Đề tài Sự phát triển của ngành tiểu thủ công nghiệp gốm sứ tỉnh Bình Dương trong thời kỳ từ năm 1986 đến năm 2000

DAÃN LUAÄN ....................................................................................... tr 01 Chöông I VAØI NEÙT VEÀ SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP SAÛN XUAÁT GOÁM SÖÙ BÌNH DÖÔNG 1. Khaùi quaùt veà lòch söû, ñòa danh Bình Döông : .......................................... tr 07 1.1. Teân goïi Bình Döông, lòch söû hình thaønh tænh Bình Döông ................ tr 07 1.2. Vò trí ñòa lyù, daân soá, thoå nhöôõng khí haäu Bình Döông ...................... tr 09 1.3. Ñaëc ñieåm lòch söû phaùt trieån cuûa tænh Bình Döông trong vuøng Ñoàng Nai-Gia Ñònh, Ñoâng nam Boä ............................................................ tr 10 2. Vaøi neùt sô löôïc veà lòch söû hình thaønh vaø phaùt tr ieån cuûa ngaønh saûn xuaát goám söù Bình Döông : ............................................................................... tr 13 2.1. Goám coå treân ñaát Bình Döông ............................................................ tr 13 2.2. Caùc laøng ngheà truyeàn thoáng veà goám söù cuûa Bình Döông ................. tr 15 2.2.1. Laøng ngheà goám Taân Phöôùc Khaùnh-Taân Uyeân ........................... tr 15 2.2.2. Laøng goám söù Laùi Thieâu .............................................................. tr 17 2.2.3. Laøng goám söù Chaùnh Nghóa (Thuû Daàu Moät) ............................... tr 18 2.3. Caùc tröôøng phaùi goám söù .................................................................... tr 21 2.4. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa goám söù Bình Döông döôùi goùc ñoä lòch söû ......................................................................................................... tr 23 2.4.1. Giai ñoaïn tröôùc Caùch maïng thaùng 8/1945 ................................... tr 23 2.4.2. Giai ñoaïn töø Caùch maïng thaùng 8/1945 ñeán ngaøy giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam 30/04/1975 ............................................. tr 26 2.4.3. Töø naêm 1975 ñeán 1985 ............................................................... tr 38 Chöông II CHUÛ TRÖÔNG, CHÍNH SAÙCH CUÛA ÑAÛNG VAØ NHAØ NÖÔÙC VEÀ PHAÙT TRIEÅN NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP GOÁM SÖÙ 1. Chuû tr öông, chính saùch cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñoái vôùi ngaønh goám söù tr öôùc thôøi kyø ñoåi môùi (tr öôùc 1986) .................................................... tr 44 1.1. Chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ................................................... tr 44 1.2. Caùc bieän phaùp toå chöùc, con ngöôøi, cô cheá quaûn lyù haønh chaùnh bao caáp ...................................................................................................... tr 47 1.3. Taùc ñoäng cuûa chuû tröông, chính saùch vaø bieän phaùp quaûn lyù theo kieåu quan lieâu bao caáp ñoái vôùi ngaønh saûn xuaát goám söù ................... tr 51 2. Söï phaù r aøo, bung r a cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông ....................................................................................................... tr 55 2.1. Cô cheá bao caáp, quan lieâu trong saûn xuaát goám söù daàn daàn bò phaù vôõ ...................................................................................................... tr 56 2.2. Söï xeù raøo treân lónh vöïc phaân phoái löu thoâng saûn phaåm goám söù ....... tr 57 2.3. Haäu quaû do chuû tröông, bieän phaùp quaûn lyù theo kieåu quan lieâu bao caáp ñoái vôùi ngaønh saûn xuaát goám söù .................................................. tr 61 3. Chuû tr öông ñoåi môùi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc veà ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông ........................................................................ tr 59 3.1. Söï hình thaønh, phaùt trieån cuûa caùc chuû tröông chung qua Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng, Nghò quyeát Hoäi ñoàng nhaân daân, vaên baûn cuûa UÛy ban nhaân daân tænh Bình Döông ................................................... tr 61 3.2. Chuû tröông, ñònh höôùng cuï theå veà phaùt trieån ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông (1986-2000) ......................................... tr 64 3.2.1. Veà nhaän thöùc, quan ñieåm ñoåi môùi coâng ngheä saûn xuaát ................. tr 67 3.2.2. Vaán ñeà qui hoaïch laïi caùc khu vöïc saûn xuaát goám söù trong tænh Bình Döông ....................................................................................... tr 68 3.2.3. Veà vaán ñeà giaûi quyeát voán cho ngaønh saûn xuaát goám söù ................... tr 67 3.2.4. Veà vaán ñeà giaûi phaùp nguoàn nhaân löïc ............................................. tr 72 Chöông III SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP GOÁM SÖÙ BÌNH DÖÔNG GIAI ÑOAÏN 1986 - 2000 1. Phaùt tr ieån veà soá löôïng, cô sôû saûn xuaát, saûn phaåm lao ñoäng ................ tr 75 2. Phaùt tr ieån veà chaát löôïng cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù ..... tr 77 3. Phaùt tr ieån veà caùc moái quan heä tr ong saûn xuaát goám söù ........................ tr 80 3.1. Moái quan heä giöõa caùc cô sôû saûn xuaát vôùi söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc . tr 80 3.2. Moái quan heä giöõ chuû, thôï trong saûn xuaát goám söù ............................. tr 83 3.3. Moái quan heä giöõa ngaønh saûn xuaát goám söù vôùi thò tröôøng tieâu thuï ...... tr 86 4. Vò tr í cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù trong tieán tr ình phaùt tr ieån kinh teá – vaên hoùa cuûa tænh Bình Döông .................................................... tr 91 KEÁT LUAÄN ................................................................................................. tr 95 DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ................................................. tr 102 PHAÀN PHUÏ LUÏC ...................................................................................... tr 110 --------&-------- DAÃN LUAÄN I. Lyù do choïn ñeà taøi : Goám söù ñaõ xuaát hieän khaù sôùm trong tieán trình lòch söû phaùt trieån loaøi ngöôøi. Trong taát caû caùc cuoäc khai quaät khaûo coå nghieân cöùu lòch söû ñeàu coù söï hieän dieän cuûa nhöõng di vaät goám, duø nieân ñaïi cuûa noù caùch nay haøng ngaøn naêm hay vaøi traêm naêm. Ngaøy nay khoa hoïc kyõ thuaät ñaõ phaùt trieån maïnh meõ, theá nhöng goám söù vaãn laø nhöõng chaát lieäu, coâng cuï khoâng theå thieáu ñöôïc trong cuoäc soáng. Ñoái vôùi tænh Bình Döông saûn phaåm goám ñaõ coù treân ñaát naøy töø hôn hai ngaøn naêm tröôùc vaø hieän nay cuõng vaãn laø moät trong soá ít ñòa phöông saûn xuaát ra saûn phaåm goám söù ñeå phuïc vuï cho tieâu duøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi. Vôùi taàm voùc cuûa caùc ngaønh ngheà truyeàn thoáng mang tính lòch söû vaên hoùa quan troïng nhö vaäy nhöng chöa coù coâng trình khoa hoïc thaät söï ñeå nghieân cöùu ñaày ñuû veà ngaønh saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông. Chính vì lyù do ñoù ñeà taøi “Söï phaùt trieån cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù tænh Bình Döông trong thôøi kyø töø naêm 1986 ñeán naêm 2000” ñöôïc choïn vôùi mong muoán goùp moät phaàn nhoû vaøo vieäc nghieân cöùu khoa hoïc ñoái vôùi lòch söû ngaønh ngheà truyeàn thoáng naøy. Maët khaùc vieäc nghieân cöùu ñeà taøi naøy coøn coù moät yù nghóa quan troïng nöõa laø seõ goùp phaàøn taùc ñoäng tích cöïc ñeán chuû tröông chính saùch, ñònh höôùng phaùt trieån ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp moät caùch ñuùng ñaén treân ñaø coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa hieän nay. 2. Lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà: Trong saùch lòch söû cuûa Vieät Nam noùi chung vaø Ñaøng trong noùi rieâng chæ coù moät vaøi choã, daêm ba caâu ghi nhaän veà ngaønh ngheà tieåu thuû coâng nghieäp goám söù, chöa thaáy coù moät phaàn hoaëc chöông rieâng naøo ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy. Vaøo thôøi kyø caän ñaïi vaø hieän ñaïi ñaõ xuaát hieän moät soá saùch, baùo vieát veà goám söù noùi chung vaø goám söù Bình Döông noùi rieâng. Nhaø nghieân cöùu, söu taäp goám söù noåi tieáng Vöông Hoàng Seån coù nhieàu taùc phaåm vieát veà saûn phaåm goám söù nhöng noäi dung thöôøng taäp trung nhieàu vaøo ngheä thuaät söu taàm ñoà coå hôn laø lòch söû phaùt trieån ngheà goám. Nhaø vaên, nhaø nghieân cöùu Sôn Nam coù moät soá baøi vieát ñeà caäp ñeán ngaønh ngheà goám söù döôùi goùc ñoä vaên hoùa truyeàn thoáng, phong tuïc taäp quaùn Nam boä xöa. Taùc giaû Buøi Vaên Vöôïng coù taùc phaåm “Laøng ngheà thuû coâng truyeàn thoáng Vieät Nam”(1), Coù noùi ñeán laøng ngheà goám trong caû nöôùc, trong ñoù coù ñeà caäp ñeán goám söù Bieân Hoøa – Ñoâng Nai Gia Ñònh, caây Mai, Thuû Daàu Moäât, Bình Döông. Nhöng do phaûi neâu caùc ngaønh ngheà khaùc neân lieàu löôïng veà ngaønh goám söù khaù sô löôïc, haïn cheá. ÔÛ ñòa phöông coù coâng trình “Ñòa chí Soâng Beù”(77) do nhaø nghieân cöùu Traàn Baïch Ñaèng chuû bieân cuøng vôùi moät soá nhaø khoa hoïc coù teân tuoåi khaùc bieân soaïn nhö: “Lòch söû Ñaûng boä Soâng Beù”(37), “Lòch söû Ñaûng boä huyeän Taân Uyeân”(38), “Thuaän An nhöõng chaëng ñöôøng lòch söû”(81), “Lòch söû Ñaûng boä Thò xaõ Thuû Daàu Moät”(36)…. Caùc coâng trình naøy ñeàu coù ñeà caäp ñeán ngaønh ngheà goám söù, nhöng coù ñieåm haïn cheá chung laø lieàu löôïng khieâm toán, khoâng chuyeân saâu veà maûng lòch söû ngaønh ngheà goám söù. Gaàn ñaây coù moät cuoán saùch khaûo cöùu veà “Goám söù Soâng Beù”(41) cuûa Nguyeãn An Döông – Tröôøng kyù, neâu khaù kyõ veà ngaønh ngheà goám söù Bình Döông, nhöng coù haïn cheá lôùn laø cuoáùn saùch naøy chuû yeáu ñi saâu veà khía caïnh vaên hoùa neân chöa xem laø moät coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc veà goám söù Bình Döông ñöôïc. Chính töø nhöõng haïn cheá, nhöõng khoaûng troáùng ñaõ neâu treân. Luaän vaên naøy seõ coá gaéng boå sung, buø ñaép moät phaàn naøo nhöõng khieám khuyeát aáy. 3. Ñoái töôïng, phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi : - Ñoái töôïng cuûa luaän vaên laø thoâng qua lòch trình phaùt trieån cuûa ngaønh ngheà goám söù Bình Döông ñeå nghieân cöùu caùc chuû tröông, chính saùch cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, söï ñieàu haønh quaûn lyù cuûa chính quyeàn qua töøng giai ñoaïn lòch söû ñoái vôùi ngaønh saûn xuaát goám söù. Söï taùc ñoäng maïnh meõ cuûa chuû tröông, chính saùch ñuùng ñaén hôïp quy luaät thì saûn xuaát phaùt trieån vaø ngöôïc laïi. - Khoâng gian nghieân cöùu: Caùc laøng ngheà goám söù trong tænh Bình Döông nhö Chaùnh Nghóa – Thò xaõ Thuû Moät, Taân Phöôùc Khaùnh – Taân Uyeân vaø Laùi Thieâu – Thuaän An. Moái quan heä lòch söû, nhaân vaên, truyeàn thoáng cuûa caùc laøng ngheà goám söù trong tænh vôùi caùc nôi saûn xuaát goám söù khaùc thuoäc khu vöïc Ñoâng Nam Boä. Thôøi gian nghieân cöùu: Taäp trung vaøo giai ñoaïn töø naêm 1986 ñeán naêm 2000. Sôû dó choïn moác thôøi gian baét ñaàu töø naêm 1986 vì naêm naøy coù söï kieän lòch söû laø Ñaïi hoäi Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam toaøn quoác laàn VI, cho ra ñôøi moät Nghò quyeát quan troïng nhö: ñöa nöôùc Vieät Nam vaøo thôøi kyø ñoåi môùi, phaùt trieån, coøn naêm 2000 laø naêm cuoái cuûa theá kyû 20, cuõng laø thôøi ñieåm coù yù nghóa ñaëc bieät, do vaäy luaän vaên choïn naêm 2000 laøm giôùi haïn cuoái cuûa ñeà taøi. 4. Nguoàn tö lieäu, phöông phaùp nghieân cöùu: Khi baét tay vaøo nghieân cöùu lòch söû goám söù Bình Döông coù moät khoù khaên lôùn nhaát ñaët ra laø thieáu vaø quaù ít taøi lieäu töø xöa coøn löu laïi. Thö tòch Haùn – Noâm haàu nhö khoâng ñeà caäp ñeán vaán ñeà goám söù, do vaäy caùc nguoàn tö lieäu chuû yeáu döïa vaøo vaøo söû, saùch ôû thôøi gian gaàn ñaây, vaø moät soá tö lieäu töø nguoàn khaûo coå hoïc. Caùc nghò quyeát cuûa Ñaûng boä Bình Döông qua caùc kyø Ñaïi hoäi, cuûa caùc cô quan Nhaø nöôùc ôû caáp tænh laø nguoàn taøi lieäu tham khaûo quan troïng ñeå Luaän vaên coù yù nghóa veà phöông phaùp luaän. Nguoàn taøi lieäu chính ñöôïc söû duïng laø tö lieäu phoûng vaán caùc ngheä nhaân laõo thaønh trong ngheà goám ôû Bình Döông. Döïa treân cô sôû phöông phaùp luaän cuûa chuû nghóa MaùcLeânin, phöông phaùp ñöôïc söû duïng chính trong nghieân cöùu ñeà taøi naøy laø phöông phaùp lòch söû vaø phöông phaùp logic, trong ñoù chuû yeáu laø phöông phaùp lòch söû nhaèm khaûo saùt söï chuyeån bieán cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù qua caùc thôøi kyø, caùc giai ñoaïn lòch söû khaùc nhau vôùi taát caû söï ña daïng phong phuù cuûa noù. Ngoaøi ra luaän vaên coøn söû duïng theâm phöông phaùp daân toäc hoïc, phöông phaùp thoáng keâ hoïc, kinh teá hoïc … ñeå hoã trôï cho vieäc nghieân cöùu lòch söû. 5. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên: - Luaän vaên söu taàm vaø heä thoáng hoùa veà cô baûn caùc tö lieäu coù lieân quan ñeán quaù trình cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù ôû Bình Döông trong thôøi kyø ñoåi môùi. - Luaän vaên coá gaéng döïng laïi veà cô baûn toaøn boä quaù trình chuyeån bieán cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù töø tröôùc ñoåi môùi ñeán naêm 2000 döôùi taùc ñoäng cuûa chuû tröông chính saùch cuûa Ñaûng coäng saûn Vieät Nam trong ñieàu kieän cuï theå cuûa tænh Bình Döông. - Luaän vaên böôùc ñaàu neâu roõ moät soá ñaëc ñieåm lòch söû phaùt trieån, moät soá vaán ñeà coù tính quy luaät trong moái quan heä giöõa chính saùch, chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc vôùi söï phaùt trieån cuûa tieåu thuû coâng nghieäp goám söù ôû Bình Döông, ñoàng thôøi neâu roõ vò trí cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám vôùi söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi – vaên hoùa cuûa tænh Bình Döông. CHÖÔNG I VAØI NEÙT VEÀ ÑAËC ÑIEÅM HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP SAÛN XUAÁT GOÁM SÖÙ BÌNH DÖÔNG 1/ KHAÙI QUAÙT VEÀ LÒCH SÖÛ, ÑÒA DANH BÌNH DÖÔNG 1.1- Teân goïi Bình Döông , lòch söû hình thaønh tænh Bình Döông : Bình Döông, moät caùi teân thaân thöông, hieàn hoøa ñeå goïi moät ñòa danh nhoû treân ñaát lieàn, theá nhöng noù laïi laø caùi ñuoâi cuûa teân moät ñaïi döông bao la: “Bieån Thaùi Bình Döông”. Töø xa xöa Bình Döông laø teân goïi cuûa moät naøng coâng chuùa xinh ñeïp con cuûa vua (nhaø Leâ). Trong Ñaïi Vieät Söû kyù toaøn thö coù ghi; “Toáng Thieän Thaùnh naêm thöù 7 (1029) thaùng 3 ngaøy moàng 7 gaû coâng chuùa Bình Döông cho chaâu muïc Chaâu Lang laø Thaân Thieäu Thaùi” (17- 383.t1). Bình Döông cuõng laø teân goïi moät con soâng. Theo baûn ñoà do Traàn Vaên Hoïc veõ khu vöïc Gia Ñònh Thaønh thaùng 4/1815, vaø moâ taû cuûa Trònh Hoaøi Ñöùc trong “Gia Ñònh Thaønh thoâng chí” (1820) thì soâng Bình Döông ôû phía Nam traán Gia Ñònh. Ñoaïn soâng naøy nay ñaõ mang teân môùi laø Raïch Beán Ngheù. Töø moät caùi teân cuûa moät naøng coâng chuùa, ñöôïc goïi teân moät doøng soâng, ñeán caùi teân aáy duôïc goïi laø ñòa danh laøng: “Naêm 1882 M.Derbeøs coù thoáng keâ loø goám ôû Nam Kyø vaø coù keâu ôû Bieân hoøa coù 5 loø goám naèm ôû laøng Bình Döông vaø An Xuaân (20-348). ÔÛ caáp ñoä ñôn vò haønh chaùnh cao hôn, teân Bình Döông coù luùc cuõng ñöôïc ñaët cho moät huyeän. Nhö Trònh Hoaøi Ñöùc ñaõ moâ taû trong Gia Ñònh Thaønh thoâng chí (1820): “Hai huyeän Bình Döông, Taân Long daân cö truø maät, chôï phoá lieàân laïc, nhaø töôøng, nhaø ngoùi lieân tieáp cuøng nhau” (72-29). Caùch ñaây hôn ba traêm naêm, khi Thoáng suaát Nguyeãn Höõu Caûnh ñöôïc cöû vaøo kinh lyù Nam kyø, ñaõ cho laäp phuû Gia Ñònh goàm hai huyeän Phöôùc Long vaø Taân Bình. “Laáy ñaát Noâng Naïi ñaët laøm Gia Ñònh phuû, laäp xöù Ñoàng Nai laøm huyeän Phöôùc Long, döïng dinh Traán Bieân, laäp xöù Saøi Goøn laøm huyeän Taân Bình, döïng dinh Phieân Traán (72-43). Ñeán naêm 1808 huyeän Taân Bình ñöôïc naâng leân thaønh phuû goàm coù boán huyeän, Bình Döông, Taân Long, Thuaän An vaø Phöôùc Loäc (42-56). Naêm 1834 toaøn boä Nam kyø ñöôïc chia ñaët thaønh 6 tænh (goïi Nam kyø luïc tænh) huyeän Bình Döông naèm trong tænh Phieân An. Naêm 1836 Phieân An ñöôïc caûi thaønh Gia Ñònh. Ñeán naêm 1841 – huyeän Bình Döông laïi ñöôïc taùch ra laøm hai huyeän: huyeän Bình Döông vaø Bình Long. Cho ñeán thôøi Phaùp thuoäc Nam kyø luïc tænh sau naøy ñöôïc chia ra laøm 20 tænh môùi. Hai beân bôø soâng Saøi Goøn laø hai tænh Gia Ñònh vaø Thuû Daàu Moät. Ñeán khi khaùng chieán choáng Phaùp thaønh coâng (1954) mieàn Baéc ñi leân xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi, mieàn Naøm (töø vó tuyeán 17 trôû vaøo) laäp theå cheá coäng hoøa theo Myõ. Chính quyeàn Saøi Goøn ra saéc leänh soá 143/NV (ngaøy 22-10-1956) thay ñoåi teân goïi vaø ñòa danh caùc tænh taïi mieàn Nam. Do ñoù teân tænh Bình Döông ñöôïc thieát laäp, veà ñòa giôùi chæ coøn quaän Trò Taâm (xöù Daàu Tieáng) thuoäc huyeän Bình Döông xöa kia, coøn laïi ñaïi boä phaän ñaát cuûa huyeän Bình Döông tröôùc ñoù ñeàu naèm treân ñòa baøn thaønh Phoá Hoá Chí Minh ngaøy nay. Trong thôøi kyø khaùng chieán choáng Myõ (1954-1975) phía caùch maïng khoâng goïi Bình Döông maø goïi laø tænh Thuû Daàu Moät. Sau giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam, thoáng nhaát ñaát nöôùc (30-4-1975), teân tænh Bình Döông, caû teân Thuû Daàu Moät cuõng khoâng coøn toàn taïi, thay vaøo ñoù laø tænh Soâng Beù (goàm ba tænh cuõ saùt nhaäp laïi: Thuû Daàu Moät, Bình Long vaø Bình Phöôùc). Maõi ñeán ngaøy 6 thaùng 11 naêm 1996, taïi kyø hoïp thöù 10 Quoác hoäi khoùa IX ñaõ quyeát ñònh taùch Soáng beù ra laøm hai tænh: Bình Phöôùc vaø Bình Döông. Theá laø caùi teân hai chöõ Bình Döông hieàn hoøa ñöôïc trôû laïi vôùi tænh nhaø töø ñaáy. 1.2 -Vò tr í ñòa lyù, daân soá, thoå nhöôõng khí haäu Bình Döông : Bình Döông laø moät tænh thuoäc mieàn Ñoâng nam boä, noù noái giöõa daõy Tröôøng Sôn Nam vôùi caùc tænh coøn laïi cuûa Nam Boä, do vaäy ñòa hình coù daïng thoaûi thaáp theo höôùng töø Baéc xuoáng Nam. Hieän nay Bình Döông laø moät trong caùc tænh, thaønh thuoäc vuøng trong ñieåm phaùt trieån kinh teá phía Nam cuûa Vieät Nam. Dieän tích Bình Döông laø 2.681,01 km2 vôùi daân soá 712.790 ngöôøi (58-15). Trong ñoù ngöôøi Vieät goác Hoa khoaûng 17.456 ngöôøi, hoï ôû taäp trung taïi caùc thò xaõ, thò traán vaø sinh soáng chuû yeáu baèng ngheà buoân baùn vaø saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp maø phaàn lôùn laø saûn xuaát goám söù. Teân caùc laøng goám noåi tieáng xöa nay nhö Taân Phöôùc Khaùnh (huyeän Taân Uyeân), Chaùnh Nghóa (thò xaõ Thuû Daàu Moät) vaø Laùi Thieâu ( huyeän Thuaän An) ña soá daân cö laø ngöôøi goác Hoa. Ñòa hình Bình Döông töông ñoái baèng phaúng, neàn ñòa chaát oån ñònh vöõng chaéc, gaàn caùc ñaàu moái giao löu quoác teá ( nhö saân bay quoác teá Taân Sôn Nhaát, caûng bieån Vuõng Taøu…) neân thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp saûn xuaát caùc maët haøng xuaát khaåu. Trong loøng ñaát Bình Döông khaù giaøu veà khoaùng saûn, ña soá laø khoaùng saûn phi kim loaïi trong lôùp traàm tích phuø sa coå deã khai thaùc, coù chaát löôïng cao vaø khoái löôïng nhieàu, ñaëc bieät laø ñaát seùt ñeå saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, cao lanh ñeå saûn xuaát goám söù. Tröõ löôïng cao lanh öôùc tính khoaûng 104 trieäu taán (32-40). Tænh Bình Döông naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi caän xích ñaïo: naéng, noùng, möa nhieàu, coù hai muøa roõ reät, ñoù laø muøa khoâ vaø muøa möa. Do ñaëc thuø veà vò trí ñòa lyù, thoå nhöôõng, khí haäu thuaän lôïi cho neân töø laâu Bình Döông ñaõ laø moät trong hai vuøng saûn xuaát chuû yeáu cung caáp saûn phaåm goám söù phuïc vuï tieâu duøng cho Nam boä vaø xuaát khaåu nöôùc ngoaøi. 1.3- Ñaëc ñieåm lòch söû phaùt tr ieån cuûa tænh Bình Döông tr ong vuøng Ñoàng Nai –Gia Ñònh, Ñoâng Nam boä: Bình Döông töø xöa voán gaén lieàn vôùi Gia Ñònh – Ñoàng Nai trong mieàn Ñoâng Nam boä, tuy nhieân vôùi nhöõng ñieàu kieän moâi tröôøng sinh thaùi cuï theå neân cuõng coù ñaëc ñieåm rieâng töø lòch söû hình thaønh ñeán caùc nhoùm ngheà sinh soáng cuõng nhö caùc truyeàn thoáng vaên hoaù, caùch haønh xöû trong ñôøi soáng cuûa cö daân Bình Döông. Vuøng ñaát Bình Döông ngaøy nay ñaõ töøng laø vuøng ñaát cuûa moät boä phaän cö daân thôøi coå ñaïi, laø chuû nhaân cuûa moät trong ba neàn vaên hoaù kim khí noåi tieáng: Vaên hoaù Ñoàng Nai – Ñoâng Sôn – Sa Huyønh töø 4000 ñeán 2500 naêm qua. Sau ñoù coù söï phaùt trieån giao löu vaø ñaõ goùp phaàn taïo neân vaên hoaù OÁc Eo. Di tích khaûo coå ôû Cuø Lao Ruøa – Goø Ñaù – Taân Uyeân, di tích Doác Chuøa – Taân Uyeân ñaõ theå hieän coù khu cö truù laâu daøi, qua khu moä taùng coù nhieàu di vaät ñoà ñoàng, khuoân ñuùc ñoàng ñaõ chöùng toû ñieàu ñoù (32). Coù theå do moät bieán coá ñòa chaát naøo ñoù maø nhöõng cö daân baûn ñòa, chuû nhaân neàn vaên hoaù OÁc Eo ôû Nam boä noùi chung vaø Bình Döông noùi rieâng ñaõ bò choân vuøi trong buøn laày ven bieån Nam Boä. Sau ñoù vôùi moät khoaûng thôøi gian daøi cho ñeán ñaàu coâng nguyeân, raûi raùc treân vuøng ñaát Bình Döông ñaõ coù söï cö truù cuûa caùc daân toäc ít ngöôøi nhö Stieâng, Maï, Chaâu Ro… Coù theå ñaõ coù vöông quoác Maï töøng toàn taïi doïc theo hai beân bôø soâng Ñoàng Nai. Caùc toäc ngöôøi naøy do ñieàu kieän sinh soáng daàn daàn hoï luøi veà vuøng ñaát cao hôn, vaø maõi ñeán ngaøy nay vaãn coøn toäc ngöôøi naøy ñang sinh soáng ôû moät vaøi xaõ phía baéc tænh Bình Döông – ôû tænh Bình Phöôùc – vuøng Nam Taây Nguyeân (59 – 63). Cho ñeán tröôùc theá kæ XVII cô baûn vuøng Ñoâng Nam Boä, Bình Döông vaãn laø vuøng chöa ñöôïc khai phaù. Trong “Phuû bieân taïp luïc” cuûa Leâ Quyù Ñoân (theá kæ XVII) coù mieâu taû vuøng naøy nhö sau:”Töø caùc cöûa bieån Caàn Giôø, Loâi Laïp, Cöûa Ñaïi, Cöûa Tieåu ñi vaøo toaøn laø röøng ruù haøng ngaøn daëm”. “ Ñoàng Nai xöù sôû laï luøng Döôùi soâng saáu loäi, treân bôø coïp um”. Vaøo cuoái theá kæ XVI ñaàu theá kæ XVII trôû veà sau naøy vuøng ñaát Bình Döông hieän nay cuõng nhö Moâ Xoaøi, Cuø Lao Phoá, Beán Ngheù laø nôi maø caùc lôùp cö daân (daàn daàn töø ít ñeán nhieàu) töø mieàn Baéc vaø nhieàu nhaát laø mieàn Trung (vuøng Thuaän Quaõng) tìm ñeán. “Hoï laø nhöõng noâng daân ngheøo khoå khoâng chòu ñöïng noãi cô cöïc laàm than choán queâ nhaø, laø nhöõng ngöôøi chaïy troán söï truy ñuoåi cuûa chính quyeàn phong kieán, nhöõng ngöôøi troán lính, troán thueá..v..v…Nhìn chung laø vì böùc xuùc cuûa cuoäc soáng maø baát chaáp nguy hieåm ñi tìm nôi nöông thaân, möu laäp cuoäc soáng môùi”(59 – 63). Con ñöôøng ñi cuûa hoï laø men theo bôø bieån xuoâi xuoáng phía Nam, reõ vaøo caùc cöûa soâng, gaëp nôi thuaän tieän thì leân bôø ñònh cö. Ñaëc bieät trong caùc ñôït di daân vaøo vuøng ñaát môùi, coù hai ñôït laø ngöôøi Hoa cuõng ñeán ñaây sinh soáng. Ñôït ñaàu coù gaàn 3000 binh lính, gia ñình cuûa nhoùm caùc töôùng Traàn Thöôïng Xuyeân, Döông Ngaïn Ñòch phaûn Thanh phuïc Minh chaïy sang Vieät Nam ñöôïc chuùa Nguyeãn cho vaøo soáng ôû vuøng Ñoàng Nai, Myõ Tho (Haø Tieân coù nhoùm Maïc Thieân Töù, Maïc Cöûu). Ñôït sau vaøo nhöõng naêm 30 – 40 ñaàu theá kæ XX do chieán tranh loaïn laïc, ñoùi khoå, nhoùm cö daân duyeân haûi Löôõng Quaûng chaïy sang Vieät Nam vaø coù moät soá ñeán Bình Döông ñeå ñònh cö, möu cuoäc sinh toàn. Töïu trung laïi, daân cö Bình Döông, chuû theå taïo neân lòch söû Bình Döông, töø thuôû khai phaù cho ñeán nay ôû vuøng ñaát naøy do nhieàu nguoàn, nhieàu ñôït töø nhieàu vuøng ñòa lyù khaùc nhau ñeán nhöng ñeàu coù maãu soá chung taïo neân saéc thaùi rieâng cuûa ngöôøi Bình Döông laø tính ña daïng, söï hoaø hôïp ñöôïc tính ña daïng aáy, vöøa khoaùng ñaït vöøa quaät khôûi, naêng ñoäng vaø nhaïy caûm, thuûy chung, giaøu tình nghóa. Huyønh Vaên Ngheä (vöøa laø danh töôùng vöøa laø nhaø thô giöõa theá kæ XX) ñaõ khaéc hoaï: “Töø thuôû mang göôm ñi môû coõi Trôøi Nam thöông nhôù ñaát Thaêng Long”. Trong caùi ña daïng aáy, do ñòa theá thuaän lôïi, khí haäu thieân nhieân öu ñaõi, trong loøng ñaát giaøu moû ñaát seùt, cao lanh, neân caùc laøng ngheà goám söù ñaõ beùn reã, ñaâm choài phaùt trieån taïo theâm neùt ñaëc saéc cho Bình Döông qua caùc thôøi kì. 2/ VAØI NEÙT SÔ LÖÔÏC VEÀ LÒCH SÖÛ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAØNH SAÛN XUAÁT GOÁM SÖÙ BÌNH DÖÔNG: Treân ñaát Bình Döông hieän nay coù ba laøng ngheà saûn xuaát goám söù taïo neân nhöõng saéc thaùi rieâng cuûa ñôøi soáng kinh teá vaên hoaù xaõ hoäi cuûa Bình Döông. Vaäy goám ñaõ coù töø bao giôø, ngaønh ngheà tieåu thuû coâng goám söù töø ñaâu ñeán ñaát naøy, laø nhöõng vaán ñeà caàn lyù giaûi. 2.1- Goám coå treân ñaát Bình Döông : Theo taøi lieäu khaûo coå vaø caùc di vaät do khaûo coå tìm ñöôïc cho thaáy raèng treân ñaát Bình Döông caùch nay haøng ngaøn naêm tröôùc ñaõ coù con ngöôøi sinh soáng, coù caùc coâng cuï phuïc vuï ñôøi soáng, trong ñoù nhieàu nhaát laø caùc coâng cuï baèng ñoà goám. Di tích khaûo coå ôû Doác Chuøa (Taân Uyeân) ñaõ tìm thaáy treân 250.000 maûnh vôõ, vaø haøng traêm maûnh khaùc tìm thaáy ôû Beán Lôùn (Taân Ñònh – Beán Caùt) ñaõ chöùng toû ngheà thuû coâng saûn xuaát ñoà goám ñaõ khaù phoå bieán, raát quan troïng trong ñôøi soáng cö daân baûn ñòa luùc baáy giôø. Ngheà goám ñaõ toàn taïi nhö laø moät ngaønh chuyeân moân thöïc söï. ÔÛ ñaây ñaõ coù nhöõng ngöôøi thôï coù trình ñoä kó thuaät, coù kinh nghieäm, kheùo tay chuyeân laøm nhöõng vaät duïng baèng goám nhö noài, voø, bình, baùt, chaäu… (18 – 173). Veà trang trí caùc hoa vaên goám coøn thoâ sô: chæ coù loaïi hoa vaên khaéc, vaïch, oâ vuoâng, daïng daây thöøng. Cuõng theo di chæ khaûo coå, ngöôøi ta bieát raèng daân cö ôû Doác Chuøa laø loaïi hình nhaân chuûng Indoneùsien, maø haäu dueä cuûa hoï ngaøy nay coøn toàn taïi, ñoù laø caùc daân toäc Stieâng, Chaâu Maï… Theá nhöng khoaûng hôn 2000 naêm sau, daáu tích ngheà goám treân vuøng naøy chöa tìm thaáy. Nhö vaäy ngheà goám coå gaén lieàn vôùi cö daân baûn ñòa ñaõ xuaát hieän vaø do bieán coá naøo ñoù ñaõ mai moät ñi, khoâng coøn phaùt trieån lieân tuïc cho ñeán ngaøy nay. Cuõng treân ñaát Bình Döông, ôû Taân Vaïn Bieân Hoaø, moät phaàn laø Dó An – Bình Döông, theo lôøi truyeàn laïi trong daân gian thì nôi ñaây laø vuøng laøm goám daân duïng laâu ñôøi tröôùc khi ngheà goám cuûa ngöôøi Hoa du nhaäp vaøo xöù sôû naøy. Ñieàu ñoù ñöôïc chöùng minh do ñeán nay coøn nhieàu loø saûn xuaát gaïch ngoùi noåi tieáng vaø saûn xuaát caùc loaïi vaät lieäu xaây döïng khaùc ñöôïc cheá taïo töø ñaát seùt ñang hoaït ñoäng, maø nhöõng chuû nhaân cuûa caùc loø cuõng khoâng bieát chính xaùc ngheà vaø loø cuûa hoï do oâng cha ñeå laïi coù töø bao giôø. Nhö vaäy ngheà saûn xuaát goám treân ñaát Bình Döông cuøng vôùi cö daân baûn ñòa ñaõ töøng toàn taïi, nhöng ñeå trôû thaønh laøng ngheà vôùi quy moâ lôùn, saûn xuaát ra saûn phaåm haøng hoaù thì phaûi coù söï goùp phaàn quan troïng cuûa söï du nhaäp ngheà goám cuûa ngöôøi Hoa vaøo Bình Döông. Ba laøng goám ñaõ hình thaønh vaø phaùt trieån cho ñeán ngaøy nay goàm: Taân Phöôùc Khaùnh (Taân Uyeân), Laùi Thieâu (Thuaän An) vaø Chaùnh Nghóa (Thò xaõ Thuû Daàu Moät). 2.2- Caùc laøng tr uyeàn thoáng veà goám söù cuûa Bình Döông: 2.2.1- Laøng ngheà goám Taân Phöôùc Khaùnh (Taân Uyeân): Theo truyeàn thuyeát trong daân gian keå laïi, caùch nay treân ba theá kæ coù ngöôøi daân toäc ít ngöôøi (coù theå laø ngöôøi Stieâng) ôû vuøng Taân Uyeân ñi ñaøo cuû röøng ven suoái, khi ñaøo saâu xuoáng ñaát, muõi træa (moät loaïi duïng cuï chuyeân ñaøo cuû röøng) bò dính chaët bôûi moät loaïi ñaát laï maøu traéng. Ngöôøi aáy laáy ñaát thoa leân tay vaø maët thaáy ñeïp vaø muoãi röøng khoâng ñoát nöõa. Töø ñoù caû boä toäc aáy thöôøng laáy ñaát traéng naøy thoa leân ngöôøi ñeå tröø muoãi vaø laøm daáu ñeå nhaän ra nhau khi ñi saên baén, haùi löôïm trong röøng. Vaøo thôøi aáy, döôùi söï cho pheùp cuûa chuùa Nguyeãn (cuï theå laø chuùa Nguyeãn Phöôùc Lan naêm 1633 ñaõ kí leänh cho môû theâm 3 thöông caûng) caùc thöông thuyeàn cuûa nöôùc ngoaøi thöôøng ñeán caùc thöông caûng môùi naøy nhö Hoäi An, Ñaø Naüng ñeå luøng mua haøng hoaù trong noäi ñòa Vieät Nam. Trong soá caùc thöông thuyeàn nöôùc ngoaøi chuùa Nguyeãn öu aùi hôn ñoái vôùi caùc thöông thuyeàn ngöôøi Trung Hoa, neân hoï ñöôïc ñi saâu vaøo ñaát lieàn ñeå tìm mua haøng (9). Coù moät thöông nhaân ngöôøi Hoa thöôøng ñöa thuyeàn buoân cuûa mình vaøo cöûa raïch Beán Ngheù roài ngöôïc leân thöôïng löu soâng Ñoàng Nai, ñeán quaõng Taân Uyeân (ngaøy nay) thì baét gaëp nhöõng ngöôøi trong boä toäc thöôøng xoa ñaát traéng treân ngöôøi. Thaáy laï, oâng ta quan saùt, ñi tìm vaø thaáy ñoù laø loaïi ñaát quyù, laøm ñöôïc goám söù. Töø ñoù caùc chuyeán haøng sau oâng ta mang moät soá ngöôøi Hoa khaùc ñeán vuøng naøy ñònh cö, môû loø saûn xuaát goám söù. Saûn phaåm laøm ra baùn cho kinh ñoâ Hueá vaø thaønh Gia Ñònh söû duïng, soá khaùc ñöa leân thuyeàn mang veà baùn ôû Trung Hoa (2) Vaøo naêm 1867 moät ngoâi chuøa cuûa soá löu daân ngöôøi Hoa ñöôïc xaây döïng ôû Bình Döông. Goïi laø chuøa nhöng khoâng phaûi theo kieåu ñaïo Phaät, maø thöïc ra ñoù laø caùi mieáu lôùn thôø baø Thieân Haäu Thaùnh Maãu(*). Haøng naêm vaøo ngaøy raèm thaùng gieâng ôû ñaây coù toå chöùc leã hoäi raát lôùn, thu huùt treân caû trieäu ngöôøi (ña soá laø ngöôøi Hoa caùc nôi ôû nam boä) ñeán vieáng chuøa Baø naøy. Trong soá ñoà cuùng nhaân ngaøy khaùnh thaønh ngoâi “Chuøa Baø” coù caùi lö höông vaø bình hoa baèng goám. Treân chieác bình hoa coù veõ hình baùt tieân vaø coù in chöõ “Taân Khaùnh Thoân”. Ñieàu naøy chöùng minh raèng ngöôøi Hoa ñeán ñaây laäp loø saûn xuaát goám khaù laâu tröôùc khi ngoâi chuøa Baø ñöôïc thaønh laäp. Theo moät soá vò cao nieân thì chuû nhaân cuûa hai hieän vaät daâng cuùng chuøa Baø keå treân laø “Chuù Maàu” goác Quaûng Ñoâng, chuû loø goám hieäu Thaùi Xöông Hoaø. Haäu dueä cuûa chuù Maàu xöa vaø loø goám hieäu Thaùi Xöông Hoaø nay vaãn toàn taïi, ñang saûn xuaát goám söù ôû Taân Phöôùc Khaùnh. 2.2.2- Laøng goám söù Laùi Thieâu: Theo nhaø vaên, nhaø nghieân cöùu Sôn Nam vaø qua yù kieán moät soá ngheä nhaân goám söù thì ngheà goám du nhaäp vaøo Laùi Thieâu Bình Döông vaøo cuoái theá kæ XIX do nhöõng ngöôøi Hoa theo chaân caùc ñoaøn thuyeàn buoân vaøo, vaø qua ñöôøng boä töø Moùng Caùi sang vuøng Gia Ñònh laäp nghieäp. Trong soá löu daân ngöôøi Hoa ñoù coù nhöõng ngöôøi voán laø thôï goám hoï thaáy vuøng Laùi Thieâu thuaän lôïi cho vieäc saûn xuaát goám neân hoï ñònh cö vaø môû loø saûn xuaát goám. Phuø hôïp vôùi yù kieán treân trong nieân giaùm vaø ñòa lyù Thuû Daàu Moät do thöïc daân Phaùp ñeå laïi cho thaáy raèng cuoái theá kæ XIX ñaàu theá kæ XX “ÔÛ Thuû Daàu Moät coøn coù moû cao lanh, 10 loø goám vaø nhieàu moû ñaù”(3). Khi ñoù caùc loø goám ñöôïc xaây döïng doïc theo bôø raïch Taân Thôùi vôùi ñòa hình coù caùc trieàn goø cao daàn leân töø bôø raïch, raát thuaän lôïi cho vieäc xaây döïng loø goám. Saûn phaåm laøm ra töø loø goám luùc aáy goàm caùc loaïi lu, huû, khaïp vaïi, chaäu, xieâu naáu nöôùc…vôùi da men maøu ñen vaø maøu da löôn. Moät soá hieäu loø noåi tieáng nhaát nhö Anh Kyù, Quaûng Thaùi Xöông, Kieán Xuaân, Lieân Hieäp Thaønh töø xöa cho ñeán ngaøy nay vaãn coøn toàn taïi vaø laøm aên coù hieäu quaû. Chuû loø goám Kieán Xuaân hieän nay teân Vöông Theá Huøng cho bieát raèng loø goám cuûa oâng ta ñöôïc truyeàn noái töø ñôøi oâng coá noäi teân laø Vöông Toå töø Phöôùc Kieán sang ñaây laäp nghieäp ñeán nay ñaõ coù ñeán treân 130 naêm. Maëc duø caùc taøi lieäu thaønh vaên töø xöa ñeå laïi khoâng ghi cuï theå nhöõng loø goám Laùi Thieâu coù töø naêm naøo, nhöng nhöõng nguoàn goác nhö treân ñaõ neâu coù tính thöïc teá hôn, bôûi theo nhaø vaên Sôn Nam coù neâu goám laùi Thieâu ñöôïc truyeàn leân töø goám Caây Mai – Chôï Lôùn (Saøi Goøn). Bôûi vì Laùi Thieâu chæ caùch vuøng goám caây Mai treân döôùi 15 km. Theá nhöng yù kieán naøy khoâng ñuû ñoä tin caäy laém, vì goám caây Mai (theo taøi lieäu khaûo coå gaàn ñaây) chuû yeáu saûn xuaát ra saûn phaåm trang trí trong caùc ñình chuøa cuûa ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam. Trong khi ñoù goám Laùi Thieâu saûn xuaát ra caùc saûn phaåm thoâng duïng cung caáp cho nhaân daân söû duïng. Nhö vaäy treân thöïc teá töø caùc saûn phaåm saûn xuaát ra goám Caây Mai, vaø goám Laùi Thieâu khaùc nhau hoaøn toaøn, neân khoù coù theå khaúng ñònh raèng ngheà goám Laùi Thieâu laø do goám Caây Mai dôøi leân ñeå saûn xuaát ôû ñaây ñöôïc. Ngaøy nay ngheà goám Laùi Thieâu phaùt trieån khaù phong phuù ña daïng, soá cô sôû saûn xuaát goám söù Laùi Thieâu chieám soá löôïng khaù lôùn trong toång theå ngaønh ngheà saûn xuaát goám söù cuûa Bình Döông. 2.2.3- Laøng goám söù Chaùnh Nghóa (Thuû Daàu Moät): Laøng goám Chaùnh Nghóa thôøi xa xöa coøn goïi laø goám Baø Luïa thuoäc thoân Phuù Cöôøng huyeän Taân Bình (döôùi trieàu Nguyeãn). Döôùi thôøi Phaùp thuoäc, laøng goám naøy thuoäc laøng Phuù Cöôøng tænh Thuû Daàu Moät chính trong giai ñoaïn naøy xuaát hieän caâu ca dao maø nhieàu ngöôøi Bình Döông ñeàu bieát: “Chieàu chieàu möôïn ngöïa oâng Ñoâ Möôïn ba chuù lính ñöa coâ toâi veà Ñöa veà chôï Thuû baùn huõ, baùn ve Baùn boä ñoà cheø, baùn coái ñaâm tieâu”. Sau ngaøy mieàn nam hoaøn toaøn giaûi phoùng (4/1975) laøng goám Chaùnh Nghóa naèm trong phöôøng Chaùnh Nghóa Thò xaõ Thuû Daàu Moät, tænh Bình Döông nhö hieän nay. Veà nguoàn goác vaø thôøi ñieåm hình thaønh laøng goám Chaùnh Nghóa cuõng coù hai loaïi yù kieán khaùc nhau. Loaïi yù kieán thöù nhaát maø ñaïi bieåu laø nhaø vaên, nhaø nghieân cöùu Sôn Nam vaø trong sô thaûo lòch söû Ñaûng boä tænh Soâng Beù, thì cho raèng nguoàn goác goám Chaùnh Nghóa ñöôïc du nhaäp ñeán töø laøng goám caây Mai, Gia Ñònh vaø töø Laùi Thieâu chuyeån leân, khoaûng thôøi gian giöõa theá kæ XIX. Loaïi yù kieán naøy chöa ñuû cô sôû chöùng minh. Loaïi yù kieán thöù hai: caên cöù vaøo chöùng tích cuï theå coøn laïi ôû laøng goám Chaùnh Nghóa thì cho raèng vaøo nhöõng naêm 1840 – 1850 taïi laøng Chaùnh Nghóa coù ba loø goám xuaát hieän ñaàu tieân ôû ñaát naøy, ñeå sau ñoù ngheà goám daàn daàn ñònh hình phaùt trieån thaønh laøng ngheà ñoâng ñuùc cho ñeán ngaøy nay. Ba loø goám aáy coù nguoàn goác lòch söû nhö sau: - Cô sôû thöù nhaát coù teân laø loø Vöông Löông, daân gian laø loø oâng Tía ñaët gaàn caûng Baø Luïa ngaøy nay. OÂng Vöông Löông ngöôøi tænh Phöôùc Kieán sang Vieät Nam. Loø ñöôïc xaây döïng treân ngoïn ñoài thaáp beân caïnh moät con raïch raát thuaän lôïi cho vieäc vaän chuyeån ñöôøng thuyû ra soâng Saøi Goøn. Chuû loø Vöông Löông luùc aáy laø oâng noäi cuûa oâng Vöông Laêng (thöôøng goïi laø uùt Laêng) oâng ñaõ 92 tuoåi vaø oâng cheát naêm 1998, nhö vaäy giaû söû cha oâng lôùn hôn 30 tuoåi, oâng noäi lôùn hôn cha 25 tuoåi thì tính ra coù khoaûng 140 – 150 naêm (90 + 30 + 25 = 145), ñoù cuõng laø soá naêm maø loø goám Vöông Löông xuaát hieän. Loø Vöông Löông ngaøy nay khoâng coøn toàn taïi, nhöng con raïch caïnh loø goám ñeán nay vaãn coøn vaø teân con raïch aáy chính laø teân goïi khaùc cuûa chuû loø goám ñaàu tieân ôû xöù naøy: Raïch “Vaøm OÂng Tía”. - Cô sôû thöù hai coù teân laø loø Chín Thaän. Ngöôøi ta khoâng coøn nhôù hoï teân thaät cuûa ngöôøi naøy, chæ nghe truyeàn laïi oâng thöù 9 teân Thaän, laø moät ngöôøi Vieät raát vui tính, côûi môû, haøo phoùng, voán laø ngöôøi giaøu coù vaø coù uy tín trong khu vöïc, oâng thöôøng tieáp xuùc vôùi chuû loø ôû vuøng Taân Khaùnh, Laùi Thieâu. Veà sau oâng chieâu moä moät soá thôï gioûi caùc nôi (dó nhieân soá thôï naøy laø ngöôøi Hoa) veà môû loø goám taïi khu ñaát caùch chôï Thuû khoaûng hôn 1 km. Daàn daàn loø goám nôi ñaây ñöôïc nhaân ra, trôû thaønh khu loø cheùn ngaøy nay. Rieâng loø cuûa oâng Chín Thaän hieän nay cuõng khoâng coøn, daáu tích coøn laïi chæ coù moät caây caàu treân con loä ñi vaøo khu loø cheùn coù teân cuûa oâng:”Caàu Chín Thaän”. - Cô sôû thöù ba coù teân laø loø Töù Hieäp Thaønh, chuû nhaân loø goám naøy laø Traàn Laâm, ngöôøi Hoa trong soá con chaùu cuûa nhöõng löu daân trong ñoaøn quaân cuûa töôùng Döông Ngaïn Ñòch, Traàn Thöôïng Xuyeân ñònh cö ôû Cuø Lao Phoá ngaøy xöa, do vaäy chuû loø naøy thöôøng trao ñoåi kó thuaät, trao ñoåi coâng nhaân qua laïi vôùi loø goám trong thaân toäc ôû Bieân Hoaø – Ñoàng Nai, ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån. Hieän nay teân loø Töù Hieäp Thaønh (Töù Hoaø) vaãn coøn toàn taïi, laø moät cô sôû goám söù laøm aên cuõng khaù phaùt ñaït. Töø ba loø goám ñaàu tieân, cuøng thôøi gian xuaát hieän ñaõ neâu treân daàn daàn ñaõ taïo neân laøng goám söù Chaùnh Nghóa Thuû Daàu Moät ngaøy nay. Cuøng vôùi laøng goám Laùi Thieâu, laøng goám Taân Phöôùc Khaùnh, laøng goám Chaùnh Nghóa xuaát hieän treân ñaát Bình Döông ñaõ taïo neân moät ngaønh ngheà coù giaù trò kinh teá, giaù trò lòch söû vaên hoaù khaù quan troïng cuûa ñòa phöông. Qua xem xeùt nguoàn goác hình thaønh cuûa töøng laøng goám ñaõ cho thaáy coù moät neùt chung nhaát veà goám söù Bình Döông nhö coù cuøng thôøi gian xuaát hieän vaøo khoaûng giöõa theá kæ XIX, caùc chuû nhaân laäp loø ña soá laø nhöõng löu daân ngöôøi Hoa – töø mieàn duyeân haûi Trung Hoa sang Vieät nam – vaø khôûi nguoàn ñaàu tieân saûn xuaát goám söù Bình Döông coù theå xem caùc loø goám ôû vuøng Taân Phöôùc Khaùnh laø phuø hôïp hôn vôùi caùc lyù do: Taân Phöôùc Khaùnh gaàn Cuø Lao Phoá laø nôi ñaàu tieân nhöõng löu daân ngöôøi Hoa ñeán sinh soáng, coù moû cao lanh vaø röøng raäm nhieàu cuûi ñoát, thuaän lôïi cho vieäc môû loø saûn xuaát goám. 2.3- Caùc tröôøng phaùi goám söù: Ngoaøi vieäc phaân bieät raønh maïch goám, saønh, söù coù söï khaùc nhau raát roõ raøng, giôùi goám söù Bình Döông coøn coù söï phaân ñònh khaùc cuõng khaù lyù thuù. Söï phaân ñònh naøy toàn taïi töø luùc môùi hình thaønh caùc laøng goám söù cho ñeán thôøi gian gaàn ñaây. Söï phaân ñònh naøy thöôøng ñöôïc goïi laø “tröôøng phaùi” goám söù. Xuaát phaùt töø nguoàn goác cuûa caùc chuû nhaân loø goám söù, hoï ñeán Bình Döông töø caùc ñòa phöông khaùc nhau, töø caùc toäc ngöôøi khaùc nhau, hoï mang theo voán tay ngheà saün coù vaø kinh nghieäm truyeàn thoáng chæ laøm ra moät chuûng loaïi haøng goám söù mang saéc thaùi rieâng töø ñoù ngöôøi ta goïi laø “tröôøng phaùi”. Cô baûn coù caùc “tröôøng phaùi” nhö : - Tröôøng phaùi Quaûng: (Ña soá ngöôøi chuû loø goác ôû Quaûng Ñoâng )neùt noåi baät cuûa tröôøng phaùi naøy laø vieäc söû duïng men coù nhieàu maøu saéc, hoa vaên trang trí treân saûn phaåm ñeïp, caùch ñieäu vaø trang nhaõ… Hoï chuyeân saûn xuaát caùc töôïng trang trí, caùc loaïi chaäu hoa, ñoân voi caùc loaïi… - Tröôøng phaùi Trieàu Chaâu (chuû loø ngöôøi goác Trieàu Chaâu, moät soá laø ngöôøi Heï). Tröôøng phaùi naøy thöôøng söû duïng men xanh traéng coù neùt veõ ña daïng phong phuù vaø hoa vaên bình dò, caùc caûnh sôn thuyû höõu tình, hình aûnh caùc con vaät nhö roàng, gaø, hoaëc caây tre, tuøng baùch coù tính ngheä thuaät gôïi caûm. Saûn phaåm laøm ra ña soá laø ñoà duøng gia duïng, thöôøng duøng cho nhu caàu haøng ngaøy trong ñôøi soáng con ngöôøi nhö cheùn, dóa, toâ, toä caùc loaïi ñoäc bình trang trí caém hoa. - Tröôøng phaùi Phuùc Kieán: Saûn phaåm ña soá söû duïng men maøu ñen, maøu da löôn, hoa vaên trang trí ñôn giaûn, caùch taïo hình saûn phaåm ña daïng, daùng ñeïp khaù sinh ñoäng. Caùc loaïi saûn phaåm tieâu bieåu theo tröôøng phaùi naøy goàm coù: cheù ñöïng röôïu, lu, vaïi chöùa nöôùc, caùc ñoà duøng nhoû nhö huõ, vòm, chaäu, v.v… Ngaøy nay caùc tröôøng phaùi haàu nhö khoâng coøn coù söï phaân ñònh roõ raøng nhö thôøi gian ñaàu cuûa caùc laøng goám söù, bôûi lyù do coù söï phaùt trieån veà coâng ngheä, veà thò tröôøng yeâu caàu, neân caùc laøng goám söù, caùc tröôøng phaùi ñaõ coù söï pha troän, xaâm nhaäp laãm nhau. Caùc chuû saûn xuaát neáu muoán toàn taïi vaø phaùt trieån, hoï phaûi lieân tuïc caûi tieán maãu maõ, men maøu, hoa vaên taïo daùng saûn phaåm, keå caû phaûi thay ñoåi chuûng loaïi maët haøng, saûn xuaát nhieàu chuûng loaïi thuoäc caùc “tröôøng phaùi” khaùc trong cô sôû cuûa mình ñeå coù theå caïnh tranh treân thò tröôøng. Treân ñaát Bình Döông ngoaøi caùc laøng goám söù ñaõ neâu treân, coøn coù moät loaïi loø saûn xuaát goám söù khaùc, maø neáu khoâng neâu ra ñaây thì quaû thaät laø moät thieáu soùt lôùn. Ñoù laø caùc loø saûn xuaát gaïch, ngoùi vaø caùc vaät duïng phuïc vuï trong xaây döïng. Coù moät ñieàu khaùc bieät lôùn ôû ñaây laø caùc loø saûn xuaát loaïi saûn phaåm xaây döïng naøy ña soá laø ngöôøi Vieät, ñòa ñieåm xaây döïng ngoaøi khu Taân Vaïn ra, thì caùc loø toïa laïc raûi raùc treân toaøn ñòa baøn Bình Döông, khoâng taäp trung thaønh caùc laøng nhö goám söù tieâu duøng nhö cuûa ngöôøi Hoa. Trong giôùi nghieân cöùu khi noùi ñeán goám söù, maëc nhieân hieåu raèng ñoù laø goám söù tieâu duøng, chöù khoâng ñeà caäp ñeán goám söù xaây döïng. Veà quaûn lyù cuûa chính quyeàn khi thoáng keâ, quy hoaïch, keá hoaïch saûn xuaát chung cuûa ñòa phöông thöôøng goäp chung caû goám söù tieâu duøng vaø goám söù xaây döïng. 2.4- Caùc giai ñoaïn phaùt tr ieån cuûa goám söù Bình Döông döôùi goùc ñoä lòch söû: 2.4.1- Giai ñoaïn tröôùc caùch maïng thaùng 8/1945: Nhö phaàn nguoàn goác lòch söû hình thaønh caùc laøng goám Bình Döông ñaõ trình baøy, tuy chöa xaùc ñònh chính thöùc ngaøy thaùng naêm, nhöng cuõng coù cô sôû ñeå thaáy raèng loø goám ñaàu tieân xuaát hieän ôû Taân Phöôùc Khaùnh (Taân Uyeân) vaøo cuoái theá kæ XVI ñaàu theá kæ XVII. Vaøo giöõa theá kæ XIX ñaàu theá kæ XX (caùch nay treân 150 naêm) treân ñaát Bình Döông ñaõ hình thaønh ba laøng goám roõ reät, tuy moãi nôi chæ daêm ba loø – maõi ñeán naêm 1910 vaø ñeán 1930, treân laõnh thoå Bình Döông (luùc aáy laø tænh Thuû Daàu Moät) ñaõ coù 40 loø goám. Goàm 5 loø ôû An Thaïnh, 8 loø ôû Höng Ñònh, 1 loø ôû Taân Thôùi (Laùi Thieâu), 14 loø ôû Chaùnh Nghóa (Phuù Cöôøng), 3 loø ôû Bình Chuaån vaø 9 loø ôû Taân Khaùnh (19-215). Saûn phaåm laøm ra cuûa caùc loø goám ôû giai ñoaïn naøy goàm ñuû loaïi cheùn, dóa, chum, voø vaø ñoà goám trang trí. Ña phaàn saûn phaåm ñeàu ôû daïng ñoà saønh, ñoà söù raát ít. Veà kó thuaät vaø phöông phaùp saûn xuaát tuy coù tieán boä hôn luùc môùi thaønh laäp laøng goám, nhöng vaãn coøn ôû daïng thuû coâng laø chính. Trong saûn xuaát goám söù, kó thuaät xaây loø chieám vò trí khaù quan troïng, beân caïnh ñoù môùi keå ñeán caùc nhaø, traïi laøm caùc khaâu khaùc trong toång theå moät loø goám. Nguyeân taéc xaây moät loø goám töø khi môùi xuaát hieän cho ñeán giai ñoaïn naøy vaãn ñöôïc tuaân thuû trieät ñeå: ñoù laø phaûi tìm vò trí thích hôïp, ngoaøi vieäc thuaän tieän caû ñöôøng boä, ñöôøng thuûy, gaàn nôi nguyeân lieäu v.v… thì vaán ñeà coát töû laø ñòa hình phaûi coù ñoä doác nghieâng treân 15 ñoä. Ñòa ñieåm naøo khoâng coù ñoä doác nghieâng nhö vaäy thì khoâng xaây loø ñöôïc, neáu muoán xaây thì phaûi ñaøo, ñaép caûi taïo ñòa hình cho coù ñoä nghieâng keå treân, neáu nhö ñoä nghieâng aáy khoâng coù saün trong töï nhieân. Sôû dó phaûi choïn ñòa hình xaây loø coù ñoä nghieâng nhö vaäy laø vì trong kó thuaät, baét buoäc boá trí loø nung saûn phaåm phaûi ñeå baàu löûa döôùi thaáp, khi ñoát löûa caùc baàu loø tieáp theo phaûi cao daàn leân vaø nôi cuoái ñeå thoaùt khoùi, hôi noùng cuûa loø löûa vaø nôi cao nhaát goïi laø ñaàu loø. Thôøi kì naøy, daïng loø coøn theo kieåu coå truyeàn, coù nghóa laø caùc loø ñöôïc xaây döïng daïng loø baàu, soá löôïng moãi loø cuõng chæ töø ba ñeán naêm baàu loø, toái ña laø baûy. ÔÛ khaâu nguyeân lieäu, töø coâng ñoaïn ñaøo laáy ñaát seùt thoâ ñeán vaän chuyeån baèng söùc traâu boø keùo, ñeán saøng, giaõ, xoái, töôùi nöôùc loïc ñaát thoâ laáy ñaát seùt tinh cuõng chuû yeáu baèng ñoâi tay, baøn chaân cuûa ngöôøi thôï, vôùi nhöõng coâng cuï coøn thoâ sô. Cuï theå nhö caùi baøn xoay chæ laø moät mieáng goã nhö maët baøn troøn nhoû ñeå treân truïc ñöùng coá ñònh, maët baøn troøn xoay ñöôïc, ngöôøi thôï goám duøng tay ñaåy, keùo cho baøn xoay chaïy vaø uoán naén taïo hình saûn phaåm treân baøn xoay aáy. ÔÛ khaâu laøm men, taïo daùng, trang trí treân saûn phaåm cuõng coøn ñôn giaûn, chöa phong phuù ña daïng nhö ôû giai ñoaïn sau. Veà kó thuaät ñöa saûn phaåm vaøo loø nung, do chöa phaùt minh caùi hoäp, bao saûn phaåm laïi khi nung neân tæ leä saûn phaåm hö hoûng trong moät kyø loø coøn khaù cao. Sau khi saûn phaåm ra loø ngöôøi chuû loø goám tröïc tieáp mang saûn phaåm ñeán giao cho caùc ñaàu moái ôû chôï ñeå baùn. Ñoâi khi caùc ngöôøi mua haøng cuõng tröïc tieáp ñi thaúng tôùi caùc loø goám ñeå choïn caùc loaïi saûn phaåm maø mình öng yù. Ñieàu aáy chöùng toû raèng vieäc mua baùn ôû giai ñoaïn naøy chöa phaùt trieån cao, gioáng nhö vieäc trao ñoåi haøng hoaù töï cung töï caáp thôøi tieàn tö baûn. Qua nghieân cöùu cuûa caùc taøi lieäu ñeå laïi vaø phoûng vaán caùc ngheä nhaân goám söù, cho thaáy raèng moái quan heä giöõa saûn xuaát goám söù vaø giôùi quaûn lyù chính quyeàn khaù thoâng thoaùng, höõu haûo. Coù höõu haûo thaân thieän môùi coù theå: “Chieàu chieàu möôïn ngöa oâng Ñoâ Möôïn ba chuù lính ñöa coâ toâi veà Ñöa veà chôï Thuû baùn huõ, baùn ve…” OÂng Ñoâ ôû ñaây roõ raøng laø quan chöùc, chính quyeàn, môùi coù ngöïa vaø lính. 2.4.2- Giai ñoaïn töø caùch maïng thaùng 8/1945 ñeán ngaøy giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam 30/4/1975: Nhö chuùng ta ñaõ bieát saûn xuaát goám söù ña soá laø ngöôøi Hoa, neân hoï ít dính líu ñeán vaán ñeà thôøi söï chính trò, thôøi cuoäc cöù troâi ñi theo thaùng naêm, laøng queâ, ñaát nöôùc thoaùt khoûi söï xaâm löôïc cuûa giaëc Phaùp, chuyeån sang cheá ñoä Saøi Goøn thì cuõng maëc, giôùi saûn xuaát goám söù chæ quan taâm ñeán vieäc saùng cheá men maøu, maãu maõ môùi, caûi tieán kó thuaät ñeå saûn xuaát nhieàu saûn phaåm hôn, chaát löôïng hôn, hieäu quaû kinh teá mang laïi cao hôn. Soá löôïng loø goám treân ñòa baøn tænh Bình Döông ñeán naêm 1975 ñaõ leân ñeán con soá laø 117 cô sôû. Cuï theå : laøng goám Taân Phöôùc Khaùnh coù 21, Laùi Thieâu coù 49 vaø Chaùnh Nghóa coù 47 cô sôû (7). Quaõng thôøi gian töø 1930 ñeán 1960 toác ñoä phaùt trieån coøn chaäm, nhöng töø 1960 ñeán naêm 1975 toác ñoä phaùt trieån veà moïi maët trong giôùi saûn xuaát goám söù khaù nhanh. Ñieàu naøy roõ raøng coù söï taùc ñoäng chung cuûa neàn kinh teá haøng hoaù theo kieåu tö baûn chuû nghóa ôû mieàn Nam luùc baáy giôø. Vaø söï phaùt trieån caûi tieán aáy theå hieän treân moät soá khía caïnh nhö: - Veà kó thuaät xaây loø: Cô baûn veà nguyeân taéc vaãn giöõ nhö cuõ khoâng thay ñoåi, nhö loø vaãn xaây treân ñoä doác nghieâng 15-20 ñoä nhöng veà chaát löôïng loø coù taêng leân, loø baàu noái daøi coù nhieàu baàu hôn, töø baûy leân ñeán treân 10 baàu loø, chaát löôïng gaïch chòu löûa ñeå xaây loø cuõng ñöôïc caûi thieän hôn.Moät daõy loø xaây xong söû duïng treân 10 naêm. Veà soá löôïng khi nung, moãi baàu loø chöùa töø vaøi traêm ñeán hôn ngaøn saûn phaåm tuyø loaïi, loaïi saûn phaåm nhoû nhö cheùn, baùt thì chöùa nhieàu saûn phaåm hôn, loaïi lôùn nhö lu, khaïp chöùa ít hôn. Ñaëc bieät ngoaøi loø baàu, ôû giai ñoaïn naøy ngöôøi ta ñaõ caûi tieán vaø xaây moät loaïi loø khaùc hôn loø baàu ñoù laø loø oáng, coøn goïi laø loø taøu, xaây theo daïng daøi, gioáng nhö loø gaïch, ñoä nghieâng vaãn phaûi tuaân thuû nhö loø baàu. Veà nguyeân taéc ñoä nghieâng naøy ñaõ coù töø raát laâu, caùc loø goám noåi tieáng töø nhaø Thanh Trung Quoác nhö Caûnh Ñöùc Traán, hay caùc loø goám Baùt Traøng ôû Vieät Nam xöa vaø nay vaãn theá. Ngoaïi tröø loø ñoát baèng gaz hay baèng ñieän nhö giai ñoaïn hieän nay thì khoâng caàn tuaân thuû theo nguyeân taéc xaây loø phaûi coù ñoä nghieâng naøy. Thao nhaø vaên Sôn Nam trong baøi “Laùi Thieâu chieác noâi goám söù Thuû Daàu Moät”(68) coù phaân ra 3 daïng loø nhö: - Loø Quaûng - Loø Tieàu - Loø Phöôùc kieán. Vieäc phaân loaïi naøy theo chuû yù cuûa taùc giaû giôùi thieäu theo nguoàn goác, baûn quaùn cuûa ngöôøi chuû loø, loø Quaûng coù chuû nhaân laø ngöôøi Hoa goác Quaûng Ñoâng, loø Phöôùc Kieán coù chuû nhaân laø ngöôøi Hoa goác Phöôùc Kieán, loø Tieàu coù chuû nhaân goác ôû Trieàu Chaâu. Phaân loaïi nhö theá chæ coù yù nghóa vaên hoïc vaø lòch söû nhöng veà kó thuaät thì chöa ñaày ñuû, thieáu chính xaùc. Bôûi leõ neáu caên cöù vaøo nguoàn goác chuû nhaân ñeå ñaët teân loaïi loø, thì coøn coù chuû nhaân laø ngöôøi Hoa goác Nuøng, goác Heï, keå caû ôû giai ñoaïn sau coù chuû loø laø ngöôøi Vieät. Theo giôùi chuyeân moân trong ngheà goám chæ coù hai loaïi loø ñaõ neâu treân ñoù laø loø baàu vaø loø oáng maø thoâi. Trong ngheà saûn xuaát goám söù, ngoaøi vieäc xaây loø, coøn coù caùc khaâu khaùc, caùc duïng cuï khaùc khaù quan troïng ñeå laøm neân saûn phaåm goám söù, cuï theå nhö: - Veà caùi baøn xoay: Trong ngheà goám, caùi baøn xoay ñeå taïo hình saûn phaåm goám ñöôïc moïi ngöôøi xem noù laø moät coâng cuï tieâu bieåu cuõng khaù thuù vò. Ñeán giai ñoaïn naøy laø caùi baøn xoay ñaõ ñöôïc naâng caáp, caûi tieán leân theo ñaø phaùt trieån cuûa lòch ñaïi. Veà hình daùng maët baøn xoay, nguyeân taéc taïo hình saûn phaåm treân baøn xoay vaãn nhö cuõ, nhöng söï phaùt trieån caûi tieán quan troïng nhaát naèm ôû khaâu laøm cho maët baøn xoay chaïy. Tröôùc ñaây muoán cho baøn xoay chaïy, ngöôøi ta phaûi laáy tay ñaåy hoaëc keùo noù, laøm maát nhieàu söùc löïc vaø cuõng khaù baát tieän, hieäu quaû lao ñoäng khoâng cao, vì ngöôøi thôï vöøa phaûi chuù yù vuoát, naén saûn phaåm treân maët baøn xoay vöøa phaûi keùo cho baøn xoay chaïy. Cho ñeán cuoái nhöõng naêm 40 ñaàu nhöõng naêm 50 ngöôøi ta söû duïng phöông phaùp truyeàn söùc löïc cuûa boä phaän truïc giöõa vaø daây xích cuûa xe ñaïp cho baøn xoay chaïy baèng ñoâi baøn chaân ngöôøi thôï, töø ñoù ñaõ giaûi phoùng ñöôïc ñoâi tay, ñoâi tay ngöôøi thôï chæ taäp trung chaêm chuùt cho vieäc taïo hình daùng ñeïp cho saûn phaåm goám. Cho ñeán naêm 1975, vieäc khôûi ñoäng, chaïy baøn xoay ñaõ töï ñoäng hoaøn toaøn, yeáu toá kó thuaät tieân tieán ñöôïc ñöa vaøo baèng caùch duøng moteur ñieän ñeå keùo baøn xoay chaïy, duy chæ coù ñoäng taùc taïo hình saûn phaåm treân baøn xoay vaãn coøn vaø chaéc coù leõ khoâng coù gì thay theá ñöôïc ñoâi baøn tay taøi hoa cuûa ngöôøi thôï goám. - Veà nguyeân lieäu vaø söï phaùt tr ieån ôû khaâu nguyeân lieäu trong saûn xuaát goám söù: Trong giôùi saûn xuaát goám khoâng ai khoâng thuoäc caâu thieäu, cuõng laø quy öôùc xaùc ñònh thöù baäc vaø taàm quan troïng phaûi chuù troïng môùi coù theå ñaït thaønh coâng trong saûn xuaát :”nhaát lieäu, nhì nung, tam hình, töù trí”. Coù nghóa laø khaâu quan troïng nhaát trong saûn phaåm goám laø vaán ñeà chuaàn bò nguyeân lieäu, phoái lieäu ñaát seùt, cao lanh, khaâu quan troïng thöù hai laø nung saûn phaåm, thöù ba môùi ñeán vaán ñeà taïo daùng, taïo hình cho saûn phaåm vaø goùp phaàn cho saûn phaåm ñeïp, hôïp thò hieáu ngöôøi tieâu duøng chính laø khaâu laøm lôùp men traùng beân ngoaøi, cuõng nhö maøu cuûa men, trang trí veõ hoa vaên leân saûn phaåm . ÔÛ giai ñoaïn naøy vieäc ñöa nguyeân lieäu töø moû ñaát seùt veà nôi saûn xuaát, ngoaøi söû duïng xe traâu boø keùo, ngöôøi ta ñaõ söû duïng xe cô giôùi vaøo vieäc vaän chuyeån. Khi vaän chuyeån nguyeân lieäu veà, ngöôøi ta phaûi nghieàn giaõ nhuyeãn ñaát ra, sau ñoù töôùi nöôùc vaøo ñeå loïc boû taïp chaát, coøn laïi ñaát seùt tinh laøm goám, vieäc naøy coù teân goïi laø “xoái hoà”. Tröôùc ñaây nghieàn ñaát laøm baèng thuû coâng, ñeán ñaây ngöôøi ta ñaõ duøng maùy moùc thay theá ban ñaàu duøng maùy xay, caùn, chaïy baèng ñoäng cô xaêng daàu, giai ñoaïn sau duøng moteur ñieän. Vieäc xoái hoà cuõng theá, ngöôøi ta ñaõ bieát duøng bôm nöôùc, baèng maùy, baèng ñieän ñeå xoái hoà, chöù khoâng duøng tay nhö tröôùc. Thay theá maùy moùc vaøo caùc khaâu naøy ñaõ laøm taêng naêng suaát lao ñoäng, chaát löôïng ñaát seùt tinh luyeän khaù cao. Vaán ñeà choïn nguoàn nguyeân lieäu cho saûn xuaát goám söù cuõng khaù coâng phu, phaûi tích luyõ kinh nghieäm töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc, cha truyeàn con noái, môùi coù keát quaû, khoâng phaûi ñaát seùt naøo, baát cöù ôû ñaâu cuõng laøm goám söù ñöôïc maø moãi loaïi saûn phaåm saønh söù ñeàu coù loaïi nguyeân lieäu choïn loïc rieâng daønh cho noù. - Veà kó thuaät nung goám söù: ÔÛ giai ñoaïn tröôùc naêm 1975, cô baûn caùc loø goám vaãn nung saûn phaåm theo phöông phaùp coå truyeàn, töùc nguyeân lieäu ñoát loø vaãn laø cuûi goã. Caùc loø ñoát baèng ñieän, baèng gaz ôû Bình Döông chöa xuaát hieän trong thôøi gian naøy. Moät soá coâng vieäc chuaån bò cho vieäc noåi löûa leân nung saûn phaåm goám : Coâng vieäc ñaàu tieân laø phaûi ñöa “saûn phaåm soáng” vaøo loø. Saûn phaåm soáng ôû ñaây ñaõ ñöôïc taïo daùng traùng men, veõ caùc loaïi hoa vaên nhöng deã vôõ, meàm, chöa thaønh saûn phaåm ñeå ñem baùn ñöôïc. ÔÛ giai ñoaïn töø naêm 1930 trôû ñi, ngöôøi ta ñaõ phaùt minh ra caùi hoäp ñöïng saûn phaåm. Saûn phaåm soáng ñöôïc boû vaøo hoäp ñaäy kín, ñeå quaù trình nung khoùi buïi khoâng baùm vaøo saûn phaåm, laøm cho chaát löôïng saûn phaåm taêng cao hôn, vaø soá löôïng saûn phaåm hoûng cuõng giaûm ñaùng keå. Caùc saûn phaåm loaïi nhoû nhö cheùn, baùt, toâ, dóa, toä, bình, aám, taùch, töôïng nhoû caùc loaïi…môùi söû duïng caùi hoäp, coøn caùc saûn phaåm lôùn nhö lu, khaïp, vaïi hoaëc caùc loaïi saûn phaåm goám khoâng phaûi ñoà saønh, ñoà kieåu thì khoâng duøng caùi hoäp ñöïng saûn phaåm naøy trong quaù trình nung. Caùi hoäp ñöïng saûn phaåm ñöôïc taïo ra töø moät loaïi ñaát seùt thoâ khoâng caàn tinh loïc, tuøy saûn phaåm lôùn nhoû maø ngöôøi ta “daäp hoäp” caùc côõ lôùn nhoû khaùc nhau ñeå ñöïng vöøa theo töøng loaïi saûn phaåm. Coâng cuï vaø ñoäng taùc “daäp hoäp” cuõng khaù ñôn giaûn. Duïng cuï daäp hoäp goàm coù caùc loaïi khuoân baèng saét hoaëc baèng gang, löïc eùp ñeå daäp ra caùi hoäp chuû yeáu söû duïng theo nguyeân taéc ñoøn baåy. Ngoaøi caùi hoäp ñöïng saûn phaåm khi nung, ngöôøi ta coøn phaûi chuaån bò moät soá vieân gaïch naèng ñaát seùt thoâ, caùc vieân gaïch naøy ñaõ coù tröôùc khi coù caùi hoäp ñöïng saûn phaåm. Ñoäng taùc ñöa saûn phaåm vaøo loø cuõng phaûi coù nhöõng ngöôøi coù kinh nghieäm, coù phöông phaùp haún hoi chöù khoâng phaûi coù “saûn phaåm soáng” thì ñöa vaøo baát kì choã naøo cuõng ñöôïc. Ngöôøi ta xeáp caùc vieân gaïch keå treân vaøo vaø ñeå saûn phaåm leân, coù khi xeáp vieân gaïch naèm hoaëc ñöùng, xeáp saûn phaåm cuõng coù haøng loái thöù töï roõ raøng, moãi haøng, moãi saûn phaåm vaø töøng cuïm saûn phaåm phaûi xeáp cho coù loã troáng lieân tieáp nhau töø döôùi leân thaønh caùc ñöôøng thoâng nhau, ñeå khi nung hôi noùng cuûa löûa len vaøo ñeán saûn phaåm, saûn phaåm môùi chín ñeàu, khoâng bò nín, bò soáng. Coâng vieäc chuaån bò cuûi ñoát cho loø goám cuõng khaù quan troïng. Song song vôùi vieäc ñöa saûn phaåm soáng vaøo loø, ngöôøi ta phaûi chuaån bò saün saøng ñuû löôïng cuûi cho quaù trình ñoát moät kì loø. Cuûi ñoát loø cuõng phaûi coù söï choïn löïa, khoâng phaûi baát kì caây goã naøo cuõng laøm cuûi ñoát loø ñöôïc, cuûi ñoát loø phaûi laø caây suoâng ít guùt, maéc, neáu caây cuûi to phaûi ñöôïc cheû thaønh nhöõng caây cuûi moûng, coù ñoä daøi töø 0,6 ñeán 0.8 meùt. Khi ñoát loø, tröø gian haøng ñaàu tieân ñeå ñoát löûa moài ( goïi laø baàu löûa) thì ñoát baát cöù gì cuõng ñöôïc, nhöng töø caên keá tieáp cho ñeán caên cuoái treân ñaàu loø, moãi caên coù loã phoùng cuûi vaøo raát nhoû. Vì vaäy neáu caây cuûi quaù to, hoaëc cong queo, coù guùt, maéc thì khoù ñöa vaøo loã löûa ñeå nung loø. Chaát löôïng cuûi, nguoàn cuûi ñaõ quan troïng, nhöng vaán ñeà quyeát ñònh söï thaønh, baïi cuûa moät kì loø laø kó thuaät ñoát loø. Neáu löûa chöa tôùi ñuû moät möùc nhieät löôïng nhaát ñònh, thì saûn phaåm seõ soáng, hoaëc löûa giaø quaù möùc quy ñònh cho töøng saûn phaåm thì cuõng seõ bò hö hoûng. Nhieät löôïng quy ñònh thöôøng töø 400 ñeán 800 0 C ñoái vôùi ñoà ngang, töø 800 ñeán treân 1200 0 C ñoái vôùi ñoà söù vaø moät laàn nung saûn phaåm phaûi maát töø 36 ñeán 48 giôø vaø phaûi ñoát lieân tuïc khoâng theå ngöøng nghæ ñöùt quaõng ñöôïc. Ngöôøi thôï chuïm löûa loø chuû yeáu döïa vaøo kinh nghieäm baûn thaân tích luyõ ñöôïc nhieàu naêm trong ngheà ñeå nhaän bieát löûa trong loø tôùi möùc naøo laø vöûa ñuû vaø baèng caùch nhìn vaøo loã löûa goïi laø “hoaû nhaõn”, ñeå neáu löûa yeáu thì cho theâm cuûi vaøo, löûa giaø bôùt cuûi laïi. Ngöôøi thôï coi löûa, ñoát löûa loø goám lao ñoäng khaù naëng nhoïc, neân thuø lao cuõng khaù cao so vôùi caùc thôï khaùc trong ngheà goám, hôn nöõa ngöôøi thôï löûa ñöôïc giôùi chuû loø raát troïng voïng. ÔÛ thôøi gian töø nhöõng naêm 50 ñeán 60, ña soá caùc chuû loø thöôøng toå chöùc leã baùi raát thaønh taâm tröôùc khi khai hoaû nung goám. Leã vaät ñoâi khi coù ñaàu heo quay vaø thöôøng xuyeân coù gaø luoäc, chaùo gaø, vieäc cuùng baùi thaàn loø, thaàn löûa, cuùng vaùi oâng Boån phuø hoä cho kì loø thaønh coâng, laø bieän phaùp traán an tö töôûng, ñoàng thôøi vaø chuû yeáu ñeå coù chaát töôi boài döôõng cho caùc thôï löûa, vì hoï phaûi thay phieân nhau tuùc tröïc caû ngaøy laãn ñeâm, chaêm lo cho ngoïn löûa trong caên loø luoân luoân röïc chaùy cho ñeán khi xong môùi thoâi. Sau khi ñoát loø xong, ngöôøi ta ñeå moät thôøi gian töø hai ñeán ba ngaøy sau, taát caû ñaõ nguoäi môùi toå chöùc khai loø. Ñöa caùc saûn phaåm ra ngoaøi, phaân loaïi saûn phaåm hình thaønh caùc loaïi saûn phaåm thaønh caùc loaïi giao cho thöông laùi hoaëc mang ñi baùn. Saûn phaåm ra loø ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi nhö: loaïi nhaát loaïi nhì vaø loaïi “ñoà tyø”. Loaïi “ñoà tyø” tuy coù theå xaøi ñöôïc nhöng laø loaïi thöù phaåm, boû ñi, khoâng baùn ñöôïc. - Veà taïo hình, tr ang tr í vaø söï phaùt tr ieån, caûi tieán khaâu taïo hình, khaâu tr ang tr í saûn phaåm goám : Trong saûn phaåm goám söù coù nhieàu vieäc phaûi laøm töø ñaàu cho ñeán khi hoaøn thaønh saûn phaåm, giôùi thieäu saûn xuaát ñaõ gom laïi coù boán khaâu chính yeáu nhö caâu thieäu maø ai trong ngheà ñeàu bieát:”nhaát lieäu, nhì nung, tam hình, töù trí”. Khaâu phoái lieäu, nung loø ñaõ trình baøy, khaâu taïo hình saûn phaåm cuõng ñaõ neâu ôû phaàn “caùi baøn xoay”. ÔÛ ñaây ngoaøi vieäc taïo hình treân caùi baøn xoay, ôû giai ñoaïn sau caùch maïng thaùng 8/1945 ñeán 1975 coøn coù moät soá saûn phaåm goám söù ñöôïc taïo hình khoâng qua baøn xoay, ñoù laø caùc saûn phaåm coù hình daùng coù goùc caïnh, loài loõm, vuoâng, ña giaùc.v.v… Muoán taïo hình daùng caùc saûn phaåm coù goùc caïnh ngöôøi ta phaûi saùng taïo ra caùi “khuoân” ñuùc ra saûn phaåm. Thôøi gian ñaàu (khoaûng naêm 1970) khuoân ñuùc laøm baèng goã, baèng kim loaïi, coù nhieàu maûnh raùp laïi , khi ñöa ñaát seùt tinh vaøo eùp laïi, sau ñoù gôõ töøng maûnh khuoân ra, coøn laïi laø maãu hình saûn phaåm khi laáy caùc phaàn phöùc taïp aáy ra khoûi khuoân ngöôøi ta raùp noái caùc phaàn rieâng laïi thaønh hình saûn phaåm nhö yù muoán. Vieäc taïo hình saûn phaåm phaûi qua caùc khuoân maát nhieàu thôøi gian, baát tieän, khi thay ñoåi maãu maõ phaûi boû khuoân cuõ, laøm laïi khuoân môùi toán keùm nhieàu, do vaäy giôùi saûn xuaát ñaõ nghieân cöùu tìm toøi, saùng taïo ra moät loaïi khuoân khaù linh hoaït, hieäu quaû kinh teá khaù cao ôû giai ñoaïn sau naêm 1975 (seõ trình baøy sau). Sau khi saûn phaåm ñaõ taïo hình xong, khaâu quan troïng tieáp theo laø trang trí, veõ, taïo hoa vaên cho saûn phaåm. Tröôùc heát vaán ñeà quan troïng nhaát laø vaán ñeà men, maøu. Vieäc taïo ra moät maøu men öng yù, phaûi toán nhieàu coâng phu, noù mang yeáu toá vöøa kó thuaät vöøa mó thuaät, ñoàng thôøi bí quyeát ngheà nghieäp, bí maät ngheà cuõng naèm ôû khaâu naøy. Chính vì coù lôùp men bao boïc beân ngoaøi neân ñaõ taïo cho caùc saûn phaåm aáy khaùc bieät haún vôùi loaïi goám ñaát nung khoâng coù lôùp men. Veà kó thuaät laøm nöôùc men, nhuùng da saûn phaåm ñaõ phaùt trieån khaù laâu, töø nhöõng saûn phaåm cuûa loø Caûnh Ñöùc Traán beân Trung Quoác (naêm 998), ñaõ coù traùng men, ôû Anh Quoác töø nhöõng naêm 1794 ngöôøi ta ñaõ cheá taïo nhieàu loaïi men maøu, ñaëc bieät loaïi men cheá taïo töø vaøng roøng ñeå taïo ra nhöõng saûn phaåm phuïc vuï trong cung ñình cho caùc baäc vua chuùa söû duïng (30). ÔÛ Vieät Nam, goám Baùt Traøng töø thôøi Haäu Leâ ñaõ coù traùng men khaù ñoäc ñaùo. Taïi Bình Döông, caùc loø goám khi môùi xuaát hieän ñaõ bieát söû duïng men maøu nhöng coøn khaù ñôn giaûn. Ngöôøi ta duøng traáu vaø voâi nung chín giaõ nhuyeãn , troän vôùi nöôùc hoà (ñaát seùt tinh quaáy loaõng) nhuùng saûn phaåm vaøo, sau khi ñöa vaøo loø nung saûn phaåm seõ cöùng nöôùc da men coù maøu ñen, hoaëc maøu da löôn, ñoù laø saûn phaåm saønh. Ñeán giai ñoaïn töø nhöõng naêm naêm möôi ñeán baûy möôi, kó thuaät pha cheá men maøu ñaõ coù söï phaùt trieån ñaùng keå. Ngöôøi pha cheá men maøu, thöôøng laø chuû loø, hoï maøy moø pha cheá thöû nghieäm nhieàu laàn, nhieàu naêm, coù khi gaàn caû ñôøi ngöôøi môùi tìm ra men maøu ñoäc ñaùo, do vaäy ñaây cuõng laø bí maät ngheà, hoï giöõ raát kó khoâng löu truyeàn cho ngöôøi ngoaøi, neáu truyeàn cho con chæ truyeàn cho moät ñöùa con trai ñöôïc tin töôûng, con gaùi döùt khoaùt khoâng truyeàn bí quyeát ngheà. Chính vì vaäy neân coù khi coù ngöôøi tìm ra moät loaïi maøu men töôûng chöøng ñoäc ñaùo laém, naøo ai ngôø raèng ñaõ coù ngöôøi laøm ra loaïi töông töï tröôùc caû traêm naêm. Ngoaøi nöôùc men ñôn giaûn (da boø, da löôn cuûa ñoà saønh luùc ñaàu) ngöôøi ta bieát duøng caùc loaïi ña traøng thaïch, thaïch anh oxít coban, ñaù voâi, silicat, oxit ñoàng, nhoâm, keõm vv… ñeå pha cheá men laøm cho men coù nhieàu loaïi maøu saéc:xanh, traéng hoàng, vaøng, naâu, ñoû raát ña daïng phong phuù. Chaát löôïng men maøu theo thôøi gian coù söï bieán ñoåi, phaùt trieån nhöng ñoäng taùc nhuùng men, xoái men cho saûn phaåm cuûa ngöôøi thôï goám töø nhöõng naêm 1930 ñeán 1975 vaãn khoâng coù gì thay ñoåi. Ngöôøi ta mang saûn phaåm nhuùng, dìm vaøo nöôùc men cho thaám ñeàu laáy ra hoaëc ñeå saûn phaåm beân ngoaøi, muùc nöôùc men xoái ñeàu leân saûn phaåm, dó nhieân phía döôùi coù boá trí ñoà höùng nöôùc men xoái thaám khoâng kòp chaûy xuoáng, ñoïng laïi, sau ñoù ñoå vaøo chaäu men duøng tieáp. Sau khi nhuùng men, hong khoâ, seõ tôùi phaàn vieäc trang trí hoa vaên leân saûn phaåm. Ñaây laø coâng ñoaïn mang tính kó thuaät ít, tính mó thuaät cao hôn, qua coâng ñoaïn naøy seõ laøm cho saûn phaåm goám söù sinh ñoäng vaø taêng giaù trò söû duïng. Veà kó thuaät ôû giai ñoaïn ñaàu (töø 1930 ñeán 1960) caùch trang trí, veõ hoa vaên thöôøng coù hai caùch: - Moät laø veõ chìm, khaéc noåi treân xöông goám döôùi men, veõ khaéc xong roài môùi nhuùng men, sau khi nung saûn phaåm caùc hoa vaên seõ noåi leân töï nhieân, nhö caëp roàng, phuïng treân caùc lu lôùn, vaïi to maøu da löôn maø chuùng ta thöôøng gaëp. - Hai laø duøng maøu veõ leân saûn phaåm, sau khi saûn phaåm ñaõ nung xong, caùch naøy maøu saéc töôi, phong phuù hôn, nhöng khoâng beàn, söû duïng laâu ngaøy, seõ bong, troùc bay maøu. ÔÛ giai ñoaïn sau töø 1960 ñeán 1975, vieäc trang trí, veõ hoa vaên coù nhieàu kieåu caùch hôn, tuyø theo hình daùng saûn phaåm, tuyø theo chaát lieäu, theå loaïi maø ngöôøi ta duøng caùch naøy, hay caùch khaùc ñeå taïo hoa vaên treân saûn phaåm goám cho phuø hôïp, coù giaù trò. Ñaëc bieät caùch duøng men maøu chaûy ñeå trang trí hoa vaên laø böôùc nhaûy voït veà kó thuaät vaø ngheä thuaät ôû giai ñoaïn naøy, noù khaéc phuïc ñöôïc vieäc söû duïng laâu ngaøy saûn phaåm bò bong, bay maøu nhö ôû giai ñoaïn tröôùc. Vieäc duøng men maøu chaûy naøy phaûi maát theâm thôøi gian nhaát ñònh. Saûn phaåm sau khi taïo hình daùng, chöa trang trí gì caû, cöù ñem nung chín xong, duøng caùc loaïi men maøu veõ leân saûn phaåm, sau ñoù tieáp tuïc ñöa vaøo loø nung, haáp moät laàn nöõa ñeå cho caùc hình veõ trang trí noùng chaûy thaám vaøo da men, saûn phaåm coù maøu saéc töï nhieân, raát phong phuù nhieàu maøu saéc nhöng söû duïng khoâng bao giôø bong troùc, hay bay maøu. Veà caùc daïng hoa vaên trang trí treân saûn phaåm ôû goám söù Bình Döông thöôøng ñöôïc theå hieän bình dò, ít hoa myõ nhöng khoâng keùm phaàn duyeân daùng nhö caùi lu lôùn trôn tru keùm haáp daãn hôn caùi lu coù caëp roàng, uoán khuùc vôùi vaøi maûng maây boàng beành, caëp phuïng xoeø ñoâi caùnh vôùi ít caây caûnh chaám phaù laøm cho caùi lu voâ tri voâ giaùc seõ linh ñoäng haún leân. Caùi huõ nhoû coù theâm moät boâng hoa, moät nhaùnh daây laù uoán quanh seõ laøm cho noù khoâng coøn caùi veû cuïc mòch voán coù cuûa noù nöõa. Caùc loaïi saûn phaåm nhoû, hoa vaên trang trí bao goàm caùc ñeà taøi nhö caù, toâm, voi, hoå, caùc loaïi hoa laù, nhö boâng sen, boâng suùng, daâm buït, caûnh trôøi maây, soâng nuùi, con ngöôøi, caùc daïng hình hoïc, caùc böùc tranh thuûy maïc mang daùng daáp Trung Hoa.v.v… 2.4.3- Töø naêm 1975 ñeán 1985: Ngaøy 30 thaùng 4 naêm 1975 lòch söû, giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam thoáng naát ñaát nöôùc, laø söï kieän to lôùn coù taùc ñoäng maïnh ñeán moïi maët ñôøi soáng sinh hoaït xaõ hoäi cuûa moïi ngöôøi daân mieàn Nam, trong ñoù coù giôùi saûn xuaát goám söù Bình Döông. Ña soá caùc loø goám ñeàu döøng laïi trong vaøi ba thaùng ñaàu sau giaûi phoùng, ñeå xem tình hình kinh teá döôùi cheá ñoä môùi seõ phaùt trieån ra sao, theá roài guoàng maùy saûn xuaát chung cuûa xaõ hoäi vaø cuûa ngheà goám söù tieáp tuïc vaän haønh trong ñieàu kieän môùi döôùi theå cheá chính trò môùi. Veà soá löôïng cô sôû goám söù toaøn tænh con soá 117 cuûa naêm 1975 ñeán naêm 1985 ñaõ phaùt trieån leân ñeán 273 cô sôû saûn xuaát (8). Veà soá löôïng cô sôû, trong giai ñoaïn 10 naêm ñaàu giaûi phoùng coù söï phaùt trieån, nhöng veà noäi dung caùc moái quan heä saûn xuaát nhö söï thay ñoåi phaùt trieån ngay trong baûn thaân cuûa quaù trình saûn xuaát ngaønh ngheà goám söù cuõng coù nhöõng vaán ñeà cuûa noù nhö: - Vaán ñeà kó thuaät goám söù ôû giai ñoaïn 1975 – 1985: Thôøi gian 10 naêm sau giaûi phoùng, soá löôïng cô sôû phaùt trieån nhieàu hôn tröôùc, nhöng veà kó thuaät cô baûn nhö caáu truùc daïng loø, nguyeân taéc xaây döïng loø, nguyeân taéc taïo hình treân baøn xoay, nguyeân taéc nung loø v.v… vaãn khoâng coù gì thay ñoåi lôùn. Vieäc khai thaùc ñaát seùt, caùc phöông tieän vaän chuyeån cung caáp cho caùc cô sôû saûn xuaát goám söù vaãn nhö nhöõng naêm tröôùc, nhöng coù neùt môùi trong khaâu toå chöùc nhö coù ñoäi quaûn lyù cung caáp nguyeân lieäu, caùc cô sôû xoái hoà ñöôïc toå chöùc rieâng, coù nghóa laø trong kó thuaät saûn xuaát khoâng coù gì thay ñoåi, chæ coù theâm khaâu giaùn tieáp phình ra, ñeø naëng leân khaâu saûn xuaát. Veà maët kó thuaät taïo hình saûn phaåm vaãn söû duïng nguyeân taéc baøn xoay. Ñoái vôùi caùc saûn phaåm coù goùc caïnh, ñaëc bieät ôû giai ñoaïn naøy phaùt trieån theâm ñöôïc caùi khuoân taïo hình baèng thaïch cao, hieäu quaû kinh teá kó thuaät cao hôn khuoân goã ôû giai ñoaïn tröôùc. Khuoân thaïch cao deã laøm hôn khuoân goã, deã thay ñoåi maãu maõ kieåu daùng, toán keùm ít,tieän lôïi hôn trong vieäc taïo hình saûn phaåm. Ñoái vôùi khaâu trang trí treân saûn phaåm coù söï phaùt trieån maïnh hôn caùc coâng ñoaïn khaùc. Caùc loaïi hình trang trí nhö men maøu ña daïng hôn, phong phuù hôn, caùc loaïi hoa vaên trang trí coù nhieàu kieåu, nhieàu loaïi hôn tröôùc.Trong söï phong phuù ña daïng ñoù, noåi leân hai söï kieän quan troïng nhaát, coù theå coi laø cuù ñoät phaù ngoaïn muïc trong ngheä thuaät trang trí hoa vaên cho saûn phaåm goám söù. Söï kieän thöù nhaát: In hoa vaên leân saûn phaåm. Chaát lieäu men maøu cuõng gioáng nhö caùc loaïi maø ngöôøi thôï duøng coï, buùt, chaám veõ leân saûn phaåm, chæ coù khaùc ôû khaâu duøng duïng cuï coá ñònh khaéc hoa vaên leân duïng cuï ñoù, roài chaám vaøo men maøu in leân saûn phaåm, gioáng nhö nguyeân taéc ñoùng daáu moäc haønh chính leân chöõ kí treân caùc coâng vaên giaáy tôø. Söï caûi tieán naøy taïo ra naêng suaát cao, ñoäng taùc thöïc hieän raát nhanh, cuøng moät thôøi gian ngöôøi thôï in hoaøn thaønh nhieàu gaáp vaøi chuïc laàn ngöôøi thôï veõ, coù haïn cheá laø hình hoaï, hoa vaên gioáng nhau treân haøng loaït saûn phaåm, tính saùng taïo, ngaãu höùng khoâng coøn nhö veõ. Ngoaøi ra, ngöôøi ta coøn saùng taïo ra loaïi hoa vaên gioáng nhö caùc loaïi aûnh in saün treân giaáy (thöïc ra noù cuõng ñöôïc laøm ra töø nhöõng hoaù chaát, men maøu), ngöôøi thôï chæ caàn boùc lôùp ngoaøi , daùn leân saûn phaåm, ñem saûn phaåm haáp laïi cho hoa vaên, hình daùn leân noùng chaûy dính chaët vaøo lôùp men ngoaøi laø ñöôïc. Söï kieän thöù hai: Ngöôøi ta ñaõ saùng taïo ra loaïi men maøu ñaëc bieät maø chính nguyeân lieäu chính laø vaøng roøng pha cheá cuøng moät soá hoaù chaát khaùc, khoâng veõ leân saûn phaåm vaø haáp laïi xong, maøu veõ hieän leân töôi nhö vaøng thaät (thoâng thöôøng moät chæ vaøng 24 kara pha cheá ra, veõ ñöôïc treân 2000 saûn phaåm lôùn, 8000 saûn phaåm nhoû). Kó thuaät naøy Trung Quoác, Nhaät Baûn, Anh ñaõ thöïc hieän caùch nay hôn 100 naêm nhöng caùc laøng goám söù Bình Döông môùi thöïc hieän ôû giai ñoaïn 1975 – 1985. - Vaán ñeà tieâu thuï saûn phaåm, quan heä giöõa saûn xuaát, tieâu duøng cuûa ngaønh ngheà goám söù ôû giai ñoaïn 1975 – 1985: Vieäc tieâu thuï saûn phaåm goám söù töø nhöõng naêm tröôùc giaûi phoùng (1975 döôøng nhö ñaõ coù moät neà neáp ñònh saün töø laâu). ÔÛ chôï Thuû Daàu Moät , chôï Buùng, chôï Laùi Thieâu ñeàu coù caùc vöïa (goïi laø chaønh) chuyeân moân buoân baùn saûn phaåm goám söù, chuû caùc vöïa naøy cuõng laø ngöôøi Hoa. Moãi vöïa laø ñaàu moái nhaän saûn phaåm cuûa moät soá loø goám nhaát ñònh. Khi saûn phaåm ra loø, phaân loaïi xong, hoï mang ñeán giao cho caùc chuû vöïa. Ngöôøi chuû loø nhaän laïi, ngoaøi tieàn ra coøn coù caùc loaïi vaät tö, hoaù chaát duøng trong saûn xuaát goám söù. Nhö vaäy giôùi mua baùn cuøng vôùi vieäc mua saûn phaåm goám söù hoï coøn laø nôi cung caáp vaät tö nguyeân lieäu cho saûn xuaát goám söù .Vieäc mua baùn giöõa ñoâi beân khaù soøng phaúng vaø raát coù uy tín laãn nhau. Khi caùc chuû loø caàn tieàn baïc, vaät tö coù theå ñeán chuû vöïa öùng tröôùc (chöa coù saûn phaåm ñeå giao) cuõng ñöôïc chaáp nhaän deã daøng, hoaëc saûn phaåm giao xong cuûa vaøi kì loø chuû vöïa môùi giao tieàn cho chuû loø cuõng laø vieäc bình thöôøng. Sau giaûi phoùng, traät töï mua baùn naøy tieáp tuïc duy trì ñöôïc moät thôøi gian, cho ñeán nhöõng naêm 1978-1979 thì hoaøn toaøn bò phaù vôõ, bò trieät tieâu, bôûi chính saùch caûi taïo tö saûn thöông nghieäp luùc baáy giôø. Vieäc cung öùng vaät tö thu mua saûn phaåm ñöôïc thieát laäp laïi theo moät trình töï, traät töï môùi hoaøn toaøn theo yù chí chuû quan aùp ñaët, töø vieäc giao chæ tieâu, ñònh giaù thu mua saûn phaåm khoâng theo quy luaät thò tröôøng. Moät toå chöùc cuûa nhaø nöôùc ñöôïc thaønh laäp ñeå laøm vieäc naøy coù teân goïi laø “Coâng ty saønh söù tænh Soâng Beù”. CHÖÔNG II CHUÛ TRÖÔNG, CHÍNH SAÙCH CUÛA ÑAÛNG VAØ NHAØ NÖÔÙC VEÀ PHAÙT TRIEÅN NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP GOÁM SÖÙ 1/ CHUÛ TRÖÔNG, CHÍNH SAÙCH CUÛA ÑAÛNG VAØ NHAØ NÖÔÙC ÑOÁI VÔÙI NGAØNH GOÁM SÖÙ TRÖÔÙC THÔØI KÌ ÑOÅI MÔÙI (TRÖÔÙC 1986): Sau 30 thaùng 4 naêm 1975, giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam thoáng nhaát ñaát nöôùc, vôùi khí theá chung cuûa caû daân toäc laø hoà hôûi phaán khôûi, baét tay vaøo xaây döïng theå cheá chính trò môùi, cuûng coá chính quyeàn caùch maïng, phaùt trieån oån ñònh ñôøi soáng kinh teá cuûa nhaân daân. Chuû tröông cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc veà oån ñònh ñôøi soáng phaùt trieån kinh teá theå hieän treân caùc maët nhö saûn xuaát noâng nghieäp, coâng nghieäp… Ñaëc bieät theá maïnh veà neàn kinh teá cuûa caùc laøng goám söù laø moät thöïc taïi hieån nhieân neân phaûi coù chuû tröông chính saùch rieâng ñoái vôùi lónh vöïc naøy laø ñieàu taát yeáu. 1.1- Chuû tr öông cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc: ÔÛ taàm vó moâ, vôùi quan ñieåm cho raèng mieàn Nam döôùi cheá ñoä Saøi Goøn giai caáp tö saûn gaén lieàn vôùi giôùi caàm quyeàn, gaén lieàn vôùi söï boùc loät laø nhaân toá caûn trôû ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi, do ñoù cheá ñoä cuõ khoâng coøn. Boä maùy quaân söï, chính trò ñaõ suïp ñoå thì phaûi trieät ñeå xoaù luoân giai caáp tö saûn, ñeå xaây döïng chính quyeàn môùi, theå cheá chính trò môùi, neàn kinh teá môùi, kinh teá xaõ hoäi chuû nghóa vôùi hai hình thöùc sôû höõu veà tö lieäu saûn xuaát laø taäp theå vaø coâng coäng, khoâng ñeå toàn taïi hình thöùc sôõ höõu tö nhaân. Ngay töø naêm 1976 Boä chính trò trung öông Ñaûng Lao Ñoäng Vieät Nam (Ñaûng coäng saûn Vieät Nam) ñaõ ra Nghò quyeát soá 254/TW ngaøy 15/7/1976 veà nhöõng coâng taùc tröôùc maét ôû mieàn Nam ñaõ neâu roõ phöông höôùng vaø noäi dung tieán haønh caûi taïo xaõ hoäi chuû nghóa ñoái vôùi coâng thöông nghieäp tö baûn tö doanh: “Caûi taïo coâng thöông nghieäp tö baûn tö doanh phaûi nhaèm yeâu caàu môû roäng saûn xuaát, phaùt trieån kinh teá, oån ñònh ñôøi soáng nhaân daân, xaây döïng quan heä saûn xuaát môùi,môû ñöôøng cho söùc saûn xuaát phaùt trieån “.(52) Ngaøy 27/8/1976 Trung öông Ñaûng ra chæ thò höôùng daãn thöïc hieän Nghò quyeát cuûa boä chính trò veà caûi taïo xaõ hoäi chuû nghóa ñoái vôùi coâng thöông nghieäp tö baûn tö doanh ôû mieàn Nam, ñaõ tieáp tuïc khaúng ñònh:”Ñoái vôùi caùc cô sôû coâng thöông nghieäp tö baûn tö doanh xeùt thaáy caàn caûi taïo baèng hình thöùc coâng tö hôïp doanh thì yeâu caàu chuû yeáu laø: phaùt huy maët tích cöïc haïn cheá tieâu cöïc, töøng böôùc xoaù boû cheá ñoä chieám höõu tö baûn chuû nghóa veà tö lieäu saûn xuaát , bieán xí nghieäp tö baûn tö doanh thaønh xí nghieäp coâng tö hôïp doanh roài sau naøy thaønh xí nghieäp quoác doanh”(10) Sau 2 naêm thöïc hieän chuû tröông treân, tieán ñoä caûi taïo coâng thöông nghieäp ôû mieàn Nam vaãn coøn chaäm, neân Trung öông Ñaûng tieáp tuïc ra chæ thò yeâu caàu tieán haønh vieäc naøy quyeát lieät khaån tröông hôn:”Chæ ñaïo coâng taùc caûi taïo coù luùc coøn thieân veà thay theá cheá ñoä sôû höõu moät caùch ñôn giaûn vaø caûi taïo theo kieåu haønh chaùnh. Chöa naém chaéc naêng löïc saûn xuaát cuûa coâng nghieäp, tieåu coâng nghieäp vaø thuû coâng nghieäp, ñeå xaây döïng phöông aùn toå chöùc laïi saûn xuaát theo ngaønh, theo ñòa phöông”. Töø kieåm ñieåm treân, muïc tieâu phaûi ñaït trong naêm 1978 laø:”Hoaøn thaønh caûi taïo coâng nghieäp tö baûn tö doanh. Tieåu coâng nghieäp vaø thuû coâng nghieäp, taïi nhöõng ngaønh quan troïng ñöôïc toå chöùc laïi vaø coù moät boä phaän ñöôïc ñöa vaøo hôïp taùc xaõ… ñöa nhöõng cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp caù theå vaøo caùc nhoùm saûn phaåm ñaët döôùi söï laõnh ñaïo cuûa kinh teá quoác doanh vaø döôùi söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc”(11). Trieån khai caùc chuû tröông treân, ngay trong naêm 1976, Uyû ban nhaân daân caùch maïng tænh Soâng beù ñaõ coù chuû tröông:”Quyeát ñònh quaûn lyù saûn xuaát vaø taäp trung nguoàn haøng saønh, söù vaøo trong tay Nhaø nöôùc. Nghieâm caám caùc chuû loø baùn thaúng haøng saønh söù ra thò tröôøng töï do”.(12) Veà giaù caû vaät tö cung öùng cho saûn xuaát, giaù thaønh saûn phaåm, giaù baùn… ñeàu do tænh quyeát ñònh, khoâng coù giaù thò tröôøng. Ñeán naêm1980, nhö ñaùnh giaù cuûa Ñaïi hoäi Ñaûng boä tænh Soâng Beù laàn thöù hai:” Veà caûi taïo quan heä saûn xuaát ñaõ cô baûn xoaù boû giai caáp tö saûn kinh doanh thöông nghieäp, vaät tö”(53-04) Nhö vaäy töø chuû tröông ôû caáp Trung öông, ñeán caáp tænh, vieäc saûn xuaát vaø mua baùn saûn phaåm goám söù hoaøn toaøn naèm trong voøng cöông toaû, quaûn lyù cuûa chính quyeàn, theo kieåu meänh leänh haønh chaùnh quan lieâu, ngaên soâng, caám chôï khoâng coøn coù caùi goïi laø “ thò tröôøng” ôû giai ñoaïn naøy. 1.2- Caùc bieäm phaùp toå chöùc, con ngöôøi, cô cheá quaûn lyù haønh chaùnh bao caáp: Ñeå toå chöùc thöïc hieän chuû tröông caûi taïo quan heä saûn xuaát ñoái vôùi ngaønh goám söù . Tænh ñaõ toå chöùc caùc chuû loø goám vaøo toå chöùc mang tính hình thöùc, coù teân goïi laø Toå hôïp saûn xuaát. Moãi moät loø goám, goàm coù chuû loø vaø moät soá coâng nhaân phaûi vieát ñôn, ñaêng kí danh saùch thaønh laäp toå hôïp saûn xuaát, ñöôïc chính quyeàn coâng nhaän. Quaûn lyù saûn xuaát goám söù ñöôïc giao cho Sôû coâng nghieäp. Mua baùn, ñònh ñoaït giaù caû, chæ tieâu giao noäp saûn phaåm giao cho Ty thöông nghieäp cuûa tænh ñaûm traùch. Chính vì vaäy thaùng 7 naêm 1977: Coâng ty saønh söù thuoäc Sôû coâng nghieäp Soâng Beù ra ñôøi. Hôn moät naêm sau Coâng ty saønh söù ñöôïc ñoåi thaønh Lieân hieäp caùc xí nghieäp saønh söù Soâng Beù. Toå chöùc naøy hoaøn toaøn khoâng gaén gì vôùi saûn xuaát, maø chæ laøm khaâu trung gian, quaûn lyù, giaùm saùt vieäc saûn xuaát giao noäp saûn phaåm cuûa caùc cô sôû. Ñeán naêm 1980 Lieân hieäp caùc xí nghieäp saønh söù bò giaûi theå, taát caû cô sôû goám söù giao veà cho caáp huyeän quaûn lyù. Ñeán naêm 1985 laïi coù quyeát ñònh cuûa tænh thaønh laäp “Lieân hieäp caùc xí nghieäp saønh söù”. Giai ñoaïn naøy trôû ñi , toå chöùc Lieân Hieäp caùc xí nghieäp saønh söù chæ laøm coâng vieäc giao chæ tieâu cho caùc cô sôû saûn xuaát ra bao nhieâu saûn phaåm, roài giao noäp cho “Lieân hieäp” ñeå Lieân hieäp baùn theo keá hoaïch cho caùc nôi theo ñôn ñaët haøng cuûa Trung öông, cuûa Ty thöông nghieäp caùc tænh. Töø naêm 1980 trôû ñi ôû caáp tænh vaø caùc huyeän thò coøn coù moät toå chöùc khaùc cuõng quaûn lyù saûn xuaát caùc ngaønh khaùc vaø caû ngaønh goám söù, coù teân goïi laø “Lieân hieäp xaõ” – Uyû ban haønh chaùnh huyeän – thò vaø caùc xaõ, phöôøng, thò traán ôû giai ñoaïn naøy ngoaøi coâng vieäc quaûn lyù haønh chaùnh coøn tröïc tieáp quaûn lyù saûn xuaát, mua baùn saûn phaåm theo chæ ñaïo cuûa UÛy ban caáp treân vaø höôùng daãn cuûa caùc ngaønh cuûa tænh, theo höôùng trieät ñeå ngaên soâng caám chôï. Taát caû vieäc saûn xuaát, mua baùn, giaûi quyeát, ñònh ñoaït giaù caû vaät tö ñaàu vaøo, ñaàu ra saûn phaåm, löông cho coâng nhaân vv… ñeàu theo chæ tieâu, keá hoaïch, thoâng qua cheá ñoä tem phieáu. Beân caïnh bieän phaùp haønh chaùnh giao chæ tieâu, keá hoaïch, söû duïng tem phieáu ñeå phaân phoái laïi vaät tö, cuûi ñoát, xaêng daàu, löông thöïc, thöïc phaåm, coøn coù ñoäi nguõ quaûn lyù thò tröôøng, coâng an kinh teá, coâng an xaõ, phöôøng, caû löïc löôïng daân quaân du kích cuõng tham gia ruoàng boá, canh gaùc choát chaën, baét bôù, ngaên caûn khoâng ñeå saûn phaåm goám söù chaïy ra thò tröôøng “chôï ñen”. Ñaëc bieät ôû phöôøng Chaùnh Nghóa (nôi taäp trung phaàn lôùn caùc loø goám treân ñòa baøn Thò xaõ Thuû Daàu Moät )coøn coù saùng kieán laäp theâm ra moät boä maùy giaùn tieáp ôû caáp phöôøng ñeå quaûn lyù goám söù, coù teân goïi laø “Ban naêm quaûn” (Ban naøy toàn taïi töø naêm 1983 ñeán 1986) “Ban naêm quaûn” ñaët döôùi söï laõnh ñaïo, quaûn lyù tröïc tieáp cuûa Ñaûng uyû vaø UBND phöôøng, ñoàng thôøi coù söï hoã trôï cuûa Lieân hieäp caùc xí nghieäp saønh söù cuûa tænh nhö toaøn boä saûn phaåm saûn xuaát cuûa caùc loø goám phaûi baùn cho toå chöùc saønh söù tænh, qua ñoù tænh coù trích moät phaàn lôïi nhuaän ñeå trang traûi löông vaø caùc hoaït ñoäng phí khaùc cho “Ban naêm quaûn”. Con ngöôøi cuï theå cuûa “Ban naêm quaûn” goàm moät Tröôûng ban (oâng teân Leâ Vaên Ngoïc laø ñaïi taù quaân ñoäi veà höu), moät Phoù ban (oâng teân Leâ Hoàng Chuøm laø ñaïi uyù quaân ñoäi veà höu), moät thö kí toång hôïp cuûa ban, moät keá toaùn,moät thuû quyõ – nhöõng ngöôøi naøy laø caùn boä nhaân vieân cuûa phöôøng ñöôïc boá trí cho “Ban naêm quaûn”. Döôùi ban laõnh ñaïo “Ban naêm quaûn” coøn coù ba ñoäi coâng taùc thuoäc “Ban naêm quaûn”. - “ Ñoäi quaûn lyù saûn phaåm” coù 5 ngöôøi do Leâ Vaên Giang laøm ñoäi tröôûng. Nhieäm vuï cuûa ñoäi chuyeân ñi ñeán caùc loø goám ñeå kieåm keâ ghi nhaän soá löôïng saûn phaåm caùc kì loø …sau khi saûn phaåm ra loø, phaân loaïi xong, nhaéc nhôû saûn phaåm ñeán kho baõi cuûa “Ban naêm quaûn” giao ôû ñoù, sau ñoù ban naêm quaûn giao laïi cho Coâng ty saønh söù cuûa tænh. Maët khaùc ñoäi quaûn lyù saûn phaåm coøn phoái hôïp thöôøng xuyeân vôùi daân quaân du kích, vôùi coâng an phöôøng tuaàn tra, choát chaën, baét nhöõng ngöôøi mang saûn phaåm goám söù leùn baùn cho “con buoân” ôû “chôï ñen”. Moãi khi baét ñöôïc, chæ tòch thu soá haøng mang ñi, coøn ngöôøi buoân baùn vaän chuyeån thaû ra cho veà ngay. - Ñoäi thöù hai coù teân laø ñoäi “quaûn lyù cuûi” do Nguyeãn Vaên Vaân laøm ñoäi tröôûng, ñoäi coù ba ngöôøi, nhieäm vuï cuûa ñoäi naøy laø taäp hôïp toaøn boä nhu caàu cuûa caùc chuû loø, ñoát bao nhieâu kì loø phaûi maát bao nhieâu cuûi, töø ñoù taäp hôïp toaøn boä caùc chuû xe vaän chuyeån mua baùn cuûi, phaân boå, aùp giaûi cho caùc xe chôû cuûi ñeán cho caùc loø, theo chæ tieâu keá hoaïch, dó nhieân vieäc thanh toaùn tieàn cuûi chæ dieãn ra giöõa ngöôøi cung öùng cuûi vaø chuû loø. Ngoaøi ra ñoäi naøy cuõng coù baõi cuûi rieâng, ñeå chöùa soá cuûi cuûa caùc xe bò quaûn lyù thò tröôøng baét vì cho raèng buoân laäu (khoâng tuaân theo keá hoaïch phaân boå ñaõ ñònh tröôùc) ñoâi khi ñoäi cuõng mua nhöõng xe cuûi chôû ñeán, maø chöa coù moái ñeå giao cho caùc loø, ñoå taïi baõi cuûa ñoäi, sau ñoù yeâu caàu caùc chuû loø ñeán mua laïi soá cuûi naøy mang veà söû duïng. - Ñoäi thöù ba, coù teân laø ñoäi “quaûn lyù ñaát”, coù 3 ngöôøi, do Hoà Vaên Xa laøm ñoäi tröôûng. Phöông thöùc hoaït ñoäng cuõng nhö ñoäi quaûn lyù cuûi, coù nghóa laø toaøn boä nhu caàu, chæ tieâu, phaân boå ñaát seùt nguyeân lieäu thoâ ñeán caùc cô sôû xoái hoà, ñaát seùt tinh töø caùc cô sôû xoái hoà phaân boå ñeán caùc loø goám, ñeàu phaûi qua söï ñieàu phoái cuûa “ñoäi quaûn lyù ñaát”. Teân “naêm quaûn” coù nghóa laø quaûn lyù naêm vaán ñeà then choát cuûa ngaønh goám söù. Ba caùi quaûn do ba ñoäi, coù ngöôøi cuï theå nhö ñaõ neâu, coøn hai caùi quaûn khaùc, khoâng toå chöùc thaønh ñoäi, nhöng ñöôïc thöïc hieän qua hoaït ñoäng cuûa “ban naêm quaûn” ñoù laø: quaûn lyù vieäc ñaêng kí kinh doanh cuûa caùc cô sôû, ai saûn xuaát ñeàu, ai nghó bao nhieâu kì loø vv… Caùi quaûn thöù naêm laø quaûn lyù thueá. Vieäc naøy thaät ra chæ phoái hôïp vôùi caùn boä thueá vuï, bôûi khoâng coù “naêm quaûn” thì vieäc quaûn lyù thueá vaãn thöïc hieän ñöôïc. Qua hoaït ñoäng cuûa “ban naêm quaûn”, moät toå chöùc hoaøn toaøn khoâng dính tôùi saûn xuaát, cuõng khoâng phaûi toå chöùc phaân phoái löu thoâng, nhöng laïi mang tính haønh chaùnh quan lieâu aùp ñaët, o eùp ñuû moïi maët ñoái vôùi ngaønh saûn xuaát goám söù, ñoàng thôøi thöïc hieän ñeå trieät chuû tröông ngaên soâng caám chôï ñoái vôùi saûn phaåm goám söù. Ñoái vôùi caùc laøng goám söù Taân Phöôùc Khaùnh (Taân Uyeân) vaø Laùi Thieâu (Thuaän An) khoâng toå chöùc “ban naêm quaûn” nhö ôû laøng goám söù Chaùnh Nghóa (Thò xaõ Thuû Daàu Moät ) nhöng vieäc quaûn lyù haønh chaùnh, quan lieâu bao caáp, ngaên soâng caám chôï vaãn dieãn ra. Caùc vieäc nhö quaûn lyù saûn phaåm, quaûn lyù cuûi, quaûn lyù ñaát, ñeàu thöïc hieän thoâng qua cô cheá, chöùc naêng boä maùy,con ngöôøi cuûa UBND huyeän, UBND caùc xaõ, thò traán. Tuy nhieân möùc ñoä o eùp, öùc cheá, choát chaën baét bôù haøng goám söù coù phaàn hôi loûng hôn, so vôùi ñòa baøn hoaït ñoäng cuûa “ban naêm quaûn”. Vì noù laø saûn phaåm cuûa cô cheá quan lieâu bao caáp, neân khi chuû tröông ñoåi môùi cuûa Ñaûng ñaõ môû ra, vieäc ngaên soâng caám chôï khoâng coøn thì toå chöùc naøy khoâng coøn lyù do gì ñeå toàn taïi nöõa, chæ coøn chaêng laø haäu quaû cuûa gaàn ba naêm toàn taïi laøm cho ngaønh saûn xuaát goám söù phaûi gaùnh chòu maõi ñeán nhieàu naêm sau ñoåi môùi vaãn chöa khaéc phuïc heát nhöõng daáu aán cuûa thôøi “naêm quaûn”. 1.3- Taùc ñoäng cuûa chuû tr öông, chính saùch vaø bieän phaùp quaûn lyù theo kieåu quan lieâu bao caáp ñoái vôùi ngaønh saûn xuaát goám söù : - Haäu quaû cuûa thôøi bao caáp, quan lieâu, haønh chính, keá hoaïch hoaù toaøn boä neàn kinh teá xaõ hoäi ôû goùc ñoä caû nöôùc, moïi ngöôøi soáng qua thôøi aáy khoâng ít nhieàu ñeàu neám traûi, cho ñeán nhöõng naêm cuoái 1985 ñaàu 1986, nhö trong kieåm ñieåm, nhaän ñònh taïi Ñaïi hoäi toaøn quoác laàn thöù VI cuûa Ñaûng coäng saûn Vieät Nam ñaõ chæ ra : Tình hình kinh teá xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc gaàn nhö ñaõ rôi “ñeán ñaùy” cuûa cuoäc khuûng hoaûng. Saûn xuaát noâng nghieäp trì treä, naïn thieáu löông thöïc xaûy ra trieàn mieân, saûn xuaát coâng nghieäp theo thoáng keâ vaãn taêng veà giaù trò nhöng thaät ra ñaïi ña soá nhaø maùy, xí nghieäp quoác doanh ôû trong tình traïng “lôøi giaû, loã thaät”, vì ñöôïc Nhaø nöôùc bao caáp traøn lan. Löu thoâng phaân phoái aùch taéc, laïm phaùt ñaït ñeán toác ñoä “phi maõ” vôùi chæ soá taêng giaù baùn leû naêm 1986 laø 774,7% (60- 7) coäng vôùi haäu quaû naëng neà cuûa 30 naêm chieán tranh chöa khaéc phuïc kòp, ñaõ laøm cho ñôøi soáng caùc taàng lôùp nhaân daân sa suùt nghieâm troïng. Rieâng ñoái vôùi ngaønh saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông cuõng nhaän laõnh nhöõng haäu quaû nhö: - Saûn xuaát trì treä, naêng suaát lao ñoäng thaáp, thieáu tính saùng taïo. Moãi chuû cô sôû, moãi loø goám trong khuoân khoå chæ tieâu keá hoaïch trong moät thaùng ra hai kì loø, giao bao nhieâu saûn phaåm ñeàu ñöôïc ñònh saün, thieáu cuõng khoâng ñöôïc maø dö ra khoâng ai nhaän, baùn leùn luùt ra ngoaøi chôï ñen thì bò quaûn lyù thò tröôøng, ban naêm quaûn chaän ñaàu ñoùn ngoõ, baét bôù. Chính vì saûn xuaát theo keá hoaïch ñònh saün, maãu maõ, chuûng loaïi theo ñôn ñaët haøng treân giao xuoáng neân chuû cô sôû loø goám chæ laøm trong phaïm vi ñôn ñaët haøng ñònh saün ñoù, khoâng caàn phaûi tìm toøi men maøu môùi, maãu maõ môùi, tính saùng taïo khoâng coøn ñoäng cô thuùc ñaåy nöõa neân ñaõ daàn daàn taøn luïi ñi. Ñoái vôùi coâng nhaân laøm coâng höôûng löông, laøm nhieàu saûn phaåm, hay ít cuõng höôûng baèng nhau, chính vì vaäy naêng suaát lao ñoäng daäm chaân taïi choã khoâng tieán trieån. Vì taát caû guoàng maùy saûn xuaát vaän haønh theo keá hoaïch kieåu haønh chaùnh quan lieâu neân ñoâi khi saûn xuaát cuûa caùc loø goám bò ngöng treä, thaát thöôøng. Cô sôû ñaõ nhaän caùc vaät tö khaùc nhö men maøu, ñaát seùt vv… ñuû soá löôïng quy ñònh, coâng nhaân ñaõ thöïc hieän caùc coâng ñoaïn xong, chæ coøn ñeán ngaøy ñoát löûa laø hoaøn taát kì loø, theá nhöng keá hoaïch giao nhaän cuûi bò truïc traëc laïi khoâng coù löôïng döï tröõ, tôùi ngaøy nung loø, maø cuûi chöa coù, ñaønh phaûi ngöng nghæ, chôø, coù khi bò giaùn ñoaïn töø moät ñeán hai tuaàn trong thaùng. Caû cô sôû töø chuû ñeán coâng nhaân ñaønh phaûi nghæ trong thôøi gian ñoù, vì nhö muoán laøm tieáp, chuaån bò saûn phaåm cho kì loø môùi nhöng do chöa tôùi kì keá hoaïch, chöa nhaän vaät tö nguyeân lieäu cho kì loø môùi neân cuõng khoâng laøm ñöôïc. Noùi chung toác ñoä saûn xuaát haàu nhö khoâng phaùt trieån . Ví duï cuï theå nhö ôû Thò Xaõ Thuû Daàu Moät trong naêm töø 1980 ñeán 1985 soá cô sôû töø 56 ñeán 58, chæ taêng coù 2 cô sôû loø goám (8). - Phaân phoái löu thoâng trong lónh vöïc goám söù bò aùch taéc. Saûn phaåm goám söù khi loø taát caû ñeàu phaûi giao cho” ban naêm quaûn”, giao cho caùc Coâng ty cuûa nhaø nöôùc theo chæ tieâu keá hoaïch. Khi giao haøng chuû cô sôû thöôøng nhaän ñöôïc phieáu, caû tuaàn, caû thaùng sau môùi nhaän laïi ñöôïc tieàn hoaëc moät soá ít vaät tö naøo ñoù, ñoâi khi vaät tö aáy khoâng phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa saûn xuaát, maø laïi laø moät soá loaïi haøng tieâu duøng, chuû cô sôû ñem veà phaân phoái laïi cho ngöôøi laøm coâng thay cho tieàn löông. - Coù moät soá cô sôû sau khi saûn xuaát xong, giao haøng ñaõ ñöôïc nhaän, nhöng caùc coâng ty chöa vaän chuyeån ñi maø hoï gôûi laïi kho cuûa cô sôû, khi naøo kí ñöôïc hôïp ñoàng baùn, trao ñoåi haøng thì môùi chôû ñi. Coù nhöõng luùc caùc coâng ty khoâng giao haøng ñöôïc, caùc kho cuûa cô sôû ñaày aép khoâng coøn choã chöùa nöõa, nhöng keá hoaïch chæ tieâu saûn xuaát phaûi hoaøn thaønh, neân saûn xuaát laïi cöù tieáp tuïc. Saûn xuaát tieáp tuïc, saûn phaåm öù ñoïng, tieàn baùn haøng khoâng nhaän ñöôïc, caû heä thoáng loø goám nhö thieáu haún sinh khí. - Haäu quaû veà ñôøi soáng, xaõ hoäi trong caùc laøng goám söù :kinh teá keùm phaùt trieån taùc ñoäng ñeán ñôøi soáng cuûa giôùi chuû, thôï trong ngaønh saûn xuaát goám söù gaëp nhieàu khoù khaên. Thu nhaäp suùt giaûm ñôøi soáng vaên hoaù tinh thaàn khoâng ñöôïc caûi thieän. Quan heä chuû thôï töø tröôùc ñeán giai ñoaïn 1975-1978 vaãn dieãn ra theo truyeàn thoáng toát ñeïp, chuû traân troïng ngöôøi laøm coâng vì hoï gaén boù vôùi ngheà, vôùi saûn phaåm, vôùi chuû loø goám. Söï boùc loät lao ñoäng hình thaønh chöa roõ laém. Theá nhöng töø giai ñoaïn nhöõng naêm 1978-1979 ñeán nhöõng naêm 1985, moái quan heä truyeàn thoáng giöõa chuû, thôï coù chieàu höôùng xaáu ñi. Nhöõng ngöôøi coâng nhaân ñöôïc toå chöùc vaøo caùc coâng ñoaøn cô sôû, ñaùng leõ coâng nhaân ñöôïc toå chöùc coâng ñoaøn ñeå ñöôïc môû mang kieán thöùc, ñeå ñöôïc caûi thieän quyeàn lôïi veà kinh teá vaø tinh thaàn, ñöôïc sinh hoaït vaên hoaù vv… nhöng caùc coâng ñoaøn loø goám laïi ñöôïc giao nhieäm vuï giaùm saùt giôùi chuû. Coâng ñoaøn cô sôû caùc loø goám ngoaøi hoaït ñoäng theo ñieàu leä quy ñònh, coøn laïi coù traùch nhieäm theo doõi chaët cheõ giôùi chuû, töø ñoù soá löôïng saûn phaåm, ñeán vieäc giao nhaän saûn phaåm, thöïc hieän nghóa vuï thueá vv… maø ñaëc bieät laø vieäc baùn saûn phaåm ra thò tröôøng “chôï ñen”. Ñeán giai ñoaïn naøy haàu nhö coâng ñoaøn coù chieàu höôùng ñoái laäp vôùi giôùi chuû nhaân, bôûi quan nieäm chung luùc ñoù giôùi chuû laø thaønh phaàn boùc loät, laø ñoái töôïng phaûi caûi taïo cuûa chuû nghóa xaõ hoäi. Nhö vaäy ngay trong ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa caùc laøng goám söù ñaõ coù söï xaùo troän, maâu thuaãn. Soá coâng nhaân laø coâng ñoaøn vieân, ban chaáp haønh coâng ñoaøn hoaït ñoäng tích cöïc thì phaûi ñoái ñaàu maïnh meõ vôùi caùc chuû loø goám, ngöôïc laïi khoâng giaùm saùt toát thì bò ñaùnh giaù laø thoaû hieäp, yeáu keùm. Töø ñoù taâm tö tình caûm cuûa ngöôøi coâng nhaân bò daèn vaët khoâng yeân, giôùi chuû vaø coâng nhaân ñoâi khi nghi kò laãn nhau. Caùc löïc löôïng khaùc trong ñòa phöông caùc laøng goám söù nhö quaûn lyù thò tröôøng, thueá vuï, daân quaân du kích, “ban naêm quaûn” phoái hôïp nhau ngaøy laãn ñeâm tuaàn tra, canh gaùc, baét bôù ñöôïc haøng tòch thu laïi coù tieàn thöôûng töø 10 ñeán 15% giaù trò moùn haøng neân hoï hoaït ñoäng caøng tích cöïc hôn, thaäm chí xaûy ra söï hoaït ñoäng ngaàm, thoaû hieäp ñeå con buoân ñöa haøng ñi maø khoâng bò baét, do hoái loä, mua chuoäc ñöôïc löïc löôïng ngaên caûn, baét haøng kia. Nhö vaäy hình aûnh chính quyeàn, xaõ hoäi, trong caùc laøng goám söù luùc aáy khoâng coøn thuaàn khieát, trong saùng nöõa. Thaät ra muïc ñích cuûa chuû nghóa xaõ hoäi laø hoaøn toaøn toát ñeïp, cheá ñoä keá hoaïch neàn kinh teá sau khi tö baûn ñaõ phaùt trieån maïnh, ñaõ tieán leân hieän ñaïi hoaù, coâng nghieäp hoaù ôû möùc ñoä cao laø ñieàu caàn thieát, nhöng ôû ñaây xaõ hoäi chöa phaùt trieån maø ñaõ aùp duïng moâ hình kieán truùc thöôïng taàng ôû giai ñoaïn quaù cao, khoâng phuø hôïp vôùi löïc löôïng saûn xuaát, ñoù chính laø noùng voäi, chuû quan duy yù chí, ñoát chaùy giai ñoaïn, laøm sai luaät quy ñònh nhö Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù VI naêm 1986 ñaõ nhìn ra vaø ñaùnh giaù ñuùng thöïc traïng ñoù ñeå ñeà ra ñöôøng loái ñoåi môùi sau naøy ñuùng ñaén, hôïp quy luaät hôn. 2/ SÖÏ PHAÙ RAØO, BUNG RA CUÛA NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP GOÁM SÖÙ BÌNH DÖÔNG: Trong giai ñoaïn chöa ñoåi môùi (1977-1985) cô cheá quaûn lyù kinh teá noùi chung vaø söï quaûn lyù ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù theo kieåu keá hoaïch, haønh chaùnh quan lieâu, bao caáp thaät söï ñaõ trôû thaønh raøo caûn cuûa söï phaùt trieån, vì noù khoâng phuø hôïp vôùi quy luaät. Thöïc teá ñaõ chöùng minh raèng caùi gì traùi vôùi quy luaät seõ bò tröøng phaït, trong lónh vöïc saûn xuaát goám söù cuõng khoâng ngoaïi leä. Cuoäc soáng, saûn xuaát goám söù vaãn cöù tieán leân phía tröôùc, theo nhòp thôøi gian troâi ñi, vaø caùi gì caûn trôû thì noù seõ xeù raøo caûn aáy, bung ra ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån theo quy luaät. 2.1- Cô cheá bao caáp, quan lieâu trong saûn xuaát goám söù daàn daàn bò phaù vôõ: Ban ñaàu caùc cô quan nhaø nöôùc oâm ñoàm vieäc cung caáp toaøn boä vaät tö nguyeân lieäu cho saûn xuaát goám söù qua cheá ñoä giao chæ tieâu, keá hoaïch cho töøng cô sôû theo quan nieäm caû naêm, töøng quyù, haøng thaùng. Leân keá hoaïch treân baøn giaáy, giao chæ tieâu baèng phieáu, soá löôïng cuõng ghi treân giaáy laø chuyeän khoâng khoù, nhöng nguoàn vaät tö ñeå cung caáp theo ñuùng tieán ñoä thôøi gian, chuûng loaïi cho caùc cô sôû laø vieäc khai thaùc cung öùng cuõng do nhieàu ñôn vò khaùc nhau thöïc hieän, khoâng phaûi nhö daây chuyeàn coâng ngheä hieän ñaïi, khaâu naøo ra khaâu ñoù. Do vaäy vieäc treã naõi, thieáu loaïi naøy, huït loaïi kia laø chuyeän xaûy ra thöôøng xuyeân. Trong saûn xuaát goám söù maø bò ñoäng vaät tö nguyeân lieäu nhö vaäy thì laäp töùc aûnh höôûng xaáu ngay cho cô sôû, vì phaûi ngöng nghæ, chôø, coâng nhaân thieáu vieäc, thu nhaäp aûnh höôûng, coù khi coâng nhaân chuyeån ñi cô sôû khaùc ñeå coù vieäc thöôøng xuyeân hôn, nguy cô suy suïp cô sôû ñaõ gaàn keà, chuû loø goám söù vì söï soáng coøn cuûa cô sôû, hoï khoâng theå khoanh tay ngoài chôø cung öùng vaät tö theo kieåu bao caáp,maø phaûi “töï cöùu laáy mình tröôùc khi trôøi cöùu”. Baèng moïi caùch, caùc chuû cô sôû töï lieân heä nôi caùc nguoàn cung caáp vaät tö nguyeân lieäu ñeå choïn, mua caùc loaïi vaät tö, coù döï tröõ ñeå saûn xuaát theo ñuùng tieán ñoä, thôøi gian quy ñònh cuûa quy trình saûn xuaát. Chính vì leõ ñoù caùc loaïi chæ tieâu, caùc phieáu cung caáp cuûa baøn giaáy, cuûa bao caáp, daàn daàn khoâng coøn yù nghóa nöõa, cuõng coù nghóa laø cô cheá bao caáp, quan lieâu ñaõ bò phaù vôõ. Caùc cô sôû saûn xuaát goám söù ôû Bình Döông trong giai ñoaïn 1984-1985 phaàn lôùn khoâng coøn leä thuoäc nhieàu vaøo cô cheá bao caáp, treân thöïc teá hoï töï bung ra toàn taïi vaø tieáp tuïc saûn xuaát, cung caáp saûn phaåm cho tieâu duøng trong xaõ hoäi. 2.2- Söï xeù r aøo tr eân lónh vöïc phaân phoái löu thoâng saûn phaåm goám söù : Treân lónh vöïc mua baùn saûn phaåm goám söù caùc “chaønh” coù töø tröôùc giaûi phoùng ñeán khoaûng nhöõng naêm 1977-1978 do caûi taïo tö saûn thöông nghieäp neân hoaøn toaøn khoâng coøn toàn taïi. Vieäc mua baùn saûn phaåm goám söù chuû yeáu dieãn ra giöõa caùc cô sôû saûn xuaát vôùi caùc ñôn vò thu mua cuûa nhaø nöôùc. Caùc ñôn vò kinh doanh cuûa nhaø nöôùc nhö coâng ty caáp I ôû Trung öông, caáp II ôû tænh vaø caáp III ôû huyeän ñeàu coù nhieäm vuï thu mua saûn phaåm goám söù ñeå cung caáp laïi cho nhu caàu tieâu duøng theo tem phieáu nhö nhöõng loaïi nhu yeáu phaåm, haøng coâng ngheä thöïc phaåm khaùc. ÔÛ ñaây vieäc cung caáp naøy chuû yeáu ñeán nhöõng löïc löôïng trong boä maùy Nhaø nöôùc,coøn ñaïi boä phaän nhaân daân phaûi töï tìm laáy nhöõng vaät duïng cho nhu caàu söû duïng haøng ngaøy trong cuoäc soáng, trong ñoù coù maët haøng goám söù. Luùc aáy, nhaân daân muoán mua moät moùn haøng naøo cuûa cöûa haøng nhaø nöôùc baùn ñeàu phaûi xeáp haøng daøi daèng daëc môùi mua ñöôïc .Coøn ñoái vôùi caùn boä coâng nhaân vieân, nhaø nöôùc cung caáp cho caùi gì phaûi duøng caùi ñoù, toát nhôø xaáu chòu. Trong xaõ hoäi, kinh doanh tö nhaân bò caám ñoaùn, kinh doanh cuûa nhaø nöôùc theo kieåu aùp ñaët ñoäc quyeàn, hôn nöõa khoâng cung öùng ñuû cho nhu caàu tieâu duøng ña daïng cuûa toaøn xaõ hoäi, töø ñoù taát yeáu seõ hình thaønh moät thò tröôøng mua baùn ngoaøi heä thoáng mua baùn cuûa nhaø nöôùc quaûn lyù, luùc ñoù goïi laø thò tröôøng “chôï ñen”. Maëc duø bò caám ñoaùn, ngaên soâng caám chôï, quaûn lyù thò tröôøng, coâng an, du kích, thueá vuï,” ban naêm quaûn” thöôøng xuyeân tuaàn tra , choát chaën baét haøng goám söù baùn ra ôû chôï ñen, nhöng thò tröôøng chôï ñen vaãn hoaït ñoäng, caøng veà sau ôû giai ñoaïn 1984-1985 thò tröôøng “chôï ñen” hoaït ñoäng caøng maïnh meõ hôn.Theo quy luaät coù “ caàu” aét coù “cung “. Caùc con buoân hoaït ñoäng döôùi nhieàu hình thöùc khaù linh hoaït ñeå ñoái phoù, qua maët raøo caûn cuûa chính quyeàn. Giaù caû buoân baùn haøng goám söù ngoaøi thò tröôøng “chôï ñen” thöôøng cao gaáp naêm gaáp möôøi laàn giaù Nhaø nöôùc quy ñònh. Trong caùc laøng goám söù luùc aáy hình thaønh moät ñoäi quaân “cöûu vaïn” vaän chuyeån boä, xe thoà, xe maùy… ñi ñöôøng ngang ngoõ taét, caû ngaøy laãn ñeâm, mieãn laø neù traùnh ñöôïc nhöõng ñoäi quaân quaûn lyù thì hoï cöù ñi.Chuû baùn vaø ngöôøi mua haøng goám söù “laäu” thoaû thuaän ngaàm vôùi nhau khi bò baét, haøng aáy coi nhö boû, ngöôøi vaän chuyeån chæ maát tieàn coâng vaän chuyeån, chaúng phaûi maát voán laãn lôøi gì caû, löôïng haøng baét ñöôïc chæ moät, hai, coøn khoâng baét ñöôïc gaáp naêm gaáp möôøi laàn lôùn hôn, löu thoâng ngoaøi thò tröôøng “chôï ñen”. Chính trong thôøi gian naøy caùc chuû loø goám trung thaønh,laøm aên chaân phöông vôùi Nhaø nöôùc thì gaëp nhieàu khoù khaên, thu nhaäp chuû, thôï ngaøy caøng sa suùt, ngöôïc laïi moät soá chuû cô sôû khaùc vöøa laøm aên vôùi nhaø nöôùc caàm chöùng cho coù tö caùch hôïp phaùp, coøn laïi phaàn lôùn saûn phaåm tuoàn ra thò tröôøng “chôï ñen” thì hoï giaøu leân moät caùch nhanh choùng. Daàn daàn veà sau, ngöôøi thaáy ngöôøi khaùc laøm ñöôïc cuõng baét chöôùc laøm theo, soá löôïng laøm aên chaân phöông vôùi Nhaø nöôùc giaûm xuoáng, thò tröôøng “chôï ñen” hoaït ñoäng maïnh, khoâng coøn kieåm soaùt ñöôïc nöõa, theá ngaên soâng caám chôï ñaõ bò phaù vôõ. Saûn xuaát khoâng chòu noåi cô cheá bao caáp, quan lieâu neân ñaõ bung ra tìm ñöôøng toàn taïi vaø phaùt trieån phaân phoái löu thoâng xeù raøo, phaù vôõ theá ngaên soâng caám chôï, daãn ñeán tình theá toaøn xaõ hoäi vaø quaûn lyù laõnh ñaïo phaûi coù chuû tröông, bieän phaùp khaùc môùi coù theå quaûn lyù, ñieàu haønh ñöôïc. Ñoù chính laø chuû tröông” ñoåi môùi” maø Nghò quyeát Ñaïi hoäi toaøn quoác cuûa Ñaûng coâng saûn Vieät Nam laàn thöù VI thaùng 12 naêm 1986 ñaõ ban haønh. 3. CHUÛ TRÖÔNG ÑOÅI MÔÙI CUÛA ÑAÛNG VAØ NHAØ NÖÔÙC VEÀ NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP GOÁM SÖÙ BÌNH DÖÔNG : Tröôùc khi ñi vaøo chuû tröông ñoåi môùi cuï theå cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông, töôûng cuõng neân khaùi quaùt qua nhöõng ñöôøng loái chuû tröông ñoåi môùi chung caû nöôùc, maø nghò quyeát Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VI cuûa Ñaûng coâng saûn Vieät Nam ñaõ vaïch ra. Nhìn toång theå, ñöôøng loái chính saùch ñoåi môùi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta bao goàm raát nhieàu noäi dung phong phuù, trong ñoù coù theå taäp trung vaøo nhöõng noäi dung cô baûn nhö: - Moät laø: chuyeån neàn kinh teá töø moâ hình keá hoaïch hoaù taäp trung quan lieâu bao caáp döïa treân cheá ñoä coâng höõu veà tö lieäu saûn xuaát vôùi hai hình thöùc quoác doanh vaø taäp theå laø chuû yeáu, sang neàn kinh teá haøng hoaù nhieàu thaønh phaàn vaän haønh theo cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. - Hai laø: Thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá ñi ñoâi vôùi thöïc hieän tieán boä vaø coâng baèng xaõ hoäi, phaùt trieån vaên hoaù baûo veä moâi tröôøng, ñaët con ngöôøi vaøo vò trí trung taâm cuûa moïi chuû tröông, chính saùch vaø keá hoaïch phaùt trieån . - Ba laø: Thöïc hieän daân chuû hoaù ñôøi soáng xaõ hoäi, töøng böôùc xaây döïng moät nhaø nöôùc phaùp quyeàn cuûa daân, do daân vaø vì daân. - Boán laø: Môû cöûa taêng cöôøng quan heä giao löu hôïp taùc vôùi beân ngoaøi theo tinh thaàn “Vieät Nam muoán laøm baïn vôùi taát caû caùc nöôùc trong coäng ñoàng theá giôùi, phaán ñaáu vì hoaø bình ñoäc laäp vaø phaùt trieån “(60-7). Trong quaù trình toå chöùc thöïc hieän caùc noäi dung treân, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc Vieät Nam ñaõ chuû tröông laáy ñoåi môùi neàn kinh teá laøm nhieäm vuï trung taâm, ñoàng thôøi coi troïng ñoåi môùi chính trò xaõ hoäi, vaên hoaù vôùi nhöõng böôùc ñi vaø hình thöùc thích hôïp. Töø nhöõng chuû tröông ñoåi môùi chung cuûa ñaát nöôùc, Ñaûng boä vaø chính quyeàn ñòa phöông Bình Döông ñaõ vaän duïng vaøo tình hình thöïc teá cuûa ñòa phöông, trong ñoù