Đề tài Sản xuất bào tử nấm Trichoderma SPP. làm thuốc trừ nấm bệnh cây trồng

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ TP.HCM KHOA MOÂI TRÖÔØNG VAØ COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC – & — KHOÙA LUAÄN TOÁT NGHIEÄP CÖÛ NHAÂN KHOA HOÏC NGAØNH : COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC MAÕ NGAØNH : C73 GVHD : TS. NGUYỄN HOAØI HÖÔNG CN. ÑOà THÒ TUYEÁN SVTH : HỨA VOÕ THAØNH LONG LỚP : 07CSH1 MSSV : 207111025 TP.HCM naêm 2010 LÔØI CAÛM ÔN Ñeå hoaøn thaønh luaän vaên toát nghieäp naøy, em xin göûi lôøi caûm ôn ñeán caùc thaày coâ khoa moâi tröôøng vaø Coâng ngheä sinh hoïc ñaõ giaûng daïy vaø truyeàn ñaït kieán thöùc cho em trong suoát nhöõng naêm vöøa qua ñeå em laøm toát baøi luaän vaên naøy. Em xin chaân thaønh caûm ôn vieän Sinh Hoïc Nhieät Ñôùi ñaõ giuùp vaø taïo ñieàu kieän cho em ñöôïc hoïc hoûi, trao ñoài caùc kyõ naêng, thao taùc vaø tích luõy nhieàu kinh nghieäm quyù baùu cho coâng vieäc sau naøy cuûa em. Ñaëc bieät xinh chaân thaønh caûm ôn coâ Ñoã Thò Tuyeán vaø coâ Nguyeãn Hoaøi Höông ñaõ heát loøng quan taâm, chæ baûo vaø höôùng daãn taän tình ñeå em hoaøn thaønh toát luaän vaên. Xin caûm ôn caùc anh chò vaø caùc baïn trong vieän Sinh Hoïc Nhieät Ñôùi ñaõ giuùp ñôõ trong suoát quaù trình laøm luaän. Cuoái cuøng xin caûm ôn gia ñình ñaõ ñoäng vieân, quan taâm, hoã trôï trong quaù trình laøm luaän vaên toát nghieäp. Trong suoát quaù trình laøm luaän vaên, em ñaõ ñöôïc tieáp caän vôùi moâi tröôøng laøm vieäc môùi, coù theâm ñöôïc nhieàu kieán thöùc, ñöôïc aùp duïng thöïc teá nhöõng gì em ñaõ hoïc, reøn luyeän theâm veà thao taùc, kyõ thuaät vaø kyõ naêng laøm vieäc ñeå em coù theå thöïc hieän toát hôn trong coâng vieäc sau naøy. Em xin chaân thaønh caûm ôn. MUÏC LUÏC TRANG LÔØI CAÛM ÔN 2 CHÖÔNG I : GIÔÙI THIEÄU 9 1.1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ 10 1.2 MUÏC ÑÍCH CUÛA ÑEÀ TAØI 11 1.3 NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU 11 1.4 PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI 11 CHÖÔNG II : TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 12 KHAÙI NIEÄM KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC 13 THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT 13 THUOÁC TRÖØ SAÂU 13 THUOÁC TRÖØ NAÁM 13 CÔ CHEÁ DIEÄT NAÁM 14 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC TRÖØ NAÁM 14 THUOÁC TRÖØ COÛ HOÙA HOÏC 14 SÖÏ XAÂM NHAÄP CUÛA THUOÁC VAØO COÛ 15 CÔ CHEÁ DIEÄT COÛ 15 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC TRÖØ COÛ 16 KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC 16 ÑOÁI TÖÔÏNG CUÛA KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC 14 PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC 31 VIRUS 31 TRIEÄU CHÖÙNG NHIEÃM VIRUS 32 CÔ CHEÁ DIEÄT SAÂU 32 VI KHUAÅN BACILLUS THURINGIENSIS (BT) 33 GIÔÙI THIEÄU 33 CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG 34 VI NAÁM 34 HIEÄU LÖÏC TRUØ SAÂU CUÛA BEAUVERIA & METARHIZIUM 34 HOAÏT TÍNH DIEÄT SAÂU 34 SINH VAÄT KHAÙC 35 ONG MAÉT ÑOÛ 35 ONG VAØNG 36 2.1.4.5 NGUYEÂN TAÉC CUÛA KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC 37 TRÖØ NAÁM BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC 38 CAÙC BEÄNH CAÂY THÖÔØNG GAËP DO NAÁM GAÂY RA 38 TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC 43 2.3 TOÅNG QUAN VEÀ TRICHODERMA SPP. LAØM CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC 45 2.3.1 PHAÂN LOAÏI 45 2.3.2 ÑAËC ÑIEÅM GIOÁNG NAÁM TRICHODERMA SPP. 46 2.3.2.1 ÑAËC ÑIEÅM HÌNH THAÙI, SINH TRÖÔÛNG CUÛA TRICHODERMA SPP. 46 2.3.2.2 SINH THAÙI HOÏC 48 2.3.3 CÔ CHEÁ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA TRICHODERMA SPP. 50 2.3.3.1 HIEÄN TÖÔÏNG GIAO THOA 51 2.3.3.2 HOAÏT ÑOÄNG TIEÁT ENZYME 53 1 HEÄ ENZYME THUÛY PHAÂN CHITIN 53 2 HEÄ ENZYME THUÛY PHAÂN CELLULOSE 54 3 CAÙC HÔÏP CHAÁT KHAÙNG NAÁM 55 2.3.4 ÑIEÀU KIEÄN NUOÂI CAÁY CUÛA TRICHODERMA SPP. 56 2.3.4.1 NHIEÄT ÑOÄ 56 2.3.4.2 AÙNH SAÙNG 56 2.3.5 CAÙC NÔI SAÛN XUAÁT CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP. 56 CHÖÔNG III : THÖÏC NGHIEÄM 61 3.1 MUÏC ÑÍCH 3.2 VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP 62 3.2.1 VAÄT LIEÄU 62 3.2.1.1 CAÙC CHUÛNG VI SINH VAÄT DUØNG TRONG NGHIEÂN CÖÙU 62 3.2.1.2 DUÏNG CUÏ, THIEÁT BÒ 62 3.2.1.3 MOÂI TRÖÔØNG NUOÂI CAÁY 62 3.2.1.3.1 MOÂI TRÖÔØNG PGA 63 3.2.1.3.2 MT KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP.VAØ NAÁM BEÄNH 63 3.2.1.3.3 KHOAÙNG CRAPEK 64 3.2.1.3.4 MOÂI TRÖÔØNG LEÂN MEN XOÁP 64 3.2.1.3.5 MOÂI TRÖÔØNG NHAÂN GIOÁNG 64 3.2.2 PHÖÔNG PHAÙP 65 3.2.2.1 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA NAÁM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH 65 3.2.2.2 PHÖÔNG PHAÙP LEÂN MEN XOÁP 66 3.2.2.3 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH 67 3.3 KEÁT QUAÛ VAØ BIEÄN LUAÄN 68 3.3.1 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA NAÁM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH 68 3.3.2 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH 76 3.3.3 PHÖÔNG PHAÙP LEÂN MEN XOÁP 83 3.4 KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ NGHÒ 85 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 86 DANH MUÏC CAÙC HÌNH Hình 2.1 : sô ñoà kieåm soaùt sinh hoïc 17 Hình 2.2 : vi khuaån Bacillus thuringiensis 33 Hình 2.3 : chu trình phaùt trieån cuûa ong maét ñoû 35 Hình 2.4 : chu trình phaùt trieån cuûa ong vaøng 36 Hình 2.5 : naám T. harzianum 45 Hình 2.6 : baøo töû cuûa T. reesei 47 Hình 2.7 : naám T.viridae 48 Hình 2.8 : naám T.reesei 49 Hình 2.9 : söï öùc cheá cuûa Trichoderma ñoái vôùi naám beänh Pythium 50 Hình 2.10 : T,harzianum quaán quanh Rhizoctonia solani 51 Hình 2.11 : Rhizoctonia aolani döôùi KHV sau khi T. mycoparasitic ñöôïc gôõ boû 52 Hình 3.1 : phöông phaùp leân men xoáp 67 Hình 3.2 : söï öùc cheá cuûa T.harzianum ñoái vôùi naám beänh Fusarium 69 Hình 3.3 : söï öùc cheá cuûa T.harzianum ñoái vôùi naám beänh Phytophthora 70 Hình 3.4 : söï öùc cheá cuûa T.reesei ñoái vôùi naám beänh Phytophthora 72 Hình 3.5 : söï öùc cheá cuûa T. reesei ñoái vôùi naám beänh Fusarium 73 Hình 3.6 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T.harzianum ñoái vôùi Fusarium 77 Hình 3.7 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T.harzianum ñoái vôùi naám beänh Phytophthora 78 Hình 3.8 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. reesei ñoái vôùi naám beänh Fusarium 80 Hình 3.9 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. reesei ñoái vôùi naám beänh Phytophthora 81 Hình 4.0 : cheá phaåm naám T.reesei 84 Hình 4.1 : cheá phaåm naám T.harzianum 84 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 2.1 : Caùc taùc nhaân gaây haïi cuûa caây troàng 18 Baûng 2.2 : caùc beänh caây thöôøng gaëp do naám gaây ra 38 Baûng 2.3 : Hieäu löïc cuûa Saccharomyces vaø Zygosaccharomyces öùc cheá caùc naám gaây beänh haïi caây troàng 44 Baûng 2.4 : caùc nôi saûn xuaát cheá phaåm Trichoderma spp. tröø naám beänh haïi caây troàng 57 Baûng boá trí thí nghieäm 66 Baûng 3.1 : Ñöôøng kính khuaån laïc khi coù Trichoderma spp. 74 Baûng 3.2 : Ñöôøng kính khuaån laïc Fusarium sau khi raéc cheá phaåm Trichoderma harzianum vaø Trichoderma reesei 82 Danh muïc caùc sô ñoà sô ñoà 3.1 : tieán haønh thí nghieäm ñoái khaùng tröïc tieáp 65 Sô ñoà quy trình thöïc hieän phöông phaùp leân men xoáp 66 Sô ñoà 3.2 : tieán haønh khaûo saùt söï öùc cheá cuûa cheá phaåm vôùi naám beänh 68 CHÖÔNG I GIÔÙI THIEÄU 1.1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ Söï taêng tröôûng cuûa hoùa hoïc hoùa noâng nghieäp vaø thaâm canh saûn xuaát ñang thay ñoåi raát nhieàu hoaøn caûnh sinh thaùi vaø moâi tröôøng chuùng ta ñang soáng. noù ñang chuyeån dòch veà phía tieâu cöïc. Soá löôïng thuoác hoùa hoïc tröø saâu coù ñoä ñoäc cao ngaøy caøng lôùn, nhöng hieäu quaû laïi thaáp. Phaàn lôùn thuoác toûa roäng ra khoâng muïc ñích gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng. trong baát cöù quaàn laïc noâng nghieäp naøo. Chính vì theá, chieán löôïc môùi phoøng tröø caùc loaøi gaây haïi cho heä sinh thaùi noâng nghieäp ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû toång hôïp, phoái hôïp caùc hoaït ñoäng cuûa caùc quaàn theå kí sinh vaø caùc loaøi coù ích cho noâng nghieäp, thuoác baûo veä thöïc vaät hieäu quaû cao vaø thuoác tröø saâu sinh hoïc treân neàn moùng thaâm canh cao. Moät trong nhöõng höôùng cô baûn cuûa phöông phaùp sinh hoïc laø taêng cöôøng saûn xuaát caùc cheá phaåm sinh hoïc. Treân cô sôû sinh hoïc vaø di truyeàn hoïc, seõ laøm cho caùc cheá phaåm sinh hoïc coù phoå taùc ñoäng roäng hôn baèng con ñöôøng ñöa vaøo vi sinh vaät nhöõng gen boå sung, toå hôïp chuùng, khueách ñaïi vaø taïo caùc doøng voâ tính ñoäc toá cao. Hieän nay, phoøng tröø dòch haïi caây troàng baèng bieän phaùp sinh hoïc ñöôïc ñaåy maïnh nghieân cöùu ôû nhieàu nöôùc, ñöôïc coi nhö laø moät lónh vöïc quan troïng. Phoøng tröø baèng sinh hoïc ñoái vôùi beänh haïi chuû yeáu laø khai thaùc vaø söû duïng khaû naêng ñoái khaùng cuûa moät soá loaïi naám ñoái vôùi caùc loaïi naám gaây haïi caây troàng. Nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà naám Trichoderma vaø saûn xuaát cheá phaåm ñeå haïn cheá nhöõng naám gaây haïi cho caây troàng nhö naám Rhizoctonia, Sclerotium, Fusarium, Pythium, Verticillium vaø Botrytis gaây beänh treân luùa, ngoâ, vaø moät soá caây troàng khaùc ñaõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû raát khaû quan. Tuy nhieân, naám ñoái khaùng laø moät taùc nhaân sinh hoïc, noù coù nhöõng ñieàu kieän soáng nhaát ñònh vaø chæ phaùt huy ñöôïc hieäu quaû phoøng tröø beänh ôû nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh. Trong khi ñoù, thöôøng do khaû naêng thích nghi vôùi moâi tröôøng soáng, caùc taùc nhaân gaây beänh phaùt trieån maïnh meõ, soá löôïng caù theå taêng nhanh, khaû naêng choáng chòu toát, laán löôùt caùc taùc nhaân ñoái khaùng laøm cho tính ñoái khaùng maát caân baèng vaø keát quaû laø beänh boäc phaùt treân caây troàng. Ñeå khaéc phuïc ñieàu naøy, vieäc choïn loïc, nhaân nhanh soá löôïng, taêng cöôøng söùc soáng cho taùc nhaân ñoái khaùng vaø ñöa laïi trong moâi tröôøng töï nhieân laø heát söùc caàn thieát. Ñeå goùp phaàn vaøo vieäc ña daïng hoùa caùc cheá phaåm sinh hoïc, caûi thieän vaø öùng duïng cheá phaåm naâm Trichoderma spp. vaøo lónh vöïc noâng nghieäp, toâi ñaõ tieán haønh nghieân cöùu ñeà taøi : “ saûn xuaát baøo töû naám Trichoderma spp. laøm thuoác tröø naám beänh caây troàng”. muïc ñích cuûa ñeà taøi Tìm hieåu vieäc öùng duïng baøo töû Trichoderma tröø naám haïi caây troàng vaø phöông phaùp saûn xuaát baøo töû baèng leân men theå raén. Noäi dung nghieân cöùu Toång quan veà kieåm soaùt sinh hoïc vaø söû duïng baøo töû Trichoderma tröø naám beänh caây troàng Thöïc nghieäm veà quy trình leân men theå raén saûn xuaát baøo töû Trichoderma Khaûo saùt hoaït tính tröø naám beänh cuûa baøo töû Trichoderma invitro Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi Caùc chuûng naám ñoái khaùng Trichoderma spp. Caùc chuûng naám beänh gaây haïi caây troàng. CHÖÔNG II TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 2.1 KHAÙI NIEÄM KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC 2.1.1 THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT 2.1.1.1 THUOÁC TRÖØ SAÂU Thuoác tröø saâu laø 1 loaïi thuoác tröø dòch haïi ñöôïc söû duïng choáng laïi coân truøng ôû taát caû caùc giai ñoaïn bieán thaùi. Noù ñöôïc duøng ôû caû giai ñoaïn bieán thaùi tröùng vaø aáu truøng. Thuoác tröø saâu ñöôïc duïng roäng raõi nhaát trong noâng nghieäp tieáp ñoù laø hoä gia ñình, thaäm chí caû trong y khoa. Söû duïng thuoác tröø saâu laø 1 nhaân laøm gia taêng saûn phaåm noâng nghieäp trong theá kyû 20. Thoáng keâ cho thaáy coù hôn nghìn loaøi coân truøng trong soá hôn 1 trieäu loaøi ñöôïc bieát laø taùc nhaân gaây haïi caây troàng, vaät nuoâi vaø truyeàn beänh cho ngöôøi. Phaù hoaïi moâi tröôøng soáng xung quanh. Chuùng laøm giaûm naêng suaát, phaåm chaát noâng saûn. Thuoác tröø saâu hoùa hoïc laø caùc loaïi hôïp chaát hoùa hoïc ñöôïc duøng ñeå tieâu dieät caùc loaïi saâu beänh, coân truøng gaây haïi cho caây troàng. Thuoác tröø saâu sinh hoïc laø loaïi thuoác tröû saâu döïa treân cô sôû vi khuaån, virus hay vi naám ñeå dieät tröø saâu beänh, coân truøng gaây haïi cho caây troàng. CÔ CHEÁ DIEÄT SAÂU HAÏI CUÛA THUOÁC Thuoác tröø saâu hoùa hoïc hay sinh hoïc ñeàu coù chung côù cheá tröø daâu, ñoù chính duøng chaát ñoäc dieät saâu. Thuoác tröø saâu hoaù hoïc söû duïng hôïp chaát hoùa hoïc vaø chaát ñoäc chieát xuaát töø caùc loaïi caây ñoäc, khi saâu tieáp xuùc vôùi chaát ñoäc, ñoäc toá seõ ngaám vaøo cô theå saâu ,coân truøng haïi vaø gieát cheát chuùng. Thuoác tröø saâu sinh hoïc söû duïng caùc taùc nhaân sinh hoïc laø caùc vi sinh vaät ( vi khuaån, virus hay vi naám ). Khi ñoäc toá do vi sinh vaät tieát ra cuøng vôùi thöùc aên vaøo trong cô theå coân truøng gaây haïi, chaát ñoäc taùc ñoäng vaøo moâ cuûa cô theå phaù vôõ caáu truùc da vaø cô theå gieát cheát saâu. THUOÁC TRÖØ NAÁM Thuoác tröø naám laø 1 trong 3 phöông phaùp chính ñeå kieåm soaùt dòch haïi – trong tröôøng hôïp naøy laø kieåm soaùt naám trong noâng nghieäp. Noù coù theå laø thuoác tröø naám sinh hoïc treân cô sôû duøng vi naám dieät naám beänh, hay noù coù theå laø caùc loïai hôïp chaát hoùa hoïc ñöôïc söû duïng ñeå ngaên chaën söï phaùt trieån cuûa caùc loaïi naám beänh. Thuoác dieät naám cuõng ñöôïc duøng ñeå choáng laïi caùc tröôøng hôïp nhieãm naám. Thuoác dieät naám coù 2 loaïi laø tieáp xuùc vaø haáp thuï. Thuoác dieät naám tieáp xuùc gieát cheát naám khi ñöôïc phun treân beà maët bò nhieãm naám. Loaïi haáp thuï phìa ñöôïc naám haáp thuï tröôùc khi coù taùc ñoäng laøm cheát naám. 2.1.1.2.1 CÔ CHEÁ DIEÄT NAÁM BEÄNH Thuoác dieät naám khi tieáp xuùc vôùi naám gaây beänh, noù phaù vôõ teá baøo naám beänh, gieát cheát chuùng. Thuoác dieät naám ñöôïc naám beänh haáp thuï thì khi vaøo trong cô theå, caùc ñoäc toá, khaùng sinh do vi sinh vaät trong thuoác tieát ra hay hoãn hôïp chaát ñoäc vaø chaát hoùa hoïc coù saün trong thuoác dieät naám taùc ñoäng gaây ñoäc cho naám beänh laøm chuùng cheát. 2.1.1.2.2 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC TRÖØ NAÁM Thuoác dieät naám coù theå giaùn tieáp gaây haïi cho söùc khoûe con ngöôøi do caùc loaïi löông thöïc, rau quaû thu ñöôïc töø caùc loaïi caây troàng ñöôïc con ngöôøi söû duïng vaø noù coù theå gaây ra dò öùng cuõng nhö nhieàu trieäu chöùng khaùc nhö ñau ñaàu, tieâu chaûy, caùc toån haïi cho caùc cô quan cuõng nhö gaây ra caùc roái loaïn nghieâm troïng vaø caùc loaïi beänh taät lieân quan ñeán heä thaàn kinh. Noù cuõng coù theå laø nguy hieåm cho caùc heä sinh thaùi do noù coù theå thoaùt ñi, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc vaø ñaát cuõng nhö tích luõy sinh hoïc vaø laøm gia taêng ñoäv tính ñoái vôùi caùc cô theå soáng trong heä sinh thaùi. THUOÁC TRÖØ COÛ HOÙA HOÏC Thuoác tröø coû coù vai troø quan troïng do coù nhieàu öu ñieåm noåi baät. Ñoù laø 1 loaïi thuoác baûo veä thöïc vaät ñöôïc söû duïng ñeå dieät tröø taát caû caùc loaïi coû maø khoâng laøm haïi ñeán caây troàng. Thuoác tröø coû goùp phaàn giaûm chi phí vaø nhaân coâng lao ñoäng, aùp duïng treân dieän tích lôùn trong thôøi gian ngaén. Ñieån hình nhö treân caùc ruoäng luùa, thuoác tröø coû coù hieäu quaû cao, töông ñoái trieät ñeå, an toaøn cho luùa. 2.1.1.3.1 Söï xaâm nhaäp cuûa thuoác vaøo caây coû Haàu heát caùc loaïi thuoác tröø coû cho luùa ñeàu coù theà xaâm nhaäp vaøo caây coû qua reã, maàm vaø laù. Ñoái vôùi thuoác tieàn naûy maàm ñöôïc phun leân ruoäng khi haït coû chöa naûy maàm, thuoác xaâm nhaäp chuû yeáu qua reã hay maàm khi haït naûy maàm tieáp xuùc vôùi lôùp thuoác treân maët ñaát. Caùc thuoác haäu naûy maàm phun thuoác khi haït coû ñaõ moïc thaûnh caây coù laø thì thuoác chuû yeáu xaâm nhaäp qua laù, 1 soá thuoác cuõng ñöôïc reã huùt vaøo, thuoác coù theå thaám tröïc tieáp qua lôùp saùp cuûa laù vaøo beân trong gaây haïi caây coû. 2.1.1.3.2 cô cheá taùc ñoäng cuûa thuoác Sau khi vaøo trong caây coû thuoác coù theå taùc ñoäng theo nhieàu caùch ñeå dieät coû. Ñoái vôùi caùc loaïi thuoác dieät coû cho ruoäng luùa thì coù 1 soá caùch sau : Kích thích söï phaùt trieån quaù möùc cuûa teá baøo, laùm bieán ñoåi caùc phaûn öùng sinh hoïc trog caây coû, gaây ra hieän töôïng bieán daïng caây vaø huûy dieät caùc ñieåm sinh tröôûng, caây coû seõ cheát. Öùc cheá quaù trình toång hôïp chaát dieäp luïc : chaát dieäp luïc taïo maøu xanh cho caây, laø nôi haáp thuï aùnh saùng maët trôøi ñeå taïo naêng löôïng cho caùc phaûn öùng toång hôïp vaät chaát trong caây. Do ñoù khoâng coù chaát dieäp luïc caây coû seõ cheát. Öùc cheá toãng hôïp lipid : khoâng coù lipid seõ khoâng taïo thaønh teá baøo, caây coû seõ cheát. Öc cheá toång hôïp amino acid : caùc acid amin laø thaønh phaàn caáu taïo neân protid, trong ñoù coù 1 soá acid amin khoâng theå thieáu trong caây hay khoâng theå thay theá ñöôïc. Ngoaøi ra coøn coù 1 soá tuoác dieät coû khaùc taùc ñoäng baèng caùch öùc cheá quang hôïp, toång hôïp vitamin vaø nhieàu cô cheá khaùc. 2.1.1.3.3 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC DIEÄT COÛ Haàu heát caùc loaïi thuoác dieät coû daønh rieâng cho luùa hieän nay ñeàu coù ñoä ñoäc thaáp ñoái vôùi moïi loaøi keå caû con ngöôøi. Lyù do chính laø do ñoái töôïng cuûa thuoác laø thöïc vaät, coù chaát dieäp luïc, coù quang hôïp maø ñoäng vaät khaùc vaø con ngöôøi khoâng coù neân ít chòu aûnh höôûng. Do thuoác coù thôøi gian löu toàn trong ñaát vaø moâi tröôøng töông ñoái ngaén. (Nguyeãn Maïnh Chính ). KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC ( KSSH ) Kieåm soaùt sinh hoïc laø vieäc söû duïng caùc sinh vaät höõu ích ñeå kieåm soaùt caùc loaøi sinh vaät gaây haïi cho caây troàng thay vì söû duïng caùc loaïi thuoác tröø saâu hoùa hoïc laøm aûnh höôûng tôùi moâi tröôøng. KSSH được trình bày tóm tắt theo sơ đồ trên hình 2.1 Thuoác BVTV Thuoác thuoác thuoác thuoác tröø saâu tröø naám tröø coû tröø dòch haïi khaùc Thaûo sinh sinh sinh thaûo sinh moäc hoïc hoïc hoïc moäc hoïc chaát vi virus vi vi vi vi naám chaát vi ñoäc khuaån naám khuaån naám ñoäc khuaån haït Bt NPV, GV xaï naám naám haït cuû ñaäu… Isachenko cuû Metarhizium khuaån men moác Fusarium ñaäu… Streptomyces Candida sp. Trichoderma spp. S. cerevisiae Hình 2.1 : Sơ đồ kiểm soát sinh học ÑOÁI TÖÔÏNG CUÛA KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC Ñoái töôïng cuûa kieåm soaùt sinh hoïc laø caùc loaïi naám beänh, saâu haïi vaø caùc loaïi coû daïi gaây haïi cho caây troàng. Chuùng laøm giaûm naêng suaát caây troàng bôûi vieäc gaây ra caùc beänh naám haïi caây, huùt chaát dinh döôõng cuûa caây laøm caây cheát khoâ. Caùc taùc nhaân gaây haïi naøy ñöôïc trình baøy ôû baûng 2.2. Baûng naøy moâ taû chi tieát ñaëc ñieåm hình thaùi, trieäu chöùng, ñieàu kieän phaùt sinh vaø taùc ñoäng cuûa chuùng. Baûng 2.1 : Caùc taùc nhaân gaây haïi cuûa caây troàng Chuûng loaïi Teân Ñaëc ñieåm Beänh caây N aá m b eä n h Phytophthora sp. Giôùi : Chromista Ngaønh : Eumycota Lôùp : Oomycetes Boä : Peronosporales Hoï : Pythiaceae Gioáng:Phytophthorasp. naám hình thaønh phaân sinh baøo töû. Phaân sinh baøo töû ñôn baøo khoâng maøu hình tröùng, coù 1 nuùm nhoû ôû ñaàu. Trong nöôùc phaân sinh baøo töû taïo thaønh caùc du ñoäng baøo töû hoaëc naûy maàm tröïc tieáp xaâm nhieãm gaây beänh Lôùp : baøo töû xoang, boä : baøo töû caàu. Voû baøo töû hình caàu ñænh coù mieäng, ñöôøng kính 70-130 µm, maøu naâu ñeán ñen. Cuoáng baøo töû ngaén, baøo töû hình sôïi khoâng maøu coù 4-9 vaùch ngaên. Sôïi naám vaø baøo töû qua ñoâng treân xaùc caây beänh, muøa xuaân naêm sau voû baøo töû môû mieäng, caùc baøo töû bay ra ngoaøi, laây lan nhôø gioù. Thoái goác chaûy muû Khoâ heùo Septoria chrysanthemella Cercospora brunkii Cuoáng baøo töû moïc chuøm maøu naâu nhaït, khoâng phaân nhaùnh, baøo töû daïng ñuoâi, khoâng mang nhieàu vaùch ngaên. Naám beänh qua ñoâng trong moâ beänh baèng sôïi naám, naêm sau baøo töû laây lan vaø xaâm nhieãm Ñoám naâu Beänh thöôøng phaùt sinh vaøo thaùng 5-10. Actinonema rosae Ñóa baøo töû moïc döôùi bieåu bì laù, baøo töû hình baàu duïc hay tröùng, khoâng maøu. Sôïi naám qua ñoâng trong beï laù, caønh khoâ, laù ruïng naêm sau laây lan xaâm nhieãm. ñoám ñen Nhieät ñoä cao laù ruïng nhieàu,beänh quanh naêm , naëng nhaát vaøo thaùng 9-11. Cercosporarhododendri Ferraris cuoáng baøo töø moï treân ñoám beänh, treân cuoáng laø baøo töû. Baøo töû hình ñuoâi khoâng maøu coù 1-4 vaùch ngaên. Naám qau ñoâng trong laù beänh, xaùc caây beänh baèng sôïi naám. Baøo töû naûy maàm nhôø gioù, nöôùc möa, xuyeân moâ laù, ñoám naâu Taùc haïi chuû yeáu laøm ruïng laù. beänh naëng vaøo thaùng 4-7 haøng naêm. Oidium chrysanthemi Naám kí sinh treân laø duøng voøi huùt chaát dinh döôõng trong teá baøo laø, sau ñoù moïc cuoáng baøo töû vaø baøo töû. Baøo töû hình baàu duïc, hình tröùng, khoâng maøu. phaán traéng Fusarium oxysporum Giôùi : naám Lôùp : naám baát toaøn Boä : moniliales Hoï : Tuberculariaceae Loaøi Fusarium oxysporum Laø naám sôïi ña baøo, maøu traéng, sinh saûn voâ tính, taïo ra 2 loaïi baøo töû : lôùn vaø nhoû. Baøo töû lôùn hình thaønh töø caønh baøo töû phaân nhieàu nhaùnh xeáp thaønh taàng. Baøo töû nhoû hình tröùng, baàu duïc, daøi hay hình quaû thaän, hình thaønh trong boïc giaû treân caønh baøo töû khoâng phaân haùnh treân sôïi naám. Naám phaùt trieån ôû nhieät ñoä 25-300C, laø loaïi naám soáng trong ñaát. Loaøi naám naøy goàm treân 100 chuûng chuyeân hoùa khaùc nhau. Thoái reã vaøng laù Rhizoctonia solani Giôùi : naám Ngaønh : ascomycota Lôùp : deuterromycetes Boä : naám trôn Gioáng : Rhizoctonia Loaøi : Rhizoctonia solani Sôïi naám khoâng maøu, khi tröôûng thaønh coù maøu naâu vaøng. Sôïi naám ñöôïc chia thaønh nhöõng teá baøo rieâng reõ bôûi 1 vaùch ngaên, treân vaùch coù loã daïng haïch cho pheùp teá baøo chaát, ti theå vaø nhaân ñi qua. Sôïi naám phaân haùnh thaúng goùc. Moãi teá baøo coù hôn 3 nhaân, 8-13 µm. R. solani laø naám baùn hoaïi sinh, coù tính ña thöïc, phaùt trieån toát trong ñieàu kieän aåm öôùt. chaùy laù cheát ñoït Pythium sp. Giôùi : Chromista Ngaønh : Eumycota Lôùp : Oomycetes Boä : Peronosporales Hoï : Pythiaceae Gioáng : Pithium sp. Sôïi naám maøu traéng sinh saûn voâ tính, sinh ra boïc baøo töû naøy maàm tröïc tieáp thaønh oáng maàm. Naám sinh saûn höûu tính thì sinh baøo töû tröøng hình caàu vaø baøo töû ñöïc ôø döôùi bao tröùng. Baøo töû naûy maàm gaây beänh cho caây, hay xaâm nhaäp tröïc tieáp vaøo caây. thoái goác, heùo vaøng Sclerotium rolfsii Giôùi : naám Lôùp : naám trôn Gioáng : Sclerotium Loaøi Sclerotium rolfsii Sôïi naám maøu traéng, ña baøo, phaân nhaùnh nhieàu, phaùt trieån theo kieåu ñaâm tia. Naám xaâm nhaäp vaøo goác caây con, caây tröôûng thaønh, söû duïng chaát höõu cô laøm nguoàn dinh döôõng, saûn sinh acid oxalic vaø men laøm phaân huûy moâ caây chuû. heùo ruõ traéng goác Thôøi tieát noùng aåm beänh phaùt trieån. Beänh thöôøng xuaát hieän vaøo thaùng 4, 5, 8, 9, 10. S aâ u b eä n h Xeùn toùc ( Phytoecia rufiventris Gautier). Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng boä : caùnh cöùng hoï :xeùn toùc Xeùn toùc thaân hình oáng, ñen, coù loâng thöa, ñaàu roäng, ngöïc coù ñoám troøn maøu ñoû vaøng, buïng ch6n ñoû da cam. Tröùng daøi, maøu vaøng söõa, saâu non vaøng nhaït, cuoái buïng coù nhieàu loâng tô, nhoäng naâu vaøng. Xeùn toùc sinh 1 löùa/ naêm, ñeû tröùng gaàn ngoïn caây, saâu non ñuïc vaøo thaân, thaùng 9-10 hoùa nhoäng. coân truøng gaây haïi treân caây cuùc, ñuïc loã troøn treân caây cuùc, huùt nhöïa caây. Boï tró ñaàu nhoû ( Microcephalo thrips abdominalis ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng boä : caùng loâng hoï : raày Con caùi daøi hôn con ñöïc 1 chuùt. Toaøn thaân maøu naâu, raâu 7 ñoát, ñaàu nhoû. Hoaït ñoäng trong hoa cuùc, thôøi tieát khoâ haïn phaùt sinh nhieàu, thöôøng gaëp vaøo thaùng 5-6. gaây haïi treân caây cuùc, laøm caây khoâ heùo. Boï tró ngöïc vaøng ( Thrips hawaiiensis ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng boä : caùnh loâng hoï : raày Saâu caùi ngöïc naâu vaøng da cam, buïng naâu ñen, saâu ñöïc thaân vaøng, caùnh trong suoát. Loaøi naøy chuû yeáu huùt nhöïa hoa. gaây thieät haïi cho nhieàu loaøi caây trong ñoù coù caây hoa hoàng. Boï hung xanh chaân ñoû ( Anomala cupripes ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng boä : caùnh cöùng hoï : boï hung. Con tröôûng thaønh coù maøu xanh ñoàng, buïng ñoàng tím, boùng. Thaân daøi, caùnh coù nhieàu chaám. Saâu non traéng söõa, ñaàu naâu vaøng. Nhoäng traàn, hình baàu duïc.Moãi naêm 1 löùa, ñeû tröùng trong ñaát, qua ñoâng trong ñaát, muøa xuaân hoùa nhoäng chui leân khoûi maët ñaát. … Saâu non aên haïi reã caây, saâu tröôûng thaønh aên haïi laù, ngoaøi caây hoa hoàng chuùng coøn gaây haïi caû caây noâng laâm nghieäp khaùc nhö keo, cam, quyùt, xoaøi… Saâu xanh aên laù ( Papilio sp. ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng boä : caùnh vaåy hoï : böôùm phöôïng Tröùng saâu nhoû, maøu vaøng nhaït, saâu non coù maøu naâu troâng nhö phaân chim, ít di chuyeån, khi lôùn leân saâu coù maøu xanh luïc vieàn vaøng nhaït, sau 1 thôøi gian thì hoùa nhoäng, nhoäng maøu xanh. Giai ñoïn tröôûng thaønh cuûa loaøi saâu naøy laø 1 loøai böôùm raát ñeïp. Khi vaøo muøa sinh saûn, böôùm caùi ñeû tröùng khaép caây. Saâu aên laù laøm caây coøi coïc phaùt trieån keùm, roài cheát.ngoaøi quyùt ñöôøng chuùng coøn gaây haïi treân nhieàu loaïi caây coù muùi khaùc nhö cam, chanh, böôûi, taéc…. Ruoài ñuïc traùi ( Bactrocera dorsalis ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng boä : 2 caùnh hoï : ruoài ñuïc traùi Loaøi naøy nhoû hôn ruoài nhaø, maøu vaøng, buïng troøn, nhieàu ñoát hung ñoû, con caùi coù oáng ñeû tröùng khaù daøi. Loaøi naøy sinh saûn khaù nhieàu moãi naêm Ruoài caùi ñeû tröùng trong traùi, saâu non soáng baèng dòch quaû laøm quaû thoái. Khi lôùn saâu chui ra ngoaøi chui xuoáng ñaát hoùa nhoäng. coù maët trong vöôøn caây ra traùi quanh naêm, gaây haïi nhieàu cho vöôøn, laøm giaûm naêng suaát vaø chaát löôïng quaû. Boï xít xanh (Rhynchocoris humeralis) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : caùnh nöûa Hoï : boï xít Con nhoû maøu vaøng naâu, coù chaám ñen ñoû, con tröôøng thaønh maøu xanh luïc Loaøi naøy gaây haïi treân caây cam, quyùt. Chuùng chich huùt dòch quaø laøm quaø thoái vaø ruïng, giaûm naêng suaát vaø chaát löôïng quaû… Saâu veõ buøa ( Liriomyza spp. ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng boä : 2 caùnh, hoï : Agromyzidae. Con tröôûng thaønh laø 1 loaïi ruoåi raát nhoû maøu naâu ñen, con caùi ñeû haøng traêm tröùng vaøo trong nhu moâ laù. Saâu non aên nhö moâ laù taïo thaønh ñöôøng ngoaèn ngoeøo döôùi bieàu bì maët treân laù. Ngoaøi nhöõng caây thuoäc hoï baàu bí, chuùng coøn gaây haïi treân nhöõng caây thuoäc hoï ñaäu ñoã. Caùc loaïi caø chua, caù phaùo, khoai taây… Con tröôûng thaønh laø 1 loaïi ruoåi raát nhoû maøu naâu ñen, con caùi ñeû haøng traêm tröùng vaøo trong nhu moâ laù. Saâu non aên nhö moâ laù taïo thaønh ñöôøng ngoaèn ngoeøo döôùi bieàu bì maët treân laù. Saâu xanh da laùng ( Spodoptera exigua ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng boä : caùnh vaåy hoï : ngaøi ñeâm Con caùi ñeû thaønh töøng oà treân coïng haønh, saâu non sau khi nôû chui vaøo vaø aên phaàn xanh cuûa laù ñeå laïi maøng traéng beân ngoaøi. loaøi naøy khaùng thuoác raát nhanh. haønh, hoï ñaäu ñoã, baàu bí, thaäp töï cho ñeán hoï caø, boâng vaûi, baép, nho…, Chuùng caén phaù raát maïnh, laøm coïng haønh bò khoâ heùo, cheát gaãy raïp, xô xaùc, vaøng uùa, coøi coïc, traéng xoùa, taøn luïi. Reäp Rệp muội đen Rệp bông Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : caùnh ñeàu Hoï : reäp muoäi Reäp gaây haïi treân ñaäu roàng laø ñoái töôïng nguy hieåm nhaát. Reäp hình tröùng, raát nhoû, Reäp sinh nhieàu löùa trong naêm. Chuùng xuaát hieän treân töôïc non, hoa, traùi non, chích huùt nhöïa, laøm traùi khoâng phaùt trieån ñöôïc, khoâ heùo, ruïng sôùm . Ngoaøi ñaäu roàng loaøi reäp naøy coøn gaây haïi treân caùc loaïi rau ñaäu, rau caûi khaùc. Boï haø ( Cylas spp.) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng boä : caùnh cöùng hoï : Curculionidae Chuùng laøm cuû khoai lang bò suøng, ñaéng, muøi khoù chòu. Ñoù laø do ñoäc toá ( terpenes ) maø khoaøi lang saûn sinh ra ñeå choáng laïi söï gaây haïi cuûa boï haø. Boï haø aên bieåu bì thaân, laù C Oû D Aï I Coû loàng vöïc laø coû haøng nieân ( chu kì soáng 1 naêm) moïc thaønh buïi. Thaân hôi deïp, laù vaø beï khoâng loâng, hoa tím nhaït hay xanh luïc, sinh saûn baèng haït, thích hôïp nöôùc noâng, ñuû aåm Caïnh tranh chaát dinh döôõng, aùnh saùng vôùi caây troàng. Coû ñuoâi phuïng Coû haøng nieân, moïc thaønh buïi, thaân cöùng, hoa xanh nhaït, sinh saûn baèng haït, thích hôïp ruoäng ñaát aåm, moâ ñaát cao trong ruoäng, ven bôø. Coû baéc ña nieân ( chu kì soáng treân 1 naêm). Thaân boø, laù heïp, nhoïn, sinh saûn baèng haït vaø ñoát thaân.thích hôïp ruoäng coù möùc nöôùc noâng, ven bôø ruoäng. Coû tuùc coû haøng nieân thaân naèm, phaân nhaùnh nhieàu vaø moïc reã ôû caùc ñoát döôùi, beï laù coù loâng, neùp laù nhaùm. Sinh saûn baèng haït, thích hôïp ruoäng nöôùc noâng. Coû chaùo coû haøng nieân thaân coù 3 caïnh, ñöùng, laùng, chuøm hoa hình caàu, sinh saûn baèng haït, thich hôïp ruoäng nöôùc noâng. Coû bôï coû ña nieân. Thaân boø ngaàm trong nöôùc, laù coù cuoáng daøi, phieán laù nhaün, moûng, xanh nhaït, ngaøy xoøe, ñeâm cuïp. Thích hôïp ruoäng ngaäp nöôùc. Coû ñoàng tieàn coû haøng nieân. Thaân boø vaø ñaâm nhaùnh nhieàu trong nöôùc, laù troøn nhaün, noåi treân maët nöôùc. Sinh saûn baèng haït, thích hôïp ruoäng ngaäp nöôùc saâu, vuøng pheøn maën ven bieån. Coû möïc coû haøng nieân. Thaân cöùng coù loâng traèng hôi nhaùm tay. Laù khoâng cuoáng moïc ñoái. Sinh saûn baèng haït. Thích hôïp ruoäng nöôùc noâng. Luùa coû ( luùa hoang) Luùa coû phaùt sinh töø luùa troàng, coù theå laø toå tieân cuûa luùa troàng, mang nhieàu tính chaát hoang daïi. Luùa coû toàn taïi vaø phaùt trieån chuû yeáu baèng haït. khi moïc laãn trong ruoäng luùa laøm giaûm naêng suaát vaø chaát löôïng luùa. Luùa coû phoøng tröø töông ñoái khoù khaên. ( Nguyeãn Danh Vaøn ) PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC VIRUS ( virus coù ích NPV ) Cuûng nhö ñoái vôùi con ngöôøi vaø caùc ñoäng vaät khaùc trong thieân nhieân coù taát nhieàu loaøi vi sinh vaät gaây beänh cho coân truøng. Söû duïng nguoàn virus gaây beänh cho coân truøng ñeà haïn cheá saâu haïi ñaõ ñöôïc nhieàu nöôùc treân theá giôùi chuù yù töø thaäp kyû 60. Lôùi duïng vaø boå sung nguoàn beänh virus dieät coân truøng saün coù trong töï nhieân trong vieäc phoøng tröø saâu haïi, haïn cheá vieäc söû duïng thuoác hoùa hoïc, giaûm ñoä ñoäc cho ngöôøi vaø moâi tröôøng. Trieäu chöùng nhieãm virus cuûa saâu haïi Saâu nhieãm virus thì toaøn thaân bò tröông phuø, caùc ñoát thaân giaõn ra da raát moûng, deã vôõ khi taùc ñoäng cô giôùi. Khi da vôõ coù dòch traéng thoái chaûy ra, chöùa caùc theå virus. Caø saâu non vaø nhoäng ñeàu coù theå nhieãm virus. Virus NPV chæ gaây ñoäc cho saâu haïi, an toaøn cho ngöôøi vaø ñoäng vaät. cô chế diệt saâu gồm caùc böôùc sau Sâaâu bò beänh virus cheát treân caây Cơ thể saâu bị vỡ tan, haøng tyû theå vuøi virus tung ra baùm treân caùc taùn laù caây vaø moâi tröôøng Sâaâu ăn laù vaø nuoát thöùc aên cuøng vôùi caùc theå vuøi virus Caùc theå vuøi bò moâi tröôøng kieàm ôû khuùc ruoät giöõa hoa tan vaø giaûi phoùng caùc tieåu theå virus gaây beänh. caùc tieåu theå virus xaâm nhaäp vaøo teá baøo bieåu moâ cuûa ruoät. Virus ñöôïc nhaân leân haøng nghìn laàn trong nhaân cuûa caùc teá baøo cuûa caùc moâ naøy vaø laây nhieãm caùc teá baøo vaø moâ khaùc. Caùc tieåu theå vaø theå vuøi virus ñöôïc tích luõy soá löôïng lôùn vaø caùc teá baøo bò tieâu tan. Caùc theå vuøi cuøng vôùi caùc tieåu theå virus laïi ñöôïc giaûi phoùng vaø tung ra baùm treân caùc taùn laù caây vaø moâi tröôøng. Quaù trình phaùt trieån cuûa virus ñöôïc laäp laïi, baét ñaàu töø nhöõng con saâu cheát nhuõn do beänh virus. (GS.TS. Tröông Thanh Giaûn ) VI KHUAÅN Bacillus thuringiensis ( Bt ) Hình 2.2 : vi khuaån Bacillus thuringiensis giôùi thieäu Bacillus thuringiensis laø tröïc khuaån gram döông, hình que, hình thoi hay daïng chuoãi nhieàu phaân töû. Bt coù khaû naêng sinh nha baøo 1 caùch tuøy tieän vaø soáng khaù beàn vöõng trong ñaát. Trong ñaát. Bt laø vi sinh vaät kí sinh trong ñöôøng ruoät caùc loaøi aáu truøng cuûa caùc loaøi coân truøng khaùc. Ñaëc bieät laø aáu truøng cuûa caùc loaïi aáu truøng cuûa coân truøng haïi caây nhö : saâu ñuïc quaû ôû boâng, saâu ñuïc quaû vaø thaân ngoâ, saâu haïi luùa, moái, saâu böôùm…. B t coù khaû naêng saûn sinh caùc loaïi phaân töû protein coù tính ñoäc. Noù coù tính ñaëc hieäu nhaát ñònh vôùi caùc loaøi coân truøng khaùc nhau. Vì theá maø Bt ñaõ trôû thaønh thuoác tröø saâu haïi caây thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Vi khuaãn Bt ñöôïc saûn xuaát döïa treân khaû naêng gaây beänh ñoái vôùi coân truøng. Cheá phaåm Bt dieät ñöôïc hôn 200 loaøi saâu haïi, nhöng khoâng gaây ñoäc haïi cho ngöôøi vaø ñoäng vaät, moâi tröôøng. Thuoác taùc ñoäng leân nhieàu loaøi saâu haïi ñaõ khaùng laïi thuoác tröø saâu hoùa hoïc. Tinh theå ñoäc cuûa vi khuaån coù theå laøm saâu ngöøng aên trong vaøi phuùt roài cheát. Noù taùc ñoäng vaøo ñöôøng ruoät cuûa coân truøng khi coân truøng aên phaûi tinh theå ñoäc. 2.1.4.2.2 cô cheá taùc ñoäng cuûa Bt A. Caùc ñoäc toá do Bt sinh ra vaø taùc ñoäng cuûa noù leân coân truøng. Noäi ñoäc toá ( delta endotoxin) : trong quaù trình hình thaønh baøo töû cuûa vi khuaån thì tinh theå ñoäc ñöôïc hình thaønh khi teá baøo vôõ ra ñoäc toá vaø baøo töû töï do trong moâi tröôøng. Noäi ñoäc toá delta khoâng beàn vöõng ôû nhieät ñoä cao, khoâng hoøa tan trong nöôùc, hoøa tan torng moâi tröôøng kieàm. Tinh theå ñoäc toá khoâng ñoäc neáu chöa ñöôïc hoøa tan. B. Cô cheá taùc ñoäng noäi ñoäc toá leân coân truøng Khi tinh theå ñoäc cuøng vôùi thöùc aên vaøo trong cô theå coân truøng, noù taùc ñoäng chính vaøo caùc bieåu moâ ruoät cuûa coân truøng. Ngoaøi tinh theå ñoäc delta, Bt coøn tieát vaøo moâi tröôøng 1 soá ngoaïi ñoäc toá alpha vaø beta cuøng vôùi 1 soá enzyme coù ñaëc tính dieät saâu nhö Loxitilnase, C-kitinase vaø Protease. ( TS. Nguyeãn Vaên Tuaát ) VI NAÁM Hieän nay ñaõ phaùt hieän hôn 750 loaøi naám gaây beänh coân truøng. Phoå bieán nhaát laø caùc daïng thuoác tröø saâu töø naám Beauveria sp. , naám Metarhizium sp. … vaø nhieàu loaïi naám khaùc ñeå dieät tröø coân truøng haïi. hieäu löïc tröø saâu cuûa Beauveria vaø Metarhizium Tröø raàu naâu ñaït 58,7% - 67, 3% sau 10 ngaøy söû duïng Tröû saâu ño xanh haïi ñay ñaït 74 – 76,7% sau 20 ngaøy söû duïng Dieät caøo caøo ñaït 72% sau 2 tuaàn vaø 91,2% sau 1 thaùng Tröø saâu roùm ñaït 79% Tröø moái ñaït 85% - 100% sau 6 thaùng Hoaït tính dieät saâu haïi Qua caùc nghieân cöùu ñaõ döôùi aûnh höôûng hoaït tính kyù sinh cuûa naám ñaõ daãn tôùi phaù huûy saâu saéc caùc chöùc naêng, bieán ñoåi caùc moâ vaø cô quan cuûa vaät chuû. Töø nhöõng hieän töôïng naám phaù huûy chöùc naêng sinh lyù cuûa coân truøng, ñoäc toá cuûa naám laøm ñình chæ söï dinh döôõng cuûa coân truøng, laøm giaûm ñoä maén ñeû, phaù huûy quaù trình hoâ haáp, ñaøn aùp cô hoïc söï tuaàn hoaøn maùu, phaùt trieån vaø sinh saûn caùc theå sôïi naám trong xoang thaân coân truøng. Söï bieán ñoåi sinh hoùa vaø laøm giaûm löïc oxy hoùa khöû daãn tôùi hieän töôïng hoùa melanin trong huyeát töông, laøm bieán ñoåi ñoä nhôùt cuûa huyeát töông. Caùc aáu truøng bò nhieãm naám khoâng loät xaùc ñöôïc vaø ñaëc bieät bò phaù huûy quaù trình bieán thaùi phaùt trieån cuûa chuùng. Ñieàu ñoù öùc cheá söï taïo thaønh giao töû. ( TS. Nguyeãn Vaên Tuaát ) SINH VAÄT KHAÙC ong mắt ñoû ( Trichogramma sp. ) Hình 2.3 : chu trình phaùt trieån cuûa ong maét ñoû Ong maét ñoû laø loaøi coân truøng thuoäc hoï Trichogrammatidae, boä Hymenopters. Hôn 40 loaøi ong maét ñoû ñöôïc phaùt hieän. Ong maét ñoû laø loaøi kí sinh tröùng coù phoå kí sinh raát roäng. Moãi loaøi ong maét ñoû coù khaû naêng kí sinh tröùng treân 100 loaøi saâu. Chu trình phaùt trieån cuûa ong maét ñoû ñeàu dieãn ra trong tröùng saâu. Cô cheá dieät saâu goàm caùc böôùc sau : Ong maét ñoû tìm kieám vaø ñeû tröùng vaøo tröùng saâu haïi Ong non nôû vaø sinh soáng trong tröùng saâu haïi Ong non lôùn leân baèng chaát dinh döôõng cuûa tröùng saâu haïi ong non aên heát chaát dinh döôõng vaø hoùa thaønh nhoäng. Nhoäng hoùa thaønh ong tröôûng thaønh vaø ñuïc voû tröùng saâu bay ra. ong vaøng ( Habrobracon hebetor Say.) Hình 2.4 : chu trình phaùt trieån cuûa ong vaøng cô cheá dieät saâu haïi cuûa ong vaøng goàm caùc böôùc sau : Ong vaøng ñaùng teâ lieät saâu kí chuû Sau khi ñaùnh teâ lieät, ong vaøng ñeû tröùng leân mình saâu Ong non nôû vaø huùt chaát dinh döôõng trong saâu Ong tieáp tuïc phaùt trieån beân ngoaøi da saâu Ong keùo keùn hoùa nhoäng Ong tröôûng thaønh keùo keùn bay ra. ( GS.TS Tröông Thanh Giaûn ) NGUYEÂN TAÉC KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC Sinh vaät laø nhöõng nhaân toá sinh hoïc laøm giaûm soá löôïng hay hoaït ñoäng gaây ra trieäu chöùng beänh hay nguoàn beänh qua caùc cô cheá sau : Khaùng sinh ( antibiosis ) : khi nguoàn beänh bò ngaên chaën hay bò tieâu dieät bôûi saûn phaåm trao ñoåi chaát cuûa vi sinh vaät. Nhöõng saûn phaåm naøy bao goàm hoäp chaát bay hôi vaø caùc chaát ñoäc. Vieäc saûn xuaát caùc hôïp chaát khaùng sinh laø 1 ñaëc tính cuûa raát nhieàu loaïi naám kieåm soaùt sinh hoïc höõu hieäu. Nhieàu loaøi naám coù theå taïo ra raát nhieàu loaïi saûn phaåm trao ñoåi chaát baäc vôùi hoaït tính treân phoå kyù chuû roäng. Caïnh tranh ( competition ) : xaûy ra khi vi sinh vaät laøm giaûm hoaït ñoäng cuûa nguoàn beänh do söï giôùi haïn veà nguoàn dinh döôõng, nhaân toá sinh döôõng, oxy, khoâng gian soáng. Sieâu kyù sinh ( hyperparasitism ) : vi sinh vaät kyù sinh leân kyù chuû laø nguoàn beänh. Vi kyù sinh xuaát hieän khi naám toàn taïi gaàn vôùi naám khaùc caïnh tranh nguoàn dinh döôõng. Naám kyù sinh coù 1 söï tieáp xuùc hay chieám giuõ beàn chaët ñoái vôùi teá baøo soáng. Naám kyù sinh tieâu dieät teá baøo chuû chuû yeáu laø tieát enzyme phaù huûy caùc thaønh phaàn vaùch teá baøo kyù chuû nhö : chitinase, cellulase, protease…keát hôïp vôùi caùc chaát coù khaû naêng öùc cheá söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa naám beänh. ( Thanh Huyeàn ) TRÖØ NAÁM BEÄNH BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC CAÙC BEÄNH CAÂY THÖÔØNG GAËP DO NAÁM GAÂY RA ñaây laø 1 soá beänh phoå bieán treân caùc loaïi caây troàng bôûi caùc taùc nhaân gaây beänh, trong ñoù neâu leân trieäu chöùng vaø caùch chöõa trò vaø nhaø vöôøn coù theå aùp duïng ñeå lam saïch beänh cho vöôøn caây cuûa mình Baûng 2.2 : caùc beänh caây thöôøng gaëp do naám gaây ra Beänh caây Ñaëc ñieåm vaø caùch chöõa trò Taùc nhaân Ñoái Töôïng Ñoám boà hoùng Beänh chí xuaát hieän ôû maët döôùi laù giaø. Veát beänh hình troøn coù ñöôøng kính teân döôùi 3 mm, maøu ñen, beà maët goà leân cao ñoù chính laø lôùp teá baøo naám mòn nhö nhung, coøn moâ laù ôû döôùi maøu thaâm ñen. Beänh coøn xuaát hieän treân voû traùi vôùi nhöõng ñoám ñen 1 mm naèm trong caùc loõm khuyeát tinh daàu treân beà maët voû traùi. Beänh phaùt trieån quanh naêm, maïnh nhaát vaøo cuoái vuï. Beänh naëng thì caây phaùt trieån keùm, traùi nhôû, giaûm naêng suaát vaø myõ quan. Chöõa trò : troàng thöa, thoâng thoaùng, dinh döôõng, chaêm soùc kyõ. Phun thuoác nhö COC85WP, BTN, Score 250EC… naám Meliola citri caây coù muùi nhö cam saønh, böôûi, chanh, taéc, quyùt. . . Thoái reã vaøng laù Caây bò beänh gaân laù vaøng traéng, phieán laù vaøng xanh sau ñoù ruïng ñi, beänh deã laây lan. Caây ra nhieàu choài, ngaén, nhoû, nhieàu boâng traùi, traùi bò chua, cuoái cuøng caøy cheát hoaøn toaøn. Khi caây chôùm beänh thì chæ vaøi nhaùnh reå bò thoái, coù soïc naâu treân reã chaïy töø choùp reã vaøo trong vaø ôû reã lôùn thì voû reã tuoät khôûi phaàn goã. Beänh naëng thì toaøn boä reã thoái. Chöõa trò : thoaùt nöôùc toát, bôø cao, dinh döôõng caây, kieåm tra vöôøn, phun thuoác, hoùa chaát kích thích ra traùi… naám Fusarium solani caây quyùt tieàu Beänh chaùy laù cheát ñoït Treân laù ban ñaàu chæ laø nhöõng ñoám nhoû suõng nöôùc, sau ñoù lan roäng daàn laøm laù phaùt trieån keùm, co laïi, khoâ vaø ruïng. Treân caây con beänh laøm laù ngoïn bò chaùy, khoâ daàn, beänh naëng laøm ñoït cheát. Treân caây tröôûng thaønh beänh laøm laù khoâ, ngoïn cheát, laù beänh thöôøng dính laïi do tô vaøng naâu, ñoâi khi coù haïch troøn naâu nhaït. Ñoä aåm cao thì veát beänh chuyeån sang ñen vaø thoái nhuõn ra. Beänh laù thí caû taùn caây truïi laù, giaûm quang hôïp vaø naêng suaát, chaát löôïng traùi. Chöõa trò : troàng thöa, töôùi ít, veä sinh, kieåm tra vöôøn, phun thuoác naám Rhizoctonia solani Caây saàu rieâng Phaán traéng Beänh gaây haïi treân quaû, ñoït non, laù non, chuøm boâng. Beänh naøy lieân quan chaët cheõ vôùi ñoä aåm khoâng khí, luùc caây ra hoa keát traùi. Treân chuøm hoa beänh coù phuû lôùp naám traéng xaùm, naëng thì chuyeån naâu, khoâ chaùy. Beänh laøm traùi phaùt trieån keùm, thaâm ñen, khoâ. Traùi lôùn khi maéc beänh thöôøng keùm phaùt trieån, khoâng côm hoaët ít, traùi coù maøu naâu ñen, vì theá ngöôøi daân coøn goïi beänh naøy laø beänh raâu keõm. Chöõa trò : troàng thöa, thoâng thoaùng, chaêm soùc, kieåm tra vöôøn kyõ vaø thöôøng xuyeân, phun thuoác naám Oidium sp Choâm choâm Thoái goác chaûy muû Loaøi naám naøy löu toàn trong ñaát vaø nöôùc. Beänh thöôøng phaùt sinh caø maïnh trong muøa möa. Beänh gaây thoái goác, chaûy muû, laøm cheát caây. Treân laù : veát beänh laù nhöõng veát nhoû suõng nöôùc, maát maøu, sau ñoù lan roäng laøm ruïng heát laù. Treân traùi : beänh laø nhöõng veát aåm öôùt maøu naâu ñen, aåm ñoä cao thì xuaát hieän tô naám, beänh lan roäng laøm thoái traùi. Treân goác thaân, caønh lôùn : choã bò beänh chaûy nhöïa ñoû, voû vaø vuøng goã phía döôùi chuyeån sang hoàng lôït vaân tím, vieàn gôïn soùng. Naëng laøm cheát caây. Chöõa trò : caét tæa caønh laù giaø, beänh, thoaùt nöôùc toát, giaûm phaân ñaïm taêng phaân laân, kali, höõu cô, töôùi ít, khieåm tra vaø chaêm soùc thöôøng xuyeân, kyõ caøng, phun thuoác naám Phytophthora palmivora saàu rieâng vaø treân 100 loaïi caây troàng khaùc Thaùn thö Quaû bò naám xaâm nhieãm töø khi coøn xanh, veát beänh nhoû, deït, hôi saùng, beänh ôùn daàn ( 12mm) thì beà maët loõm, coù voøng troøn ñoàng taâm, raùm naâu. Treân laù veát beänh thöôøng nhoû, troøn, maøu naâu, quaàng vaøng. Treân reã veát beänh naâu, reã giaø, coù chaám ñen nhoû, reã to troùc voû, reã phuï caèn coãi, thoái muïc. Naám beänh lan truyeàn nhôø gioù, nöôùc… Chöõa trò : troàng luaân canh, chaêm soùc, veä sinh kieåm tra thöôøng xuyeân, kyõ caøng ñeå haïn cheá beänh, phun thuoác nhö : Topsin M 70WP, Benlate 50WP… naám Colletotrichum coccodes Caø chua Heùo vaøng Beänh gaây haïi döa töø khi coøn nhoû ñeán luùc thu hoaïch traùi trôû ñi. Loaïi naám naøy öa ñieàu kieäng noùng aåm neân khi giaøn döa leo kín, gaëp thôøi tieát noùng aåm trong muøa möa, aåm ñoä taêng cao laøm naám beänh gaây haïi nhieàu. Naám beänh taïo veát thaâm treân döa roài lan roäng daàn laøm caây döa heùo nheï luùc tröa, naéng noùng, chieàu toái vaø saùng hoâm sau caây döa töôi trôø laïi. Beänh naëng laøm laù döa vaøng daàn, heùo ruõ khoâng theå töôi trôû laïi. Chöõa trò : thoaùt nöôùc toát, thoâng thoaùng, troàng thöa, caét tæa laù giaø, boùn phaân caân ñoái, phun thuoác naám Fusarium sp. , naám Pythium vaø vaøi loaïi naám khaùc Caây döa leo Heùo ruõ traéng goác Moâ beänh phaân huûy daàn. Laù vaøng daàn daàn töø goác ñeán ngoïn. Treân veát beänh ôû goác xuaát hieän lôùp hieän lôùp naám traéng, lan daán ra maët ñaát xung quanh goác caây. Naám beänh laøm cheát caây con vaø caây tröôûng thaønh, reã caây vaø quaû bò thoái, caây cheát khoâ, hoùa naâu. Sôïi naám maøu traéng, ña baøo, phaân nhaùnh nhieàu, phaùt trieån theo kieåu ñaâm tia. Naám xaâm nhaäp vaøo goác caây con, caây tröôûng thaønh, söû duïng chaát höõu cô laøm nguoàn dinh döôõng, saûn sinh acid oxalic vaø men laøm phaân huûy moâ caây chuû. Thôøi tieát noùng aåm phuø hôïp beänh phaùt trieån. Beänh thöôøng xuaát hieän vaøo thaùng 4,5,8,9,10. Chöõa trò : veä sinh vöôøn, boùn phaân caân ñoái, coù theå phun thuoác vaø troàng luaân canh naám Sclerotium rolfsii nhieàu loaïi caây nhö caø chua, ñaäu, ôùt, baàu bí, khoai taây, rau… Khoâ heùo Naám xaâm nhieãm vaøo veát thöông reã, laøm noù thoái khoâ, maøu naâu, laù maát maøu saùng meám daàn, khoâ heùo. Beänh phaùt sinh vaøo thaùng 4-6, naám beänh soáng hoaïi sinh trong ñaát. Laây lan nhôø gioù, beänh caùng naëng khi coù möa phuøn. Chöa trò :caét tæa caønh laù, nhoå caây, thay chaäu, boû haït trong muøa beänh, phun thuoác naám löôõi lieàm ( Fusarium dianthi ) Caây caåm chöôùng Ñoám than Beänh xuaát hieän ôû caùc vöôøn hoa caåm chöôùng, tyû leä beänh treân 50%. Beänh xaâm nhieãm vaøo ngoïn laù, luùc ñaàu laø caùc ñoám vaøng khoâ, daàn daàn lan roäng ra. Treân ñoám xuaát hieän caùc ñoám ñen, ñoù laø baøo töû naám. Chöõa trò : chaêm soùc kyõ, tieâu huûy caønh laù caây beänh, phun thuoác naám ñóa gai (Colletrichum sp. ) Caåm chöôùng ( Nguyeãn Danh Vaøn ) CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC (BIOFUNGICIDE ) Coù toång coäng 586 chuûng naám men töï nhieân thuoäc caùc chi khaùc nhau ñaõ ñöôïc thöû nghieäm khaû naêng ñoái khaùng cuûa chuùng vôù1 caùc chuûng naám beänh gaây haïi cho caây troàng. Khaû naêng ñoái khaùng cuûa caùc chuûng naám laø 1 ñaëc tính quan troïng vaø noù khoâng phuï tuoäc vaøo caùc loaïi hay chi. Troïng caùc ñoái khaùng, 2 chuûng Saccharomyces cerevisiae vaø Zygosaccharomyces cho thaáy 1 phoå roäng veà hoaït ñoäng ñoái khaùng vôùi caùc taùc nhaân gaây beänh caây troàng. Baûng 2.3 : Hieäu löïc cuûa Saccharomyces vaø Zygosaccharomyces öùc cheá caùc naám gaây beänh haïi caây troàng Ñoái khaùng naám men Öùc cheá naám beänh Cladospo rium variabile Rhizoctonia Fraga riae Phomo sis longicolla Colleotri chum acutatum A. ni ger Sclero tinia sderotiorum Penicillium digita tum Macrophomina phaseolina T. viri de Botytis squa mosa Saccharo myces ( S ) S.84 ++ + ++ - + + + + + + S.108 ++ + ++ - - + + + + + S.207 ++ + ++ - - + ++ ++ + + S.244 ++ + ++ - - + + + + + S.605 ++ + ++ - - - + + + + S.652 ++ + ++ + - + + + ++ + S.826 ++ + ++ - + ++ ++ ++ + + S.831 ++ + ++ - ++ + + + + + S.888 ++ + ++ - - - - + + + S.900 ++ + ++ - - + + + - + S.946 ++ + ++ - - + + + + + S.7138 ++ + ++ - - + + + + + Zygo Saccharo myces ( Z ) Z. F30 ++ + ++ + + ++ ++ ++ ++ + Z.F33 ++ + ++ - - + + ++ ++ + Z.F42 ++ + ++ - - ++ ++ + + + Z.F48 ++ + ++ - - + + - + + ++ : hieäu löïc ñoái khaùng cao. + : coù hieäu löïc ñoái khaùng. - : khoâng coù hieäu löïc ñoái khaùng 2.3. TOÅNG QUAN VEÀ TRICHODERMA SPP. LAØM CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC 2.3.1. PHAÂN LOAÏI Trichoderma spp. laø gioáng naám khaù phoå bieán trong töï nhieân, tuy nhieân heä thoáng phaân loaïi cuûa chuùng chöa roõ raøng vaø khaù phöùc taïp, do ñoù coù nhieàu yù kieán khaùc nhau ñöa ra khi phaân loaïi gioáng naám naøy. Hình 2.5 : naám Trichoderma harzianum Ngaønh : Ascomycota Lôùp : Deuteromycetes ( nhoùm naám baát toaøn) Boä : Moniliates Hoï : Moniliaceae Gioáng : Trichoderma spp. Phöông phaùp phaân loaïi truyeàn thoáng laø döïa treân söï khaùc nhau veà hình thaùi chuû yeáu laø ôû boä phaän hình thaønh baøo töû voâ tính. Gaàn ñaây nhieàu phöông phaùp phaân loaïi döïa treân caáu truùc phaân töû ñöôïc söû duïng. Hieän nay naám Trichoderma coù ít nhaát 33 loaøi. Theo 2 nhaø khoa hoïc Brazil laø Esposito vaø Manuela da Silva thì Trichoderma ñöôïc phaân thaønh 5 nhoùm : Trichoderma, Longibrachiatum, Satutnisporum, Pachibarium vaø Hypocrenum. 2.3.2 ÑAËC ÑIEÅM NAÁM TRICHODERMA SPP. 2.3.2.1 ñaëc ñieåm hình thaùi, sinh tröôûng vaø hình thaønh baøo töû cuûa Trichoderma - Ñaëc ñieåm hình thaùi: Trichoderma laø moät gioáng naám ñaát, phaùt trieån toát treân caùc loaïi ñaát giaøu dinh döôõng hoaëc treân taøn dö thöïc vaät. Ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa naám naøy laø caønh baøo töû khoâng maøu, sôïi naám khoâng maøu, coù vaùch ngaên, coù khaû naêng phaân nhaùnh nhieàu vaø cho löôïng baøo töû raát lôùn. Baøo töû thöôøng coù maøu xanh, ñôn baøo hình tröùng, troøn, elip hoaëc hình oval tuøy theo töøng loaøi. Baøo töû ñính ôû ñænh cuûa caønh. - Söï sinh tröôûng cuûa Trichoderma: laø moät gioáng naám hoaïi sinh trong ñaát neân Trichoderma coù khaû naêng söû duïng nguoàn hoãn hôïp carbon vaø nitrogen. Nguoàn cacbon vaø naêng löôïng Trichoderma söû duïng ñöôïc laø Monosaceharides vaø Disaccharides, cuøng vôùi hoãn hôïp Polysaccgarides, puriness, pyrinidines, acideamin, tanmins vaø caechins coâ ñoïng; Aldehydes vaø acide höõu cô. Ñaëc bieät laø acide beùo (E.B.Nelson, G.E. Harman), methanol methylamine, formate vaø NH3 laø nguoàn ñaïm baét buoäc phaûi coù trong moâi tröôøng nuoâi troàng Trichoderma. Nhöõng nguoàn nitrogen naøo cuõng hoã trôï cho moâi tröôøng coù nhieàu dinh döôõng. Muoái, caùc nguoàn sulfur vaø caùc hoãn hôïp nhö vitamin cuõng coù aûnh höôûng lôùn ñeán khaû naêng sinh tröôûng cuûa Trichoderma. Nhöng muoái sodium chloride seõ laøm giaûm söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa moät soá loaøi Trichoderma. Do ñoù trong moâi tröôøng nuoâi troàng khoâng ñöôïc coù maët cuûa muoái naøy. Noàng ñoä CO2 trong moâi tröôøng nuoâi troàng cuõng aûnh höôûng ñeán söï sinh tröôûng cuûa naám ñoái khaùng trong ñaát. Tuy nhieân aûnh höôûng cuûa CO2 ñeán khaû naêng sinh tröôûng vaø saûn xuaát cuûa Trichoderma phuï thuoäc vaøo noàng ñoä pH cuûa moâi tröôøng ñaát. CO2 noàng ñoä 10% khoâng aûnh höôûng ñeán toác ñoä sinh tröôûng cuûa Trichoderma. Toác ñoä moïc nhanh cuûa Trichoderma ôû noàng ñoä CO2 cao trong moâi tröôøng kieàm, coù theå giaûi thích taïi sao Trichoderma thöôøng soáng trong moâi tröôøng ñaát pheøn, aåm öôùt, ít hieän dieän treân ñaát kieàm. Vì theá CO2 coù aûnh höôûng ñeán sinh tröôûng cuûa Trichoderma taïi ñoä pH coù giaù trò cao. Hình 2.6 : baøo töû cuûa Trichoderma reesei - Söï hình thaønh baøo töû treân moâi tröôøng: Phaàn lôùn caùc loaøi Trichoderma coù caûm quang, deã naûy maàm ôû nhieàu ñieàu kieän moâi tröôøng töï nhieân vaø nhaân taïo döôùi ñieàu kieän toái saùng laãn loän, hay baøo töû coù theå xuaát hieän trong ñieàu kieän saùng. Moâi tröôøng agar trong khoaûng 20-30 giaây aùnh saùng 85 Lux laøm taêng hieäu quaû naûy maàm. Theå baøo töû phialoconidio caûm öùng vôùi aùnh saùng nhaát seõ xuaát hieän nhieàu döôùi aùnh saùng ban ngaøy chæ trong khoaûng 3 phuùt hoaëc gaàn tia cöïc tím (böôùc soùng 366nm) trong khoaûng 10 – 30 giaây. Caùc taùc giaû ñaõ coâng boá Trichoderma khoâng hình thaønh baøo töû ôû böôùc soùng döôùi 254nm hoaëc treân 1.100nm vaø hình thaønh baøo töû nhieàu nhaát ôû böôùc soùng 380nm ñeán 440nm. Caùc baøo töû caûm quang haïn cheá phaùt trieån döôùi aûnh höôûng cuûa caùc hoùa chaát. Caùc hoãn hôïp nhö azaguanine, 5-fluorouracil, actiomycin D, Cycloheximide, phenethyl alcohol vaø ethidium bromide ngaên caûn söï hình thaønh caùc haäu moâ baøo töû, ñaây laø 1 caáu truùc ñaëc bieät cuûa cô theå raát quan troïng trong hình thaùi hoïc, laøm taêng tieàm naêng trong phoøng tröø sinh hoïc. T. hamatum, T.hazianum, T.viride vaø T. virens ôû trong caû moâi tröôøng loûng vaø raén coù acide thích hôïp cho baøo töû naûy maàm hôn laø moâi tröôøng trung tính. 2.3.2.2 Sinh thaùi hoïc cuûa Trichoderma Sinh thaùi hoïc cho bieát söï phaân boá cuûa Trichoderma trong ñieàu kieän cô hoïc cuûa baøo töû naám Trichoderma trong ñaát. - Ñaát khaùng naám: Ñaát töï nhieân coù khaû naêng khaùng naám vaø khaû naêng naøy seõ maát daàn. Ñieàu naøy coù lieân quan ñeán söï xuaát hieän vaø maät ñoä phaân boá cô hoïc cuûa Trichoderma. Baøo töû phaân sinh cuûa Trichoderma coù khaû naêng khaùng naám cao vaø lieân quan ñeán hieän töôïng giaûm khaû naêng khaùng naám trong ñaát. Ñoä nhaïy cuûa ñaát khaùng naám ñöôïc coâng boá treân ñaát trung tính, ñaát kieàm chua vaø ñaát acide. Caùc baøo töû phaân sinh khaùng naám nhieàu hôn haäu moâ baøo töû, sôïi naám ít khaùng naám hôn baøo töû phaân sinh. Hình 2.7 : naám Trichoderma viridae - Thieát laäp quaàn theå vaø hieän töôïng naûy maàm trong ñaát: Vi sinh vaät trong ñaát khoâng vaø hoaït ñoäng phuï thuoäc vaøo nhieàu loaïi chaát neàn trong ñaát, coù nhieàu phöông phaùp xaùc ñònh khaùc nhau. Trong nhieàu tröôøng hôïp cho thaáy vaán ñeà naøy khoâng thích hôïp vôùi Trichoderma vaø taêng leân nhieàu trong nhieàu loaïi ñaát khaùc nhau. Khi caáy sôïi naám non (chöa coù baøo töû) vaøo ñaát ñeàu lieân quan maät thieát vôùi tình traïng thaønh phaàn moâi tröôøng ñaát. Baøo töû sinh soâi naûy nôû (maät ñoä 100) vaø thieát laäp quaàn theå caân baèng trong ñaát (maät ñoä duy trì caân baèng trong ñaát töø 9 – 36 tuaàn sau khi caáy naám vaøo ñaát). Ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo tuoåi naám vaø nhö vaäy coù lieân quan ñeán thaønh phaàn thöùc aên, vaø vieäc hình thaønh quaàn theå sôïi naám Trichoderma töø thaønh phaàn nuoâi troàng khoâng lieân quan ñeán loaïi ñaát. Vieân Alginate chöùa baøo töû phaân sinh ñöôïc saûn xuaát baèng phöông phaùp leân men taïo quaàn theå baøo töû ít hôn so vôùi phöông phaùp nhaân sinh khoái baèng ñaát (chuû yeáu laø haäu moâ baøo töû). Theâm vaøo ñoù, vieäc leân men ñaát ñöôïc theâm vaøo ñaát chaát Pyrax khoâ giuùp laøm taêng quaàn theå töø 5.103 leân 6-7.106 baøo töû / gram ñaát. Hình 2.8 : naám Trichoderma reesei - Thieát laäp quaàn theå taïi vuøng reã caây: Trichoderma ñaõ ñöôïc phaân laäp töø reã caây vaø coù kha naêng duøng vaøo vieäc phoøng tröø sinh hoïc taïi vuøng reã caây bò beänh. Hieäu quaû cuûa Trichoderma khoâng chæ xöû lyù haït maø coøn tieáp tuïc thieát laäp quaàn theå döôùi vuøng reã caây sau khi xöû lyù haït. Trichoderma xöû lyù haït phaùt trieån nhanh xung quanh heä reã taïo caùc baøo töû ngaên caûn beänh xaâm nhieãm caây troàng. Neáu Trichoderma ñöôïc caáy vaøo ñaát vôùi taùc duïng choáng beänh cho caây baét buoäc phaûi caáy doïc theo beà maët reã nhöng caùch xa laù maàm. Trichoderma coù khaû naêng dieät tröø beänh thoái reã, haït vaø beänh cheát caây con. Nhöõng nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy T.hazzianum khoâng thieát laäp quaàn theå xung quanh heä reã caây hoï ñaäu vaø caây ñaäu Hoøa Lan con. Quan saùt baøo töû treân vuøng reã caây goàm reã, voû, haït bò thoái vaø laù maàm, soá löôïng baøo töû treân moãi gram ñaát xung quanh heä reã luoân luoân ít. W.L.Chao, G.E. Harma vaø E.B.Nelson treân soá lieäu khoâng coâng boá, cho raèng baøo töû cuûa Trichoderma ít thieát laäp quaàn theå hay ít di chuyeån vaøo vuøng reã caây. Vôùi T. hazzianum vaøi baøo töû ñöôïc tìm thaáy caùch xung quanh heä reã caây 10 cm, treân caây ñöôïc xöû lyù haït. Ngöôïc laïi, soá löôïng baøo töû tìm thaáy nhieàu treân laø maàm ñaäu Høoøa Lan bò thoái vaø voû haït gioáng keå caû maãu beänh xung quanh reã.Coù nhieàu giaûi thích veà vieäc soá löôïng baøo töû Trichoderma taêng hoaëc giaûm trong ñaát vaø Trichoderma khoâng coù khaû naêng thieát laäp quaàn theå ôû vuøng reã caây, do coù nhieàu lyù do bao goàm: thieáu dinh döôõng, hieän dieän chaát ñoäc trong reã caây hay hieän dieän cuûa chaát khaùng hoaëc söï hieän dieän cuûa vi sinh vaät ñoái laäp vôùi Trichoderma (W.L. Chao, G.E. Hazman, E.B. Nelson treân soá lieäu khoâng coâng boá) taïi vuøng reã hay möùc ñoä reã cuûa caây. Ví duï: Pseudomonas ñoái laäp vôùi taùc nhaân phoøng tröø sinh hoïc nhöng khi coù hieän dieän cuûa chaát saét trong vuøng reã cuûa caây hay Pseudomonas saûn xuaát chaát ñoäc chuyeån ñoåi gaây aûnh höôûng ñeán baøo töû cuûa Trichoderma. 2.3.3 Cô cheá hoaït ñoäng cuûa naám Trichoderma spp. Hình 2.9 : söï öùc cheá cuûa Trichoderma ñoái vôùi naám beänh caây Pythium treân beà maët haït ñaäu. Caùc chuûng Trichoderma ñöôïc nhuoäm maøu vôùi thuoác nhuoäm huyønh quang maøu da cam trong khi Pythium ñöôïc nhuoäm maøu xanh laù caây Naám ñoái khaùng laø nhöõng thaønh vieân phoå bieán cuûa heä vi sinh vaät ñaát (Pomsch vaø coäng taùc vieân 1920). Chuùng thöôøng tieát ra caùc men, khaùng sinh gaây ñoäc cho naám gaây beänh hoaëc naám khaùng caïnh tranh ñieàu kieän soáng vôùi naám gaây beänh. Söï phaân bieät cuûa chuùng phuï thuoäc vaøo vuøng ñòa lyù, loaïi ñaát, ñieàu kieän khí haäu, vaø thaûm thöïc vaät ôû töøng khu vöïc. Naám ñoái khaùng coù theå kìm haõm söï sinh tröôûng, phaùt trieån cuûa naám gaây beänh, giuùp caây hoài phuïc, sinh tröôûng vaø phaùt trieån, moät soá loaøi naám ñoái khaùng ñaõ ñöôïc tìm thaáy: Penicillium axalicum. P. frequetans. P. Vermiculata, P. nigricans, P. chregsogetum laø ñoái khaùng cuûa naám pythium spp, phizoctotia solani, Sclerotium Cepivorum, Verticillium alboatrum (Martin vaø coäng taùc vieân 1995). Naám Aspergillus niger ñoái khaùng vôùi naám Fusaium sokeni, Rhizoctonia solani, Aeteraria alternata. Naám Aureobasidium, pollulans vaø Kikuchii laø ñoái khaùng cuûa naám Diaporthe phaseolorum var. sojage (Egurazdova et at, 1979). Ñoái vôùi naám Trichoderma, cuõng laø moät trong nhöõng gioáng naám coù khaû naêng öùc cheá moät soá naám gaây beänh khaùc nhö: Sclerotium rolfsii, phytopthora, Fusarium Pythium, Rhizoctonia gaây beänh treân nhieàu loaøi caây troàng: Caây hoï ñaäu, caây aên traùi, hoøa thaûo, caây coâng nghieäp vaø caây hoa kieång. 2.3.3.1 hieän töôïng giao thoa Hình 2.10 : naám ñoái khaùng trichoderma harzianum quaán quanh naám beänh Rhizoctonia solani Söï ñoái khaùng cuûa naám Trichoderma thoâng qua nhieàu cô cheá. Vaøo naêm 1932 Weinding ñaõ moâ taû hieän töôïng naám Trichoderma kyù sinh naám gaây beänh vaø ñaët teân cho hieän töôïng ñoù laø” Giao thoa sôïi naám” (Cnyder, 1976). Hieän töôïng giao thoa goàm ba giai ñoaïn nhö sau: (1) Sôïi naám Trichoderma vaây quanh sôïi naám gaây beänh. (2) Sau söï vaây quanh, sôïi naám Trichoderma thaét chaët laáy caùc sôïi naám gaây beänh caây. (3) Cuoái cuøng laø sôïi naám Trichoderma ñaâm xuyeân laøm thuûng lôùp teá baøo cuûa naám gaây beänh, laøm cho chaát nguyeân sinh trong naám gaây beänh bò phaân huûy vaø daãn ñeán naám beänh bò cheát. Hình 2.11 : hình aûnh cuûa Rhizoctonia solani döôùi kính hieån vi sau khi Trichoderma mycoparasitic ñöôïc gôõ boû. Enxyme do Trichoderma mycoparasitic tieát ra laøm thuûng teá baøo naám beänh caây Sau naøy quan saùt döôùi kính hieån vi, hieän töôïng kyù sinh cuûa naám Trichoderma ñöôïc moâ taû nhö sau: Taïi nhöõng ñieåm naám Trichoderma tieáp xuùc vôùi naám gaây beänh ñaõ laøm cho naám gaây beänh teo laïi vaø cheát (Dubey, 1995; Rousscu vaø coäng taùc vieân, 1996). Ngöôïc laïi ôû nhöõng ñieåm khoâng coù söï tieáp xuùc cuûa naám Trichoderma vôùi naám gaây beänh vaãn cheát thì caùc nhaø nghieân cöùu cho laø taùc ñoäng cuûa chaát khaùng sinh töø naám Trichoderma sinh ra gaây ñoäc cho naám gaây beänh (Agrowcal vaø coäng taùc vieân, 1979; Michrina vaø coäng taùc vieân 1996). 2.3.3.2 HOAÏT ÑOÄNG tieát enzyme 1. Heä enzyme thuûy phaân chitin Chitin laø 1 trong nhöõng polymer phong phuù nhaát trong sinh hoïc, enzyme phaân giaûi chitin ñöôïc tìm thaáy ôû taát caû moïi giôùi : nguyeân sinh, vi khuaån ,naám, thöïc vaät, ñoäng vaät coù xöông soáng vaø khoâng xöông soáng keå caû con ngöôøi. Söï thuûy phaân chitin baèng enzyme coù lieân quan ñeán raát nhieàu quaù trình sinh hoïc nhö : söï töï phaân giaûi, söï taïo hình, dinh döôõng. Theâm vaøo ñoù, söï vi kyù sinh ñoùng vai troø quan troïng trong moái quan heä giöõa naám vaø caùc sinh vaät khaùc. Chitinase xuùc taùc söï phaân caét giöõa noái C1 vaø C4 cuûa 2 ñôn vò N-acetyl-ß-D-glucosamin (GlcNAc) lieàn nhau. Chuùng ñöôïc chia ra laøm 3 nhoùm : 1,4-ß-N-acetylglucosaminidase, coù theå caét chitin ôû daïng exo thaønh nhöõng ñôn phaân GlcNAc, endochitinase, thöôøng caét ôû nhöõng vò trí beân trong doïc theo sôïi chitin vaø exochitinase hay citobiosidase ( Sahai vaø Manocha, 1993). Theo Harman vaø caùc coäng söï (1993) thì exochitinase hay chitobiosidase chæ cho ra caùc ñôn vò diacetylchitobiose theo con ñöôøng khoâng taïo caùc phaân töû saccharide ñôn hay ña. Ngöôøi ta ñaõ tinh cheá ñöôïc raát nhieàu enzyme chitinase, trong ñoù phoå bieán nhaát laø endochitinase coù kích thöôùc laø 42 kDa, sau ñoù laø N-acetyl-ß-D-glucosaminidase coù kích thöôùc 70-73 kDa. Ngoaøi ra coøn coù endochitinase37 kDa vaø 33 kDa (Cruz vaø coäng söï, 1992), chitobiosidase 40 kDa ( enzyme naøy coù theà hoaït ñoäng 1 mình hay keát hôïp vôùi enzyme endochitinase 42 kDa ) (Harman vaø caùc coäng söï 1993), enxochitinase 28 kDa ( Deane vaø coäng söï, 1998) vaø N-acetyl-ß-D-glucosaminidase 102 kDa coù vai tor2 duy nhaát trong vieäc gaây ra söï bieàu hieän cuûa caùc enzyme thuûy phaân chitin khaùc nhöng chöa tinh cheá ñöôïc (Haran vaø coäng söï, 1995). Hoaït ñoäng khaùng naám cuûa chitinase ñöôïc taêng cöôøng bôûi söï trôï löïc cuûa khaùng sinh. Enzyme chitinase cuûa Trichoderma ñöôïc xem laø enzyme coù hoaït tính khaùng khuaån maïnh nhaát. Hoaït ñoäng cuûa chitinase phoái hôïp maïnh meõ nôùi caùc enzyme chitinase vaø caùc hôïp chaát coù lieân quan ñeán vieäc kieåm soaùt sinh hoïc nhö khaùng sinh. Söï phoái hôïp vôùi caùc enzyme phaân giaûi chitin vaø glucan khaùc ñaõ daãn ñeán söï taêng cöôøng lyø laï cuûa hoaït ñoäng thuûy phaân vaø öùc cheá ngay caû trong caùc tröôøng hôïp caùc enzyme naøy coù hoaït tính thaáp hay khoâng coù hoaït tính khi chuùng ñöôïc söû duïng rieâng leû (de la Cruz et al., 1992; Lorito et al.,1993; 1994 a,b, 1996 c). tuy nhieân quan troïng hôn nöõa laø khaû naêng chitinase laøm taêng hieäu quaû khaùng naám cuûa caùc hôïp chaát khoâng coù baûn chaát enzyme hay caùc vi sinh vaät khaùc Lorito et al.,1993;1994 b).Chaúng haïn, Lorito vaø caùc coäng söï ñaõ cho thaáy söï phoái hôïp hoaït ñoäng giöõa caùc enzyme thuûy phaân chitin vôùi caùc hôïp chaát töï nhieân cuõng nhö toång hôïp coù aûnh höôûng leân maøng teá baøo. 2. Heä enzyme thuûy phaân cellulose Cellulose laø chaát truøng hôïp cuûa ß-1,4-glucan ñöôïc söû duïng nhö 1 nguoàn naêng löôïng bôûi raát nhieàu vi sinh vaät tieát ra cellulase. Heä enzyme thuûy phaân cellulose cuûa Trichoderma bao goàm 3 lôùp enzyme : enzyme thuûy giaûi 1,4 –ß-D-glucan, caét caùc sôïi cellulose thaønh caùc ñôn vò cellobiose; endo-1,4-D-glucanase,caét caùc noái glucoside vaø 1,4-ß-D-glucosidase phaân caét caùc cello-oligosaccharide ñeå taïo glucose. T.reesei RUT C30 ñöôïc bieát laø chuûng coù khaû naêng taïo cellulase maïnh nhaát vaø heä enzyme cellulase cuûa noù cuõng maïnh nhaát. Coù söï phoái hôïp cuûa ít nhaát laø 2 enzyme cellobiohydrolase, 2 enzyme endoglucanase vaø 1 enzyme ß-glucosidase trong quaù trình thuûy phaân cellulose ( Hui et at. 2001 ). T.harzianum T3 cuõng laù 1 chuûng raát hieäu quaû khi söû duïng ñeå kieåm soaùt ñoái vôùi Pithium sp., chuûng naøy ñöôïc bieát cuõng taïo ra raát nhieàu loaïi enzyme cellulase. Beân caïnh söï taùc ñoäng qua laïi trong quaàn theå giöõa naám ñoái khaùng vaø naám beänh, naám Trichoderma spp. coøn coù taùc ñoäng tröïc tieáp leän söï phaùt trieån cuûa caây troàng, do trong hoaït ñoäng soáng, naám naøy saûn sinh ra caùc men phaân huûy glucose, cellulose. Nhôø caùc men naøy maø caùc chaát höõu cô coù trong ñaát ñöôïc phaân huûy nhanh hôn, laøm taêng chaát dinh döôõng döôùi daïng deã haáp thuï cho caây troàng, taïo ñieàu kieän cho caây troàng sinh tröôûng vaø phaùt trieån toát. 3. Caùc hôïp chaát khaùng naám töø Trichoderma spp. Theo Dennis vaø Webster, T.viride vaø T.polysporum coù khaû naêng tieát ñoäc toá trichodermin, T.hamatum taïo ra caùc polypeptide coù baûn chaát khaùng sinh. Okuda cho raèng nhieàu loaøi Trichoderma tieát isonitrite coù baûn chaát khaùng sinh. Trichozianine laø khaùng sinh peptaibol coù hoaït tính khaùng naám ñöôïc phaùt hieän nhieàu ôû loaøi T. harzianum. Trichozianine B (TB) laø khaùng sinh coù baûn chaát acid, trichozianine A (TA) laø khaùng sinh trung hoøa. Rebuffat S vaø Hajji M ñaõ taùch chieát vaø xaùc ñònh ñöôïc trình töï acid amin cuûa 7 loaïi TB chính, Hennig P, Davoust D, Bodo B cuõng taùch chieát ñöôïc 9 loaïi TA. Trichozianine keát hôïp vôùi nhöõng enzyme thuûy phaân vaùch trong quaù trình öùc cheá söï naûy maàm vaø keùo daøi tô naám trong quaù trình kyù sinh naám. Trichothecene töø T.harzianum coù hoaït tính khaùng naám thaáp nhaát.Trichotoxin A laø khaùng sinh thuoäc nhoùm peptaibol ñöôïc taùch chieát töø T.viride Viridin laø 1 protein khaùng naám coù kích thöôùc 65 kDa ñöôïc taùch chieát töø T.viride Ergokonin A laø 1 chaát coù hoaït tính khaùng naám coù khaû naêng öùc cheá söï sinh toång hôïp glucan ñöôïc taùch chieát töø T. longibrachiatum 1 loaïi trichothecene môùi ñöôïc taùch chieát töø T.harzianum laø harzianum A coù khaû naêng khaùng naám ôû noàng ñoä 100µg/ml. Harzianin HA V saturnisporin SA IV laø 2 peptide thuoäc nhoùm peptaibol chöùa - aminoisobutyric coù khaû naêng bieán ñoåi tính chaát maøng ñöôïc tach chieát töø nhieàu loaøi Trichoderma.Tricholin laø protein baát hoaït ribosome do T.viride tieát ra chuùng laøm giaûm söï hình thaønh chuoãi polysome. ( thanh Tuyeàn ) 2.3.4 ÑIEÀU KIEÄN NUOÂI CAÁY NAÁM TRICHODERMA SPP. 2.3.4.1 Nhieät ñoä Trichoderma spp. phaùt trieån ôû vuøng nhieät ñoä khaù roäng 15-350C 15-200C : Trichoderma spp. phaùt trieån chaäm , hình thaùi ít baøo töû, thôøi gian hình thaønh baøo töû chaäm. 25-300C : Trichoderma spp. sinh tröôûng phaùt trieån nhanh hôn, löôïng baøo töû nhieàu, thôøi gian taïo baøo töû sôùm. 350C : phaùt trieån yeáu, khaû naêng sinh baøo töû yeáu. 2.3.4.2 Aùnh saùng Chieáu saùng lieân tuïc : phaùt trieån hanh, maät ñoä thöa, baøo töû ít. Toái lieân tuïc : sôïi naám phaùt trieån chaäm, maät ñoä thöa, sôïi naám chöa hình thaønh xong sau ñoù hình thaønh theo töøng ñôït raát roõ. Saùng toái xem keõ : sôïi naám hình thaønh nhieàu ( chæ sau 2 ngaøy ), maät ñoä daøy, xuaát hieän nhieàu baøo töû. ( Höõu Phöôùc ) 2.3.5 CAÙC DAÏNG THUOÁC CUÛA CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP. TRÖØ NAÁM BEÄNH vôùi söï ra ñôøi cuûa thuoác tröø saâu sinh hoïc, vieäc oâ nhieãm vaø thay ñoåi moâi tröôøng ñaõ ñöôïc caûi thieän. Caùc cheá phaåm sinh hoïc coù ñoä ñoäc cao ñoái vôùi caùc loaïi gaây haïi cho caây troàng vaø an toaøn ñoái vôi nhöõng loaøi khaùc keå caû con ngöôøi, hieäu quaû söû duïng cao neân ñöôïc öùng duïng raát nhieàu trong noâng nghieäp. Trong ñoù cheá phaåm sinh hoïc Trichoderma spp. ñöôïc chuù yù nhieàu nhaát vì hieäu quaû cao vaø nhieàu coâng duïng ñaõ trôû thaønh ñoái töôïng nhieân cöùu vaø saûn xuaát cuûa nhieàu nôi nhö tröôøng ñaïi hoïc, vieän nghieân cöùu, trung taâm khoa hoïc, coâng ty …. Ñeå ñaùp öùng yeâu caàu böùc thieát cuûa nhaø noâng vaø ngöôøi troàng. caùc nôi saûn xuaát cheá phaåm Trichoderma spp. ñöôïc trình baøy ôû baûng 2.4. Baûng 2.4 : caùc nôi saûn xuaát cheá phaåm Trichoderma spp. tröø naám beänh haïi caây troàng. Nôi saûn xuaát Teân saûn phaåm Daïng thuoác Thaønh phaàn Coâng duïng Coâng ty TNHH coâng ngheä Noâng Laâm Nolatri Daïng boät baøo töû Trichoderma spp. Taùc duïng chính : tieâu dieät vaø khoáng cheá caùc loaïi naám beänh haïi caây troàng. Taùc duïng phuï : taïo ñieàu kieän toát cho vi sinh vaät coá ñònh ñaïm phaùt trieån trong ñaát, kích thích söï taêng tröôûng vaø phuïc hoài boä reã, ñoàng thôøi coù khaû naêng phaân giaûi caùc chaát trong caùc pheá thaûi höõu cô thaønh caùc ñôn chaát dinh döôõng… Nolatri w daïng boät baøo töû Trichoderma spp. Taùc duïng chính : coù khaû naêng tieâu dieät vaø khoáng cheá caùc loaïi naám gaây beänh haïi caây troàng Taùc duïng phuï : taïo ñieàu kieän toát cho vi sinh vaät coá ñònh ñaïm phaùt trieån trong ñaát, kích thích söï taêng tröôûng vaø phuïc hoài boä reã, ñoàng thôøi coù khaû naêng phaân giaûi caùc chaát trong caùc pheá thaûi höõu cô thaønh caùc ñôn chaát dinh döôõng, taïo ñieàu kieän cho caây troàng haáp thu deã daøng, ñaát tôi xoáp hôn, taêng haøm löôïng chaát muøn vaø maät ñoä coân truøng coù ích, giöõ ñöôïc ñoä phì cuûa ñaát… Nolaba Daïng nöôùc vi khuaån phaân giaûi laân, coá ñònh nitô, phaân giaûi cellulose taïo ñieàu kieän toát cho vi sinh vaät coù ích phaùt trieån trong ñaát, kích thích söï taêng tröôûng vaø phuïc hoài boä reã, ñoàng thôøi coù khaê naêng phaân giaûi caùc chaát xô, chitin, hemicellulose, phosphor voâ cô, höõu cô trong ñaát, phaân höõu cô thaønh caùc ñôn chaát dinh döôõng taïo ñieàu kieän cho caây troàng haáp thu deã daøng…. Nolasub Daïng nöôùc vi khuaån Bacillus sp. Vi naám Trichoderma spp., xaï khuaån Streptomyces spp. uû phaân gia suùc, gia caàm, xaùc baõ thöïc vaät raùc thaûi höõu cô coù taùc duïng laøm maát muøi hoâi nhanh sau 10 ngaøy, laøm phaân gia suùc, gia caàm, xaùc baõ thöïc vaät mau hoai muïc sau 1 thaùng, Cheá phaåm taïo ñieàu kieän toát cho vi sinh vaät coù ích phaùt trieån trong ñaát, kích thích söï taêng tröôûng vaø phuïc hoài boä reã, ñoàng thôøi coù khaê naêng phaân giaû caùc chaát xô, chitin, hemicellulose, phosphor voâ cô, höõu cô trong ñaát, phaân höõu cô thaønh caùc ñôn chaát dinh döôõng taïo ñieàu kieän cho caây troàng haáp thu deã daøng. Trung Taâm Coâng Ngheä Sinh Hoïc TP.HCM ( 176, hai baø Tröng, Q.1, tp.HCM ) BIMA Daïng nöôùc Caùc chuûng naám Trichoderma spp. 5.106 baøo töû/g Höõu cô 50%, ñoä aåm 30% Taùc duïng chính : tieâu dieät, khoáng cheá vaø ngaên ngöøa caùc loaïi naám gaây beänh haïi caây troàâng Taùc duïng phuï :taïo ñieàu kieän toát cho vi sinh vaät coá ñònh ñaïm phaùt trieån soáng trong ñaát troàng. Kích thích taêng tröôûng vaø phuïc hoài boä reã caây troàng. Phaân giaûi chaát xô, chitin, lignin, pectin… trong pheá thaûi höõu cô thaønh caùc ñôn chaát dinh döôõng giuùp caây haáp thu deã daøng, ñaát xoáp hôn, nhieàu muøn, taêng coân truøng coù ích, giöõ ñoä phì cuûa ñaát. Vieän nghieân cöùu Coâng Ngheä Sinh Hoïc vaø Moâi Tröôøng-ÑH Noâng Laâm TP.HCM (tröôøng ÑH Noâng Laâm TP.HCM, KP6,P.Linh Trung, Q. Thuû Ñöùc, tp.HCM) TRI-CAB Daïng boät trichoderma spp., caùc enzyme thuûy phaân nhö cellulase, chitinase, xylanase, hemicellulase, Taùc duïng chính :tieâu dieät, khoáng cheá vaø ngaên ngöøa caùc loaïi naám beänh haïi caây troàâng Taùc duïng phuï : taïo ñieàu kieän toát cho vi sinh vaät coá ñònh ñaïm phaùt trieån soáng trong ñaát troàng. Kích thích taêng tröôûng vaø phuïc hoài boä reã caây troàng. Phaân giaûi chaát xô, chitin, lignin, pectin… trong pheá thaûi höõu cô thaønh caùc ñôn chaát dinh döôõng giuùp caây haáp thu deã daøng. Keát hôïp vôùi phaân höõu cô ñeå caûi taïo ñaát xoáp hôn, nhieàu muøn, taêng coân truøng coù ích, giöõ ñoä phì cuûa ñaát. Coâng ty TNHH Tam Noâng (D7 Khu DC Hoøa An, Bieân Hoøa, Ñoàng Nai ) Tam noâng Trichoderma Daïng boät Xaï khuaån MB, M31, Trichoderma konigii. Caùc chuûng naám Trichoderma spp. Taùc duïng chính :Ñoái khaùng naám khuaån soáng trong vuøng reã, gaây beänh haïi caây. Taùc duïng phuï : Phaân giaûi chaát höõu cô thaønh chaát muøn. Coâng ty TNHH ñieàn trang ( 41 ñöôøng soá 1-kp1-p.Caùt Laùi-Q.2-TP.HCM ) Cheá phaåm vi sinh Trichode rma Daïng boät Caùc chuûng naám Trichoderma spp. Taêng cöôøng heä vi sinh vaät coù ích cho ñaát.Phuïc hoài vaø baûo veä boä reã caây troàng. Phaân giaûi nhanh caùc chaát höõu cô, cung caáp dinh döôõng cho caây. Taêng söùc ñeà khaùng cho caây troàng choáng laïi caùc vi sinh vaät haïi. CHÖÔNG III THÖÏC NGHIEÄM 3.1. Muïc ñích Khaûo saùt hoaït tính ñoái khaùng cuûa trichoderma spp. gioáng goác Saûn xuaát baøo töû baèng phöông phaùp leân men theå raén Khaûo saùt hoaït tính ñoái khaùng cuûa baûo töû Trichoderma saûn xuaát baèng phöông phaùp leân men theå raén 3.2 vaät lieäu vaø phöông phaùp 3.2.1 vaät lieäu 3.2.1.1 Caùc chuûng vi sinh vaät duøng trong nghieân cöùu 3.2.1.1.1 Caùc chuûng naám moác Trichoderma @ Trichoderma harzianum @ Trichoderma reesei 3.2.1.1.2 Caùc chuûng naám beänh caây @ Fusarium spp. @ Phytophthora sp. Caùc chuûng naám do vieän sinh hoïc nhieät ñôùi cung caáp 3.2.1.2 Duïng cuï vaø thieát bò 3.2.1.2.1 Duïng cuï Caùc duïng cuï thuûy tinh thöôøng söû duïng trong phaân tích cuûa phoøng thí nghieäm 3.2.1.2.2 Thieát bò Noài haáp Tommy-SS-325-, Nhaät Baûn Tuû saáy Binder, Ñöùc Tuû caáy Telstar AV30/70 Tuû aám 3.2.1.3 Moâi tröôøng nuoâi caáy 3.2.1.3.1 Moâi tröôøng nuoâi caáy naám beänh, Trichoderma vaø khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng giöõa naám Trichoderma vôùi naám gaây beänh : moâi tröôøng PGA ( Potatoes Giucose Agar ) a. Thaønh phaàn moâi tröôøng Khoai taây 200g Glucose 20g Agar 20g Nöôùc caát 1000ml b. Caùch tieán haønh Khoai taây goït voû, caét nhoû, naáu chín. Chieát dòch khoai taây vaø loïc boû tinh boät. Sau ñoù cho glucose vaøo dòch khoai taây töø töø vaø khuaáy lieân tuïc treân beáp cho mau tan, sau ñoù cho agar vaøo vaø tieáp tuïc khuaáy. Khöû truøng ôû 1210C trong 15 phuùt. 3.2.1.3.2 Moâi tröôøng khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng giöõa cheá phaåm Trichoderma vaø naám beänh a. Thaønh phaàn moâi tröôøng Giaù ñoã 200g Saccharose 30g Pepton 2g MgSO4 0.5g KH2PO4 1g Nöôùc caát 1000ml Agar 20g pH 5-5.5 b. Caùch tieán haønh Giaù ñoã röûa saïch, naáu trong nöôùc caát 30 phuùt, loïc laát nöôùc. Cho saccharose vaø caùc thaønh phaàn khaùc vaøo vaø khuaáy ñeàu treân beáp cho tan heát. Tieáp tuïc cho agar vaøo khuaáy ñeàu. Ñem khöû truøng ôû 1210C trong 15 phuùt. 3.2.1.3.3 Khoaùng Crapek NaNO3 3.5g K2HPO4 1.5g MgSO4.7H20 0.5g FeSO4 0.01g Saccharose 30g KCI 0.5g Nöôùc caát 1000 ml 3.2.1.3.4 Moâi tröôøng leân men xoáp (thaønh phaàn cho 1 bình moâi tröôøng leân men xoáp ) caùm gaïo 10g traáu 5g caùm mì 5g khoaùng Crapek 10ml ñoä aåm 55% haáp khöû truøng ôû 1210C trong 15 phuùt 3.2.1.3.5 moâi tröôøng nhaân gioáng a.thaønh phaàn moâi tröôøng Thoùc 20g Khoaùng crapek 20ml Ñoä aåm 55% haáp khöû truøng ôû 1210C trong 15 phuùt b.caùch tieán haønh Cho thoùc vaøo bình tam giaùc 250 ml, theâm khoaùng crapek vaøo vaø ñem haáp khöû truøng ôû 1210C trong 15 phuùt. Sau ñoù caáy Trichoderma vaøo vaø nuoâi ôû nhieät ñoä 30-320C trong 5-7 ngaøy. 3.2.2 Phương pháp 3.2.2.1 khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa naám trichoderma spp. gioáng goác vôùi naám beänh a. Nguyeân taéc Taùc ñoäng ñoái khaùng cuûa Trichoderma spp. vôùi taùc nhaân gaây beänh nhôø cô cheá caïnh tranh dinh döôõng, cô cheá kyù sinh hay taïo chaát khaùng sinh do chuùng tieát ra trong quaù trình sinh tröôûng vaø phaùt trieån. b. Caùch tieán haønh chuaån bò moâi tröôøng PGA ñaõ haáp khöû truøng roài ñoà vaøo caùc ñóa petri voâ truøng coù kích thöôùc baèng nhau. Caáy ñieåm naám Trichoderma spp. leân thaïch ñóa petri, sau ñoù caùch khoaûng 3 cm caáy ñieåm naám beänh leân ñóa vöøa caáy Trichoderma spp. Uû ôû nhieät ñoä phoøng trong 8 ngaøy, quan saùt ghi nhaän söï phaùt trieån veà kích thöôùc ( ñöôøng kính khuaån laïc, thôøi gian tieáp xuùc, öùc cheá). Moãi thí nghieäm laëp laïi 3 laàn, vaø soá lieäu keát quaû cuoái cuøng laø trung bình coäng cuûa 3 laàn, theo coâng thöùc : KT = ( a+b+c)/3 Trong ñoù : KT kích thöôùc ñöôøng kính khuaån laïc trung bình. a,b,c : ñöôøng kính khuaån laïc cuûa 3 laàn thí nghieäm 3 cm sô ñoà 3.1 : thöïc hieän tieán haønh ñoái khaùng tröïc tieáp c. Boá trí thí nghieäm ÑOÁI CHÖÙNG ÑOÁI KHAÙNG Fusarium spp. T. harzianum – Fusarium spp. Phytophthora sp. T. harzianum – Phytophthora sp. T. ressei – Fusarium spp. T. ressei – Phytophthora sp. 3.2.2.2 phöông phaùp leân men xoáp a. sô ñoà quy trình coâng ngheä oáng gioáng â Moâi tröôøng nhaân gioáng ( trong bình tam giaùc ) â Moâi tröôøng leân men ( coù boå sung moâi tröôøng xoáp, nuoâi 5-8 ngaøy, nhieät ñoä 29-32 0C ) â Saáy khoâ ( ôû 50-600C ) â Xay mòn, raây â Cheá phaåm trichoderma spp. daïng boät Thuyeát minh : Caùc chuûng cuûa gioáng naám Trichoderma spp. töø oáng gioáng ñöôïc caáy vaøo caùc bình coù moâi tröôøng nhaân gioáng ñaõ voâ truøng, sau ñoù ñem ñi nuoâi ôû nhieät ñoä 30-32 0C cho ñeán khi naám leân traéng ñeàu. Sau ñoù chuyeån gioáng töø caùc bình nhaân gioáng vaøo caùc bình leân men coù saün moâi tröôøng voâ truøng roài ñem nuoâi töø 5-8 ngaøy, ôû nhieät ñoä 30-32 0C cho ñeán khi baøo töû leân traéng ñeàu khaép bình. Roài ñem ñi phôi hay saáy khoâ, xay nhuyeãn vaø raây ñeå thu cheá phaåm vaø baûo quaûn. Tieán haønh khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá phaåm Trichoderma spp. vôùi caùc chuûng naám gaây beänh caây troàng. Hình 3.1 : phöông phaùp leân men xoáp 3.2.2.3 khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá phaåm Trichoderma spp. ñoái vôùi naám beänh caây troàng 1. nguyeân taéc Leân men xoáp thu nhaän cheá phaåm daïng baøo töû ñính coù khaû naêng choáng laïi caùc loaïi naám beänh haïi caây troàng. Sau ñoù thöû nghieäm khaû naêng choáng caùc loaïi naám beänh treân moâi tröôøng toát nhaát. 2. caùch tieán haønh Chuaån bò moâi tröôøng ñoái khaùng ( thaïch giaù ), haáp khöû truøng 1210C trong 15 phuùt, ñeå nguoäi 50-600C roài ñoå 20 ml moâi tröôøng treân vaøo moåi ñóa petri voâ truøng coù kích thöôùc baèng nhau. Caùc ñóa ñoái chöùng ñöôïc caáy 1 ñieåm ôõ giöõa ñóa petri vôùi chuûng naám beänh. Caùc ñóa thí nghieäm : naám beänh ñöôïc caáy 1 chaám ôû giöõa ñóa petri. Sau 1 ngaøy, laáy cheá phaåm Trichoderma spp. raéc ñeàu xung quanh naám beänh, caùch naám beänh khoaûng 0.5 cm. Caùc ñóa ñoái chöùng vaø thí nghieäm ñöôïc nuoâi ôû 300C. caùch 2 ngaøy laáy ra quan saùt vaø ño döôøng kính khuaån laïc naám beänh. Sô ñoà 3.2 : khaûo saùt söï öùc cheá cuûa cheá phaåm ñoái vôùi naám beänh 3.3. KEÁT QUAÛ VAØ BIEÄN LUAÄN 3.3.1. KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG CUÛA NAÁM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH CAÂY TROÀNG Trichoderma dieät naám beänh baèng cô cheá caïnh tranh dinh döôõng, cô cheá kyù sinh cuûa noù treân naám beänh vaø khaû naêng tieát ra 1 soá chaát khaùng sinh öùc cheá söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa naám beänh. Loaïi Trichoderma ñöôïc söû duïng trong phoøng thí nghieäm ñoái khaùng laø T.harzianum vaø T.reesei vôùi 2 ñoái töôïng naám beänh laø Fusarium spp. Vaø Phytophthora sp. 3.3.1.1 Khaû naêng ñoái khaùng cuûa naám T.harzianum Thí nghiệm ñoái khaùng thöïc trieáp cuûa T. harzianum vôùi naám beänh Fusarium được trình bày trong hình 5.1, 5.2. Hình 3.2 : söï öùc cheá cuûa chuûng T.harzianum ñoái vôùi naám Fusarium Ngaøy Ñoái chöùng Thí nghieäm 2 4 6 8 Hình 3.3 : söï öùc cheá cuûa chuûng T.harzianum ñoái vôùi naám Phytophthora Ngaøy Ñoái chöùng Thí nghieäm 2 4 6 8 Trong thí nghieäm treân naám beänh vaø Tricho derma harzianum ñöôïc caáy chung trong 1 ñóa petri. Neáu Trichoderma coù hoaït tính ñoái khaùng vôùi naám beänh thì söï phaùt trieån cuûa naám beänh seõ bò haïn cheá , theå hieän qua ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh. Ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh phaùt trieån trong thôøi gian caáy chung vôùi Trichoderma spp. ñöôïc trình baøy trong baûng 5.1 keát quaû cho thaáy T.harzianum coù khaû naêng ñoái khaùng Fusarium toát hôn, theå hieän qua ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh Fusarium ñaõ nhoû daàn, khoâng taêng theâm. 3.3.1.2 Khaû naêng ñoái khaùng cuûa T.reesei Hình 3.4, 3.5 vaø baûng 3.1 trình baøy keát quaû thí nghieäm ñoái khaùng cuûa T.reesei vaø 2 naám beänh Fusarium vaø Phytophthora Hình 3.4 : söï öùc cheá cuûa chuûng T.reesei ñoái vôùi naám Phytophthora Ngaøy Ñoái chöùng Thí nghieäm 2 4 6 8 Hình 3.5 : söï öùc cheá cuûa chuûng T.reesei ñoái vôùi naám Fusarium Ngaøy Ñoái chöùng Thí nghieäm 2 4 6 8 Baûng 3.1 : ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh khi coù Trichoderma spp. Naám Trichoderma Ngaøy nuoâi ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh ( mm ) Fusarium Phytophthora Ñoái chöùng Thí nghieäm Ñoái chöùng Thí nghieäm T. harzianum 2 4 6 8 23 50 85 Moïc kín ñóa 12 Tieáp xuùc 14 Bò vaây kín, Kyù sinh 13 Bò vaây kín, Kyù sinh 13 Bò vaây kín, Kyù sinh 40 Moïc 2/3 ñóa Moïc Kín ñóa Moïc kín ñóa 40 Tieáp xuùc 60 Bò vaây kín Kyù sinh 55 Bò vaây kín, Kyù sinh 55 Bò vaây kín, Kyù sinh T. reesei 2 4 6 8 23 50 85 Moïc Kín ñóa 9 Tieáp xuùc 10 Bò vaây kín, Kyù sinh Bò vaây kín, Kyù sinh Bò vaây kín, Kyù sinh 40 Moïc 2/3 ñóa Moïc Kín ñóa Moïc Kín ñóa 40 Chöa t. xuùc 1/2 ñóa thaïch Bò kyù sinh Bò kyù sinh. Thöa daàn Bò kyù sinh. Thöa daàn Keát quaû cho thaáy so vôùi ñoái chöùng ( khoâng caáy Trichoderma spp.) ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh treân ñóa thí nghieäm khoâng taêng, chöùng toû khaû naêng ñoái khaùng cuûa Trichoderma ñoái vôùi naám beänh ñaït hieäu quaû cao, naám beänh bò öùc cheá do khaû naêng tieát enzyme ( peptaibol, chitinase..) phaù huûy teá baøo naám beänh. a. NAÁM BEÄNH PHYTOPHTHORA sp. Ngaøy ñaàu tieân naám beänh Phytophthora chöa tieáp xuùc vôùi naám Trichoderma, ñeán ngaøy thöù 2 thì naám beänh ñaõ tieáp xuùc vôùi Trichoderma, tuøy theo caùc chuûng naám ñoái khaùng khaùc nhau maø naám beänh tieáp xuùc nhieàu hay ít, nhö vôùi T. reesei thì naám beänh tieáp xuùc ít hôn vaø chaäm hôn so vôùi T. harzianum. Naám Phytophthora phaùt trieån khaù nhanh, moïc ôû phaàn thaïch maø Trichoderma khoâng moïc. Sang ngaøy thöù 4 thì Phytophthora bò Trichoderma vaây kín vaø kyù sinh laøm naám beänh thu nhoû laïi, thöa daàn, tô naám luïi daàn, laø tröôøng hôïp khaûo saùt vôùi T. harzianum. Coøn vôùi T. reesei thì naám beänh ít bò öùc cheá hôn nhöng cuõng bò thu nhoû laïi, kyù sinh vaø thöa daàn, nhaát laø ôû phía coù söï hieän dieän cuûa Trichoderma. Nhöõng ngaøy tieáp theo thì Phytophthora bò kyù sinh nhieàu hôn vaø thöa hôn, daàn daàn bò tieâu dieät. B. NAÁM BEÄNH FUSARIUM SPP. Ngaøy ñaàu tieân naám beänh chöa tieáp xuùc vôùi naám Trichoderma, ñeán ngaøy thöù 2 thì Trichoderma ñaõ tieáp xuùc vôùi 1/2 naám beänh. T. harzianum phaùt trieån nhanh hôn T. reesei. Ngaøy thöù 4 naám beänh bò bao quanh vaø bò Trichoderma kyù sinh, moïc daàn leân treân. nhöõng ngaøy tieáp theo naám Fusarium bò naám Trichoderma öùc cheá neân nhoû daàn, thöa hôn, tô naám luïi daàn vaø bò kyù sinh nhieàu hôn. So vôùi naám Phytophthora thì Fusarium phaùt trieån chaäm hôn , quaù trình ñoái khaùng dieãn ra theo trình töï sau : ñaàu tieân laø caïnh tranh, Trichoderma seõ caïnh tranh chaát dinh döôõng treân moâi tröôøng thaïch. Tieáp theo laø kyù sinh, Trichoderma seõ xaâm nhaäp vaøo naám beänh, phaùt trieån vaø kyù sinh treân naám beänh vaø cuoái cuøng naám beänh bò tieâu dieät. Trong 2 tröôøng hôïp thì ôû Fusarium, Trichoderma ít phaûi caïnh tranh hôn laø ôû Phytophthora. 3.3.2 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA VAØ NAÁM BEÄNH CAÂY. Baèng phöông phaùp leân men xoáp trong moâi tröôøng coù thaønh phaàn laø caùm vaø traáu, thu nhaän cheá phaåm vaø thöïc hieän thí nghieäm khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá phaåm Trichoderma harzianum, Trichoderma reesei vaø 2 naám beänh Fusarium vaø Phytophthora 3.3.2.1 khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá phaåm T. harzianum Keát quaû thí nghieäm saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa T.harzianum vôùi Fusarium vaø Phytophthora ñöôïc trình baøy ôû hình 3.6, 3.7 vaø baûng 3.2 Hình 3.6: söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. harzianum ñoái vôùi Fusarium Ngaøy nuoâi Ñoái chöùng Thí nghieäm 2 4 6 8 Hình 3.7 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. harzianum ñoái vôùi Phytophthora Ngaøy nuoâi Ñoái chöùng Thí nghieäm 2 4 6 8 Trong thí nghieäm treân naám beänh vaø cheá phaåm Trichoderma harzianum ñöôïc caáy chung trong 1 ñóa petri. Neáu cheá phaåm Trichoderma coù hoaït tính ñoái khaùng vôùi naám beänh thì söï phaùt trieån cuûa naám beänh seõ bò haïn cheá , theå hieän qua ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh. Ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh phaùt trieån trong thôøi gian caáy chung vôùi Trichoderma spp. ñöôïc trình baøy trong baûng 3.2 keát quaû cho thaáy T.harzianum coù khaû naêng ñoái khaùng Fusarium toát hôn, theå hieän qua ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh Fusarium khoâng taêng theâm. 3.3.2.2 khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá phaåm T. reesei Keát quaû thí nghieäm khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa T.reesei vôùi Fusarium vaø Phytophthora ñöôïc trình baøy ôû hình 3.8, 3.9 vaø baûng 3.2 Hình 3.8 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. reesei ñoái vôùi Fusarium Ngaøy nuoâi Ñoái chöùng Thí nghieäm 2 4 6 8 Hình 3.9 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. reesei ñoái vôùi Phytophthora Ngaøy nuoâi Ñoái chöùng Thí nghieäm 2 4 6 8 Baûng 3.2 : ñöôøng kính khuaån laïc naám Fusarium vaø Phytophthora sau khi raéc cheá phaåm Trichoderma harzianum vaø Trichoderma reesei Cheá phaåm Naám Trichoder ma Ngaøy nuoâi ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh ( mm ) Fusarium spp. Phytophthora sp. Ñoái chöùng Thí nghieäm Ñoái chöùng Thí nghieäm Cheá phaåm T. harzianum 2 4 6 8 15 20 25 31 10 10 10 9 10 23 27 30 9 12 12 11 Cheá phaåm T. reesei 2 4 6 8 15 20 25 31 7 10 10 8 10 23 27 30 8 11 12 11 Keát quaû cho thaáy so vôùi ñoái chöùng ( khoâng raéc cheá phaåm Trichoderma spp.) ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh treân ñóa thí nghieäm khoâng taêng, chöùng toû khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá phaåm Trichoderma ñoái vôùi naám beänh ñaït hieäu quaû cao, kìm haõm ñöôïc söï phaùt trieån cuûa naám beänh, daàn daàn tieâu dieät chuùng baèng chaát khaùng sinh vaø enzyme. A. NAÁM BEÄNH FUSARIUM SPP. Ôû ngaøy ñaàu tieân vaø ngaøy thöù 2, naám beänh Fusarium vaø cheá phaåm Trichoderma spp. phaùt trieån chaäm, baøo töû cheá phaåm moïc raûi raùc khaép ñóa thaïch. Sang ngaøy thöù 4, ñaõ thaáy daáu hieäu cuûa söï öùc cheá naám beänh Fusarium bôûi cheá phaåm Trichoderma spp. Naám beänh phaùt trieån chaäm laïi, tô naám co laïi, cheá phaåm thì moïc nhieåu hôn. Nhöõng ngaøy tieáp theo, Fusarium khoâng coøn phaùt trieån nöõa, tô naám luïi daàn, thöa daàn, chæ coøn laïi söï phaùt trieån cuûa cheá phaåm Trichoderma spp. B. NAÁM BEÄNH PHYTOPHTHORA SP. Ngaøy thöù 2, naám beänh moïc phaùt trieån toát nhöng chaäm, baøo töû cheá phaåm Trichoderma spp. cuõng ñaõ moïc tuy hôi chaäm. Ngaøy thöù 4, ñaõ thaáy cheá phaåm öùc cheá naám beänh, laøm naám beänh moïc chaäm laïi, tô naám co laïi, veå phaàn cheá phaåm thì ñaõ moïc raûi raùc khaép ñóa thaïch. Nhöõng ngaøy tieáp theo thì naám beänh Phytophthora sp. Khoâng coøn phaùt trieån nöõa, tô naám luïi daàn, thöa thôùt daàn, teá baøo naám beänh bò phaân huûy daàn, coøn cheá phaåm thì vaãn ñang phaùt trieån. 3. 3.3 PHÖÔNG PHAÙP LEÂN MEN XOÁP Qua quaù trình leân men naám Trichoderma spp. trong moâi tröôøng coù thaønh phaàn laø caùm vaø traáu, ta nhaän thaáy raèng chuûng T.reesei phaùt trieån chaäm hôn T.harzianum khaù nhieàu. Sau 2 ngaøy, naám Trichoderma ñaõ moïc vaø sang ngaøy thöù 5 thì moïc traéng bao phuû khaép nôi. Cheá phaåm Trichoderma daïng boät saûn xuaát baèng phöông phaùp leân men theå raén ñöôïc trình baøy ôû hình 4.0 vaø 4.1. Hình 4.0 : cheá phaåm naám T.reesei Hình 4.1 : cheá phaåm naám T.harzianum kết luận chuûng Trichoderma khaûo saùt ñeàu coù khaû naêng öùc cheá vaø tieâu dieät naám beänh trong thôøi gian ngaén khaû naêng tieâu dieät naám beänh tuøy vaøo caùc chuûng naám beänh : tieâu dieät naám Fusarium thì nhanh choùng vaø hieäu quaû, tieâu dieät Phytophthora chaäm. Chuûng T.harzianum phaùt trieån vaø phaân boá nhieàu hôn chuûng T. reesei ñieàu kieän ngoaïi caûnh ( nhieät ñoä, aùnh saùng… ) cuõng aûnh höôûng toác ñoä dieät naám beänh cuûa caùc chuûng naám Trichoderma spp. Cheá phaåm Trichoderma spp. dieät naám beänh ñaït hieäu quaû trong thôøi gian ngaén. 3.4 keát luaän vaø ñeà nghò 3.4.1 KEÁT LUAÄN Qua nhieàu thí nghieäm vaø caùc keát quaû thu ñöôïc, ta coù theå ruùt ra 1 soá keát luaän nhö sau : Kieåm soaùt sinh hoïc laø bieän phaùp söû duïng naám ñoái khaùng Trichoderma spp. ñeå kieåm soaùt caùc loaøi naám beänh haïi caây troàng. Trichoderma laø loaïi naám ñöôïc öùng duïng kieåm soaùt naám beänh caây troàng nhôø khaû naêng tieát caùc enzyme, chaát khaùng sinh tieâu dieät naám beänh haïi caây troàng Leân men theå raén thu baøo töû Trichoderma höùa heïn laø phöông phaùp saûn xuaát cheá phaåm tröø naám beänh quy moâ lôùn 3.4.2 ÑEÀ NGHÒ Nghieân cöùu vaø thöû nghieäm nhieàu chuûng naám Trichoderma vôùi nhieàu loaïi naám beänh khaùc. Khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng vaø caùc hoaït tính cuûa Trichoderma theo caùc ñieàu kieän ngoaïi caûnh khaùc ñeå Trichoderma coù phoå hoaït ñoäng vaø phaùt trieån roäng hôn. Aùp duïng söï öùc cheá vaø ñoái khaùng naøy treân nhieàu loaïi caây troàng khaùc nhau ñeå khaûo saùt hieäu quaû thöïc teá. Tieán haønh keát hôïp giöõa cheá phaåm Trichoderma vôùi caùc chaát dinh döôõng, phaân boùn ñeå taïo ra saûn phaåm ña chöùc naêng giuùp cho söï phaùt trieån vaø taêng tröôûng cuûa caây troàng. Trieån khai quy trình leân men theå raén saûn xuaát baøo töû Trichoderma TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Nguyeãn Maïnh Chính, Mai Thaønh Phuïng, 2008. Coû daïi trong ruoäng luùa vaø bieän phaùp phoøng tröø. NXB Noâng nghieäp, Haø Noäi. GS.TS. Traàn Vaên Maõo, TS. Nguyeãn Theá Nhaõ, 2008. Phoøng tröø saâu beänh haøi caây caûnh. NXB Noâng nghieäp Haø Noäi. Nguyeãn Danh Ñaøn, 2008. Hoûi ñaùp veà phoøng tröø dòch haïi caây aên traùi, NXB toång hôïp, TP.HCM. Nguyeãn Danh Vaøn, 2008. Hoûi ñaùp veà phoøng tröø dòch haïi caây rau maøu, NXB toång hôïp, TP.HCM. TS. Nguyeãn Vaên Tuaát, PGS. TS. Leâ Vaên Thuyeát, 2001. Saûn xuaát, cheá bieán, söû duïng thuoác Baûo Veä Thöïc Vaät Thaûo moäc vaø Sinh hoïc, NXB Noâng nghieäp Haø Noäi. Döông Thò Höõu Phöôùc, 2008. nghieân cöùu öùng duïng 2 chuûng Trichoderma harzianum vaø Trichoderma viride duøng phoøng choáng naám beänh haïi caây troàng, khoùa luaän cöû nhaân khoa hoïc, ngaønh Sinh Hoïc, Ñaïi hoïc Môû TP.HCM Traàn Thò Thanh Tuyeàn, 2004. Khaûo saùt quaù trình ñoái khaùng naám gaây beänh caây cuûa cuûa naám moác Trichoderma harzianum, khoùa luaän cöû nhaân khoa hoïc, ngaønh sinh hoïc, Ñaïi hoïc Khoa Hoïc Töï Nhieân TP.HCM. TS.Nguyeãn Vaên Vieân, TS.Ñoã Taán Duõng, 2008. beänh haïi caø chua do naám, vi khuaån vaø bieän phaùp phoøng choáng, NXB Noâng nghieäp Haø Noäi. Nguyeãn Ngoïc Tuù, Nguyeãn Thò Cöûu Höông Giang, 1997. Baûo veä caây troàng baèng caùc cheá phaåm töø vi naám, NXB noâng nghieäp Haø Noäi. GS.TS. Tröông Thanh Giaûn, 1998. Coâng ngheä Sinh Hoïc trong Baûo veä Thöïc vaät, TP.HCM.