Đề tài Sơ lược về nguyên liệu hạt có dầu

MUÏC LUÏC Chöông I : Giôùi Thieäu chung 2 I. Sô löôïc veà nguyeân lieäu haït coù daàu 2 II. Ñònh höôùng vaø caùc giaûi phaùt trieån nghaønh daàu thöïc vaät Vieät Nam 3 III. Toång quan veà caùm gaïo 5 Chöông II :Toång quan veà trích ly 10 I.Nguyeân lyù trích ly daàu 10 II. Caùc loaïi dung moâi thöôøng söû duïng 12 III. Caùc thieát bò trích ly 15 Chöông III: Thieát laäp quy trình coâng ngheä 19 I. Quy trình coâng ngheä 19 II. Thuyeát minh quy trình 21 II. Tính toaùn caân baèng vaät chaát 24 III. Tính toaùn maùy moùc thieát bò 30 Chöông IV: Cung caáp naêng löôïng – caáp thoaùt nöôùc 39 Chöông V : Thieát keá phaân xöôûng 41 Chöông VI: An toaøn lao ñoäng 42 I. Choáng oàn vaø choáng rung 42 II. An toaøn veà söû duïng ñieän 42 III. An toaøn lao ñoäng 42 IV. Phoøng chaùy chöõa chaùy 44 Phuï luïc 45 Taøi lieäu tham khaûo 50 CHÖÔNG I: GIÔÙI THIEÄU CHUNG I. SÔ LÖÔÏC VEÀ NGUYEÂN LIEÄU HAÏT COÙ DAÀU Haït chöùa daàu laø loaïi saûn phaåm noâng nghieäp phoå bieán vaø ngaøy caøng ñoùng vai troø quan troïng trong neàn kinh teá. Xu höôùng chung treân theá giôùi ngaøy nay laø dieän tích troàng caây daàu thöïc phaåm ñang khoâng ngöøng ñöôïc môû roäng nhanh choùng, coøn dieän tích caây daàu coâng nghieäp ngaøy caøng bò thu heïp laïi. Ñieàu aáy moät phaàn do söï thay theá daàu coâng nghieäp baèng caùc hoaù chaát, nhöng chuû yeáu do vai troø cöïc kyø quan troïng cuûa daàu aên ñoái vôùi cô theå vaø ngaøy caøng ñöôïc khoa hoïc khaúng ñònh. ÔÛ nöôùc ta, do ñieàu kieän coù nhieàu vuøng khí haäu vaø ñaát ñai khaùc nhau, neân nhöõng haït chöùa daàu raát phong phuù. Nhieàu caây cho quaû, haït ñeå laáy daàu raát quùi ñaõ ñöôïc troàng phoå bieán nhö: ñaäu phoäng, ñaäu naønh, meø, döøa, höôùng döông, thaàu daàu, caûi daàu, caùm, oliu,... Trong coâng nghieäp eùp daàu chæ coù nhöõng loaïi haït coù haøm löôïng daàu töø 15- 20% trôû leân môùi coù giaù trò thöïc teá ñeå toå chöùc saûn xuaát vaø ñaûm baûo ñöôïc caùc hieäu quaû kinh teá kyõ thuaät trong khi saûn xuaát. Vì vaäy ngöôøi ta chia nguyeân lieäu saûn xuaát daàu laøm 3 loaïi: + Loaïi coù haøm löôïng daàu cao: töø 40% trôû leân. + Loaïi coù haøm löôïng daàu trung bình: töø 30- 40%. + Loaïi coù haøm löôïng daàu thaáp: töø 15- 30%. Theo thôøi vuï thu hoaïch vaø kyõ thuaät caây troàng coù theå chia nguoàn thöïc vaät cho haït daàu laøm hai nhoùm chính: + Nhoùm caây haøng naêm: nhö laïc, vöøng, höôùng döông, ñaäu töông… Loaïi naøy moãi naêm thu hoaïch moät vuï, naêm sau phaûi troàng laïi. Ñaây laø nhoùm thöïc vaät chuû yeáu, deã troàng quy hoaïch, tieän lôïi luaân canh, deã daøng cô giôùi hoùa kyõ thuaät chaêm boùn vaø thu hoaïch. Loaïi naøy thöôøng ñöôïc gieo troàng ôû vuøng ñoàng baèng, ñaát maøu môõ, caùc vuøng thuoäc löu vöïc soâng Hoàng, Maõ, Gianh coùnaêng suaát khaù cao. Thuoäc nhoùm naøy coøn goàm phuï phaåm cuûa caùc saûn phaåm noâng nghieäp: nhö caùm gaïo, phoâi ngoâ, hoaëc caây coâng nghieäp nhö: haït boâng, haït cao su, haït ñay, haït gai, haït thuoác phieän, caûi daàu… + Nhoùm caây laâu naêm nhö döøa, coï daàu, trấu, sôû, lai, bôøi lôøi, doïc, caây ñen, muø u… Caùc caây naøy thöôøng cho nguyeân lieäu saûn xuaát daàu ñaëc saûn vuøng nhieät ñôùi. Ñaëc ñieåm thuaän lôïi cuûa thöïc vaät loaïi naøy laø coù theå phaùt trieån maïnh ôû caùc vuøng ñaát ñai khoâng thuoäc phaïm vi saûn xuaát caây löông thöïc, nhö caùc mieàn röøng nuùi, mieàn trung du, ven soâng, keânh laïch, ven ñöôøng, ven ñeâ vaø doïc bôø bieån. Tuy nhieân vieäc thu hoaïch haït cuûa chuùng gaëp nhieàu khoù khaên, hieän taïi chæ baèng thu nhaët haït ruïng hoaëc haùi baèng tay. Tröø döøa ra, ñaïi boä phaän haït thu hoaïch do rôi ruïng neân coù phaåm chaát khoâng ñoàng ñeàu, thaäm chí raát xaáu, saâu moït nhieàu. Vì vaäy daàu saûn xuaát ra maøu xaãm, coù chæ soá acid cao (30- 40). Caàn löu yù laø loaïi naøy haàu heát coù voû cöùng, ñoä aåm lôùn neân phöông thöùc saûn xuaát ít nhieàu coù gaëp khoù khaên. Theo phaïm vi söû duïng saûn phaåm, coù theå chia nguyeân lieäu saûn xuaát daàu laøm hai nhoùm: + Nhoùm thöïc phaåm: nhö laïc, döøa, ñaäu töông, caùm gaïo, phoâi ngoâ, haït caûi, ñaïi baùi… Khoâ daàu vaø daàu thaønh phaåm chuû yeáu söû duïng cho thöïc phaåm. Khoâ daàu keùm phaåm chaát duøng laøm thöùc aên gia suùc. + Nhoùm coâng nghieäp: nhö traåu, lai, doïc, bôøi lôøi, thaàu daàu… Daàu vaø khoâ daàu chuû yeáu duøng vaøo coâng nghieäp saûn xuaát sôn daàu, xaø phoøng, y teá… Ngoaøi ra cuõng coù theå chia nguoàn nguyeân lieäu saûn xuaát daàu theo giaù trò coâng nghieäp: + Nhoùm cho daàu thoâ (chæ soá iod >130) nhö traåu, gai daàu, lanh… Coâng duïng chuû yeáu laø saûn phaåm maøng khoâ nhö sôn daàu, vecni, vaät lieäu toång hôïp cuûa caùc hôïp chaát cao phaân töû… + Nhoùm cho daàu nöõa khoâ(chæ soá iod =100- 130): nhö laïc, vöøng, ñaäu töông, sôû, höôùng döông, boâng, oâ liu… laø loaïi daàu loûng, nguoàn daàu thöïc phaåm chuû yeáu treân theá giôùi. + Nhoùm cho daàu khoâng khoâ (chæ soá iod < 100). Lôùp maøng daàu cuûa chuùng khoâng taïo thaønh maøng khoâ ngoaøi khoâng khí. Thuoäc nhoùm naøy laø daàu döøa, daàu thòt coï, daàu ca cao… Tröôùc ñaây loaïi daàu naøy chuû yeáu duøng saûn xuaát xaø phoøng raén, ngaøy nay trôû thaønh nguoàn nguyeân lieäu quan troïng trong saûn xuaát bô nhaân taïo, môõ saøo raùn, vaø duøng trong saûn xuaát baùnh keïo ôû nhieàu nöôùc Chaâu Aâu. Döï baùo nhu caàu veà daàu thöïc vaät cuûa toaøn theá giôùi khoaûng hôn 100 trieäu taán/naêm, cuûa thò tröôøng Vieät Nam naêm 2005 khoaûng treân 300 nghìn taán (hieän nay nhu caàu cuûa Vieät Nam khoaûng treân döôùi 200 nghìn taán/naêm, gaàn 3 kg/ngöôøi). Haøng naêm caùc nhaø maùy cheá bieán daàu thöïc vaät phaûi nhaäp khoaûng 90% nguyeân lieäu daàu thoâ ñeå cheá bieán. Vì vaäy phaùt trieån caùc caây coù daàu ñeå haïn cheá nhaäp khaåu laø raát caàn thieát. II. Ñònh höôùng vaø caùc giaûi phaùp phaùt trieån ngaønh daàu thöïc vaät Vieät Nam 1. Định hướng chiến lược phaùt triển ngaønh: [27] Phaùt trieån ngaønh theo höôùng ña daïng hoaù saûn phaåm, ñaùp öùng nhu caàu thò tröôøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh, chuû ñoäng hoäi nhaäp thoâng qua aùp duïng coâng ngheä vaø kyõ thuaät tieân tieán. Ñaåy maïnh phaùt trieån caùc loaïi caây coù daàu coù hieäu quaû kinh teá cao, coù khaû naêng caïnh tranh thaønh caùc vuøng nguyeân lieäu lôùn. Nghieân cöùu tuyeån choïn caùc caây coù daàu chuû löïc cho ngaønh. Thöïc hieän vieäc xaây döïng moät soá cô sôû eùp, trích ly daàu thoâ quy moâ lôùn, hieän ñaïi taïi caùc caûng, ban ñaàu söû duïng nguyeân lieäu nhaäp khaåu sau ñoù thay daàn baèng nguyeân lieäu trong nöôùc. Baûng 1.1: Caùc mục tieâu chủ yếu phaùt triển nghaønh thời kỳ 2001-2010: [27] TT Toång chỉ tieâu Đơn vị 2005 2010 A B C 1 2 1 Giaù trị sản xuất coâng nghiệp (Giaù cố định năm 1994) Tỷ đồng 4.000-4.500 6.00-6.500 2 Tốc độ tăng trưởng GTSXCN %/năm 13-14 7,5-8,5 3 Sản lượng dầu tieâu thụ - Trong đoù: để xuất khẩu 1000 tấn 420-460 80-100 620-660 80-120 4 Dầu thoâ sản xuất trong nước 1000 tấn 70-75 210-220 5 Coâng suất tinh luyện dầu 1000 tấn 663 783 6 Coâng suất trích ly dầu thoâ 1000 tấn nguyeân liệu 628,6 933-1.306 7 Sản lượng hạt , trích ly dầu 1000 tấn nguyeân liệu 253,1-261,9 526-675 8 Tỷ trọng dầu thoâ trong nước % 14,3-15 18,3-33 Baûng1.2 :Quy hoạch phaùt triển nguồn nguyeân liệu: [27] I- Diện tích gieo trồng (1.000 ha); II- Khối lượng để chế biến dầu (1.000 tấn) Loại caây coù dầu 2005 2010 I II I II Đậu tương 169,10 29,17 205,00-400,00 31,40-433,20 Lạc 302,40 15,90-17,80 368,60 32,90-47,20 Vừng 49,90 10,80-17,73 58,10 18,50-358,10 Dừa (copra) 151,00 39,32 159,10 39,36-53,30 Sở 20,00 0,9 100,00 18,00-72,00 Cám gạo - 150,00 - 300,00 Trẩu - 1,8 28,00 12,60 Bông 60 30,00 150,00 90,00 Baûng 1.3: Quy hoạch coâng suất trích ly dầu thoâ như sau: [27] Năm Coâng suất trích ly (tấn nguyeân liệu/năm) Coâng suaát (tấn nguyeân liệu/năm) Tổng coâng suaát (tấn nguyeân liệu/năm) 2005 420.000 208.600 628.600 2010 660.000-900.000 273.100-406.000 933.100-1.306.000 (NguồnM.O.I) 2. Nhaän xeùt : Nöôùc ta laø moät nöôùc xuaát khaåu gaïo ñöùng haøng thöù hai treân theá giôùi neân nguoàn nguyeân lieäu caùm gaïo raát doài daøo. Khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long coù theå cung caáp 800.000 taán caùm gaïo/naêm töø 16 trieäu taán luùa . Ñoàng thôøi, caùm gaïo cuõng naèm trong quy hoaïch phaùt trieån nguoàn nguyeân lieäu cuûa boä Coâng nghieâp, daàu caùm gaïo cuõng laø moät saûn phaåm coù giaù trò . Coøn baõ caùm gaïo sau trích ly daàu ñöôïc boå xung laøm thöùc aên gia suùc. Thöïc teá , hieän nay ôû nöôùc ta ñaõ coù moät soá nhaø maùy saûn xuaát daàu caùm gaïo ñeå tieâu thuï trong nöôùc vaø xuaát khaåu. Tieâu bieåu laø nhaø maùy trích ly daàu töø caùm gaïo coù quy moâ lôùn ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long, thuoäc lieân doanh giöõa VOCARIMEX ( Vieät Nam) vaø Siteki Investments (Singapore), ñaàu tö xaây döïng vôùi toång voán 7 trieäu USD. Nhaø maùy coù coâng suaát 100.000 taán caùm gaïo/naêm ñeå cho ra 15.000 taán daàu caùm gaïo chaát löôïng cao, ñöôïc xaây döïng ôû khu coâng nghieäp Höng Phuù, TP Caàn Thô. Döïa vaøo thöïc teá saûn xuaát, tình hình trong nöôùc, caùc ñieàu kieän khaùch quan neân em choïn nguyeân lieäu ñeå trích ly laø caùm gaïo III . TOÅNG QUAN VEÀ CAÙM GAÏO[17] 1. Cám gạo Caùm gaïo laø phuï phaåm chính thu ñöôïc töø luùa sau khi xay xaùt vaø thöôøng chieám khoaûng 10% troïng löôïng luùa. Caùm gaïo ñöôïc hình thaønh töø lôùp voû noäi nhuõ, maàm phoâi cuûa haït, cuõng nhö moät phaàn töø taám. Caùm gaïo coù maøu saùng vaø muøi thôm ñaëc tröng. Thaønh phaàn hoaù hoïc vaø giaù trò dinh döôõng cuûa caùm gaïo bieán ñoäng raát lôùn, phuï thuoäc nhieàu vaøo kó thuaät xay xaùt gaïo. Tyû leä voû traáu sau khi xay xaùt aûnh höôûng nhieàu tôùi haøm löôïng protein, beùo vaø xô cuûa caùm gaïo thaønh phaåm. Tyû leä Protein trong caùm gaïo mòn coù theå ñaït ñeán 12 – 14%. Löôïng protein thoâ ôû caùm gaïo cao hôn so vôùi baép haït. Haøm löợng chaát beùo trong khoaûng 13 – 20 % vaø xô 7- 8 % . Tuy nhieân, theo keát quaû phaân tích thì söï bieán ñoäng naøy raát lôùn. Cuï theå, haøm löôïng beùo thoâ khoaûng 110 -180 g/kg vaät chaát khoâ (VCK) vaø löôïng xô bieán ñoäng trong khoaûng 90 – 120 g/kg VCK. Theo baùo caùo cuûa Gene vaø ctv (2002) vaø Creswell ( 1987) qua phaân tích nhieàu maãu caùm gaïo thu thaäp ñöôïc töø caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ cho thấy thaønh phaàn dinh döôõng cuûa chuùng raát bieán ñoäng. Haøm löôïng chaát beùo trong caùc maãu caùm gaïo noùi treân biến ñoäng töø 12 -22 % . Caùm coù thaønh phaàn xô chuû yeáu nhö arabinixylan, cellulose vaø ligin. Bảng1.4: Thaønh phần xơ vaø giaù trị dinh dưỡng của caùc nguyeân lieäu  [29] Chi tieâu Bắp Caùm gạo nguyeân dầu Caùm gạo Trích dầu Luùa mì Caùm luùa mì Bột mì Protein (%) 8 13 15 12 16 16 Xơ (%) 2,2 8 11 2,5 11 9 Xơ tổng số (%) 9,5 19 27 10,5 44 27 Cellulose (%) 2,0 5 7 2,5 11 8 Lignin (%) 0,5 4 6 1 5,8 3,5 Arabinoxylan (%) 3,7 9 11 5,5 21 15 (nguồn: Gene vaø ctv, 2002) Arabinoxylan laø những thaønh phần chủ yếu coù trong cấu thaønh của xơ ở caùm gạo. Đâaây laø một loại đường đa do những đường đơn arabinose vaø xylose tạo neân nhờ caùc lieân kết 1- 3, 1 - 4 glucoside, động vật coù dạ daày đơn khoâng thể tieâu hoùa được chuùng.   Caùm gạo cũng như caùc nguyeân liệu coù nguồn gốc thực vật khaùc thường chứa haøm lượng phốt pho khaù cao ở dạng phytate. Mặc khaùc, gốc phốt phaùt từ phytate thường tạo lieân kết với caùc chất như axít amin vaø chất khoaùng laøm giảm sự tieâu hoaù caùc dưỡng chất naøy khi bổ sung voâ khẩu phần. Thöôøng thường coù khoảng 2/3 haøm lượng phốt pho coù trong những loại nguyeân liệu thoâ được sử dụng laøm thức ăn gia suùc, hiện diện dưới dạng phytate. Caùm gạo coù lượng phốt pho khaù cao nhưng treân 50% laø ở dạng phytate. Nghieân cứu dược lí thực nghiệm cho thấy caùm gạo coù taùc dụng bảo vệ chống vieâm daây thần kinh vaø trị caùc bệnh về da. Caùm tinh thu được sau khi chaøxaùt gạo coù taùc dụng laøm tăng huyết sắc tố trong maùu, chống thiếu maùu. Thử nghiệm laâm saøng treân người cho thấy hoạt chất trong dầu caùm gạo coù taùc dụng laøm hạ nồng độ cholesterol trong maùu. Dầu caùm gạo vaø một hoạt chất chiết từ caùm gạo coù taùc dụng chống ung thư, coù thể do khả năng kích thích hoạt tính miễn dịch của cơ thể bệnh nhaân ung thư. Baûng1. 5: So saùnh caùc chaát choáng oxi hoaù cuûa caùc loaïi daàu [17] Loaïi daàu VITAMIN E TOCOPHEROL (ppm*)    VITAMIN E TOCOTRIENOL (ppm*) ORYZANOL (ppm*) TOTAL NATURAL ANTIOXIDANTS (ppm*) Caùm gaïo 81 336 2,000 2,417 Olive 51 0 0 51 Canola 650 0 0 650 Daàu höôùng döông 487 0 0 487 Daàu naønh 1,000 0 0 1,000 Daàu coï 256 149 0 405 Baûng 1.6: Hàm lượng các loại chất béo trong một số loại dầu [15] Loaïi daàu Smoke point mono-unsaturated fat poly-unsaturated fat saturated fat Caùm gaïo 4900 47% 33% 20% Olive 3600 77% 9% 14% Canola 4500 61% 33% 7% Ñaäu phuïng 4600 48% 34% 18% Ñaäu naønh 4400 24% 61% 15% Haït nho 4850 14% 77% 9% Baûng 1.7: Haøm löôïng caùc acid beùo trong một số loại nguyên liệu có dầu [17] acid beùo(%) Caùm gaïo Ñaäu phoäng Ñaäu naønh Haït cotton Myristic (14:0) 0.2 0 0.2 0.8 Palmitic (16:0) 15.0 8.1 10.7 27.3 Stearic (18:0) 1.9 1.5 3.9 2.0 Oleic (18:1) 42.5 49.9 22.8 18.3 Linoleic (18:2) 39.1 35.4 50.8 50.5 Linolenic (18:3) 1.1 0 6.8 0 Arachidic (20:0) 0.5 1.1 0.2 0.3 Behenic (22:0) 0.2 2.1 0.1 0 Hình 1.1 : Biểu đồ sử dụng cám gạo cho việc sản xuất dầu qua các năm 2. Dầu cám gạo : [16] Dầu cám gạo chứa : 2% gadoleic acid 30 -35% linoleic aicd 40 – 45 % oleic acid 18- 20 % palmitic acid 2-3% stearic acid Chỉ số Idod : 99 – 108 Bảng 1.8 : Thành phần của dầu cám gạo [10] CHÖÔNG 2 : TOÅNG QUAN VEÀ TRÍCH LY Lipid ñöôïc gaén keát vôùi caùc thaønh phaàn khaùc thoâng qua caùc löïc : Van de wall, löïc tónh ñieän, lieân keát hydro. Vì theá ñeå taùch vaø thu ñöôïc lipids töø teá baøo, ta caàn tieán haønh xöû lyù hoaù hoïc vaø vaät lyù khaùc nhau. Khaû naêng khoâng tan trong nöôùc laø tính chaát quan troïng ñöôïc chuù yù khi tieán haønh phaân taùch lipid töø teá baøo. Caùc quy trình trích ly daàu beùo töø moâ teá baøo ñoäng vaät vaø thöïc vaät hieän nay bao goàm raát nhieàu caùc böôùc : Xöû lyù nguyeân lieäu : bao goàm caùc quaù trình saáy, laøm giaûm kích thöôùc, hay laø thuyû phaân. Cho nguyeân lieäu ñaõ ñöôïc xöû lyù tieáp xuùc ñeàu vôùi dung moâi. Söï phaân taùch cuûa pha loûng ( bao goàm lipid vaø caùc chaát tan trong nöôùc ) vaø phaàn raén. Loaïi boû caùc taïp chaát khoâng phaûi laø lipid. Loaïi dung moâi. Nguyeân lyù cuûa trích ly daàu : 1. Nguyeân lyù : Trích ly daàu töø caùc nguyeân lieäu haït chöùa daàu laø moät quaù trình trích ly loûng raén. Söï di chuyeån cuûa daàu töø haït chöùa daàu ra dung moâi coù theå chia laøm ba böôùc : Söï khueách taùn dung moâi vaøo chaát raén Söï hoaø tan caùc gioït daàu vaøo dung moâi Söï khueách taùn cuûa daàu töø caùc maûnh nguyeân lieäu raén vaøo dung moâi xung quanh. Duøng dung moâi hoaø tan daàu trong nguyeân lieäu, sau ñoù taùch dung moâi ra khoûi daàu. Ñaây laø phöông phaùp thöôøng duøng ñeå taùch daàu coù haøm löôïng daàu thaáp hôn 20%. Ñoái vôùi nhöõng nguyeân lieäu chöùa nhieàu daàu, ngöôøi ta thöôøng eùp sô boä tröôùc, sau môùi trích ly. So saùnh giöõa trích ly vaø eùp : Öu ñieåm : taùch daàu trieät ñeå hôn , söû dung nhieät ñoä thaáp neân daàu khoâng bò oxy hoaù, protein khoâng bò oxy hoaù, chaát löôïng saûn phaåm cao hôn. Hieäu suaát cao hôn so vôùi eùp. Nhöôïc ñieåm : Trích ly nhieàu taïp chaát khoâng phaûi laø daàu, neân khoù tinh luyeän hôn, toån thaát khi tinh luyeän cao hôn. Söï cheânh leäch veà noàng ñoä daàu trong miscella vaø daàu trong nguyeân lieäu caøng lôùn , toác ñoä trích ly caøng cao. Tyû leä daàu : dung moâi aûnh höôûng ñeán ñoä nhôùt vaø söùc caêng beà maët cuûa miscella Thôøi gian trích ly ñöôïc quy ñònh baèng thôøi gian toác ñoä ñaït ñöôïc traïng thaùi caân baèng. Toác ñoä ñaït traïng thaùi caân baèng goïi laø toác ñoä trích ly. 2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán trích ly :[6] Baûn chaát cuûa nguyeân lieäu vaø dung moâi. Kích thöôùc, hình daùng, caáu truùc nguyeân lieäu. Toác ñoä trích ly tyû leä nghòch vôùi kích thöôùc haït nguyeân lieäu. Khaû naêng hoaø tan cuûa daàu xoùt trong dung moâi. Khi haøm löôïng daàu xoùt laïi thaáp (0.5-5% daàu so vôùi haït khoâ ) dung moâi trôû neân ít hoaø tan daàu hôn, vaø hoaø tan nhieàu taïp chaát hôn. 3. Caùc bieän phaùp laøm taêng toác ñoä trích ly: Xöû lyù nguyeân lieäu tröôùc trích ly:[5, 6, 7, 8, 9, 10 ,11] Ñoä cöùng : quaù cöùng seõ laøm dung moâi deã chaûy traøn, quaù meàm seõ laøm taét doøng chaûy cuûa dung moâi, nguyeân lieäu bò vôõ naùt Haøm aåm: neáu haøm aåm quaù cao se khoù khaên khi trích ly vì caùc protein haùo nöôùc seõ taïo heä keo. Neáu haøm aåm quaù thaáp seõ khieán nguyeân lieäu deã bò vôõ vuïn khi vaøo trích ly. Ñoái vôùi caùm gaïo thì aåm vaøo trích ly thích hôïp laø 8% Kích thöôùc ngyeân lieäu : caøng nhoû caøng toát, nhöng neáu quaù nhoû seõ deã vôõ vuïn vaø dung moâi bò chaûy traøn. Ngaâm haït trong dung moâi moät thôøi gian nhaát ñònh Beà daøy cuûa nguyeân lieäu vaøo trích ly phaûi thích hôïp . Beà daøy caøng moûng, thôøi gian trích ly caøng nhanh. Hình 2.1 :Aûnh höôûng cuûa beà daøy nguyeân lieäu vaøo thieát bò trích ly leân hieäu quaû trích ly [11] Nhieät ñoä trích ly: Neáu taêng nhieät ñoä trích ly, ñoä nhôùt miscella giaûm, taêng khaû naêng hoaø tan daàu, taêng khaû naêng khueách taùn cuûa daàu vaøo dung moâi. Nhöng neáu nhieät ñoä taêng quaù cao seõ aûnh höôûng ñeán chaát löôïng daàu vaø phuï phaåm, ñoàng thôøi deã gaây chaùy noå. Aùp suaát cao ñoøi hoûi maùy moùc phuø hôïp, vaø deã toån thaát dung moâi. Vì cheânh leäch gradient noàng ñoä quyeát ñònh khaû di chuyeån cuûa daàu töø nguyeân lieäu vaøo dung moâi, neân caàn giöõ söï cheânh leäch gradient naøy cao ôû moïi ñieåm trong thieát bò trích ly. Ñieàu naøy coù theå ñaït ñöôïc nhôø söû duïng nguyeân taéc cho dung moâi di chuyeån ngöôïc chieàu chuyeån ñoäng cuûa nguyeân lieäu. Dung moâi vaø nguyeân lieäu di chuyeån ngöôïc chieàu nhau, nhôø ñoù maø nguyeân lieäu coù noàng ñoä daàu thaáp nhaát seõ ñöôïc tieáp xuùc vôùi dung moâi tinh saïch nhaát, neân ñaït ñöôïc hieäu quaû trích ly cao. Hình 2.2 :Nguyeân taéc trích ly ngöôïc doøng öùng duïng cho thieát bò "Carrousel Extractor" (Courtesy of Extractionstechnik G.A.m.b.H.) [11] II. CAÙC LOAÏI DUNG MOÂI THÖÔØNG SÖÛ DUÏNG [6, 7, 8 ,11, 18, 22 ] Dung moâi: Duøng caùc loaïi dung moâi höõu cô coù ñoä thaåm ñieän moâi gaàn baèng ñoä thaåm ñieän moâi cuûa daàu. Ñoä thaåm ñieän moâi cuûa caùc loaïi daàu thöïc vaät trong khoaûng 3,0-3,2 . Yeâu caàu cuûa dung moâi: - Thaønh phaàn ñoàng nhaát, coù ñoä tinh saïch cao. - Nhanh choùng hoøa tan daàu vaø hoãn hôïp vôùi daàu theo baát cöù tæ leä naøo. - Deã bay hôi, coù theå loaïi dung moâi khoûi miscella vaø baõ khoâ daàu ñöôïc deã daøng baèng caùch cho bay hôi. Ñoä nhôùt thaáp. Aån nhieät hoaù hôi thaáp, ñeå ít toán naêng löôïng khi bay hôi dung moâi. - Khoâng hoøa tan caùc chaát laï trong nguyeân lieäu ngoaøi daàu, trung tính vôùi nguyeân lieäu. - Khoâng aên moøn thieát bò, khoâng gaây ñoäc cho ngöôøi, khoâng gaây muøi vò laï cho saûn phaåm. Giaù thaønh thaáp. Trong coâng nghieäp trích ly daàu thöïc vaät ta thöôøng duøng caùc loaïi dung moâi sau: hydrocacbua maïch thaúng töø caùc saûn phaåm daàu moû (thöôøng laø phaàn daàu nheï), hydrocacbua thôm, röôïu beùo, hydrocacbua maïch thaúng daãn xuaát clo nhöng phoå bieán nhaát laø xaêng vaø hexan. Thöôøng duøng caùc hydrocacbon: Hecxane : Nhieät ñoä soâi khoaûng 69oC Öu ñieåm : Trích ly daàu trieät ñeå. Nhieät ñoä soâi thaáp, deã bay hôi dung moâi Deã thu hoài vaø taùi söû duïng dung moâi Khoâng gaây ñoäc haïi ñoái vôùi söùc khoeû con ngöôøi Giaù thaønh töông ñoái reû Nhöôïc ñieåm : Deã chaùy noå neân phaûi coù maùy moùc trang thieát bò phuø hôïp Heptane : Nhieät ñoä soâi khoaûng 88 -89oC, thöôøng duøng ñeå trích ly daàu haït haït caûi ( do daàu haït caûi khoâng hoaø tan ôû ñieàu kieän thöôøng) Nhöôïc ñieåm : toán nhieàu naêng löôïng ñeå chöng caát dung moâi ra khoûi daàu hôn. Propane : nhieät ñoä soâi taïi aùp suaát khí quyeån laø thaáp (khoaûng -42oC ). Do ñoù duøng ôû daïng khí neùn Giaù thaønh khaù reû Khoâng taïo ra chaát ñoäc Aùp suaát bay hôi cuûa propane thaáp neân khoâng caàn phaûi chöng caát dung moâi. Pentane : Nhieät ñoä soâi khoaûng 55-60oC, thöôøng laø metyl pentane ñeå trích ly toát hôn. Deã taùch dung moâi ra khoûi daàu, khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Dung moâi chöùa halogen: Thöôøng duøng laø tricloroethylene, hieän nay khoâng duøng trong coâng ngheäip nöõa. Ít gaây chaùy noå hôn so vôùi caùc hydrocacbon. Coù theå taùc duïng vôùi caùc hôïp chaát chöùa S trong nguyeân lieäu taïo thaønh nhöõng hôïp chaát maø gia suùc aên vaøo khoâng tieâu hoaù ñöôïc. Nöôùc : Laø dung moâi reõ tieàn Nhöôïc ñieåm laø daàu soùt nhieàu, toán nhieàu naêng löôïng ñeå laøm khoâ daàu Thöôøng ñöôïc duøng ñeå trích ly söõa döøa Enzyme: Boå sung vaøo nöôùc. Thöôøng duøng caùc enzyme phaù huyû thaønh teá baøo thöïc vaät nhö cellulase, hemicellulase, glucanase… Daàu taùch ra noåi leân beà maët ( nöôùc ôû giöõa, baõ ôû ñaùy). Coù theå duøng beå laéng hay ly taâm ñeå taùch daàu thoâ. Daàu thu ñöôïc laø tinh saïch, coù theå khoâng caàn qua khaâu tinh saïch. Hieän nay chöa aùp dung cho quy moâ coâng ghieäp vì giaù thaønh enzyme ñaét. Acetone : Reû tieàn, phuø hôïp vôùi trích ly daàu. Coù theå hoaø tan ñöôïc gossypol ( ñoäc toá trong haït boâng), afla toxin (ñoäc toá haït moác) ñeå söû duïng baõ khoâ daàu Khoâng hoaø tan phospholipid ( taïp chaát) Coù theå duøng acetone ñeå ñònh tính phospholipid Nhöôïc ñieåm: taïo maøu toái cho daàu ( raát khoù loaïi ñi khi tinh luyeän), coøn laïi muøi treân baõ. Hieän nay, acetone khoâng ñöôïc duøng trong coâng nghieäp. Alcohols: Thöôøng duøng etanol, isopropanol Öu ñieåm : Khoâng gaây oâ nhieãm Coù khaû naêng hoaø tan gossypol, afla toxin Giaù thaønh töông ñoái reû Nhöôïc ñieåm: Ôû nhieät ñoä thöôøng khoâng hoaø tan daàu, phaûi thöïc hieän ôû nhieät ñoä cao Röôïu taïo hoãn hôp ñaúng phí vôùi nöôùc neân khoù khaên khi taùch nöôùc ra khoûi röôïu, neân khoù thu hoài vaø taùi söû duïng Hieän nay, alcohols cuõng khoâng ñöôïc söû duïng trong coâng nghieâp Chaát loûng sieâu tôùi haïn: Ñaây laø moät phöông phaùp môùi, ñang ñöôïc nghieân cöùu, chöa öùng duïng vaøo quy moâ coâng nghieäp. Thöôøng duøng laø CO2 (20-103 kPa, 50 – 80 0C) Öu ñieåm: Khoâng ñoäc haïi Khoâng gaây chaùy noå Trô veà maët hoaù hoïc Giaù thaønh reû Ôû ñieàu kieän sieâu tôùi haïn, hoaø tan daàu raát toát Thu hoài daàu hoaøn toaøn tinh saïch Nhöôïc ñieåm: Trang thieát bò ñoøi hoûi phaûi chòu ñöôïc aùp suaát cao, neân chi phí trang thieát bò ñaét tieàn Keát hôïp vôùi enzyme [5] : Trong nhöõng nghieân cöùu hieän nay, daàu caùm coù theå ñöôïc trích baèng caùch duøng keát hôïp vôùi enzyme tan trong nöôùc. Theo nghieân cöùu naøy, ngöôøi ta ñaõ duøng ProtizymeTM ( protease, α- amylase,cellulase) III. CAÙC THIEÁT BÒ TRÍCH LY Phaân loaïi : Thieát bò laøm vieäc lieân tuïc, baùn lieân tuïc, hay giaùn ñoaïn. Cuõng coù theå phaân loaïi theo nguyeân lyù laøm vieäc cuûa thieát bò. 1.Theo nguyeân lyù laøm vieäc: [6, 11] Coù hai loaïi thieát bò trích ly cô baûn : thieát bò trích ly daïng ngaâm ( immerson extractor) vaø thieát bò trích ly daïng xoái töôùi ( percolation extractor) Thieát bò trích ly daïng ngaâm: Thieát bò naøy ñoøi hoûi nhieàu dung moâi hôn. Trong loaïi thieát bò naøy, nguyeân lieäu ñöôïc ngaâm hoaøn toaøn trong moät doøng dung moâi chuyeån ñoäng chaäm vaø lieân tuïc. Thieát bò daïng ngaâm thích hôïp vôùi loaïi nguyeân lieäu maø söï caûn trôû vieäc truyeàn khoái cuûa daàu lôùn. Thieát bò trích ly daïng xoái töôùi : Thieát bò daïng xoái töôùi coù naêng suaát trích ly cao hôn, ít toán dieän tích hôn, vaän haønh toát hôn so vôùi thieát bò trích ly daïng ngaâm. Trong loaïi thieát bò naøy, dung moâi ñöôïc phun leân 1 lôùp nguyeân lieäu daøy nhöng khoâng laøm ngaäp hoaøn toaøn. Moät lôùp moûng dung moâi chaûy raát nhanh qua beà maët cuûa caùc haït raén vaø laáy ñi moät caùch hieäu quaû löôïng daàu ñaõ ñöôïc khueách taùn töø trong ra ngoaøi. 2. Theo nguyeân lyù laøm vieäc : 2.1. Thieát bò laøm vieäc giaùn ñoan: Moät löôïng xaùc ñònh nguyeân lieäu ñöôïc töông taùc vôùi moät löôïng xaùc ñònh dung moâi. Miscella ñöôïc thaùo ra, chöng caát, vaø dung moâi ñöôïc hoaøn löu laïi thieát bò trích ly cho ñeán khi haøm löôïng daàu soùt trong nguyeân lieäu ñaït ñöôïc yeâu caàu. Phöông phaùp naøy hieän nay ñaõ loãi thôøi, chæ ñöôïc xöû duïng vôùi muïc ñích thí nghieäm. 2.2. Thieát bò laøm vieäc baùn lieân tuïc : Heä thoáng baùn lieân tuïc naøy goàm nhieàu thieát bò trích ly giaùn ñoaïn noái tieáp nhau. Dung moâi hoaëc miscella ñöôïc di chuyeån töø thieát bò trích ly naøy ñeán thieát bò tieáp theo. Nguyeân lyù naøy ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi thieát bò trích ly daïng gioû ñöùng (Stationary Basket Extractor) . Hình 2.3 : Thieát bò trích ly daïng gioû ñöùng (The FRENCH Stationary Basket Extractor ,courtesy of The FRENCH Oilmill Machinery Co.) [11] Thieát bò coù daïng bình hình truï ñöùng, ñöôïc phaân thaønh nhieàu ngaên nhoû theo phöông baùn kính. Caùc ngaên naøy ñöùng yeân. Dung moâi hay miscella ñöôïc daãn vaøo töø phía treân vaø chaûy traøn qua lôùp nguyeân lieäu raén. Nguyeân lieäu ñöôïc töông taùc vôùi dung moâi theo nguyeân taéc ngöôïc chieàu. 2.3. Thieát bò trích ly lieân tuïc: Caû nguyeân lieäu vaø dung moâi ñeàu ñöôïc ñöa vaøo thieát bò moät caùch lieân tuïc. Caùc daïng thieát bò lieân tuïc naøy khaùc nhau bôûi caáu truùc hình hoïc cuûa thieát bò vaø caùch di chuyeån dung moâi vaø nguyeân lieäu, vaãn theo nguyeân taéc ngöôïc doøng. 2.3.1 .Thieát bò trích ly daïng baêng taûi : Hình 2.4 : Thieát bò trích ly daïng baêng taûi vaø thieát bò chöng saáy dung moâi cuûa haõng De Smet [22] 2.3.2. Thieát bò trích ly daïng gioû chuyeån ñoäng ( moving basket extractor) Trong loaïi thieát bò naøy, nguyeân lieäu khoâng ñöôïc taïo thaønh moät khoái maø ñöôïc chia ra vaø ñoå ñaày vaøo caùc khoang ( gioû) . Caùc khoang naøy ñöôïc ñuïc thuûng ôû ñaùy. Caùc gioû naøy coù theå di chuyeån thaúng ñöùng (bucket elevator extractors), theo chieàu ngang ( frame belt and sliding cell extractors), hay quay quanh 1 truïc (carrousel extractors). Hình 2.5: Thieát bò trích ly cuûa haõng Lurgi [11] Hình 2.6. Thieát bò trích ly HSL basket cuûa HSL ltd. [11] Hình 2.7 : The "CARROUSEL" Extractor (Extractionstechnik G.A.m.b.H.) [11] Chöông 3: THIEÁT LAÄP QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ Quy trình coâng ngheä Caùm gaïo Thu nhận Laøm saïch -saøng Chưng sấy Dầu thoâ Trích ly Chưng cất Hơi nước Hơi nước Lọc Tạp chất Chöng saáy Baõ khoâ daàu Ngöng tuï Hơi nước Baõ khoâ daàu Laøm nguoäi Baõ khoâ daàu Nöôùc laïnh Dung moâi + hôi Dung moâi Hôi Taùch nöôùc Dung moâi Nước Dung moâi Nöôùc Taïp chaát II.Thuyeát minh quy trình : 1. Thu nhaän Muïc ñích : chuaån bò Tieáp nhaän nguyeân lieäu ñeå oån ñònh saûn xuaát. Caùc bieán ñoåi chính : Caùm gaïo coù haøm aåm khoaûng 10% ñöôïc tieáp nhaän vaøo nhaø maùy töø caùc nhaø maùy xay xaùt luùa. Caàn ñöôïc kieåm tra chæ soá AV cuûa daàu, haøm aåm, vaø taïp chaát tröôùc khi nhaäp vaøo. Caùm gaïo maø coù chæ soá AV döôùi 30 seõ ñöôïc ñöa vaøo quy trình saûn xuaát. Bieán ñoåi chuû yeáu trong quaù trình toàn tröõ laø söï taêng chæ soá AV cuûa caùm gaïo do taùc ñoäng cuûa enzyme lipase . Ngoaøi ra coøn coù caùc bieán ñoåi vaät lyù khaùc nhö söï thay ñoåi haøm aåm. Bieán ñoåi sinh hoïc do coân truøng, vi sinh vaät gaây neân khi toàn tröõ. Thieát bò : kho chöùa 2. Laøm saïch : Muïc ñích: chuaån bò Taùch khoûi haït nhöõng taïp chaát coù haïi laãn beân trong khoái caùm gaïo , Caùc bieán ñoåi chính : chuû yeáu laø bieán ñoåi vaät lyù. Tyû troïng khoái caùm gaïo thay ñoå, taùch loaïi ñöôïc caùc taïp chaát nhö gaïo vôõ, buïi, kim loaïi, ñaù, caùt … Thieát bò: Maùy saøng keát hôïp vôùi khí ñoäng. . 3.Chöng saáy: Muïc ñích: chuaån bò, khai thaùc. Laø quaù trình gia nhieät cho khoái boät nghieàn ôû ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm nhaát ñònh. Goàm coù hai giai ñoaïn: Ñaàu tieân boät nghieàn seõ ñöôïc laøm aåm ôû nhieät ñoä töông ñoái thaáp baèng caùch xoâng hoaëc phun tröïc tieáp hôi baõo hoøa (8 – 12% aåm). Sau ñoù boät nghieàn seõ ñöôïc taêng nhieät ñoä leân vaø saáy khoâ ñeán ñoä aåm nhaát ñònh. Caùc bieán ñoåi chuû yeáu: Phaù vôõ tieáp teá baøo chöùa daàu . Laøm lieân keát giöõa caùc phaân töû daàu vaø phaân töû phi daàu yeáu ñi, daàu ñeã ñöôïc giaûi phoùng ra ngoaøi. ÔÛ nhieät ñoä cao vaø ñoä aåm cao laøm bieán tính protein vaø voâ hoaït enzyme trong haït. ÔÛ nhieät ñoä cao, ñoä nhôùt cuûa daàu giaûm. Tieâu dieät moät phaàn vi sinh vaät trong haït. Laøm yeáu lieân keát giöõa daàu vaø caùc phaàn töû öa nöôùc (protein, …), daàu deã taùch ra hôn. Giai ñoaïn ñaàu: Khoái löôïng nöôùc trong haït taêng, haït tröông nôû vaø trôû neân deûo hôn. Moät soá haït trong khoái boät nghieàn seõ bò voùn cuïc. Theå tích khoái boät nghieàn taêng. Daàu thoaùt ra treân beà maët. Moät soá protein bò bieán tính, enzyme bò voâ hoaït, ñoä nhôùt cuûa daàu giaûm. Moät soá bieán ñoåi khoâng coù lôïi: lipid bò oxy hoùa. Giai ñoaïn sau: Thay ñoåi caáu truùc haït, haït trôû neân ít deûo hôn (deã eùp hôn). Yeâu caàu chaát löôïng sau chöng saáy: Aåm cuûa caùm gaïo: 7 – 12 %. Nhieät ñoä caùm gaïo: 95 – 115oC Thöïc hieän: Thöïc hieän trong noài chöng saáy ôû nhieät ñoä 90 – 115oC . 4. Trích ly: Muïc ñích : khai thaùc Duøng dung moâi hoaø tan daàu trong nguyeân lieäu. Caùc bieán ñoåi chính : bieán ñoåi hoaù lyù. Hoøa tan daàu, caùc chaát maøu, muøi, hôïp chaát chöùa nitô vaøo dung moâi Bieán tính moät phaàn protein. Caùc thoâng soá coâng ngheä Dung moâi : hexane Tyû leä hexane : caùm laø 2,2 : 1 Nhieät ñoä :50oC Thôøi gian : khoaûng 40 phuùt Thieát bò : thieát bò trích ly daïng ngaâm 5. Quaù trình söû lyù miscella : Muïc ñích : hoaøn thieän, baûo quaûn. Nhaèm muïc ñích taùch dung moâi, daàu saïch, vaø baõ khoâ daàu. Bao goàm boán quaù trình: Loaïi taïp chaát Chöng caát miscella Ngöng tuï dung moâi vaø nöôùc Taùch dung moâi vaø nöôùc 5.1 . Loïc : Muïc ñích: chuaån bò. Mixen thu ñöôïc sau khi trích ly ngoaøi thaønh phaàn daàu hoaø tan coøn coù caùc chaát maøu, caùc phöùc photpholipid vaø caùc haït baõ daàu cuøng moät soá taïp chaát cô hoïc khaùc. Caùc chaát hoøa tan trong mixen ôû daïng keo vaø khoâng tan trong mixen, döôùi taùc ñoäng cuûa nhieät khi chöng caát seõ coù phaûn öùng töông taùc vôùi mixen laøm giaûm phaåm chaát daàu (bò taêng chæ soá axid, saãm maøu), taïo ra cao ñoùng keát beà maët caùc thieát bò truyeàn nhieät trong heä thoáng chöng caát vaø khi chöng caát daàu seõ gaây ra hieän töôïng traøo noåi do suûi boït Do ñoù ñeå thu ñöôïc daàu trích ly coù chaát löôïng toát ta phaûi laøm saïch caùc taïp chaát hoøa tan vaø khoâng hoøa tan trong mixen tröôùc khi ñem chung caát. Caùc bieán ñoåi cuûa nguyeân lieäu: Bieán ñoåi vaät lyù: keát laéng caùc caën muøn Thoâng soá kyõ thuaät: Tyû leä caën muøn trong mixen: <0,1% Haøm löôïng daàu cuûa caën muøn: 1,25 – 1,6% Ñoä aåm cuûa caën muøn: 8 – 8,5% Thieát bò: maùy 5.2. Chöng caát miscela : Muïc ñích : khai thaùc, hoaøn thieän. Duøng nhieät ñoä laøm bay hôi dung moâi khoûi hoãn hôïp ( keùo theo caû aåm) ñeå taùch rieâng dung moâi vaø thu laáy daàu. Caùc bieán ñoåi chính: Vaät lyù: taêng nhieät ñoä cuûa mixen Hoùa lyù: dung moâi töø pha loûng chuyeån sang pha hôi Thieát bò : Miscella ñöôïc chöng caát theo nhieàu caáp. Ñoái vôùi chöng caát 2 caáp: Thieát bò chöng caát sô boä: thaùp maøng daïng oáng chuøm. Daàu thu ñöôïc coù noàng ñoä töø 60 -70 % Nguyeân taéc: Mixen soâi trong boä oáng chuøm vaø daâng theo thaønh oáng ôû daïng maøng vaø boác hôi dung moâi Thieát bò chöng caát kieät dung moâi: thaùp maøng daïng taám (maùng) xeáp song song. Nguyeân taéc: Mixen ñaëc quaù nhieät vôùi aùp suaát dö qua moû phun vaøo buoàng thieát bò trong ñieàu kieän huùt chaân khoâng seõ boác hôi dung moâi raát maïnh. Caùc gioït mixen ñaëc rôi xuoáng heä thoáng maùng thaønh caùc lôùp maøng moûng. Döôùi ttaùc ñoäng cuûa hôi quaù nhieät tieáp xuùc tröïc tieáp leân maøng mixen dung moâi laïi tieáp tuïc boác hôi. Daàu trích ly chaûy doàn xuoáng boàn khöû muøi ñang ñöôïc ñun noùng nhaèm ñaûm baûo caát kieät dung moâi trong daàu. Daàu ñöôïc coâ ñeán noàng ñoä 93-95 %. 5.3. Ngöng tuï dung moâi: Muïc ñích : taùch nöôùc khoûi dung moâi Caùc bieán ñoåi chính: bieán ñoåi hoaù lyù: coù söï thay ñoåi pha. Thieát bò : heä thoáng oáng sinh haøn 5.4. Taùch nöôùc khoûi dung moâi Muïc ñích: thu ñöôïc dung moâi tinh saïch . Caùc bieán ñoåi chính: hoaù lyù. Coù söï taùch pha, Thieát bò : beå laéng, coù ñaùy coân. Dung moâi phía treân, nöôùc phía döôùi. Nöôùc coù theå laãn moät ít dung moâi, coøn dung moâi thì tinh saïch. 6. Xöû lyù baõ khoâ daàu Muïc ñích : cheá bieán, hoaøn thieän, baûo quaûn. Baõ sau trích ly coù chöùa 25-30% dung moâi, caàn taùch dung moâi ra khoûi baõ. Dung moâi bay hôi ñöôïc ñöa veà thieát bò ngöng tuï ñeå thu hoài dung moâi. Caùc bieán ñoåi chính: Vaät lyù: thay ñoåi veà tyû troïng, haøm aåm. Hoaù lyù : coù söï taùch pha, bay hôi dung moâi. Thieát bò : noài chöng saáy III. Tính toaùn caân baèng vaät chaát : Tính caân baèng vaät chaát cho saûn phaåm chính laø : daàu thoâ vaø baõ khoâ daàu Nguyeân lieäu ban ñaàu laø caùm gaïo. 1. Caùc thoâng soá ñeå tính toaùn : [6, 8, 9 ,10, 11, 22] Caùm gaïo : Haøm aåm ban ñaàu : 12% Haøm aåm tröôùc khi vaøo trích ly : 8% Daàu : 20% Taïp chaát ban ñaàu tröôùc saøng : 3% Baõ : 67% Miscella : Daàu : 30% khoái löôïng miscell Caën : 0.1% Haøm aåm trong miscella : 3% Dung moâi : Toån thaát dung moâi trong chöng caát laø 0.1% . Hexane vôùi tyû leä hexane : caùm gaïo = 2.2 : 1. Haøm aåm cuûa dung moâi khi vaøo ngöng tuï laø 10% Daàu : Haøm aåm : 1% Caën : 0,1 % Caën (baõ khoâ daàu soùt trong miscell, sau khi loïc) : Haøm aåm trong caën : 0,1% Daàu soùt trong caën : 1% Baõ khoâ daàu : Haøm aåm cuoái cuøng :12% Haøm aåm tröôùc chöng saáy laø : 10% Daàu trong baõ cuoái : 0.4% Dung moâi trong baõ ngay sau trích ly : 28% Hao huït cho moãi quaù trình laø 0,1 % 2. Tính toaùn caân baèng vaät chaát : Laáy 100kg caùm gaïo nguyeân lieäu Khoái löôïng nöôùc coù trong caùm gaïo ban ñaàu : mnöôùc = 12% * 100 = 12 (kg) Khoái löôïng daàu trong 100kg nguyeân lieäu : mdaàu = 0,2 * 100 = 20 (kg) 2.1. Cho quaù trình saøn : Khoái löôïng caùm gaïo sau khi saøn : mcaùm gaïo = 100 – 3%100 = 97 (kg) Khoái löôïng sau khi tính ñeán hao huït : mcaùm gaïo = 97 – 0,1% * 97 = 96,903 (kg) 2.2. Quaù trình chöng saáy : Khoái löôïng tröôùc vaøo chöng saáy : mcaùm gaïo = 96,903 (kg) Khoái löôïng sau khi chöng saáy : mcaùm gaïo = 96,903 – (12% -8% ) * 96,903 = 93,02688 (kg) Haøm aåm tröôùc khi vaøo chöng saáy laø 12% . Haøm löôïng sau chöng saáy laø 8%. Löôïng nöôùc ñaõ thoaùt ra : mnöôùc = 3,87612 (kg) Khoái löôïng sau khi tính ñeán hao huït : mcaùm gaïo = 93,02688 – 0,1% * 93,02688 = 92,9339 (kg) 2.3. Quaù trình trích ly : Khoái löôïng caùm gaïo vaøo trích ly : mcaùm gaïo = 92,9339 (kg) Tyû leä dung moâi : caùm gaïo = 2,2 : 1 Khoái löôïng dung moâi söû duïng : mdung moâi = 2,2 * 92,9339 = 204,45 (kg) Haøm aåm tröôùc khi vaøo trích ly laø 8%. Khoái löôïng nöôùc : mnöôùc = 8% * 92,9339 = 7,345 (kg) Khoái löôïng miscella thu ñöôïc : mmiscella = m1 Khoái löôïng baõ vaøo noài chöng saáy : mbaõ = m2 Ta coù : m1 + m2 = 204,45 + 92,9339 = 297,3839 (kg) (1) 2.4. Quaù trình chöng saáy baõ khoâ daàu : Khoái löôïng baõ sau trích ly vaøo chöng saáy khi ñaõ xeùt hao huït treân ñöôøng vaän chuyeån : mbaõ = 0,999 * m2 (kg) Khoái löôïng daàu trong baõ cuoái : mdaàu = 0,4% * mbaõ = 0,4%* 0,999 * m2 = 3,996 . 10-3 * m2 (kg) Khoái löôïng dung moâi tröôùc khi vaøo chöng saáy : mdung moâi = 28% * mbaõ = 0,28 * 0,999 m2 = 0,27972 * m2(kg) Khoái löông baõ khoâ daàu sau chöng saáy thu ñöôïc : mbaõ = 0,999*m2 – ( 3,996 .10-3 + 0,27972) m2 = 0,715284 * m2 (kg) Haøm aåm trong baõ laø 12 % Khoái löôïng nöôùc trong baõ laø : mnöôùc = 12% * 0,715284 * m2 = 0,086 * m2 (kg) 2.5. Quaù trình loïc miscella : Khoái löôïng miscella tröôùc khi loïc : mmiscella = 0.999 * m1 (kg) Haøm löôïng caën trong miscella laø 0,1% : Khoái löôïng miscella sau loïc laø : mmiscella = 0,999 * (100% - 0,1%) * m1 = 0,998 * m1 (kg) Khoái löôïng miscella sau khi ñaõ tính ñeán hao huït laø : mmiscella = (100% - 0,1%) * 0,998 *m1 = 0,997 *m1 (kg) Khoái löôïng caën laø: mcaën = 0,1% * 0,999 * m1 = 9,99 . 10-4 * m1 (kg) Trong caën coù löôïng daàu soùt laø 1%, aåm laø 0,1% Khoái löôïng daàu soùt trong caën laø : mdaàu trong caën = 0,01 * 9,99 .10-4 * m1 = 9,99 .10-6 * m1 (kg) Khoái löôïng nöôùc trong caën laø : mnöôùc = 0,001 * 9,99 . 10-4 = 9,99 .10-7 * m1 (kg) 2.6. Quaù trình chöng caát miscella : Khoái löôïng miscella vaøo chöng caát : mmiscella = 0,997 * m1 (kg) Haøm löôïng daàu trong miscella laø 30% Khoái löôïng daàu trong miscella : mdaàu = 0,3 * 0,997 * m1 = 0,2991 * m1 (kg) Trong daàu thoâ thu ñöôïc coù haøm aåm laø 1% . Khoái löôïng nöôùc trong daàu laø : mnöôùc = 0,01 * 0,2991 * m1 = 2,991 .10-3 * m1 (kg) Khoái löôïng dung moâi thu ñöôïc sau chöng caát : mdung moâi = (1 – 0,2991) * m1 = 0,7009 *m1 (kg) Haøm aåm trong miscella laø 3%. Khoái löôïng nöôùc trong miscella laø: mnöôùc = 0.03 * 0,997 * m1 = 0,02991 * m1 (kg) 2.7. Quaù trình ngöng tuï dung moâi vaø taùch nöôùc : Löôïng dung moâi vaø nöôùc vaøo ngöng tuï töø thieát bò chöng caát dung moâi : mdung moâi = 0,999 * 0,7009 * m1 = 0,7 * m1 (kg) Löôïng dung moâi töø thieát bò chöng saáy baõ khoâ daàu laø : 0,27972 * m2 (kg) Vaäy löôïng dung moâi caàn ngöng tuï laø : mdung moâi = 0,7 * m1 + 0,27972 * m2 (kg) Haøm aåm cuûa dung moâi khi vaøo chöng caát laø 10% . Löôïng nöôùc taùch ra : mnöôùc = 0,1 * ( 0,7 * m1 + 0,27972 * m2 ) (kg) Löôïng dung moâi sau ngöng tuï : mdung moâi = 0,9 * ( 0,7 * m1 + 0,27972 * m2 ) (kg) Hao huït khi chöng caát , loaïi dung moâi laø 0,1% Löôïng dung moâi cuoái cuøng thu ñöôïc : mdung moâi cuoái = 0,999* 0,9 * ( 0,7 * m1 + 0,27972 * m2 ) = 0,8991 * ( 0,7 * m1 + 0,27972 * m2 ) (kg) 2.8. Tính caân baèng vaät chaát : Ñoái vôùi daàu : 20 = mdaàu trong baõ cuoái + mdaàu trong caën +mdaàu = 0,2991 * m1 + 9,99 .10-6 * m1 + 3,996 . 10-3 * m2 Vaäy : 0,2991 * m1+ 3,996 .10-3 * m2 = 20 (2) Giaûi heä (1,2) , ta coù : m1 = m miscella = 63,7459 (kg) m2 = mbaõ = 233,637 (kg) Baûng 3.1 : Toùm taét caân baèng vaät chaát cho 100 kg caùm gaïo tröôùc vaøo trích ly STT Nguyeân lieäu Khoái löôïng (kg) 1 Caùm gaïo khi nhaäp lieäu 100 2 Caùm gaïo sau khi saøn 97 3 Daàu thoâ thu ñöôïc 19,066 4 Dung moâi trích ly 204,45 5 Miscella 63,7459 6 Caën 0,064 7 Baõ khoâ daàu (chöa chöng saáy) 167,12 8 Baõ sau chöng saáy (coù 12% aåm) 74,612 3. Choïn naêng suaát : Vaäy töø 100kg caùm gaïo ban ñaàu, ta coù theå thu nhaän ñöôïc 19,066 kg daàu caùm gaïo thoâ, 74,612 kg baõ khoâ daàu. Laáy tyû troïng cuûa daàu laø 0.92. Löôïng daàu thu ñöôïc laø 17,54 lít daàu. Choïn naêng suaát nhaø maùy laø 30.000 taán nguyeân lieäu/ naêm, töùc laø khoaûng 100 taán caùm gaïo / ngaøy. Tính cho töøng ca saûn xuaát : Moãi ngaøy laøm vieäc 3 ca, moãi ca 8 tieáng . Tính ñeán thôøi gian giao nhaän ca, kieåm tra maùy moùc sau moãi ca, thôøi gian veä sinh thieát bò, naêng suaát tính theo giôø cuûa phaân xöôûng laø 5 taán/ giôø. Vaäy ta coù baûng toång hôïp trong moât giôø saûn xuaát nhö sau: Baûng 3.2 : Toång hôïp cho 1 giôø saûn xuaát STT Nguyeân lieäu Khoái löôïng (kg) 1 Caùm gaïo 5000 2 Dung moâi duøng trích ly 10222,5 3 Daàu thoâ 953,3 5 Miscella 3187,3 6 Caën 3,2 7 Baõ khoâ daàu 8356 Baûng 3.3 : Toång hôïp cho 1 ca saûn xuaát STT Nguyeân lieäu Khoái löôïng (kg) 1 Caùm gaïo 40000 2 Dung moâi duøng trích ly 81780 3 Daàu thoâ 4766,5 5 Miscella 25498,4 6 Caën 118,4 7 Baõ khoâ daàu 66848 Baûng 3.4 : Baûng toùm taét qua töøng coâng ñoaïn Coâng ñoaïn Böôùc thöïc hieän Giaù trò Nhaäp lieäu Löôïng caùm gaïo 5000 (kg/h) Saøn – taùch loaïi Löôïng caùm gaïo vaøo Löôïng caùm gaïo ra laø Taïp chaát vaø bò hao huït 5000 (kg/h) 4845,15 (kg/h) 155 (kg/h) Chöng saáy Löôïng caùm vaøo chöng saáy 4845,15 (kg/h) Trích ly Löôïng caùm vaøo trích ly Dung moâi söû duïng 4,646695 (taán/h) 1,0225(taán/h) Xöû lyù baõ khoâ daàu Löôïng baõ vaøo chöng saáy Löôïng baõ khoâ daàu (phuï phaåm) 1,86723(taán/h)8356 (kg/h) Xöû lyù miscella Löông miscella thu ñöôïc Daàu thoâ thu ñöôïc 3187,3 (kg/h) 953,3 (kg/h) ( 877 l/h) Ngöng tuï dung moâi Dung moâi 2120,2 (kg/h) IV. TÍNH TOAÙN MAÙY MOÙC THIEÁT BÒ : 1. Sô ñoà choïn thieát bò : Caùm gaïo Maùy saøng Noài chöng saáy Dầu thoâ Thieát bò trích ly Thieát bò chưng cất Thieát bò Lọc Noài chöng saáy Baõ khoâ daàu Sico chöùa baõ Thieát bò ngöng tuï Vít taûi Baõ khoâ daàu Baõ khoâ daàu Dung moâi + hôi Thieát bò Taùch nöôùc Gaøu taûi Vít taûi Vít taûi Bôm 2 Bôm Boàn trung gian Bôm 2 Boàn chöùa Bôm 2 Boàn trung gian Boàn trung gian Bôm 1 Bôm 2 Bôm 2 Bôm 2 2. Choïn thieát bò: 2.1 Maùy saøn: [12] - Duøng thieát bò TQLZ Series Vibrating Cleaning Sieve cuûa haõng Jiangsu Hualiang Machinery Co., Ltd. Thoâng soá coâng ngheä : Naêng suaát : 5taán/h . Kích thöôùc : 1000 mm x 1000mm Coâng suaát : 0,25 kw Hình 3.1 : thieát bò saøn 2.2. Thieát bò chöng saáy [23] Choïn 2 maùy coù naêng suaát 2,5 taán/ giôø. Choïn thieát bò GOYUM 250 cuûa Coâng ty Goyum Screw Press Pvt. Ltd., Aán Ñoä. Ñaëc ñieåm: Hình 3.2 : Noài chöng saáy Cheá taïo baèng theùp Giaûm moät nöûa hoäp truyeàn ñoäng vôùi boä truyeàn ñoäng daïng xoaén oác cuûa theùp ñuùc. Coù theå ñieàu chænh ñoä daøy cuûa baõ khoâ daàu. Chi phí baûo trì thaáp. Tieâu thuï ñieän thaáp: motor 3-phase 20H.p Boä phaän chöng saáy: 2 taàng, voû aùo giöõ nhieät, ñöôøng kính 1060 mm (42”), oáng daãn trang bò ñaày ñuû: van an toaøn, oáng phun hôi, duïng cuï ño aùp suaát, van hôi, oáng xiphong hôi. Kích thöôùc (yeâu caàu khoâng gian laép ñaët): daøi 2175 mm (7’2”), roäng 1100 mm ( 3’7”), cao 2200 mm (7’3”) 2.3. Thieát bò trích ly :[12] Choïn thieát bò trích ly soá hieäu HJP480 – 100 cuûa haõng Jiangsu Hualiang Machinery Co., Ltd. Thoâng soá coâng ngheä : Naêng suaát : 100 taán/ngaøy ( töùc 5 taán/h) Kích thöôùc : ñöôøng kính 4800mm, chieàu cao 1980 mm Coâng suaát : 2,2 kw Hình 3.3 : thieát bò trích ly 2.4. Thieát bò loïc miscella :[24] Choïn thieát bò loïc cuûa haõng Gobind Expeller Company. Thoâng soá coâng ngheä : Naêng suaát : 30 taán/ngaøy Kích thöôùc : 36" x 36" x 36 moät ñóa & 35 khung Coâng suaát tieâu thuï : 7,5 HP Hình 3.4 : thieát bò loc 2.5. Thieát bò chöng saáy baõ khoâ daàu. Choïn thieát bò laø noài chöng saáy gioáng thieát bò chöng saáy nguyeân lieäu ban ñaàu. 2.6. Thieát bò chöng caát miscella. [16] Choïn ñaët haøng thieát bò cuûa haõng Oiltek 2.7 . Thieát bò ngöng tuï dung moâi [12] Choïn thieát bò ngöng tuï daïng oáng cuûa haõng Jiangsu Hualiang Machinery Co., Ltd. Hình 3.5 : thieát bò ngöng tuï 2.8. Boàn chöùa daàu thoâ Löôïng daàu thoâ thu ñöôïc laø 877l/h. Löôïng daàu naøy ñöôïc cho qua boàn chöùa vaø sau 2h seõ ñöôïc bôm ñi qua phaân xöôûng tinh luyeän. Vaäy löôïng daàu chöùa trong beå laéng laø löôïng daàu eùp ñöôïc trong moät ca:1754 lít. Heä soá söû duïng beå: 0.8, vaäy dung tích toái thieåu cuûa beå: 1754 /0.8 =2192,5lít. Ñaët haøng thieát bò laéng hình truï, coù caùc thoâng soá kyõ thuaät nhö baûng sau: Baûng3.5: Thoâng soá kyõ thuaät döï kieán cuûa boàn chöùa Teân goïi Ñôn vò Thoâng soá Theå tích m3 2.5 Ñöôøng kính mm 1800 Chieàu cao mm 1000 Chieàu cao noùn mm 600 2.9. Thieát bò taùch kieät dung moâi : Ñaët haøng cuûa haõng Oilttek 2.10. Boàn trung gian chöùa miscella: Ñaët haøng gia coâng boàn coù dung tích 3,5 m3. 2.11.Siclo chöùa baõ khoâ daàu : 2.12. Gaøu taûi nhaäp lieäu: [12] Choïn gaøu taûi cuûa haõng Jiangsu Hualiang Machinery Co., Ltd. ( coù teân laø DTG Type Belt Bucket Elevator), kieåu 26/9 Naêng suaát : 5taán/h Kích thöôùc : 900 x 750 (mm) Coâng suaát : 2,2 kw Hình 3.6: gaøu taûi 2.13. Vít taûi: [12] Choïn vít taûi cuûa haõng Jiangsu Hualiang Machinery Co., Ltd. Naêng suaát 500 taán/h. coâng suaát 2,2 kw Hình 3.7 : vít taûi 2.14. Bôm (B1): Theo taøi lieäu [3], choïn loaïi bôm ly taâm (loaïi bôm XM, 1 caáp), coù caùc thoâng soá kyõ thuaät nhö baûng sau: Baûng 3.6 : Thoâng soá kyõ thuaät cuûa bôm B1 Teân goïi Ñôn vò Thoâng soá Naêng suaát m3/h 2.5 Aùp suaát toaøn phaàn m coät nöôùc 30 Soá voøng quay voøng/phuùt 2900 Chieàu cao huùt m nöôùc 3 Coâng suaát ñoäng cô ñieän cuûa bôm: Bôm (B2): Choïn loaïi bôm ly taâm (loaïi bôm XM, 1 caáp), coù caùc thoâng soá kyõ thuaät nhö baûng sau. Ta chæ tính töông ñoái, xem nhö bôm caùc dung dòch laø nhö nhau Baûng 3.7 : Thoâng soá kyõ thuaät cuûa bôm B2 Teân goïi Ñôn vò Thoâng soá Naêng suaát m3/h 3.5 Aùp suaát toaøn phaàn m coät nöôùc 30 Soá voøng quay voøng/phuùt 2900 Chieàu cao huùt m nöôùc 3 Coâng suaát ñoäng cô ñieän cuûa bôm: 0,5 kw 3.15. Heä thoáng oáng daãn daàu: Ñaët gia coâng. Baûng 3.8: Baûng toùm taét caùc thieát bò ñaõ choïn. STT Teân thieát bò Soá löôïng Ñaëc ñieåm Nôi cung caáp 1 Gaøu taûi nhaäp lieäu 1 5 taán/giôø haõng Jiangsu Hualiang Machinery Co., Ltd 2 Thieát bò saøn 1 5 taán/giôø haõng Jiangsu Hualiang Machinery Co., Ltd 3 Vit taûi 2 5 taán /giôø haõng Jiangsu Hualiang Machinery Co., Ltd 4 Thieát bò chöng saáy 2 2500kg/ giôø Coâng ty Goyum Screw Press Pvt. Ltd., Aán Ñoä. 5 Boàn chöùa daàu thoâ 1 2.5m3 Coâng ty Coå phaàn saûn xuaát vaø thöông maïi VINASHIN – TECH, 6 Traàn Huy Lieäu, Q. Phuù Nhuaän, Tp. HCM 6 Boàn chöùa trung gian 2 2 m3 Coâng ty Coå phaàn saûn xuaát vaø thöông maïi VINASHIN – TECH, 6 Traàn Huy Lieäu, Q. Phuù Nhuaän, Tp. HCM 7 Bôm 1 Bôm 2 1 6 2.5m3/h 3,5 m3 / h Coâng ty coå phaàn cheá taïo bôm Haûi Döông, Tp. Haûi Döông, Vieät Nam 8 Bôm tôùi thieát bò eùp loïc 1 3,5 m3/h Coâng ty coå phaàn cheá taïo bôm Haûi Döông, Tp. Haûi Döông, Vieät Nam 9 Thieát bò eùp loïc 1 30 taán/ngaøy haõng Gobind Expeller Company 10 Thiết bị trích ly 1 100tấn/ngày HJP480 – 100 cuûa haõng Jiangsu Hualiang Machinery Co., Ltd. 11 Thieát bò ngöng tuï dung moâi 1 250 taán/ngaøy Haõng Oiltek 12 Thieát bò taùch kieät dung moâi 1 250 taán/ngaøy Haõng Oiltek 13 Thieát bò chöng caát dung moâi 1 350 taán/ngaøy Haõng Oiltek 14 Heä thoáng oáng daãn daàu Coâng ty Coå phaàn saûn xuaát vaø thöông maïi VINASHIN – TECH, 6 Traàn Huy Lieäu, Q. Phuù Nhuaän, Tp. HCM CHÖÔNG IV : CUNG CAÁP NAÊNG LÖÔÏNG – CAÁP THOAÙT NÖÔÙC I. NHIEÄT VAØ HÔI Hôi baõo hoøa cung caáp cho thieát bò chöng saáy vaø cho quaù trình veä sinh thieát bò. Löôïng hôi baõo hoøa cung caáp cho quaù trình chöng saáy ( 6 at, 146oC): khoaûng 200 kg/taán nguyeân lieäu, töông ñöông 100 kg/h. (Naêng suaát phaân xöôûng: 5000 kg/h). Löôïng hôi duøng cho chöng caát dung moâi : Löôïng hôi ñeå veä sinh thieát bò vaø veä sinh ñöôøng oáng: Laáy löôïng hôi caàn thieát ñeå veä sinh thieát bò vaø veä sinh ñöôøng oáng laø 1,5% löôïng daàu thoâ saûn xuaát ñöôïc trong 1 ngaøy, thôøi gian veä sinh thieát bò vaø veä sinh ñöôøng oáng trong laø 1 h/ngaøy. Löôïng hôi caàn tieâu toán: Coi toån thaát hôi trong quaù trình vaän haønh laø 20%, löôïng hôi caàn cung caáp cho toaøn phaân xöôûng: H = (100 +67.683)*100/80 = 209.6 kg/h. II. ÑIEÄN Ñieän söû duïng trong nhaø maùy nhaèm: Vaän haønh caùc thieát bò, maùy moùc goïi chung laø ñieän ñoäng löïc. Ñeå sinh hoaït, chieáu saùng,… Ñieän ñoäng löïc: Baûng4.1 : Baûng toång keát coâng suaát thieát bò chính trong nhaø maùy: Teân goïi Coâng suaát (kw) Soá löôïng Toång coâng suaát (kw) Gaøu taûi nhaâp lieäu 2,2 1 2,2 Thieát bò saøn 0,25 1 0,25 Vít taûi 1.5 2 3 Thieát bò chöng saáy 15 3 45 Bôm 1 0.375 1 0.375 Bôm 2 0.5 6 3 Thieát bò eùp loïc 2.25 1 2.25 Thieát bò trích ly 2,2 1 2,2 Toång coäng 58,275 Laáy coâng suaát phuï trôï laø 15% toång coâng suaát cuûa caùc ñoäng cô, vaäy coâng suaát ñoäng cô cuûa nhaø maùy laø Pñl = 1,15x 58,275 = 67,02(kw) Coâng suaát tính toaùn: Ptt = Kc x Pñl = 0,7 x 67,02= 46,91 (kw) Trong ñoù: Kc = 0,7: heä soá caàn duøng, phuï thuoäc vaøo möùc ñoä phuï taûi cuûa caùc thieát bò ñieän laøm vieäc khoâng ñoàng thôøi. Ñieän sinh hoaït vaø chieáu saùng: Döï kieán coâng suaát ñieän sinh hoaït vaø chieáu saùng baèng 15% coâng suaát ñieän ñoäng löïc: Pcs = 15% x 67,02= 10,053(kw) Ñeå ñaûm baûo nhaø maùy hoaït ñoäng lieân tuïc, choïn maùy oån aùp coù coâng suaát sao cho phuï taûi laøm vieäc vôùi coâng suaát baèng 80% coâng suaát ñònh möùc cuûa nhaø maùy, khi ñoù maùy seõ laøm vieäc kinh teá nhaát. III. NÖÔÙC 1.Caáp nöôùc: Nöôùc söû duïng cho phaân xöôûng bao goàm: Nöôùc duøng cho ngöng tuï dung moâi Nöôùc veä sinh thieát bò, nhaø xöôûng, ñöôøng oáng, Nöôùc cung caáp cho sinh hoaït, Nöôùc duøng trong phoøng chaùy chöõa chaùy. Nöôùc ñöôïc laáy töø gieáng hoaëc töø nguoàn nöôùc caáp ôû ñòa phöông ñaõ qua heä thoáng xöû lyù ñeå ñaït caùc tieâu chuaån cuûa nöôùc saûn xuaát. 2.Thoaùt nöôùc Nöôùc ñöôïc thoaùt ra heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi chung cuûa nhaø maùy. CHÖÔNG V : THIEÁT KEÁ PHAÂN XÖÔÛNG Döïa vaøo kích thöôùc thieát bò vaø nguyeân taéc boá trí maët baèng phaân xöôûng , em choïn thieát keá maët baèng phaân xöôûng nhö sau : 1. Dieän tích phaân xöôûng : Chieàu daøi phaân xöôûng :25 m Chieàu roäng phaân xöôûng : 15 m Dieän tích phaân xöôûng : 25 x15 = 375 m2. 2. Boá trí maët baèng phaân xöôûng: CHÖÔNG VI: AN TOAØN LAO ÑOÄNG Vaán ñeà an toaøn lao ñoäng vaø phoøng chaùy chöõa chaùy trong quaù trình saûn xuaát laø moät vaán ñeà heát söùc quan troïng cuûa nhaø maùy, xí nghieäp. Thöïc hieän toát coâng taùc an toaøn lao ñoäng vaø phoøng chaùy chöõa chaùy khoâng nhöõng ñaûm baûo an toaøn veà söùc khoeû cho ngöôøi lao ñoäng maø coøn ngaên ngöøa ñöôïc nhöõng thieät haïi lôùn veà taøi saûn cuõng nhö tính maïng cuûa coâng nhaân. I.Choáng oàn vaø choáng rung: Tieáng oàn vaø chaán ñoäng aûnh höôûng khoâng toát ñeán söùc khoeû cuûa coâng nhaân nhö gaây moûi meät, maïch ñaäp vaø nhòp thôû taêng, huyeát aùp taêng, keùm taäp trung, aûnh höôûng ñeán thính giaùc, khaû naêng laøm vieäc bò giaûm suùt. Khaéc phuïc: Thöôøng xuyeân tra daàu môû vaøo caùc maùy. Phaùt hieän vaø söûa chöõa kòp thôøi caùc boä phaän rô, cuõ hay bò moøn. Giaûm rung baèng caùch laép raùp chính xaùc caùc thieát bò, caùch ly caùc moùng maùy vôùi saøng, döôùi beä maùy coù loùt caùc taám ñaøn hoài hay boä phaän choáng xoùc, coù theå gaén caùc loø so giaûm rung cho thieát bò. Söû duïng caùc duïng cuï baûo hoä lao ñoäng ñeå choáng oàn trong quaù trình saûn xuaát. II. An toaøn veà söû duïng ñieän: Ñeå ñaûm baûo an toaøn caàn phaûi ñaûm baûo caùc nguyeân taéc sau: Coâng nhaân phaûi tuyeät ñoái thöïc hieän noäi quy an toaøn veà ñieän. Caùc ñöôøng daây ñieän phaûi ñöôïc bao boïc kyõ, khoâng ñeå hôû baát kyø choã naøo. Khoâng ñaët maùy gaàn caùc boä phaän sinh nhieät. Boá trí ñöôøng daây xa taàm tay hay ñöôøng ñi laïi cuûa coâng nhaân trong phaân xöôûng, boá trí caàu dao ñieän hôïp lyù ñeå ngaét kòp thôøi khi coù söï coá. Khi vaän haønh thao taùc gaàn ñieän phaûi coù duïng cuï caùch ñieän. III. An toaøn lao ñoäng 1. Kieåm tra tröôùc khi khôûi ñoäng maùy: - Taát caû caùc thieát bò an toaøn vaø thieát bò baûo veä phaûi ñöôïc laép ñaët - Thu doïn ra khoûi nôi vaän haønh taát caû nhöõng vaät lieäu, vaät duïng vaø caùc vaät theå laï khaùc coù theå gaây thöông taät cho ngöôøi hoaëc gaây hö hoûng cho maùy - Taát caû caùc maùy ñang ôû tình traïng hoaït ñoäng ñöôïc - Taát caû caùc ñeøn baùo, coøi baùo, aùp keá, thieát bò an toaøn vaø caùc thieát bò ño ñeàu ôû tình traïng toát - Sau khi ngöøng saûn xuaát, ñieän, khí, nöôùc phaûi ñöôïc khoaù vaø baùo cho nhaân vieân ñoäng löïc bieát 2. Nhöõng quy ñònh an toaøn chung khi vaän haønh saûn xuaát: - Chæ coù nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc huaán luyeän môùi ñöôïc vaän haønh heä thoáng - Luoân luoân trang bò ñaày ñuû ñoà duøng baûo hoä lao ñoäng nhö giaøy, muõ, quaàn aùo, gaêng tay, vaø caùc trang thieát bò khaùc - Khoâng ñöôïc thaùo caùc nhaõn, daáu hieäu caûnh baùo treân caùc maùy, thay theá chuùng khi bò raùch hoaëc khoâng nhìn thaáy roõ - Khoâng ñöôïc vaän haønh maùy vöôït giôùi haïn cho pheùp: toác ñoä, aùp suaát, nhieät ñoä, … - Khoâng ñöôïc rôøi maùy khi maùy ñang hoaït ñoäng - Khoâng ñöôïc ñöa baát kì phaàn naøo cuûa cô theå vaøo maùy ñang chaïy, khoâng ñöôïc chaïm vaøo beå maët cuûa thieät bò ñang noùng - Khoâng cho pheùp haøn treân thieát bò khi ñang hoaït ñoäng - Trang bò ñaày ñuû ñoà baûo hoä lao ñoäng vaø thöïc hieän caùc quy ñònh an toaøn khi pha troän hoaù chaát taåy röûa - Khoâng ñöôïc söû duïng caùc dung moâi ñoäc haïi, hoaù chaát deã chaùy ñeå veä sinh maùy Khi veä sinh baèng voøi nöôùc phaûi taét khí neùn vaø ñieän, che chaén tuû ñieän vaø caùc thieát bò ñieän, caùc thieát bò ôû tình traïng quaù noùng - Khi söû duïng nöôùc noùng phaûi môû van nöôùc nguoâi tröôùc, môû van hôi sau. Khi taét nöôùc noùng thì theo trình töï ngöôïc laïi 3. Nhöõng quy ñònh an toaøn trong khu vöïc saûn xuaát: - Nhaø xöôûng, kho taøng, nôi laøm vieäc, thieát bò maùy moùc thuoäc phaïm vi cuûa caùc toå chöùc quaûn lyù, toå tröôûng phaûi phaân coâng ngöôøi tröïc nhaät, saép xeáp, nhaéc nhôû, giöõ gìn goïn gaøng - Nghieâm chænh chaáp haønh caùc quy ñònh veà coâng ngheä, veà kyõ thuaät vaø an toaøn lao ñoäng trong saûn xuaát vaø coâng taùc. Khoâng ñöôïc söû duïng vaø ñieàu khieån thieát bò neáu chöa ñöôïc huaán luyeän höôùng daãn veà an toaøn. - Nghieâm caám ñun naáu baèng cuûi löûa, beáp ñieän, ñieän trôû ngoaøi caùc nôi nhaø maùy quy ñònh - Khoâng ñöôïc neùm böøa baõi giaáy raùc, taøn thuoác, pheá lieäu, phöông tieän baûo hoä lao ñoäng - Tuyeät ñoái khoâng huùt thuoác trong kho vaø nhöõng nôi coù nguy cô chaùy noå - Khoâng ñöôïc laáy phöông tieän phoøng chaùy chöõa chaùy laøm vieäc khaùc - Söû duïng ñaày ñuû vaø hôïp lyù taát caû caùc phöông tieän baûo hoä lao ñoäng ñaõ ñöôïc caáp - Phaûi boá trí ngöôøi doïn deïp saïch seõ goïn gaøng nôi laøm vieäc, giöõ gìn veä sinh chung, baûo quaûn toát caùc phöông tieän phuïc vuï do nhaø maùy trang bò - Khoâng rôøi boû vò trí laøm vieäc tröôùc khi heát giôø laøm vieäc, khi ñi aên phaûi cöû ngöôøi tröïc maùy vaø khoâng ñeán caùc nôi khoâng thuoäc nhieäm vuï cuûa mình. - Caùc quaûn ñoác, toå tröôûng, nhaân vieân trong nhaø maùy … phaûi nghieâm chænh chaáp haønh caùc ñieàu treân IV. Phoøng chaùy chöõa chaùy : Ñaây laø vaán ñeà raát quan troïng ñoái vôùi phaân xöôõng trích ly. Vì dung moâi söû duïng laø hexane neân vieäc phoøng chaùy chöõa chaùy phaûi luoân ñöôïc quan taâm haøng ñaàu. - Vieäc baûo veä phoøng chaùy chöõa chaùy laø nghóa vuï cuûa moãi coâng daân - Moãi coâng daân phaûi tích cöïc ñeà phoøng ñeå chaùy khoâng xaûy ra; ñoàng thôøi chuaån bò saün saøng veà löïc löôïng phöông tieän ñeå khi caàn chöõa chaùy kòp thôøi vaø coù hieäu quaû. -Phaûi thaän troïng trong vieäc söû duïng löûa, caùc nguoàn nhieät, hoaù chaát vaø caùc chaát deã chaùy noå, chaát ñoäc haïi, phoùng xaï. Trieät ñeå tuaân theo caùc quy ñònh veà phoøng chaùy chöõa chaùy -Caám caâu maéc, söû duïng ñieän tuyø tieän, sau giôø laøm vieäc phaûi kieåm tra laïi caùc thieát bò tieâu thuï ñieän. Chuù yù ñeøn, quaït, beáp ñieän tröôùc luùc ra veà. Khoâng ñeå haøng hoaù vaät tö aùp saùt vaøo hoâng ñeøn, daây ñieän. Phaûi tuaân thuû nghieäm ngaët quy ñònh veà kyõ thuaät an toaøn trong söû duïng ñieän -Vaät tö haøng hoaù phaûi xeáp goïn gaøng, ñaûm baûo khoaûng caùch an toaøn phoøng chaùy chöõa chaùy, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc kieåm tra, baûo veä vaø cöùu nguy khi caàn thieát. Khoâng duøng khoùa môû naép phuy xaêng vaø caùc dung moâi deã chaùy baèng saét theùp -Khi giao nhaän haøng, xe khoâng ñöôïc noå maùy trong kho hoaëc nôi chöùa nhieäu chaát deã chaùy, khi ñaäu phaûi höôùng ñaàu xe ra ngoaøi. - Treân caùc loái ñi laïi, nhaát laø caùc loái thoaùt hieåm, khoâng ñeå caùc chöôùng ngaïi vaät -Ñôn vò vaø caù nhaân coù thaønh tích phoøng chaùy chöõa chaùy seõ ñöôïc khen thöôûng, ngöôøi naøo vi phaïm caùc quy ñònh treân thì tuøy traùch nhieäm naëng nheï maø xöû lyù töø thi haønh kyû luaät haønh chính ñeán truy toá theo phaùp luaät hieän haønh. Chöông VII: PHUÏ LUÏC Hình 7.1 :Moät soá hình aûnh veà thieát bò trích ly :Thieát bò trích ly daïng thuøng quay A. Deep bed rotary basket extractor ( Courtesty of French Oil Mill Machinery Co., Piqua, OH) B. Deep – bed chain extractor ( courtesy of De Smet, Edegen, Belgium) Hình 7.2 : Moät soá thieát bò trích ly Hình 7.3 :Hình thieát bò chöng caát Hình 7.4 :Quy trình trong saûn xuaát vaø tinh luyeân daàu Hình 7.5 :Thieát bò chöng saáy baõ khoâ daàu Phaân xöôûng trích ly daàu cuûa “ OILTEK” Oiltek Extractor Oiltek Extractor Oiltek Desolventiser "Oiltek" Distillation Section Top Floor View of Solvent Extraction Plant Hình 7.6. Moät soá hình aûnh veà phaân xöôûng trích ly daàu Hình 7.7 : Crown Iron Works Model 4 Immersion Extractor TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Các Quá Trình Công Nghệ Cơ Bản Trong Sản Xuất Thực Phẩm, Khoa Hoá Thực Phẩm và Công Nghệ Sinh Học, Trường Đại Học Bách Khoa Hà Nội, 1996 2. Nguyễn Trọng Thể ( người dịch), Cơ Sở Thiết Kế Máy Sản Xuất Thực Phẩm, nhà xuất bản Khoa Hoc và Kỹ Thuật Hà Nội,1976 3. Phạm Văn Thơm, Sổ tay thiết kế Thiết Bị Hoá chất và Chế Biến Thực Phẩm Đa dụng, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo, Viện Đào Tạo Mở Rộng, 1992 4. Sổ tay quá trình và thiết bị công nghệ hoá chất , tập 1, nhà xuất bản Khoa Học Kỹ Thuật, 1992 5. Apprna Sharma, S.K. Khare, M.N. Geopta, Enzyme- assisted aqueous Extraction of Rice Bran Oil, Chemiscal Department, Indian Institute of Technology, India 6. Casimir C.Akoh, David B.Min, Food Lipids, Chemistry, Nutrition and Biotechnology, second edition, Macrel Dekker INC, 2002 7. Darrel Sparks, Rafael Hernadez, et al, Extraction of Rice Bran Oil Using Supertical Carbon Dioxine and Propane, Mississipi State University 8. Dominica Dacera, et al, Hexane Reduction in a Thai Rice Bran Oil Factory : A Cleaner Technology Approach, Thammasat Int. J. Sc . Tech. , Vol 8, Octorber-December 2003 9. N. Rao Lakkakula, Marybeth Lima, Terry Walker, Rice Bran Stabilization and Rice Bran Oil Extraction Using Ohmic Heating, Bioresource Technology 92 (2004) ,157- 161, Elsevier Ltd 10. V.Van Hued, G. Depaemelaene, et al, Influence of Chemiscal Refining on The Major anh Mirror Component of Rice Bran Oil, Department of Organic Chemistry, Ghent University, Desmet Ballestra,Thai land 11. www.fao.org/docrep/t0532e/t0532e04.htm 12. www.hualiang.com.cn/english/cp15.thm 13. www.veendeep.com/solvent-extraction-plants.htm 14. 15. www.californiariceoil.com/nutrition.htm 16. 17. www.ricebranoil.info 18. www.bulknaturaloils.com/plantoil/oleiacid/ricebranoil.html 19. 20. 21. 22. www.regional.org.au/au/gcirc/5/318.htm 23. 24. 25. 26. www.kumarmetal.com 27. 28. 29. 30. www.oilmillmachinery.com/goyum-40.html