moâi tröôøng kinh doanh. 27 4. Xaùc ñònh phöông phaùp thaåm ñònh giaù, phaân tích soá lieäu, tö lieäu, vaø thöïc hieän thaåm ñònh giaù. Böôùc 4 : Phaùt haønh baùo caùo thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp Baùo caùo keát quaû thaåm ñònh giaù doanh nghieäp phaûi neâu roõ : - Muïc ñích thaåm ñònh giaù - Ñoái töôïng thaåm ñònh giaù phaûi ñöôïc moâ taû roõ. Caàn phaûi neâu roõ ñoái töôïng thaåm ñònh laø toaøn boä doanh nghieäp, lôïi ích doanh nghieäp hay moät phaàn lôïi ích doanh nghieäp, lôïi ích ñoù thuoäc veà toaøn boä doanh nghieäp hay naèm trong taøi saûn caù bieät do doanh nghieäp sôû höõu. Moâ taû doanh nghieäp thaåm ñònh giaù, bao goàm nhöõng noäi dung sau : + Loaïi hình toå chöùc doanh nghieäp + Lòch söû doanh nghieäp + Trieån voïng ñoái vôùi neàn kinh teá vaø cuûa ngaønh + Saûn phaåm, dòch vuï, thò tröôøng vaø khaùch haøng + Söï nhaïy caûm ñoái vôùi caùc yeáu toá thôøi vuï hay chu kyø + Söï caïnh tranh + Nhaø cung caáp + Phöông tieän goàm taøi saûn höõu hình vaø voâ hình + Nhaân löïc + Quaûn lyù + Sôû höõu + Trieån voïng ñoái vôùi doanh nghieäp + Nhöõng giao dòch quaù khöù cuûa caùc lôïi ích sôû höõu töông töï trong doanh nghieäp. - Cô sôû giaù trò cuûa thaåm ñònh giaù : ñònh nghóa giaù trò phaûi ñöôïc neâu vaø xaùc ñònh. - Phöông phaùp thaåm ñònh giaù : caùc phöông phaùp thaåm ñònh giaù vaø lyù do aùp duïng caùc phöông phaùp naøy ; nhöõng tính toaùn vaø logic trong quaù trình aùp duïng moät hay nhieàu phöông phaùp thaåm ñònh giaù; xuaát phaùt cuûa caùc bieán soá nhö caùc tyû leä 28 chieát khaáu, tyû leä hoaù hay caùc yeáu toá thaåm ñònh khaùc; nhöõng laäp luaän khi toång hôïp nhöõng keát quaû thaåm ñònh giaù khaùc nhau ñeå coù keát quaû giaù trò duy nhaát. - Nhöõng giaû thieát vaø ñieàu kieän haïn cheá khi thaåm ñònh giaù, nhöõng tieàn ñeà vaø giaû thieát quan troïng ñoái vôùi giaù trò phaûi ñöôïc neâu roõ. - Neáu coù moät khía caïnh nhaát ñònh cuûa coâng vieäc thaåm ñònh giaù caàn söï vaän duïng so vôùi nhöõng quy ñònh cuûa nhöõng tieâu chuaån hay höôùng daãn maø söï vaän duïng ñoù xeùt thaáy laø caàn thieát vaø thích hôïp thì noäi dung, nhöõng lyù do vaän duïng caàn ñöôïc neâu roõ trong baùo caùo. - Phaân tích taøi chính + Toùm löôïc baûng toång keát taøi saûn vaø baûn baùo caùo thu nhaäp trong moät giai ñoaïn nhaát ñònh phuø hôïp vôùi muïc ñích thaåm ñònh giaù vaø ñaïc ñieåm cuûa doanh nghieäp. + Nhöõng ñieàu chænh ñoái vôùi caùc döõ lieäu taøi chính goác (neáu coù) + Nhöõng giaû thieát cô baûn ñeå hình thaønh baûng caân ñoái taøi saûn vaø baùo caùo thu nhaäp + Tình hình hoaït ñoäng taøi chính cuûa doanh nghieäp qua thôøi gian vaø söï so saùnh vôùi caùc doanh nghieäp töông töï. - Keát quaû thaåm ñònh giaù - Phaïm vi vaø thôøi haïn cuûa thaåm ñònh giaù - Chöõ kyù vaø xaùc nhaän : thaåm ñònh vieân, ngöôøi kyù vaøo baùo caùo thaåm ñònh giaù chòu traùch nhieäm ñoái vôùi nhöõng noäi dung thöïc hieän trong baùo caùo. 2.4 Nhöõng maët tích cöïc vaø nhöõng toàn taïi cuûa vieäc thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam 2.4.1 Nhöõng maët tích cöïc vaø thuaän lôïi Thöïc teá thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam cuõng coù nhieàu thuaän lôïi, theå hieän cuï theå nhö sau : - Moät laø, moâi tröôøng kinh teá vaø moâi tröôøng phaùp lyù coù nhieàu thuaän lôïi. 29 Trong neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN vaø trong xu theá hoäi nhaäp quoác teá hieän nay, ngaønh thaåm ñònh giaù noùi chung coù moâi tröôøng tieàm naêng phaùt trieån thuaän lôïi, ñaëc bieät laø hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp. Nhu caàu thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp phuïc vuï cho quaù trình mua baùn, coå phaàn hoaù … taïi moät thôøi ñieåm ngaøy caøng phoå bieán vaø ñoøi hoûi chaát löôïng cao. Nhaø nöôùc ñang ñaåy maïnh quaù trình coå phaàn hoaù neân vieäc xaùc ñònh ñuùng giaù trò doanh nghieäp ñöôïc coi laø khaâu then choát. Nghò ñònh 187 ra ñôøi, quy ñònh chi tieát quaù trình tieán haønh coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc cuõng nhö quy trình xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp theå hieän söï quan taâm cuûa Nhaø nöôùc ñeán vaán ñeà naøy. Nghò ñònh naøy cuõng theå hieän nhöõng öu ñieåm sau ñaây : + Thực hiện đúng các quy định trong NĐ 187CP thì việc xác định giá trị DNNN chủ yếu là qua đấu giá về cơ bản là theo giá trị thị trường, do thị trường quyết định. Kết quả của các trung tâm, đơn vị định giá chỉ là mức giá để tham khảo khi xác định vốn điều lệ, giá để làm cơ sở cho chủ sở hữu đưa ra mức giá sàn chào. Trong đấu giá, những phân vân trong việc định giá như giá trị hữu hình, vô hình, thương hiệu, thương quyền, lợi thế đất đai... khi đấu giá sẽ khắc phục được. + Mục tiêu thu hút các nhà đầu tư chiến lược cũng sẽ được đáp ứng: Không chỉ đối với nhà cung cấp nguyên liệu, mà cả những nhà đại lí gắn bó lâu dài với DN, phaàn traêm ưu đãi cũng rất hấp dẫn, cụ thể vaø rõ ràng. + Đảm bảo chính sách cho người lao động, khuyến khích họ trở thành cổ đông của DN, đáp ứng mục tiêu lớn mang tính bản chất của Đảng ta, chế độ ta nhưng lại đảm bảo trên một sân chơi bình đẳng, lợi ích sòng phẳng. + Minh bạch hoá, công khai hoá; và vì vậy, đảm bảo dân chủ hoá, chống được thất thoát, tham nhũng, tiêu cực, móc ngoặc trong quá trình định giá. Kết quả đấu giá cổ phiếu của công ty Bảo Minh, VINAMILK, Công ty cổ phần giống cây trồng thành phố Hồ Chí Minh, thuỷ điện sông Hinh.v.v là những thành 30 công ban đầu cho ta thấy những ưu điểm của phương cách xác định giá trị DN theo NĐ 187CP. Nghị định số 101/2005/NĐ-CP về thẩm định giá vừa được Thủ tướng Phan Văn Khải ký ban hành ngaøy 3/8/2005 đã cho phép lập những công ty thẩm định giá đầu tiên tại Việt Nam. Ñieàu naøy cuõng theå hieän söï quan taâm vaø ñaàu tö cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù noùi chung, trong ñoù coù hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp. - Hai laø, tuy ngaønh thaåm ñònh giaù ôû Vieät Nam ra ñôøi muoän nhöng do ñoù coù ñieàu kieän tieáp caän kyõ thuaät vaø kinh nghieäm thaåm ñònh giaù cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi. Ngaønh thaåm ñònh giaù noùi chung cuõng nhö hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp noùi rieâng treân theá giôùi vaø trong khu vöïc phaùt trieån raát maïnh meõ. Chuùng ta coù nhieàu cô hoäi ñeå tieáp caän vôùi caùc cô sôû lyù luaän cuõng nhö kinh nghieäm thöïc teá ñeå töø ñoù aùp duïng vaøo thöïc teá tình hình Vieät Nam. Ñieàu naøy giuùp tieát kieäm thôøi gian vaø chi phí cho quaù trình thaåm ñònh giaù doanh nghieäp. - Ba laø, ngaønh thaåm ñònh giaù nhaän ñöôïc söï hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc. Cho ñeán nay Nhaø nöôùc ñaõ ban haønh nhöõng chuaån möïc vaø nhöõng höôùng daãn khaù cuï theå cho hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù noùi chung. Nhöõng vaên baûn naøy raát gaàn vôùi caùc chuaån möïc quoác teá vaø coù nhöõng thay ñoåi ñeå phuø hôïp vôùi thöïc traïng neàn kinh teá Vieät Nam. Trong thôøi gian saép tôùi, Nhaø nöôùc seõ tieáp tuïc ban haønh caùc chuaån möïc cuõng nhö caùc höôùng daãn cuï theå hôn cho hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ôû Vieät Nam. - Boán laø, thaåm ñònh giaù doanh nghieäp mang laïi hieäu quaû kinh teá ñaùng keå cho xaõ hoäi. Keát quaû cuûa hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp, chính laø baùo caùo thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp, phuïc vuï cho nhieàu muïc ñích kinh doanh. Baùo caùo naøy, tuyø theo muïc ñích söû duïng maø baùo caùo naøy phuïc vuï cho muïc ñích quaûn lyù vó 31 moâ cuûa Nhaø nuôùc, cho nhu caàu cung caáp thoâng tin cuûa coâng chuùng ñaàu tö vaø phuïc vuï cho caû muïc tieâu quaûn lyù cuûa nhaø quaûn lyù. Maëc duø vaäy, sau vaøi naêm thöïc hieän, hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù noùi chung vaø thaåm ñònh giaù trò noùi rieâng ñaõ boäc loä nhöõng yeáu ñieåm caàn phaûi khaéc phuïc trong thôøi gian ngaén. 2.4.2 Nhöõng toàn taïi 2.4.2.1 Veà quaûn lyù vó moâ - Thöù nhaát : nhìn chung do môùi baét ñaàu xaây döïng neân trình ñoä thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp thaáp so vôùi caùc nöôùc khu vöïc vaø theá giôùi, thò tröôøng coøn nhoû beù. Hieän nay caùc ñoái töôïng thöïc hieän thaåm ñònh giaù chæ laø caùc doanh nghieäp nhaø nöùôc ñang treân ñöôøng coå phaàn hoaù. Soá löôïng caùc doanh nghieäp naøy thì coù giôùi haïn. Veà kyõ thuaät thaåm ñònh giaù chuùng ta cuõng ñang töøng böôùc hoaøn thieän vaø gaëp raát nhieàu khoù khaên trong quaù trình öùng duïng nhöõng phöông phaùp cuûa theá giôùi vaøo thöïc teá Vieät Nam. - Thöù hai : nguoàn nhaân löïc coøn yeáu keùm veà soá löôïng laãn chaát löôïng. Veà toå chöùc thöïc hieän thaåm ñònh giaù, hoaëc laø doanh nghieäp töï thöïc hieän thaåm ñònh giaù hoaëc laø thueâ caùc toå chöùc coù chöùc naêng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp. Thöïc teá caùc toå chöùc naøy ñang trong giai ñoaïn “vöøa laøm vöøa hoïc”, vaãn chöa ñöôïc quan taâm vaø ñaøo taïo ñaày ñuû veà chuyeân moân ñeå coù theå thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp moät caùch chuyeân nghieäp vaø hieäu quaû cao. - Thöù ba : coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc veà thaåm ñònh giaù coøn nhieàu baát caäp : caùc tieâu chuaån, chuaån möïc, qui taéc haønh ngheà …chöa ñöôïc ban haønh ñaày ñuû; Moät soá vaên baûn hieän haønh lieân quan ñeán vieäc thöïc hieän thaåm ñònh giaù tuy ñaõ coù nhöng chöa phuø hôïp vôùi tình hình thöïc tieãn; chöa coù moâ hình quaûn lyù thaåm ñònh giaù thoáng nhaát. 32 2.4.2.2 Veà cô cheá thöïc hieän Theo quy định hiện hành, có hai cơ chế định giá được phép áp dụng là thành lập Hội đồng định giá hoặc thuê công ty tư vấn định giá độc lập. Thành viên của Hội đồng định giá là cán bộ đại diện của nhiều cơ quan quản lý Nhà nước khác nhau, ví dụ như Sở Tài chính, Sở KH-CN, Uỷ ban Nhân dân v.v., vì thế ý kiến đánh giá của họ không phải bao giờ cũng thống nhất và có thể bị nghiêng về những mục tiêu quản lý riêng. Do đó, định giá theo cơ chế này thường không phản ánh được giá trị "thực tế" của DNNN. Hơn nữa, mâu thuẫn về quyền lợi giữa DNNN với các cơ quan quản lý nhiều khi làm cho việc định giá chậm được thống nhất. Việc sử dụng công ty tư vấn độc lập để định giá tuy tỏ ra có hiệu quả hơn nhưng vẫn còn những hạn chế trong việc xác định giá trị tài sản vô hình như thương hiệu hay lợi thế kinh doanh. Hơn nữa, hầu hết các công ty tư vấn độc lập của Việt Nam vẫn chưa đủ kinh nghiệm và trình độ để định giá các DNNN lớn và phức tạp. 2.4.2.3 Veà phương pháp định giá hiện hành Theo quy ñònh, ñeå xaùc ñònh giaù trò khi coå phaàn hoaù, doanh nghieäp coù theå aùp duïng hai phöông phaùp laø chieát khaáu doøng tieàn (DCF) vaø xaùc ñònh giaù trò theo taøi saûn. Tuy nhieân caùc doanh nghieäp cho raèng, hai caùch naøy ñang gaëp phaûi raát nhieàu haïn cheá. a. Phöông phaùp taøi saûn Cuï theå, phöông phaùp naøy coù coâng thöùc tính nhö sau : Giaù trò doanh nghieäp = Giaù trò thöïc teá cuûa toaøn boä taøi saûn theo giaù thò tröôøng + Lôïi theá kinh doanh Trong ñoù, Lôïi theá kinh doanh = Phaàn voán nhaø nöôùc theo soå keá toaùn taïi thôøi ñieåm ñònh giaù x (Tyû suaát lôïi nhuaän sau thueá treân voán nhaø nöôùc bình quaân trong 3 naêm tröôùc - Laõi suaát traùi phieáu Chính phuû kyø haïn 10 naêm gaàn nhaát) 33 khi coå phaàn hoaù Caùc tyû suaát lôïi nhuaän ñöôïc söû duïng Tuy nhieân theo oâng Traàn Vieät Ñöùc – Giaùm ñoác tö vaán Coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam, vieäc tính toaùn chæ döïa treân caùc chæ soá naøy seõ khoâng baûo ñaûm tính chính xaùc. Chaúng haïn nhö tyû suaát lôïi nhuaän coù theå taêng ñoät bieán trong 1-2 naêm gaàn ñaây do ñieàu kieän ñaëc bieät hay doanh nghieäp keâ khai khoâng chính xaùc neân seõ ngay laäp töùc aûnh höôûng ñeán keát quaû tính toaùn. Chia seû quan ñieåm naøy, oâng Leâ Xuaân Veä, Ban ñoåi môùi doanh nghieäp, Toång coâng ty Daàu khí Vieät Nam cuõng cho raèng, tyû suaát lôïi nhuaän sau thueá treân voán Nhaø nöôùc bò aûnh höôûng cuûa nhieàu yeáu toá nhö chi phí saûn xuaát, trình ñoä quaûn lyù vaø ngay caû chính saùch, trong khi lôïi theá chæ laø moät yeáu toá caáu thaønh neân lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp. Oâng Veä cuõng neâu ví duï veà moät doanh nghieäp tröïc thuoäc laø Coâng ty cheá bieán vaø kinh doanh caùc saûn phaåm daàu moû. Ñôn vò naøy kinh doanh maët haøng xaêng daàu, lôïi nhuaän cuûa coâng ty phuï thuoäc chuû yeáu vaøo giaù caû treân theá giôùi vaø chính saùch giaù caû cuûa Nhaø nöôùc. Neáu giaù nhaäp khaåu xaêng daàu cao maø giaù baùn ra vaãn giöõ nguyeân (Nhaø nöôùc quaûn lyù giaù maët haøng naøy) thì ñöông nhieân lôïi nhuaän cuûa coâng ty seõ bò giaûm, thaäm chí loã neáu khoâng ñöôïc buø giaù. Haäu quaû cuûa nhöõng nhöôïc ñieåm treân ñaây laø vieäc khoâng xaùc ñònh ñöôïc lôïi theá thöông maïi cuûa nhöõng doanh nghieäp naøy. Lúng túng định giá thương hiệu Moät vaán ñeà böùc xuùc nöõa trong quaù trình dònh giaù doanh nghieäp laø vieäc xaùc ñònh giaù trò thöông hieäu. Vinaconex (thuộc Bộ Xây dựng) là một tổng công ty lớn của Nhà nước đang tiến hành cổ phần hóa. Một chuyên gia của Cục Sở hữu Trí tuệ (Bộ Khoa học Công nghệ) cho biết, tổng tài sản của Vinaconex vào khoảng 3.600 tỉ đồng, trong đó trị 34 giá thương hiệu Vinaconex - theo nhiều nguồn tin khác nhau - chỉ được tính xấp xỉ 3,5 tỉ đồng - chưa bằng 1/1.000 tổng tài sản doanh nghiệp. Một con số quá nhỏ nhoi. Bản thân ông Phí Thái Bình - Chủ tịch Hội đồng Quản trị Vinaconex không thừa nhận con số 3,5 tỉ này. Ông nói: "Trong quá trình tiến hành cổ phần hóa, chúng tôi đề nghị các doanh nghiệp tự đánh giá giá trị của cái tên Vinaconex, ở đâu đó vào khoảng từ 5 đến 15% giá trị doanh nghiệp. Còn đối với cả tổng công ty, giá trị thương hiệu Vinaconex được tính bao nhiêu là một bài toán rất phức tạp, chắc chắn cần phải có sự tư vấn của các chuyên gia, tạm thời chúng tôi cũng chưa biết tính như thế nào...". Sự lúng túng trong việc định giá thương hiệu là vấn đề chung của nhiều doanh nghiệp Việt Nam chứ không chỉ riêng của một số doanh nghiệp Nhà nước đang tiến hành cổ phần hóa. Ông Đặng Lê Nguyên Vũ - Giám đốc Công ty Cà phê Trung Nguyên - một doanh nghiệp được coi là đi tiên phong ở VN trong việc xây dựng và bảo vệ thương hiệu - cũng thừa nhận: “Trong hoàn cảnh ta hiện nay chưa thể định giá chính xác được thương hiệu của một doanh nghiệp. Đưa ra bất kỳ con số nào cũng là chủ quan”. Ông Hồ Xuân Hùng - Phó trưởng ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp Trung ương - nhận xét: "Đến tài sản hữu hình còn chưa định giá đúng, định giá đủ, nói gì đến tài sản vô hình như thương hiệu!". Trong khi đó, theo ông Phạm Đình Chướng - Cục trưởng Cục Sở hữu Trí tuệ - vấn đề định giá thương hiệu, hay rộng hơn là tài sản trí tuệ - đã bắt đầu được thế giới tính đến từ vài thập niên. Trong các lý thuyết kinh tế, quan điểm về tài sản doanh nghiệp đã có sự thay đổi căn bản. Bên cạnh những tài sản hữu hình (động sản, bất động sản...) giờ đây xuất hiện các tài sản vô hình (bao gồm các mối quan hệ của doanh nghiệp, các hợp đồng lợi thế và các sản phẩm trí tuệ - bao gồm bằng sáng chế, thương hiệu, bí quyết thương mại...). 35 Càng ngày, vai trò của các tài sản vô hình càng quan trọng. Đối với một công ty chuyên sản xuất một sản phẩm hữu hình (thuốc lá) như Philip Moris, giá trị tài sản vô hình vẫn chiếm 78% tổng tài sản. Còn đối với nhiều công ty, thậm chí nhiều ngành kinh tế, tài sản vô hình gần như là toàn bộ tài sản. Ví dụ: Giá trị tài sản vô hình chiếm 98% tổng tài sản của Microsoft, 99% giá trị tài sản của Yahoo... Ngày nay, sự cạnh tranh giữa các công ty nhiều khi chính là sự cạnh tranh tạo ra nhiều giá trị vô hình hơn. Trong khi đó, ở Vieät Nam, rất đáng tiếc, định giá thương hiệu vẫn còn là một vấn đề quá mới mẻ. Cách đây ít năm, cộng đồng doanh nghiệp Vieät Nam đã "tròn xoe" mắt khi thấy phía đối tác nước ngoài đề nghị mua thương hiệu P/S với giá 5 triệu USD, thương hiệu Dạ Lan với giá hơn 1 triệu USD... Vậy mà trong quá trình cổ phần hóa, chuyển đổi sở hữu, mua bán, sáp nhập... đang diễn ra ồ ạt hiện nay, nhiều doanh nghiệp Nhà nước có những thương hiệu tương đối có uy tín nhưng lại không biết tính thành tiền như thế nào. Người ta rất chi li trong việc tính giá một ngôi nhà, một chiếc xe, một cỗ máy... nhưng lại "cho không biếu không" những thương hiệu dày công vun đắp hàng chục năm. Thương hiệu Vinamilk đã không hề được tính thành tiền. Trong phương án đấu giá thuỷ điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh vừa qua cũng như Phả Lại, Thác Bà sắp tới, giá trị thương hiệu cũng không được tính tới. Ông Phạm Đình Chướng thừa nhận, trong toàn bộ hệ thống chính sách về sở hữu trí tuệ ở nước ta còn thiếu hẳn một mảng lớn quy định về cách xác định giá trị thương hiệu doanh nghiệp. Cũng như chưa có một cơ quan nào đứng ra nghiên cứu phát triển tài sản sở hữu trí tuệ. 36 Sự thiếu hụt này sẽ gây ra những tổn thất nghiêm trọng đối với Nhà nước và các doanh nghiệp - một tổn thất không “vô hình” chút nào. Đánh giá giá trị tài sản Nhö ñaõ trình baøy ôû treân, hieän nay caùc doanh nghieäp ñöôïc thaåm ñònh giaù trò chuû yeáu döïa treân phöông phaùp taøi saûn. Tuy nhieân khi thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò caùc taøi saûn hieän coù cuûa doanh nghieäp cuõng gaëp raát nhieàu baát caäp. Tröôùc heát laø vieäc ñònh giaù taøi saûn coá ñònh höõu hình - Moät ví duï cuï theå laø vieäc thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Haûi Phoøng vöøa qua : Quá trình đánh giá lại, đối với tài sản là nhà cửa, vật kiến trúc, địa phương sử dụng Quyết định số 31/QĐ-UB ngày 5/10/1998 của UBND thành phố phê duyệt đơn giá chuẩn và tỷ lệ phần trăm chất lượng còn lại của công trình; đối với tài sản là máy móc, thiết bị, phương tiện vận tải, sử dụng kết quả thẩm định chất lượng hàng hoá của Chi cục tiêu chuẩn đo lường chất lượng thuộc Sở Khoa học - công nghệ và tính toán theo quy định về cách tính giá trị thực tế của tài sản. Tuy nhiên cho đến nay, việc xác định tỷ lệ phần trăm chất lượng còn lại của cả nhà cửa vật kiến trúc, hay máy móc thiết bị và phương tiện còn lại vẫn chưa có cách tính khoa học, phản ánh thực tế đã xảy ra. Đơn cử như trong quyết định của thành phố về phê duyệt đơn giá chuẩn đối với dạng nhà xây dựng có quy định thời gian sử dụng để làm căn cứ tính chất lượng còn lại, nhưng thực tế chất lượng còn lại ở những khu vực địa lý khác nhau thì chất lượng còn lại cũng khác nhau. Cụ thể như nhà cửa của DN đóng tại khu vực sát biển không thể như trong khu vực nội đô vì ảnh hưởng của gió biển, hay việc sử dụng các phương tiện nói chung của các DN cũng có nơi mang tính đặc trưng như DN làm nghề xây dựng phải thi công những công trình ở miền núi, hải đảo.... Vì vậy, trong trường hợp này, các căn cứ trên vẫn mang tính ước lệ và thoả thuận giữa cơ quan thẩm định với DN. - Thöïc teá ôû caùc toå chöùc ñònh giaù thaønh phoá Hoà Chí Minh : Theo quy ñònh hieän haønh, khi ñaùnh giaù giaù trò taøi saûn, nhaø thaåm ñònh töï xaùc ñònh giaù trò taøi saûn hoaëc döïa vaøo yù kieán cuûa nhöõng chuyeân gia thaåm ñònh khaùc. Tuy nhieân theo khaûo saùt 37 thöïc teá, nhaø thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp khi thaåm ñònh giaù trò taøi saûn höõu hình thöôøng döïa treân nhöõng nhaän ñònh chuû quan, thaäm chí aùp duïng ngay tyû leä toái thieåu maø Thoâng tö 126 ñeà caäp laø 20% treân giaù trò soå saùch maø khoâng coù keát quaû thaåm ñònh cuûa caùc chuyeân gia thaåm ñònh giaù taøi saûn . Khó khăn trong việc định giá tài sản vô hình Một số DNNN lớn, hoạt động tốt như Bảo Minh, Vietcombank đã có kế hoạch cổ phần hoá trong năm nay và những năm tới đây. Các DNNN này đều có thương hiệu và tên tuổi nổi tiếng, tài sản vô hình có thể có giá trị không kém tài sản hữu hình. Mặc dù Bộ Tài chính đã quy định công thức tính giá trị lợi thế kinh doanh của các DNNN (dựa trên giá trị tài sản trên sổ sách và tỷ lệ lợi nhuận bình quân của doanh nghiệp), các công thức này khó áp dụng trên thực tế. Vấn đề này đặc biệt nghiêm trọng đối với các DNNN lớn trong các ngành dịch vụ như bảo hiểm, ngân hàng, tư vấn. Nhiều quan điểm cho rằng phương pháp định giá tốt nhất trong những trường hợp này là đấu giá công khai. Song một số DNNN lo ngại rằng đấu giá công khai sẽ chỉ thu hút các nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ chứ không giúp họ đạt được mục tiêu chính khi cổ phần hoá là đem lại những định chế đầu tư chiến lược để đóng góp kinh nghiệm quản lý và chiến lược kinh doanh cho doanh nghiệp. Vì thế, còn rất nhiều tranh luận xung quanh việc tìm ra giải pháp định giá tài sản vô hình phù hợp, đặc biệt là đối với các DNNN lớn. Đối với việc tính toán giá trị lợi thế của DN được thực hiện theo quy định tại các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính, nhưng số DN có giá trị là lợi thế DN không nhiều vì hầu hết các DN địa phương quy mô nhỏ, hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh không cao. Mặt khác, việc tính toán xác định giá trị tài sản vô hình như giá trị lợi thế DN được tính toán căn cứ vào kết quả sản xuất kinh doanh của DN, có đối chiếu so sánh với lãi suất trái phiếu Chính phủ, nhưng thực tế ở một số DN có kết quả kinh doanh không sát thực, phần lớn rơi vào các DN hoạt động trong lĩnh vực thương mại, xây dựng đã sử dụng phương pháp khoán. 38 Tranh luận quanh vấn đề tính giá trị quyền sử dụng đất (QSDĐ) khi định giá Đối với việc tính toán giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị DN cổ phần hoá thì hầu như không có, vì theo quy định của Nghị định 64 và Nghị định 87 của Chính phủ về chuyển DNNN thành công ty cổ phần quy định thì DN được quyền lựa chọn hình thức thuê đất hoặc hình thức giao đất. Qua kết quả xác định giá trị DN cổ phần hoá của Hải Phòng thì việc tính toán các tài sản hữu hình là nguồn chủ yếu làm tăng giá trị tài sản của DN. QSDĐ của nhiều DNNN tính theo giá thị trường là rất lớn, thậm chí có thể còn lớn hơn cả giá trị của tất cả các tài sản khác của doanh nghiệp. Nếu không tính đến giá trị QSDĐ thì DNNN có thể bị định giá quá thấp. Vì vậy, Nhà nước đã có chủ trương thực hiện tính giá trị QSDĐ khi định giá DNNN để cổ phần hoá. Tuy nhiên, thực hiện chủ trương này trên thực tế còn rất khó khăn do thiếu những quy định cụ thể, chưa có thị trường cũng như các tổ chức định giá chuyên nghiệp. Lãnh đạo các DNNN chuẩn bị cổ phần hóa thường không đồng tình với chính sách tính giá trị QSDĐ khi định giá để cổ phần hóa vì làm như vậy sẽ đẩy giá cổ phần của các DNNN cổ phần hóa lên quá cao, làm cho họ bất lợi hơn các doanh nghiệp khác và không hấp dẫn các nhà đầu tư tiềm năng. Các doanh nghiệp nhà nước và tư nhân khác, theo Luật Đất đai sửa đổi, vẫn được quyền lựa chọn hình thức thuê đất nên không phải tính giá trị QSDĐ vào giá trị doanh nghiệp, do đó hấp dẫn các nhà đầu tư hơn. Việc tính giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị DN theo quy định của Nghị định 187 chưa đồng bộ với Nghị định hướng dẫn về thi hành Luật Đất đai, đó là tính giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị DN. Liên quan đến mặt bằng đất đai khi tính giá trị DN hiện vẫn còn tồn tại, cụ thể là chưa có phương pháp tính lợi thế về quyền thuê đất và thuê nhà tại những địa điểm thuận lợi, các vị trí đắc địa. Định giá phần góp vốn của DNNN trong liên doanh Nhiều DNNN có vốn góp tham gia liên doanh (LD) đang gặp khó khăn trong việc xác định giá trị phần vốn góp này khi cổ phần hoá. Trong nhiều trường hợp, DNNN 39 góp vốn bằng QSDĐ, và một số DNNN giờ đây thừa nhận rằng QSDĐ đó có thể đã được định giá quá cao khi thành lập LD. Một vấn đề khác là phần lớn các LD đều phát sinh lỗ trong những năm đầu hoạt động, do vậy nếu tính giá trị phần vốn góp tại thời điểm DNNN cổ phần hoá thì phần vốn góp đó thường bị thấp hơn so với số liệu ban đầu khi thành lập LD. Trong những trường hợp này, cơ quan tài chính không chấp nhận xác định giá trị phần vốn góp LD theo sổ sách tại thời điểm cổ phần hoá nhưng cũng chưa tìm ra được một giải pháp định giá nào hợp lý. Hiện nay có rất nhiều DNNN có vốn góp LD với nước ngoài chưa thể cổ phần hoá vì lý do này. Đối với hình thức giao, bán DNNN, việc xác định giá trị DN được thực hiện về cơ bản tương tự như các DN thực hiện cổ phần hoá, quá trình xử lý linh hoạt hơn, đặc biệt đối với các trường hợp khi tính toán không còn vốn để giao, bán thì cách xử lý là tính giá trị san lấp mặt bằng, tăng giá trị nhà cửa vật kiến trúc trên đất trên cơ sở thống nhất của DN. Riêng trường hợp thí điểm bán đấu giá DNNN được Thủ tướng Chính phủ cho phép, giá khởi điểm bán DN đưa lên sàn đấu giá là giá trị DN thể hiện trên sổ sách kế toán. Đối với những DN thực hiện cổ phần hoá là đối tác trong nước tham gia liên doanh, ngoài tồn tại là xử lý phần vốn góp liên doanh, trong trường hợp DN sau cổ phần hoá không muốn kế thừa hoạt động liên doanh do giá trị lớn, trong khi đối tác nước ngoài lại không đồng ý thay đổi đối tác. Còn trường hợp là DN kế thừa hoạt động liên doanh phải tính lại vốn góp liên doanh theo quy định tại Điều 20 của Nghị định 187, nhưng vốn góp của DN là giá trị quyền sử dụng đất đã ghi trong giấy phép đầu tư thì xử lý thế nào, thời điểm phải tính lại giá đất là thời điểm xác định giá trị DN hay thời điểm thẩm định giá trị DN... Cũng theo quy định của Nghị định 187 thì việc xác định giá trị thực tế của DN là căn cứ để xác định giá khởi điểm bán cổ phần, tuy nhiên trong trường hợp số cổ phần đưa ra ngoài để bán đấu giá thì việc giảm giá trị DN cổ phần hoá được thực hiện như thế nào, thẩm quyền giải quyết ra sao khi cổ phần hoá... đều chưa có hướng dẫn giải quyết. 40 b. Phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn Phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn ñöôïc xaùc ñònh döïa treân cô sôû thu ñöôïc töø hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh trong töông lai cuûa doanh nghieäp. Caùch tính naøy ñöôïc coi laø seõ laøm chính xaùc hôn giaù trò cuûa caùc coâng ty ñang hoaït ñoäng coù hieäu quaû vaø khaû naêng phaùt trieån trong töông lai, ñaëc bieät laø caùc ñôn vò ñang hoaït ñoäng trong lónh vöïc dòch vuï, baûo hieåm...Vieäc aùp duïng phöông phaùp naøy cuõng seõ giaûi quyeát ñöôïc moät phaàn caùc vöôùng maéc trong xaùc ñònh lôïi theá thöông maïi cuûa doanh nghieäp, taïo ñoä chính xaùc cuûa giaù trò doanh nghieäp, ñaëc bieät laø nhöõng ñôn vò ñang laøm aên coù laõi, thöông hieäu vaø thò phaàn treân thò tröôøng. Ñeå coù theå aùp duïng phöông phaùp naøy, caùc doanh nghieäp caàn xaùc ñònh ñöôïc nhöõng thoâng tin chuû yeáu töø tyû suaát lôïi nhuaän cuûa 3-5 naêm lieàn keà vaø döï kieán trong 5 –10 naêm töông lai, tyû leä taêng tröôûng, heä soá ruûi ro ...Ñaây laø nhöõng thoâng tin khoâng theå thieáu khi aùp duïng phöông phaùp naøy. Tuy nhieân, theo oâng Traàn Vieät Ñöùc, Giaùm ñoác tö vaán Coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam, vieäc xaùc ñònh nhöõng thoâng tin treân hieän nay raát khoù khaên vaø maát nhieàu thôøi gian. Thaäm chí nhieàu döõ lieäu treân ñeå coù theå chính xaùc phaûi do tính toaùn cuûa chuyeân gia. Vôùi nhöõng yeâu caàu khaù phöùc taïp cuûa phöông phaùp treân neân treân thöïc teá chöa ñöôïc aùp duïng roäng raõi. Beân caïnh ñoù, do taâm lyù ñaïi boä phaän doanh nghieäp khoâng muoán giaù trò ñöôïc ñaùnh giaù cao vì sôï khoù baùn coå phaàn cuõng nhö baát lôïi trong vieäc phaân chia coå phaàn öu ñaõi trong noäi boä doanh nghieäp. “Ngoaøi ra, keát quaû cuûa phöông phaùp naøy döïa nhieàu vaøo nhöõng döï ñoaùn kinh doanh trong töông lai, trong khi ñoù, khoâng coù gì ñeå ñaûm baûo trong tình hình bieán ñoäng veà caùc chính saùch nhö hieän nay” Oâng Ñöùc noùi. Söï phöùc taïp cuûa phöông phaùp treân ñaõ khieán nhieàu doanh nghieäp choïn caùch tính theo giaù trò taøi saûn. Song nhöôïc ñieåm lôùn nhaát laïi laø khoâng tính ñöôïc lôïi theá kinh doanh cuûa doanh nghieäp nhö ñaõ neâu ôû treân. 41 2.4.2.4 Về moät soá qui ñònh khaùc veà cổ phần hóa có thể gây trở ngaïi cho việc định giá - Rất nhiều DNNN phàn nàn rằng các quy định về xác định giá trị các khoản phải thu khó đòi của Bộ Tài chính là quá cứng nhắc, ví dụ như chỉ được phép xoá nợ khi chứng minh được con nợ đã chết hoặc phá sản. Do vậy, có những DNNN buộc phải tính các khoản phải thu hầu như không có khả năng thu hồi vào giá trị tài sản của doanh nghiệp để cổ phần hoá. Trong khi đó, các ngân hàng thương mại quốc doanh cũng không xóa các khoản nợ đã bị quá hạn hoặc treo cho những DNNN này. Kết quả là những DNNN đó có thể bị định giá quá cao nên gặp rất nhiều khó khăn trong việc huy động cổ đông. - Nhö ñaõ trình baøy ôû treân, muïc ñích thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp hieän nay laø phuïc vuï cho quaù trình coå phaàn hoaù caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Do ñoù quaù trình thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp coøn bò aûnh höôûng do nhöõng haïn cheá cuûa quaù trình thöïc hieän coå phaàn hoaù, cuï theå nhö sau : + Do các quy định hiện hành về bán cổ phiếu giá ưu đãi cho công nhân, quy định lưu giữ cổ phiếu ít nhất trong vòng 3 năm kể từ sau khi cổ phần hoá v.v., việc cổ phần hóa nhiều DNNN cho đến nay đều mang tính "nội bộ", hầu như không thu hút thêm được nhà đầu tư mới, số lượng cổ phần bán cho nhà đầu tư ngoài DNNN chỉ chiếm khoảng 10%. + Soá löôïng nhaø ñaàu tö raát haïn cheá nhö vaäy daãn ñeán nhu caàu thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp khoâng nhieàu, thò tröøông cuûa hoaït ñoäng naøy seõ bò haïn cheá. - Một khó khăn cho công tác định giá là xác định giá trị thiết bị, dây chuyền sản xuất vì không có thị trường để tham khảo. Các thành viên Hội đồng định giá hầu hết lại không có chuyên môn trong hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù. Trong khi đó, hiện nay ở Việt Nam chỉ có 37 thẩm định viên cấp nhà nước và hai trung tâm có đủ thẩm định viên (theo Pháp lệnh về Giá có hiệu lực từ tháng 7 năm 2002). - Toàn bộ chi phí cổ phần hóa, bao gồm cả chi phí định giá theo quy định của Bộ Tài chính là không được phép vượt quá 500 triệu VND. Đây là vấn đề trở ngại đối 42 với những DNNN lớn, ví dụ chi phí định giá cho một DNNN trị giá khoảng 500 tỷ, theo mức cố định hiện hành (0,1%) đã hết 500 triệu, trong khi đó để cổ phần hóa, doanh nghiệp còn cần phải chi trả phí kiểm toán, phí bán đấu giá cổ phiếu, công bố thông tin đại chúng v.v Ñieàu naøy daãn ñeán moät taâm lyù cho caùc doanh nghieäp laø hoï seõ coù khuynh höôùng töï thöïc hieän thaåm ñònh giaù maø khoâng thueâ caùc toå chöùc thaåm ñònh chuyeân nghieäp ñeå haïn cheá chi phí coå phaàn hoaù. Hoï töï laäp ra Hoäi ñoàng thaåm ñònh giaù ñeå xaùc ñònh giaù trò cuûa chính doanh nghieäp cuûa mình. Haäu quaû cuûa vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc ñeà caäp treân ñaây. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 Nhö vaäy hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam nhìn chung coøn nhöõng nhöõng haïn cheá sau : - Veà quaûn lyù vó moâ cuûa Nhaø nöôùc : caùc vaên baûn phaùp luaät ñaõ ban haønh veà thaåm ñònh giaù chöa ñuû ñaùp öùng moïi hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù dieãn ra suoân seû. - Veà cô cheá vaø phöông phaùp thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp thì coù raát nhieàu haïn cheá khieán cho quaù trình thaåm ñònh giaù khoâng thoáng nhaát vaø khoâng phaûn aùnh chính xaùc giaù trò cuûa doanh nghieäp. - Ngoaøi ra thò tröôøng cho hoaït ñoäng naøy coøn haïn cheá vì saûn phaåm cuûa noù laø baùo caùo thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp chöa phuïc vuï ñöôïc cho nhieàu muïc ñích. Treân thöïc teá hieän taïi, thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp phaàn lôùn phuïc vuï cho muïc ñích coå phaàn hoaù doanh nghieäp. Moät soá ít thì phuïc vuï cho muïc ñích baùn doanh nghieäp. Vieäc ñaùnh giaù ñaày ñuû caùc maët haïn cheá laø cô sôû ñeå xaùc ñònh phöông höôùng vaø caùc giaûi phaùp hoaøn thieän coâng taùc naøy. 43 CHÖÔNG 3 MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP CHO QUAÙ TRÌNH XAÙC ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP ÔÛ VIEÄT NAM 3.1 Nhöõng ñoøi hoûi cuûa neàn kinh teá ñoái vôùi hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp Vieät Nam laø thò tröôøng kinh teá ñang phaùt trieån vôùi toác ñoä vöôït baäc, vaø ñang tieán tôùi xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi. Nhu caàu thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ngaøy caøng cao vaø môû roäng cho nhieàu muïc ñích khaùc nhau. Caùc loaïi doanh nghieäp vaø caùc tình huoáng caàn xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp : - DN coå phaàn hoaù : nhu caàu xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp cuûa chuû sôõ höõu (nhaø nöôùc, coâng ty meï, coå ñoâng, cuûa laõnh ñaïo, cuûa nhaân vieân DN) - Doanh nghieäp ñaêng kyù taïi thò tröøông chöùng khoaùn : nhu caàu xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp cuûa coâng ty chöùng khoaùn, caùc nhaø ñaàu tö, ñaàu cô, moâi giôùi thò tröôøng sô caáp vaø thöù caáp - Chuyeån ñoåi voán, hình thöùc sôû höõu ñoái vôùi doanh nghieäp : chuyeån ñoåi voán, nhaân vieân mua laïi DN, tham gia lieân doanh. Trong caùc tình huoáng treân thì nhu caàu xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ñöôïc ñaët ra vôùi taát caû caùc chuû theå tham gia. - Ñaàu tö ngaén vaø daøi haïn treân thò tröøông chöùng khoaùn : xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp caùc möùc giaù treân thò tröôøng ñeå mua baùn caùc coå phieáu, traùi phieáu. - Quaûn trò giaù trò doanh nghieäp : xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ñeå xaùc ñònh möùc sinh lôøi thöïc treân voán ñaàu tö; xaùc ñònh giaù trò taøi saûn taïi töøng thôøi ñieåm cuûa doanh nghieäp; xaùc laäp, thöïc thi chieán löôïc quaûn trò doanh nghieäp nhaèm naâng cao giaù trò treân thò tröøông chöùng khoaùn vaø giaù trò kinh teá cuûa doanh nghieäp; cung caáp coâng cuï quaûn lyù, döï ñoaùn, phaûn öùng ñoái vôùi doanh nghieäp. 44 - Mua baùn saùp nhaäp DN : xaùc ñònh giaù trò DN trong tieán trình trao ñoåi coå phieáu, mua quyeàn kieåm soaùt, saùp nhaäp. Nhu caàu thaåm ñònh ñaët ra ñoái vôùi beân mua, beân baùn, nhaø moâi giôùi… - Nhöôïng baùn taøi saûn, coå phieáu cuûa DN : baùn moät lónh vöïc hoaït ñoäng, baùn toaøn boä DN, baùn coå phieáu, traùi phieáu, ruùt lui khoûi lieân doanh. - Mua baûo hieåm, caáp tín duïng cho DN : toå chöùc taøi chính veà baûo hieåm, ngaân haøng caàn phaûi thaåm ñònh, ñaùnh giaù giaù trò DN tröôùc khi kyù hôïp ñoàng baûo hieåm, tín duïng. - Xaùc ñònh giaù trò DN phuïc vuï nhieäm vuï cho ñieåm saép xeáp caùc DN treân thò tröôøng : nhu caàu xd cô sôû döõ lieäu caùc DN trong töøng lónh vöïc vaø treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Vôùi nhöõng muïc ñích treân ñaây thì thaåm ñònh giaù DN ngaøy caøng trôû neân phoå bieán vaø chuyeân nghieäp hôn. Vì vaäy caàn coù nhöõng giaûi phaùp khaéc phuïc nhöõng khuyeát ñieåm nhö ñaõ neâu ôû chöông 2 ñeå keát quaû thaåm dònh giaù trò DN coù chaát löôïng vaø coù ích hôn. 3.2 Giaûi phaùp ñoái vôùi hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ôû Vieät Nam 3.2.1 Veà quaûn lyù vó moâ cuûa Nhaø nöôùc - Vaán ñeà ñaàu tieân xin ñöôïc ñeà caäp ñeán laø vieäc xaây döïng haønh lang phaùp lyù thoáng nhaát vaø phaùt trieån phuø hôïp vôùi tình hình kinh teá Vieät Nam, taïo nieàm tin cho caùc nhaø ñaàu tö . Heä thoáng luaät phaùp Vieät Nam voán coù nhöõng quy ñònh choàng cheùo vaø maâu thuaãn vôùi nhau ñaõ gaây khoù khaên cho caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Theâm vaøo ñoù vieäc caùc vaên baûn phaùp luaät ñöôïc thay theá thöôøng xuyeân vaø khoâng thoáng nhaát ôû nhieàu lónh vöïc coù lieân quan ñaõ taïo neân taâm lyù deø daët khi ra quyeát ñònh cuûa chuû ñaàu tö vaø cuûa daân chuùng. 45 Gaàn ñaây haøng loaït caùc vaên baûn luaät môùi ñöôïc ban haønh thay theá caùc boä luaät cuõ nhö : Luaät Doanh nghieäp Nhaø nöôùc, caùc luaät thueá , luaät keá toaùn, luaät ñaát ñai …cuõng ñaõ khaéc phuïc nhöõng baát caäp cuõ, tuy nhieân trong quaù trình thöïc hieän vaãn gaëp nhöõng khoù khaên nhaát ñònh. - Vaán ñeà thöù hai : Nhaø nöôùc caàn phaûi taïo moät thò tröôøng roäng lôùn cho hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp, cuï theå nhö sau thoâng qua caùc hoaït ñoäng sau: + Thuùc ñaåy nhanh quaù trình coå phaàn hoaù cuûa caùc doanh nghieäp Nhiệm vụ cổ phần hoá DNNN trong năm 2005 và 2006 là rất nặng nề với gần 1.500 DN và các Tổng công ty Nhà nước, nhưng số lượng các nhà tư vấn theo danh sách Bộ Tài chính công bố còn ít, hơn nữa năng lực của họ coøn haïn cheá, nhất là khi xây dựng phương án ở các Tổng công ty, doanh nghiệp lớn khi cổ phàn hoá. Vì vậy những doanh nghiệp có số lượng cổ phiếu bán ra ít, họ sợ phải xếp hàng chờ. Do ñoù caàn phaûi phaùt trieån löïc löôïng tö vaán chuyeân nghieäp hôn, coù chuyeân moân cao ñeå coù theå giuùp ñôõ caùc doanh nghieäp thöïc hieän quaù trình coå phaàn hoaù nhanh choùng vaø hieäu quaû hôn. + Ngoaøi ra Nhaø nöôùc caàn ñẩy mạnh tuyên truyền giải thích cho quần chúng nhân dân, các nhà đầu tư về những chính sách mới của Đảng và Chính phủ để họ tích cực hưởng ứng. + Các DN khi thực hiện cổ phần hoá phải công khai hoá rộng rãi, tạo điều kiện cho dân chúng tiếp nhận thông tin để tham gia đấu giá. + Cũng cần suy nghĩ để có được cơ quan giám sát tổ chức đấu giá (báo hiệu bằng cách thức nào) cuõng nhö coâng khai baùo caùo thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ñeå nhaø ñaàu tö tin töôûng maø ra nhöõng quyeát ñònh ñaàu tö. - Vaán ñeà tieáp theo laø tập trung thực hiện tốt NĐ 187/CP vaø NÑ 101/2005/CP- NÑ, trong quá trình đó cần theo dõi bổ sung và khắc phục những vấn đề bất hợp lý. 46 Tieáp tuïc ban haønh nhöõng chuaån möïc veà ñònh giaù ñeå hoaøn thieän heä thoáng phaùp lyù cho hoaït ñoäng naøy. Việt Nam là thành viên của Hiệp hội Thẩm định giá ASEAN và tham gia vào Uỷ ban chuẩn mực quốc tế về thẩm định giá với tư cách là Hội viên thông tấn. Như vậy đương nhiên hoạt động thẩm định giá của nước ta phải theo thông lệ quốc tế. Nguyên tắc cao nhất mà các nước tham gia tổ chức thẩm định giá khu vực và quốc tế là phải tuân theo hệ thống tiêu chuẩn thẩm định giá quốc tế. Ví dụ Hiệp hội thẩm định giá ASEAN đã khẳng định "Tiêu chuẩn thẩm định giá ASEAN thừa nhận những nguyên tắc và khái niệm cũng như tiêu chuẩn của Uỷ ban tiêu chuẩn thẩm định giá quốc tế". Là một thành viên của Hiệp hội, Việt Nam cũng phải thừa nhận những nguyên tắc và khái niệm cũng như những tiêu chuẩn của Uỷ ban Tiêu chuẩn định giá quốc tế đã ban hành như là một khuôn khổ hướng dẫn để xây dựng hệ thống, tiêu chuẩn thẩm định giá của mình. Những tiêu chuẩn ấy phải phù hợp với điều kiện phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN nói chung, nghề thẩm định giá nói riêng và phù hợp với hệ thống luật pháp, trình độ, kinh nghiệm và thực tiễn công tác thẩm định giá ở nước ta. - Cuoái cuøng laø tieáp tuïc môû caùc lôùp ñaøo taïo caùc thaåm ñònh vieân chuyeân nghieäp cuõng nhö toå chöùc caùc kyø thi ñeå caáp baèng thaåm ñònh vieân, cung caáp moät löïc löôïng nhaân söï huøng haäu vaø chaát löôïng cao cho hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù noùi chung ôû Vieät Nam. Giaùo trình ñaøo taïo caàn keát hôïp vôùi taøi lieäu quoác teá ñeå caäp nhaät nhöõng thoâng tin môùi nhaát vaø tieáp thu nhöõng kinh nghieäm thöïc teá cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi vaø khu vöïc. Baûo ñaûm ñaøo taïo ra nhöõng thaåm ñònh vieân chuyeân nghieäp, coù trình ñoä chuyeân moân vaø khaû naêng taùc nghieäp cao. 3.2.2 Veà cô cheá thöïc hieän - Caàn quy ñònh cuï theå hôn traùch nhieäm phaùp lyù cuûa baùo caùo thaåm ñònh giaù taøi saûn. Vieäc aùp duïng tyû leä söû duïng coøn laïi cuûa taøi saûn theo ñaùnh giaù chuû quan 47 nhö ñaõ neâu treân laø khoâng phuø hôïp. Trong moïi tröôøng hôïp ñònh giaù taøi saûn caàn coù keát quaû ñaùnh giaù chuyeân moân cuûa caùc thaàm ñònh vieân. - Về tổ chức thực hiện, cần xem xét lại quy định đối với DN có giá trị tài sản từ 30 tỷ đồng trở lên thì phải thuê tổ chức định giá thực hiện xác định giá trị DN mà nên khuyến khích các DN thực hiện cổ phần hoá đều do các tổ chức tài chính trung gian định giá. Cần phải bỏ cơ chế định giá theo hình thức thành lập Hội đồng định giá. Ñịnh giá doanh nghiệp là một công việc rất khó, đòi hỏi phải có kiến thức chuyên môn sâu, có kinh nghiệm. Những thành viên của Hội đồng định giá theo quy định hiện hành đa phần là công chức nhà nước không có chuyên môn sâu, vì vậy không thể xác định được giá trị tài sản của doanh nghiệp một cách hiệu quả được Caàn thực hiện định giá thông qua các công ty tài chính kế toán, kiểm toán kể cả trong và ngoài nước, công ty chứng khoán, Trung tâm thẩm định giá và các tổ chức có khả năng định giá để hạn chế sự can thiệp của cơ quan hành chính nhà nước, nâng cao tính công khai minh bạch trong hoạt động định giá theo cách chuyên nghiệp, tạo điều kiện đẩy nhanh quá trình cổ phần hóa DNNN. Ñoái vôùi vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp cuûa caùc Toång coâng ty, hay caùc coâng ty lôn, caùc coâng ty coù hoaït ñoäng phöùc taïp nhö : taøi chính, baûo hieåm, tín duïng …roõ raøng laø trình ñoä naêng löïc cuûa caùc thaåm ñinh giaù Vieät Nam coøn nhieàu haïn cheá. Vì vaäy caàn coù söï keát hôïp cuûa caùc chuyeân gia thaåm ñònh giaù nöôùc ngoaøi. Do ñoù taùc giaû luaän vaên thaáy caàn thieát cho pheùp vaø khuyeán khích söï hôïp taùc giöõa caùc toå chöùc thaåm ñònh trong vaø ngoaøi nöôùc cuõng nhö cho pheùp caùc toå chöùc thaåm ñònh giaù nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng ôû Vieät Nam. Ñieàu naøy cuõng coù lôïi cho ngaønh thaåm ñònh giaù Vieät Nam vì söï xuaát hieän caùc coâng ty thaåm ñònh giaù nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng taïi Vieät Nam seõ giuùp ñaåy nhanh chaát löôïng cuûa ngaønh thaåm ñònh giaù. Caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi sang laøm vieäc ôû Vieät Nam seõ mang theo nhöõng kyõ thuaät tieân tieán, truyeàn ñaït nhöõng kinh nghieäm quyù 48 baùu öùng duïng ngay trong thò tröôøng VN. Hoï seõ laø ngöôøi ñaøo taïo ra theá heä caùc thaåm ñònh vieân coù chuyeân moân cao ngay taïi Vieät Nam. Ngoaøi ra vieäc xuaát hieän cuûa caùc coâng ty nöôùc ngoaøi seõ taêng tính caïnh tranh cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc, buoäc hoï phaûi töï hoaøn thieän vaø phaùt trieån doanh nghieäp cuûa mình ñeå coù teåh toàn taïi trong neàn kinh teá. 3.2.3 Veà phöông phaùp thöïc hieän thaåm ñònh giaù Về mặt kỹ thuật, tuy trên thế giới có nhiều phương pháp định giá nhưng Bộ Tài chính chỉ höôùng daãn hai phương pháp định giá là (1) tài sản ròng và (2) dòng tiền chiết khấu. Hai phương pháp này được quy định kèm theo các công thức tính toán cố định. Điều này hạn chế việc tìm kiếm và áp dụng những phương pháp định giá phù hợp hơn. Neáu chuùng ta vaãn söû duïng hai phöông phaùp naøy ñeå thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp thì phaûi khaéc phuïc nhöõng khoù khaên cô baûn ñaõ neâu ra ôû treân. 3.2.3.1 Phöông phaùp taøi saûn Neáu söû duïng phöông phaùp taøi saûn ñeå xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp thì caàn phaûi coù nhöõng nguyeân taéc chuaån möïc ñeå naâng cao chaát löôïng thaåm ñònh giaù taøi saûn Ñoái vôùi taøi saûn coá ñònh höõu hình : Caùc toå chöùc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp caàn phaûi yù thöùc ñöôïc naêng löïc cuûa mình, khi caàn phaûi keát hôïp vôùi keát quaû töø chuyeân gia thaåm ñònh giaù taøi saûn khaùc Thaåm ñònh vieân giaù trò doanh nghieäp döïa vaøo yù kieán, keát quaû coâng vieäc cuûa thaåm ñònh vieân khaùc hay caùc nhaø chuyeân moân khaùc laø ñieàu bình thöôøng trong thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp. Moät VD thöôøng thaáy laø döïa vaøo keát quaû thaåm ñònh giaù trò baát ñoäng saûn ñeå thaåm ñònh giaù caùc thaønh phaàn baát ñoäng saûn ñeå thaåm ñònh giaù caùc thaønh phaàn baát ñoäng saûn thuoäc sôû höõu cuûa doanh nghieäp. Khi döïa vaøo yù kieán, keát quaû thaåm ñònh khaùc hoaëc caùc chuyeân gia khaùc, thaåm ñònh vieân giaù trò doanh 49 nghieäp caàn tieán haønh caùc böôùc thaåm tra ñeå baûo ñaûm raèng caùc dòch vuï ñoù ñöôïc thöïc hieän moät caùch chuyeân nghieäp, caùc keát luaän hôïp lyù vaø ñaùng tin caäy. Khi thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò taøi saûn coá ñònh höõu hình, nhaø thaåm ñònh caàn phaûi tuaân theo nhöõng nguyeân taéc vaø nhöõng phöông phaùp phuø hôïp ñeå xaùc ñònh giaù trò taøi saûn, khoâng söû duïng nhöõng tyû leä chung chung, khoâng caên cöù ñeå öôùc tính. Ñoái vôùi taøi saûn coá ñònh voâ hình : - Nhaø nöôùc caàn thaønh laäp moät cô quan chuyeân moân nghieân cöùu veà caùch xaùc ñònh taøi saûn sôû höõu trí tueä, cuõng nhö giaù trò thöông hieäu, ñoàng thôøi ban haønh caùc vaên baûn coù lieân quan veà caùch xaùc ñònh giaù trò sôû höõu trí tueä. Sôû höõu trí tueä laø moät taøi saûn voâ hình, ôû moät soá loaïi hình doanh nghieäp thì taøi saûn naøy coù giaù trò raát lôùn vaø ñaùng keå trong toång taøi saûn cuûa doanh nghieäp (nhö doanh nghieäp kieåm toaùn, baûo hieåm…). Vieäc xaùc ñònh ñöôïc giaù trò cuûa taøi saûn trí tueä seõ giuùp cho vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp chính xaùc hôn. - Trên cơ sở thực tế và những tồn tại, vướng mắc ñaõ đặt ra, Bộ Tài chính caàn xem xét, bổ sung phương pháp tính lợi thế về quyền thuê đất và quyền thuê nhà, đồng thời có văn bản hướng dẫn cụ thể về cách xử lý vốn góp liên doanh. - Trong khi chôø ñôïi quy ñònh môùi cuûa nhaø nöôùc thì coù theå tham vaán yù kieán cuûa chuyeân gia cuõng nhö caùc kinh nghieäm nöôùc ngoaøi, ñaêng kyù phöông phaùp tính toaùn vôùi cô quan thaåm ñònh giaù. 3.2.3.2 Phöông phaùp chieát khaáu doanh nghieäp Theo quy ñònh hieän haønh, coâng thöùc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp theo phöông phaùp chieát khaáu doanh nghieäp laø coá ñònh. Caên cöù ñeå xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp theo phöông phaùp naøy laø : - Baùo caùo taøi chính cuûa DN trong 5 naêm lieàn keà tröôùc khi xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. 50 - Phöông aùn hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp coå phaàn hoaù töø 3 ñeán 5 naêm sau khi chuyeån thaønh coâng ty coå phaàn. - Laõi suaát traû tröôùc cuûa traùi phíeâu Chính phuû coù töø haïn töø 10 naêm trôû leân ôû thôøi ñieåm gaàn nhaát vôùi thôøi ñieåm xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp vaø heä soá chíeât khaáu doøng tieàn cuûa doanh nghieäp. - Giaù trò quyeàn söû duïng ñaát ñoái vôùi dieän tích ñaát ñöôïc giao. Vì vaäy doanh nghieäp caàn xaùc ñònh chính xaùc döõ lieäu quaù khöù vaø töông lai ñeå coù nhöõng öôùc tính phuø hôïp, töø ñoù môùi coù keát quaû giaù trò doanh nghieäp chính xaùc ñöôïc. Treân theá giôùi, coù nhieàu moâ hình aùp duïng phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn (DCF). Moâ hình DCF cuûa doanh nghieäp ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát trong thöïc teá. Moâ hình lôïi nhuaän kinh teá thì ngaøy caøng aùp duïng phoå bieán hôn. Lôïi theá cuûa phöông phaùp naøy laø noù ñaõ chæ ra ñöôïc moät coâng ty coù taïo ra ñöôïc chi phí voán hay khoâng. Quan troïng laø noù ñaõ chæ ra raèng keát quaû cuûa 2 moâ hình treân ñeàu coù cuøng moät keát quaû, vì theá vieäc choïn löïa moâ hình naøo tuyø vaøo ngöôøi söû duïng. Ngoaøi ra coøn coù moâ hình giaù trò hieän giaù coù ñieàu chænh (APV) vaø moâ hình voán DCF. Nhöõng moâ hình naøy ñöôïc öùng duïng trong nhöõng tröôøng hôïp cuï theå. VD, moâ hình voán DCF thích hôïp nhaát cho nhöõng toå chöùc taøi chính nhö ngaân haøng vaø coâng ty baûo hieåm. Moâ hình APV thì höõu duïng hôn trong vieäc xaùc ñònh giaù trò caùc coâng ty vôùi nhieàu thay ñoåi trong caáu truùc voán, nhö muïc tieâu ñaåy maïnh ñoøn baåy taøi chính. Hai moâ hình naøy coù cuøng keát quaû nhö moâ hình voán DCF vaø moâ hình DCF doanh nghieäp. Quy trình cuï theå ñeå thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp theo phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn, taùc giaû luaän vaên seõ trình baøy moät phaàn rieâng bieät döôùi ñaây. 51 3.2.3.3 Caàn aùp duïng phong phuù caùc phöông phaùp thaåm ñònh giaù doanh nghieäp khaùc Các DN coù nhu caàu thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp thuộc rất nhiều ngành nghề khác nhau; mỗi ngành, lĩnh vực có những đặc thù riêng của mình với các yếu tố quyết định giá trị khác nhau và điều quan trọng là phải lựa chọn được phương pháp định giá phù hợp. Ví dụ đơn giản là cách định giá một doanh nghiệp trong ngành bất động sản phải khác nhiều với cách định giá một doanh nghiệp trong ngành công nghệ thông tin. Hai phương pháp định giá được áp dụng theo quy định hiện hành của Bộ Tài chính đều có những điểm yếu nhất định: Phương pháp định giá dựa trên giá trị tài sản thì không phản ánh được khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Phương pháp chiết khấu dòng tiền được sử dụng phổ thông hơn, song đây là một phương pháp kỹ thuật rất phức tạp và chỉ có thể sử dụng một cách hiệu quả nếu hội đủ những thông tin mà nhiều khi chỉ có được ở những nền kinh tế phát triển. Một điều quan trọng khác khi sử dụng phương pháp này làm sao xác định được dòng tiền tương lai một cách chuẩn xác và chắc chắn – điều này đòi hỏi rất nhiều kỹ năng chuyên sâu. Hơn nữa, cần lưu ý rằng phương pháp này không tính được giá trị thương hiệu. Taùc giaû luaän vaên hoàn toàn hiểu nỗi băn khoăn của những DNNN lớn sắp cổ phần hoá như Vietcombank hay Bảo Minh khi những doanh nghiệp này có ý kiến là họ chưa thực sự nhất trí với việc sử dụng phương pháp dòng tiền chiết khấu để định giá và mong muốn tìm được một phương pháp khác phù hợp hơn. Trên thế giới có những phương pháp định giá khác có thể cân nhắc áp dụng Ví dụ như phương pháp "các công ty có thể so sánh". Phương pháp này, nói một cách đơn giản là thu thập dữ liệu của một số các công ty tương tự – là những công ty đang được niêm yết hoạt động trong cùng ngành nghề và cùng một quy mô để phân tích, điều chỉnh và từ đó đưa ra một mức giá so sánh phù hợp. 52 Moät phöông phaùp nöõa coù theå ñöôïc aùp duïng laø ñaáu giaù doanh nghieäp. Định giá không phải là một môn khoa học chính xác. Các phương pháp định giá hoặc là dựa trên thông tin quá khứ, hoặc là dựa trên dự đoán về tương lai. Phương pháp dựa trên thông tin quá khứ có thể không phản ánh được hiện tại và tương lai, còn phương pháp dựa trên suy đoán về tương lai thì phụ thuộc vào độ chính xác của suy đoán. Cách duy nhất để hạn chế những điểm yếu này là chào bán trên thị trường công khai. Nhà nước khi bán tài sản đương nhiên mong muốn đảm bảo rằng người mua trả gần tới giá trị thực và do đó muốn áp dụng một số kỹ thuật định giá tiêu chuẩn. Tuy nhiên, điều này rất khó thực hiện được ở những thị trường như Việt Nam khi mà quyeàn söû duïng ñaát thường chiếm một phần lớn giá trị của DNNN, trong khi đó không có thông tin thị trường để xác định được giá trị của quyeàn söû duïng ñaát. Thöïc teá ôû Vieät Nam hieän naøy, trong quaù trình coå phaàn hoaù doanh nghieäp naøh nöôùc, Nhà nước phải thực hiện hai vai trò không tương thích.: + Với vai trò là người "quản lý", Nhà nước cần đảm bảo quyền lợi cân bằng giữa người mua cổ phần và lãnh đạo, người lao động của DNNN, vì thế cần định giá DNNN trước khi cổ phần hóa. Nghị định 64/CP hiện hành đã đưa ra những hướng dẫn khá rõ ràng về định giá để cổ phần hóa. + Song Nhà nước còn có vai trò thứ hai, với tư cách là chủ sở hữu tài sản công, là đảm bảo tiền thu được từ quá trình cổ phần hóa được tối đa hóa vì quyền lợi của Nhà nước và cuối cùng là vì quyền lợi của mọi công dân. Khi cổ phần hóa những DNNN lớn hơn, vai trò thứ hai này có ý nghĩa quan trọng hơn. Hai vai troø naøy coù veû maâu thuaãn vôùi nhau vaø vì vaäy Nhaø nöôùc bò nghi ngôø laø khoâng coâng baèng khi thaåm ñònh giaù trò 1 DNNN ñeå coå phaàn hoaù. Giaûi phaùp luùc naøy chính laø mang DN ra ñaáu giaù ñeå thò tröôøng quyeát ñònh giaù trò cuûa noù. Taát nhieân laø quaù trình ñaáu giaù ñöôïc toå chöùc döôùi söï kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc. 53 3.2.4 Veà quy trình xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp cuûa phöông phaùp chieát khaáu giaù trò doanh nghieäp Nhö ñaõ neâu ôû treân, theá giôùi coù raát nhieàu phöông phaùp chieát khaáu giaù trò doanh nghieäp. Nhöng duø aùp duïng moâ hình chíeât khaáu naøo thì quy trình xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp phaûi tuaân theo nhöõng böôùc sau : - Böôùc 1 : Phaân tích hoaøn caûnh lòch söû cuûa coâng ty - Böôùc 2 :Öôùc tính chi phí söû duïng voán. - Böôùc 3 : Döï baùo tình hình - Böôùc 4 : Öôùc tính giaù trò tieáp dieãn - Böôùc 5 : Tính toaùn vaø phaân tích keát quaû Noäi dung cuï theå cuûa töøng böôùc nhö sau Böôùc 1 : Phaân tích hoaøn caûnh lòch söû Böôùc ñaàu tieân trong vieäc ñaùnh giaù moät doanh nghieäp laø phaân tích thoâng tin lòch söû cuûa noù. Hieåu bieát thoâng tin quaù khöù cuûa DN cung caáp moät caùi nhìn caàn thieát trong vieäc ñaùnh giaù vaø phaùt trieån nhöõng döï baùo veà tình hình töông lai (giaû thieát raèng coâng ty coù 1 lòch söû, vaø noù khoâng haún luoân luoân laø giaû ñònh) Phaân tích thoâng tin lòch söû neân taäp trung vaøo nhöõng chæ tieâu phaân tích giaù trò chính, cuï theå laø, tyû leä hoaøn voán vaø tyû leä taêng tröôûng. Tyû leä hoaøn voán ñaàu tö (ROIC) laø moät chæ tieâu ñôn leû tính toaùn giaù trò quan troïng nhaát. Moät DN taïo ra giaù trò cho chuû sôõ höõu chæ khi noù taïo ra tyû leä hoaøn voán ñaàu tö (ROIC) vöôït quaù chi phí söû duïng voán. Tyû leä hoaøn voán ñaàu tö vaø söï töông xöùng veà lôïi nhuaän maø coâng ty ñaàu tö seõ ñieàu khieån doøng tieàn töï do, vaø tieáp theo noù seõ ñieàu khieån caû giaù trò. Phaân tích lòch söû , neáu ñöôïc thöïc hieän toát, laø moät quy trình hôïp nhaát. ROIC vaø söï taêng tröôûng ñöôïc taùch ra thaønh nhöõng nhaân toá caáu thaønh. (VD, ROIC ñöôïc taùch ra thaønh voøng quay voán vaø lôïi nhuaän hoaït ñoäng bieân). Nhöõng tyû leä taøi chính maø 54 khoâng goùp phaàn vaøo vieäc hieåu ROIC vaø söï taêng tröôõng hoaëc laäp laïi nhöõng tyû soá khaùc khoâng ñöôïc söû duïng. VD, vieäc hoaøn voán treân toång taøi saûn (ROA) khoâng ñöôïc söû duïng bôûi vì moïi thöù coù theå nghieân cöùu töø ROA ñaõ ñöôïc toång hôïp vaøo phaân tích ROIC. Ñeå boå sung cho vieäc phaân tích nhöõng nhaân toá giaù trò, chuùng ta neân phaân tích coâng ty töø vieãn caûnh tín duïng hay khaû naêng thanh toaùn. Coâng ty ñang taïo tieàn hay phung phí tieàn ? Coâng ty phaûi vay nôï laø bao nhieâu thì aûnh höôûng ñeán voán? Coâng ty coù an toaøn bieân laø gì neáu tieáp tuïc taøi trôï cho caùc khoaûn nôï cuûa noù? Vieäc thöïc hieän böôùc naøy caàn ñöôïc toå chöùc nhö sau : - Toå chöùc laïi caùc baùo caùo keá toaùn ñeå coù söï phaân tích chieàu saâu vaø ñeå tính ROIC vaø lôïi nhuaän kinh teá. - Tính toaùn doøng tieàn töï do - Phaân tích ROIC vaø phaùt trieån moät vieãn caûnh hôïp nhaát - Phaân tích tình hình tín duïng vaø khaû naêng thanh khoaûn - Tham khaûo vôùi nhöõng vaên baûn nhieàu öu vieät hôn trong vieäc phaân tích tình hình taøi chính Böôùc 2 : Öôùc tính chi phí voán Chuû nôï vaø caùc coå ñoâng mong ñôïi ñöôïc buø ñaép chi phí cô hoäi khi ñaàu tö voán vaøo moät döï aùn kinh doanh naøo ñoù thay vì ñaàu tö vaøo caùc döï aùn khaùc. Chi phí voán bình quaân (WACC) laø tyû leä chieát khaáu, hay giaù trò cuûa tieàn theo thôøi gian ñöôïc söû duïng ñeå chuyeån ñoåi doøng tieàn öôùc tính trong töông lai veà giaù trò hieän taïi. Nguyeân taéc cô baûn quan troïng nhaát ñeå nhaän bieát khi naøo öôùc tính WACC laø vieäc öôùc tính phaûi nhaát quaùn vôùi phöông phaùp ñaùnh giaù chung vaø nhaát quaùn vôùi vieäc xaùc ñònh doøng tieàn ñöôïc chieát khaáu. Ñeå nhaát quaùn vôùi phöông phaùp doøng tieàn chieát khaáu, vieäc öôùc tính chi phí voán caàn phaûi: 55 - Tính chi phí bình quaân cuûa taát caû caùc nguoàn voán goàm Nôï, voán v.v.,- vì doøng tieàn theå hieän löôïng tieàn coù saün ñoái vôùi taát caû caùc nhaø cung caáp voán. - Ñaõ tröø aûnh höôûng cuûa thueá doanh nghieäp - Söû duïng caùc tyû suaát lôïi nhuaän danh nghóa ñöôïc thieát laäp töø tyû suaát thöïc teá vaø möùc laïm phaùt mong ñôïi, vì doøng tieàn mong ñôïi ñöôïc theå hieän theo giaù trò danh nghóa (hoaëc tyû suaát thöïc teá neáu aûnh höôûng cuûa laïm phaùt ñöôïc loaïi tröø khoûi doøng tieàn döï baùo). - Ñieàu chænh caùc ruûi ro maø töøng nhaø cung caáp voán phaûi chòu, vì töøng nhaø cung caáp mong ñôïi möùc thu lôïi nhuaän buø ñaép töông öùng vôùi möùc ruûi ro hoï phaûi chòu. - Söû duïng caùc möùc giaù thò tröôøng ñoái vôùi töøng yeáu toá taøi chính, bôûi vì giaù trò thò tröôøng phaûn aùnh thöïc teá giaù trò cuûa caùc khoaûn nôï taøi chính, trong khi giaù trò soå saùch thì ngöôïc laïi. - Caàn thay ñoåi trong suoát giai ñoaïn döï baùo luoàng tieàn do nhöõng bieán ñoäng veà laïm phaùt, ruûi ro heä thoáng hay caáu truùc voán. Böôùc 3 : Döï Ñoaùn Tình Hình Khoâng ai trong chuùng ta coù theå ñoaùn tröôùc töông lai. Tuy nhieân, vieäc phaân tích caån thaän coù theå mang laïi một định hướng moät Doanh nghiệp nên phaùt trieån nhö theá naøo. Ñoù neân laø muïc tieâu cuûa chuùng ta. Nhöõng böôùc cô baûn caàn thieát ñeå phaùt trieån moät döï baùo taøi chính nhö sau : 1. Quyeát ñònh ñoä daøi vaø möùc ñoä chi tieát cho vieäc döï baùo. Chuùng ta nên áp dụng phương pháp hai giai ñoaïn, moät döï baùo chi tieát ôû moät giai đoạn ngắn hạn ñöôïc tiếp tục theo doõi döï baùo tổng quát trong moät thôøi gian daøi hôn. 56 2. Phaùt trieån moät vieãn caûnh ñöôïc hoaïch ñònh veà tình hình doanh nghieäp trong töông lai, xem xeùt caû nhöõng ñaëc ñieåm ngaønh ngheà laãn nhöõng thuaän lôïi mang tính caïnh tranh cũng như những baát lôïi cuûa DN. 3. Vieãn caûnh ñöôïc hoaïch ñònh thaønh nhöõng döï baùo taøi chính theå hieän qua : baùo caùo thu nhaäp, BCÑKT, báo cáo lưu chuyển tiền tệ, vaø nhöõng nhaân toá taïo giaù trò chính. 4. Phaùt trieån nhöõng kòch baûn thay theá nhöõng tröøông hôïp cô baûn chuùng ta ñaõ phaùt trieån trong böôùc 2 vaø 3. 5. Kieåm tra nhöõng döï baùo toång quaùt (ROIC, keát quaû vaø doanh thu vaø söï taêng tröôûng lôïi nhuaän) nhaèm baûo ñaûm söï nhaát quaùn vaø söï lieân keát caùc hoaïch ñònh cuûa chuùng ta tröôùc ñaây. Böôùc 4 : Öôùc tính giaù trò tieáp dieãn Khaùi nieäm giaù trò tieáp dieãn nhö laø 1 phöông phaùp ñôn giaûn ñeå ñònh giaù doanh nghieäp. Laøm theá naøo ñeå öôùc tính giaù trò tieáp dieãn ? Nhö taùc giaû luaän vaên ñaõ ñeà caäp tröôùc ñaây, doøng tieàn mong ñôïi cuûa doanh nghieäp coù theå ñöôïc taùch ra 2 thôøi kyø vaø giaù trò DN ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: Gía trò = Hieän giaù doøng tieàn trong 1 thôøi kyø döï baùo chính xaùc