Đề tài Quản lý ngân sách cấp xã tại tỉnh Lâm Đồng

MÔÛ ÑAÀU Lý do chän ®Ò tμi: Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc, x· lμ ®¬n vÞ hμnh chÝnh c¬ së cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, ®ã kh«ng chØ lμ mét ®¬n vÞ hμnh chÝnh vÒ mÆt Nhμ n−íc mμ cßn lμ “ng«i nhμ chung” cña céng ®ång d©n c−. §Æc tr−ng cña cÊp x· lμ cÊp c¬ së gÇn d©n nhÊt , chÝnh quyÒn cÊp x· lμ cÇu nèi gi÷a céng ®ång d©n c− trong x· víi c¬ quan Nhμ n−íc cÊp trªn. NhiÖm vô cña chÝnh quyÒn cÊp x· rÊt réng, gi¶i quyÕt toμn bé c¸c mèi quan hÖ vμ lîi Ých trùc tiÕp gi÷a Nhμ n−íc víi nh©n d©n b»ng ph¸p luËt. Ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i lμ c«ng cô thùc sù vμ ph−¬ng tiÖn vËt chÊt b»ng tiÒn t−¬ng xøng ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã. Thêi gian qua, cïng víi nh÷ng ®æi thay cña ®Êt n−íc, x©y dùng n«ng th«n míi, ng©n s¸ch cÊp x· ®· cã nhiÒu biÕn ®æi tÝch cùc, t¹o nguån thu ngμy cμng lín h¬n, ®¸p øng nhu cÇu chi phong phó vμ ®a d¹ng. Nguån thu cña ng©n s¸ch cÊp x· ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn, ngoμi c¸c kho¶n thu th−êng xuyªn, ng©n s¸ch cÊp x· ®· tÝch cùc khai th¸c vμ huy ®éng c¸c nguån thu kh¸c ®Ó phôc vô cho yªu cÇu x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phóc lîi x· héi t¹i ®Þa ph−¬ng. VÒ phÝa Nhμ n−íc, trong nh÷ng n¨m qua ng©n s¸ch nhμ n−íc ®· tÝch cù hç trî cho ng©n s¸ch cÊp x· ®Ó cïng víi nguån thu do cÊp x· trùc tiÕp thu c©n ®èi chi th−êng xuyªn vμ chi ®Çu t− trªn ®Þa bμn. Nhê ®ã chÝnh quyÒn cÊp x· cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi t¹i ®Þa ph−¬ng. Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc rÊt ®¸ng khÝch lÖ trong viÖc ®Çu t− c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phóc lîi x· héi, ch¨m lo c¸c gia ®×nh chÝnh s¸ch ng©n s¸ch cÊp x· còng ®· béc lé nh÷ng yÕu kÐm vμ h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. H¹n chÕ trong qu¶n lý thu ng©n s¸ch do ch−a tæ chøc khai th¸c tiÒm n¨ng s½n cã, cßn bu«ng láng qu¶n lý c¸c nguån thu ®−îc giao, ®Ó thÊt thu lín. H¹n chÕ trong c«ng t¸c lËp, chÊp hμnh, quyÕt to¸n ng©n s¸ch dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· bÞ bu«ng láng, thÊt tho¸t vμ l·ng phÝ. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh ®ã th× vÊn ®Ò t×m biÖn ph¸p nh»m hoμn thiÖn tõng b−íc c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch ë cÊp c¬ së mang mét ý nghÜa v« 2 cïng quan träng, bøc xóc ®èi víi c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc nãi chung vμ ®èi víi tØnh L©m §ång nãi riªng trong giai ®o¹n hiÖn nay . Víi lý do trªn t«i lùa chän nghiªn cøu ®Ò tμi “ Qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång Môc ®Ých, ý nghÜa khoa häc vμ thùc tiÔn cña ®Ò tμi nghiªn cøu: - NhËn thøc c¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ ng©n s¸ch cÊp x·, qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x·, c¸c yªu cÇu n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· trªn ®Þa bμn tØnh L©m §ång, nhËn ®Þnh nh÷ng h¹n chÕ chñ yÕu trong c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· vμ x¸c ®Þnh nguyªn nh©n. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn hoμn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· tØnh L©m §ång theo LuËt Ng©n s¸ch Nhμ n−íc. §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu: Ho¹t ®éng qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· trªn ®Þa bμn tØnh L©m §ång tõ n¨m 2001 - 2006. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®−îc sö dông chñ yÕu trong luËn v¨n lμ ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp, so s¸nh, thèng kª. Néi dung luËn v¨n, ngoμi phÇn më ®Çu vμ kÕt luËn, gåm 3 ch−¬ng: Ch−¬ng I: Tæng quan vÒ ng©n s¸ch cÊp x· vμ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x·. Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång trong thêi gian qua. Ch−¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p hoμn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i L©m §ång. 3 Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ NGAÂN SAÙCH CAÁP XAÕ VAØ QUAÛN LYÙ NGAÂN SAÙCH CAÁP XAÕ 1.1. Tæng quan vÒ ng©n s¸ch cÊp x· 1.1.1. Kh¸i niÖm vμ b¶n chÊt cña ng©n s¸ch cÊp x· Ng©n s¸ch x·, ph−êng, thÞ trÊn (d−íi ®©y gäi chung lμ ng©n s¸ch cÊp x·) g¾n liÒn víi cÊp c¬ së, lμ mét bé phËn ns®p n»m trong hÖ thèng nsnn. V× vËy, kh¸i niÖm ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc hiÓu xuÊt ph¸t tõ kh¸i niÖm NSNN. Kh¸i niÖm NSNN ph¶n ¸nh nh÷ng thÓ chÕ ®−îc x· héi thiÕt lËp b»ng hÖ thèng luËt ph¸p nh»m môc ®Ých Ên ®Þnh con sè chi tiªu trong mét n¨m mμ Nhμ n−íc ph¶i t×m kiÕm nguån ®Ó tμi trî; ®ång thêi Nhμ n−íc ®−a ra nh÷ng quy t¾c vÒ kÕ to¸n ®Ó theo dâi chi tiÕt vμ chÆt chÏ c¸c kho¶n chi tiªu cu¶ Nhμ n−íc víi môc ®Ých lμ ®Ó kiÓm so¸t c¸c kho¶n chi, tr¸nh ®−îc sù l·ng phÝ c¸c kho¶n chi tiªu cho ho¹t ®éng kh«ng ®−îc ghi vμo trong ng©n s¸ch ®Ó sao cho chi tiªu cu¶ Nhμ n−íc ®−îc hîp ph¸p vμ cã thÓ ®−îc tμi trî b»ng nh÷ng nguån thu æn ®Þnh. NSNN lμ mét ®¹o luËt tμi chÝnh c¬ b¶n do Quèc héi quyÕt ®Þnh, th«ng qua ®ã c¸c kho¶n thu, chi tμi chÝnh cña Nhμ n−íc ®−îc thùc hiÖn trong mét niªn ®é tμi chÝnh. Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 1 - ch−¬ng I cña LuËt NSNN n¨m 2002 ®· ®−îc Quèc héi khãa XI n−íc ta th«ng qua ngμy 16/12/2002 th× NSNN lμ toμn bé c¸c kho¶n thu, chi cña Nhμ n−íc trong dù to¸n ®· ®−îc c¬ quan Nhμ n−íc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vμ thùc hiÖn trong mét n¨m ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhμ n−íc. XuÊt ph¸t tõ kh¸i niÖm cña NSNN vμ vÞ trÝ cña ng©n s¸ch cÊp x· trong hÖ thèng NSNN, ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc thÓ hiÖn nh− sau: Ng©n s¸ch cÊp x· lμ kÕ ho¹ch thu, chi cña cÊp x· ®−îc thùc hiÖn trong thêi gian mét n¨m. Nã lμ mét bé phËn cña NSNN do UBND cÊp x· x©y dùng vμ qu¶n lý, 4 H§ND cÊp x· gi¸m s¸t thùc hiÖn. Ng©n s¸ch cÊp x· cã tÇm quan träng ®Æc biÖt vμ cã tÝnh ®Æc thï riªng: nguån thu ®−îc khai th¸c trùc tiÕp trªn ®Þa bμn vμ nhiÖm vô chi còng ®−îc bè trÝ ®Ó phôc vô cho môc ®Ých trùc tiÕp cña céng ®éng d©n c− trong x· mμ kh«ng qua mét kh©u trung gian nμo. Ng©n s¸ch cÊp x· lμ cÊp ng©n s¸ch c¬ së trong hÖ thèng NSNN, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn tμi chÝnh ®Ó chÝnh quyÒn cÊp x· chñ ®éng khai th¸c c¸c thÕ m¹nh vÒ ®Êt ®ai, ph¸t triÓn KT - XH, x©y dùng n«ng th«n míi, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, gi÷ g×n an ninh trËt tù trªn ®Þa bμn. Ng©n s¸ch cÊp x· ph¶n ¸nh nhiÖm vô thu, chi theo ®Þa phËn hμnh chÝnh cÊp x·, ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô tæ chøc qu¶n lý KT - XH cña chÝnh quyÒn cÊp x·. Víi vai trß thóc ®Èy kinh tÕ ®Þa ph−¬ng ph¸t triÓn, ng©n s¸ch cÊp x· còng g©y ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ®Õn c¸c ho¹t ®éng KT - XH trong ph¹m vi vïng. §ång thêi ng©n s¸ch cÊp x· cßn lμ cÊp qu¶n lý, sö dông mét phÇn nguån vèn cña ng©n s¸ch cÊp trªn. 1.1.2. Chøc n¨ng cña ng©n s¸ch cÊp x· B¶n chÊt cña ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc thÓ hiÖn qua chøc n¨ng cña nã. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ng©n s¸ch cÊp x· cã 3 chøc n¨ng c¬ b¶n sau: Mét lμ: Chøc n¨ng ph©n phèi Chøc n¨ng ph©n phèi cña ng©n s¸ch cÊp x· lμ chøc n¨ng mμ nhê vμo ®ã ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc sö dông vμo viÖc ph©n phèi vμ ph©n phèi l¹i c¸c nguån tμi chÝnh trong x· héi nh»m thùc hiÖn môc tiªu c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi vμ huëng thô kÕt qu¶ s¶n phÈm x· héi. Nhê vμo chøc n¨ng ph©n phèi mμ c¸c nguån tμi chÝnh ®¹i diÖn cho nh÷ng bé phËn cña c¶i cña x· héi ®−îc bè trÝ cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu KT - XH x¸c ®Þnh. Khi vËn dông chøc n¨ng ph©n phèi vμo thùc tiÔn ®Ó ph©n phèi c¸c nguån tμi chÝnh ®ßi hái ph¶i ®¸p øng c¸c c¸c yªu cÇu c¬ b¶n nh−: ph¶i x¸c ®Þnh quy m«, tû träng cña ®Çu t− trong tæng s¶n phÈm quèc d©n phï hîp víi kh¶ n¨ng vμ sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ ë mçi thêi kú nhÊt ®Þnh; ph¶i ®¶m b¶o gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a tiÕt kiÖm, ®Çu t− vμ tiªu dïng; ph¶i gi¶i quyÕt tháa ®¸ng c¸c quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ cña nh÷ng chñ thÓ tham gia ph©n phèi. 5 Hai lμ: Chøc n¨ng gi¸m ®èc Chøc n¨ng gi¸m ®èc cña ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc h×nh thμnh trong qu¸ tr×nh huy ®éng, ph©n phèi vμ sö dông nguån vèn ng©n s¸ch. V× vËy, viÖc kiÓm tra tr−íc, trong vμ sau khi thùc hiÖn lμ rÊt cÇn thiÕt vμ quan träng. ThÓ hiÖn mäi kho¶n thu ng©n s¸ch ph¶i ®óng luËt hiÖn hμnh, mäi kho¶n chi ph¶i ®¶m b¶o ®óng ®Þnh møc, tiªu chuÈn do Nhμ n−íc quy ®Þnh vμ dù to¸n do cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt. V× vËy, th«ng qua ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch cÊp x· mμ H§ND sÏ gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng cña UBND cÊp x·. §Æc ®iÓm cña chøc n¨ng gi¸m ®èc lμ gi¸m ®èc b»ng ®ång tiÒn ®èi víi c¸c ho¹t ®éng tμi chÝnh. Môc ®Ých cña chøc n¨ng gi¸m ®èc nh»m thóc ®Èy ph©n phèi c¸c nguån tμi chÝnh cña x· héi c©n ®èi vμ hîp lý, phï hîp víi c¸c quy luËt kinh tÕ vμ ®ßi hái cña x· héi, thóc ®Èy viÖc t¹o lËp vμ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ theo môc ®Ých ®· ®Þnh víi hiÖu qu¶ cao. Ba lμ: Chøc n¨ng ®iÒu chØnh vμ kiÓm so¸t §Ó qu¶n lý mét c¸ch h÷u hiÖu c¸c ho¹t ®éng KT - XH, viÖc tiÕn hμnh ®iÒu chØnh vμ kiÓm so¸t th−êng xuyªn lμ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan. Chøc n¨ng ®iÒu chØnh vμ kiÓm so¸t cña ng©n s¸ch cÊp x· lμ kh¶ n¨ng kh¸ch quan cña ng©n s¸ch cÊp x· ®Ó cã thÓ thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh l¹i qu¸ tr×nh ph©n phèi c¸c nguån lùc tμi chÝnh vμ xem xÐt l¹i tÝnh ®óng ®¾n, tÝnh hîp lý cña c¸c qu¸ tr×nh ph©n phèi ®ã trong mäi lÜnh vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ. Víi chøc n¨ng nμy th× ng©n s¸ch cÊp x· tham gia vμo viÖc x©y dùng ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng cu¶ Nhμ n−íc. Cã nghÜa lμ ng©n s¸ch cÊp x· lμm h¹n chÕ hay më réng ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña Nhμ n−íc so víi dù kiÕn ban ®Çu cho phï hîp víi kh¶ n¨ng cña ng©n s¸ch trong tõng thêi ®iÓm, tõng giai ®o¹n. KÕt qu¶ cña ®iÒu chØnh vμ kiÓm so¸t ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c khÝa c¹nh: ®¶m b¶o cho viÖc t¹o lËp, ph©n phèi vμ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ cña Nhμ n−íc ®−îc ®óng ®¾n, hîp lý, ®¹t kÕt qu¶ tèi ®a nhÊt theo c¸c môc tiªu, yªu cÇu ®· ®Þnh; gãp phÇn ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh ph©n phèi c¸c nguån tμi chÝnh, qu¸ tr×nh t¹o lËp vμ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ, ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn ®−îc thùc hiÖn theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña chÝnh s¸ch, chÕ ®é Nhμ n−íc. 6 1.1.3. C¬ cÊu thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· Ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc x©y dùng b»ng nguån thu ®−îc ph©n cÊp vμ chi thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc thuéc chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn cÊp x· theo quy ®Þnh cña Nhμ n−íc. ë n−íc ta c¬ cÊu thu, chi cña ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc ph©n ®Þnh nh− sau: 1.1.3.1 Nguån thu cña ng©n s¸ch cÊp x· Thu ng©n s¸ch cÊp x· lμ qu¸ tr×nh cÊp x· dïng quyÒn lùc chÝnh trÞ cña m×nh ®Ó tËp trung c¸c nguån lùc trªn ®Þa bμn x· nh»m h×nh thμnh nªn ng©n s¸ch cÊp x· ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu chi tiªu cña cÊp x·. Cã thÓ ph©n lo¹i c¸c kho¶n thu cña ng©n s¸ch cÊp x· theo nh÷ng tiªu thøc sau: - C¨n cø theo tÝnh chÊt: Nguån thu ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc chia thμnh hai nhãm lμ c¸c kho¶n thu thuÕ vμ c¸c kho¶n thu kh«ng ph¶i thuÕ. C¸c kho¶n thu thuÕ bao gåm c¸c s¾c thuÕ mμ Nhμ n−íc ban hμnh d−íi h×nh thøc luËt. C¸c kho¶n thu kh«ng ph¶i thuÕ bao gåm c¸c kho¶n thu phÝ, lÖ phÝ, quyªn gãp, vay m−în, cho thuª c«ng s¶n  - C¨n cø theo néi dung: Nguån thu ng©n s¸ch cÊp x· bao gåm nh÷ng kho¶n thu kh«ng mang néi dung kinh tÕ vμ nh÷ng kho¶n thu mang néi dung kinh tÕ. Kho¶n thu kh«ng mang néi dung kinh tÕ gåm cã thuÕ, c¸c kho¶n quyªn gãp, viÖn trî vμ thu kh¸c. Kho¶n thu mang néi dung kinh tÕ gåm c¸c kho¶n thu phÝ, lÖ phÝ, vay nî, cho thuª c«ng s¶n  - C¨n cø theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN: Nguån thu cña ng©n s¸ch cÊp x· do H§ND cÊp tØnh quyÕt ®Þnh ph©n cÊp trong ph¹m vi nguån thu NS§P ®−îc h−ëng; nguån thu cña ng©n s¸ch cÊp x· bao gåm c¸c kho¶n thu ng©n s¸ch cÊp x· h−ëng 100%, c¸c kho¶n thu ph©n chia theo tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a ng©n s¸ch cÊp x· víi ng©n s¸ch cÊp trªn, thu bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n s¸ch cÊp x·. HiÖn nay, tiªu thøc th«ng dông ®Ó ph©n lo¹i c¸c kho¶n thu ng©n s¸ch cÊp x· lμ c¨n cø quy ®Þnh cña LuËt NSNN theo néi dung cô thÓ nh− sau: a- C¸c kho¶n thu ng©n s¸ch cÊp x· h−ëng mét tr¨m phÇn tr¨m (100%): Lμ c¸c kho¶n thu dμnh cho cÊp x· sö dông toμn bé ®Ó chñ ®éng vÒ nguån tμi chÝnh b¶o 7 ®¶m c¸c nhiÖm vô chi th−êng xuyªn vμ chi ®Çu t− ph¸t triÓn. C¨n cø quy m« nguån thu, chÕ ®é ph©n cÊp qu¶n lý KT - XH vμ nguyªn t¾c b¶o ®¶m tèi ®a nguån t¹i chç c©n ®èi cho c¸c nhiÖm vô chi th−êng xuyªn, khi ph©n cÊp nguån thu, c¨n cø theo luËt ®Þnh ng©n s¸ch cÊp x· h−ëng 100% c¸c kho¶n thu d−íi ®©y: (1) C¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ thu vμo ng©n s¸ch cÊp x· theo quy ®Þnh; (2) Thu tõ c¸c ho¹t ®éng sù nghiÖp cña cÊp x·, phÇn nép vμo NSNN theo chÕ ®é quy ®Þnh; (3) Thu ®Êu thÇu, thu kho¸n theo mïa vô tõ quü ®Êt c«ng Ých vμ hoa lîi c«ng s¶n kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt do cÊp x· qu¶n lý; (4) C¸c kho¶n huy ®éng ®ãng gãp cña tæ chøc, c¸ nh©n gåm: c¸c kho¶n huy ®éng ®ãng gãp theo ph¸p luËt quy ®Þnh, c¸c kho¶n ®ãng gãp theo nguyªn t¾c tù nguyÖn ®Ó ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng do H§ND cÊp x· quyÕt ®Þnh ®−a vμo ng©n s¸ch cÊp x· qu¶n lý vμ c¸c kho¶n ®ãng gãp tù nguyÖn kh¸c; (5) ViÖn trî kh«ng hoμn l¹i cña c¸c tæ chøc vμ c¸ nh©n ë ngoμi n−íc trùc tiÕp cho ng©n s¸ch cÊp x· theo chÕ ®é quy ®Þnh; (6) Thu kÕt d− ng©n s¸ch cÊp x· n¨m tr−íc; (7) C¸c kho¶n thu kh¸c cña ng©n s¸ch cÊp x· theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. b- C¸c kho¶n thu ph©n chia theo tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a ng©n s¸ch x·, thÞ trÊn víi ng©n s¸ch cÊp trªn: b1. Theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN gåm: (1) ThuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt; (2) ThuÕ nhμ, ®Êt; (3) ThuÕ m«n bμi thu tõ c¸ nh©n, hé kinh doanh; (4) ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp thu tõ hé gia ®×nh; (5) LÖ phÝ tr−íc b¹ nhμ, ®Êt. C¸c kho¶n thu trªn, tû lÖ ng©n s¸ch x·, thÞ trÊn ®−îc h−ëng tèi thiÓu 70%. C¨n cø vμo nguån thu vμ nhiÖm vô chi cña x·, thÞ trÊn; H§ND cÊp tØnh cã thÓ quyÕt ®Þnh tû lÖ ng©n s¸ch x·, thÞ trÊn ®−îc h−ëng cao h¬n, ®Õn tèi ®a lμ 100%. b2. Ngoμi c¸c kho¶n thu ph©n chia theo quy ®Þnh nªu trªn, ng©n s¸ch cÊp x· cßn ®−îc H§ND cÊp tØnh bæ sung thªm c¸c nguån thu ph©n chia sau khi c¸c kho¶n 8 thuÕ, lÖ phÝ ph©n chia theo LuËt NSNN ®· dμnh 100% cho x·, thÞ trÊn vμ c¸c kho¶n thu ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc h−ëng 100% nh−ng vÉn ch−a c©n ®èi ®−îc nhiÖm vô chi. c- Thu bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n s¸ch cÊp x· : gåm cã: (1) Thu bæ sung ®Ó c©n ®èi ng©n s¸ch lμ møc chªnh lÖch gi÷a dù to¸n chi ®−îc giao vμ dù to¸n thu trõ c¸c nguån thu ®−îc ph©n cÊp (c¸c kho¶n thu 100% vμ c¸c kho¶n thu ph©n chia theo tû lÖ phÇn tr¨m). Sè bæ sung c©n ®èi nμy ®−îc x¸c ®Þnh tõ n¨m ®Çu cña thêi kú æn ®Þnh ng©n s¸ch vμ ®−îc giao æn ®Þnh tõ 3 ®Õn 5 n¨m. (2) Thu bæ sung cã môc tiªu lμ c¸c kho¶n thu bæ sung theo tõng n¨m ®Ó hç trî x· thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô cô thÓ. d- Ngoμi c¸c kho¶n thu nªu trªn t¹i c¸c kho¶n a, b vμ c; chÝnh quyÒn cÊp x· kh«ng ®−îc ®Æt ra c¸c kho¶n thu tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 1.1.3.2. NhiÖm vô chi cña ng©n s¸ch cÊp x· Chi ng©n s¸ch cÊp x· lμ hÖ thèng nh÷ng quan hÖ ph©n phèi l¹i c¸c kho¶n thu nhËp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh sö dông cã kÕ ho¹ch quü tiÒn tÖ tËp trung cña cÊp x· nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña cÊp x· theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt Cã thÓ ph©n lo¹i néi dung chi cña ng©n s¸ch cÊp x· theo nh÷ng tiªu thøc sau: - C¨n cø vμo chøc n¨ng cña Nhμ n−íc: Néi dung chi cña ng©n s¸ch cÊp x· bao gåm chi cho c¸c ho¹t ®éng nh− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, toμ ¸n vμ viÖn kiÓm s¸t, hÖ thèng qu©n ®éi vμ an ninh, hÖ thèng gi¸o dôc, hÖ thèng an sinh x· héi, hç trî cho c¸c doanh nghiÖp, hÖ thèng tæ chøc hμnh chÝnh Nhμ n−íc, chi tiªu cho c¸c chÝnh s¸ch ®Æc biÖt, chi kh¸c. - C¨n cø vμo quy tr×nh lËp ng©n s¸ch: Néi dung chi cña ng©n s¸ch cÊp x· bao gåm chi ng©n s¸ch cÊp x· theo c¸c yÕu tè ®Çu vμo vμ chi ng©n s¸ch cÊp x· theo yÕu tè ®Çu ra. Chi ng©n s¸ch cÊp x· theo yÕu tè ®Çu vμo th«ng th−êng cã c¸c kho¶n môc c¬ b¶n nh−: chi mua s¾m tμi s¶n cè ®Þnh, chi mua tμi s¶n l−u ®éng, chi tiÒn l−¬ng vμ c¸c kho¶n phô cÊp, chi b»ng tiÒn kh¸c. Chi ng©n s¸ch cÊp x· theo yÕu tè ®Çu ra gåm møc kinh phÝ ph©n bæ cho mét c¬ quan, ®¬n vÞ kh«nmg c¨n cø vμo c¸c yÕu tè ®Çu vμo mμ dùa vμo khèi l−îng c«ng viÖc ®Çu ra vμ kÕt qu¶ t¸c ®éng ®Õn môc tiªu ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. 9 - C¨n cø vμo tÝnh chÊt kinh tÕ: Néi dung chi ng©n s¸ch cÊp x· bao gåm chi th−êng xuyªn vμ chi ®Çu t− ph¸t triÓn. Chi th−êng xuyªn lμ c¸c kho¶n chi cã thêi h¹n t¸c ®éng ng¾n, mang tÝnh chÊt b¾t buéc vμ g¾n liÒn víi viÖc duy tr× ho¹t ®éng cña bé m¸y chÝnh quyÒn nhμ n−íc cÊp x·. Chi ®Çu t− ph¸t triÓn lμ c¸c kho¶n chi g¾n liÒn víi chøc n¨ng kinh tÕ cña Nhμ n−íc, cã thêi h¹n t¸c ®éng dμi. HiÖn nay, tiªu thøc th«ng dông ®Ó ph©n lo¹i chi ng©n s¸ch cÊp x· lμ c¨n cø vμo tÝnh chÊt kinh tÕ theo néi dung cô thÓ nh− sau: a- C¸c kho¶n chi th−êng xuyªn: (1) Chi cho ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan Nhμ n−íc ë cÊp x·: - TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng cho c¸n bé, c«ng chøc cÊp x·; - Sinh ho¹t phÝ ®¹i biÓu H§ND; - C¸c kho¶n phô cÊp kh¸c theo quy ®Þnh cña Nhμ n−íc; - C«ng t¸c phÝ; - Chi vÒ ho¹t ®éng, v¨n phßng nh−: chi phÝ ®iÖn, n−íc, v¨n phßng phÈm, phÝ b−u ®iÖn, ®iÖn tho¹i, héi nghÞ, chi tiÕp kh¸ch, kh¸nh tiÕt; - Chi mua s¾m, söa ch÷a th−êng xuyªn trô së, ph−¬ng tiÖn lμm viÖc; - Chi kh¸c theo chÕ ®é quy ®Þnh. (2) Kinh phÝ ho¹t ®éng cña c¬ quan §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ë cÊp x·. (3) Kinh phÝ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi ë cÊp x· (MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam, §oμn Thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh, Héi Cùu chiÕn binh ViÖt Nam, Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam, Héi N«ng d©n ViÖt Nam) sau khi trõ c¸c kho¶n thu theo ®iÒu lÖ vμ c¸c kho¶n thu kh¸c (nÕu cã). (4) §ãng b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ cho c¸n bé x· vμ c¸c ®èi t−îng kh¸c theo chÕ ®é quy ®Þnh. (5) Chi cho c«ng t¸c d©n qu©n tù vÖ, trËt tù an toμn x· héi: - Chi huÊn luyÖn d©n qu©n tù vÖ, c¸c kho¶n phô cÊp huy ®éng d©n qu©n tù vÖ vμ c¸c kho¶n chi kh¸c vÒ d©n qu©n tù vÖ thuéc nhiÖm vô chi cña ng©n s¸ch cÊp x· theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh vÒ d©n qu©n tù vÖ; - Chi thùc hiÖn viÖc ®¨ng ký nghÜa vô qu©n sù, c«ng t¸c nghÜa vô qu©n sù kh¸c thuéc nhiÖm vô chi cña ng©n s¸ch cÊp x· theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; 10 - Chi tuyªn truyÒn, vËn ®éng vμ tæ chøc phong trμo b¶o vÖ an ninh, trËt tù an toμn x· héi trªn ®Þa bμn cÊp x·; - C¸c kho¶n chi kh¸c theo chÕ ®é quy ®Þnh. (6) Chi cho c«ng t¸c x· héi vμ ho¹t ®éng v¨n hãa, th«ng tin, thÓ dôc thÓ thao do cÊp x· qu¶n lý: - Trî cÊp hμng th¸ng cho c¸n bé x· nghØ viÖc theo chÕ ®é quy ®Þnh; chi th¨m hái c¸c gia ®×nh chÝnh s¸ch; cøu tÕ x· héi vμ c«ng t¸c x· héi kh¸c; - Chi ho¹t ®éng v¨n hãa, th«ng tin, thÓ dôc, thÓ thao, truyÒn thanh do cÊp x· qu¶n lý. (7) Chi sù nghiÖp gi¸o dôc: Hç trî c¸c líp bæ tóc v¨n hãa, trî cÊp nhμ trÎ, líp mÉu gi¸o, kÓ c¶ trî cÊp cho gi¸o viªn mÉu gi¸o vμ c« nu«i d¹y trÎ do x·, thÞ trÊn qu¶n lý (®èi víi ph−êng do ng©n s¸ch cÊp trªn chi). (8) Chi sù nghiÖp y tÕ: Hç trî chi th−êng xuyªn vμ mua s¾m c¸c kho¶n trang thiÕt bÞ phôc vô cho kh¸m ch÷a bÖnh cña tr¹m y tÕ cÊp x·. (9) Chi söa ch÷a, c¶i t¹o c¸c c«ng tr×nh phóc lîi, c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng do x· qu¶n lý nh−: tr−êng häc, tr¹m y tÕ, líp mÉu gi¸o, nhμ v¨n hãa, th− viÖn, ®μi t−ëng niÖm, c¬ së thÓ dôc thÓ thao, cÇu, ®−êng giao th«ng, c«ng tr×nh cÊp vμ tho¸t n−íc c«ng céng,; riªng ®èi víi thÞ trÊn cßn cã nhiÖm vô chi söa ch÷a c¶i t¹o vØa hÌ, ®−êng phè néi thÞ, ®Ìn chiÕu s¸ng, c«ng viªn, c©y xanh. (®èi víi ph−êng do ng©n s¸ch cÊp trªn chi). Hç trî khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c sù nghiÖp kinh tÕ nh−: khuyÕn n«ng, khuyÕn ng−, khuyÕn l©m theo chÕ ®é quy ®Þnh. (10) C¸c kho¶n chi th−êng xuyªn kh¸c ë cÊp x· theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. b- Chi ®Çu t− ph¸t triÓn gåm: (1) Chi ®Çu t− x©y dùng c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng KT - XH kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn theo ph©n cÊp cña cÊp tØnh. (2) Chi ®Çu t− x©y dùng c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng KT - XH cña cÊp x· tõ nguån huy ®éng ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cho tõng dù ¸n nhÊt ®Þnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, do H§ND cÊp x· quyÕt ®Þnh ®−a vμo ng©n s¸ch cÊp x· qu¶n lý. 11 (3) C¸c kho¶n chi ®Çu t− ph¸t triÓn kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. c- C¨n cø vμo ®Þnh møc, chÕ ®é, tiªu chuÈn cña Nhμ n−íc; H§ND cÊp tØnh quy ®Þnh cô thÓ møc chi th−êng xuyªn cho tõng c«ng viÖc phï hîp víi t×nh h×nh ®Æc ®iÓm vμ kh¶ n¨ng NS§P. 1.1.4. VÞ trÝ cña ng©n s¸ch cÊp x· trong hÖ thèng ng©n s¸ch Nhμ n−íc HÖ thèng NSNN lμ mét chØnh thÓ thèng nhÊt bao gåm 4 cÊp ng©n s¸ch t−¬ng øng víi 4 cÊp chÝnh quyÒn Nhμ n−íc, c¸c cÊp ng©n s¸ch cã mèi quan hÖ g¾n bã h÷u c¬ víi nhau trong qu¸ tr×nh qu¶n lý ng©n s¸ch. Trong hÖ thèng NSNN th× ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc coi lμ ng©n s¸ch cÊp c¬ së. ë cÊp ng©n s¸ch nμy thÓ hiÖn rÊt sèng ®éng c¸c quan hÖ cña Nhμ n−íc mang tÝnh kh¶ thi nh− thÕ nμo; mäi hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhμ n−íc ®¹t ®−îc ë møc ®é nμo. ChÝnh v× vËy, cã thÓ nãi ng©n s¸ch cÊp x· cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong hÖ thèng NSNN. §iÒu nμy ®−îc lý gi¶i trªn c¸c gi¸c ®é sau: - X· lμ mét ®¬n vÞ hμnh chÝnh c¬ së ë n«ng th«n. H§ND cÊp x· víi t− c¸ch lμ c¬ quan quyÒn lùc Nhμ n−íc t¹i ®Þa ph−¬ng ®−îc quyÒn ban hμnh c¸c NghÞ quyÕt thùc hiÖn nhiÖm vô KT - XH vμ ng©n s¸ch cña ®¬n vÞ hμnh chÝnh cÊp x·. - ChÝnh quyÒn cÊp x· lμ n¬i trùc tiÕp liªn hÖ víi d©n, gi¶i quyÕt toμn bé mèi quan hÖ vμ lîi Ých gi÷a Nhμ n−íc víi d©n b»ng ph¸p luËt, bëi vËy chÝnh quyÒn cÊp x· ph¶i cã ng©n s¸ch x· ®ñ m¹nh. Thu ng©n s¸ch lμ nguån thu chñ yÕu ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu chi ngμy cμng ph¸t triÓn ë x·. - C¬ cÊu thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· thÓ hiÖn hÇu hÕt c¸c kho¶n thu, chi cña NS§P ®· ®−îc ph©n ®Þnh. §Æc biÖt cã nh÷ng kho¶n thu mμ chØ cã ng©n s¸ch cÊp x· qu¶n lý vμ khai th¸c th× míi ®¹t hiÖu suÊt cao nh−: ThuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, thuÕ nhμ ®Êt, c¸c kho¶n thu hoa lîi c«ng s¶n. HoÆc cã nh÷ng kho¶n chi mμ chØ cã ng©n s¸ch cÊp x· thùc hiÖn míi ®¶m b¶o tÝnh kÞp thêi, ®óng ®èi t−îng nh−: Chi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®·i ngé cña Nhμ n−íc ®èi víi nh÷ng ng−êi cã c«ng víi n−íc; chi cøu tÕ; chi thùc hiÖn ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu t¹i y tÕ x·; chi duy tu, b¶o d−ìng c¸c c«ng tr×nh t¹i x·  Qua ®ã cho thÊy, muèn n©ng cao hiÖu lùc cña c¸c chÝnh s¸ch thu, chi NSNN th× nhÊt thiÕt ph¶i ph¸t huy tèt vai trß cña ng©n s¸ch cÊp x· trong mäi ho¹t ®éng cña NSNN. 12 Song mét ®iÓm ®Æc thï cÇn hÕt søc l−u ý khi nh×n nhËn vÞ trÝ cña ng©n s¸ch cÊp x·, ®ã lμ: Ng©n s¸ch cÊp x· võa lμ mét cÊp ng©n s¸ch võa lμ mét ®¬n vÞ dù to¸n ®Æc biÖt, kh«ng cã ®¬n vÞ dù to¸n cÊp d−íi. Cã thÓ thÊy tÝnh ®Æc thï nμy qua mét sè biÓu hiÖn sau: - Ng©n s¸ch cÊp x· lμ mét cÊp ng©n s¸ch trong hÖ thèng NSNN . - Ng©n s¸ch cÊp x· cã tÝnh ®Æc biÖt so víi c¸c cÊp ng©n s¸ch kh¸c, thÓ hiÖn ë c¸c ®iÓm chÝnh d−íi ®©y: + Ng©n s¸ch cÊp x· kh«ng cã ®¬n vÞ dù to¸n cÊp d−íi. + §¬n vÞ dù to¸n võa qu¶n lý ng©n s¸ch võa thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô tμi chÝnh, thuÕ, tμi vô vμ qu¶n lý quü ng©n s¸ch, võa qu¶n lý quü tiÒn mÆt, võa qu¶n lý quü vËt t− - tμi s¶n vμ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, dÞch vô. Trªn c¬ së tÝnh ®Æc thï trªn cña cÊp x· ®Ó nghiªn cøu t×m ra ph−¬ng thøc qu¶n lý phï hîp lμ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò mμ c¸c ngμnh, c¸c cÊp quan t©m ®Ó ng©n s¸ch cÊp x· thùc sù lμ c«ng cô vμ ph−¬ng tiÖn vËt chÊt gi¶i quyÕt toμn bé mèi quan hÖ gi÷a Nhμ n−íc víi nh©n d©n b»ng ph¸p luËt. 1.1.5. Vai trß cña ng©n s¸ch cÊp x· trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ChÝnh quyÒn cÊp x· cã vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng chÝnh quyÒn nhμ n−íc, lμ cÊp trùc tiÕp thùc hiÖn nhiÖm vô cô thÓ qu¶n lý hμnh chÝnh Nhμ n−íc trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, an ninh - quèc phßng ë c¬ së, ®¶m b¶o cho c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhμ n−íc ®i vμo cuéc sèng. UBND cÊp x· thùc hiÖn nhiÖm vô vμ quyÒn h¹n cô thÓ vÒ x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn KT - XH; vÒ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng− nghiÖp, thñy lîi, tiÓu thñ c«ng nghiÖp; vÒ x©y dùng; giao th«ng; th−¬ng m¹i, dÞch vô; c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa, x· héi; quèc phßng, an ninh, trËt tù an toμn x· héi; thùc hiÖn chÝnh s¸ch d©n téc, chÝnh s¸ch t«n gi¸o vμ thi hμnh ph¸p luËt. §Ó thùc hiÖn tèt nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh; cÊp x· ph¶i cã ng©n s¸ch ®ñ m¹nh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ë x· ®i ®óng h−íng, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn KT - XH cña §¶ng vμ Nhμ n−íc trªn ®Þa bμn x·. Th«ng qua thu ng©n s¸ch, chÝnh quyÒn cÊp x· thùc hiÖn kiÓm tra, kiÓm so¸t, ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô, chèng c¸c hμnh vi ho¹t ®éng kinh tÕ phi ph¸p, 13 trèn lËu thuÕ vμ c¸c nghÜa vô ®ãng gãp kh¸c. Th«ng qua chi ng©n s¸ch, cÊp x· bè trÝ c¸c kho¶n chi nh»m t¨ng c−êng hiÖu lùc vμ hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng cña chÝnh cÊp x· vÒ qu¶n lý ph¸p luËt, gi÷ v÷ng trËt tù trÞ an, b¶o vÖ tμi s¶n c«ng céng, b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, qu¶n lý mäi mÆt ho¹t ®éng kinh tÕ, v¨n hãa, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi vμ t¨ng c−êng c¬ së vËt chÊt cho x·. V× vËy cã thÓ nãi ng©n s¸ch cÊp x· lμ c«ng cô tμi chÝnh chñ yÕu ®Ó chÝnh quyÒn cÊp x· hoμn thμnh c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô ®−îc giao, nã ®ãng vai trß quan träng trong viÖc b¶o ®¶m cho chÝnh quyÒn cÊp x· thùc hiÖn tèt mäi nhiÖm vô ph¸t triÓn KT - XH trªn ®Þa bμn x· . NhiÖm vô chñ yÕu cña ng©n s¸ch cÊp x· trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng lμ tËp trung ®Çy ®ñ c¸c kho¶n thu theo chÕ ®é quy ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu chi giao cho cÊp x· thùc hiÖn. Ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i g¾n víi thÞ tr−êng, tÝch cùc khai th¸c c¸c nguån thu s½n cã, ®i ®«i víi ®Çu t− t¹o ra c¸c nguån thu míi, coi träng nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vμ hiÖu qu¶ trong bè trÝ chi ng©n s¸ch, h¹n chÕ c¸c kho¶n chi bao cÊp, thùc hiÖn tèt ph−¬ng ch©m “Nhμ n−íc vμ nh©n d©n cïng lμm” trong c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc, y tÕ, chÝnh s¸ch x· héi, giao th«ng, thñy lîi, phóc lîi x· héi ë x·. 1.2. Qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· 1.2.1. C¬ chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· C¬ chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· lμ viÖc triÓn khai thùc hiÖn c¸c LuËt, chÕ ®é, chÝnh s¸ch còng nh− c¸c c«ng cô qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· nh»m gióp cho ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn cÊp x· ®¶m b¶o tu©n thñ theo ®óng ph¸p luËt cña Nhμ n−íc, c«ng t¸c qu¶n lý trong lÜnh vùc ng©n s¸ch vμ tμi chÝnh cÊp x· ngμy cμng hoμn thiÖn gãp phÇn tÝch cùc vμo viÖc t¨ng c−êng vμ n©ng cao chÊt l−îng qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· trong tõng thêi kú. VÒ c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch ¸p dông trong qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· nh−: chÕ ®é kÕ to¸n vμ tμi chÝnh x· ®ãng vai trß tÝch cùc trong qu¶n lý, ®iÒu hμnh vμ kiÓm so¸t ho¹t ®éng tμi chÝnh t¹i cÊp x·; chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc cÊp x·; c¸c chÝnh s¸ch ®Æc thï cña trung −¬ng vμ ®Þa ph−¬ng ¸p dông cho chÝnh quyÒn cÊp x· vμ c¸c ho¹t ®éng t¹i x·; c¬ chÕ ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi vμ tû lÖ 14 ph©n chia nguån thu cho cÊp x· do H§ND cÊp tØnh quyÕt ®Þnh; chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi ng©n s¸ch cÊp x· do c¸c cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh. C¸c c«ng cô qu¶n lý thÓ hiÖn qua c«ng t¸c kiÓm tra gåm cã kiÓm tra th−êng xuyªn, kiÓm tra ®ét xuÊt hoÆc kiÓm tra theo chuyªn ®Ò; c«ng t¸c gi¸m s¸t qu¸ tr×nh ph©n bæ dù to¸n, chÊp hμnh vμ quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x· hμng n¨m; c«ng t¸c thanh tra viÖc thùc hiÖn LuËt NSNN, thanh tra theo chuyªn ®Ò nh»m qu¶n lý h÷u hiÖu c¸c ho¹t ®éng KT - XH t¹i cÊp x·. 1.2.2. Néi dung qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· 1.2.2.1. Qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· a- Qu¶n lý thu ng©n s¸ch cÊp x· Nguyªn t¾c qu¶n lý thu ng©n s¸ch cÊp x·: Toμn bé c¸c kho¶n thu ng©n s¸ch cÊp x· ph¸t sinh trªn ®Þa bμn ®Òu ph¶i ph¶n ¸nh vμo ng©n s¸ch cÊp x· (trõ nh÷ng kho¶n thu ®Ó h×nh thμnh c¸c quü c«ng chuyªn dïng cña cÊp x·). Ph−¬ng ph¸p qu¶n lý thu ng©n s¸ch cÊp x·: x¸c ®Þnh ®èi t−îng thu, c¸c lo¹i thu, møc thu ®Ó tÝnh sè thuÕ ph¶i thu cña tõng ®èi t−îng. BiÖn ph¸p qu¶n lý thu ng©n s¸ch cÊp x·: h−íng dÉn ®èi t−îng thu kª khai thuÕ, ®iÒu tra x¸c ®Þnh doanh sè cña hé kinh doanh, thùc hiÖn c«ng khai hãa doanh thu dù kiÕn, tham kh¶o ý kiÕn cña Héi ®ång t− vÊn thuÕ tr−íc khi th«ng b¸o danh s¸ch Ên ®Þnh thuÕ vμ ph¸t hμnh th«ng b¸o thuÕ cho c¸c ®èi t−îng nép thuÕ. b- Qu¶n lý chi ng©n s¸ch cÊp x· - Chi th−êng xuyªn: Nguyªn t¾c qu¶n lý chi th−êng xuyªn cña ng©n s¸ch cÊp x· bao gåm: nguyªn t¾c qu¶n lý theo dù to¸n lμ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi ng©n s¸ch cÊp x·, t¹o ®iÒu kiÖn chÊp hμnh ng©n s¸ch cÊp x·, h¹n chÕ tÝnh tïy tiÖn cña ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch; nguyªn t¾c hiÖu qu¶ yªu cÇu c¸c ®¬n vÞ ph¶i sö dông nguån lùc mét c¸ch tiÕt kiÖm; nguyªn t¾c b¶o ®¶m sù tù chñ vÒ tμi chÝnh cña ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch vμ nguyªn t¾c chi tr¶ trùc tiÕp qua KBNN. Ph−¬ng ph¸p qu¶n lý chi th−êng xuyªn cña ng©n s¸ch cÊp x· : qu¶n lý vμ cÊp ph¸t theo dù to¸n; qu¶n lý b»ng hÖ thèng ®Þnh møc chi tiªu bao gåm ®Þnh møc ph©n bæ dù to¸n vμ ®Þnh møc chi cho tõng môc chi. 15 BiÖn ph¸p qu¶n lý chi th−êng xuyªn cña ng©n s¸ch cÊp x·: −u tiªn chi tr¶ l−¬ng, c¸c kho¶n phô cÊp cho c¸n bé c«ng chøc cÊp x·; c¸c kho¶n chi th−êng xuyªn kh¸c ph¶i c¨n cø vμo dù to¸n n¨m, khèi l−îng thùc hiÖn c«ng viÖc, kh¶ n¨ng cña ng©n s¸ch cÊp x· t¹i thêi ®iÓm chi ®Ó thùc hiÖn chi cho phï hîp. - Chi ®Çu t− ph¸t triÓn: Chi ®Çu t− ph¸t triÓn cña ng©n s¸ch cÊp x· theo ph©n cÊp qu¶n lý NSNN hiÖn nay chØ bao gåm chi ®Çu t− ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng céng thuéc vÒ c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi cña x·. Trong qu¶n lý chi ®Çu t− ë cÊp x· cÇn lμm tèt c¸c néi dung sau: Nguyªn t¾c qu¶n lý chi ®Çu t− ph¸t triÓn cña ng©n s¸ch cÊp x·: viÖc qu¶n lý vèn ®Çu t− XDCB cña ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ theo quy ®Þnh cña Nhμ n−íc vÒ qu¶n lý ®Çu t− vμ XDCB vμ ph©n cÊp cña tØnh; viÖc cÊp ph¸t thanh to¸n, quyÕt to¸n vèn ®Çu t− XDCB cña ng©n s¸ch cÊp x· thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña Bé Tμi chÝnh. Ph−¬ng ph¸p qu¶n lý chi ®Çu t− ph¸t triÓn cña ng©n s¸ch cÊp x·: Thùc hiÖn chi theo ®óng dù to¸n, nguån tμi chÝnh theo chÕ ®é quy ®Þnh, kh«ng ®Ó nî XDCB, chiÕm dông vèn d−íi nhiÒu h×nh thøc. BiÖn ph¸p qu¶n lý chi ®Çu t− ph¸t triÓn cña ng©n s¸ch cÊp x·: vèn ®Çu t− XDCB ®−îc cÊp ph¸t trùc tiÕp cho tõng c«ng tr×nh, tõng chñ ®Çu t− vμ ®−îc cÊp ph¸t theo møc ®é hoμn thμnh thùc tÕ cña c«ng tr×nh; cÊp ph¸t vèn ®Çu t− XDCB ph¶i ®−îc thùc hiÖn kiÓm tra b»ng ®ång tiÒn nh»m ®¶m b¶o tÝnh hîp lý vμ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t−. 1.2.2.2. Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· lμ x¸c ®Þnh ph¹m vi tr¸ch nhiÖm vμ quyÒn h¹n cña chÝnh quyÒn Nhμ n−íc cÊp x· trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu hμnh thùc hiÖn nhiÖm vô thu, chi cña ng©n s¸ch cÊp x·. Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· lμ c¸ch tèt nhÊt ®Ó g¾n c¸c ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch cÊp x· víi c¸c ho¹t ®éng KT - XH mét c¸ch cô thÓ vμ thùc sù tËp trung ®Çy ®ñ, kÞp thêi, ®óng chÝnh s¸ch, chÕ ®é c¸c nguån tμi chÝnh vμ ph©n phèi, sö dông chóng c«ng b»ng, hîp lý, tiÕt kiÖm vμ cã hiÖu qu¶ cao phôc vô c¸c môc tiªu, nhiÖm vô ph¸t triÓn KT - XH cña cÊp x·. 16 Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· thÓ hiÖn chÝnh quyÒn cÊp x· ®−îc giao nh÷ng nhiÖm vô thu, chi cô thÓ, cã quyÒn tù chñ vÒ ng©n s¸ch vμ quyÒn thùc thi c¸c chøc n¨ng hμnh chÝnh trong ph¹m vi cña ®Þa ph−¬ng m×nh. Ph©n cÊp ng©n s¸ch cÊp x· kh«ng chØ tËp trung vμo viÖc n©ng cao tÝnh tù chñ cña chÝnh quyÒn cÊp x·, qua ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho chÝnh quyÒn cÊp x· ho¹t ®éng ®éc lËp, h−íng tíi viÖc n©ng cao tÝnh tr¸ch nhiÖm vÒ chÝnh trÞ, tÝnh hiÖu qu¶ vμ minh b¹ch. Th«ng qua ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x·, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn cÊp x· ®−îc x¸c ®Þnh cô thÓ; ®ång thêi ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· cßn ph¶n ¸nh mèi quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ gi÷a chÝnh quyÒn cÊp x· víi chÝnh quyÒn cÊp trªn vμ gi÷a ng©n s¸ch cÊp x· víi ng©n s¸ch cÊp trªn. §Ó chÕ ®é ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· mang l¹i kÕt qu¶ tèt, cÇn ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c sau: - Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· phï hîp víi ph©n cÊp qu¶n lý KT - XH cña cÊp x·: Ph©n cÊp qu¶n lý KT - XH lμ tiÒn ®Ò, lμ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ph©n cÊp ng©n s¸ch. Qu¸n triÖt nguyªn t¾c nμy t¹o c¬ së cho viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ vËt chÊt gi÷a chÝnh quyÒn cÊp x· víi chÝnh quyÒn cÊp trªn b»ng viÖc x¸c ®Þnh râ nguån thu vμ nhiÖm vô chi cña cÊp x·. Thùc chÊt cña nguyªn t¾c nμy lμ viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a nhiÖm vô vμ quyÒn lîi, quyÒn lîi ph¶i t−¬ng xøng víi nhiÖm vô ®−îc giao. - Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶: Ph©n ®Þnh râ nhiÖm vô thu, chi cña ng©n s¸ch cÊp x· vμ æn ®Þnh tû lÖ phÇn tr¨m (%) ph©n chia c¸c kho¶n thu, sè bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n s¸ch cÊp x· tõ 3 ®Õn 5 n¨m. Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i mang tÝnh æn ®Þnh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n s¸ch cÊp x· chñ ®éng khai th¸c vμ båi d−ìng nguån thu, tiÕn tíi c©n ®èi ng©n s¸ch cÊp x· vμ thùc hiÖn tèt nhiÖm vô ®−îc giao. - Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng: Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i c¨n cø vμo yªu cÇu c©n ®èi chung cña ®Þa ph−¬ng, nh−ng ph¶i h¹n chÕ thÊp nhÊt sù chªnh lÖch vÒ kinh tÕ, v¨n hãa x· héi gi÷a c¸c vïng. Qu¸n triÖt nguyªn t¾c nμy chÝnh lμ nh»m ®¶m b¶o cho sù ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch cÊp x· thÝch øng víi diÔn biÕn cña t×nh h×nh KT - XH trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. 17 1.2.2.3. Qu¶n lý chu tr×nh ng©n s¸ch cÊp x· Qu¶n lý chu tr×nh ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i thùc hiÖn b»ng c«ng cô kÕ ho¹ch th«ng qua 3 kh©u chñ yÕu lμ lËp, chÊp hμnh, kÕ to¸n vμ quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x·. a- LËp dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· LËp dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· lμ kh©u më ®Çu cña chu tr×nh ng©n s¸ch cÊp x· nh»m x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu, nhiÖm vô ®éng viªn nguån lùc cho ng©n s¸ch cÊp x· vμ ph©n phèi c¸c nguån lùc ®ã. Thùc chÊt ®ã lμ viÖc lËp kÕ ho¹ch cña cÊp x· vÒ quy m« nguån lùc cÇn ph¶i huy ®éng trong x· héi ®Ó sö dông cho c¸c nhu cÇu chi tiªu nh»m thùc thi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn cÊp x·. - C¨n cø lËp dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x·: NhiÖm vô ph¸t triÓn KT - XH vμ b¶o ®¶m quèc phßng, an ninh; chÝnh s¸ch, chÕ ®é thu, c¬ chÕ ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi ng©n s¸ch cÊp x· vμ tû lÖ phÇn tr¨m ph©n chia nguån thu do H§ND cÊp tØnh quy ®Þnh; chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi ng©n s¸ch cÊp x· do c¸c cÊp cã thÈm quyÒn quy ®Þnh; sè kiÓm tra vÒ dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· do UBND cÊp huyÖn th«ng b¸o; t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· n¨m hiÖn hμnh vμ c¸c n¨m tr−íc. - Tr×nh tù lËp dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x·: Bé phËn tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· lËp dù to¸n thu, chi vμ c©n ®èi ng©n s¸ch cÊp x· tr×nh UBND cÊp x· b¸o c¸o H§ND cÊp x· ®Ó xem xÐt gëi UBND cÊp huyÖn vμ Phßng TC - KH cÊp huyÖn. §èi víi n¨m ®Çu thêi kú æn ®Þnh ng©n s¸ch, Phßng TC - KH cÊp huyÖn lμm viÖc víi UBND cÊp x· vÒ c©n ®èi thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· thêi kú æn ®Þnh míi theo kh¶ n¨ng vμ bè trÝ c©n ®èi chung cña NS§P. §èi víi c¸c n¨m tiÕp theo thêi kú æn ®Þnh, Phßng TC - KH cÊp huyÖn chØ lμm viÖc víi UBND cÊp x· vÒ dù to¸n ng©n s¸ch khi UBND cÊp x· cã yªu cÇu. - QuyÕt ®Þnh dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x·: Dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· tr−íc hÕt sÏ ®−îc H§ND cÊp huyÖn nghiªn cøu, xem xÐt. Sau khi th¶o luËn vμ th«ng qua, H§ND cÊp huyÖn sÏ ra NghÞ quyÕt vÒ viÖc phª chuÈn dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x·. Nh− vËy, dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· trë thμnh mét ®¹o luËt tμi chÝnh mμ mäi ph¸p nh©n vμ thÓ nh©n t¹i x· ®Òu cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn. 18 b- ChÊp hμnh dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· Néi dung c¬ b¶n cña kh©u nμy lμ tËp trung ®Çy ®ñ, kÞp thêi mäi nguån thu ng©n s¸ch cÊp x· vμ cÊp ph¸t c¸c kho¶n chi cho nh÷ng nhu cÇu ®· ®−îc x¸c ®Þnh trtong dù to¸n. Néi dung chÊp hμnh ng©n s¸ch cÊp x· bao gåm: - ChÊp hμnh thu ng©n s¸ch cÊp x·: lμ qu¸ tr×nh tæ chøc thu vμ qu¶n lý nguån thu cña ng©n s¸ch cÊp x·. C¸c c¬ quan tæ chøc thu ë cÊp x· gåm ®éi thu thuÕ x· vμ Bé phËn tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x·. C¸c c¬ quan nμy cïng víi KBNN cÊp huyÖn tæ chøc thùc hiÖn thu nép cho ng©n s¸ch cÊp x·. Trong qu¸ tr×nh chÊp hμnh thu, KBNN cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n kÞp thêi c¸c kho¶n thu vμo ng©n s¸ch cÊp x·, trÝch chuyÓn chÝnh x¸c c¸c kho¶n thu giòa ng©n s¸ch cÊp x· víi ng©n s¸ch cÊp trªn theo quy ®Þnh, gi¸m s¸t chÆt chÏ c¸c mÆt cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thμnh quü ng©n s¸ch cÊp x·. - ChÊp hμnh chi ng©n s¸ch cÊp x·: lμ qu¸ tr×nh tæ chøc cÊp ph¸t vμ qu¶n lý c¸c kho¶n chi cña ng©n s¸ch cÊp x·. Tham gia vμo chÊp hμnh chi ng©n s¸ch cÊp x· gåm cã c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ thuéc x·. TÊt c¶ c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ ®Òu ph¶i më tμi kho¶n t¹i KBNN, chÞu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t cña KBNN. KBNN cã tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t c¸c hå s¬, chøng tõ vμ ®iÒu kiÖn chi, ®¶m b¶o tÊt c¶ c¸c kho¶n chi ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i ®−îc kiÓm tra, kiÓm so¸t tr−íc, trong vμ sau qu¸ tr×nh cÊp ph¸t, thanh to¸n. Mäi kho¶n chi ph¶i cã trong dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc duyÖt, ®óng chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc do c¬ quan Nhμ n−íc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh vμ ®· ®−îc Chñ tÞch UBND cÊp x· hoÆc ng−êi ®−îc uû quyÒn quyÕt ®Þnh chi, cã ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ cã liªn quan ®Õn viÖc chi tiªu ng©n s¸ch cÊp x·. c- KÕ to¸n vμ quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x· Néi dung cña giai ®o¹n nμy lμ ph¶n ¸nh, ®¸nh gi¸ vμ kiÓm tra l¹i toμn bé qu¸ tr×nh lËp vμ chÊp hμnh ng©n s¸ch cÊp x·, c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn, ®Þnh møc, t×nh h×nh qu¶n lý, sö dông kinh phÝ cña c¸c bé phËn trùc thuéc. Khi kÕt thóc n¨m tμi chÝnh cïng víi viÖc khãa sæ kÕ to¸n, Bé phËn tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· ph¶i tiÕn hμnh quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x· ®Ó x¸c ®Þnh sè thùc thu, thùc chi b¸o c¸o UBND cÊp x· xem xÐt tr×nh H§ND cÊp x· phª chuÈn ®ång thêi gëi Phßng TC - KH cÊp huyÖn 19 tæng hîp. Phßng TC - KH cÊp huyÖn cã tr¸ch nhiÖm thÈm ®Þnh quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp x·, tr−êng hîp cã sai sãt ph¶i b¸o c¸o UBND cÊp huyÖn yªu cÇu H§ND cÊp x· ®iÒu chØnh. 1.2.3. Tæ chøc qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· 1.2.3.1. §èi víi UBND cÊp x· UBND cÊp x· ph¶i tæ chøc bé phËn chuyªn tr¸ch c«ng t¸c ng©n s¸ch cÊp x· ®Ó gióp UBND cÊp x· trong viÖc x©y dùng vμ thùc hiÖn dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp x·; lËp quyÕt to¸n hμng th¸ng, quý, n¨m, bao gåm: - Chñ tÞch UBND cÊp x· lμ chñ tμi kho¶n; - 01 ®Õn 02 c¸n bé chuyªn tr¸ch tμi chÝnh lμm nhiÖm vô kÕ to¸n tr−ëng vμ ng−êi uû quyÒn khi kÕ to¸n tr−ëng ®i c«ng t¸c. Ngoμi ra, UBND cÊp x· cã nhiÖm vô kiÓm tra, gi¸m s¸t §éi thuÕ ë x· trong c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ ë x· theo c¸c LuËt, Ph¸p lÖnh vμ c¸c quy ®Þnh cã liªn quan ®Õn thu thuÕ, ®ång thêi gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a Bé phËn Tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· víi §éi thuÕ ë cÊp x· trong c«ng t¸c qu¶n lý c¸c kho¶n thu cña ng©n s¸ch cÊp x·. 1.2.3.2. §èi víi Bé phËn Tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· Bé phËn Tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· gåm: - KÕ to¸n tr−ëng cã chøc n¨ng gióp Chñ tÞch UBND cÊp x· tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· vμ c¸c ho¹t ®éng tμi chÝnh kh¸c cña cÊp x·. - Phô tr¸ch kÕ to¸n ph¶i lμ ng−êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, tèi thiÓu trung cÊp tμi chÝnh kÕ to¸n. Ng−êi phô tr¸ch kÕ to¸n cã nhiÖm vô gióp KÕ to¸n tr−ëng qu¶n lý ho¹t ®éng thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· vμ c¸c ho¹t ®éng tμi chÝnh kh¸c ë x·; thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n, quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x· vμ c¸c quü cña cÊp x·. §èi víi nh÷ng x· cã quy m« lín, qu¶n lý phøc t¹p, Chñ tÞch UBND huyÖn cã thÓ cho phÐp cÊp x· ®−îc bè trÝ thªm mét c¸n bé tμi chÝnh kÕ to¸n lμm viÖc theo chÕ ®é hîp ®ång lao ®éng hiÖn hμnh. - Thñ quü cã nhiÖm vô qu¶n lý quü tiÒn mÆt cña cÊp x· (®èi víi x· cã quy m« thu, chi nhá cã thÓ sö dông c¸n bé kiªm nhiÖm, nh−ng kh«ng ®−îc lμ c¸n bé kÕ to¸n cÊp x·). 20 1.2.4. KiÓm tra, thanh tra trong qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· Cã thÓ nãi c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra trong qu¶n lý NSNN nãi chung, ng©n s¸ch cÊp x· nãi riªng lμ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu trong suèt chu tr×nh ng©n s¸ch mμ trong ®ã thÓ hiÖn râ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn trªn tõng lÜnh vùc c«ng t¸c. ViÖc kiÓm tra thùc hiÖn ng©n s¸ch ë cÊp x· cña c¸c ngμnh, c¸c cÊp ph¶i ®−îc thùc hiÖn th−êng xuyªn vμ th−êng ®−îc tiÕn hμnh d−íi h×nh thøc kiÓm tra néi bé vμ kiÓm tra hμnh chÝnh. Môc tiªu kiÓm tra vμ gi¸m s¸t cña ng©n s¸ch cÊp x· lμ xem xÐt viÖc chÊp hμnh luËt ph¸p, chÝnh s¸ch cña c¸c chñ thÓ thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi viÖc h×nh thμnh vμ sö dông c¸c nguån thu cña ng©n s¸ch cÊp x·; tÝnh c©n ®èi vμ hîp lý trong viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc tμi chÝnh; xem xÐt møc ®é ®¹t ®−îc vÒ hiÖu qu¶ KT - XH cña c¸c kho¶n thu vμ chi ng©n s¸ch cÊp x·; hiÖu qu¶ qu¶n lý vμ sö dông tμi s¶n c«ng. Trªn c¬ së ®ã, c¸c chñ thÓ kiÓm tra lμ H§ND cÊp x·, UBND cÊp huyÖn, c¸c c¬ quan tμi chÝnh cÊp trªn, kiÓm to¸n Nhμ n−íc, thanh tra Nhμ n−íc. Néi dung kiÓm tra tËp trung vμo c¸c vÊn ®Ò nh−: ph©n bæ dù to¸n, chÊp hμnh vμ quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x·; c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x·; viÖc chÊp hμnh luËt ph¸p, chÝnh s¸ch trong trong lÜnh vùc tμi chÝnh x·; thu thËp vμ ph©n tÝch d÷ liÖu, th«ng tin tμi chÝnh ®Ó rót ra nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸. Th«ng qua kÕt qu¶ kiÓm tra, c¸c chñ thÓ ®−îc kiÓm tra cã thÓ ®Ò xuÊt c¸c kiÕn nghÞ vÒ mÆt luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vμ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh»m ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh ph©n phèi, ph©n bæ vμ còng nh− n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc tμi chÝnh, hoμn thiÖn viÖc h×nh thμnh vμ sö dông c¸c nguån thu cña ng©n s¸ch cÊp x·. 1.3. HiÖu qu¶ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· 1.3.1. C¸c tiªu chÝ vÒ hiÖu qu¶ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· 1.3.1.1. Qu¶n lý thu ng©n s¸ch Mäi kho¶n thu ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i ph¶n ¸nh vμo NSNN qua hÖ thèng KBNN. Mäi kho¶n thu x¶y ra trªn ®Þa bμn cÊp x· ®Òu lμ thu cña NSNN. CÊp x· cã nhiÖm vô tæ chøc hoÆc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ quan thu Nhμ n−íc thùc hiÖn. ChÝnh 21 tõ ®ã cÊp x· míi kiÓm so¸t ®−îc mét c¸ch ®Çy ®ñ nguån thu thuéc quyÒn sö dông cña m×nh. TËp trung ®Çy ®ñ c¸c kho¶n thu theo chÕ ®é quy ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu chi giao cho cÊp x· thùc hiÖn. Ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i g¾n víi thÞ tr−êng, tÝch cùc khai th¸c c¸c nguån thu s½n cã, ®i ®«i víi ®Çu t− t¹o ra nguån thu míi. Trong tæ chøc thu, cÊp x· ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ biªn lai thu. 1.3.1.2. Qu¶n lý chi ng©n s¸ch Coi träng nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vμ hiÖu qu¶ trong bè trÝ chi ng©n s¸ch, h¹n chÕ c¸c kho¶n chi bao cÊp, thùc hiÖn tèt ph−¬ng ch©m “Nhμ n−íc vμ nh©n d©n cïng lμm” trong c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc, y tÕ, chÝnh s¸ch x· héi, giao th«ng, thuû lîi, phóc lîi x· héi ë cÊp x·. ChÝnh quyÒn cÊp x· sö dông ng©n s¸ch ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô ®−îc giao nh− ®¶m b¶o chi phÝ th−êng xuyªn cho bé m¸y qu¶n lý Nhμ n−íc cÊp x·, ch¨m lo lîi Ých c«ng céng, ®ª ®iÒu, thuû lîi nhá, giao th«ng n«ng th«n, gi¸o dôc, y tÕ, ®êi sèng v¨n hãa, chÝnh s¸ch x· héi, m«i tr−êng m«i sinh vμ ®¶m b¶o an toμn x· héi. 1.3.2. C¸c yªu cÇu n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng Tr−íc hÕt cÊp uû vμ UBND cÊp x· ph¶i nhËn thøc ®−îc vÞ trÝ, vai trß quan träng cña ng©n s¸ch cÊp x· trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn cÊp x· còng nh− trong sù ph¸t triÓn KT - XH trªn ®Þa bμn ®Ó cã nh÷ng ®Þnh h−íng thiÕt thùc, phï hîp t×nh h×nh thùc tÕ cña ®Þa ph−¬ng trong qu¸ tr×nh x©y dùng vμ ®iÒu hμnh ng©n s¸ch. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó cã thÓ thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i cã sù quan t©m, chØ ®¹o s¸t sao cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn, cña c¬ quan tμi chÝnh, KBNN c¸c cÊp vμ sù tham gia gi¸m s¸t cña nh©n d©n theo ph−¬ng ch©m “d©n biÕt, d©n bμn, d©n lμm, d©n kiÓm tra”, ph¸t huy nguyªn t¾c c«ng khai, d©n chñ trong qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x·. ChÝnh quyÒn cÊp x· cÇn ph¶i cã quan ®iÓm tù lùc, tù c−êng, biÕt khai th¸c tiÒm n¨ng thÕ m¹nh cña cÊp x·, chèng t− t−ëng tr«ng chê û l¹i vμo ng©n s¸ch cÊp 22 trªn. Ph¶i n¾m v÷ng vμ tu©n thñ ph¸p luËt, biÕt dùa vμo d©n, v× d©n trong viÖc huy ®éng c¸c nguån thu còng nh− sù ®ãng gãp ngμy c«ng lao ®éng, tiÒn b¹c cña d©n vμo viÖc x©y dùng ng©n s¸ch cÊp x·. Trong c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· cÇn coi träng c«ng t¸c qu¶n lý thu ng©n s¸ch cÊp x·, kiÓm so¸t chÆt chÏ c¸c nguån thu, thu ®óng, thu ®ñ, thu kÞp thêi. CÇn cã tæ chøc ®éi thu thuÕ chuyªn tr¸ch ë cÊp x· vμ cã sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña UBND cÊp x· vμ sù chØ ®¹o chuyªn m«n cña ngμnh thuÕ. CÊp x· cÇn cã biÖn ph¸p thùc hiÖn thËt cô thÓ, biÕt thay ®æi h×nh thøc thu vμ biÖn ph¸p thu ®èi víi c¸c kho¶n thu cßn thÊt thu. Chi ng©n s¸ch cÊp x· ph¶i chó träng −u tiªn x©y dùng c¸c c¬ së kü thuËt h¹ tÇng, h¹ tÇng x· héi dùa trªn tÝnh cÊp b¸ch, t×nh h×nh cô thÓ cña tõng x· mμ H§ND cÊp x· quyÕt ®Þnh, thùc hiÖn tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ trong chi tiªu, −u tiªn c¸c kho¶n chi l−¬ng, phô cÊp vμ c¸c kho¶n theo l−¬ng cña c¸n bé c«ng chøc cÊp x·, ®¶m b¶o kinh phÝ th−êng xuyªn, h¹n chÕ chi héi nghÞ, tiÕp t©n, tiÕp kh¸ch. §Èy m¹nh ph©n cÊp qu¶n lý tμi chÝnh ng©n s¸ch cho chÝnh quyÒn nhμ n−íc cÊp x· ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sö dông biªn chÕ vμ kinh phÝ qu¶n lý hμnh chÝnh t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn th¾ng lîi c«ng cuéc c¶i c¸ch hμnh chÝnh nhμ n−íc giai ®o¹n 2006 - 2010. 23 Tãm l¹i: CÊp x· lμ tæ chøc chÝnh quyÒn c¬ së cña bé m¸y qu¶n lý Nhμ n−íc, cã chøc n¨ng, nhiÖm vô thùc hiÖn môc tiªu Nhμ n−íc do d©n, v× d©n, gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ gi÷a Nhμ n−íc víi d©n; lμ c«ng cô tμi chÝnh quan träng ®Ó chÝnh quyÒn Nhμ n−íc cÊp x· thùc hiÖn ®−îc mäi chøc n¨ng nhiÖm vô ®−îc giao. §Ó thùc hiÖn tèt nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh, cÊp x· ph¶i cã ng©n s¸ch ®ñ m¹nh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ë x· ®i ®óng h−íng, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn KT - XH cña §¶ng vμ Nhμ n−íc. Ng©n s¸ch cÊp x· lμ mét bé phËn h÷u c¬ trong hÖ thèng NSNN, ®−îc kÕt cÊu chÆt chÏ vμ chÞu sù ®iÒu chØnh vÜ m« cña NSNN theo môc tiªu chung cña quèc gia; kÕt hîp hμi hßa gi÷a lîi Ých chung vμ quyÒn lîi vËt chÊt cña tõng x·, dùa trªn c¬ së sö dông nguån tμi chÝnh t¹i chç cã hiÖu qu¶, t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho cÊp x· hoμn thμnh nhiÖm vô ®−îc giao, vμ chÞu hoμn toμn tr¸ch nhiÖm ph¸p nh©n tr−íc ph¸p luËt vμ ng©n s¸ch cÊp trªn. Ng©n s¸ch cÊp x· lμ nh©n tè gãp phÇn thùc hiÖn thμnh c«ng môc tiªu c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n. CÊp ng©n s¸ch x· cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt so víi c¸c cÊp ng©n s¸ch kh¸c, ®ã lμ: Ng©n s¸ch cÊp x· võa lμ mét cÊp ng©n s¸ch võa lμ mét ®¬n vÞ dù to¸n ®Æc biÖt, kh«ng cã ®¬n vÞ dù to¸n cÊp d−íi. Tõ tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña ng©n s¸ch cÊp x· ®Ó x©y dùng c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ trong qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x·, c¸c yªu cÇu n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng phï hîp yªu cÇu c«ng cuéc ®æi míi. 24 Chöông 2 THÖÏC TRAÏNG QUAÛN LYÙ NGAÂN SAÙCH CAÁP XAÕ TAÏI TÆNH LAÂM ÑOÀNG TRONG THÔØI GIAN QUA 2.1. S¬ l−îc t×nh h×nh kinh tÕ x· héi tØnh L©m §ång trong thêi gian tõ n¨m 2001 ®Õn nay 2.1.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn L©m §ång lμ mét tØnh miÒn nói thuéc cao nguyªn cùc Nam Trung bé, ë ®é cao trung b×nh tõ 800-1000 m so víi mÆt biÓn víi diÖn tÝch tù nhiªn trªn 9.764 km2. L©m §ång chÞu ¶nh h−ëng cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa vïng cao nguyªn, nªn thêi tiÕt m¸t mÎ quanh n¨m. MÆt kh¸c, víi diÖn tÝch tù nhiªn trªn 974,5 ngμn ha cã trªn 200 ngμn ha ®Êt Bazan ph©n bè trªn ®Þa bμn ThÞ x· B¶o Léc, HuyÖn Di Linh vμ mét phÇn HuyÖn §øc Träng thÝch hîp cho viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp dμi ngμy cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh− chÌ, cμ phª, tiªu, d©u t»m, Víi c¸c ®Æc ®iÓm tù nhiªn nãi trªn ®· quyÕt ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ L©m §ång trªn hai thÕ m¹nh: mét lμ cho phÐp bè trÝ c©y trång, vËt nu«i cã nguån gèc «n ®íi; hai lμ cho phÐp ph¸t triÓn du lÞch nghØ m¸t vμ nghØ d−ìng. 2.1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ Tæng s¶n phÈm trªn ®Þa bμn (GDP) t¨ng b×nh qu©n hμng n¨m 10,7%, riªng giai ®o¹n 2003 - 2005 t¨ng 17,2%. Tû lÖ huy ®éng GDP vμo ng©n s¸ch Nhμ n−íc b×nh qu©n ®¹t 15,4%, thu ng©n s¸ch n¨m sau ®Òu t¨ng kh¸ so víi n¨m tr−íc, ®· c¬ b¶n ®¸p øng ®−îc c¸c nhu cÇu chi thiÕt yÕu cña ®Þa ph−¬ng. C¬ cÊu kinh tÕ b−íc ®Çu ®· cã sù chuyÓn dÞch theo h−íng t¨ng tû träng ngμnh c«ng nghiÖp, dÞch vô, gi¶m dÇn tû träng ngμnh n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn ®Õn n¨m 2005, tû träng ngμnh n«ng nghiÖp vÉn chiÕm gÇn 47% (n¨m 2001 lμ 45,3%) cho thÊy nÒn kinh tÕ L©m §ång vÉn dùa vμo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lμ chñ yÕu. 25 LÜnh vùc c«ng nghiÖp tõng b−íc ®−îc cñng cè, nh−ng hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp thuéc quy m« võa vμ nhá. NhiÒu n¨m qua, ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nμy gÆp nhiÒu khã kh¨n, nhÊt lμ khã kh¨n vÒ qu¶n lý, ®iÒu hμnh ch−a theo kÞp kinh tÕ thÞ tr−êng, bÕ t¾c trong kh©u t×m ®Çu ra cho s¶n phÈm do chÊt l−îng thÊp, gi¸ thμnh cao vμ ch−a phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr−êng. 2.1.3. §Æc ®iÓm vÒ hμnh chÝnh, x· héi Toμn tØnh cã 145 x·, ph−êng, thÞ trÊn thuéc thμnh phè §μ L¹t, thÞ x· B¶o Léc vμ 10 huyÖn; trong ®ã 100 x· cã ®ång bμo d©n téc Ýt ng−êi sinh sèng (21 x· cã trªn 60% lμ ®ång bμo d©n téc Ýt ng−êi). D©n sè toμn tØnh −íc tÝnh n¨m 2006 gÇn 1.183,8 ngμn ng−êi, mËt ®é d©n sè t−¬ng ®èi thÊp so víi nh÷ng tØnh ®ång b»ng (120 ng−êi/km2). Lùc l−îng lao ®éng cña tØnh hiÖn cã gÇn 600 ngμn ng−êi, chÊt l−îng lao ®éng kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng. Lao ®éng kü thuËt vμ cã tr×nh ®é cao míi chiÕm kho¶ng 15% tæng sè lao ®éng. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra x· héi häc, d©n sè L©m §ång gåm nhiÒu d©n téc, trong ®ã ®ång bμo d©n téc Ýt ng−êi chiÕm kho¶n 19%, ng−êi kinh chiÕm ®a sè kho¶n 81%. 2.1.4. Mét sè khã kh¨n Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KT - XH cña L©m §ång cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc ®Æt ra yªu cÇu ph¶i chó ý ph¸t triÓn ®ång bé mäi mÆt c¸c lÜnh vùc KT - XH cña tØnh L©m §ång, cô thÓ lμ: - Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ ch−a t−¬ng xøng víi tiÒm n¨ng thÕ m¹nh cña ®Þa ph−¬ng; c¬ cÊu nÒn kinh tÕ chñ yÕu vÉn lμ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ch−a ph¸t huy tèt lîi thÕ so s¸nh trong tõng ngμnh, tõng ®Þa bμn. NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ch−a thùc sù bÒn v÷ng, thu kh«ng ®ñ chi. - S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ch−a ph¸t triÓn toμn diÖn vμ cßn mang tÝnh tù ph¸t; hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tõ nghÒ rõng thÊp. - C¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã quy m« nhá; thiÕt bÞ vμ c«ng nghÖ nh×n chung cßn l¹c hËu, tr×nh ®é qu¶n lý h¹n chÕ, chÊt l−îng s¶n phÈm thÊp nªn khã c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng. 26 - Du lÞch lμ thÕ m¹nh nh−ng ph¸t triÓn ch−a t−¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña ®Þa ph−¬ng; m¹ng l−íi th−¬ng m¹i ch−a më réng ®Õn vïng s©u, vïng xa; viÖc t×m kiÕm thÞ tr−êng tiªu thô cho c¸c s¶n phÈm hμng hãa cã lîi thÕ so s¸nh cña tØnh cßn nhiÒu h¹n chÕ. 2.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång trong thêi gian tõ n¨m 2001 ®Õn nay 2.2.1. Thùc tr¹ng c¬ chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång C¬ chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua mét sè LuËt vμ chÝnh s¸ch hiÖn hμnh cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i ®Þa ph−¬ng, th«ng qua c¸c c«ng cô qu¶n lý thÓ hiÖn qua c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t, thanh tra Trong thêi gian qua c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång ®−îc triÓn khai tõ nhiÒu LuËt nh− LuËt NSNN, LuËt Tæ chøc H§ND vμ UBND, LuËt ThuÕ GTGT, LuËt ThuÕ TNDN, LuËt KÕ to¸n; trong ®ã chñ ®¹o lμ LuËt NSNN vμ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiÖn LuËt NSNN. VÒ c¸c chÝnh s¸ch ¸p dông trong qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång bao gåm c¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh thÓ hiÖn qua chÕ ®é kÕ to¸n ng©n s¸ch vμ tμi chÝnh x· theo QuyÕt ®Þnh sè 94/2005/Q§-BTC ngμy 12/12/2005 cña Bé Tμi chÝnh; chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc cÊp x· theo NghÞ ®Þnh sè 121/2003/N§-CP ngμy 21/10/2003 cña ChÝnh phñ; c¸c chÝnh s¸ch ®Æc thï cña trung −¬ng vμ ®Þa ph−¬ng ¸p dông cho cÊp chÝnh quyÒn c¬ së; c¬ chÕ ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi cho ng©n s¸ch cÊp x· vμ tû lÖ ph©n chia nguån thu theo NghÞ quyÕt sè 39/2003/NQ-H§ND.KVI cña H§ND tØnh; ®Þnh møc ph©n bæ dù to¸n chi ng©n s¸ch cÊp x· theo NghÞ quyÕt sè 44/2003/ NQ-H§ND.KVI cña H§ND tØnh. Trong thêi gian qua c«ng t¸c kiÓm tra cña UBND cÊp huyÖn, c¬ quan tμi chÝnh cÊp trªn mμ trùc tiÕp lμ Phßng TCKH cÊp huyÖn th−êng ®−îc tiÕn hμnh th−êng xuyªn ®Ó h−íng dÉn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x·, n¾m b¾t t×nh h×nh chÊp hμnh ng©n s¸ch ®Ó cïng chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, v−íng m¾c kÞp thêi. H§ND cÊp x· ngoμi viÖc quyÕt ®Þnh dù to¸n vμ biÖn ph¸p thùc 27 hiÖn dù to¸n hμng n¨m, cßn thùc hiÖn gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn thu, chi t¹i x· ®¶m b¶o theo dù to¸n ®−îc giao. Thanh tra tμi chÝnh ®−îc thùc hiÖn theo chuyªn ®Ò nh− thanh tra qu¸ tr×nh qu¶n lý thu, chi nh©n d©n ®ãng gãp x©y dùng c¬ së h¹ tÇng nh»m tõng b−íc hoμn thiÖn c«ng t¸c nμy t¹i x·. 2.2.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång L©m §ång lμ mét tØnh nghÌo, ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng hμng n¨m cßn ph¶i nhËn trî cÊp tõ ng©n s¸ch trung −¬ng gÇn 35% trªn tæng chi NS§P. Trong 12 huyÖn, thμnh phè, thÞ x· chØ cã 3 ®¬n vÞ tù c©n ®èi ®−îc ng©n s¸ch tõ nguån thu trªn ®Þa bμn, cßn l¹i 9 ®¬n vÞ ph¶i nhËn trî cÊp tõ ng©n s¸ch tØnh. Trong 145 x·, ph−êng, thÞ trÊn chØ cã 17 ®¬n vÞ tù c©n ®èi ®−îc ng©n s¸ch, cßn l¹i ®Òu ph¶i nhËn trî cÊp tõ ng©n s¸ch cÊp huyÖn. Thùc tr¹ng qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång trong thêi gian tõ n¨m 2001 ®Õn nay nh− sau: 2.2.2.1. Thùc tr¹ng qu¶n lý thu ng©n s¸ch cÊp x· BiÓu 2.1 KÕt qu¶ Thu Ng©n s¸ch cÊp x· TØnh L©m §ång (tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2006) (§VT: TriÖu ®ång, %) ChØ tiªu 2001 2002 2003 2004 2005 2006 (9 Th¸ng) Tæng thu ng©n s¸ch cÊp x· 50.187 51.104 64.959 82.166 111.149 111.733 1. Thu NSX h−ëng 100% 23.725 16.447 20.423 27.521 33.887 27.605 2. Thu ph©n chia theo tû lÖ % 2.979 7.088 10.070 14.487 24.993 25.419 3. Thu trî cÊp 23.483 27.569 34.466 40.158 52.269 58.709 Nguån: Së Tμi chÝnh tØnh L©m §ång 28 BiÓu ®å 1: Thu ng©n s¸ch cÊp x· tØnh L©m §ång (2001-2006) 0 2 0 4 0 6 0 8 0 1 0 0 1 2 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 ( 9 T h ¸ n g ) ViÖc ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi cho cÊp x· theo LuËt NSNN n¨m 2002 ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho cÊp x· khai th¸c nguån thu. KÕt qu¶ tæng thu ng©n s¸ch cÊp x· trong toμn tØnh n¨m sau cao h¬n n¨m tr−íc, tèc ®é b×nh qu©n trong 5 n¨m vμ 9 th¸ng ®Çu n¨m 2006 t¨ng 22%/n¨m vμ chiÕm 12% tæng thu NSNN trªn ®Þa bμn toμn tØnh; c¸c kho¶n thu ng©n s¸ch cÊp x· h−ëng 100% t¨ng b×nh qu©n 9,32%/n¨m vμ chiÕm 31,7% tæng thu ng©n s¸ch cÊp x·; c¸c kho¶n thu ®iÒu tiÕt t¨ng b×nh qu©n 42%/n¨m vμ chiÕm 19,5% so tæng thu ng©n s¸ch cÊp x·; thu bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn t¨ng b×nh qu©n 25, 43% vμ chiÕm 48,8% tæng thu ng©n s¸ch cÊp x·. Tæng thu NSX Thu trî cÊp Thu NSX h−ëng 100% T ph©n chia theo tû lÖ % KÕt qu¶ trªn cho thÊy thu ng©n s¸ch cÊp x· ®· cã chuyÓn biÕn tÝch cùc trong ®o¹n 2001 - 2006; ®Æc biÖt trong giai ®o¹n 2004- 2006 thùc hiÖn ph©n cÊp ng©n s¸ch trong thêi kú ®Çu æn ®Þnh ®· n©ng tû träng c¸c kho¶n thu ph©n chia theo tû lÖ ®iÒu tiÕt chiÕm kho¶ng 17% thu ng©n s¸ch cÊp x· hμng n¨m trong giai ®o¹n 2001 - 2003 lªn 22% thu ng©n s¸ch cÊp x· hμng n¨m trong giai ®o¹n 2004 - 2006. Møc thu ng©n s¸ch b×nh qu©n mét x· kho¶ng 400 triÖu ®ång/n¨m trong giai ®o¹n 2001 - 2003, giai ®o¹n 2004 - 2006 kho¶ng 670 triÖu ®ång/n¨m. NÕu xÐt qui m« thu ng©n s¸ch cÊp x· trong 9 th¸ng n¨m 2006 th× cÊp x· cã sè thu cao nhÊt lμ Ph−êng I - Thμnh phè §μ L¹t 9.228 triÖu ®ång, x· cã sè thu thÊp nhÊt lμ X· §¹ 29 Ch¸y - HuyÖn L¹c D−¬ng 502.800 triÖu ®ång. Nguån thu ë c¸c x·, thÞ trÊn chñ yÕu lμ thu phÝ, lÖ phÝ, thu thuÕ nhμ ®Êt, chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, thuÕ m«n bμi (bËc 1- 3), lÖ phÝ tr−íc b¹ nhμ, ®Êt; nguån thu cña c¸c ph−êng th× chñ yÕu tõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vμ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. Nh×n chung thu trî cÊp tõ ng©n s¸ch cÊp trªn vÉn lμ kho¶n thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch cÊp x· t¹i L©m §ång; ®iÒu nμy ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn quan t©m h¬n vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, vÒ ®Çu t−  ®Ó t¨ng dÇn tû lÖ c¸c x· tù c©n ®èi ng©n s¸ch vμ gi¶m dÇn sè nhËn trî cÊp tõ ng©n s¸ch cÊp trªn (®èi víi c¸c x· ch−a c©n ®èi ®−îc ng©n s¸ch). §¸nh gi¸ cô thÓ thùc tr¹ng thu ng©n s¸ch cÊp x· theo c¸c lÜnh vùc nh− sau: - Thu ng©n s¸ch cÊp x· h−ëng 100%: VÒ nguyªn t¾c th× nguån thu ng©n s¸ch cÊp x· h−ëng 100% ph¶i gi÷ vÞ trÝ quan träng trong c¬ cÊu thu ng©n s¸ch cÊp x· vμ ®¶m b¶o ®−îc nhiÖm vô chi cña x·, ®Æc biÖt lμ ph¶i ®¸p øng ®−îc nhu cÇu chi th−êng xuyªn. Tuy nhiªn cho ®Õn nay; mÆc dï LuËt NSNN n¨m 2002 ®· quy ®Þnh cho H§ND cÊp tØnh ®−îc quyÒn thùc hiÖn ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®Ó t¹o quyÒn chñ ®éng trong ®iÒu hμnh ng©n s¸ch cña c¸c cÊp, ®Æc biÖt lμ cÊp x·; nh−ng nguån thu nμy míi chØ chiÕm mét con sè kh¸ khiªm tèn kho¶ng 32%, t−¬ng ®−¬ng víi møc thu b×nh qu©n 550 triÖu ®ång/x·/n¨m, ®¸p øng ®−îc 37% nhu cÇu chi th−êng xuyªn. - Thu ph©n chia theo tû lÖ ®iÒu tiÕt: §èi víi c¸c kho¶n thu ph©n chia theo tû lÖ ®iÒu tiÕt (%) gi÷a ng©n s¸ch tØnh, cÊp huyÖn vμ cÊp x· thùc hiÖn theo quyÕt ®Þnh sè 167/2003/Q§-UB ngμy 12/12/2003 cña UBND tØnh L©m ®ång. Theo quyÕt ®Þnh nμy th× ®èi víi c¸c kho¶n thu thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, thuÕ nhμ ®Êt, thuÕ m«n bμi (bËc 1-3), lÖ phÝ tr−íc b¹ nhμ ®Êt ®−îc ¸p dông chung mét tû lÖ ng©n s¸ch cÊp huyÖn 30%; ng©n s¸ch x·, thÞ trÊn 70%. Riªng thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vμ thu nhËp doanh nghiÖp thuéc lÜnh vùc ngoμi quèc doanh do Chi Côc ThuÕ cÊp huyÖn qu¶n lý thùc hiÖn ®iÒu tiÕt ë ba cÊp ng©n s¸ch tØnh, cÊp huyÖn vμ ph−êng. - Thu bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn: C¸c kho¶n thu bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së chªnh lÖch gi÷a dù to¸n chi ®−îc giao vμ dù to¸n thu 30 ®−îc ph©n cÊp. T¹i L©m ®ång nguån thu bæ sung cho ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc cÊp theo quý vμ thùc hiÖn tr−íc ngμy 15 th¸ng ®Çu cña quý. Ngoμi ra, tuú t×nh h×nh thùc tÕ cña tõng quý hoÆc th¸ng trong n¨m, theo ®Ò nghÞ cña x· Phßng TC - KH cã thÓ t¨ng møc bæ sung cho ng©n s¸ch cÊp x· vμo tõng thêi ®iÓm trong ph¹m vi tæng møc bæ sung theo dù to¸n ®−îc giao tõ ®Çu n¨m. HiÖn nay t¹i L©m ®ång thu cña ng©n s¸ch cÊp x· hÇu nh− phô thuéc vμo ng©n s¸ch cña cÊp trªn bæ sung vμ tû träng kho¶n thu nμy cã chiÒu h−íng gia t¨ng qua c¸c n¨m trong giai ®o¹n 2001 - 2006. Tõ ®ã cho thÊy ng©n s¸ch cÊp x· vÉn cßn nÆng lμ mét ®¬n vÞ thô h−ëng ng©n s¸ch nhiÒu h¬n lμ mét cÊp ng©n s¸ch thùc thô. 2.2.2.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý chi ng©n s¸ch cÊp x· BiÓu 2.2 KÕt qu¶ Chi Ng©n s¸ch cÊp x· TØnh L©m §ång (tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2006) (§VT: TriÖu ®ång, %) ChØ tiªu 2001 2002 2003 2004 2005 2006 (9 Th¸ng) Tæng chi ng©n s¸ch cÊp x· 47.392 48.007 60.778 73.998 98.580 96.578 1. Chi th−êng xuyªn 42.013 42.847 51.911 65.783 83.290 81.655 2. Chi ®Çu t− ph¸t triÓn 5.379 5.160 8.867 11.215 15.290 14.923 Nguån: Së Tμi chÝnh tØnh L©m §ång BiÓu ®å 2: Chi ng©n s¸ch cÊp x· tØnh L©m §ång (2001-2006) 31 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 2001 2002 2003 2004 2005 2006 (9 Th¸ng) Tæng chi NSX Chi th−êng xuyªn Chi ®Çu t− ph¸t triÓn Chi ng©n s¸ch cÊp x· b×nh qu©n trong 6 n¨m t¨ng 20%/n¨m vμ chiÕm tû träng kho¶ng 7,5% trong tæng chi NS§P; chi th−êng xuyªn t¨ng b×nh qu©n 18,65%/n¨m vμ chiÕm tû träng kho¶ng 85,4% tæng chi ng©n s¸ch cÊp x·; chi ®Çu t− ph¸t triÓn t¨ng b×nh qu©n kho¶ng 29,8%/n¨m vμ chiÕm tû träng 14,6% tæng chi ng©n s¸ch cÊp x·. Qua sè liÖu cho thÊy tuy chi ®Çu t− ph¸t triÓn chiÕm tû träng thÊp trong tæng chi ng©n s¸ch cÊp x· nh−ng tèc ®é t¨ng chi ®Çu t− ph¸t triÓn qua c¸c n¨m ®Òu lín h¬n tèc ®é t¨ng chi th−êng xuyªn qua c¸c n¨m; tèc ®é t¨ng chi c¶ hai lÜnh vùc ®Òu cao trong giai ®o¹n 2004- 2006 lμ thêi kú thùc hiÖn æn ®Þnh theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN. §¸nh gi¸ cô thÓ thùc tr¹ng chi ng©n s¸ch cÊp x· theo c¸c lÜnh vùc nh− sau: - Chi th−êng xuyªn: C¬ cÊu chi th−êng xuyªn bao gåm: chi sù nghiÖp kinh tÕ; chi sù nghiÖp gi¸o dôc; chi sù nghiÖp y tÕ; chi sù nghiÖp v¨n hãa, th«ng tin; chi sù nghiÖp thÓ dôc thÓ thao; chi sù nghiÖp x· héi; chi qu¶n lý nhμ n−íc, §¶ng, §oμn thÓ; chi an ninh, quèc phßng vμ chi kh¸c.Trong c¬ cÊu chi th−êng xuyªn th× c¸c kho¶n chi qu¶n lý nhμ n−íc, §¶ng, §oμn thÓ chiÕm tû träng cao nhÊt vμ lμ nhiÖm vô 32 chi quan träng nhÊt; néi dung chi nμy th−êng chiÕm tû träng b×nh qu©n gÇn 67% tæng sè chi ng©n s¸ch cÊp x·. C¸c kho¶n chi sù nghiÖp ®èi víi ng©n s¸ch cÊp x· chØ mang tÝnh chÊt hç trî ho¹t ®éng vμ chiÕm tû träng b×nh qu©n 18%, chi kh¸c chiÕm tû träng b×nh qu©n 15% tæng chi ng©n s¸ch cÊp x·. - Chi ®Çu t− ph¸t triÓn: C¬ cÊu chi ®Çu t− ph¸t triÓn bao gåm 2 kho¶n chi: chi mua s¾m, söa ch÷a lín vμ chi ®Çu t− XDCB nh− x©y dùng trô së x·, tr−êng mÉu gi¸o, tr¹m y tÕ, chî, c¸c c«ng tr×nh phóc lîi  Trong ®ã, sè chi dμnh cho ®Çu t− XDCB chiÕm kho¶ng 70%, phÇn cßn l¹i 30% dïng cho mua s¾m, trang bÞ tμi s¶n cho UBND cÊp x·. Chi ®Çu t− ph¸t triÓn hμng n¨m th−êng kh«ng ®¹t dù to¸n mÆc dï tæng chi ng©n s¸ch cÊp x· c¶ n¨m l¹i v−ît dù to¸n. §iÒu nμy cho thÊy trong ®iÒu hμnh ng©n s¸ch, cÊp x· th−êng chó träng ®Õn chi th−êng xuyªn h¬n xuÊt ph¸t tõ mét sè nguyªn nh©n sau: do sè thu cña ng©n s¸ch cÊp x· th−êng kh«ng lín nªn cÇn tËp trung gi¶i quyÕt cho chi th−êng xuyªn; do t− t−ëng û l¹i vμo ng©n s¸ch cÊp trªn cßn kh¸ phæ biÕn nªn cÊp x· ch−a tÝch cùc khai th¸c nguån thu ®Ó chñ ®éng c©n ®èi chi ®Çu t− ph¸t triÓn trªn ®Þa bμn. 2.2.3. Thùc tr¹ng ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång Theo ®iÒu 34 LuËt NSNN: “ C¨n cø vμo nguån thu, nhiÖm vô chi cña NS§P quy ®Þnh t¹i ®iÒu 32 vμ ®iÒu 32 cña LuËt, H§ND cÊp tØnh quyÕt ®Þnh ph©n cÊp cô thÓ nguån thu, nhiÖm vô chi cho tõng cÊp ng©n s¸ch cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng”. C¨n cø vμo quy ®Þnh cña LuËt NSNN vμ t×nh h×nh thùc tÕ cña ®Þa ph−¬ng, H§ND tØnh L©m §ång ®· ban hμnh NghÞ quyÕt sè 39/2003/NQ-H§ND.KVI ngμy 21/7/2003 vÒ ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi ng©n s¸ch gi÷a c¸c cÊp ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng tØnh L©m §ång ¸p dông trong giai ®o¹n 2004-2006. Theo NghÞ quyÕt cña H§ND tØnh th× nguån thu, nhiÖm vô chi cña ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc ph©n cÊp nh− sau: 2.2.3.1. Thùc tr¹ng ph©n cÊp thu ng©n s¸ch cÊp x· - Nguån thu ng©n s¸ch cÊp x· h−ëng 100% (1) ThuÕ m«n bμi thu trªn ®Þa bμn x·, thÞ trÊn (bËc 4-6); 33 (2) C¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ (trõ lÖ phÝ tr−íc b¹ nhμ, ®Êt) cña cÊp x·; (3) Thu ®ãng gãp x©y dùng c¬ së h¹ tÇng trªn ®Þa bμn x·, thÞ trÊn; (4) Thu ®Êu thÇu, thu kho¸n theo mïa vô tõ sö dông quü ®Êt c«ng Ých vμ hoa lîi c«ng s¶n kh¸c trªn ®Þa bμn x·, thÞ trÊn; (5) Thu nghÜa vô lao ®éng c«ng Ých; (6) Thu ph¹t xö lý vi ph¹m hμnh chÝnh trong c¸c lÜnh vùc do cÊp x· ra quyÕt ®Þnh; (7) TiÒn thu tõ c¸c ho¹t ®éng sù nghiÖp do cÊp x· qu¶n lý; (8) C¸c kho¶n ®ãng gãp tù nguyÖn cho cÊp x· theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; (9) ViÖn trî kh«ng hoμn l¹i cña c¸c tæ chøc vμ c¸ nh©n ë n−íc ngoμi trùc tiÕp cho cÊp x· theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; (10) Thu kÕt d− cña ng©n s¸ch cÊp x·; (11) Thu bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp huyÖn; (12) C¸c kho¶n thu ph¹t, tÞch thu vμ thu kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; (13) Thu chuyÓn nguån tõ ng©n s¸ch cÊp x· n¨m tr−íc sang ng©n s¸ch cÊp x· n¨m sau. - Nguån thu ph©n chia theo tû lÖ phÇn tr¨m (%) gi÷a ng©n s¸ch cÊp tØnh, ng©n s¸ch cÊp huyÖn vμ ng©n s¸ch ph−êng (1) ThuÕ GTGT cña c¸c hé kinh doanh vμ c¸c doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh do Chi côc thuÕ cÊp huyÖn qu¶n lý; (2) ThuÕ TNDN cña c¸c hé kinh doanh vμ c¸c doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh do Chi côc thuÕ cÊp huyÖn qu¶n lý. - Nguån thu ph©n chia theo tû lÖ phÇn tr¨m (%) gi÷a ng©n s¸ch cÊp huyÖn vμ ng©n s¸ch x·, thÞ trÊn (1) ThuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt; 34 (2) ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp thu tõ hé gia ®×nh; (3) ThuÕ nhμ ®Êt; (4) ThuÕ m«n bμi (bËc 1-3); (5) LÖ phÝ tr−íc b¹ nhμ, ®Êt; (6) Thu thñy lîi phÝ. - Nguån thu ph©n chia theo tû lÖ phÇn tr¨m (%) gi÷a ng©n s¸ch cÊp huyÖn vμ ng©n s¸ch cÊp x· ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi ho¹t ®éng gi¶i trÝ, bμi l¸, vμng m· ph¸t sinh trªn ®Þa bμn huyÖn, thμnh phè §μ L¹t, thÞ x· B¶o Léc. 2.2.3.2. Thùc tr¹ng ph©n cÊp chi ng©n s¸ch cÊp x· - Chi ®Çu t− ph¸t triÓn (1) Chi ®Çu t− x©y dùng ph¸t triÓn KT - XH do cÊp x· qu¶n lý theo ph©n cÊp cña tØnh; (2) Chi ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia do cÊp x· qu¶n lý theo ph©n cÊp cña tØnh; (3) Chi ®Çu t− c¸c c«ng tr×nh trô së, tr¹m y tÕ, nhμ trÎ, mÉu gi¸o vμ c¸c c¬ së h¹ tÇng kh¸c do x·, thÞ trÊn qu¶n lý (®èi víi c¸c x·, thÞ trÊn cã nguån thu ®−îc h−ëng theo quy ®Þnh lín h¬n nhiÖm vô chi th−êng xuyªn); (4) Chi ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng tõ nguån ®ãng gãp trªn ®Þa bμn x·, thÞ trÊn; (5) C¸c kho¶n chi kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Chi th−êng xuyªn (1) C«ng t¸c x· héi vμ ho¹t ®éng v¨n hãa, th«ng tin, thÓ dôc - thÓ thao do cÊp x· qu¶n lý; (2) Hç trî kinh phÝ bæ tóc v¨n hãa, nhμ trÎ, mÉu gi¸o do cÊp x· qu¶n lý; 35 (3) Hç trî ho¹t ®éng y tÕ cÊp x·; (5) Hç trî qu¶n lý, duy tu, b¶o d−ìng c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, tμi s¶n, c«ng tr×nh phóc lîi, ®−êng giao th«ng vμ chi sù nghiÖp kinh tÕ kh¸c do x·, thÞ trÊn qu¶n lý; (6) Ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan Nhμ n−íc, c¬ quan §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ – x· héi do cÊp x· qu¶n lý; (7) Hç trî ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi - nghÒ nghiÖp, tæ chøc x· héi, tæ chøc x· héi nghÒ nghiÖp do cÊp x· qu¶n lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; (8) C«ng t¸c d©n qu©n tù vÖ, trËt tù - an toμn x· héi cÊp x·; (9) HuÊn luyÖn d©n qu©n tù vÖ: + §¨ng ký nghÜa vô qu©n sù, ®−a thanh niªn ®i lμm nghÜa vô qu©n sù; + Tuyªn truyÒn, vËn ®éng phong trμo quÇn chóng b¶o vÖ an ninh, trËt tù - an toμn x· héi; + Ho¹t ®éng b¶o vÖ an ninh, trËt tù ë c¬ së. (10) PhÇn chi th−êng xuyªn c¸c ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia do cÊp x· qu¶n lý theo ph©n cÊp cña tØnh; (11) C¸c kho¶n chi kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; (12) Chi chuyÓn nguån ng©n s¸ch cÊp x· n¨m tr−íc sang n¨m sau. Ngoμi ra H§ND tØnh L©m §ång ®· ban hμnh NghÞ quyÕt sè 44/2003/NQ- H§ND.KVI ngμy 12/12/2003 vÒ ®Þnh møc ph©n bæ dù to¸n chi NSNN ¸p dông trong giai ®o¹n 2004-2006. Theo NghÞ quyÕt cña H§ND tØnh th× ®Þnh møc ph©n bæ ®èi víi ng©n s¸ch cÊp x· nh− sau: * X¸c ®Þnh vïng ®èi víi cÊp x·: ®Ó tÝnh hÖ sè vïng trong ®ã −u tiªn ®Þnh møc cao cho c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Toμn tØnh cã 145 x·, ph−êng, thÞ trÊn ®−îc ph©n chia thμnh 3 vïng, trong ®ã: 36 + Vïng 1 (vïng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn KT-XH thuËn lîi): Cã 22 x·, ph−êng, thÞ trÊn; + Vïng 2 (vïng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn KT-XH trung b×nh): Cã 68 x·, thÞ trÊn; + Vïng 3 (vïng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn KT-XH Ýt thuËn lîi) : Cã 55 x·. * §Þnh møc cô thÓ tõng sù nghiÖp cña cÊp x· ph©n theo c¸c vïng nh− sau: BiÓu 2.3 §Þnh møc ph©n bæ chi ng©n s¸ch cÊp x· n¨m 2006 §¬n vÞ tÝnh: ®ång/x·/n¨m STT ChØ tiªu X· vïng 1 X· vïng 2 X· vïng 3 1 Chi sù nghiÖp kinh tÕ Dù to¸n n¨m 2004 t¨ng gÇn 30% so víi n¨m 2003 2 Chi sù nghiÖp gi¸o dôc 3.500.000 4.000.000 4.800.000 3 Chi sù nghiÖp y tÕ 2.900.000 3.400.000 3.900.000 4 Chi sù nghiÖp VHTT 4.000.000 4.300.000 4.800.000 5 Chi sù nghiÖp TDTT 2.200.000 2.600.000 3.600.000 6 Chi ®¶m b¶o x· héi 7.000.000 9.000.000 11.000.000 7 Chi an ninh - quèc phßng - Chi an ninh 9.000.000 12.000.000 15.000.000 - Chi quèc phßng 11.000.000 13.000.000 15.000.000 8 Chi qu¶n lý hμnh chÝnh - Chi qu¶n lý Nhμ n−íc 245.000.000 225.000.000 170.000.000 - Chi cho §¶ng 20.000.000 20.500.000 21.000.000 - Chi ®oμn thÓ 65.000.000 68.000.000 72.000.000 9 Dù phßng ng©n s¸ch cÊp x· Tõ 3% - 5% tæng chi ng©n s¸ch cÊp x· Nguån: Së Tμi chÝnh tØnh L©m §ång 37 2.2.4. Thùc tr¹ng qu¶n lý chu tr×nh ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång 2.2.4.1. LËp, phª duyÖt vμ giao to¸n ng©n s¸ch cÊp x· C¬ së ph¸p lý ®Ó lËp dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x·: Th«ng t− sè 60/2003/TT-BTC ngμy 23/6/2003, theo ®ã tr×nh tù lËp dù to¸n ®−îc thùc hiÖn nh− sau: §Çu quý III hμng n¨m, Phßng TC - KH cÊp huyÖn vμ Bé phËn Tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· trao ®æi vÒ kh¶ n¨ng thu vμ nhu cÇu chi cña cÊp x· ®Ó cã sù thèng nhÊt cho phï hîp víi ®Þnh h−íng chung cña cÊp huyÖn. Trªn c¬ së ®ã Bé phËn Tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· h−íng dÉn c¸c ban ngμnh, ®oμn thÓ cÊp x· lËp dù to¸n thu, chi cho n¨m ng©n s¸ch kÕ tiÕp ®èi víi tõng bé phËn dù to¸n trùc thuéc. Dùa vμo c¸c c¨n cø lËp dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· theo quy ®Þnh, Bé phËn Tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· tæng hîp dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· b¸o c¸o UBND cÊp x· tr×nh H§ND cÊp x· xem xÐt phª duyÖt vμ gëi Phßng TC - KH cÊp huyÖn. C¨n cø dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc gëi lªn, Phßng TC - KH tæng hîp x©y dùng dù to¸n cÊp huyÖn vμ gëi Së Tμi chÝnh. Khi nhËn ®−îc sè t¹m giao dù to¸n ng©n s¸ch n¨m sau cña cÊp tØnh; Phßng TC - KH tham m−u cho UBND cÊp huyÖn dù kiÕn ph©n bæ dù to¸n cho cÊp x· vμ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc ®Ó lμm c¬ së t¹m giao dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch cho tõng x·. Trªn c¬ së dù to¸n t¹m giao, UBND cÊp x· ph¶i bè trÝ dù phßng ng©n s¸ch tõ 3%- 5% tång kinh phÝ ®−îc giao. Khi nhËn ®−îc quyÕt ®Þnh giao dù to¸n cña UBND cÊp tØnh, Phßng TC - KH sÏ xem xÐt vμ tr×nh UBND cÊp huyÖn giao dù to¸n chÝnh thøc cho cÊp x·. QuyÕt ®Þnh giao dù to¸n nμy lμm cho UBND cÊp huyÖn, cÊp x· ph¶i tiÕn hμnh ®iÒu chØnh dù to¸n (nÕu cã sai lÖch víi dù to¸n t¹m giao tr−íc ®©y). QuyÕt ®Þnh ph©n bæ dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc th«ng b¸o n¬i trô së x· cho nh©n d©n trong x· biÕt. Tõ tr×nh tù lËp dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· nªu trªn cho thÊy: vÒ thùc chÊt sù ph©n bæ dù to¸n gi÷a cÊp tØnh vμ cÊp huyÖn, gi÷a cÊp huyÖn vμ cÊp x· lμ mét qu¸ tr×nh tháa hiÖp vÒ nguån thu, sè thu vμ th−¬ng l−îng vÒ nhiÖm vô chi. Ng©n s¸ch cÊp x· th−êng x©y dùng dù to¸n theo kh¶ n¨ng tèi thiÓu vμ x©y dùng dù to¸n chi theo yªu cÇu tèi ®a ®Ó t¨ng nguån, h−íng giao chØ tiªu thu ®Ó ng©n s¸ch cÊp x· phÊn ®Êu 38 thùc hiÖn, ®ång thêi ®¶m b¶o chi tiªu theo ®Þnh møc thèng nhÊt. Tõ ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ch−a tÝch cùc trong kh©u x©y dùng dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp x·. MÆt kh¸c, cã thÓ thÊy chÊt l−îng dù to¸n th−êng ®i ®«i víi tr×nh ®é cña c¸n bé tμi chÝnh cÊp x·. ViÖc lËp dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· cßn mang nÆng tÝnh h×nh thøc, kh«ng thùc tÕ vμ kh«ng kh¶ thi; kh©u lËp dù to¸n tõ c¬ së ch−a ®−îc coi träng, phÇn lín cßn mang tÝnh ¸p ®Æt tõ trªn xuèng, lμm cho cÊp x· kh«ng tù chñ ®−îc trong qu¸ tr×nh lËp dù to¸n ng©n s¸ch cña m×nh. 2.2.4.2. ChÊp hμnh ng©n s¸ch cÊp x· Träng t©m cña kh©u chÊp hμnh ng©n s¸ch cÊp x· lμ qu¸ tr×nh tæ chøc thu, qu¶n lý nguån thu vμ sö dông nguån thu cho c¸c môc tiªu ®−îc ®Þnh tr−íc trong dù to¸n mét c¸ch kÞp thêi. Thùc chÊt cña chÊp hμnh ng©n s¸ch lμ qu¸ tr×nh sö dông c¸c biÖn ph¸p vÒ kinh tÕ - tμi chÝnh vμ hμnh chÝnh nh»m biÕn c¸c chØ tiªu thu, chi ghi trong dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· thμnh hiÖn thùc. Qu¸ tr×nh nμy ®−îc tæ chøc nh− sau: - Chia dù to¸n thu, chi n¨m thμnh dù to¸n thu, chi quý vμ th¸ng ®Ó tæ chøc thùc hiÖn C¨n cø vμo dù to¸n c¶ n¨m, kh¶ n¨ng thu vμ nhu cÇu chi cña tõng quý, Bé phËn tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· lËp dù to¸n thu, chi cho tõng quý cã ph©n chia tõng th¸ng (chñ yÕu lμ dù to¸n chi) gëi KBNN n¬i giao dÞch ®Ó lμm c¬ së thanh to¸n còng nh− kiÓm so¸t chi. Trªn c¬ së dù to¸n thu, chi quý vμ th¸ng ®· lËp; cÊp x· tiÕn hμnh c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý nguån thu vμ chi. - Tæ chøc thu ng©n s¸ch cÊp x· C¨n cø ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn thu ng©n s¸ch cÊp x· lμ c¸c v¨n b¶n: LuËt NSNN; Th«ng t− 60/2003/TT-BTC, Th«ng t− sè 80/TT-BTC ngμy 13/8/2003 cña Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn thùc hiÖn thu qua KBNN. Qu¸ tr×nh thu ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së c¨n cø vμo ph©n ®Þnh nguån thu theo quy ®Þnh cña H§ND tØnh vμ c¸c chØ tiªu ®· ®Æt ra ë kh©u lËp dù to¸n, ®ång thêi kÕt hîp víi c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c kho¶n thu ng©n s¸ch cÊp x· ®Ó ®¶m b¶o thu ®óng, thu ®ñ; nghÜa lμ võa ®¶m b¶o 39 c¸c nguån thu theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt võa triÖt ®Ó khai th¸c c¸c nguån thu ®Ó hoμn thμnh dù to¸n thu ®· ®Þnh. - Tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô chi ng©n s¸ch cÊp x· C¨n cø ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn c¸c chØ tiªu ng©n s¸ch cÊp x· lμ LuËt NSNN, Th«ng t− 60/2003/TT-BTC cña Bé Tμi chÝnh quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ng©n s¸ch x·, NghÞ ®Þnh 121/2003/N§-CP cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc cÊp x·, Th«ng t− sè 79/TT-BTC ngμy 13/8/2003 cña Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn kiÓm so¸t chi qua KBNN, Th«ng t− 118/2004/TT-BTC cña Bé Tμi chÝnh quy ®Þnh chÕ ®é c«ng t¸c phÝ, héi nghÞ phÝ. Trªn c¬ së dù to¸n c¶ n¨m, Bé phËn tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· lËp dù to¸n chi tiÕt chi ®Õn ch−¬ng, lo¹i, kho¶n, môc tõng quý vμ th¸ng gëi KBNN n¬i giao dÞch ®Ó lμm c¬ së x¸c ®Þnh nhu cÇu chi. TÊt c¶ c¸c kho¶n chi cña ng©n s¸ch cÊp x· ®Òu ph¶i ®−îc kiÓm so¸t tr−íc, trong vμ sau qu¸ tr×nh cÊp ph¸t, thanh to¸n tõ KBNN theo quy ®Þnh t¹i Th«ng t− sè 79/TT-BTC ngμy 13/8/2003 cña Bé Tμi chÝnh. Theo Th«ng t− nμy, mét kho¶n chi ®−îc xem lμ hîp lý khi ®¸p øng c¸c yªu cÇu: ®−îc ghi trong dù to¸n, ®óng chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc quy ®Þnh, ®−îc Chñ tÞch UBND cÊp x· hoÆc ng−êi ®−îc ñy quyÒn quyÕt ®Þnh chi. 2.2.4.3. KÕ to¸n vμ quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x· Bé phËn tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n vμ quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x· theo môc lôc NSNN ¸p dông ®èi víi cÊp x· vμ chÕ ®é kÕ to¸n ng©n s¸ch x· hiÖn hμnh. - C«ng t¸c kÕ to¸n ng©n s¸ch cÊp x· C¨n cø ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n ng©n s¸ch cÊp x· lμ QuyÕt ®Þnh 141/2001/Q§-BTC cña Bé tr−ëng Bé Tμi chÝnh vÒ viÖc ban hμnh chÕ ®é kÕ to¸n ng©n s¸ch vμ tμi chÝnh cÊp x·, QuyÕt ®Þnh 156/2002/Q§-BTC cña Bé tr−ëng Bé Tμi chÝnh vÒ viÖc bæ sung, söa ®æi hÖ thèng môc lôc NSNN. Theo QuyÕt ®Þnh 156/2002/Q§-BTC th× Së Tμi chÝnh ®−îc Bé Tμi chÝnh ñy quyÒn h−íng dÉn ng©n s¸ch cÊp x· h¹ch to¸n phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña ®i¹ ph−¬ng. 40 T¹i tØnh L©m ®ång môc lôc NSNN ¸p dông cho ng©n s¸ch cÊp x· bao gåm 14 ch−¬ng, 12 lo¹i, 12 kho¶n. ViÖc ph©n bæ dù to¸n, thanh to¸n, quyÕt to¸n ph¶i tèn nhiÒu thêi gian vμ c«ng søc. Trong dù to¸n chi ®−îc giao hμng n¨m, khi ph©n bæ dù to¸n ph¶i thùc hiÖn ph©n bæ chi tiÕt theo ch−¬ng, lo¹i, kho¶n, môc vμ tiÓu môc tõ ®Çu n¨m gëi ®Õn KBNN; do vËy, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chi th−êng ph¶i ®iÒu chØnh dù to¸n liªn tôc, tõ ®ã t¹o nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh ®èi víi kÕ to¸n ng©n s¸ch cÊp x· trong qu¸ tr×nh giao dÞch víi KBNN. Theo yªu cÇu cña chÕ ®é kÕ to¸n ng©n s¸ch cÊp x· th× cã tæng sè 16 lo¹i sæ s¸ch kÕ to¸n; hiÖn nay c¸c cÊp x· cña L©m ®ång ®Òu ®· tiÕn hμnh më ®−îc hÇu hÕt c¸c sæ cã tÝnh chÊt quan träng nh−: sæ nhËt ký, sæ c¸i, sæ nhËt ký quü tiÒn mÆt, sæ tiÒn gëi kho b¹c, sæ chi tiÕt thu, chi tiÕt chi vμ sæ tμi s¶n cè ®Þnh. - C«ng t¸c quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x· Theo quy ®Þnh chung, cuèi n¨m cÊp x· ph¶i tiÕn hμnh khãa sæ vμ quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x· hμng n¨m. Thêi gian chØnh lý quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc quy ®Þnh ®Õn hÕt ngμy 31 th¸ng 01 n¨m sau. QuyÕt to¸n cuèi n¨m tiÕn hμnh nh− sau: Bé phËn tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· lËp b¸o c¸o quyÕt to¸n thu, chi hμng n¨m b¸o c¸o UBND tr×nh H§ND cÊp x· phª chuÈn, ®ång thêi gëi Phßng TC - KH ®Ó tæng hîp vμo quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp huyÖn. Sau khi H§ND cÊp x· phª chuÈn, b¸o c¸o quyÕt to¸n ®−îc gëi H§ND vμ UBND cÊp x·, Phßng TC - KH, l−u t¹i Bé phËn tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x·; ®ång thêi ®−îc th«ng b¸o n¬i trô së x· cho nh©n d©n trong x· biÕt. 2.2.5. Tæ chøc qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång 2.2.5.1. Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý t¹i cÊp x· TØnh L©m §ång hiÖn cã 115 x·, 18 ph−êng, 12 thÞ trÊn. HiÖn nay toμn tØnh cã 189 c¸n bé tμi chÝnh kÕ to¸n x· (trong ®ã cã 44 ®¬n vÞ cÊp x· bè trÝ 2 c¸n bé tμi chÝnh kÕ to¸n). Do ®Æc ®iÓm cña ®Þa ph−¬ng ®a sè c¸c x· thuéc vïng s©u, vïng xa, vïng ®ång bμo d©n téc nªn nh×n chung mÆt b»ng tr×nh ®é v¨n hãa cña c¸n bé lμm c«ng t¸c qu¶n lý tμi chÝnh x· t−¬ng ®èi thÊp (24% c¸n bé lμm c«ng t¸c qu¶n lý tμi 41 chÝnh x· ch−a tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc). §Ó tõng b−íc n©ng cao tr×nh ®é, n¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé lμm c«ng t¸c tμi chÝnh cÊp x·; tØnh ®· më líp Trung cÊp tμi chÝnh kÕ to¸n cho c¸n bé tμi chÝnh x·. Do ®ã, ®Õn 9 th¸ng n¨m 2006 ®éi ngò c¸n bé kÕ to¸n cÊp x· nh− sau: BiÓu 2.4 §éi ngò c¸n bé kÕ to¸n cÊp x· tØnh L©m §ång n¨m 2006 Tr×nh ®é c¸n bé Sè tuyÖt ®èi Sè t−¬ng ®èi 1. §¹i häc 15 7,94 2. Cao ®¼ng, Trung cÊp 159 84,13 3. S¬ cÊp 8 4,23 4. Ch−a qua ®μo t¹o 7 3,70 Tæng céng 189 100,00 Nguån: Së Tμi chÝnh tØnh L©m §ång BiÓu ®å 3: §éi ngò c¸n bé kÕ to¸n cÊp x· tØnh L©m §ång n¨m 2006 §¹i häc, 7.94% Cao ®¼ng, trung cÊp, 84.13% S¬ cÊp, 4.23% Ch−a qua ®μo t¹o, 3.70% §¹i häc Cao ®¼ng, trung cÊp S¬ cÊp Ch−a qua ®μo t¹o 42 2.2.5.2. C«ng t¸c kÕ to¸n ng©n s¸ch t¹i cÊp x· Theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN th× cÊp x· lμ mét cÊp ng©n s¸ch; tuy nhiªn ®Õn nay tæng sè cÊp x· ®−îc ph©n cÊp ng©n s¸ch theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN chØ lμ 139/145 (96%), 6 x· ch−a ph©n cÊp thuéc c¸c x· ®Þa bμn huyÖn §am R«ng lμ huyÖn vïng xa, vïng ®ång bμo d©n téc míi ®−îc thμnh lËp tõ n¨m 2005. Toμn bé c¸c x· dï ®· ®−îc ph©n cÊp ng©n s¸ch hay ch−a ph©n cÊp ®Òu thùc hiÖn thu, chi qua hÖ thèng KBNN ®ång thêi thùc hiÖn ghi chÐp chøng tõ kÕ to¸n, ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n, hÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n theo quy ®Þnh hiÖn hμnh. C«ng t¸c kÕ to¸n vμ b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña c¸c x· ®· ®−îc ph©n cÊp ®Òu ®· thùc hiÖn tin häc hãa. §èi víi c¸c x· ch−a ph©n cÊp ng©n s¸ch lμ ®¬n vÞ thanh to¸n cña Phßng TC - KH; ®èi víi c¸c ®¬n vÞ nμy chØ thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n, cßn b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch do Phßng TC - KH thùc hiÖn tæng hîp vμo ng©n s¸ch cÊp huyÖn. Mäi kho¶n thu cña ng©n s¸ch cÊp x· ë L©m §ång ®Òu ph¶i nép vμo KBNN d−íi h×nh thøc tiÒn mÆt, ng©n phiÕu thanh to¸n hoÆc chuyÓn kho¶n theo quy ®Þnh t¹i Th«ng t− sè 80/TT-BTC ngμy 13/8/2003 cña Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn chÕ ®é tËp trung, qu¶n lý c¸c kho¶n thu NSNN qua KBNN. Chñ tÞch UBND cÊp x· lμ chñ tμi kho¶n thu, chi ng©n s¸ch cÊp x·. Ngoμi ra, cÊp x· cßn cã c¸c quü c«ng chuyªn dïng cña x· kh«ng h¹ch to¸n vμo ng©n s¸ch cÊp x· mμ ®−îc ph¶n ¸nh qua tμi kho¶n tiÒn gëi cña x· më t¹i KBNN n¬i giao dÞch; néi dung, møc vμ ph−¬ng thøc qu¶n lý thu, chi quü thùc hiÖn theo quy ®Þnh hiÖn hμnh cña Nhμ n−íc ®èi víi tõng quü vμ quy ®Þnh cña H§ND cÊp x·. Nhμ n−íc cã chñ tr−¬ng t¨ng c−êng vai trß kiÓm so¸t chi NSNN b»ng c¬ chÕ chi tiÒn trùc tiÕp tõ KBNN cho nh÷ng ng−êi nhËn tiÒn tõ NSNN vμ cho nh÷ng ng−êi ®−îc cung cÊp hμng hãa, dÞch vô cho ho¹t ®éng cña Nhμ n−íc. Víi c¬ chÕ nμy sÏ h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt viÖc sö dông tiÒn mÆt trong thanh to¸n còng nh− ®¬n vÞ h−ëng thô ng©n s¸ch rót tiÒn tõ kho b¹c vÒ trùc tiÕp chi tiªu. Tuy nhiªn, theo c¸c th«ng t− cña Bé Tμi chÝnh quy ®Þnh cÊp ph¸t ng©n s¸ch b»ng h×nh thøc thøc lÖnh chi tiÒn lμ ph−¬ng ph¸p phæ biÕn ®èi víi cÊp x· hiÖn nay. Hμng th¸ng, phô tr¸ch kÕ to¸n cÊp x· lËp thñ tôc rót tiÒn mÆt vÒ quü tiÒn mÆt ®Ó chi 43 l−¬ng, phô cÊp vμ c¸c chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn; c¸c kho¶n chi vÒ ®iÖn, n−íc, ®iÖn tho¹i, mua s¾m tμi s¶n dïng h×nh thøc chuyÓn kho¶n. §èi víi c¸c kho¶n chi cÇn thiÕt mμ ch−a thÓ héi ®ñ chøng tõ th× KBNN thùc hiÖn t¹m øng ®Ó cÊp x· chi tr¶ theo nhu cÇu cÇn t¹m øng; sau khi héi ®ñ chøng tõ kÕ to¸n, kÕ to¸n ng©n s¸ch cÊp x· viÕt phiÕu chi kÌm chøng tõ gèc vμ lªn chøng tõ thanh to¸n t¹m øng víi KBNN theo môc lôc NSNN t−¬ng øng ®Ó KBNN ghi chi vμ gi¶m t¹m øng. 2.2.6. Thùc tr¹ng c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra trong qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång C«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra lμ mét kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x·, nh»m ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt trong viÖc ghi chÐp trªn nh÷ng chøng tõ kÕ to¸n, trªn c¸c b¸o c¸o tμi chÝnh, ®¶m b¶o viÖc h¹ch to¸n kÕ to¸n ng©n s¸ch theo ®óng tr×nh tù vμ thñ tôc quy ®Þnh. §ång thêi còng gióp ph¸t hiÖn c¸c sai ph¹m, c¸c tr−êng hîp tham «, tham nhòng, sö dông l·ng phÝ tμi s¶n c«ng, tõ ®ã gãp phÇn lμnh m¹nh hãa NS§P. Qua c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra mét mÆt nh»m ®¶m b¶o chÊn chØnh c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ®i vμo nÒn nÕp; mÆt kh¸c c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra còng lμ c¬ së ®Ó c¸c ngμnh, c¸c cÊp xem xÐt ®iÒu chØnh c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm cô thÓ t¹i ®Þa ph−¬ng. Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng t¸c thanh tra ®èi víi cÊp x· trªn ®Þa bμn tØnh L©m §ång ®· cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng trong viÖc chÊn chØnh kÞp thêi nh÷ng sai sãt cña cÊp x· trong viÖc ghi chÐp sæ s¸ch, h¹ch to¸n kÕ to¸n. Tuy nhiªn, vÉn cßn mét sè tån t¹i v−íng m¾c trong c«ng t¸c thanh tra nh− sau: - VÒ ho¹t ®éng cña Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x·: Theo NghÞ ®Þnh sè 241/H§BT ngμy 05/8/1991 cña Héi ®ång Bé tr−ëng (nay lμ ChÝnh phñ) quy ®Þnh Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· do quÇn chóng bÇu, Uû ban MÆt trËn tæ quèc tæ chøc chØ ®¹o ho¹t ®éng, UBND cÊp x· cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· ho¹t ®éng. Kinh phÝ ho¹t ®éng cña Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· nh− v¨n phßng phÈm, c«ng t¸c phÝ, héi nghÞ phÝ, do ng©n s¸ch cÊp x· cÊp ph¸t. 44 Hμng n¨m, c¨n cø vμo ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· vμ sù chØ ®¹o cña Uû ban MÆt trËn tæ quèc x·; Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· dù trï nhu cÇu kinh phÝ ®Ó tæng hîp chung vμo dù to¸n kinh phÝ cña MÆt trËn tæ quèc x·. Bé phËn Tμi chÝnh - KÕ to¸n cÊp x· c¨n cø vμo dù to¸n kinh phÝ ®−îc duyÖt cho Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· vμ ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· ®Ó cÊp ph¸t kinh phÝ. MÆt trËn tæ quèc x· cã tr¸ch nhiÖm quyÕt to¸n kinh phÝ sö dông vÒ ho¹t ®éng cña Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· víi UBND cÊp x·. HiÖn nay, kinh phÝ ho¹t ®éng cña Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· ®−îc bè trÝ trong dù to¸n chi ng©n s¸ch cÊp x· hμng n¨m theo møc 1.500.000dång/Ban/n¨m (riªng 2006 thùc hiÖn møc 2.000.000 ®ång/Ban/n¨m; viÖc cÊp ph¸t dùa trªn c¬ së kÕt qu¶ ho¹t ®éng thùc tÕ cña Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· vμ ®−îc thanh quyÕt to¸n theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hμnh). Thùc tÕ t¹i tØnh L©m §ång trong thêi gian võa qua ®a sè Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· do UBND cÊp x· ra quyÕt ®Þnh thμnh lËp, c¸n bé ®−¬ng nhiÖm trong UBND cÊp x· lμm tr−ëng ban. Do t×nh tr¹ng kiªm nhiÖm nh− trªn nªn ®· h¹n chÕ tÝnh kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, vμ bëi kh«ng do nh©n d©n bÇu nªn sù tÝn nhiÖm trong nh©n d©n kh«ng cao. Ban Thanh tra nh©n d©n cÊp x· ch−a ®−îc båi d−ìng nghiÖp vô thanh tra nªn kÕt qu¶ c«ng t¸c cßn cã phÇn h¹n chÕ vμ thiÕu n¨ng ®éng. - VÒ c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra cña H§ND, UBND cÊp x·: Theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN th× Chñ tÞch UBND (hoÆc ng−êi ®−îc uû quyÒn) vμ H§ND cÊp x· cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· vμ ®Æc biÖt ph¶i cã sù phèi kÕt hîp gi÷a UBND vμ H§ND trong c«ng t¸c kiÓm tra viÖc chÊp hμnh ng©n s¸ch t¹i cÊp x· ®Ó c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i ®Þa ph−¬ng ®¶m b¶o theo yªu cÇu chung. Tuy nhiªn, trong thêi gian qua c¸c c¬ quan quyÒn lùc nμy ch−a thùc sù chñ ®éng trong c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hμnh. Tõ ®ã ®· x¶y ra t×nh tr¹ng: ë mét vμi x· cßn cã nh÷ng tr−êng hîp xö lý tïy tiÖn vÒ c¸c mÆt, vi ph¹m ph¸p luËt còng lμ do tr×nh ®é c¸n bé chñ chèt ë cÊp x· cßn thiÕu hiÓu biÕt vÒ luËt ph¸p, nguyªn t¾c, chÕ ®é. 45 - VÒ c«ng t¸c kiÓm tra cña Phßng TC - KH: §Þnh kú 6 th¸ng hμng n¨m, Phßng TC - KH tæ chøc kiÓm tra c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x·. C«ng viÖc nμy bao gåm viÖc ®èi chiÕu chøng tõ víi ghi chÐp sæ s¸ch trong qu¸ tr×nh thu - chi ng©n s¸ch cÊp x·, viÖc më sæ s¸ch kÕ to¸n, qua ®ã ®· gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc ph¸t hiÖn, ®iÒu chØnh, chÊn chØnh nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn. Qua thùc tÕ cho thÊy mét trong nh÷ng sai sãt phæ biÕn vμ ®iÓn h×nh lμ viÖc hoμn chØnh sæ chi tiÕt tõng lo¹i quü, viÖc ph¶n ¸nh c¸c kho¶n môc chi còng nh− viÖc thanh to¸n, ®èi chiÕu c¸c kho¶n chi víi KBNN. Qua c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra ®· ph¸t hiÖn ®−îc nhiÒu vÊn ®Ò cßn v−íng m¾c gi÷a c¬ quan Tμi chÝnh víi c¬ quan KBNN trong viÖc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn cña Trung −¬ng, cña tØnh trong ®iÒu hμnh ng©n s¸ch hμng n¨m. Trªn c¬ së ®ã cã nh÷ng h−íng xö lý phï hîp ®Æc ®iÓm t×nh h×nh tõng vïng cña ®Þa ph−¬ng. 2.3. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång trong thêi gian tõ n¨m 2001 ®Õn nay Trong thêi gian qua víi viÖc triÓn khai thùc hiÖn LuËt NSNN ®· ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu thèng nhÊt nÒn tμi chÝnh quèc gia, n©ng cao tÝnh chñ ®éng vμ tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp trong qu¶n lý vμ sö dông NSNN, cñng cè kû luËt tμi chÝnh, t¨ng tÝch luü nh»m thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc theo ®Þnh h−íng XHCN, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ngμy cμng cao. CÊp x· ®−îc ph©n cÊp qu¶n lý, ph©n chia nguån thu vμ ®¶m nhËn nhiÖm vô chi cho phÇn lín c¸c ho¹t ®éng trªn ®Þa bμn, nªn qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ngμy cμng ®ãng vai trß quan träng, ®¶m b¶o nhiÖm vô qu¶n lý nhμ n−íc, t¨ng c−êng d©n chñ hãa, ph¸t huy tÝnh tù qu¶n ë c¬ së. Trªn c¬ së ®ã ®· gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc æn ®Þnh hãa vμ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë ®Þa ph−¬ng, còng nh− c¶ n−íc. Vai trß cña ng©n s¸ch cÊp x·, cña chÝnh quyÕn cÊp x· kh«ng ngõng më réng vμ ph¸t triÓn. Cïng víi LuËt NSNN vμ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiÖn luËt ®· tõng b−íc hoμn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch nãi chung, ng©n s¸ch cÊp x· nãi riªng. Mäi 46 kho¶n thu, chi ®Òu ®−îc ph¶n ¸nh qua KBNN t¹i c¬ së theo ®óng tr×nh tù vμ thñ tôc theo quy ®Þnh, gãp phÇn h¹n chÕ vμ ng¨n ngõa nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc. C¸c ch−¬ng tr×nh ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n víi môc ®Ých ®« thÞ hãa n«ng th«n, ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu bøc thiÕt vÒ ®iÖn, ®−êng, tr−êng, tr¹m theo chñ tr−¬ng “Nhμ n−íc vμ nh©n d©n cïng lμm”, th«ng qua ng©n s¸ch cÊp x· ®· t×m ra mét h−íng ®i phï hîp. C¸c x· ®· thùc hiÖn quy chÕ c«ng khai tμi chÝnh, quy chÕ d©n chñ ë c¬ së nh»m gióp cho nh©n d©n n¾m râ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi quyÒn vμ nghÜa vô tμi chÝnh cña mçi ng−êi d©n, tõ ®ã h¹n chÕ t×nh tr¹ng quan liªu vμ gióp cho c¸n bé, c«ng chøc cÊp x· cã tinh thÇn phôc vô nh©n d©n tèt h¬n. 2.4. Nh÷ng −u ®iÓm, h¹n chÕ vμ nguyªn nh©n trong qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t¹i tØnh L©m §ång trong thêi gian tõ n¨m 2001 ®Õn nay 2.4.1. Nh÷ng −u ®iÓm Giai ®o¹n 2001 - 2006 lμ giai ®o¹n c¸c cÊp ng©n s¸ch nãi chung, cÊp x· nãi riªng triÓn khai thùc hiÖn lËp, chÊp hμnh vμ quyÕt to¸n ng©n s¸ch theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN sè 01/2002/QH KXI ngμy 16/12/2002. Qua ®ã c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, ®ãng gãp quan träng vμo c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng KT - XH cña chÝnh quyÒn c¬ së. Cô thÓ lμ: - Bé Tμi chÝnh ®· ban hμnh c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· t−¬ng ®èi hoμn chØnh tõ quy ®Þnh c«ng t¸c x©y dùng dù to¸n ng©n s¸ch, viÖc qu¶n lý, cÊp ph¸t vμ h−íng dÉn c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n ng©n s¸ch cÊp x·. HÖ thèng v¨n b¶n ®−îc ban hμnh ®· x¸c ®Þnh râ quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan liªn quan trong c«ng t¸c qu¶n lý tμi chÝnh x·, t¹o c¬ së ph¸p lý quan träng ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ vμ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi kho¶n thu, kho¶n chi vμ c¸c kho¶n huy ®éng, ®ãng gãp cña nh©n d©n, t¨ng c−êng tr¸ch nhiÖm kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c ngμnh, c¸c cÊp; n©ng cao vai trß vμ vÞ trÝ cña c«ng t¸c qu¶n lý tμi chÝnh - ng©n s¸ch cÊp x·. 47 - ViÖc quy ®Þnh H§ND tØnh quyÕt ®Þnh néi dung ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi gi÷a c¸c cÊp ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng ®· lμ c¬ së cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn nãi chung, chÝnh quyÒn cÊp x· nãi riªng chñ ®éng nguån tμi chÝnh ph¸t triÓn KT - XH, chÝnh trÞ, b¶o ®¶m an ninh quèc phßng trªn ®Þa bμn. - Lμ cÊp ng©n s¸ch thÊp nhÊt trong hÖ thèng ng©n s¸ch bèn cÊp ë n−íc ta, trong h¬n 5 n¨m qua ng©n s¸ch cÊp x· ë tØnh L©m §ång ®· ph¸t huy nhiÒu −u ®iÓm vμ ®ãng gãp mét vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc huy ®éng nguån thu vμ thùc hiÖn nhiÖm vô chi cho sù nghiÖp ph¸t triÓn KT - XH ë ®Þa ph−¬ng, tõng b−íc gi¶m sù c¸ch biÖt giμu nghÌo gi÷a thμnh thÞ vμ n«ng th«n. - C«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ngμy cμng ®−îc cñng cè vμ chÆt chÏ h¬n, mäi kho¶n thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· ®Òu ®−îc ph¶n ¸nh qua KBNN t¹i c¬ së theo ®óng tr×nh tù vμ thñ tôc quy ®Þnh, gãp phÇn h¹n chÕ vμ ng¨n ngõa nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc, t¹o ra t− duy vμ c¸ch lμm khoa häc cho ®éi ngò kÕ to¸n ng©n s¸ch vμ tμi chÝnh x·. - C¸c hÖ thèng sæ s¸ch, chøng tõ kÕ to¸n tõng b−íc ®−îc chuÈn mùc ho¸ tõ ghi chÐp sæ s¸ch ®Õn biÓu mÉu kÕ to¸n ngμy cμng hoμn thiÖn h¬n, buéc kÕ to¸n ng©n s¸ch vμ tμi chÝnh x· ph¶i kÞp thêi n¾m b¾t, n©ng cao tr×nh ®é ®Ó ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c«ng viÖc. Bªn c¹nh ®ã, c«ng t¸c kÕ to¸n vμ qu¶n lý ng©n s¸ch ®· tõng b−íc ®−îc tin häc hãa. HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c x· ®Òu ®· ®−a tin häc øng dông vμo qu¸ tr×nh qu¶n lý ng©n s¸ch gãp phÇn vμo viÖc theo dâi, qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· kÞp thêi h¬n. - TØnh ®· chó träng ®Õn c«ng t¸c ®μo t¹o c¸n bé c¬ së cÊp x·, kÕ to¸n ng©n s¸ch vμ tμi chÝnh x·; nhê vËy tr×nh ®é cña ®éi ngò nμy ®−îc n©ng lªn rÊt nhiÒu so víi nh−ng n¨m tr−íc ®©y. T¹i c¸c Phßng TC - KH cÊp huyÖn ®Òu thμnh lËp Tæ qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· ®Ó gióp chÝnh quyÒn cÊp x· thùc hiÖn tèt h¬n c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp m×nh. - C«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra tõng b−íc ®−îc quan t©m vμ chó träng. Qua c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra ®· ph¸t hiÖn vμ xö lý nhiÒu vô vi ph¹m chÕ ®é, chÝnh 48 s¸ch tμi chÝnh, h¹ch to¸n chøng tõ khèng ®Ó tham «, tham nhòng tiÒn ®ãng gãp cña nh©n d©n hoÆc tiÒn c«ng quü. 2.4.2. Nh÷ng h¹n chÕ Bªn c¹nh nh÷ng thμnh tùu ®¹t ®−îc, c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ c¬ b¶n nh− sau: - VÒ ph©n cÊp ng©n s¸ch: ViÖc ph©n cÊp nguån thu cho x·, thÞ trÊn ch−a thùc sù t¹o ®éng lùc thóc ®Èy trong viÖc khai th¸c nguån thu ng©n s¸ch trªn ®Þa bμn; theo ph©n cÊp nguån thu vμ tû lÖ ph©n chia c¸c nguån thu quy ®Þnh cña LuËt NSNN ®· t¹o mét kho¶ng c¸ch kh¸ xa trong viÖc h×nh thμnh nguån thu ®Ó chñ ®éng bè trÝ chi theo ph©n cÊp hiÖn hμnh gi÷a x· vμ thÞ trÊn, ®ång thêi ¶nh h−ëng ®Õn ng©n s¸ch cña cÊp huyÖn. Nguån thu ng©n s¸ch cÊp x· h−ëng 100% ph¶i lμ nguån thu quan träng nhÊt vμ chiÕm tû träng lín nhËt, ®¶m b¶o ®−îc phÇn lín nhu cÇu chi th−êng xuyªn. Tuy nhiªn, nguån thu nμy cßn phô thuéc qu¸ nhiÒu vμo nguån thu bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn; nguån thu bæ sung l¹i c¨n cø vμo chªnh lÖch thu, chi nªn ®· g©y ra t©m lý û l¹i, tr«ng chê vμo ng©n s¸ch cÊp trªn vμ g©y ra t×nh tr¹ng “tr¶ gi¸” trong th¶o luËn dù to¸n ng©n s¸ch, hiÖn t−îng khai thÊp thu, n©ng cao nhiÖm vô chi vÉn diÔn ra phæ biÕn. - VÒ lËp vμ ph©n bæ dù to¸n: Dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch hμng n¨m cña cÊp x· cßn bÞ ¸p ®Æt, viÖc lËp dù to¸n tõ cÊp c¬ së chØ mang tÝnh h×nh thøc. H§ND cÊp x· ch−a ph¸t huy hÕt vai trß cña c¬ quan cao nhÊt ë ®Þa bμn cÊp x· trong viÖc quyÕt ®Þnh vμ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch cÊp x·, lμm cho qu¸ tr×nh th¶o luËn dù to¸n, quyÕt to¸n ng©n s¸ch cÊp x· bÞ chËm l¹i. - VÒ ®Þnh møc chi ng©n s¸ch: Tiªu chÝ vμ ®Þnh møc x¸c ®Þnh ®èi víi mét sè sù nghiÖp ¸p dông cho cÊp x· ch−a hîp lý, ch−a tÝnh hÕt tÝnh chÊt ®Æc thï mét sè vïng, ®Þa ph−¬ng g©y khã kh¨n cho cÊp x· khi triÓn khai thùc hiÖn nhiÖm vô trªn ®Þa bμn. 49 - B¸o c¸o quyÕt to¸n: B¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¬ quan tμi chÝnh nãi chung, cña Bé phËn Tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· nãi riªng thùc hiÖn thèng nhÊt theo phÇn mÒm kÕ to¸n cña Bé Tμi chÝnh nh−ng ch−a t−¬ng thÝch víi c¸c chØ tiªu theo b¸o c¸o quyÕt to¸n cña KBNN còng ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh ®èi chiÕu, x¸c nhËn b¸o c¸o quyÕt to¸n tr−íc khi tr×nh c¸c cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt. - Vai trß kiÓm so¸t cña KBNN: Vai trß kiÓm so¸t cña KBNN bÞ giíi h¹n, KBNN kh«ng thÓ kiÓm so¸t, qu¶n lý c¸c kho¶n cÊp ph¸t tõ ng©n s¸ch cÊp x· cã ®−îc sö dông ®óng môc tiªu ®· ®−îc duyÖt. - VÒ ®éi ngò c¸n bé kÕ to¸n cÊp x·: Tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n bé tμi chÝnh vμ kÕ to¸n x· ch−a thùc sù n©ng cao ®Ó t−¬ng xøng, ngang tÇm víi yªu cÇu nhiÖm vô. ViÖc quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña Bé phËn Tμi chÝnh kÕ to¸n cÊp x· cßn nhiÒu bÊt cËp trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng gióp UBND cÊp x· qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· vμ c¸c ho¹t ®éng tμi chÝnh kh¸c cña cÊp x·. 2.4.3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ 2.4.3.1. Nguyªn nh©n kh¸ch quan - HÖ thèng NSNN hiÖn hμnh mang tÝnh chÊt lång ghÐp ®· ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh c©n ®èi ng©n s¸ch cÊp x· HÖ thèng NSNN cña n−íc ta cã mét ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt so víi nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. §ã lμ tÝnh “lång ghÐp”: NSNN bao gåm NSTW vμ ng©n s¸ch c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng (NS§P). C¶ 4 cÊp ng©n s¸ch hîp chung thμnh hÖ thèng NSNN. Ng©n s¸ch cÊp d−íi lμ bé phËn hîp thμnh cña ng©n s¸ch cÊp trªn. Ng©n s¸ch cÊp trªn kh«ng chØ bao gåm c¶ ng©n s¸ch cÊp m×nh mμ cßn gåm c¶ ng©n s¸ch cÊp d−íi. Ng©n s¸ch cÊp x· ®−îc “lång” vμo ng©n s¸ch cÊp huyÖn. Ng©n s¸ch cÊp huyÖn ®−îc “lång” vμo ng©n s¸ch cÊp tØnh. Ng©n s¸ch cÊp tØnh ®−îc “lång” vμo NSNN. Do tÝnh chÊt lång ghÐp cña hÖ thèng NSNN mμ nhiÒu chØ tiªu thu, chi cña ng©n s¸ch cÊp d−íi do cÊp trªn Ên ®Þnh. §iÒu nμy ®· kh«ng khuyÕn khÝch cÊp d−íi tù c©n ®èi thu, chi, lËp dù to¸n ng©n s¸ch tÝch cùc mμ th−êng cã xu h−íng lËp dù to¸n thu thÊp, dù to¸n chi cao ®Ó ®−îc nhËn trî cÊp nhiÒu h¬n. 50 - Néi dung ph©n cÊp ch−a s¸t t×nh h×nh thùc tÕ t¹i c¸c x·, thÞ trÊn ViÖc ph©n cÊp c¸c nguån thu cho ng©n s¸ch c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng quy ®Þnh t¹i ®iÓm 1.3.1 vμ 1.3.2 phÇn II Th«ng t− 59/2003/TT-BTC ngμy 23/6/2003 cña Bé Tμi chÝnh do H§ND cÊp tØnh quyÕt ®Þnh trong ph¹m vi ®−îc ph©n cÊp vμ b¶o ®¶m c¸c nguyªn t¾c quy ®Þnh t¹i ®iÒu 6 cña NghÞ ®Þnh 60/2003/N§-CP, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu: g¾n víi nhiÖm vô vμ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña tõng cÊp, h¹n chÕ viÖc bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n s¸ch cÊp d−íi. ViÖc ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi ®· gãp phÇn t¨ng c−êng nguån lùc cho ng©n s¸ch cÊp x·; ®Æc biÖt lμ x·, thÞ trÊn ®−îc chñ ®éng trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu hμnh ng©n s¸ch. Tuy nhiªn, theo quy ®Þnh cña Th«ng t− 59/2003/TT-BTC th× ng©n s¸ch x·, thÞ trÊn ®−îc h−ëng tû lÖ ®iÒu tiÕt tèi thiÓu 70% ®èi víi c¸c kho¶n thu: thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt; thuÕ nhμ, ®Êt; thuÕ m«n bμi thu tõ c¸ nh©n, hé gia ®×nh; thuÕ n«ng nghiÖp thu tõ hé gia ®×nh vμ lÖ phÝ tr−íc b¹ nhμ, ®Êt. ViÖc quy ®Þnh tû lÖ ®iÒu tiÕt nh− trªn ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ë mét sè thÞ trÊn nguån thu ®−îc h−ëng nhiÒu h¬n so víi nhiÖm vô chi th−êng xuyªn, ng−îc l¹i sè thu trªn ®Þa bμn x· l¹i khã kh¨n do thùc hiÖn miÔn, gi¶m thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN, nguån chªnh lÖch thu lín h¬n nhiÖm vô chi th−êng xuyªn th× cÊp tØnh ph©n cÊp thªm nhiÖm vô chi ®Çu t− c¸c c«ng tr×nh trô së, tr¹m y tÕ, nhμ trÎ, mÉu gi¸o vμ c¸c c¬ së h¹ tÇng kh¸c do thÞ trÊn qu¶n lý; do ®ã, thÞ trÊn ngoμi viÖc ®· ®−îc ®Çu t− kÕt cÊu h¹ tÇng tõ nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ trªn ®Þa bμn huyÖn cßn ®−îc ph©n cÊp thªm mét sè nhiÖm vô chi ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kh¸c. §iÒu nμy ®· t¹o mét kho¶ng c¸ch kh¸ xa trong viÖc h×nh thμnh nguån thu ®Ó chñ ®éng bè trÝ chi theo ph©n cÊp hiÖn hμnh gi÷a x· vμ thÞ trÊn; mÆt kh¸c l¹i ¶nh h−ëng kh«ng Ýt ®Õn nguån thu cña ng©n s¸ch huyÖn do hôt nguån t−¬ng øng tõ viÖc thùc hiÖn ph©n cÊp thªm nhiÖm vô chi ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho thÞ trÊn trong thêi kú æn ®Þnh ng©n s¸ch giai ®o¹n 2003 - 2006. §èi víi ng©n s¸ch ph−êng: Theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN, nguån thu 100% vμ nguån thu ph©n chia theo tû lÖ ®iÒu tiÕt ng©n s¸ch ph−êng ®−îc h−ëng thùc hiÖn c©n ®èi chi th−êng xuyªn theo ®Þnh møc ph©n bæ ng©n s¸ch cña H§ND tØnh; tr−êng 51 hîp nguån thu ®−îc h×nh thμnh lín h¬n nhiÖm vô chi th−êng xuyªn kh«ng quy ®Þnh cÊp tØnh ph©n cÊp thªm nhiÖm vô chi ®Çu t− c¸c c«ng tr×nh trô së, tr¹m y tÕ, nhμ trÎ, mÉu gi¸o vμ c¸c c¬ së h¹ tÇng kh¸c do ph−êng qu¶n lý. Thùc tÕ t¹i mét sè ph−êng cña Thμnh phè §μ l¹t vμ ThÞ x· B¶o Léc, nguån thu 100% vμ nguån thu ph©n chia theo tû lÖ ®iÒu tiÕt ng©n s¸ch ph−êng ®−îc h−ëng sau khi c©n ®èi chi th−êng xuyªn theo ®Þnh møc ph©n bæ quy ®Þnh cña H§ND tØnh vÉn cßn thõa nguån, do kh«ng ®−îc ph©n cÊp thªm nhiÖm vô chi ®Çu t− c¬ së h¹ tÇng nªn nguån chªnh lÖch thu lín h¬n nhiÖm vô chi th−êng xuyªn ®−îc bæ sung tiÕp cho c¸c ho¹t ®éng th−êng xuyªn cña ph−êng. Nh− vËy, ®Þnh møc ph©n bæ ng©n s¸ch ph−êng l¹i lín h¬n quy ®Þnh ph©n bæ cña H§ND tØnh. §©y lμ mét bÊt cËp trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn ph©n cÊp ng©n s¸ch theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN. - H×nh thøc cÊp ph¸t b»ng lÖnh chi tiÒn béc lé nhiÒu h¹n chÕ vμ lμm h¹n chÕ vai trß kiÓm so¸t chi cña KBNN H×nh thøc cÊp ph¸t ®èi víi ng©n s¸ch cÊp x· lμ h×nh thøc cÊp ph¸t lÖnh chi tiÒn ®¬n gi¶n vμ phï hîp víi tr×nh ®é cña kÕ to¸n ng©n s¸ch vμ tμi chÝnh x· nh−ng h×nh thøc cÊp ph¸t nμy ®· béc lé mét sè h¹n chÕ nh−: vai trß kiÓm so¸t chi cña KBNN bÞ giíi h¹n, KBNN chØ kiÓm so¸t theo tõng kho¶n môc; KBNN còng kh«ng thÓ kiÓm so¸t, qu¶n lý ®−îc kho¶n kinh phÝ ng©n s¸ch cÊp ph¸t ®−îc sö dông cã ®óng theo c¸c môc tiªu ®· ®Þnh hay kh«ng; khi KBNN ®· cÊp ph¸t nh−ng ®¬n vÞ sö dông kh«ng hÕt hoÆc ch−a dïng ®Õn sÏ kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®−îc kho¶n tiÒn ®ã n»m ë ®©u (cuèi n¨m quyÕt to¸n, cÊp x· míi nép tr¶ KBNN). §iÒu nμy th−êng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng gi¶ t¹o trong quan hÖ sö dông vèn ng©n s¸ch (ng©n s¸ch th× thiÕu vèn, trong khi c¸c ®¬n vÞ l¹i thõa vèn). - V¨n b¶n h−íng dÉn cña Bé Tμi chÝnh ch−a ®−îc ®iÒu chØnh phï hîp víi c¸c v¨n b¶n cña ChÝnh phñ vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc cÊp x· vμ quy ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ thi hμnh LuËt KÕ to¸n Th«ng t− 60/2003/TT-BTC ngμy 23/6/2006 cña Bé Tμi chÝnh quy ®Þnh bé phËn qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· lμ Ban Tμi chÝnh cÊp x·; trong ®ã Tr−ëng ban Tμi chÝnh cÊp x· lμ uû viªn UBND cÊp x· phô tr¸ch c«ng t¸c tμi chÝnh, cã nhiÖm vô gióp 52 Chñ tÞch UBND cÊp x· tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· vμ c¸c ho¹t ®éng tμi chÝnh kh¸c ë x·. Nh− vËy, theo Th«ng t− 60/2003/TT-BTC kh«ng ®ßi hái Tr−ëng ban Tμi chÝnh cÊp x· cã chuyªn m«n nghiÖp vô kÕ to¸n. Theo NghÞ ®Þnh 121/2003/N§-CP ngμy 21/10/2006 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chøc danh tμi chÝnh kÕ to¸n lμ chøc danh chuyªn m«n cña x·; NghÞ ®Þnh 128/2004/N§-CP ngμy 31/5/2004 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vμ h−íng dÉn thi hμnh mét sè ®iÒu cña LuËt KÕ to¸n trong lÜnh vùc kÕ to¸n nhμ n−íc quy ®Þnh kÕ to¸n tr−ëng cã chøc n¨ng gióp Chñ tÞch UBND cÊp x· tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n, thèng kª vμ th«ng tin kinh tÕ trong x·, qu¶n lý ho¹t ®éng thu, chi ng©n s¸ch vμ c¸c ho¹t ®éng tμi chÝnh kh¸c ë x·. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh trªn, Th«ng t− 60/2003/TT-BTC cÇn ®−îc ®iÒu chØnh phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc bé phËn kÕ to¸n cÊp x· vμ chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®èi víi víi ®éi ngò nμy. 2.4.3.2. Nguyªn nh©n chñ quan - Ch−a thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý thu ng©n s¸ch trªn ®Þa bμn cÊp x· nh»m khuyÕn khÝch cÊp x· ph¸t triÓn nguån thu trªn ®Þa bμn Do ch−a ph©n cÊp m¹nh ë mét sè kho¶n thuÕ thuéc lÜnh vùc ngoμi quèc doanh lμ mét kho¶n thu chiÕm tû träng lín ë c¸c ®Þa bμn nªn ch−a thùc sù t¹o ®éng lùc thóc ®Èy trong viÖc khuyÕn khÝch khai th¸c nguån thu ë lÜnh vùc nμy. Theo NghÞ quyÕt 39/2003/NQ-H§ND KVI cña H§ND tØnh L©m §ång th× c¸c kho¶n thu vÒ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®èi víi c¸c hé kinh doanh vμ c¸c doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh do Chi Côc ThuÕ cÊp huyÖn qu¶n lý chØ ¸p dông ph©n chia theo tû lÖ ®iÒu tiÕt gi÷a ng©n s¸ch tØnh, ng©n s¸ch cÊp huyÖn vμ ng©n s¸ch ph−êng mμ ch−a thùc hiÖn ®iÒu tiÕt ®èi víi x·, thÞ trÊn ®Ó mét mÆt cñng cè sù phèi kÕt hîp gi÷a Chi Côc ThuÕ vμ UBND cÊp x· thªm chÆt chÏ nh»m qu¶n lý tèt nguån thu thuÕ ®èi víi hé kinh doanh thuéc lÜnh vùc ngoμi quèc doanh trªn ®Þa bμn; mÆt kh¸c t¹o sù chñ ®éng cho c¬ së trong khai th¸c tèt c¸c nguån thu trªn ®Þa bμn. - Thùc hiÖn qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· qua KBNN cßn gÆp khã kh¨n ®èi víi c¸c x· vïng ®ång bμo d©n téc, vïng s©u, vïng xa 53 C¸n bé chuyªn tr¸ch vμ c«ng chøc phô tr¸ch kÕ to¸n ng©n s¸ch cÊp x· ë vïng ®ång bμo d©n téc, vïng s©u, vïng xa hÇu hÕt ®Òu lμ ng−êi d©n téc hoÆc ch−a ®−îc ®μo t¹o chuÈn hãa theo yªu cÇu cña tØnh vÒ chuyªn m«n còng nh− chÝnh trÞ nªn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch cÊp x· qua KBNN cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n nh−: KBNN n¬i giao dÞch ë xa nªn ®«i khi kho¶n thu ch−a ®−îc ph¶n ¸nh kÞp thêi, mét sè c¸n bé thu th©m tiªu ®Õn tiÒn nép thuÕ cña d©n; giao dÞch ®èi víi c¸c kho¶n chi kh«ng ®−îc nhanh chãng dÉn ®Õn viÖc chi tr¶ cho c¸c ®èi t−îng bÞ chËm trÔ; tr×nh ®é, n¨ng lùc vμ tiÕp cËn víi chÕ ®é, chÝnh s¸ch míi cßn h¹n chÕ nªn th−êng h¹ch to¸n sai trªn chøng tõ kÕ to¸n vμ do KBNN ë xa nªn viÖc ®iÒu chØnh chËm ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn c«ng t¸c kÕ to¸n ng©n s¸ch. - Mét vμi tiªu chÝ x©y dùng ®Þnh møc ph©n bæ dù to¸n cho cÊp x· ch−a phï hîp t×nh h×nh thùc tÕ ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ®¶m b¶o kinh phÝ ho¹t ®éng th−êng xuyªn LuËt NSNN n¨m 2002 quy ®Þnh H§ND cÊp tØnh quyÕt ®Þnh viÖc ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi cho tõng cÊp ng©n s¸ch ë ®Þa ph−¬ng vμ quyÕt ®Þnh cô thÓ mét sè ®Þnh møc ph©n bæ ng©n s¸ch trong thêi kú æn ®Þnh ng©n s¸ch tõ 3 ®Õn 5 n¨m. LuËt NSNN n¨m 2002 cã hiÖu lùc tõ 01/01/2004 vμ thêi kú ®Çu thùc hiÖn æn ®Þnh ng©n s¸ch lμ 3 n¨m tõ n¨m 2004 - 2006. H§ND tØnh L©m §ång ®· ban hμnh NghÞ quyÕt sè 44/2003/NQ-H§MD KVI vÒ x©y dùng ®Þnh møc ph©n bæ dù to¸n chi ng©n s¸ch ¸p dông cho thêi kú 2004 - 2006. Theo NghÞ quyÕt cña H§ND tØnh th× ®Þnh møc ph©n bæ cho cÊp x· ®−îc tÝnh b×nh qu©n chung cho tõng x· trong mét n¨m theo ph©n vïng cña ®Þa ph−¬ng (nh− ®· tr×nh bμy ë môc 2.2.4.2). ViÖc x¸c ®Þnh c¸c vïng nh− trªn ®Ó ph©n bæ kinh phÝ lμ phï hîp víi ®Æc thï vμ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ®Þa ph−ong. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn x©y dùng ®Þnh møc ¸p dông trong suèt thêi kú æn ®Þnh tõ n¨m 200