Đề tài Quản lý tài chính tại các công ty cổ phần Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế

-1 - MUÏC LUÏC Trang MÔÛ ÑAÀU................................................................................................................1 CHÖÔNG 1: QUAÛN LYÙ TAØI CHÍNH TRONG CAÙC COÂNG TY COÅ PHAÀN THEO THOÂNG LEÄ QUOÁC TEÁ.....................................................................................................3 1.1 Caùc quyeát ñònh trong quaûn trò taøi chính .......................................................4 1.1.1 Quyeát ñònh ñaàu tö.....................................................................................4 1.1.2 Quyeát ñònh taøi trôï .....................................................................................5 1.1.3 Quyeát ñònh chi traû coå töùc..........................................................................6 1.2 Phöông thöùc huy ñoäng voán .............................................................................7 1.2.1 Nguoàn voán taøi trôï cho coâng ty..................................................................7 1.2.2 Caáu truùc voán vaø chi phí söû duïng voán .......................................................8 1.3 Caùc vaán ñeà ñaïi dieän.......................................................................................12 1.3.1 Vaán ñeà ngöôøi chuû - ngöôøi ñaïi dieän ........................................................12 1.3.2 Chi phí ñaïi dieän......................................................................................14 1.3.3 Giaûi phaùp cho vaán ñeà ñaïi dieän...............................................................15 Keát luaän chöông 1.................................................................................................17 CHÖÔNG 2: QUAÛN LYÙ TAØI CHÍNH TAÏI CAÙC COÂNG TY COÅ PHAÀN VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA........................................................................18 2.1 Tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty coå phaàn trong thôøi gian qua..........18 2.2 Phaân tích vaø hoaïch ñònh caáu truùc taøi chính................................................22 2.2.1 Phaân tích caáu truùc voán............................................................................22 2.2.2 Thöïc traïng huy ñoäng voán cuûa caùc coâng ty coå phaàn ...............................28 2.2.3 Phaân tích hieäu quaû söû duïng voán.............................................................29 2.3 Chính saùch phaân chia coå töùc ........................................................................33 2.3.1 Tình hình chi traû coå töùc ..........................................................................33 2.3.2 Nhaän xeùt chính saùch coå töùc cuûa caùc coâng ty coå phaàn trong thôøi gian qua ............................................................................................37 Keát luaän chöông 2.................................................................................................39 -2 - CHÖÔNG 3: QUAÛN LYÙ TAØI CHÍNH TAÏI CAÙC COÂNG TY COÅ PHAÀN VIEÄT NAM PHUØ HÔÏP VÔÙI THOÂNG LEÄ QUOÁC TEÁ ....................................................40 3.1 Vaán ñeà huy ñoäng voán ....................................................................................40 3.1.1 Toái öu hoaù hoaït ñoäng huy ñoäng voán ......................................................40 3.1.2 Caùc phöông thöùc taøi trôï voán...................................................................45 3.2 Xaây döïng chính saùch phaân chia coå töùc cho caùc coâng ty coå phaàn trong quaù trình hoäi nhaäp........................................................................................................51 3.2.1 Quan ñieåm xaây döïng chính saùch coå töùc .................................................51 3.2.2 Xaây döïng chính saùch coå töùc phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa coâng ty...............................................................................................................52 3.2.3 Xaây döïng chính saùch coå töùc phuø hôïp vôùi tình hình thò tröôøng hieän nay ...........................................................................................54 3.3 Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn .................57 3.3.1 Nguoàn nhaân löïc........................................................................................57 3.3.1.1 Thöïc traïng.......................................................................................57 3.3.1.2 Giaûi phaùp.........................................................................................58 3.3.2 Toå chöùc hoaït ñoäng quaûn trò taøi chính .......................................................59 3.3.2.1 Nhaän thöùc roõ vai troø cuûa quaûn trò taøi chính .....................................59 3.3.2.2 Toå chöùc heä thoáng quaûn lyù, naâng cao vai troø cuûa nhaø quaûn trò taøi chính ...............................................................................................61 3.3.2.3 Hoaøn thieän coâng taùc döï toaùn, hoaïch ñònh taøi chính ........................63 Keát luaän chöông 3.................................................................................................64 KEÁT LUAÄN ..........................................................................................................65 Taøi lieäu tham khaûo Phuï luïc -3 - Môû ñaàu 1. Tính thieát thöïc cuûa luaän vaên Quaûn trò taøi chính laø moät yeáu toá khoâng theå thieáu trong quaù trình hoaït ñoäng vaø phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp. Tình hình taøi chính doanh nghieäp laønh maïnh seõ giuùp cho hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp dieãn ra moät caùch nhòp nhaøng, ñoàng boä, ñaït hieäu quaû cao. Söï laønh maïnh ñoù coù ñöôïc hay khoâng phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo khaû naêng quaûn trò taøi chính cuûa doanh nghieäp. Vieäc quaûn lyù taøi chính khoâng coù hieäu quaû laø nguyeân nhaân lôùn nhaát daãn ñeán söï thaát baïi cuûa caùc doanh nghieäp, baát keå doanh nghieäp vöøa vaø nhoû hay caùc taäp ñoaøn coâng ty lôùn. Trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, vieäc gia nhaäp WTO seõ taïo ra nhieàu cô hoäi nhöng cuõng khoâng ít thaùch thöùc cho caùc doanh nghieäp nhö söùc eùp caïnh tranh veà voán, coâng ngheä, saûn phaåm… Ñeå coù theå giaønh ñöôïc vò theá trong caïnh tranh, doanh nghieäp phaûi nhanh choùng naém baét coâng ngheä hieän ñaïi, thu huùt vaø söû duïng hieäu quaû nguoàn voán … Ngoaøi ra, phaûi taêng cöôøng coâng taùc quaûn trò ñeå naâng cao hieäu quaû quaûn lyù, giaûm thieåu ruûi ro, cuûng coá loøng tin cuûa caùc beân coù lôïi ích lieân quan vaø taêng giaù trò cuûa coå ñoâng. Ñaëc bieät, quaûn lyù taøi chính laø moät vaán ñeà thieát yeáu caùc doanh nghieäp raát caàn phaûi quan taâm vaø chuù troïng. Vaø nay, khi Vieät Nam ñaõ chính thöùc gia nhaäp WTO (vaøo ngaøy 07/11/2006) thì vieäc hoaøn thieän coâng taùc quaûn lyù taøi chính theo xu höôùng môùi, moâ hình môùi laø moät yeâu caàu caáp baùch. Khi neàn kinh teá ñaõ phaùt trieån, caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng trong ñieàu kieän môùi thì coâng taùc quaûn lyù taøi chính cuõng phaûi hoaøn thieän, thay ñoåi cho phuø hôïp vôùi tình hình môùi. Caùc doanh nghieäp caàn vaän duïng caùc lyù thuyeát quaûn trò hieän ñaïi vaøo thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, ñaëc bieät laø -4 - caùc lyù thuyeát quaûn trò taøi chính caàn ñöôïc trang bò, aùp duïng moät caùch phoå bieán vaø hieäu quaû hôn trong thôøi gian tôùi. Xuaát phaùt töø nhöõng yeâu caàu khaùch quan nhö vaäy, taùc giaû vaän duïng nhöõng lyù luaän cuûa quaûn trò taøi chính vaøo thöïc tieãn ñeå thöïc hieän ñeà taøi “Quaûn lyù taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá”. 2. Muïc ñích cuûa luaän vaên Luaän vaên döïa treân neàn taûng kieán thöùc veà taøi chính doanh nghieäp ñaõ ñöôïc ñaøo taïo ôû baäc cao hoïc ñeå ñi vaøo tìm hieåu thöïc traïng quản lý taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam trong thôøi gian qua, nhaèm tìm ra nhöõng öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm coøn toàn taïi trong quaûn lyù taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn, giuùp caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam quaûn lyù taøi chính phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. 3. Phöông phaùp nghieân cöùu Luaän vaên döïa treân phöông phaùp heä thoáng, toång hôïp, phaân tích, so saùnh, thoáng keâ… ñeå heä thoáng hoaù lyù luaän, neâu leân caùc noäi dung chuû yeáu vaø quan troïng cuûa coâng taùc quaûn lyù taøi chính hieän ñaïi vaø khoa hoïc taïi caùc coâng ty coå phaàn. Töø ñoù öùng duïng vaøo thöïc tieãn taïi caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam, giuùp hoï vöõng vaøng khi böôùc vaøo hoäi nhaäp. 4. Boá cuïc cuûa luaän vaên: Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên bao goàm: - Chöông 1: Quaûn lyù taøi chính trong caùc coâng ty coå phaàn theo thoâng leä quoác teá. - Chöông 2: Quaûn lyù taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam trong thôøi gian qua. - Chöông 3: Quaûn lyù taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. -5 - CHÖÔNG 1 QUAÛN LYÙ TAØI CHÍNH TRONG CAÙC COÂNG TY COÅ PHAÀN THEO THOÂNG LEÄ QUOÁC TEÁ Hoaït ñoäng quaûn trò taøi chính ñöôïc hoaøn thieän daàn theo nhu caàu phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng kinh doanh sao cho phuø hôïp vôùi trình ñoä toå chöùc saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Vaøo buoåi ban ñaàu cuûa hoaït ñoäng quaûn lyù doanh nghieäp, Giaùm ñoác kinh doanh döï kieán doanh soá baùn haøng vaø Giaùm ñoác taøi chính ñôn giaûn chæ laø tìm ñuû voán ñeå xaây döïng nhaø maùy, mua caùc trang thieát bò… Tình traïng nhö vaäy hieän nay khoâng coøn toàn taïi phoå bieán trong haàu heát caùc coâng ty coå phaàn ôû caùc nöôùc phaùt trieån theo kinh teá thò tröôøng. Beân caïnh vieäc tìm kieám nguoàn voán ñeå taøi trôï cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, quaûn trò taøi chính ngaøy nay coøn bao quaùt raát nhieàu vaán ñeà coù tính soáng coøn cuûa doanh nghieäp nhö duy trì khaû naêng thanh toaùn vaø vò theá taøi chính cuûa doanh nghieäp treân thöông tröôøng. Taàm quan troïng ngaøy caøng taêng cuûa thò tröôøng toaøn caàu ñoái vôùi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñaõ laøm naûy sinh caùc lyù thuyeát quaûn trò taøi chính hieän ñaïi vaø laøm gia taêng tính phöùc taïp cuõng nhö taàm quan troïng cuûa hoaït ñoäng quaûn trò taøi chính trong doanh nghieäp, ñaëc bieät trong coâng ty coå phaàn. Quaûn trò coù nhieàu kieåu vaø noù taïo neân trình ñoä quaûn trò. Thoaït ñaàu moïi doanh nghieäp ñeàu ñöôïc chuû nhaân quaûn trò theo kieåu thuaän tieän. Coâng vieäc vaø caùc boä phaän trong doanh nghieäp do moät mình chuû nhaân saép xeáp, theo taøi thieân phuù vaø theo nhö hoï thaáy thuaän tieän. Caùch naøy phuø hôïp vaø höõu hieäu cho caùc doanh nghieäp nhoû, vaøi ba chuïc ngöôøi. Khi doanh nghieäp leân ñeán caû traêm ngöôøi thì kieåu thuaän tieän khoâng coøn höõu hieäu, phaûi chuyeån sang kieåu quaûn trò theo khoa hoïc. Caùch quaûn trò naøy ñaõ hôïp lyù hoùa toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, caùc -6 - coâng vieäc ñöôïc saép xeáp hôïp lyù, ñöôïc moïi ngöôøi keå caû chuû phaûi laøm theo nhöõng thuû tuïc nhaát ñònh. Ta goïi kieåu quaûn trò naøy laø tieân tieán. Keå töø sau naêm 2000, khi thöông mai ñieän töû phaùt trieån, thì quaûn trò tieân tieán ñöôïc naâng cao theâm moät böôùc nöõa, ñoù chính laø trình ñoä quaûn trò hieän ñaïi cuûa theá kyû 21. Nhö vaäy, tuøy thuoäc vaøo quy moâ, trình ñoä toå chöùc cuûa coâng ty, vaøo ñaëc ñieåm cuûa neàn kinh teá… maø coù kieåu quaûn trò taøi chính thích hôïp. Thuaät ngöõ thoâng leä quoác teá trong phaïm vi baøi vieát naøy muoán ñeà caäp ñeán caùch quaûn lyù taøi chính theo kieåu hieän ñaïi vaø khoa hoïc nhö phaàn trình baøy ôû treân maø caùc coâng ty ña quoác gia ñaõ thöïc hieän thaønh coâng hay ñöôïc tìm thaáy trong caùc taøi lieäu giaûng daïy veà quaûn trò taøi chính doanh nghieäp. 1.1 Caùc quyeát ñònh trong quaûn trò taøi chính Quaûn trò taøi chính trong coâng ty coå phaàn laø moät quaù trình quaûn lyù trong ñoù nhaø quaûn trò taøi chính xöû lyù caùc thoâng tin lieân quan ñeán moâi tröôøng taøi chính vaø moâi tröôøng noäi boä cuûa coâng ty, giaûi quyeát moät caùch ñuùng ñaén caùc moái quan heä taøi chính phaùt sinh trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, ñöa ra caùc quyeát ñònh taøi chính nhaèm toái ña hoaù giaù trò coâng ty. Giaù trò cuûa moät doanh nghieäp chòu aûnh höôûng cuûa ba loaïi quyeát ñònh taøi chính: Quyeát ñònh ñaàu tö, Quyeát ñònh taøi trôï vaø Quyeát ñònh chi traû coå töùc. Caùc quyeát ñònh taøi chính naøy coù aûnh höôûng ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. 1.1.1 Quyeát ñònh ñaàu tö Ñaây laø quyeát ñònh quan troïng nhaát trong ba quyeát ñònh cuûa quaûn trò taøi chính vì noù taïo ra giaù trò cho doanh nghieäp. Quyeát ñònh ñaàu tö chuû yeáu traû lôøi caùc caâu hoûi: Ñaàu tö vaøo ñaâu, Caùi gì? Ñaàu tö khi naøo laø thích hôïp? Vaø quy moâ ñaàu tö ra sao? Quyeát ñònh ñaàu tö bao goàm nhöõng quyeát ñònh nhö sau: -7 - - Doanh nghieäp caàn nhöõng loaïi taøi saûn naøo phuïc vuï cho saûn xuaát kinh doanh? - Moái quan heä giöõa taøi saûn löu ñoäng vaø taøi saûn coá ñònh neân nhö theá naøo? - Doanh nghieäp caàn ñaàu tö bao nhieâu vaøo taøi saûn löu ñoäng? Bao nhieâu vaøo taøi saûn coá ñònh? Chi tieát hôn, doanh nghieäp caàn ñaàu tö bao nhieâu vaøo haøng toàn kho, bao nhieâu tieàn maët caàn coù trong hoaït ñoäng kinh doanh haøng ngaøy? Chính saùch baùn chòu ra sao? Neân mua saém nhöõng loaïi taøi saûn coá ñònh naøo? 1.1.2 Quyeát ñònh taøi trôï Quyeát ñònh taøi trôï gaén lieàn vôùi vieäc quyeát ñònh neân löïa choïn loaïi nguoàn voán naøo taøi trôï cho vieäc mua saém taøi saûn, neân söû duïng voán chuû sôû höõu hay voán vay, neân duøng voán ngaén haïn hay voán daøi haïn, neân keát hôïp caùc nguoàn taøi trôï nhö theá naøo ñeå chi phí söû duïng voán cuûa coâng ty laø thaáp nhaát. Quyeát ñònh taøi trôï xem xeùt moái quan heä giöõa lôïi nhuaän ñeå laïi taùi ñaàu tö vaø lôïi nhuaän ñöôïc phaân chia cho coå ñoâng döôùi hình thöùc coå töùc. Ngoaøi ra, trong quyeát ñònh taøi trôï coøn phaûi quyeát ñònh chính xaùc huy ñoäng caùc nguoàn voán ôû ñaâu vaø laøm theá naøo ñeå huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn taøi trôï: voán vay ngaén haïn vaø daøi haïn, huy ñoäng voán baèng caùch phaùt haønh caùc coâng cuï nôï, keâu goïi theâm voán töø coå ñoâng… Cuï theå, coù caùc quyeát ñònh taøi trôï nhö sau: - Quyeát ñònh huy ñoäng nguoàn voán ngaén haïn: vay ngaén haïn hay laø söû duïng tín duïng thöông maïi hay vay ngaén haïn ngaân haøng. - Quyeát ñònh huy ñoäng nguoàn voán daøi haïn: vay ngaân haøng hay phaùt haønh traùi phieáu coâng ty, söû duïng voán coå phaàn phoå thoâng hay laø voán coå phaàn öu ñaõi hay söû duïng nôï. - Quyeát ñònh caáu truùc voán: söû duïng nôï hay voán chuû sôû höõu. - Quyeát ñònh vay ñeå mua hay thueâ taøi saûn. -8 - 1.1.3 Quyeát ñònh chi traû coå töùc Keát hôïp caû hai quyeát ñònh ñaàu tö vaø taøi trôï laø quyeát ñònh veà chính saùch coå töùc. Ñoái vôùi baát kyø coâng ty, möùc lôïi nhuaän giöõ laïi seõ aûnh höôûng lôùn ñeán coå töùc chia cho coå ñoâng. Tyû leä chi traû coå töùc seõ quyeát ñònh möùc lôïi nhuaän ñeå laïi taùi ñaàu tö, vì vaäy nhaø quaûn trò taøi chính phaûi caân nhaéc giöõa lôïi ích cuûa vieäc chia coå töùc vôùi lôïi ích cuûa vieäc giöõ laïi lôïi nhuaän. Giaù trò ñaït ñöôïc töø coå töùc chi traû cho coå ñoâng phaûi caân xöùng vôùi chi phí cô hoäi cuûa vieäc maát ñi lôïi nhuaän giöõ laïi nhö laø moät phöông tieän taøi trôï töø voán chuû sôû höõu. Coù theå lieät keâ moät soá caùc quyeát ñònh chính saùch coå töùc nhö sau: - Quyeát ñònh chi coå töùc bao nhieâu phaàn traêm töø lôïi nhuaän? neân giöõ oån ñònh hay laø thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo lôïi nhuaän vaø caùc cô hoäi ñaàu tö cuûa coâng ty? - Quyeát ñònh vieäc phaân phoái lôïi nhuaän cho coå ñoâng neân ñöôïc thöïc hieän baèng caùch chia coå töùc baèng tieàn maët hay baèng coå phieáu. - Quyeát ñònh xem coâng ty neân theo ñuoåi moät chính saùch coå töùc nhö theá naøo vaø lieäu chính saùch coå töùc coù taùc ñoäng gì ñeán giaù trò coâng ty hay giaù coå phieáu treân thò tröôøng hay khoâng. - Quyeát ñònh löïa choïn nguoàn voán chuû sôû höõu naøo ñeå taêng voán ñaàu tö cho caùc cô hoäi ñaày trieån voïng: lôïi nhuaän giöõ laïi, hay tieáp tuïc traû coå töùc ôû möùc ñoä cao vaø phaùt haønh coå phieáu môùi. Nhaø quaûn trò taøi chính caàn caân nhaéc nhöõng yeáu toá sau ñaây tröôùc khi ñöa ra caùc quyeát ñònh lieân quan ñeán chính saùch coå töùc: - Möùc ñoä quan taâm maø caùc coå ñoâng daønh cho thu nhaäp töø coå töùc ra sao? - Lieäu thu nhaäp töø coå töùc trong töông lai coù ruûi ro hôn thu nhaäp töø coå töùc cuûa ngaøy hoâm nay khoâng? -9 - - Moät thò tröôøng khoâng hoaøn haûo coù phaûi laø nhaân toá quan troïng khieán cho caùc coâng ty löïa choïn chính saùch coå töùc nhaèm thoaû maõn moái quan taâm cuûa moät nhoùm khaùch haøng cuï theå rieâng bieät khoâng? - Chính saùch thueá aûnh höôûng tôùi chính saùch coå töùc ra sao? - Lieäu caùc nhaø ñaàu tö coù suy dieãn chính saùch coå töùc cuûa coâng ty nhö laø moät thoâng ñieäp veà söï phoàn vinh cuûa coâng ty trong töông lai khoâng? 1.2 Phöông thöùc huy ñoäng voán 1.2.1 Nguoàn voán taøi trôï cho coâng ty Voán luoân laø yeáu toá quan troïng trong kinh doanh. Neáu coù yù töôûng kinh doanh hay nhöng khoâng coù voán, cuõng raát khoù bieán yù töôûng kinh doanh thaønh hieän thöïc. Do vaäy, vieäc huy ñoäng voán töø nhieàu nguoàn khaùc nhau seõ raát caàn thieát neáu muoán thaønh coâng treân thöông tröôøng. Ñeå taøi trôï cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, caùc coâng ty coå phaàn coù theå huy ñoäng voán töø nhöõng nguoàn sau: Nguoàn töø chính phuû Phaùt haønh coå phieáu môùi Phaùt haønh traùi phieáu Thò tröôøng voán Nguoàn voán Vay ngaân haøng Lôïi nhuaän ñeå laïi Thò tröôøng taøi chính vaø tieàn teä quoác teá Quyõ ñaàu tö Coâng ty taøi chính -10 - - Nguoàn voán töï boå sung: khoaûn lôïi nhuaän giöõ laïi sau khi coâng ty ñaõ thöïc hieän chính saùch phaân phoái coå töùc. Maët khaùc, coâng ty coøn söû duïng toaøn boä soá khaáu hao ñeå taùi ñaàu tö taøi saûn coá ñònh. - Nguoàn voán lieân doanh lieân keát: laø nguoàn voán maø coâng ty coù ñöôïc thoâng qua hình thöùc hôïp taùc kinh doanh hoaëc lieân keát vôùi caùc toå chöùc vaø caù nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc. - Huy ñoäng voán treân thò tröôøng voán, thò tröôøng taøi chính vaø tieàn teä quoác teá: caùc coâng ty coå phaàn coù caùc nguoàn taøi trôï sau: ™ Nguoàn taøi trôï beân ngoaøi: phaùt haønh coå phieáu taêng voán ñieàu leä vaø thaëng dö voán. Ngoaøi ra, thöïc hieän vay nôï cuûa caùc traùi chuû thoâng qua phaùt haønh traùi phieáu. ™ Nguoàn taøi trôï beân trong: khoaûn thaëng dö voán coå phaàn ñöôïc hình thaønh do cheânh leäch giaù khi coâng ty coå phaàn mua baùn coå phieáu quyõ. - Huy ñoäng voán töø caùc toå chöùc taøi chính trung gian: ngaân haøng thöông maïi, caùc Quyõ ñaàu tö, coâng ty taøi chính. - Ngoaøi nhöõng nguoàn voán treân, coâng ty coù theå huy ñoäng voán töø nhöõng nguoàn khaùc nhö: mua traû chaäm caùc loaïi maùy moùc thieát bò, thueâ taøi chính, caùc khoaûn chieám duïng töø caùc khoaûn phaûi thanh toaùn nhö thueá, nhaø cung caáp… 1.2.2 Caáu truùc voán vaø chi phí söû duïng voán Trong coâng ty coå phaàn, caáu truùc voán phaûn aùnh vò theá, quy moâ, uy tín cuûa coâng ty coå phaàn treân thò tröôøng. Moät caáu truùc voán meàm deûo, linh hoaït seõ ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu khaùc nhau cuûa caùc nhaø ñaàu tö, ñaùp öùng ñöôïc caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty coå phaàn. -11 - Caáu truùc voán laø söï keát hôïp cuûa nôï ngaén haïn, nôï daøi haïn, coå phaàn öu ñaõi vaø voán coå phaàn thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå taøi trôï cho quyeát ñònh ñaàu tö cuûa coâng ty. Caáu truùc voán toái öu xaûy ra ôû ñieåm maø taïi ñoù toái thieåu hoaù chi phí söû duïng voán, toái thieåu hoaù ruûi ro vaø toái ña hoaù giaù trò coâng ty. Coù theå coù moät caáu truùc voán toái öu goàm caû nôï vaø voán coå phaàn thöôøng. Caùc yeáu toá khaùc caàn ñöôïc xem xeùt khi thieát laäp moät chính saùch caáu truùc voán: - Caùc tieâu chuaån cuûa ngaønh - Yeâu caàu cuûa nhaø cho vay - Quaûn lyù: söï khoâng thích ruûi ro, naém giöõ quyeàn kieåm soaùt coâng ty… Chi phí söû duïng voán laø caùi giaù maø doanh nghieäp phaûi traû cho vieäc söû duïng nguoàn taøi trôï, ñoù laø nôï vay, coå phaàn öu ñaõi, thu nhaäp giöõ laïi, coå phaàn thöôøng vaø doanh nghieäp söû duïng nhöõng nguoàn taøi trôï naøy ñeå taøi trôï cho caùc döï aùn ñaàu tö môùi. Chi phí söû duïng voán vay Chi phí söû duïng voán vay laø chi phí traû laõi vay cho ngaân haøng hoaëc ngöôøi cho vay. Trong chi phí söû duïng voán vay goàm coù: - Chi phí söû duïng voán vay ngaén haïn (tröôøng hôïp tính theo laõi keùp): rd = (1 + r )m - 1 m Trong ñoù: rd: Chi phí söû duïng voán vay r: Laõi suaát tieàn vay (danh nghóa) moät naêm m: Soá kyø tính laõi trong naêm - Chi phí söû duïng voán vay daøi haïn: -12 - V = A1 + A2 + … + An (1 + rd)1 (1 + rd)2 (1 + rd)n Trong ñoù: rd: Chi phí söû duïng voán vay V: Khoaûn nôï vay daøi haïn Ai: Soá tieàn hoaøn traû töøng naêm (laõi vaø moät phaàn voán goác) n: Soá naêm hoaøn traû heát nôï vay vaø laõi - Chi phí söû duïng voán vay sau thueá: trong thöïc teá, chi phí söû duïng voán vay sau thueá ñöôïc giaûm moät khoaûn = rdT so vôùi chi phí söû duïng voán vay tröôùc thueá (ñoái vôùi caùc doanh nghieäp coù söû duïng voán vay, söû duïng ñöôïc yeáu toá naøy coøn goïi laø söû duïng toát “laù chaén thueá”). rd* = rd. (1 – T) Trong ñoù: rd*: Chi phí söû duïng voán vay sau thueá TNDN rd: Chi phí söû duïng voán vay tröôùc thueá TNDN T: thueá suaát thueá TNDN Chi phí söû duïng voán coå phaàn öu ñaõi Chi phí söû duïng voán coå phaàn öu ñaõi ñöôïc xaùc ñònh theo möùc coå töùc chi traû haøng naêm cho caùc coå ñoâng öu ñaõi rp = Dp P’p Trong ñoù: rp: Chi phí söû duïng voán coå phaàn öu ñaõi -13 - Dp: coå töùc coå phaàn öu ñaõi P’p: Doanh thu thuaàn töø vieäc phaùt haønh coå phaàn öu ñaõi. Vôùi P’p = Meänh giaù coå phaàn öu ñaõi (1 - % chi phí phaùt haønh coå phaàn öu ñaõi) Chi phí söû duïng voán coå phaàn thöôøng Chi phí söû duïng voán coå phaàn thöôøng laø tyû suaát sinh lôïi treân moãi coå phaàn do caùc nhaø ñaàu tö treân thò tröôøng voán kyø voïng. Coù hai daïng taøi trôï döôùi daïng coå phaàn thöôøng: (1) thu nhaäp giöõ laïi vaø (2) phaùt haønh môùi coå phaàn thöôøng. Chi phí söû duïng voán lôïi nhuaän giöõ laïi: re re = D1 + g (theo moâ hình ñònh giaù taêng tröôûng ñeàu) P0 re = rf + [ β x (rm – rf)] (theo moâ hình ñònh giaù taøi saûn voán CAPM) Trong ñoù: D1: coå töùc döï kieán vaøo cuoái naêm 1 P0: Giaù coå phaàn thöôøng g: tyû leä taêng tröôûng ñeàu haøng naêm trong coå töùc rf: tyû suaát sinh lôïi phi ruûi ro rm: tyû suaát sinh lôïi thò tröôøng laø tyû suaát sinh lôïi danh muïc thò tröôøng cuûa caùc taøi saûn β: ruûi ro heä thoáng cuûa coâng ty Chi phí söû duïng töø phaùt haønh môùi coå phaàn thöôøng: rne rne = D1 + g P’0 Trong ñoù: P’0: laø doanh thu phaùt haønh thuaàn -14 - Chi phí söû duïng voán bình quaân (WACC: Weighted Average Cost of Capital) Chi phí söû duïng voán bình quaân phuï thuoäc vaøo hai nhaân toá, ñoù laø tyû troïng cuûa töøng nguoàn voán vaø chi phí söû duïng voán cuûa töøng nguoàn töông öùng. Chi phí söû duïng voán bình quaân ñöôïc söû duïng ñeå tính cô caáu voán toái öu cuûa doanh nghieäp. - Chi phí söû duïng voán vay tröôùc thueá thu nhaäp doanh nghieäp: WACC = Wd.rd + Wp.rp + We.re - Chi phí söû duïng voán vay sau thueá thu nhaäp doanh nghieäp: WACC = Wd.rd(1 - T) + Wp.rp + We.re Trong ñoù: WACC: Chi phí söû duïng voán bình quaân Wd: Tyû troïng nguoàn voán vay Wp: Tyû troïng nguoàn voán coå phaàn öu ñaõi We: Tyû troïng nguoàn voán coå phaàn thöôøng (hoaëc voán chuû sôû höõu) rd: Chi phí söû duïng voán vay tröôùc thueá TNDN rp: Chi phí söû duïng voán coå phaàn öu ñaõi re: Chi phí söû duïng voán coå phaàn thöôøng (hoaëc voán chuû sôû höõu) T: Thueá suaát thueá TNDN 1.3 Caùc vaán ñeà ñaïi dieän (Agency Problems) 1.3.1 Vaán ñeà ngöôøi chuû – ngöôøi ñaïi dieän Trong coâng ty coå phaàn coù söï phaân ñònh giöõa quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù, coù söï taùch rôøi giöõa chuû sôû höõu vaø ngöôøi ñieàu haønh hoaït ñoäng coâng ty. Noù cho pheùp chia nhoû quyeàn sôû höõu theo nhöõng phaàn goùp voán baèng nhau vaø töø ñoù söï -15 - chuyeån nhöôïng thay ñoåi quyeàn sôû höõu seõ khoâng gaây phieàn phöùc ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Vaø ñieàu naøy cuõng cho pheùp coâng ty thueâ nhöõng nhaø quaûn lyù chuyeân nghieäp ñeå ñieàu haønh coâng ty cuûa mình theo höôùng hieäu quaû nhaát nhöng vaãn ñaûm baûo muïc tieâu ban ñaàu cuûa caùc chuû sôû höõu. Beân caïnh nhöõng thuaän lôïi cuûa vieäc taùch rôøi naøy mang laïi, coù nhöõng vaán ñeà phaùt sinh khi muïc tieâu cuûa caùc chuû sôû höõu vaø muïc tieâu cuûa caùc nhaø quaûn lyù khaùc nhau. Trong thöïc teá, khoâng bao giôø coù söï ñoàng nhaát tuyeät ñoái trong muïc tieâu giöõa ngöôøi chuû vaø ngöôøi ñaïi dieän trong quaù trình hoaït ñoäng. Ñieàu naøy laøm phaùt sinh nhöõng maâu thuaãn lôïi ích giöõa chuû sôû höõu vaø nhaø quaûn lyù, ñaõ taïo neân nhöõng vaán ñeà veà ngöôøi chuû - ngöôøi ñaïi dieän (agency problems). Caùc coå ñoâng laø ngöôøi chuû coøn caùc nhaø quaûn lyù chuyeân nghieäp laø ngöôøi ñaïi dieän cho hoï. Nhöõng ngöôøi quaûn lyù coâng ty ñöôïc yeâu caàu ñaët lôïi ích cuûa coâng ty cao hôn lôïi ích cuûa chính hoï vaø hai lôïi ích naøy coù theå khoâng gaëp nhau, vaø khi lôïi ích cuûa ngöôøi quaûn lyù ñöôïc ñaët leân treân, lôïi ích thöïc söï cuûa coâng ty seõ bò ñe doïa. Cuï theå, caùc coå ñoâng seõ yeâu caàu caùc nhaø quaûn lyù laøm sao ñeå gia taêng giaù trò cuûa coâng ty nhöng caùc nhaø quaûn lyù coù theå töï ruùt lui khoûi nhöõng coâng vieäc naëng nhoïc naøy hoaëc coù theå thu veùn cho caù nhaân ñeå laøm giaøu. Maâu thuaãn veà quyeàn lôïi giöõa coå ñoâng vaø ngöôøi quaûn lyù khoâng naûy sinh khi moät ngöôøi naém giöõ 100% coå phaàn, bôûi neáu laøm ñieàu gì ñoù sai traùi, anh ta seõ laøm moät vieäc coù haïi cho chính mình, vaø do ñoù treân thöïc teá raát hieám khi ñieàu naøy xaûy ra. Vì vaäy, maâu thuaãn treân naûy sinh vaø toàn taïi khi maø tyû leä voán coå phaàn ñöôïc sôû höõu bôûi caùc nhaø quaûn lyù coâng ty döôùi 100% trong caùc tröôøng hôïp sau: - Nhaø quaûn lyù sôû höõu moät tyû leä nhoû coå phaàn, hoï coù theå khoâng laøm vieäc heát mình vì lôïi ích cuûa coå ñoâng bôûi vì chæ moät phaàn nhoû löôïng thu nhaäp kieám ñöôïc töø coå phaàn trôû thaønh cuûa caûi cuûa hoï. Hoï coù theå muoán coù löông vaø -16 - boång loäc cao bôûi vì phaàn lôùn chi phí naøy seõ do coå ñoâng beân ngoaøi gaùnh chòu. - Trong coâng ty coå phaàn khi maø quyeàn sôû höõu phaân taùn roäng raõi trong coâng chuùng trong vaø ngoaøi nöôùc thì caùc nhaø quaûn lyù coù quyeàn töï chuû cao vaø hoï coù theå khoâng gaén boù vôùi lôïi ích cuûa coå ñoâng. Caùc coå ñoâng lôùn coù theå kieåm soaùt coâng ty trong khi chæ naém giöõ 51% coå phaàn hay thaäm chí laø ít hôn neáu caùc coå ñoâng khaùc yeân laëng (thöôøng vôùi tröôøng hôïp coâng ty nieâm yeát). Neáu hoï haønh ñoäng ñi ngöôïc laïi lôïi ích cuûa coâng ty, baûn thaân hoï chæ phaûi gaùnh chòu thieät haïi theo tæ leä phaàn traêm naém giöõ. Ñaëc bieät, coøn coù theå xaáu hôn khi ngöôøi ñaïi dieän coå ñoâng khoâng naém giöõ coå phaàn cuûa coâng ty nhöng laïi coù theå höôûng thuï 100% lôïi ích vaø khoâng phaûi chòu baát kyø toån thaát naøo. - Caùc nhaø quaûn lyù khi thaáy ñöôïc tieàm naêng phaùt trieån cuûa coâng ty trong töông lai, muoán giaønh quyeàn kinh doanh coâng ty, hoï coù theå thu xeáp caùc khoaûn vay ñeå mua laïi heát coå phieáu coâng ty, bieán coâng ty coå phaàn coâng coäng thaønh coâng ty coå phaàn noäi boä hay coâng ty tö nhaân thuoäc sôû höõu cuûa moät vaøi caù nhaân trong Ban quaûn lyù. 1.3.2 Chi phí ñaïi dieän Taïi sao chuùng ta coù chi phí ñaïi dieän? Neáu nhaø ñaàu tö beân ngoaøi laø nhöõng ngöôøi am hieåu, laøm theá naøo coâng ty coù theå khieán hoï tin töôûng vaøo nhöõng nhaø quaûn lyù? Laøm theá naøo nhaø quaûn lyù coù theå höùa heïn vôùi caùc nhaø ñaàu tö raèng anh ta seõ toái ña lôïi nhuaän cuûa coâng ty tröôùc tieân chöù khoâng phaûi vì lôïi ích cuûa baûn thaân mình? Laøm theá naøo coâng ty coù theå haáp daãn caùc nhaø ñaàu tö ngay caû trong tröôøng hôïp nhöõng nhaø quaûn lyù coâng ty naém giöõ trong tay ít hôn 100% coå phaàn? Taát caû nhöõng toån thaát veà giaù trò do maâu thuaãn quyeàn lôïi giöõa coå ñoâng vaø nhaø quaûn lyù gaây ra ñöôïc xem nhö laø chi phí ñaïi dieän. Caùc chi phí ñaïi dieän (agency cost) xuaát hieän khi: (1) Caùc nhaø quaûn lyù khoâng coá gaéng thöïc hieän nhieäm -17 - vuï toái ña hoaù giaù trò coâng ty, (2) Caùc coå ñoâng seõ gaùnh chòu phí toån ñeå kieåm soaùt ban quaûn lyù vaø do ñoù aûnh höôûng ñeán coâng vieäc cuûa hoï. Coù ba loaïi chi phí ñaïi dieän phaùt sinh trong vaán ñeà ñaïi dieän, nhaèm khaéc phuïc maâu thuaãn quyeàn lôïi giöõa coå ñoâng vaø nhaø quaûn lyù, qua ñoù höùa heïn vôùi caùc nhaø ñaàu tö raèng vieäc toái ña giaù trò cuûa caùc coå ñoâng seõ töông öùng vôùi vieäc toái ña lôïi ích cuûa caùc nhaø quaûn lyù. Ñoù laø: - Chi phí raøng buoäc (Bonding cost): nhöõng khoaûn chi cho vieäc khuyeán khích, ñaõi ngoä ngöôøi quaûn lyù nhö: caùc khoaûn thöôûng, quyeàn choïn mua coå phieáu coâng ty… - Chi phí kieåm soaùt (monitoring cost): coâng ty phaûi chi traû cho vieäc thueâ kieåm toaùn vieân ñeå thanh tra soå saùch keá toaùn cuûa coâng ty, mua baûo hieåm taøi saûn… - Chi phí khaùc (Residual cost): laø nhöõng khoaûn phí phaùt sinh ngoaøi chi phí raøng buoäc vaø chi phí giaùm saùt. Chaúng haïn nhö chi phí cho vieäc laøm thay coâng vieäc cuûa nhaø quaûn lyù khi hoï laøm vieäc khoâng heát mình hoaëc bò sa thaûi do coù haønh ñoäng ñi ngöôïc laïi vôùi lôïi ích coâng ty. 1.3.3 Giaûi phaùp cho vaán ñeà ñaïi dieän Chöa coù moät giaûi phaùp thöïc söï cho vaán ñeà ñaïi dieän. Baèng caùch naøy hay caùch khaùc ñeå dung hoøa lôïi ích cuûa ngöôøi chuû vaø lôïi ích cuûa ngöôøi ñaïi dieän nhöng söï khaùc bieät vaãn luoân toàn taïi. Tuy nhieân, ñeå khaéc phuïc nhöõng maâu thuaãn quyeàn lôïi giöõa coå ñoâng vaø ngöôøi quaûn lyù, chuû coâng ty neân xem nhaø quaûn lyù nhö laø ngöôøi ñaïi dieän cho coå ñoâng vaø caàn coù söï khích leä sao cho ngöôøi quaûn lyù noã löïc laøm vieäc, ñieàu haønh coâng ty toát hôn. Caùc bieän phaùp coù theå laø: - Caùc vai troø quan troïng cuûa Ban giaùm ñoác (goàm caû nhöõng vò trí ñoäc laäp vaø khoâng tham gia ñieàu haønh) neân do nhöõng ngöôøi sôû höõu phaàn lôùn trong -18 - coâng ty ñaûm nhaän. Ban giaùm ñoác coù quyeàn thueâ vaø sa thaûi caùc vò trí quaûn lyù. Nhaø quaûn lyù seõ bò sa thaûi hay boài thöôøng toån thaát taøi chính khi khoâng hoaøn thaønh caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Vôùi söï hoã trôï cuûa caùc kieåm toaùn vieân, caùc thaønh vieân naøy coù theå vöøa giaùm saùt caùc vò trí quaûn lyù vöøa kieàm cheá caùc coå ñoâng lôùn laïm duïng quyeàn löïc. - Taïo caùc raøng buoäc trong caùc hôïp ñoàng vay nôï giôùi haïn quyeàn löïc cuûa nhaø quaûn lyù. - Beân caïnh vieäc taïo ra cô cheá giaùm saùt vaø kieåm soaùt caàn coù cheá ñoä khuyeán khích ñeå ngöôøi quaûn lyù haønh xöû vì lôïi ích cuûa coå ñoâng nhö: tieàn löông vaø tieàn thöôûng thoaû ñaùng nhö thöôûng phaàn traêm treân möùc vöôït cuûa lôïi nhuaän kieám ñöôïc so vôùi lôïi nhuaän keá hoaïch, thöôûng baèng quyeàn choïn mua coå phieáu coâng ty vôùi giaù öu ñaõi so vôùi möùc giaù baùn coå phieáu treân thò tröôøng taïi thôøi ñieåm mua, coù keá hoaïch ñaõi ngoä ñeå gaén keát ngöôøi quaûn lyù vôùi chuû coâng ty… Khi aáy, muïc tieâu lôïi nhuaän vaø hôn theá nöõa laø giaù coå phieáu ñaõ trôû thaønh ñoäng löïc chính cuûa caùc nhaø quaûn lyù. Ñieàu naøy laøm taêng tinh thaàn doanh nghieäp cuûa caùc nhaø quaûn lyù vaø mang laïi hieäu quaû cho coâng ty vì lôïi ích cuûa coå ñoâng cuõng chính laø lôïi ích cuûa caùc nhaø quaûn lyù. - Cuõng coù laäp luaän cho raèng chi traû coå töùc coù theå laøm giaûm chi phí ñaïi dieän giöõa caùc coå ñoâng vaø ban ñieàu haønh. Vieäc chi traû coå töùc (doøng tieàn chi ra) laøm giaûm soá löôïng lôïi nhuaän giöõ laïi coù saün ñeå taùi ñaàu tö vaø ñoøi hoûi söû duïng nhieàu voán coå phaàn töø beân ngoaøi hôn ñeå taøi trôï taêng tröôûng. Vieäc huy ñoäng voán coå phaàn töø beân ngoaøi (nhö baùn coå phaàn thöôøng) trong caùc thò tröôøng voán laøm cho coâng ty phaûi chòu söï giaùm saùt kyõ löôõng cuûa caùc cô quan ñieàu phoái (SEC – Uûy ban chöùng khoaùn vaø thò tröôøng chaúng haïn) vaø caùc nhaø ñaàu tö töông lai, vieäc naøy ñöôïc coi nhö moät chöùc naêng giaùm saùt thaønh quaû cuûa ban ñieàu haønh. -19 - - Ngoaøi ra, caàn phaûi minh baïch hoaù thoâng tin vaø taïo ra nhöõng aùp löïc kieåm soaùt cuûa thò tröôøng leân caùc coâng ty nhö phaùt haønh coå phieáu ra coâng chuùng vaø nieâm yeát coâng ty treân thò tröôøng chöùng khoaùn trong nöôùc vaø quoác teá. Keát luaän chöông 1 Chöông 1 giôùi thieäu toång quaùt moät soá kieán thöùc caàn thieát veà quaûn lyù taøi chính cuûa caùc caùc hoaït ñoäng taøi chính trong coâng ty coå phaàn laøm cô sôû lyù luaän cho vieäc phaân tích, ñaùnh giaù veà coâng taùc quaûn lyù taøi chính cuûa caùc coâng ty coå phaàn trong caùc chöông tieáp theo. Caùc coâng ty coå phaàn phaûi vaän duïng nhöõng phöông phaùp quaûn trò hieän ñaïi ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuõng nhö phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån. Cuï theå, luaän vaên tìm hieåu saâu veà caùc quyeát ñònh taøi chính, phöông thöùc huy ñoäng voán vaø caáu truùc voán cuûa coâng ty. Qua ñoù, cho thaáy caùc quyeát ñònh taøi chính phaûi vöøa ñaûm baûo laøm taêng giaù trò kinh teá cuûa coâng ty, ñoàng thôøi phaûi chuù yù laøm sao cho thò tröôøng ñaùnh giaù ñuùng ñaén hieäu quaû hoaït ñoäng, trieån voïng phaùt trieån cuûa coâng ty ñeå caùc nhaø ñaàu tö ñaùnh giaù ñuùng giaù trò cuûa coâng ty. -20 - CHÖÔNG 2: QUAÛN LYÙ TAØI CHÍNH TAÏI CAÙC COÂNG TY COÅ PHAÀN VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA Phaïm vi ñeà taøi khaûo saùt keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa 17 coâng ty coå phaàn hoaït ñoäng trong caùc lónh vöïc, ngaønh ngheà khaùc nhau nhö: thöông maïi, haøng tieâu duøng, thöïc phaåm giaûi khaùt, vaän taûi vaø dòch vuï vaän taûi, Daàu vaø khí ñoát, vieãn thoâng, khaùch saïn… Do giôùi haïn veà caùc thoâng tin vaø soá lieäu coù ñöôïc neân ñeà taøi khoâng ñi saâu vaøo nghieân cöùu thöïc traïng vaø phaân tích quyeát ñònh ñaàu tö cuûa caùc coâng ty, ñi saâu vaøo hai quyeát ñònh quan troïng khaùc laø quyeát ñònh taøi trôï vaø quyeát ñònh chi traû coå töùc qua vieäc phaân tích thöïc traïng caáu truùc taøi chính vaø chính saùch chia coå töùc cuûa caùc coâng ty coå phaàn trong thôøi gian qua. 2.1 Tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty coå phaàn trong thôøi gian qua So vôùi theá giôùi caùc coâng ty coå phaàn ôû Vieät Nam ra ñôøi muoän hôn vaø coøn raát non treû, coâng ty coå phaàn ôû Vieät Nam môùi chæ ra ñôøi trong voøng hôn 10 naêm trôû laïi ñaây cuøng vôùi chuû tröông coå phaàn hoùa vaø vieäc ban haønh Luaät coâng ty, sau naøy laø Luaät doanh nghieäp. Vaøo thaùng 7/2000, thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam ra ñôøi ñaõ taïo cô hoäi phaùt trieån cho coâng ty coå phaàn. Trong thôøi gian qua, caùc coâng ty coå phaàn hoaït ñoäng ngaøy caøng lôùn maïnh vaø coù hieäu quaû hôn, nhieàu coâng ty ñang tieáp tuïc môû roäng hoaït ñoäng kinh doanh treân nhieàu lónh vöïc. Theå hieän qua moät soá chæ tieâu sau: Veà tình hình thöïc hieän doanh thu: ngoaïi tröø coâng ty coå phaàn Boâng Baïch tuyeát vaø coâng ty Thuyû saûn soá 4, nhìn chung caùc coâng ty coù möùc taêng doanh thu ñeàu qua haøng naêm. Coù nhöõng coâng ty coù möùc taêng tröôûng cao töø 30-40% cuøng -21 - vôùi xu höôùng phaùt trieån cuûa neàn kinh teá Vieät Nam noùi chung vaø caùc loaïi hình kinh teá trong nhöõng naêm qua. Tình hình lôïi nhuaän ñaït ñöôïc qua caùc naêm cuõng coù taêng tröôûng. Caùc coâng ty ñeàu hoaït ñoäng coù laõi ngoaïi tröø coâng ty Baïch Tuyeát naêm 2004 khoâng hieäu quaû. Rieâng coâng ty Nöôùc giaûi khaùt Saøi Goøn vaø Thuûy saûn soá 4 keát quaû hoaït ñoäng naêm 2004, 2005 lieân tuïc giaûm suùt so vôùi naêm tröôùc. Ñoù laø do caùc coâng ty gaëp khoù khaên trong vieäc caïnh tranh vaø tìm ñaàu ra cho saûn phaåm cuûa mình. - 22 - Ñôn vò tính: Trieäu ñoàng Teân coâng ty 2003 2004 2005 2004/2003 2005/2004 Coâng ty coå phaàn Boâng Baïch Tuyeát 60.844 60.025 56.907 -1,35% -5,19% Coâng ty coå phaàn SXKD vaø XNK Bình Thaïnh 312.925 375.931 404.055 20,13% 7,48% Coâng ty coå phaàn Ñaïi lyù Lieân Hieäp Vaän Chuyeån 569.833 824.439 871.204 44,68% 5,67% Coâng ty coå phaàn Kinh Ñoâ 623.070 718.507 798.751 15,32% 11,17% Coâng ty coå phaàn Xuaát Nhaäp Khaåu Khaùnh Hoäi 169.534 168.754 226.719 -0,46% 34,35% Coâng ty coå phaàn Cô Khí Xaêng Daàu 85.598 102.340 143.429 19,56% 40,15% Coâng ty coå phaàn Vaên hoaù Phöông Nam 122.838 161.585 173.889 31,54% 7,61% Coâng ty coå phaàn Cô Ñieän Laïnh 372.227 363.812 387.357 -2,26% 6,47% Coâng ty coå phaàn Hôïp taùc kinh teá veà Xuaát nhaäp khaåu Savimex 288.205 332.153 345.588 15,25% 4,04% Coâng ty coå phaàn Nhieân lieäu Saøi Goøn 335.155 388.132 515.612 15,81% 32,84% Coâng ty coå phaàn Khaùch saïn Saøi Goøn 10.880 13.653 16.413 25,49% 20,22% Coâng ty coå phaàn Gioáng caây troàng Mieàn Nam 92.593 109.878 127.919 18,67% 16,42% Coâng ty coå phaàn Kho vaän vaø Giao nhaän Ngoaïi thöông Saøi Goøn 118.614 129.003 128.751 8,76% -0,20% Coâng ty coå phaàn Nöôùc giaûi khaùt Saøi Goøn 217.675 267.766 306.451 23,01% 14,45% Coâng ty coå phaàn Thuyû saûn soá 4 97.397 106.639 83.880 9,49% -21,34% Coâng ty coå phaàn Söõa Vieät Nam 3.809.414 4.226.843 5.638.784 10,96% 33,40% Coâng ty coå phaàn Vieãn thoâng VTC 59.977 86.090 112.986 43,54% 31,24% Baûng 2.1: Tình hình thöïc hieän vaø toác ñoä taêng tröôûng Doanh thu (Nguoàn: Baùo caùo taøi chính cuûa caùc coâng ty treân Website: www.ssi.com ) - 23 - Ñôn vò tính: Trieäu ñoàng Teân coâng ty 2003 2004 2005 2004/2003 2005/2004 Coâng ty coå phaàn Boâng Baïch Tuyeát 11.874 -2.122 982 -117,87% 146,28% Coâng ty coå phaàn SXKD vaø XNK Bình Thaïnh 14.496 22.254 20.079 53,52% -9,77% Coâng ty coå phaàn Ñaïi lyù Lieân Hieäp Vaän Chuyeån 101.470 112.712 118.593 11,08% 5,22% Coâng ty coå phaàn Kinh Ñoâ 76.926 81.026 99.175 5,33% 22,40% Coâng ty coå phaàn Xuaát Nhaäp Khaåu Khaùnh Hoäi 7.186 7.739 13.987 7,70% 80,73% Coâng ty coå phaàn Cô Khí Xaêng Daàu 4.470 5.946 5.974 33,02% 0,47% Coâng ty coå phaàn Vaên hoaù Phöông Nam 2.916 3.649 4.261 25,14% 16,77% Coâng ty coå phaàn Cô Ñieän Laïnh 39.021 56.264 67.849 44,19% 20,59% Coâng ty coå phaàn Hôïp taùc kinh teá veà Xuaát nhaäp khaåu Savimex 16.481 18.162 16.193 10,20% -10,84% Coâng ty coå phaàn Nhieân lieäu Saøi Goøn 4.758 6.662 6.672 40,02% 0,15% Coâng ty coå phaàn Khaùch saïn Saøi Goøn 1.939 2.456 2.556 26,66% 4,07% Coâng ty coå phaàn Gioáng caây troàng Mieàn Nam 25.175 28.504 29.375 13,22% 3,06% Coâng ty coå phaàn Kho vaän vaø Giao nhaän Ngoaïi thöông Saøi Goøn 15.511 14.492 17.454 -6,57% 20,44% Coâng ty coå phaàn Nöôùc giaûi khaùt Saøi Goøn 19.088 8.989 5.708 -52,91% -36,50% Coâng ty coå phaàn Thuyû saûn soá 4 4.289 4.247 3.110 -0,98% -26,77% Coâng ty coå phaàn Söõa Vieät Nam 512.466 517.671 605.484 1,02% 16,96% Coâng ty coå phaàn Vieãn thoâng VTC 10.162 11.535 10.496 13,51% -9,01% Baûng 2.2: Tình hình thöïc hieän vaø toác ñoä taêng tröôûng Lôïi nhuaän (Nguoàn: Baùo caùo taøi chính cuûa caùc coâng ty treân Website: www.ssi.com) - 24 - 2.2 Phaân tích vaø hoaïch ñònh caáu truùc taøi chính 2.2.1 Phaân tích caáu truùc voán Nhö ñaõ trình baøy ôû chöông 1, quyeát ñònh taøi trôï laø moät trong nhöõng quyeát ñònh taøi chính quan troïng trong hoaït ñoäng taøi chính cuûa coâng ty. Ñeå traû lôøi cho caùc caâu hoûi trong quyeát ñònh taøi trôï cuõng nhö coù cô sôû cho caùc quyeát ñònh tieáp theo: duøng nôï hay duøng voán chuû sôû höõu, huy ñoäng voán töø ñaâu vaø nhö theá naøo? … Caùc nhaø quaûn trò taøi chính caàn phaûi naém ñöôïc thöïc traïng vaø phaân tích caáu truùc voán cuûa coâng ty mình vaø moät trong nhöõng chæ tieâu taøi chính caàn phaân tích ñoù laø tyû soá ñoøn baãy taøi chính. Tyû soá ñoøn baãy taøi chính ñaùnh giaù möùc ñoä maø moät coâng ty taøi trôï cho hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình baèng voán vay. Caùc nhaø cung caáp tín duïng caên cöù vaøo tyû soá ñoøn baãy taøi chính ñeå aán ñònh möùc laõi suaát cho vay ñoái vôùi coâng ty vì coâng ty caøng coù nhieàu nôï vay, ruûi ro veà maët taøi chính caøng lôùn. Ñoái vôùi coâng ty, tyû soá ñoøn baãy taøi chính seõ giuùp nhaø quaûn trò taøi chính löïa choïn caáu truùc voán hôïp lyù nhaát cho coâng ty mình. Qua tyû soá ñoøn baãy taøi chính nhaø ñaàu tö thaáy ñöôïc ruûi ro veà taøi chính cuûa coâng ty töø ñoù daãn ñeán quyeát ñònh ñaàu tö cuûa mình. Khaûo saùt veà caáu truùc voán naêm 2003, 2004 vaø 2005 cuûa moät soá coâng ty coå phaàn, coù caùc soá lieäu nhö sau: - 25 - Stt Teân coâng ty 2003 2004 2005 1 Coâng ty coå phaàn Boâng Baïch Tuyeát 32,14% 33,62% 35,54% 2 Coâng ty coå phaàn SXKD vaø XNK Bình Thaïnh 63,44% 52,48% 32,76% 3 Coâng ty coå phaàn Ñaïi lyù Lieân Hieäp Vaän Chuyeån 22,31% 35,07% 24,95% 4 Coâng ty coå phaàn Kinh Ñoâ 52,08% 55,12% 34,41% 5 Coâng ty coå phaàn Xuaát Nhaäp Khaåu Khaùnh Hoäi 76,47% 81,99% 72,31% 6 Coâng ty coå phaàn Cô Khí Xaêng Daàu 33,74% 53,15% 58,01% 7 Coâng ty coå phaàn Vaên hoaù Phöông Nam 82,60% 80,93% 72,89% 8 Coâng ty coå phaàn Cô Ñieän Laïnh 39,95% 40,41% 38,51% 9 Coâng ty coå phaàn Hôïp taùc kinh teá veà Xuaát nhaäp khaåu Savimex 70,61% 68,05% 67,04% 10 Coâng ty coå phaàn Nhieân lieäu Saøi Goøn 38,95% 41,47% 53,57% 11 Coâng ty coå phaàn Khaùch saïn Saøi Goøn 6,98% 5,98% 6,87% 12 Coâng ty coå phaàn Gioáng caây troàng Mieàn Nam 14,83% 16,24% 16,11% 13 Coâng ty coå phaàn Kho vaän vaø Giao nhaän Ngoaïi thöông Saøi Goøn 50,38% 35,33% 27,72% 14 Coâng ty coå phaàn Nöôùc giaûi khaùt Saøi Goøn 48,92% 53,07% 58,94% 15 Coâng ty coå phaàn Thuyû saûn soá 4 55,55% 47,01% 51,75% 16 Coâng ty coå phaàn Söõa Vieät Nam 40,64% 27,50% 42,36% 17 Coâng ty coå phaàn Vieãn thoâng VTC 39,94% 40,70% 37,73% Baûng 2.3: Tyû soá nôï treân taøi saûn (Nguoàn: Baùo caùo taøi chính cuûa caùc coâng ty treân Websie: www.ssi.com) - 26 - Stt Teân coâng ty 2003 2004 2005 1 Coâng ty coå phaàn Boâng Baïch Tuyeát 47,37% 50,65% 55,13% 2 Coâng ty coå phaàn SXKD vaø XNK Bình Thaïnh 173,52% 110,44% 48,73% 3 Coâng ty coå phaàn Ñaïi lyù Lieân Hieäp Vaän Chuyeån 28,71% 54,00% 33,24% 4 Coâng ty coå phaàn Kinh Ñoâ 108,70% 122,81% 52,46% 5 Coâng ty coå phaàn Xuaát Nhaäp Khaåu Khaùnh Hoäi 325,05% 455,40% 261,11% 6 Coâng ty coå phaàn Cô Khí Xaêng Daàu 50,92% 113,43% 138,15% 7 Coâng ty coå phaàn Vaên hoaù Phöông Nam 474,77% 424,36% 268,85% 8 Coâng ty coå phaàn Cô Ñieän Laïnh 66,54% 67,82% 62,63% 9 Coâng ty coå phaàn Hôïp taùc kinh teá veà Xuaát nhaäp khaåu Savimex 240,25% 212,99% 203,41% 10 Coâng ty coå phaàn Nhieân lieäu Saøi Goøn 63,80% 70,84% 115,39% 11 Coâng ty coå phaàn Khaùch saïn Saøi Goøn 7,50% 6,36% 7,38% 12 Coâng ty coå phaàn Gioáng caây troàng Mieàn Nam 14,83% 16,24% 16,11% 13 Coâng ty coå phaàn Kho vaän vaø Giao nhaän Ngoaïi thöông Saøi Goøn 50,38% 35,33% 27,72% 14 Coâng ty coå phaàn Nöôùc giaûi khaùt Saøi Goøn 95,77% 113,07% 143,56% 15 Coâng ty coå phaàn Thuyû saûn soá 4 124,98% 88,72% 107,26% 16 Coâng ty coå phaàn Söõa Vieät Nam 68,47% 37,92% 73,48% 17 Coâng ty coå phaàn Vieãn thoâng VTC 66,49% 68,65% 60,58% Baûng 2.4: Tyû soá nôï treân voán coå phaàn (Nguoàn: Baùo caùo taøi chính cuûa caùc coâng ty treân Websie: www.ssi.com) Qua baûng soá lieäu treân, nhaän thaáy raèng ôû caùc coâng ty coå phaàn ñeàu coù söû duïng nôï trong caáu truùc voán cuûa mình, tæ leä dao ñoäng töø 30 – 50% ngoaïi tröø coâng ty coå phaàn khaùch saïn Saøi Goøn söû duïng nôï thaáp khoaûng 7% treân taøi saûn. Rieâng coâng ty xuaát nhaäp khaåu Khaùnh Hoäi, coâng ty vaên hoaù Phöông Nam vaø Savimex laø coù tyû soá nôï cao khoaûng 70%. Nhö vaäy khaûo saùt 17 coâng ty thì coù 41% coâng ty laø - 27 - coù tyû soá Nôï/Toång taøi saûn laø treân 50%, caùc coâng ty coøn laïi hoaït ñoäng chuû yeáu baèng voán töï coù. Naêm 2004 caùc coâng ty söû duïng nôï taêng so vôùi naêm 2003, ñeán naêm 2005 tyû leä nôï coù söï ñieàu chænh giaûm, tuy nhieân trong caáu truùc voán cuûa moät soá coâng ty nhìn chung tyû leä nôï coøn cao. Ñieàu naøy cuõng theå hieän qua tyû soá nôï treân voán coå phaàn. Moät soá coâng ty söû duïng nôï gaáp hôn hai laàn voán chuû sôû höõu, cho thaáy taøi trôï voán cuûa caùc coâng ty naøy chuû yeáu laø voán vay vaø voán chieám duïng, chính saùch taøi trôï nghieâng veà nôï laø chuû yeáu. 0.00% 20.00% 40.00% 60.00% 80.00% 100.00% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Voán chuû sôû höõu/Toång Nguoàn voán Toång Nôï/Toång Nguoàn voán Bieåu ñoà 2.1: Bieåu ñoà caáu truùc voán naêm 2005 cuûa moät soá coâng ty coå phaàn 1 Ñeå coù caùi nhìn toång theå veà chính saùch taøi trôï cuûa caùc coâng ty coå phaàn, coù theå phaân tích tình hình huy ñoäng voán, söû duïng voán vaø nguoàn voán cuûa caùc coâng ty 1 Soá thöù töï treân bieåu ñoà töông öùng teân cuûa caùc coâng ty coå phaàn treân baûng 2.3 vaø 2.4 - 28 - Ñôn vò tính: % 2003 2004 2005 Coâng ty Vay NH Vay DH Nguoàn khaùc Voán CSH Vay NH Vay DH Nguoàn khaùc Voán CSH Vay NH Vay DH Nguoàn khaùc Voán CSH 1 2,31 20,76 9,07 67,86 3,28 21,17 9,18 66,38 5,15 15,34 15,06 64,46 2 39,52 - 23,92 36,56 29,52 - 22,97 47,52 13,45 - 19,32 67,24 3 - - 22,31 77,69 - 0,46 34,61 64,93 - - 24,95 75,05 4 18,90 2,47 30,71 47,92 26,64 5,45 23,03 44,88 9,50 4,75 20,17 65,59 5 20,11 12,91 43,45 23,53 0,92 10,99 70,08 18,01 6,92 5,88 59,51 27,69 6 - - 33,74 66,26 15,38 - 37,76 46,85 28,83 - 29,18 41,99 7 11,77 11,21 59,62 17,40 14,68 6,30 59,95 19,07 17,72 1,50 53,67 27,11 8 0,81 17,67 21,48 60,05 1,02 12,34 27,05 59,59 4,80 5,27 28,45 61,49 9 46,79 3,19 20,63 29,39 29,85 4,13 34,08 31,95 29,40 3,64 34,00 32,96 10 8,09 30,86 61,05 8,18 4,14 29,15 58,53 21,08 10,06 22,43 46,43 11 - - 6,98 93,02 - - 5,98 94,02 - - 6,87 93,13 12 - - 14,83 85,17 - - 16,24 83,76 - - 16,11 83,89 13 - 11,59 38,79 49,62 - 6,49 28,84 64,67 - 1,52 26,21 72,28 14 - - 48,92 51,08 - - 53,07 46,93 17,92 - 41,02 41,06 15 10,68 - 44,87 44,45 12,23 34,78 52,99 13,50 - 38,25 48,25 16 0,29 - 40,35 59,36 0,13 0,78 26,59 72,50 - 0,27 42,09 57,64 17 8,22 0,28 31,43 60,06 1,27 5,32 34,11 59,29 - - 37,73 62,27 Baûng 2.5: Tyû troïng cô caáu nguoàn voán (Nguoàn: trích phuï luïc baûng Cô caáu nguoàn voán cuûa caùc coâng ty coå phaàn) - 29 - Nhìn vaøo tyû troïng caùc nguoàn voán trong cô caáu voán cuûa coâng ty, nhaän thaáy ñeå taøi trôï voán cho hoaït ñoäng kinh doanh, cho hoaït ñoäng ñaàu tö caùc coâng ty söû duïng voán vay thaáp, chuû yeáu söû duïng voán chuû sôû höõu vaø caùc nguoàn khaùc (voán chieám duïng). Coù nhöõng coâng ty khoâng söû duïng nôï vay, coøn ña soá coù tyû troïng vay ngaén haïn cao nhaát laø 29%, coøn daøi haïn cao nhaát laø 10%. Nhö vaäy, voán chuû sôû höõu vaø nguoàn khaùc cuûa caùc coâng ty coå phaàn nhìn chung chieám tyû troïng töø 71% trôû leân. Keát hôïp vôùi phaàn phaân tích treân, cho thaáy ñoái vôùi caùc coâng ty coù tyû leä nôï cao thì chuû yeáu laø nôï chieám duïng treân 30%. Moät ñieàu caàn löu yù trong caáu truùc voán cuûa caùc coâng ty coå phaàn laø: - Vieäc söû duïng ñoøn caân nôï coù theå baãy tyû suaát sinh lôïi treân voán (ROE), coù theå söû duïng caùc taám chaén thueá thu nhaäp doanh nghieäp. Trong ñieàu kieän saûn xuaát kinh doanh coù söï taêng tröôûng oån ñònh, tyû leä sinh lôøi treân voán ñaàu tö cao thì vieäc söû duïng nôï vay vôùi tyû leä cao coù theå laøm taêng lôïi nhuaän cho coå ñoâng, taêng giaù trò doanh nghieäp. - Tuy nhieân, duy trì moät tyû leä nôï quaù cao seõ coù ruûi to taøi chính, ñieàu ñoù seõ aûnh höôûng ñeán giaù trò coâng ty. Vieäc söû duïng ñoøn baãy taøi chính ñöa ñeán moät gia taêng trong ruûi ro cho caùc nhaø cung caáp voán. Ñeå buø ñaép ruûi ro gia taêng naøy, lôïi nhuaän ñoøi hoûi seõ cao hôn. Vì vaäy, khi coâng ty söû duïng chính saùch ñoøn baãy taøi chính thì caàn löu yù ñieàu naøy trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình. - Beân caïnh ñoù, vieäc söû duïng nôï seõ laøm phaùt sinh chi phí laõi vay. Laõi vay seõ laøm gia taêng nhöõng ruûi ro veà taøi chính vaø laøm taêng chi phí söû duïng voán vay cuûa coâng ty. Vì vaäy, moät caáu truùc voán hôïp lyù seõ goùp phaàn naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa coâng ty. - 30 - 2.2.2 Thöïc traïng huy ñoäng voán cuûa caùc coâng ty coå phaàn Veà maët lyù thuyeát, khi thieáu voán nhu caàu naøy ñöôïc giaûi quyeát baèng 2 caùch: taøi trôï nôï hoaëc voán chuû sôû höõu. Thoâng thöôøng, coâng ty coù theå söû duïng phöông thöùc taøi trôï baèng nôï nhö vay voán ngaân haøng, phaùt haønh traùi phieáu… Tuy nhieân, treân thöïc teá caùc coâng ty coå phaàn huy ñoäng voán vay chuû yeáu baèng hình thöùc vay tín duïng, vay ngaân haøng vôùi laõi suaát 15%/naêm, nhöng coù moät soá coâng ty ñöôïc vay vôùi laõi suaát chæ 0,7- 0,8%/thaùng hoaëc goïi voán töø quyõ ñaàu tö, quyõ hoã trôï phaùt trieån, hoaëc tìm nguoàn taøi trôï cuûa nöôùc ngoaøi. Caùc quyõ ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù maët taïi Vieät Nam coù theå cho doanh nghieäp kinh doanh hieäu quaû cao vay tieàn daøi haïn, 5-10 naêm vôùi laõi suaát thaáp. Ngoaøi ra, hình thöùc vay thoâng qua phaùt haønh traùi phieáu caùc coâng ty coå phaàn khoâng "maën maø" laém. Hieän nay treân thò tröôøng chöùng khoaùn chöa coù coâng ty coå phaàn naøo nieâm yeát traùi phieáu maø phaàn lôùn chæ coù traùi phieáu Chính phuû. Coøn khi ruûi ro kinh doanh ñöôïc xaùc ñònh laø khaù cao, khoâng cho pheùp coâng ty gia taêng theâm ruûi ro taøi chính, neáu muoán giöõ möùc ñoä ruûi ro cuûa coâng ty ôû moät möùc ñoä hôïp lyù thì thöôøng coù xu höôùng khoâng taøi trôï baèng nôïï. Khi aáy, ñeå ñaùp öùng nhu caàu veà voán cho ñaàu tö phaùt trieån, caùc coâng ty coå phaàn seõ choïn vieäc phaùt haønh coå phieáu taêng voán ñieàu leä nhaèm naâng cao ñoä an toaøn taøi chính trong caáu truùc voán. Voán huy ñoäng töø phaùt haønh coå phieáu laø khoâng kyø haïn, caùc coâng ty traùnh ñöôïc söùc eùp traû ngaân haøng caû voán vaø laõi khi ñaùo haïn. Ñoù laø chöa keå vieäc phaùt haønh taïo theâm thanh khoaûn cho coå phieáu, thu huùt theâm nhaø ñaàu tö. Ngoaøi ra trong tröôøng hôïp coù döï aùn khaû thi trong töông lai, caùc coâng ty coù theå phaùt haønh theâm coå phieáu ngay do ñaõ coù kinh nghieäm töø caùc ñôït phaùt haønh. Tuy vaäy, vieäc phaùt haønh theâm coå phieáu cuõng taïo ra nhöõng aùp löïc môùi cho boä maùy ñieàu haønh - 31 - coâng ty. Nhöng vôùi nhöõng doanh nghieäp ñaõ coâng khai taøi chính vaø coù ñoäi nguõ nhaân löïc toát thì aùp löïc ñoù coù theå giaûi quyeát ñöôïc. Moät soá coâng ty ñaõ söû duïng phöông thöùc phaùt haønh theâm coå phieáu nhö coâng ty coå phaàn Cô ñieän laïnh, coâng ty coå phaàn Phöông Nam, coâng ty coå phaàn Transimex… Ví duï: Ñeå xaây E-town 2 vôùi voán ñaàu tö 250 tæ ñoàng. Ngoaøi voán töï coù, coâng ty coå phaàn Cô ñieän laïnh ñaõõ phaùt haønh theâm coå phieáu, toái ña baèng 30% coå phieáu hieän haønh (voán ñieàu leä cuûa Ree laø 232 tæ ñoàng, töùc seõ phaùt haønh theâm khoaûng 73 tæ ñoàng coå phieáu), vaø vay ngaân haøng. Vôùi phöông thöùc moät nöûa phaùt haønh, moät nöûa vay ngaân haøng, coâng ty coù theå caân baèng ruûi ro vaø aùp löïc coå töùc. 2.2.3 Phaân tích hieäu quaû söû duïng voán Hieäu quaû söû duïng voán laø vaán ñeà soáng coøn gaén lieàn vôùi söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa coâng ty, töø vieäc phaân tích naøy ta coù theå ñaùnh giaù ñöôïc chaát löôïng coâng taùc quaûn lyù voán coù hieäu quaû hay khoâng. Töø ñoù ñeà ra bieän phaùp naâng cao hieäu quaû söû duïng voán taïi caùc coâng ty. Thöïc hieän tính hai loaïi chæ tieâu: - Thöù nhaát, ño löôøng hieäu quaû söû duïng taøi saûn ñeå taïo ra doanh thu thuaàn. Khaûo saùt thöïc traïng taïi caùc coâng ty, cho thaáy tyû suaát doanh thu thuaàn/taøi saûn coá ñònh coù hai xu höôùng: moät soá coâng ty bieán ñoäng theo chieàu höôùng xaáu nhö coâng ty Kinh Ñoâ, coâng ty XNK Khaùnh Hoäi, coâng ty Ree, coâng ty Vinamilk, Boâng Baïch Tuyeát giaûm qua töøng naêm, cho thaáy tình hình quaûn lyù vaø söû duïng taøi saûn cuûa caùc coâng ty naøy chöa toát, chöa khai thaùc trieät ñeå taøi saûn hieän coù vaø caùc taøi saûn ñaàu tö môùi. Beân caïnh ñoù, moät soá coâng ty nhö Savimex, Khaùch saïn Saøi Goøn, Gioáng caây troàng Mieàn Nam… coù tyû suaát doanh thu thuaàn/taøi saûn coá ñònh taêng daàn qua töøng naêm, bieán ñoäng theo - 32 - chieàu höôùng toát, caùc coâng ty neân duy trì vaø phaùt huy hôn nöõa hieäu quaû söû duïng voán cuûa coâng ty mình. Ngoaøi ra, caùc coâng ty coù tyû suaát doanh thu thuaàn/toång taøi saûn töø 0,5 laàn ñeán 2 laàn theo xu höôùng giaûm qua caùc naêm hoaëc ít thay ñoåi, ñaëc bieät coâng ty coå phaàn Nhieân lieäu Saøi Goøn coù hieäu quaû söû duïng taøi saûn cao: 1ñ taøi saûn ñaàu tö ñem laïi 7 hoaëc 8ñ doanh thu. Tyû suaát doanh thu thuaàn/Voán coå phaàn nhìn chung coù xu höôùng giaûm trong khi doanh thu cuûa caùc coâng ty coù xu höôùng taêng haøng naêm, ñoù laø do coâng ty taêng voán chuû sôû höõu hoaëc do möùc taêng cuûa doanh thu khoâng töôùng öùng vôùi vieäc taêng quy moâ, ñaàu tö taøi saûn coá ñònh. Rieâng tyû suaát doanh thu thuaàn/voán coå phaàn khaùc vôùi tyû suaát doanh thu thuaàn/toång taøi saûn vì caùc coâng ty ñaõ söû duïng nôï trong caáu truùc voán cuûa mình nhö ñaõ phaân tích ôû muïc 2.2.1. - Thöù hai, ño löôøng hieäu quaû söû duïng taøi saûn ñeå taïo ra lôïi nhuaän thuaàn, phaûn aùnh khaû naêng sinh lôøi töø taøi saûn. Tyû soá lôïi nhuaän thuaàn/voán coå phaàn nhìn chung coù xu höôùng giaûm, keát hôïp vôùi phaân tích lôïi nhuaän nhö treân, cho thaáy nguyeân nhaân giaûm ôû ñaây laø do: do lôïi nhuaän giaûm (coâng ty Boâng Baïch Tuyeát) hoaëc do tyû leä taêng voán chuû sôû höõu cao hôn taêng lôïi nhuaän (coâng ty XNK Bình thaïnh, coâng ty Kinh Ñoâ…) hay noùi caùch khaùc lôïi nhuaän ñem laïi khoâng töông öùng vôùi vieäc taêng voán cuûa caùc coâng ty. Ngoaøi ra, nhaän thaáy hieäu suaát söû duïng voán coå phaàn cuûa caùc coâng ty lôùn hôn toång taøi saûn laø do coâng ty coù söû duïng nôï trong caáu truùc voán. - 33 - DT thuaàn/TSCÑ DT thuaàn/Toång TS DT thuaàn/Voán coå phaàn Teân coâng ty 2003 2004 2005 2003 2004 2005 2003 2004 2005 Coâng ty Boâng Baïch Tuyeát 0,66 0,64 0,63 0,50 0,50 0,48 0,74 0,75 0,74 Coâng ty SXKD vaø XNK Bình Thaïnh 6,61 8,54 10,49 2,68 3,01 2,12 7,33 6,33 3,15 Coâng ty Ñaïi lyù Lieân Hieäp Vaän Chuyeån 2,56 2,39 2,61 1,11 1,19 1,13 1,43 1,83 1,51 Coâng ty Kinh Ñoâ 3,16 2,82 2,11 1,32 1,18 1,02 2,76 2,63 1,55 Coâng ty XNK Khaùnh Hoäi 4,69 4,12 3,59 1,54 0,76 1,35 6,53 4,23 4,87 Coâng ty Cô Khí Xaêng Daàu 6,93 5,83 6,18 1,62 1,31 1,59 2,45 2,80 3,79 Coâng ty Vaên hoaù Phöông Nam 5,06 7,30 4,11 1,10 1,19 1,17 6,30 6,22 4,31 Coâng ty Cô Ñieän Laïnh 1,28 1,17 0,91 0,78 0,70 0,46 1,29 1,17 0,76 Coâng ty Xuaát nhaäp khaåu Savimex 6,40 6,57 7,07 1,18 1,32 1,31 4,00 4,14 3,98 Coâng ty Nhieân lieäu Saøi Goøn 17,40 19,09 17,13 8,44 8,17 7,25 13,83 13,97 15,61 Coâng ty Khaùch saïn Saøi Goøn 0,66 0,81 0,91 0,45 0,56 0,66 0,48 0,59 0,71 Coâng ty Gioáng caây troàng Mieàn Nam 2,28 2,59 2,87 1,11 1,02 1,01 1,30 1,21 1,20 Coâng ty Kho vaän vaø Giao nhaän Ngoaïi thöông Saøi Goøn 1,89 2,02 1,91 1,22 1,46 1,12 2,47 2,26 1,55 Coâng ty Nöôùc giaûi khaùt Saøi Goøn 5,99 8,18 9,64 1,71 2,02 2,03 3,35 4,31 4,95 Coâng ty Thuyû saûn soá 4 12,67 13,06 9,56 2,12 2,48 1,83 4,78 4,68 3,79 Coâng ty Söõa Vieät Nam 7,19 5,38 3,78 1,45 1,65 1,45 2,44 2,28 2,51 Coâng ty Vieãn thoâng VTC 8,63 6,30 8,46 1,23 1,37 1,59 2,04 2,31 2,56 Baûng 2.6: Hieäu suaát söû duïng taøi saûn (Nguoàn: Baùo caùo taøi chính cuûa caùc coâng ty treân Websie: www.ssi.com) - 34 - LN thuaàn/TSCÑ LN thuaàn/Toång TS LN thuaàn/Voán coå phaàn Teân coâng ty 2003 2004 2005 2003 2004 2005 2003 2004 2005 Coâng ty Boâng Baïch Tuyeát 0,13 (0,02) 0,01 0,10 (0,02) 0,01 0,14 (0,03) 0,01 Coâng ty SXKD vaø XNK Bình Thaïnh 0,31 0,51 0,52 0,12 0,18 0,11 0,34 0,37 0,16 Coâng ty Ñaïi lyù Lieân Hieäp Vaän Chuyeån 0,46 0,33 0,35 0,20 0,16 0,15 0,25 0,25 0,21 Coâng ty Kinh Ñoâ 0,39 0,32 0,26 0,16 0,13 0,13 0,34 0,30 0,19 Coâng ty XNK Khaùnh Hoäi 0,20 0,19 0,22 0,07 0,03 0,08 0,28 0,19 0,30 Coâng ty Cô Khí Xaêng Daàu 0,36 0,34 0,26 0,08 0,08 0,07 0,13 0,16 0,16 Coâng ty Vaên hoaù Phöông Nam 0,12 0,16 0,10 0,03 0,03 0,03 0,15 0,14 0,11 Coâng ty Cô Ñieän Laïnh 0,13 0,18 0,16 0,08 0,11 0,08 0,14 0,18 0,13 Coâng ty Xuaát nhaäp khaåu Savimex 0,37 0,36 0,33 0,07 0,07 0,06 0,23 0,23 0,19 Coâng ty Nhieân lieäu Saøi Goøn 0,25 0,33 0,22 0,12 0,14 0,09 0,20 0,24 0,20 Coâng ty Khaùch saïn Saøi Goøn 0,12 0,15 0,14 0,08 0,10 0,10 0,09 0,11 0,11 Coâng ty Gioáng caây troàng Mieàn Nam 0,62 0,67 0,66 0,30 0,26 0,23 0,35 0,31 0,28 Coâng ty Kho vaän vaø Giao nhaän Ngoaïi thöông Saøi Goøn 0,25 0,23 0,26 0,16 0,16 0,15 0,32 0,25 0,21 Coâng ty Nöôùc giaûi khaùt Saøi Goøn 0,53 0,27 0,18 0,15 0,07 0,04 0,29 0,14 0,09 Coâng ty Thuyû saûn soá 4 0,56 0,52 0,35 0,09 0,10 0,07 0,21 0,19 0,14 Coâng ty Söõa Vieät Nam 0,97 0,66 0,41 0,19 0,20 0,16 0,33 0,28 0,27 Coâng ty Vieãn thoâng VTC 1,46 0,84 0,79 0,21 0,18 0,15 0,35 0,31 0,24 Baûng 2.7: Tyû suaát sinh lôïi (Nguoàn: Baùo caùo taøi chính cuûa caùc coâng ty treân Websie: www.ssi.com) Qua vieäc phaân tích ñaùnh giaù hieäu quaû söû duïng voán coù nhaän xeùt: caùc coâng ty ñeàu taêng quy moâ hoaït ñoäng, tuy nhieân doanh thu vaø caû thu nhaäp mang laïi chöa - 35 - töông öùng vôùi vieäc taêng ñaàu tö vaøo taøi saûn, taêng voán chuû sôû höõu. Ñieàu naøy laøm aûnh höôûng ñeán hieäu suaát söû duïng taøi saûn vaø voán boû ra ñaàu tö vaøo hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty. 2.3 Chính saùch phaân chia coå töùc 2.3.1 Tình hình chi traû coå töùc Chính saùch coå töùc chòu aûnh höôûng vaø coù lieân heä maät thieát vôùi caáu truùc taøi chính hieän taïi vaø chieán löôïc taøi trôï trong töông lai. Coâng ty coå phaàn coù tyû leä nôï hieän taïi cao coù theå seõ haïn cheá vieäc chi traû coå töùc cho coå ñoâng. Phaàn 2.2 khaûo saùt caáu truùc voán cuûa caùc coâng ty coå phaàn cho thaáy tyû leä nôï cao. Vaäy caùc coâng ty coù tyû leä chia coå töùc nhö theá naøo? Ñeå traû lôøi cho caâu hoûi treân, tìm hieåu chính saùch chia coå töùc trong thôøi gian qua cuûa caùc coâng ty coå phaàn sau: - 36 - Coå töùc - DPS (1.000ñ) LN moãi coå phieáu - EPS (1.000ñ) Tyû leä chia coå töùc Teân coâng ty 2003 2004 2005 2003 2004 2005 2003 2004 2005 Coâng ty coå phaàn Boâng Baïch Tuyeát 1,0 - - 1,74 (0,31) 0,14 57% 0% 0% Coâng ty coå phaàn SXKD vaø XNK Bình Thaïnh 2,4 1,6 1,6 5,72 8,73 7,48 42% 18% 21% Coâng ty coå phaàn Ñaïi lyù Lieân Hieäp Vaän Chuyeån 1,2 2,4 1,2 5,7 5,75 6,52 21% 42% 18% Coâng ty coå phaàn Kinh Ñoâ 1,6 1,6 1,6 3,08 4,05 3,97 52% 40% 40% Coâng ty coå phaàn Xuaát Nhaäp Khaåu Khaùnh Hoäi 2,0 1,9 1,8 3,44 3,47 4,46 58% 55% 40% Coâng ty coå phaàn Cô Khí Xaêng Daàu 1,2 1,2 1,2 1,42 1,89 1,90 85% 63% 63% Coâng ty coå phaàn Vaên hoaù Phöông Nam 1,3 1,2 1,2 1,46 1,82 1,93 89% 66% 62% Coâng ty coå phaàn Cô Ñieän Laïnh 1,2 1,3 1,4 1,73 2,50 2,81 69% 52% 50% Coâng ty coå phaàn Hôïp taùc kinh teá veà Xuaát nhaäp khaåu Savimex 1,6 1,6 1,6 3,79 4,18 3,72 42% 38% 43% Coâng ty coå phaàn Nhieân lieäu Saøi Goøn 1,5 0,8 1,7 2,80 3,92 3,92 54% 20% 43% Coâng ty coå phaàn Khaùch saïn Saøi Goøn 0,6 0,9 1,0 1,10 1,39 1,45 55% 61% 69% Coâng ty coå phaàn Gioáng caây troàng Mieàn Nam - 2,0 2,0 4,20 4,75 4,90 0% 42% 41% Coâng ty coå phaàn Kho vaän vaø Giao nhaän Ngoaïi thöông Saøi Goøn 2,2 1,5 1,5 7,08 3,81 4,75 31% 39% 32% Coâng ty coå phaàn Nöôùc giaûi khaùt Saøi Goøn 1,8 1,5 1,5 5,05 1,98 1,25 36% 76% 120% Coâng ty coå phaàn Thuyû saûn soá 4 1,2 1,2 1,2 2,88 2,83 2,07 42% 42% 58% Coâng ty coå phaàn Söõa Vieät Nam - 1,5 1,7 3,22 2,97 3,81 0% 51% 45% Coâng ty coå phaàn Vieãn thoâng VTC 1,4 1,4 0,7 4,34 4,53 4,02 31% 30% 17% Baûng 2.8: Tyû leä chia coå töùc cuûa caùc coâng ty (Nguoàn: Trung taâm Giao dòch Chöùng khoaùn TP.HCM www.vse.org.vn) - 37 - Caùch xaùc ñònh cuûa caùc chæ tieâu nhö sau: - Coå töùc (DPS: Dividend per share): caên cöù vaøo tyû leä coå töùc so vôùi meänh giaù cuûa caùc coâng ty khi coâng boá thoâng tin chia coå töùc. Ví duï: coâng ty Boâng Baïch Tuyeát chia coå töùc naêm 2003 vôùi tyû leä laø 10%, khi ñoù coå töùc = 1.000ñ/coåá phieáu. - Lôïi nhuaän cuûa moãi coá phieáu (EPS: Earnings per share): ñaây chính laø laõi cô baûn treân moãi coå phieáu coù coâng thöùc tính nhö sau2: EPS = Lôïi nhuaän (loã) phaân boå cho CÑ sôû höõu coå phieáu phoå thoâng Soá bình quaân gia quyeàn cuûa coå phieáu ñang löu haønh trong kyø - Tyû leä chia coå töùc = DPS/EPS, cho thaáy coâng ty chia coå töùc töø phaàn lôïi nhuaän ñaït ñöôïc trong naêm laø bao nhieâu %? Haàu heát caùc coâng ty coù tyû leä chia coå töùc cao, khaûo saùt 17 coâng ty thì chæ coù 3 coâng ty chieám tyû leä 18% coù tyû leä chia coå töùc döôùi 40%, ñoù laø coâng ty xuaát nhaäp khaåu Bình Thaïnh, coâng ty coå phaàn Ñaïi lyù Lieân hieäp vaän chuyeån, coâng ty Vieãn thoâng VTC. Coøn laïi 82% coâng ty coù tyû leä chia coå töùc treân 40%. Ñaëc bieät coâng ty Boâng Baïch Tuyeát loã naêm 2004 neân khoâng thöïc hieän traû coå töùc vaøo naêm 2004 vaø 2005, coâng ty Nöôùc giaûi khaùt Saøi Goøn coù xu höôùng gia taêng coå töùc töø 30% naêm 2003 leân 76% naêm 2004 vaø naêm 2005 laø 120%. Nhìn chung caùc coâng ty coù chính saùch chi traû coå töùc oån ñònh nhö coâng ty xuaát nhaäp khaåu Khaùnh Hoäi, coâng ty Phöông Nam, coâng ty Cô ñieän laïnh tyû leä coå töùc ít thay ñoåi qua caùc naêm. Ñaëc bieät, moät soá coâng ty nhö coâng ty Kinh Ñoâ, coâng ty Cô khí xaêng daàu, Savimex, Thuyû saûn soá 4 giöõ nguyeân tyû leä chi traû coå töùc qua 3 naêm khaûo saùt. 2 Xem phaàn phuï luïc: höôùng daãn tính chæ tieâu laõi cô baûn treân moãi coå phieáu (EPS) - 38 - Tuy nhieân, khi so saùnh coå töùc giöõa caùc coâng ty, moät chæ tieâu caàn phaûi quan taâm laø tyû suaát coå töùc. Ñaây laø moät tyû leä phaàn traêm giöõa coå töùc vaø thò giaù coå phieáu. Chæ tieâu naøy cho bieát tyû leä coå töùc seõ nhaän ñöôïc so vôùi soá tieàn phaûi traû ñeå mua coå phieáu. Chæ tieâu naøy ñöôïc theå hieän qua baûng tính sau: Coå töùc - DPS (ngaøn ñ) Giaù coå phieáu (ngaøn ñ) Tyû suaát coå töùc Teân coâng ty 2003 2004 2005 2003 2004 2005 2003 2004 2005 Coâng ty Boâng Baïch Tuyeát 1,0 - - 10,80 11,10 Coâng ty SXKD vaø XNK Bình Thaïnh 2,4 1,6 1,6 23,40 32,00 32,10 10% 5% 5% Coâng ty Ñaïi lyù Lieân Hieäp Vaän Chuyeån 1,2 2,4 1,2 37,30 52,00 70,00 3% 5% 2% Coâng ty Xuaát Nhaäp Khaåu Khaùnh Hoäi 2,0 1,9 1,8 16,20 24,70 22,40 12% 8% 8% Coâng ty Cô Khí Xaêng Daàu 1,2 1,2 1,2 14,40 16,50 15,70 8% 7% 8% Coâng ty Cô Ñieän Laïnh 1,2 1,3 1,4 15,70 23,90 34,50 8% 5% 4% Coâng ty Hôïp taùc kinh teá veà Xuaát nhaäp khaåu Savimex 1,6 1,6 1,6 16,50 30,00 32,50 10% 5% 5% Coâng ty Nhieân lieäu Saøi Goøn 1,5 0,8 1,7 20,00 28,00 4% 6% Coâng ty Khaùch saïn Saøi Goøn 0,6 0,9 1,0 14,10 14,40 18,00 4% 6% 6% Coâng ty Kho vaän vaø Giao nhaän Ngoaïi thöông Saøi Goøn 2,2 1,5 1,5 32,90 31,50 44,00 7% 5% 3% Coâng ty Nöôùc giaûi khaùt Saøi Goøn 1,8 1,5 1,5 20,00 20,50 28,00 9% 7% 5% Coâng ty Thuyû saûn soá 4 1,2 1,2 1,2 17,00 17,50 25,50 7% 7% 5% Coâng ty Vieãn thoâng VTC 1,4 1,4 0,7 30,50 32,30 32,90 4% 4% 2% Baûng 2.9: Tyû suaát coå töùc cuûa caùc coâng ty (Nguoàn: Trung taâm Giao dòch Chöùng khoaùn TP.HCM www.vse.org.vn, Coâng ty Chöùng khoaùn Ngaân haøng Ñaàu tö Phaùt trieån TP.HCM www.bsc.com.vn) - 39 - Tyû suaát coå töùc cuûa caùc coâng ty khaù cao (töø 2% ñeán 8%) vaø bieán ñoäng qua caùc naêm. Keát hôïp vôùi phaân tích ôû phaàn treân, cho thaáy haàu heát caùc coâng ty coù chính saùch chi traû coå töùc oån ñònh qua caùc naêm, nhö vaäy tyû suaát coå töùc bieán ñoäng laø do giaù coå phieáu cuûa caùc coâng ty bieán ñoäng. Ñoái vôùi nhöõng coâng ty coù chính saùch coå töùc khoâng ñoåi, khi giaù coå phieáu coù xu höôùng taêng thì tyû suaát coå töùc seõ thaáp ñi vaø ngöôïc laïi. Naêm 2006, giaù coå phieáu coù xu höôùng taêng maïnh, tyû suaát coå töùc coù xu höôùng giaûm. 2.3.2 Nhaän xeùt chính saùch coå töùc cuûa caùc coâng ty coå phaàn trong thôøi gian qua Qua khaûo saùt thöïc traïng traû coå töùc taïi caùc coâng ty coå phaàn trong thôøi gian qua, coù caùc nhaän xeùt nhö sau: Thöù nhaát, möùc coå töùc bình quaân cuûa caùc coâng ty coå phaàn hieän nay thöôøng cao gaáp 2 – 3 laàn laõi suaát ngaân haøng, phoå bieán töø 12% ñeán 20%/naêm. Nhieàu doanh nghieäp coù möùc coå töùc oån ñònh vaø cao nhö: coâng ty coå phaàn May Bình Minh (49%), coâng ty coå phaàn Cheá bieán Laâm - Thuûy saûn (48%), coâng ty coå phaàn Saûn xuaát vaø Kinh doanh Kim khí (41%), coâng ty coå phaàn Ñaàu tö xaây döïng Bình Chaùnh (35%), coâng ty coå phaàn Khai thaùc ñaù vaø Vaät lieäu xaây döïng Hoùa An (30%)… Ñaây thöïc söï laø söùc eùp raát lôùn cho ban quaûn trò coâng ty, hoï phaûi hoaït ñoäng naêng ñoäng, saùng taïo hôn, hieäu quaû hôn ñoàng thôøi coù ñieàu kieän ñaøo thaûi nhöõng nhaø quaûn trò keùm, nhöng seõ haïn cheá khaû naêng tích tuï voán cuûa coâng ty ñeå taùi ñaàu tö môû roäng saûn xuaát kinh doanh, tyû troïng voán vay ngaân haøng taêng leân vaø coù khaû naêng maát caân ñoái caùc nguoàn traû nôï neáu coâng ty khoâng thaän troïng trong vieäc vay voán hoaëc vieäc ñaàu tö seõ khoâng ñöôïc maïnh daïn. Thöù hai, chính saùch coå töùc cuûa caùc coâng ty coå phaàn trong thôøi gian qua coù xu höôùng duy trì möùc coå töùc cao vaø oån ñònh ñeå taïo loøng tin cho nhaø ñaàu tö maëc duø tình hình saûn xuaát kinh doanh xaáu, lôïi nhuaän giaûm hoaëc ngay caû khi thu heïp - 40 - hoaït ñoäng maø möùc chi traû coå töùc vaãn cao, ñoù laø do caùc coâng ty muoán duy trì möùc traû coå töùc ngang baèng möùc coå töùc trong thôøi kyø kinh doanh phaùt ñaït. Ngoaøi ra, taïi moät soá coâng ty môùi coå phaàn hoaù, Hoäi ñoàng quaûn trò ôû caùc coâng ty naøy mong nuoán traû moät möùc coå töùc cao ñeå taïo caûm giaùc “hoaït ñoäng hieäu quaû”, hoäi ñoàng quaûn trò coù naêng löïc, taïo taâm lyù an toaøn trong ngöôøi lao ñoäng vaø coå ñoâng. Moät nghòch lyù ñoái vôùi caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam laø phaûi ñaûm baûo nhu caàu coå töùc cao trong khi laïi thieáu voán ñaàu tö phaùt trieån. Vieäc phaân phoái heát lôïi nhuaän ñaït ñöôïc roài ñi vay ñeå taøi trôï cho hoaït ñoäng laø vieäc laøm khoâng hieäu quaû vaø toán keùm. Nhöõng coâng ty lôùn vaø nhöõng coâng ty ñang taêng tröôûng luoân caàn nhieàu voán cho ñaàu tö phaùt trieån neân nhöõng coâng ty naøy neân giöõ laïi phaàn lôùn lôïi nhuaän ñaït ñöôïc ñeå taùi ñaàu tö. Coâng ty Microsoft maëc duø hoaït ñoäng raát coù hieäu quaû, toác ñoä taêng tröôûng cao nhöng keå töø khi thaønh laäp ñeán naêm 2003 coâng ty naøy môùi chia coå töùc cho coå ñoâng laàn ñaàu tieân. Taát caû lôïi nhuaän maø coâng ty ñaït ñöôïc ñeàu ñöôïc duøng ñeå taùi ñaàu tö. Coå ñoâng cuûa moät doanh nghieäp thöôøng bao goàm nhaø ñaàu tö ngaén haïn vaø nhaø ñaàu tö daøi haïn. Hieän nay coå ñoâng phaàn lôùn cuûa caùc coâng ty coå phaàn nieâm yeát hay chöa nieâm yeát laø caùc nhaø ñaàu tö ngaén haïn, hoï muoán ñöôïc chia coå töùc cao vaø coù xu höôùng baùn coå phieáu ra khi ñöôïc giaù. Möùc coå töùc caøng cao thì nhaø ñaàu tö caøng coù lôïi. Moät coå phieáu coù möùc coå töùc khoâng cao thöôøng bò thò tröôøng ñaùnh giaù thaáp vaø tính thanh khoaûn keùm. Do xuaát phaùt töø taâm lyù cuûa nhaø ñaàu tö ngaén haïn, neân caùc coâng ty coå phaàn muoán ñöôïc chia coå töùc cao. Thöù ba, caùc coâng ty chöa coù chieán löôïc daøi haïn trong chính saùch coå töùc cuûa mình nhö traû coå töùc bao nhieâu? hình thöùc chi traû… trong töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa coâng ty. Caùc coâng ty ñeàu nhaém ñeán tyû leä chi traû coå töùc haøng naêm sao cho thu huùt ñöôïc coå ñoâng maø khoâng vaïch ra chieán löôïc cuï theå cho chính saùch coå töùc cuûa - 41 - coâng ty mình nhaèm laøm taêng giaù trò coâng ty, thu huùt nhaø ñaàu tö coù toå chöùc, chuyeân nghieäp. Thöù tö, haàu heát caùc coâng ty coå phaàn ñeàu choïn phöông thöùc chi traû coå töùc baèng tieàn maët, vì coå ñoâng öa thích hình thöùc naøy. Thöïc teá coù nhieàu caùch traû coå töùc khaùc nhö traû baèng coå phieáu hoaëc traû baèng taøi saûn khaùc. Vieäc traû coå töùc baèng tieàn laøm hao huït nguoàn tieàn maët cuûa coâng ty. Keát luaän chöông 2 Qua khaûo saùt soá lieäu cuûa caùc coâng ty coå phaàn, luaän vaên cho thaáy böùc tranh hoaït ñoäng taøi chính cuûa caùc coâng ty veà caáu truùc voán, thöïc traïng huy ñoäng voán vaø hieäu quaû söû duïng voán cuûa caùc coâng ty coå phaàn. Ngoaøi ra, chính saùch coå töùc cuûa caùc coâng ty coå phaàn trong thôøi gian qua cuõng ñöôïc ñeà caäp ôûû chöông 2. Qua thöïc traïng cuûa caùc coâng ty coå phaàn, trong chöông 3 luaän vaên seõ trình baøy quaûn lyù taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. Gia nhaäp WTO, hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi, caùc doanh nghieäp Vieät Nam noùi chung vaø caùc coâng ty coå phaàn noùi rieâng caàn chuù troïng hôn nöõa trong quaûn lyù taøi chính cuûa coâng ty mình, moät vaán ñeà caàn thieát cho söï soáng coøn vaø phaùt trieån cuûa caùc coâng ty. Cuï theå, caùc coâng ty caàn phaân tích vaø xaây döïng cho coâng ty cuûa mình moät chính saùch caáu truùc voán thích hôïp, meàm deûo ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu hoaït ñoäng kinh doanh, moät chính saùch coå töùc phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn phaùt trieån vaø phuø hôïp vôùi xu theá thò tröôøng hieän nay. - 42 - CHÖÔNG 3: QUAÛN LYÙ TAØI CHÍNH TAÏI CAÙC COÂNG TY COÅ PHAÀN VIEÄT NAM PHUØ HÔÏP VÔÙI THOÂNG LEÄ QUOÁC TEÁ Qua ñaùnh giaù thöïc teá hoaït ñoäng taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn trong thôøi gian qua, vôùi nhöõng öu vaø nhöôïc ñieåm ñöôïc trình baøy ôû phaàn treân. Trong giai ñoaïn hoäi nhaäp, caùc coâng ty coå phaàn caàn taäp trung vaøo caùc vaán ñeà sau ñaây: - Vaán ñeà huy ñoäng voán. - Xaây döïng chính saùch phaân chia coå töùc. - Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn. 3.1 Vaán ñeà huy ñoäng voán Voán coù moät vai troø quan troïng ñoái vôùi baát kyø moät doanh nghieäp naøo trong neàn kinh teá thò tröôøng. Ñeå coù theå thöïc hieän caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình, vaø ñeå caùc hoaït ñoäng naøy ñöôïc lieân tuïc vaø coù hieäu quaû thì caàn thieát phaûi coù voán. Ngoaøi ra, tieàm löïc voán maïnh seõ giuùp caùc coâng ty coù moät choã ñöùng treân thò tröôøng, taïo lôïi theá trong caïnh tranh. Ñeå naâng cao vai troø cuûa voán kinh doanh trong hoaït ñoäng, beân caïnh vieäc taïo voán, caùc coâng ty caàn coù nhöõng bieän phaùp thieát thöïc nhaèm naâng cao hieäu quaû söû duïng voán, ñi ñoâi vôùi vieäc baûo toaøn vaø phaùt trieån voán. 3.1.1 Toái öu hoaù hoaït ñoäng huy ñoäng voán a. Coù nhieàu nguoàn voán taøi trôï cho hoaït ñoäng cuûa coâng ty cuõng nhö coù nhieàu caùch tieáp caän ñeán caùc nguoàn taøi trôï. Tuy nhieân ñeå toái öu hoaù hoaït ñoäng huy ñoäng voán, caùc coâng ty ngoaøi vieäc naâng cao naêng löïc kinh doanh, caàn phaûi taïo ñöôïc söï tin caäy vaø uy tín cuûa coâng ty tröôùc caùc nhaø taøi trôï. Moät trong nhöõng - 43 - vieäc caàn phaûi thöïc hieän ñeå coâng ty coù theå tieáp caän caùc nguoàn voán moät caùch deã daøng, ñoù laø: Taïo döïng ñoä tin caäy cuûa coâng ty Neáu coâng ty muoán sôùm nhaän ñöôïc quyeát ñònh taøi trôï voán, thì moät boä taøi lieäu chöùng minh ñoä tin caäy cuûa coâng ty seõ laø raát caàn thieát. Boä taøi lieäu phaûi thöïc söï “baét maét”, boä taøi lieäu chính laø hình aûnh cuûa coâng ty, caàn trình baøy roõ raøng, ñaày ñuû nhöõng thoâng tin cung caáp cho nhaø taøi trôï. Beân caïnh ñoù, moät boä maùy keá toaùn taøi chính hieäu quaû cuõng ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc taïo döïng ñoä tin caäy cuûa coâng ty. Coâng ty coù boä maùy keá toaùn hieäu quaû, seõ coù taùc duïng huy ñoäng khai thaùc nguoàn taøi chính nhaèm ñaûm baûo yeâu caàu kinh doanh, toå chöùc söû duïng voán cuûa coâng ty sao cho hieäu quaû nhaát. Boä maùy keá toaùn seõ xaùc ñònh ñuùng nhu caàu caàn huy ñoäng voán, löïa choïn nguoàn taøi trôï, löïa choïn phöông thöùc ñaåy maïnh kinh doanh laøm cô sôû ñeå huy ñoäng voán, ñaûm baûo nguoàn voán phaùt trieån höõu ích, töø ñoù naâng cao lôïi nhuaän cuûa coâng ty. Taïo döïng hình aûnh veà naêng löïc cuûa coâng ty Xaây döïng taøi lieäu huy ñoäng voán, trình baøy caùc naêng löïc kinh doanh, naêng löïc quaûn lyù, caùc cam keát taøi chính cuûa coâng ty ñoái vôùi nhöõng hoaït ñoäng kinh doanh cuï theå. Coâng ty caàn phaûi trình baøy trung thöïc vaø chöùng minh ñöôïc hieäu quaû kinh doanh qua caùc baùo caùo taøi chính, naêng löïc quaûn lyù qua caùc heä thoáng chuaån möïc ñaùnh giaù vaø coâng nhaän nhö chöùng nhaän tieâu chuaån ISO… Haïn cheá ruûi ro ñoái vôùi nhaø taøi trôï voán Trong thò tröôøng kinh doanh luoân tieàm aån nhöõng ruûi ro nhö ruûi ro tyû giaù, laïm phaùt… neân caùc nhaø taøi trôï voán seõ luoân xem xeùt, suy tính raát kyõ veà caùc ruûi ro xaáu nhaát coù theå xaûy ra tröôùc khi quyeát ñònh taøi trôï. Chính vì vaäy, ñeå giuùp caùc nhaø taøi trôï sôùm ra quyeát ñònh, coâng ty caàn phaûi: - 44 - - Chöùng minh cho nhaø taøi trôï thaáy taøi saûn cuûa coâng ty caû höõu hình vaø voâ hình. Ñoâi khi taøi saûn voâ hình nhö giaù trò thöông hieäu, thò phaàn, keânh phaân phoái… coøn coù giaù trò lôùn hôn raát nhieàu so vôùi taøi saûn höõu hình. Trong tröôøng hôïp caàn thieát, coù theå thueâ toå chöùc chuyeân nghieäp ñònh giaù coâng ty ñeå vieäc huy ñoäng voán ñöôïc deã daøng vaø nhanh choùng hôn. - Trong phöông aùn vay voán, trình baøy roõ raøng, chi tieát tính toái öu vaø khaû thi cuûa khoaûn tieàn huy ñoäng. Caùc hoaït ñoäng kinh doanh ñöôïc ñaàu tö töø voán taøi trôï phaûi coù lôïi nhuaän cao hôn chi phí huy ñoäng voán. b. Ngoaøi ra, ñeå thöïc hieän huy ñoäng voán thaønh coâng, caùc coâng ty coå phaàn caàn thöïc hieän caùc böôùc sau: Ñaùnh giaù taøi chính coâng ty vaø xaây döïng caáu truùc voán - Ñaùnh giaù, thaåm ñònh vaø xaây döïng caáu truùc voán cho coâng ty. - Thaåm ñònh caáu truùc voán hieän taïi vaø keá hoaïch huy ñoäng voán, xaây döïng caùc tieâu chí voán vaø caáu truùc voán toái öu, phaân tích ñaùnh giaù ruûi ro vaø tính khaû thi cuûa döï aùn. - Löïa choïn caáu truùc voán toái öu. Xaây döïng phöông aùn vaø taøi lieäu thu huùt voán - Sau khi hoaøn thieän böôùc ñaùnh giaù vaø xaây döïng caáu truùc voán, leân phöông aùn vaø tìm kieám giaûi phaùp huy ñoäng voán moät caùch cuï theå vaø chi tieát: ™ Toång quan veà nhu caàu huy ñoäng voán cuûa caùc coâng ty vaø caùc khoù khaên ñang gaëp phaûi trong quaù trình huy ñoäng voán. ™ Coâng ty caàn phaûi naâng cao nhöõng hieåu bieát veà caùc hình thöùc huy ñoäng voán khaùc nhau, öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa moãi hình thöùc (vay ngaân haøng, voán cuûa quyõ ñaàu tö vaø caùc coâng cuï huy ñoäng voán treân thò tröôøng chöùng khoaùn). - 45 - ™ Cô sôû vaø ñieàu kieän choïn löïa hình thöùc huy ñoäng voán phuø hôïp vôùi voøng ñôøi phaùt trieån cuûa coâng ty. - Laäp taøi lieäu thu huùt voán töø caùc nhaø ñaàu tö. Thu huùt voán ñaàu tö - Tieáp caän nguoàn voán cuûa nhöõng nhaø ñaàu tö tieàm naêng: nhaø ñaàu tö toå chöùc cuõng nhö nhöõng nhaø ñaàu tö caù nhaân tieàm naêng. - Ñaøm phaùn vaø xaây döïng caùc ñieàu kieän, thoaû thuaän ñaàu tö thích hôïp trong suoát quaù trình huy ñoäng voán. Veà phía nhaø nöôùc, phaûi coù bieän phaùp phaùt trieån thò tröôøng tieàn teä, thò tröôøng taøi chính, ñaëc bieät laø thò tröôøng chöùng khoaùn vaø heä thoáng ngaân haøng thöông maïi ñeå giuùp caùc coâng ty coå phaàn coù theå huy ñoäng voán moät caùch deã daøng. Ngoaøi ra, Nhaø nöôùc caàn khuyeán khích thaønh laäp caùc ñònh cheá taïo laäp thò tröôøng, caùc nhaø ñaàu tö coù toå chöùc, taêng cöôøng thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo thò tröôøng voán, nhaèm huy ñoäng voán vaø khuyeán khích tính chuyeân nghieäp trong quaûn trò doanh nghieäp theo thoâng leäâ quoác teá. - Hieän nay theo quyeát ñònh soá 238/2005/QÑ-TTg ngaøy 29 thaùng 9 naêm 2005 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà tyû leä tham gia cuûa beân nöôùc ngoaøi vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam coù quy ñònh: “toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi mua, baùn coå phieáu, chöùng chæ quyõ ñaàu tö treân Trung taâm Giao dòch Chöùng khoaùn ñöôïc naém giöõ toái ña 49% toång soá coå phieáu, chöùng chæ quyõ ñaàu tö cuûa moät toå chöùc nieâm yeát, ñaêng kyù giao dòch hoaëc moät quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn”. Chính tyû leä khoáng cheá voán vaøo caùc coâng ty coå phaàn ôû möùc thaáp nhö hieän nay ñang trôû thaønh raøo caûn, khoù thu huùt voán ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö lôùn vaøo caùc coâng ty coå phaàn. Bôûi vì caùc quyõ ñaàu tö thöôøng coù tieâu chí ñaàu tö nhö ngaønh ngheà, soá voán ñaàu tö vaøo coâng ty, quy moâ coâng ty… neáu giôùi - 46 - haïn tyû leä thì e coâng ty khoâng ñuû quy moâ ñeå caùc quyõ ñaàu tö. Chaúng haïn nhö moät quyõ ñaàu tö coù tieâu chí ñaàu tö vaøo moät coâng ty ít nhaát laø 3 trieäu USD, töông ñöông gaàn 50 tyû ñoàng. Nhö vaäy vôùi tyû leä khoáng cheá 49%, chæ coù nhöõng coâng ty coù soá voán 100 tyû ñoàng trôû leân môùi saün saøng baùn coå phieáu cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø soá coâng ty coù quy moâ to nhö theá khoâng phaûi laø nhieàu. Roõ raøng, caùc coâng ty coå phaàn ñang raát caàn voán, caàn coâng ngheä quaûn lyù tieân tieán, caàn ñoái taùc ñaàu tö chieán löôïc, nhöng vôùi tyû leä khoáng cheá nhö quy ñònh hieän taïi, doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam khoù dòch chuyeån, thò tröôøng chöùng khoaùn cuõng seõ daäm chaân taïi choã. Moät söï thay ñoåi, ñoù laø caùi maø caùc nhaø ñaàu tö vaø caùc doanh nghieäp ñang chôø. Ñeå khuyeán khích hôn nöõa doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, caàn phaûi môû roäng toái ña tyû leä sôû höõu ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi caùc ngaønh ngheà, coù theå môû room cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi töø 51-100%. Vieäc naøy seõ giuùp doanh nghieäp huy ñoäng voán seõ trôû neân deã daøng hôn tröôùc, do ñöôïc gia taêng tyû leä caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc, caû trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. - Ngoaøi ra, caàn coù giaûi phaùp ñoøn baãy ñeå kích thích nhanh söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, khuyeán khích caùc coâng ty töï nguyeän ra nieâm yeát. Giaûi phaùp naøy seõ mang laïi nhöõng lôïi ích nhö sau: ™ Moät khi nhieàu doanh nghieäp ra nieâm yeát, TTCK seõ soâi ñoäng, caùc doanh nghieäp coù ñieàu kieän huy ñoäng voán töø nhieàu daïng nhaø ñaàu tö khaùc nhau ñeå phaùt trieån, coù theå caûi thieän möùc ñoä tín nhieäm cuûa coâng ty, huy ñoäng voán vay deã daøng vaø reû hôn. ™ Moät khi TTCK phaùt trieån oån ñònh, taïo ñieàu kieän cho coå phieáu nieâm yeát vaø chöa nieâm yeát mang tính thanh khoaûn cao, giaù baùn coå phaàn nhaø nöôùc seõ taêng hôn tröôùc. - 47 - - Beân caïnh ñoù, caàn taïo phong traøo coâng khai minh baïch taøi chính, caùc coâng ty nieâm yeát thoâng thöôøng ñöôïc ñaùnh giaù cao veà oån ñònh taøi chính, caûi thieän hình aûnh coâng ty ñoái vôùi khaùch haøng, nhaø cung caáp vaø ñaây cuõng chính laø caùch khaéc phuïc vaán ñeà ñaïi dieän trong caùc coâng ty coå phaàn hieän nay. 3.1.2 Caùc phöông thöùc taøi trôï voán Trong coâng taùc quaûn lyù taøi chính doanh nghieäp, vieäc naém vöõng vaø löïa choïn caùc nguoàn voán nhaèm huy ñoäng cho phuø hôïp thöïc teá hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp vôùi chi phí söû duïng voán thaáp nhaát luoân laø moät baøi toaùn phöùc taïp ñoái vôùi caùc nhaø quaûn trò taøi chính. Caùc coâng ty coå phaàn coù lôïi theá khi coù nhieàu hình thöùc taøi trôï voán khaùc nhau ñeå choïn löïa trong quaù trình keâu goïi voán. Ñeå löïa choïn ñöôïc hình thöùc huy ñoäng voán phuø hôïp, caùc coâng ty caàn coù söï phaân tích, ñaùnh giaù toaøn dieän veà muïc ñích huy ñoäng voán, tình hình taøi chính coâng ty, möùc ñoä tín nhieäm cuûa coâng ty, moái quan heä giöõa lôïi ích vaø chi phí cuûa vieäc huy ñoäng voán… Tuy nhieân, khi xem xeùt ñaùnh giaù caùc hình thöùc taøi trôï voán thì coâng ty caàn nghieân cöùu ñoä ruûi ro phaùt sinh, chi phí söû duïng voán vaø hieäu quaû söû duïng voán sau giai ñoaïn taøi trôï ñeå baûo ñaûm duy trì toác ñoä taêng tröôûng beàn vöõng vaø toái ña hoaù giaù trò coâng ty. Ngoaøi ra, choïn löïa hình thöùc huy ñoäng voán phaûi phuø hôïp vôùi voøng ñôøi phaùt trieån cuûa coâng ty. Voøng ñôøi cuûa doanh nghieäp thöôøng coù 4 giai ñoaïn goàm: khôûi nghieäp, phaùt trieån môû roäng, phaùt trieån oån ñònh vaø thoaùi traøo hoaëc taùi toå chöùc. Trong 4 giai ñoaïn naøy, caùc doanh nghieäp caàn caân nhaéc löïa choïn caùc keânh huy - 48 - ñoäng voán sao cho phuø hôïp vôùi ñaëc thuø phaùt trieån trong töøng giai ñoaïn cuûa doanh nghieäp, mang laïi hieäu quaû cao nhaát3 Vôùi tình hình thò tröôøng taøi chính Vieät Nam hieän nay, caùc nguoàn vaø hình thöùc taøi trôï coù theå ñöôïc söû duïng ñeå goïi voán cho caùc coâng ty coå phaàn nhö sau: a. Taêng tyû leä lôïi nhuaän giöõ laïi Ñoái vôùi caùc coâng ty coå phaàn ñaõ nieâm yeát vaø chöa nieâm yeát, vieäc naâng voán chuû sôû höõu coù theå ñöôïc tieán haønh baèng nhieàu caùch, trong ñoù coù caùch phaùt haønh coå phieáu môùi. Tuy nhieân, caùch naøy seõ phaùt sinh chi phí, thoâng thöôøng töø 5-10% toång giaù trò ñôït phaùt haønh. Trong khi ñoù, vieäc taêng voán chuû sôû höõu baèng caùch giöõ laïi moät phaàn hay toaøn boä lôïi nhuaän haàu nhö khoâng toán chi phí. Qua phaân tích thöïc traïng phaân phoái lôïi nhuaän, chia coå töùc cuûa caùc coâng ty trong thôøi gian qua, thaáy raèng caùc coâng ty chia coå töùc ôû tyû leä cao. Phaàn lôùn lôïi nhuaän ñaït ñöôïc trong naêm ñeàu ñöôïc phaân chia coå töùc cho coå ñoâng, tyû leä lôïi nhuaän giöõ laïi khoâng cao. Ñoái vôùi nhöõng coâng ty hoaït ñoäng caàn nhieàu voán ñeå ñaàu tö vaø phaùt trieån trong thôøi gian tôùi, neân taêng tyû leä lôïi nhuaän giöõ laïi ñeå taøi trôï voán cho ñaàu tö vaø hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. b. Huy ñoäng voán thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn TTCK luoân laø nôi huy ñoäng voán hieäu quaû nhaát trong caùc phöông thöùc huy ñoäng voán. Taïi ñaây, muïc tieâu cuûa ñaïi ña soá caùc coâng ty laø huy ñoäng voán daøi haïn, phuïc vuï caùc keá hoaïch ñaàu tö laâu daøi. Taïi moãi quoác gia, tuyø thuoäc vaøo trình ñoä phaùt trieån cuõng nhö ñaëc ñieåm cuûa thò tröôøng maø phaùp luaät kinh doanh coù nhöõng quy ñònh khaùc nhau veà caùch thöùc huy ñoäng voán. 3 seõ ñöôïc trình baøy roõ hôn ôû 3.2.2 xaây döïng chính saùch coå töùc phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa coâng ty - 49 - Caùc coâng ty coå phaàn coù theå huy ñoäng voán thoâng qua TTCK Vieät Nam baèng caùc caùch sau: Huy ñoäng voán daøi haïn baèng caùch phaùt haønh coå phieáu Coå phaàn luoân laø caùch thöùc giaûi quyeát vaán ñeà voán moät caùch hieäu quaû nhaát. Coâng ty coù theå phaùt haønh coå phieáu döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau, phaùt haønh tröïc tieáp cho coâng chuùng (puplic offering) hay chæ phaùt haønh haïn cheá trong phaïm vi nhöõng nhaø ñaàu tö ñuû tieâu chuaån, coøn goïi laø phaùt haønh haïn cheá (private placement). Hai phöông phaùp chính ñeå baùn coå phieáu laø qua moät cung öùng giaù coá ñònh hay moät cuoäc baùn ñaáu giaù. Hieän nay, caùc coâng ty cung öùng ra coâng chuùng laàn ñaàu thöôøng ñöôïc baùn qua ñaáu giaù nhö coâng ty Vinamilk, Ga Petrolimex…, moät soá coâng ty lôùn coù xu höôùng phaùt haønh coå phieáu cho caùc coå ñoâng chieán löôïc nhö : coâng ty FPT, coâng ty Böu chính Vieãn thoâng Saøi Goøn (Saigon Postel Telecom, vieát taét laø SPT)... Trong naêm 2005, ñaõ coù 64 doanh nghieäp toå chöùc ñaáu giaù coå phaàn thoâng qua caùc thò tröôøng giao dòch chöùng khoaùn, thu veà 4.574 tyû ñoàng, gaáp gaàn 1,5 laàn meänh giaù vaø taêng 527 tyû ñoàng so vôùi giaù khôûi ñieåm. - Phaùt haønh ra coâng chuùng (Public offering): Theo luaät chöùng khoaùn Vieät Nam, coâng ty coù theå phaùt haønh coå phieáu tröïc tieáp ra coâng chuùng4 qua caùc böôùc sau: ™ Ñaïi hoäi coå ñoâng thoâng qua phöông aùn huy ñoäng voán ™ Ñaêng kyù vôùi Uûy ban chöùng khoaùn ™ Sau khi ñöôïc Uyû ban chöùng khoaùn pheâ duyeät phöông aùn huy ñoäng voán, coâng ty seõ söû duïng dòch vuï cuûa moät ngaân haøng tö vaán cho caùc vaán ñeà: hình thöùc vaø soá löôïng coå phieáu seõ phaùt haønh, giaù vaø thôøi ñieåm phaùt haønh… 4 Nghò ñònh 144/2003/NÑ-CP ngaøy 28/11/2003 veà Chöùng khoaùn vaø thò tröôøng chöùng khoaùn Thoâng tö 60/2004/TT-BTC ngaøy 18/06/2004 höôùng daãn vieäc phaùt haønh coå phieáu ra coâng chuùng - 50 - - Phaùt haønh haïn cheá (private placement)5: coâng ty choïn phaùt haønh coå phieáu cho nhöõng nhaø ñaàu tö ñaõ ñöôïc choïn loïc kyõ, coù theå laø nhöõng coâng ty, ngaân haøng, quyõ ñaàu tö, nhaø cung caáp coù tieàm löïc veà taøi chính, trình ñoä kyõ thuaät coâng ngheä, kinh nghieäm trong quaûn lyù ñieàu haønh ñeå thöïc hieän taøi trôï voán hoaëc cam keát hoã trôï cho coâng ty khi trôû thaønh coå ñoâng cuûa coâng ty. Phaùt haønh theo hình thöùc naøy cuõng thöïc hieän caùc böôùc töông töï nhö phaùt haønh ra coâng chuùng, nhöng khaùc moät ñieàu laø khoâng ñoøi hoûi coâng ty phaûi ñaêng kyù vôùi Uûy ban chöùng khoaùn neân coù lôïi ñieåm laø giuùp coâng ty huy ñoäng voán moät caùch deã daøng, nhanh choùng. Tuy nhieân, nhöôïc ñieåm laø coå phieáu khoâng theå giao dòch treân TTCK do chöa ñaêng kyù. - Ngoaøi ra ñeå huy ñoäng voán, caùc coâng ty coù theå phaùt haønh quyeàn öu tieân mua coå phieáu môùi (Right issues) cho caùc coå ñoâng hieän haønh theo tæ leä maø hoï naém giöõ. Phöông thöùc naøy giuùp giaûm chi phí phaùt haønh coå phieáu so vôùi phöông thöùc phaùt haønh haïn cheá cuõng nhö phaùt haønh ra coâng chuùng. Ngoaøi ra, caùc coå ñoâng hieän haønh vaãn giöõ ñöôïc quyeàn kieåm soaùt theo tæ leä nhö tröôùc. Huy ñoäng voán daøi haïn baèng caùch phaùt haønh traùi phieáu Phaùt haønh traùi phieáu laø moät trong nhöõng phöông thöùc huy ñoäng voán höõu hieäu khi caùc coâng ty thieáu voán. Thoâng qua phaùt haønh traùi phieáu, caùc coâng ty coù theå vay ñöôïc töø thò tröôøng moät khoaûn voán khaù lôùn vôùi laõi suaát thaáp hôn laõi suaát ngaân haøng. Nhôø ñoù tình hình hoaït ñoäng kinh doanh seõ caûi thieän ñaùng keå, caùc coâng ty seõ coù theâm tieàn ñeå ñaàu tö, môû roäng hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Ngaøy 19/05/2006, Chính phuû ñaõ ban haønh Nghò ñònh 52/2006/NÑ-CP veà phaùt haønh traùi 5 Xem phuï luïc moät ví duï ñieån hình vieäc huy ñoäng voán qua hình thöùc phaùt haønh haïn cheá cuûa coâng ty SPT - 51 - phieáu doanh nghieäp ñaõ môû ra moät keânh môùi ñeå huy ñoäng voán cho doanh nghieäp, khuyeán khích caùc doanh nghieäp tröïc tieáp tham gia huy ñoäng voán treân thò tröôøng. Tuy nhieân, traùi phieáu coù raát nhieàu loaïi, tuyø töøng tröôøng hôïp, tuyø töøng hoaøn caûnh seõ coù nhieàu loaïi traùi phieáu khaùc nhau. Loaïi traùi phieáu caùc doanh nghieäp Vieät Nam thöôøng choïn phaùt haønh trong thôøi gian qua laø traùi phieáu chuyeån ñoåi nhö coâng ty coå phaàn cô ñieän laïnh (REE), coâng ty coå phaàn EIS, coâng ty coå phaàn Ñaàu tö haï taàng kyõ thuaät TPHCM (CII), … Traùi phieáu coù khaû naêng hoaùn ñoåi laø moät coâng cuï nôï cho pheùp ngöôøi naém giöõ traùi phieáu naøy ñöôïc quyeàn hoaùn ñoåi soá löôïng traùi phieáu maø hoï ñang naém giöõ ñeå laáy moät löôïng coå phieáu thöôøng theo tæ leä ñöôïc quy ñònh tröôùc, trong moät khoaûng thôøi gian ñöôïc quy ñònh tröôùc vaø vôùi moät möùc giaù coå phieáu ñöôïc quy ñònh tröôùc. Coù 2 lyù do chính khieán cho caùc coâng ty phaùt haønh traùi phieáu coù khaû naêng hoaùn ñoåi: - Moät laø, laõi suaát cam keát cuûa traùi phieáu coù khaû naêng hoaùn ñoåi thaáp hôn so vôùi traùi phieáu thöôøng. Ngoaøi ra, laõi ñöôïc khaáu tröø thueá. - Hai laø, trong tröôøng hôïp nhöõng coâng ty nhoû, ít tieáng taêm, chöa leân saøn, khieán cho vieäc ñaùnh giaù ruûi ro cuûa coâng ty gaëp nhieàu khoù khaên. Vì vaäy phöông aùn huy ñoäng voán haáp daãn nhaát trong tröôøng hôïp naøy vaãn laø phaùt haønh traùi phieáu coù khaû naêng hoaùn ñoåi. Ñaây laø moät keânh huy ñoäng voán coøn khaù môùi meû ñoái vôùi caùc coâng ty, tröôùc ñaây khi noùi ñeán traùi phieáu ngöôøi ta thöôøng nghó ñeán traùi phieáu chính phuû, nay ñaõ coù traùi phieáu coâng ty. Veà phía Nhaø nöôùc caàn nghieân cöùu, ban haønh theå cheá, chính saùch sao cho vieäc phaùt haønh traùi phieáu trong nöôùc cuõng nhö quoác teá thuaän tieän, taïo theâm moät moät keânh huy ñoäng voán höõu hieäu cho caùc doanh nghieäp. - 52 - c. Tìm nguoàn taøi trôï thoâng qua hình thöùc tìm ñoái taùc ñaàu tö döôùi hình thöùc lieân doanh lieân keát Caùc coâng ty cuõng coù theå tìm nguoàn taøi trôï thoâng qua hình thöùc tìm ñoái taùc ñaàu tö döôùi hình thöùc lieân doanh lieân keát, ñaëc bieät caùc ñoái taùc laø nhaø ñaàu tö ôû nöôùc ngoaøi. Beân caïnh vieäc khai thaùc nguoàn voán doài daøo töø caùc ñoái taùc naøy, thoâng qua lieân doanh lieân keát, caùc coâng ty ñöôïc chuyeån giao coâng ngheä tieân tieán vaø hoïc hoûi ñöôïc raát nhieàu kinh nghieäm trong vieäc ñieàu haønh, quaûn lyù, tieáp caän caùc phöông tieän hieän ñaïi ñeå töøng böôùc hoäi nhaäp vaøo trong khu vöïc vaø theá giôùi. d. Söû duïng nguoàn voán taøi trôï thoâng qua hình thöùc thueâ taøi chính Thueâ taøi chính laø moät hình thöùc ñang ñöôïc aùp duïng phoå bieán ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi nhö Myõ, Nhaät Baûn, Ñöùc, Thuïy Ñieån, Uùc… Tuy nhieân, ôû Vieät Nam khaùi nieäm cho thueâ taøi chính vaãn coøn khaù môùi meû vôùi nhieàu coâng ty. Thueâ taøi chính laø moät hình thöùc taøi trôï tín duïng, thoâng qua vieäc cho thueâ caùc loaïi taøi saûn, maùy moùc thieát bò, phöông tieän vaän chuyeån, maùy photocopy… Trong thôøi ñieåm caùc coâng ty gaëp khoù khaên veà thuû tuïc theá chaáp taøi saûn ñeå vay voán ôû caùc ngaân haøng, caùc coâng ty coù theå söû duïng hình thöùc thueâ taøi chính ñeå ñoåi môùi maùy moùc, thieát bò, hieän ñaïi hoaù coâng ngheä saûn xuaát kinh doanh, taïo ñieàu kieän cho caùc coâng ty tieáp caän hình thöùc caáp tín duïng môùi. Toùm laïi, moãi phöông thöùc phaùt haønh coù nhöõng öu, nhöôïc ñieåm rieâng vaø tuøy theo caáu truùc voán hieän coù, tuyø thuoäc vaøo voøng ñôøi phaùt trieån, caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam choïn löïa hình thöùc huy ñoäng voán phuø hôïp, coù theå vay voán hay phaùt haønh chöùng khoaùn: coå phieáu öu ñaõi, coå phieáu thöôøng, traùi phieáu… Ñeå huy ñoäng voán thaønh coâng, caùc coâng ty phaûi xaây döïng phöông aùn huy ñoäng voán ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu phaùt trieån hoaït ñoäng kinh doanh. Neáu caàn, coù theå caân nhaéc - 53 - vieäc huy ñoäng voán töø caùc nhaø ñaàu tö chieán löôïc nöôùc ngoaøi ñeå naâng cao naêng löïc taøi chính, naêng löïc quaûn trò ñieàu haønh. Caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam caàn nghieân cöùu ña daïng hoùa hình thöùc huy ñoäng voán, daàn tieáp caän vôùi caùc hình thöùc huy ñoäng voán môùi thoâng qua thò tröôøng voán thay theá caùc hình thöùc truyeàn thoáng tröôùc ñaây. 3.2 Xaây döïng chính saùch phaân chia coå töùc cho caùc coâng ty coå phaàn trong quaù trình hoäi nhaäp 3.2.1 Quan ñieåm xaây döïng chính saùch coå töùc - Caàn coù moät chính saùch coå töùc oån ñònh, nhaát quaùn, ngay caû trong tröôøng hôïp lôïi nhuaän hoaït ñoäng giaûm. - Caàn coù tyû leä chia coå töùc hôïp lyù sao cho vöøa ñaûm baûo cho caùc coå ñoâng coù moät nguoàn thu nhaäp oån ñònh, nhaát quaùn maø coâng ty cuõng coù moät tyû leä lôïi nhuaän giöõ laïi ñuû taøi trôï cho nhöõng nhu caàu ñaàu tö bình thöôøng nhaèm duy trì söï taêng tröôûng beàn vöõng cuûa coâng ty. - Traùnh toái ña vieäc caét giaûm coå töùc. Trong tröôøng hôïp coâng ty coù nhöõng cô hoäi ñaàu tö, coâng ty neân choïn giaûi phaùp ñi vay hay phaùt haønh coå phieáu môùi. Neáu nguoàn taøi trôï beân ngoaøi khoâng ñuû voán cho ñaàu tö, buoäc phaûi caét giaûm coå töùc thì caàn coâng boá thoâng tin vaø thuyeát minh ñaày ñuû cho caùc nhaø ñaàu tö veà chöông trình vaø keá hoaïch taøi trôï voán, thöïc hieän döï aùn ñaàu tö. - Nguyeân taéc quan troïng laø xaùc ñònh vaø duy trì coå töùc neân ôû möùc khaù thaáp vaø chæ neân taêng möùc coå töùc khi coù nhöõng khoaûn thu nhaäp taêng theâm. Coù theå chi traû nhöõng khoaûn coå töùc phuï troäi vaøo caùc thôøi ñieåm hôïp lyù vaø khi thu nhaäp cho pheùp nhaèm baûo ñaûm vieäc chi traû coå töùc luoân thöïc hieän ñoái vôùi nhaø ñaàu tö. - 54 - 3.2.2 Xaây döïng chính saùch coå töùc phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa coâng ty Nhö ñaõ trình baøy trong phaàn choïn löïa hình thöùc huy ñoäng voán, trong moãi moät giai ñoaïn phaùt trieån, doanh nghieäp coù nhöõng cô hoäi ñaàu tö, khaû naêng huy ñoäng voán vaø doøng tieàn khaùc nhau. Do ñoù, caùc coâng ty coå phaàn caàn caân nhaéc löïa choïn caùc keânh huy ñoäng voán cuõng nhö chính saùch coå töùc sao cho phuø hôïp vôùi ñaëc thuø phaùt trieån trong töøng giai ñoaïn, mang laïi hieäu quaû cao nhaát. Cuï theå trong töøng giai ñoaïn nhö sau: Giai ñoaïn khôûi nghieäp Trong giai ñoaïn khôûi nghieäp, thöôøng caùc doanh nghieäp khoù coù ñöôïc thu nhaäp ngay töø nhöõng naêm ñaàu hoaït ñoäng do chöa coù taøi saûn cuõng nhö cô sôû hoaït ñoäng, chöa coù caùc soá lieäu veà hoaït ñoäng quaù khöù ñeå chöùng minh naêng löïc, thieáu kinh nghieäm kinh doanh quaûn lyù trong moät soá lónh vöïc vaø möùc ñoä ruûi ro cao, doøng tieàn cuûa doanh nghieäp chöa nhieàu vaø chöa oån ñònh. Trong giai ñoaïn khôûi nghieäp, keânh huy ñoäng voán phuø hôïp vôùi nhöõng ñaëc thuø neâu treân cuûa doanh nghieäp laø voán goùp chuû sôû höõu vaø huy ñoäng voán töø caùc quyõ ñaàu tö6, nhaát laø quyõ ñaàu tö maïo hieåm. Do ñoù, nguoàn taøi trôï thích hôïp trong giai ñoaïn naøy laø lôïi nhuaän ñeå laïi, nhö vaäy coå töùc seõ khoâng chia cho caùc coå ñoâng trong giai ñoaïn khôûi nghieäp. Giai ñoaïn phaùt trieån môû roäng Trong giai ñoaïn phaùt trieån môû roäng, taøi saûn cuûa doanh nghieäp taêng leân nhanh choùng, doanh thu taêng vaø thò phaàn ngaøy caøng môû roäng neân caùc doanh nghieäp thöôøng coù nhu caàu voán lôùn, nhu caàu veà hoã trôï kyõ thuaät vaø môû roäng quan heä kinh doanh. 6 Xem phuï luïc Danh saùch moät soá Quyõ ñaàu tö lôùn taïi Vieät Nam. - 55 - Tuy nhieân, do doøng tieàn cuûa doanh nghieäp chöa doài daøo, heä thoáng quaûn lyù chöa chuyeân nghieäp vaø quy moâ doanh nghieäp coøn nhoû neân doanh nghieäp khoâng deã daøng huy ñoäng voán töø caùc keânh huy ñoäng khaùc nhö phaùt haønh coå phieáu, ñoái taùc chieán löôïc, vay ngaân haøng. Trong khi ñoù, caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm saün saøng cung caáp nguoàn voán daøi haïn cho doanh nghieäp ñeå caân ñoái nguoàn voán vay, taøi trôï caùc döï aùn môû roäng kinh doanh vaø hoã trôï doanh nghieäp xaây döïng heä thoáng quaûn lyù chuyeân nghieäp. Trong giai ñoaïn caàn voán ñaàu tö, ñang phaùt trieån thì taêng phaàn lôïi nhuaän giöõ laïi, thöïc hieän chia coå töùc nhöng ôû möùc thaáp. Moät maët, ñeå voán ñaàu tö vaøo caùc döï aùn sinh lôøi, maët khaùc thöïc hieän chi traû coå töùc ñeå laøm yeân loøng caùc nhaø ñaàu tö, raèng coâng ty ñaõ baét ñaàu vaøo giai ñoaïn hoaït ñoäng coù hieäu quaû. Qua ñoù, cuõng haáp daãn caùc coå ñoâng tieàm naêng vaø seõ laøm cho giaù coå phaàn taêng leân. Giai ñoaïn phaùt trieån oån ñònh Sau thôøi kyø taêng tröôûng cao, doanh nghieäp böôùc vaøo giai ñoaïn taêng tröôûng oån ñònh vaø tieán tôùi baõo hoøa. Trong giai ñoaïn phaùt trieån oån ñònh, ñaëc ñieåm chung cuûa ña soá caùc doanh nghieäp laø coù toác ñoä taêng tröôûng oån ñònh, voán noäi sinh doài daøo, taøi saûn taêng, caùc doanh nghieäp tìm höôùng ñi ñeå tieáp tuïc môû roäng phaùt trieån. Trong giai ñoaïn naøy, doanh nghieäp caàn kinh nghieäm vaø quan heä cuûa caùc nhaø ñaàu tö taøi chính chuyeân nghieäp ñeå naâng cao giaù trò vaø thöïc hieän hieäu quaû caùc giao dòch taøi chính, ñaàu tö. Doanh nghieäp phaùt trieån oån ñònh coù nhieàu cô hoäi huy ñoäng töø caùc keânh taøi chính khaùc nhau nhö thò tröôøng chöùng khoaùn, vay ngaân haøng, toå chöùc taøi chính, taøi trôï noäi boä, quyõ ñaàu tö… Tuy nhieân, trong giai ñoaïn naøy neân gia taêng taøi trôï baèng nôï. - 56 - Khi doanh nghieäp ñaõ phaùt trieån oån ñònh, voán noäi sinh doài daøo, doøng tieàn döông vaø ñaëc bieät tyû suaát sinh lôïi treân voán cao neân coù khaû naêng chi traû coå töùc leân cao, thaäm chí raát cao. Ngoaøi ra, coù theå aùp duïng nhieàu hình thöùc ñeå khuyeán khích caùc coå ñoâng hieän höõu vaø nhaân vieân nhö thöôûng coå phieáu, traû coå töùc baèng coå phieáu, gia taêng chi traû coå töùc baèng tieàn maët… Giai ñoaïn thoaùi traøo hoaëc taùi toå chöùc doanh nghieäp Trong giai ñoaïn naøy, thöôøng caùc coå ñoâng hieän taïi muoán ruùt khoûi doanh nghieäp hoaëc lónh vöïc kinh doanh hieän taïi cuûa doanh nghieäp. Tình hình taøi chính khoù khaên, nhaát laø khaû naêng thanh toaùn ngaén haïn. Doanh nghieäp coù nhieàu tieàm naêng phaùt trieån nhöng trình ñoä vaø kinh nghieäm cuûa ñoäi nguõ quaûn lyù hieän taïi chöa ñaùp öùng, doanh nghieäp caàn nguoàn voán lôùn ñeå taùi caáu truùc doanh nghieäp, thay ñoåi cô caáu coå ñoâng hoaëc chuyeån höôùng doanh nghieäp. Trong giai ñoaïn naøy, doanh nghieäp coù theå huy ñoäng voán noäi sinh. Chính saùch coå töùc trong giai ñoaïn naøy laø chi traû ôû möùc cao vaø moät phaàn caùc coå töùc naøy laø hoaøn traû voán. Trong tröôøng hôïp taùi caáu truùc, caàn huy ñoäng voán töø quyõ ñaàu tö vaø voán chuû sôû höõu. 3.2.3 Xaây döïng chính saùch coå töùc phuø hôïp vôùi tình hình thò tröôøng hieän nay Trong tình hình thò tröôøng hieän nay, chính saùch coå töùc cuûa caùc coâng ty coøn chòu nhieàu aûnh höôûng, taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá: thueá, chi phí phaùt haønh, baát caân xöùng thoâng tin vaø ñaëc bieät laø ñoái töôïng ñaàu tö vaøo thò tröôøng: yeáu toá taâm lyù, trình ñoä… Chính saùch thueá: theo luaät Thueá hieän haønh, coå töùc vaãn khoâng bò ñaùnh thueá thu nhaäp caù nhaân, neân coå ñoâng seõ thích chính saùch coå töùc cao hôn laø chính saùch coå töùc thaáp vaø thích hình thöùc chi traû coå töùc baèng tieàn maët. Khi ñoù, chính saùch coå töùc maø coâng ty ñeo ñuoåi seõ coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán quyeát ñònh cuûa caùc nhaø ñaàu - 57 - tö laø lieäu coù neân naém giöõ coå phieáu cuûa coâng ty hay khoâng? vaø nhö theá seõ coù taùc ñoäng ñoái vôùi giaù trò coå phieáu cuûa coâng ty. Tuy nhieân, theo caùc döï thaûo Thueá thu nhaäp caù nhaân gaàn ñaây, khoaûn coå töùc naøy seõ bò ñaùnh thueá trong töông lai. Chi phí phaùt haønh: khi coù nhu caàu voán cho ñaàu tö döï aùn, moät laø duøng lôïi nhuaän ñeå taùi ñaàu tö, hai laø phaùt haønh coå phieáu thoâng qua TTCK. Do caùc thuû tuïc, quy ñònh laøm maát nhieàu thôøi gian vaø laøm chi phí phaùt haønh cao neân khi ñoù chính saùch coå töùc cuûa caùc coâng ty laø khoâng chia hoaëc chia coå töùc ôû möùc thaáp, duøng lôïi nhuaän ñeå laïi ñeå taùi ñaàu tö. Baát caân xöùng thoâng tin: tình hình coâng boá vaø tieáp caän thoâng tin cuûa caùc coâng ty hieän nay coøn nhieàu haïn cheá, cho thaáy söï baát caân xöùng thoâng tin giöõa caùc nhaø ñaàu tö vaø nhaø quaûn lyù coâng ty. Ñeå caùc nhaø ñaàu tö tin töôûng vaø yeân taâm vaøo caùc nhaø quaûn lyù, chi traû coå töùc coù theå laøm giaûm chi phí ñaïi dieän giöõa caùc coå ñoâng vaø ban ñieàu haønh. Ñoái töôïng nhaø ñaàu tö: nhaø ñaàu tö treân TTCK coù theå laø nhaø ñaàu tö ngaén haïn hoaëc laø daøi haïn. Hoï coù tieâu chí ñaà