Đề tài Quản lý hoạt động cho vay lại vốn ODA thông qua quỹ HTPT

- 1 - Môc lôc Lêi cam ®oan Error! Bookmark not defined. Danh môc c¸c ký hiÖu, ch÷ viÕt t¾t 3 Danh môc c¸c b¶ng biÓu 4 Danh môc c¸c h×nh vÏ, ®å thÞ 5 Danh môc c¸c h×nh vÏ, ®å thÞ 5 Më ®Çu 6 Ch−¬ng 1 8 1.1. T¸c ®éng cña nî vμ th©m hôt cña chÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ më 8 1.1.1 M« h×nh lý thuyÕt 8 1.1.2. Tr−êng hîp ViÖt Nam 10 1.2. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (Official Development Assistance – ODA) 13 1.2.1 Kh¸i niÖm 13 1.2.2. Ph©n lo¹i ODA 14 Ch−¬ng 2 17 2.1. §Þnh nghÜa vμ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi 17 2.2. ThÓ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua DAF cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000-2005 20 2.2.1. ThÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam 20 2.2.2. T×nh h×nh cho vay l¹i vèn ODA cña Quü HTPT 25 Ch−¬ng 3 37 3.1. VÒ quan ®iÓm vay nî n−íc ngoμi 37 3.1.1. VÒ ®Þnh nghÜa nî n−íc ngoμi 37 3.1.2. VÒ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi 37 3.2. VÒ chÝnh s¸ch vμ thÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi 38 - 2 - 3.2.1. VÒ chÝnh s¸ch nî n−íc ngoμi 39 3.2.2. VÒ c¬ cÊu thÓ chÕ 41 3.3. VÒ thÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi đối với ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü HTPT 43 3.3.1. §èi víi vÊn ®Ò sö dông vèn ODA 43 3.3.2. §èi víi cho vay l¹i vèn ODA 45 KÕt luËn 50 Danh môc tμI liÖu tham kh¶o 51 Phô lôc 1: §iÒu 8 – LuËt NSNN sè 01/2002/QH11 ngμy 26/12/2002 53 Phô lôc 2: NghÞ ®Þnh sè 134/2005/N§-CP ngμy 01/11/2005 ban hμnh Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi 54 Phô lôc 3: QuyÕt ®Þnh sè 02/2000/Q§-BTC ngμy 6 th¸ng 01 n¨m 2000 Ban hμnh Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ 58 - 3 - Danh môc c¸c ký hiÖu, ch÷ viÕt t¾t ADB : Ng©n hμng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ BTC : Bé Tμi chÝnh Bé KH§T : Bé KÕ ho¹ch ®Çu t− CIRR : Commercial Interest Reference Rate (L·i suÊt tham chiÕu th−¬ng m¹i) DAF : Quü Hç trî ph¸t triÓn (HTPT) trung −¬ng GDDS : HÖ thèng phæ biÕn sè liÖu tæng hîp IMF : Quü tiÒn tÖ quèc tÕ KBNN: Kho b¹c nhμ n−íc NHNN : Ng©n hμng nhμ n−íc ODA : Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc WB : Ng©n hμng thÕ giíi - 4 - Danh môc c¸c b¶ng biÓu B¶ng 1.1: GDP, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi giai ®o¹n 2000  2004....................11 B¶ng 1.2: C©n ®èi tæng s¶n phÈm trong n−íc, tÝch lòy vμ tiªu dïng .................12 B¶ng 2.1: So s¸nh ®Þnh nghÜa vμ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo quan ®iÓm cña IMF vμ quan ®iÓm cña ViÖt Nam...........................................................................17 B¶ng 2.2: T×nh h×nh nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000  2005.........21 B¶ng 2.3: C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng nî n−íc ngoμi theo World Bank....21 B¶ng 2.4: Cam kÕt, thùc hiÖn, gi¶i ng©n ODA giai ®o¹n 2001  2005 ...............26 B¶ng 2.5: C¸c dù ¸n sö dông vèn ODA, Nhμ tμi trî ............................................27 B¶ng 2.6: C¬ cÊu nguån vèn cña Quü DAF giai ®o¹n 2000 - 2004 .....................28 B¶ng 2.7: C¸c kho¶n cho vay l¹i theo chñ nî .......................................................29 B¶ng 2.8: C¸c kho¶n cho vay l¹i theo c¬ quan cho vay l¹i..................................29 B¶ng 2.9: C¸c kho¶n cho vay l¹i ODA ph©n theo ngμnh ....................................29 B¶ng 2.10: C¸c kho¶n cho vay l¹i ph©n theo dù ¸n .............................................30 B¶ng 2.11: §μm ph¸n nî (trõ c¸c kho¶n theo IDA/ADF) ...................................32 B¶ng 2.12: Cho vay l¹i ............................................................................................33 B¶ng 2.13: Gi¶i ng©n (Th− tÝn dông).....................................................................33 B¶ng 2.14: Gi¶i ng©n (Thanh to¸n trùc tiÕp)........................................................34 B¶ng 2.15: Ghi chÐp sè gi¶i ng©n ...........................................................................34 B¶ng 2.16: Chi tr¶ nî cho chñ nî n−íc ngoμi .......................................................35 B¶ng 2.17: Thanh to¸n vμo Tμi kho¶n NSNN ......................................................36 B¶ng 3.1: C¸c nhãm sè liÖu nî vμ lÞch tr×nh phæ biÕn .........................................43 - 5 - Danh môc c¸c h×nh vÏ, ®å thÞ H×nh 1.1: C¸c hiÖu øng cña th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ .................................9 H×nh 1.2: So s¸nh quèc tÕ vÒ quy m« nÒn kinh tÕ (Sè liÖu n¨m 2004)................11 H×nh 2.1: Ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo nhãm ®èi t−îng vay nî ........................19 H×nh 2.2: Ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo N§ 134/2005/N§ - CP ..........................20 H×nh 2.3: C¬ cÊu nî c«ng cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2001  2005.........................22 H×nh 2.4: C¸c c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh qu¶n lý nî n−íc ngoμi .............24 H×nh 2.5: C¸c kho¶n cho vay l¹i ODA theo ngμnh ..............................................30 - 6 - Më ®Çu Gia t¨ng nî n−íc ngoμi lμ mét hiÖn t−îng toμn cÇu. Nî n−íc ngoμi trë thμnh nÐt phæ biÕn trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë hÇu hÕt c¸c n−íc, ®Æc biÖt lμ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Bëi lÏ c¸c n−íc nμy hÇu nh− kh«ng cã tÝch lòy nhưng rÊt cÇn mét l−îng vèn lín, ®Æc biÖt lμ c¸c nguån vèn bªn ngoμi ®Ó lμm ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Huy ®éng ngo¹i lùc lμ mét h−íng ®i ®óng ®èi víi c¸c n−íc nghÌo. C¸c nhμ kinh tÕ ®−¬ng ®¹i kh«ng xem nî n−íc ngoμi lμ mét vÊn ®Ò nghiªm träng trõ khi thiÕu qu¶n lý vμ duy tr× æn ®Þnh, vÝ dô qu¶n lý nî kh«ng ®Çy ®ñ, tû lÖ nî/GDP t¨ng th−êng xuyªn vμ kh«ng giíi h¹n cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng khuynh h−íng vμ thay ®æi tiªu cùc trong c¸c biÕn kinh tÕ vÜ m« chÝnh yÕu, nh− c¶n trë ®Çu t−, hÖ thèng tμi chÝnh bÊt æn, ¸p lùc l¹m ph¸t, nh÷ng biÕn ®éng vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i v.v… vμ c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi vμ chÝnh trÞ. ChÝnh v× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam, lμ ph¶i ®¶m b¶o an ninh tμi chÝnh quèc gia trong lÜnh vùc vay n−íc ngoμi, nghÜa lμ ®¶m b¶o cho hÖ thèng tμi chÝnh æn ®Þnh, an toμn, v÷ng m¹nh vμ ph¸t triÓn, cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn c¸c luång vèn ®−îc thu hót hîp lý, sö dông hiÖu qu¶, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng hoμn tr¶ nî kÕt hîp víi sù ®¶m b¶o quèc gia cã mét c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ bÒn v÷ng, tû gi¸ hèi ®o¸i æn ®Þnh vμ dù tr÷ ngo¹i hèi ®¸p øng yªu cÇu dù phßng cña nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, theo B¸o c¸o Dù th¶o Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ theo NghÞ ®Þnh 134: “Nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam chñ yÕu lμ ODA, kho¶ng 40% ODA ®−îc dμnh cho vay l¹i. Cã kho¶ng 9,2% sè cho vay l¹i ®−îc chuyÓn qua hÖ thèng ng©n hμng vμ BTC, chñ yÕu dμnh cho c¸c ch−¬ng tr×nh tÝn dông quy m« nhá. Sè cßn l¹i ®−îc chuyÓn cho Quü HTPT ”. ChÝnh v× lÏ ®ã, t¸c gi¶ chän ®Ò tμi “Qu¶n lý ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü HTPT” ®Ó nghiªn cøu. Trong ph¹m vi ®Ò tμi nμy, t¸c gi¶ tËp trung vμo c¸c vÊn ®Ò sau: 1. So s¸nh quan ®iÓm vÒ nî n−íc ngoμi cña quèc tÕ, cô thÓ lμ quan ®iÓm cña IMF, vμ cña ViÖt Nam. HiÖn nay, IMF lμ mét trong c¸c nhμ tμi trî ®a ph−¬ng cho - 7 - ViÖt Nam, v× vËy t¸c gi¶ chän quan ®iÓm vÒ nî n−íc ngoμi cña IMF ®Ó lμm chuÈn so s¸nh víi quan ®iÓm cña ViÖt Nam (c¨n cø theo NghÞ ®Þnh 134/2005/N§-CP ngμy 01/11/2005 ban hμnh Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi), trªn c¬ së ®ã nhËn xÐt nh÷ng ®iÓm cßn thiÕu sãt trong vÊn ®Ò qu¶n lý nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam. 2. Tiếp cận một cách có hệ thống cơ chế qu¶n lý nî n−íc ngoμi ®èi víi ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü HTPT cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. 3. Ph©n tÝch vμ kiÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý nî n−íc ngoμi ®èi víi ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü HTPT. Ph−¬ng ph¸p so s¸nh lμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu ®−îc sö dông ®Ó thùc hiÖn ®Ò tμi nμy. NÐt míi cña ®Ò tμi lμ tËp trung nghiªn cøu ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü Hç trî ph¸t triÓn - lÜnh vùc rÊt Ýt ®−îc nghiªn cøu. V× ®©y lμ lÜnh vùc hÕt søc nh¹y c¶m nªn viÖc thu thËp sè liÖu gÆp nhiÒu khã kh¨n dÉn ®Õn viÖc ph©n tÝch kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt. Ch©n thμnh c¸m ¬n sù h−íng dÉn nhiÖt t×nh vμ cÆn kÏ cña TS. Ung ThÞ Minh LÖ – Khoa Tμi chÝnh nhμ n−íc – Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Tp. HCM, nh÷ng ®ãng gãp vμ gióp ®ì quý b¸u cña TS. NguyÔn Hoμng B¶o – Tr−êng §¹i häc kinh tÕ Tp. HCM, Chuyªn viªn Lª Ngäc Kh¸nh – Së Tμi chÝnh Vòng Tμu cho ®Ò tμi nghiªn cøu nμy. - 8 - Ch−¬ng 1 Tæng quan vÒ nî n−íc ngoμi 1.1. T¸c ®éng cña nî vμ th©m hôt cña chÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ më 1.1.1 M« h×nh lý thuyÕt Theo lý thuyÕt kinh tÕ vÜ m« cña c¸c nÒn kinh tÕ më (tøc nÒn kinh tÕ cã sù t−¬ng t¸c tù do víi c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c trªn thÕ giíi), thÞ tr−êng vèn vay lμ n¬i phèi hîp tiÕt kiÖm vμ ®Çu t− cña c¶ nÒn kinh tÕ (bao gåm c¶ ®Çu t− n−íc ngoμi rßng cña nã). 9 Cung vÒ vèn vay b¾t nguån tõ tiÕt kiÖm quèc gia (S), bao gåm tiÕt kiÖm cña t− nh©n vμ tiÕt kiÖm chÝnh phñ. 9 CÇu vÒ vèn vay b¾t nguån tõ ®Çu t− trong n−íc (I) vμ ®Çu t− n−íc ngoμi rßng (NFI). ViÖc mua tμi s¶n lμm t¨ng cÇu vÒ vèn vay bÊt kÓ tμi s¶n ®ã cã nguån gèc trong n−íc hay n−íc ngoμi. §Çu t− n−íc ngoμi rßng cã thÓ ©m hoÆc d−¬ng, lμm t¨ng hoÆc gi¶m cÇu vÒ vèn vay cho ®Çu t− trong n−íc. L−îng cung vμ l−îng cÇu vèn vay quyÕt ®Þnh l·i suÊt thùc tÕ. L·i suÊt thùc tÕ trong n−íc cßn t¸c ®éng ®Õn ®Çu t− n−íc ngoμi rßng. L·i suÊt thùc tÕ t¨ng khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vμ do vËy lμm t¨ng l−îng cung vÒ vèn vay; nh−ng l¹i lμm c¶n trë ®Çu t− dÉn ®Õn lμm gi¶m l−îng cÇu vÒ vèn vay; vμ lμm gi¶m ®Çu t− n−íc ngoμi rßng (v× lμm gi¶m nhu cÇu mua tμi s¶n n−íc ngoμi cña ng−êi trong n−íc vμ khuyÕn khÝch ng−êi n−íc ngoμi mua tμi s¶n trong n−íc). H×nh 1.1 d−íi ®©y cho thÊy th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ ¶nh h−ëng ®Õn thÞ tr−êng vèn vay, ®Çu t− n−íc ngoμi rßng, vμ thÞ tr−êng ngo¹i hèi trong một nÒn kinh tÕ më. - 9 - H×nh 1.1: C¸c hiÖu øng cña th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ 2r 1r 2S 1S 2r A B L·i suÊt thùc L·i suÊt thùc 1. Th©m hôt ng©n s¸ch lμm gi¶m cung vèn vay 2. …lμm t¨ng l·i suÊt thùc Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc 3. … lμm gi¶m ®Çu t− n−íc ngoμi rßng 5. …lμm tû gi¸ hèi ®o¸i thùc t¨ng NF 1r 2r 1E 2E (a) ThÞ tr−êng vèn vay (b) §Çu t− n−íc ngoμi rßng (c) ThÞ tr−êng ngo¹i hèi 1S 2S L−îng vèn vay §Çu t− n−íc ngoμi rßn 4. …lμm gi¶m cung néi tÖ L−îng ®« la Sù thay ®æi trong th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ biÓu thÞ sù thay ®æi trong tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ vμ do ®ã t¸c ®éng ®Õn cung vèn vay. V× th©m hôt ng©n s¸ch xem nh− kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn l−îng vèn mμ c¸c hé gia ®×nh vμ doanh nghiÖp muèn vay t¹i mäi møc l·i suÊt, nªn nã kh«ng lμm thay ®æi cÇu vÒ vèn vay. Khi chÝnh phñ cã th©m hôt ng©n s¸ch, tiÕt kiÖm chÝnh phñ cã gi¸ trÞ ©m vμ ®iÒu nμy lμm gi¶m tiÕt kiÖm quèc d©n. Nãi c¸ch kh¸c, khi chÝnh phñ vay ®Ó tμi trî th©m hôt ng©n s¸ch sẽ lμm gi¶m cung vÒ vèn vay ®Ó tμi trî cho c¸c dù ¸n cña hé gia - 10 - ®×nh vμ doanh nghiÖp. Nh− vËy, th©m hôt ng©n s¸ch lμm dÞch chuyÓn ®−êng cung sang tr¸i tõ xuèng trong phÇn (a). Víi l−îng vèn Ýt h¬n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn vay trªn thÞ tr−êng tμi chÝnh, l·i suÊt t¨ng tõ ®Õn ®Ó c©n b»ng cung vμ cÇu vèn vay. Víi møc l·i suÊt cao h¬n, nhu cầu vay sÏ vay Ýt đi. ĐiÒu nμy ®−îc thÓ hiÖn b»ng sù dÞch chuyÓn tõ ®iÓm A ®Õn ®iÓm B trªn ®−êng cÇu vèn vay. Th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ lμm gi¶m ®Çu t− trong n−íc. 1S 2S 1r 2r Bªn c¹nh ®ã, trong mét nÒn kinh tÕ më, cung vÒ vèn vay gi¶m cßn cã nh÷ng ¶nh h−ëng kh¸c. PhÇn (b) cho thÊy l·i suÊt t¨ng tõ ®Õn lμm gi¶m ®Çu t− n−íc ngoμi rßng. (Sù suy gi¶m ®Çu t− n−íc ngoμi rßng gãp phÇn vμo sù suy gi¶m l−îng cÇu vÒ vèn vay biÓu hiÖn b»ng sù di chuyÓn tõ ®iÓm A ®Õn ®iÓm B trong phÇn (a)). Do tiÕt kiÖm trong n−íc giê ®©y cã lîi h¬n, ®Çu t− n−íc ngoμi trë nªn Ýt hÊp dÉn h¬n vμ c«ng chóng Ýt mua tμi s¶n n−íc ngoμi h¬n. L·i suÊt cao h¬n còng hÊp dÉn c¸c nhμ ®Çu t− n−íc ngoμi. Do vËy, khi th©m hôt ng©n s¸ch lμm t¨ng l·i suÊt, hμnh vi cña nhμ ®Çu t− trong n−íc vμ n−íc ngoμi lμm gi¶m ®Çu t− n−íc ngoμi rßng. 1r 2r PhÇn (c) cho thấy th©m hôt ng©n s¸ch cũng ¶nh h−ëng ®Õn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ. Do ®Çu t− n−íc ngoμi rßng gi¶m, c«ng chóng cÇn Ýt ngo¹i tÖ ®Ó mua c¸c tμi s¶n n−íc ngoμi. §iÒu nμy lμm cho ®−êng cung néi tÖ dÞch chuyÓn sang tr¸i tõ xuèng . Sù sôt gi¶m cung néi tÖ lμm t¨ng tû gi¸ hèi ®o¸i tõ ®Õn . §iÒu nμy cã nghÜa lμ néi tÖ t¨ng gi¸ so víi ngo¹i tÖ, ViÖc t¨ng gi¸ nμy, đÕn l−ît nã, lμm cho hμng hãa trong n−íc trë nªn ®¾t ®á, xuÊt khÈu gi¶m vμ nhËp khÈu t¨ng. C¶ hai ®iÒu nμy lμm cho xuÊt khÈu rßng gi¶m. Do ®ã, trong mét nÒn kinh tÕ më, th©m hôt ng©n s¸ch lμm t¨ng l·i suÊt thùc tÕ, lμm gi¶m ®Çu t− trong n−íc, lμm néi tÖ t¨ng gi¸ vμ ®Èy c¸n c©n th−¬ng m¹i vÒ phÝa th©m hôt. 1S 2S 1E 2E 1.1.2. Tr−êng hîp ViÖt Nam Quan ®iÓm cña chÝnh phñ vÒ vay nî lμ kh¸ cøng r¾n, thÓ hiÖn trong §iÒu 8 cña LuËt NSNN söa ®æi 1, tuy nhiªn chÊp nhËn th©m hôt ng©n s¸ch hiÖn nay vÉn lμ chÝnh s¸ch tμi kho¸ hiÖu nghiÖm cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam khëi s¾c v× nh÷ng lý do sau: 1 Xem PhÇn Phô lôc trang 59 - 11 - 9 Dân số ViÖt Nam víi gÇn 80% lμ n«ng d©n có thu nhËp thÊp, thÓ hiÖn qua b¶ng 1.1 d−íi ®©y: B¶ng 1.1: GDP, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi giai ®o¹n 2000  2004 ChØ tiªu §¬n vÞ 2000 2001 2002 2003 2004 GDP Ngμn tû ®ồng 441,6 481,3 535,8 613,4 713,1 GDP/ng−êi USD 401,0 413,0 440,0 489,0 552,0 Nguån: World Bank So s¸nh víi mét sè quèc gia, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña ViÖt Nam vμo n¨m 2004 còng ë møc thÊp thÓ hiÖn qua h×nh 1.2 d−íi ®©y: H×nh 1.2: So s¸nh quèc tÕ vÒ quy m« nÒn kinh tÕ (Sè liÖu n¨m 2004) Thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ng−êi 480 810 4 640 7 450 17 930 24 180 1 0801 100 21 230 12 020 2 190 3 780 8 940 4 990 2 490 3 210 0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 ViÖt Nam Trung Quèc Philippine In®«nªxia Malaixia Th¸i Lan Hμn Quèc Xingapo (USD) Tû gi¸ USD hiÖn hμnh Theo tû gi¸ USD ngang søc mua Nguån: B¸o c¸o ph¸t triÓn thÕ giíi n¨m 2005 cña Ng©n hμng thÕ giíi, IMF, ESCAP 9 XÐt vÒ mÆt sö dông, tiªu dïng trong n−íc ®¹t ®−îc nhiÒu sù v−ît tréi. Theo sè liÖu cña Trung t©m t− liÖu cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO), cho thÊy tiªu dïng trong n−íc t¨ng dÇn trong giai ®o¹n 2001 – 2005. XÐt vÒ mÆt c¬ cÊu tÝch lòy, tiªu dïng: tiªu dïng ngμy cμng gi¶m, cô thÓ: 69,5 (2001), 68,2 (2002), 67,2 (2003), 65,9 (2004), 65,4 (2005); tÝch lòy ngμy cμng t¨ng, cô thÓ: 30,5 (2001), 31,8 (2002), 32,8 (2003), 34,1 (2004), 34,6 (2005); vμ vÉn ®¶m b¶o môc tiªu mμ §¹i héi IX ®Æt ra, cô thÓ: ®èi víi tiªu dïng lμ 64,2 ngh×n tû ®ång, tÝch luü lμ 35,8 ngh×n tû ®ång, thÓ hiÖn qua b¶ng 1.2 d−íi ®©y. - 12 - B¶ng 1.2: C©n ®èi tæng s¶n phÈm trong n−íc, tÝch lòy vμ tiªu dïng ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh Môc tiªu §¹i héi IX 2001 2002 2003 2004 2005 Sö dông - Tiªu dïng Ngh×n tû ®ång 342,6 382,1 434,7 503,4 575,5 - TÝch luü " 150,0 178,0 212,5 250,4 304,4 C¬ cÊu tÝch luü, tiªu dïng - Tiªu dïng % 64,2 69,5 68,2 67,2 65,9 65,4 - TÝch luü % 35,8 30,5 31,8 32,8 34,1 34,6 So s¸nh víi GDP - Tiªu dïng % 71,2 71,3 70,9 70,6 70,6 - TÝch luü % 31,2 33,2 34,6 36,6 37,4 - TiÕt kiÖm % 28 - 30 28,8 28,7 29,1 29,4 29,4 Nguån: Trung t©m t− liÖu cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO) 9 ViÖc gi¶i quyÕt viÖc lμm còng ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Tæng sè ng−êi ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lμm 1,6 triÖu, ®¹t môc tiªu ®Ò ra. Trong ®ã, xuÊt khÈu lao ®éng 7,5 v¹n ng−êi, v−ît môc tiªu 7 v¹n ng−êi. Tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn ®¹t 1,35%, thÊp h¬n tû lÖ 1,4% cña n¨m tr−íc vμ v−ît môc tiªu gi¶m 0,04%. Tû lÖ thÊt nghiÖp trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thμnh thÞ n¨m 2005 chØ cßn kho¶ng 5,4%, thÊp h¬n tû lÖ cña c¸c n¨m tr−íc (n¨m 2004: 5,6%; n¨m 2003: 5,78%; n¨m 2002: 6,01%; n¨m 2000: 6,42%...). Tû lÖ thêi gian lμm viÖc cña người trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n n¨m 2005 ®¹t kho¶ng 80%, cao h¬n tû lÖ ®¹t ®−îc trong c¸c n¨m tr−íc (n¨m 2004: 79,1%, n¨m 2003: 77,65%, n¨m 2002: 75,42%, n¨m 2001: 74,26%, n¨m 2000: 74,1%...). Tuy nhiªn c¬ cÊu lao ®éng chuyÓn dÞch chËm, tû lÖ lao ®éng lμm viÖc trong nhãm ngμnh n«ng, l©m nghiÖp-thñy s¶n vÉn cßn 59%, - 13 - kh«ng ®¹t môc tiªu ®Ò ra (55%). Tû lÖ lao ®éng qua ®μo t¹o cßn thÊp, míi ®¹t 25% (thÊp h¬n tû lÖ môc tiªu 30%). 9 ViÖt Nam míi b−íc vμo kinh tÕ thÞ tr−êng vμ vÉn chñ yÕu chÞu sù ®iÒu tiÕt cña nhμ n−íc (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp). H¬n n÷a, ng−êi tiªu dïng bÞ vÊp ph¶i giíi h¹n vay nî do thÞ tr−êng vèn ch−a ph¸t triÓn. HiÖn nay, hÇu hÕt vèn ng¾n h¹n, trung h¹n, vμ dμi h¹n ®Òu do c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i cung cÊp, c¸c lo¹i thÞ tr−êng kh¸c ®ang cã quy m« rÊt nhá. Hay nãi c¸ch kh¸c, ë ViÖt Nam, viÖc huy ®éng vμ ph©n bæ vèn chñ yÕu thùc hiÖn qua c¸c trung gian tμi chÝnh, trong ®ã c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i ®ãng vai trß chÝnh. 9 §øng trªn gãc ®é c«ng b»ng gi÷a c¸c thÕ hÖ, chóng ta hoμn toμn cã thể sö dông chÝnh s¸ch th©m hôt ®Ó chuyÓn g¸nh nÆng thuÕ cña thÕ hÖ hiÖn t¹i cho thÕ hÖ t−¬ng lai. §iÒu nμy xuÊt ph¸t tõ viÖc sö dông tiÒn vay hiÖn nay chñ yÕu lμ ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn nhằm t¹o thuËn lîi hơn cho t−¬ng lai. Với nguyªn lý ®¸nh thuÕ theo lîi Ých th× nh÷ng ng−êi h−ëng lîi trong t−¬ng lai “tr¶ tr−íc” mét phÇn thuÕ còng lμ c«ng b»ng. H¬n n÷a, nÕu chÝnh phñ vay cña c«ng d©n n−íc m×nh th×, về tæng thÓ, møc tiªu dïng cña thÕ hÖ t−¬ng lai kh«ng ®æi khi chÝnh phñ t¨ng thuÕ ®Ó tr¶ nî. ChØ khi chóng ta sö dông nî vay n−íc ngoμi kh«ng hiÖu qu¶, thÕ hÖ t−¬ng lai ph¶i gi¶m møc tiªu dïng ®Ó tr¶ nî th× ®ã míi lμ ®iÒu thùc sù kh«ng ai mong muèn. V× vËy, ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi mét th¸ch thøc lμ cñng cè ®iÒu hμnh, qu¶n lý nî n−íc ngoμi, thiÕt lËp cơ chế qu¶n lý nî n−íc ngoμi thËn träng vμ cã sù phèi hîp chÆt chÏ. 1.2. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (Official Development Assistance  ODA) Nh− ®· ®Ò cËp, hiÖn nay nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam chñ yÕu lμ vèn ODA, chÝnh v× vËy tr−íc khi ph©n tÝch qu¶n lý nî n−íc ngoμi th«ng qua ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA, cÇn lμm râ kh¸i niÖm vÒ vèn ODA. 1.2.1 Kh¸i niÖm ODA lμ nguån tμi chÝnh do c¸c c¬ quan chÝnh thøc cña ChÝnh phñ hoÆc cña c¸c tæ chøc quèc tÕ viÖn trî cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh½m thóc ®Èy, hç trî qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña c¸c n−íc nμy. ODA ra ®êi sau ChiÕn tranh thÕ - 14 - giíi thø hai cïng víi kÕ ho¹ch Marshall ®Ó gióp ®ì c¸c n−íc Ch©u ¢u phôc håi c¸c ngμnh c«ng nghiÖp bÞ chiÕn tranh tμn ph¸. §Ó tiÕp nhËn viÖn trî, c¸c n−íc Ch©u ¢u thμnh lËp Tæ chøc Hîp t¸c vμ Ph¸t triÓn Kinh tÕ (OECD). Ngμy nay tæ chøc nμy cßn cã sù tham gia cña nhiÒu n−íc kh¸c nh− Mü, óc, NhËt B¶n, Hμn Quèc… Mét kho¶n vay ODA luôn cã yÕu tè “cho kh«ng” tèi thiÓu lμ 35% (theo ®Þnh nghÜa cña IMF) khi lÊy CIRR víi mét lo¹i ®ång tiÒn cô thÓ nμo ®ã lμm tû lÖ chiÕt khÊu. C¸ch tÝnh yÕu tè “cho kh«ng” (G.E) nh− sau 2: 100*. vay ncña kho¶nghÜa danh trÞ Gi¸ tr¶ chi n kho¶c¸ccña t¹i hiÖn trÞ gi¸ Tæng - vay ncña kho¶nghÜa danh trÞ Gi¸=EG td)( + = 1 tr¶ chi n kho¶C¸c t diÓm thêi vμotr¶ chi n kho¶c¸ccña t¹i hiÖn trÞ Gi¸ Tû lÖ chiÕt khÊu (d) ®−îc sö dông lμ CIRR theo ®ång tiÒn vμ thêi gian ®¸o h¹n (t), cã s½n th«ng qua c¸c b¸o c¸o th«ng tin cña C¬ quan TÝn dông XuÊt khÈu. G.E th−êng ë møc tõ 0 ®Õn 100%. G.E còng cã thÓ cã gi¸ trÞ ©m do l·i suÊt rÊt cao khi so víi CIRR. Møc ®é −u ®·i t¨ng lªn cïng víi sù gia t¨ng yÕu tè “cho kh«ng”. Mét kho¶n vay ODA cã yÕu tè cho kh«ng tèi ®a lμ 100%. OECD sö dông tû lÖ chiÕt khÊu 10% cho tÊt c¶ c¸c ®ång tiÒn; Theo ®Þnh nghÜa cña OECD, c¸c kho¶n vay ODA cÇn cã G.E tèi thiÓu lμ 10%. Víi c¸c kho¶n viÖn trî cã ®iÒu kiÖn rμng buéc, cÇn ®iÒu chØnh G.E vì phải tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng gi¸ c¶ cao do ph¶i mua hμng tõ n−íc chñ nî. 1.2.2. Ph©n lo¹i ODA 1.2.2.1. Theo ph−¬ng thøc hoμn tr¶ (a) ViÖn trî kh«ng hoμn l¹i ViÖn trî kh«ng hoμn l¹i ®Ó thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n theo sù tháa thuËn gi÷a c¸c bªn. ViÖn trî kh«ng hoμn l¹i dành −u tiªn cho c¸c ch−¬ng tr×nh y tÕ, d©n sè vμ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh; gi¸o dôc, ®μo t¹o vμ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi nh− xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn n«ng th«n vμ miÒn nói. (b) ViÖn trî cã hoμn l¹i (tÝn dông −u ®·i) 2 Hμ ThÞ Ngäc Oanh (2000), Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA  Nh÷ng hiÓu biÕt c¨n b¶n vμ thùc tiÔn ë ViÖt Nam, NXB Gi¸o dôc. - 15 - ViÖn trî cã hoμn l¹i (tÝn dông −u ®·i) th−êng chiÕm tû träng lín trong tæng ODA. TÝnh chÊt −u ®·i cña kho¶n vay nμy thÓ hiÖn ë l·i suÊt −u ®·i (0,75% ®Õn 5%/n¨m), thêi h¹n cho vay dμi (cã thÓ tõ 10 ®Õn 50 n¨m), cã thêi gian ©n h¹n (ch−a ph¶i tr¶ gèc trong thêi gian ©n h¹n). ViÖt Nam dành nguồn tÝn dông −u ®·i để bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vμ cho vay l¹i theo c¸c ch−¬ng tr×nh cã kh¶ n¨ng thu håi vèn cña Nhμ n−íc. TÝn dông −u ®·i kh«ng ®−îc sö dông cho chi th−êng xuyªn, ®−îc sö dông ®Çu t− thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh quèc gia thuéc c¸c lÜnh vùc −u tiªn nh− n¨ng l−îng, giao th«ng, n«ng nghiÖp, thñy lîi, th«ng tin liªn l¹c… §Ó nhËn ®−îc tÝn dông −u ®·i, n−íc nhËn tÝn dông ph¶i có môc tiªu sö dông phï hîp víi h−íng −u ®·i cña phÝa cÊp ODA. PhÝa cÊp ODA th−êng quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ c¸c ®iÒu kiÖn vay −u ®·i. (c) ViÖn trî hçn hîp ViÖn trî hçn hîp lμ viÖc kÕt hîp mét phÇn ODA kh«ng hoμn l¹i, mét phÇn vay −u ®·i vμ mét phÇn tÝn dông th−¬ng m¹i theo c¸c ®iÒu kiÖn cña OECD. 1.2.2.2. Theo nguån cung cÊp ODA (a) ViÖn trî song ph−¬ng ViÖn trî song ph−¬ng lμ kho¶n viÖn trî trùc tiÕp tõ c¸c n−íc ph¸t triÓn cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua hiÖp ®Þnh ký kÕt gi÷a hai chÝnh phñ. Mét sè kho¶n vay song ph−¬ng kÌm theo c¸c ®iÒu kiÖn trùc tiÕp hoÆc th«ng qua c¸c yªu cÇu cña IMF vμ WB trong c¸c ch−¬ng tr×nh cho vay. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nμy cã thÓ do c¸c nhμ tμi trî ®−a ra hoÆc tháa thuận víi c¸c nhμ tμi trî kh¸c th«ng qua Héi ®ång trî gióp ph¸t triÓn cña OECD. (b) ViÖn trî ®a ph−¬ng ViÖn trî ®a ph−¬ng lμ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh− c¸c tæ chøc cña Liªn HiÖp Quèc (UNDP, FAO, UNICEF…); IMF, WB, ADB, OPEC… ch−¬ng tr×nh cho vay cña IMF vμ WB th−êng kÌm theo c¸c ®iÒu kiÖn vÒ chÝnh s¸ch mμ trong nhiÒu tr−êng hîp kh«ng ph¶i c¸c n−íc ®−îc viÖn trî dÔ dμng ®¸p øng. Tuy nhiªn, tμi trî cña IMF vμ WB th−êng lμ tiÒn ®Ò cho c¸c n−íc cã thÓ c¬ cÊu l¹i nî víi c¸c quèc gia cho vay kh¸c khi cÇn thiÕt. Do ®ã, viÖc gi¸m s¸t nghÜa vô nî ®èi víi c¸c tæ chøc ®a ph−¬ng nμy lμ vÊn ®Ò quan träng cña mçi quèc gia. - 16 - 1.2.2.3. Theo h×nh thøc cung cÊp ODA (a) Hç trî c¸n c©n thanh to¸n C¸c kho¶n ODA ®Ó hç trî ng©n s¸ch cña chÝnh phñ th−êng ®−îc thùc hiÖn chuyÓn giao tiÒn trùc tiÕp vμ hç trî nhËp khÈu (viÖn trî hμng hãa). (b) Hç trî theo ch−¬ng tr×nh C¸c kho¶n ODA ®Ó thùc hiÖn mét ch−¬ng tr×nh gồm mét tËp hîp c¸c dù ¸n nh»m ®¹t ®−îc mét hoÆc nhiÒu môc tiªu và ®−îc thùc hiÖn trong mét thêi gian x¸c ®Þnh. (c) Hç trî theo dù ¸n Hç trî theo dù ¸n th−êng chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng vèn thùc hiÖn ODA. Lo¹i hç trî nμy ®ßi hái ph¶i cã dù ¸n cô thÓ, chi tiÕt vÒ c¸c h¹ng môc sö dông ODA. (d) Hç trî kü thuËt Hç trî kü thuËt gióp t¨ng c−êng n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan ViÖt Nam, bao gåm chuyÓn giao c«ng nghÖ, cung cÊp chuyªn gia, ®μo t¹o c¸n bé, hç trî nghiªn cøu, ®iÒu tra c¬ b¶n (lËp quy ho¹ch, b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi…) Tãm l¹i, ODA lμ kho¶n cho vay −u ®·i th−êng cã tÝnh rμng buéc vμ nh¹y c¶m vÒ chÝnh trÞ; viÖc sö dông ®ång tiÒn ®Ó tÝnh nî còng cã thÓ ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn tÝnh −u ®·i cña kho¶n vay. ODA lμ kho¶n vay −u ®·i song sö dông kÐm hiÖu qu¶ còng sÏ lμm t¨ng g¸nh nÆng nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ. - 17 - Ch−¬ng 2 Qu¶n lý cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua quü htpt cña viÖt nam giai ®o¹n 2001 - 2005 2.1. §Þnh nghÜa vμ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi B¶ng 2.1 d−íi ®©y cho thÊy nh÷ng ®iÓm gièng vμ kh¸c nhau vÒ ®Þnh nghÜa vμ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo quan ®iÓm cña IMF vμ quan ®iÓm cña ViÖt Nam. B¶ng 2.1: So s¸nh ®Þnh nghÜa vμ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo quan ®iÓm cña IMF vμ quan ®iÓm cña ViÖt Nam Tiªu chÝ Quan ®iÓm cña IMF Quan ®iÓm cña ViÖt Nam 1. C¨n cø so s¸nh Theo tμi liÖu Thèng kª nî n−íc ngoμi: H−íng dÉn cho c¸c nhμ biªn so¹n vμ c¸c ®èi t−îng sö dông (th¸ng 06/2003) ®· ®−îc ph¸t hμnh bëi Nhãm c«ng t¸c ®Æc biÖt liªn c¬ quan do IMF chñ tr× Theo NghÞ ®Þnh ngμy 01/11/2005 số 134/2005/N§-CP “Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi” (sau ®©y gäi t¾t lμ NghÞ ®Þnh 134) 2. §Þnh nghÜa vÒ nî n−íc ngoμi Sè d− c¸c nghÜa vô nî thùc tÕ hiÖn hμnh vμ kh«ng ph¶i lμ nghÜa vô nî dù phßng, mμ ®èi t−îng vay nî ph¶i thanh to¸n gèc vμ/hoÆc l·i t¹i mét (mét vμi) thêi ®iÓm nμo ®ã trong t−¬ng lai vμ lμ sè nî c¸c ®èi t−îng c− tró nî c¸c ®èi t−îng kh«ng c− tró cña mét nÒn kinh tÕ. Sè d− cña mäi nghÜa vô nî hiÖn hμnh (kh«ng bao gåm nghÜa vô nî dù phßng) vÒ tr¶ gèc vμ l·i t¹i mét thêi ®iÓm cña c¸c kho¶n vay n−íc ngoμi cña ViÖt Nam. 3. Ph©n lo¹i Nî c«ng Nî khu vùc c«ng. Khu vùc c«ng gåm: (a) ChÝnh phñ trung −¬ng vμ c¸c c¬ quan cña nã; (b) ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng nh− bang, tØnh vμ thμnh phè; (c) Ng©n hμng trung −¬ng; (d) C¸c tæ chøc tù chñ (nh− c¸c c«ng ty tμi chÝnh vμ phi tμi chÝnh, c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i vμ ph¸t triÓn, ®−êng s¾t, ®¬n vÞ c«ng Nî khu vùc c«ng, gåm: (a) Nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ; (b) Nî n−íc ngoμi (nÕu cã) cña chÝnh quyÒn cÊp tØnh, thμnh phè trùc thuéc trung −¬ng; (c) Nî n−íc ngoμi cña c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc, c¸c tæ chøc tμi - 18 - Ých,v.v…), khi: i. Ng©n s¸ch cña tæ chøc ®ã do chÝnh phñ cña n−íc b¸o c¸o phª duyÖt; hay ii. ChÝnh phñ së h÷u h¬n 50% sè cæ phÇn cã quyÒn biÓu quyÕt hay h¬n ph©n nöa sè thμnh viªn ban gi¸m ®èc lμ c¸c ®¹i diÖn cña chÝnh phñ; hay iii. Khi vì nî, nhμ n−íc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ nî cña tæ chøc ®ã. chÝnh, tÝn dông nhμ n−íc vμ c¸c tæ chøc kinh tÕ nhμ n−íc (sau ®©y gäi t¾t lμ doanh nghiÖp nhμ n−íc) trùc tiÕp vay n−íc ngoμi. NhËn xÐt X¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ ®èi víi viÖc vay nî vμ tr¶ nî. Ch−a quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ ®èi víi viÖc vay nî vμ tr¶ nî. Nî t− Nî t− nh©n ®−îc nhμ n−íc b¶o l·nh lμ kho¶n nî cña mét c¸ nh©n hay mét doanh nghiÖp t− nh©n mμ viÖc thanh to¸n tr¶ nî ®−îc b¶o l·nh bëi mét tæ chøc c«ng theo ®Þnh nghÜa trªn. Nî n−íc ngoμi cña khu vùc t− nh©n: lμ nî n−íc ngoμi cña c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ thuéc khu vùc t− nh©n (sau ®©y gäi t¾t lμ doanh nghiÖp t− nh©n). 4. §Þnh nghÜa nghÜa vô nî dù phßng C¸c nghÜa vô nî ph¸t sinh tõ mét hay nhiÒu sù kiÖn cô thÓ, cã thÓ x¶y ra hoÆc kh«ng. Chóng cã thÓ hiÓn nhiªn hay ngÇm, cã thÓ ph©n biÖt víi c¸c nghÜa vô tμi chÝnh th«ng th−êng (vμ vay nî n−íc ngoμi) lμ ph¶i ®¸p øng mét hoÆc nhiÒu ®iÒu kiÖn hoÆc sù kiÖn tr−íc khi có mét giao dÞch tμi chÝnh . C¸c nghÜa vô nî tiÒm Èn, hiÖn t¹i ch−a ph¸t sinh nh−ng cã thÓ ph¸t sinh khi x¶y ra mét trong c¸c ®iÒu kiÖn ®· ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc (vÝ dô khi ng−êi ®−îc b¶o l·nh kh«ng tr¶ ®−îc mét phÇn hoÆc toμn bé nghÜa vô nî, bÞ ph¸ s¶n...) NhËn xÐt NghÜa vô nî dù phßng kh«ng ph¸t sinh tõ v¨n b¶n ph¸p lý hay hîp ®ång mμ ®−îc thõa nhËn sau khi mét ®iÒu kiÖn hay sù kiÖn trë thμnh hiÖn thùc. Kh«ng quy ®Þnh râ c¸c ®iÒu kiÖn ®· ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc: kh«ng ph¸t sinh tõ v¨n b¶n ph¸p lý hay hîp ®ång. - 19 - H×nh 2.1 và 2.2 d−íi ®©y cho thÊy trong vÊn ®Ò ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo nhãm ®èi t−îng vay nî, quan ®iÓm cña ViÖt Nam ®· tiÕn dÇn h¬n ®Õn quan ®iÓm cña IMF. H×nh 2.1: Ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo nhãm ®èi t−îng vay nî NÔÏ NÖÔÙC NGOAØI KHU VÖÏC TÖ NHAÂN KHU VÖÏC COÂNG DNNN CHÍNH QUYEÀN TRUNG ÖÔNG KHOÂNG ÑÖÔÏC CHÍNH PHUÛ BAÛO LAÕNH ÑÖÔÏC CHÍNH PHUÛ BAÛO LAÕNH CHÍNH PHUÛ BAÛO LAÕNH CHÍNH PHUÛ KHOÂNG BAÛO LAÕNH NÔÏ NÖÔÙC NGOAØI KHU VÖÏC COÂNG VAØ ÑÖÔÏC KHU VÖÏC COÂNG BAÛO LAÕNH Nguån: C«ng ty Xö lý nî Quèc tÕ h÷u h¹n 2002 - 20 - H×nh 2.2: Ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo N§ 134/2005/N§ - CP NÔÏ NÖÔÙC NGOAØI KHU VÖÏC TÖ NHAÂN KHU VÖÏC COÂNG DN COÂNG CHÍNH PHUÛ KHOÂNG COÙ BAÛO LAÕNH COÙ BAÛO LAÕNH VAØ BAÛO ÑAÛM NÔÏ KHU VÖÏC COÂNG VAØ ÑÖÔÏC KHU VÖÏC COÂNG BAÛO LAÕNH Nguån: NghÞ ®Þnh 134/2005/N§ - CP 2.2. ThÓ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua DAF cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000-2005 2.2.1. ThÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam 2.2.1.1. T×nh h×nh nî n−íc ngoμi giai ®o¹n 2000-2005 ChÝnh phñ vay nî n−íc ngoμi víi 2 môc tiªu ®−îc x¸c ®Þnh râ rμng: - 21 - 9 Vay −u ®·i tõ nguån ODA để bï ®¾p béi chi NSNN ®Çu t− cho c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng, phóc lîi x· héi vμ ®Çu t− cho c¸c dù ¸n thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c kh«ng cã kh¶ n¨ng hoμn vèn trùc tiÕp theo c¬ chÕ cÊp ph¸t. 9 Vay −u ®·i, vay th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc, vay c¸c ng©n hμng n−íc ngoμi vμ tæ chøc tμi chÝnh quèc tÕ ®Ó cho vay l¹i ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng thu håi vèn thùc hiÖn theo nguyªn t¾c tÝn dông. ViÖc cho vay l¹i, qu¶n lý vμ thu håi nî khi ®Õn h¹n hoμn tr¶ NSNN ®· ®−îc Bé Tμi chÝnh (BTC) ñy nhiÖm cho Quü HTPT vμ c¸c Ng©n hμng th−¬ng m¹i nhμ n−íc (NHTMNN) thùc hiÖn. Trong ®ã c¸c kho¶n tÝn dông −u ®·i (l·i suÊt thÊp, thêi gian tr¶ nî dài vμ có thêi gian ©n h¹n) chiÕm tû träng lín. C¸c hiÖp ®Þnh vay −u ®·i víi thêi h¹n trªn 30 n¨m, trong ®ã cã 10 n¨m ©n h¹n, møc l·i suÊt d−íi 1% chiÕm kho¶ng 50%, phÇn cßn l¹i ë møc l·i suÊt 1-3% ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc b¶o ®¶m c©n ®èi ng©n s¸ch n−íc ta trong nhiÒu n¨m. Theo B¸o c¸o cña Uû ban ®èi ngo¹i cña Quèc héi, t×nh h×nh nî n−íc ngoμi ®Õn 2004 cña ChÝnh phñ thÓ hiÖn qua b¶ng 2.2 nh− sau: B¶ng 2.2: T×nh h×nh nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000  2005 ChØ tiªu 2000 2001 2002 2003 2004 2005 C¸c kho¶n vay nî n−íc ngoμi 1411 988 1102 1541 1920 2068 Vay vèn ODA (triÖu USD) 1361 958 1073 1258 1394 1525 Vay th−¬ng m¹i (triÖu USD) 50 30 29 283 526 543 Nî n−íc ngoμi/GDP (%GDP) 38,6 37,9 34,9 33,6 34,2 34,2 Nî ph¶i tr¶/XuÊt khÈu (%GDP) 10,5 10,6 8,6 7,9 6,2 5,2 B¶ng 2.3: C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng nî n−íc ngoμi theo World Bank Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù tình traïng nôï nöôùc ngoaøi (theo WB) Maéc nôï traàm troïng Coù khoù khaên Bình thöôøng Toång soá nôï/GNP >50% 30-50% =<30% Toång soá nôï/Kim ngaïch xuaát khaåu >=200% 165-200% =<165% Nghóa vuï nôï haøng naêm/Kim ngaïch xuaát khaåu >=30% 18-30% =<18% Nghóa vuï nôï haøng naêm/GNP >=4% 2-4% =<2% Traû laõi haøng naêm/Kim ngaïch xuaát khaåu >=20% 12-20% =<12% - 22 - C¨n cø vμo c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng nî n−íc ngoμi (thÓ hiÖn qua b¶ng 2.3 trªn ®©y), cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng, hiÖn nay møc d− nî nμy cña n−íc ta vÉn n»m trong ng−ìng an toμn theo tiªu chuÈn WB. Tû träng nî n−íc ngoμi trong tæng nî cña ChÝnh phñ ®· cã thay ®æi thÓ hiÖn qua h×nh 2.3: H×nh 2.3: C¬ cÊu nî c«ng cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2001  2005 C¬ cÊu nî c«ng 2001-2005 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 2001 2002 2003 2004 2005 N¨m % GDP C¸c kho¶n nî c«ng (kÓ c¶ nî cã ®¶m b¶o) Trong n−íc N−íc ngoμi Nguån: ViÖt Nam Qu¶n lý chi tiªu c«ng ®Ó t¨ng tr−ëng vμ gi¶m nghÌo  TËp 1: C¸c vÊn ®Ò liªn ngμnh 2.2.1.2. ThÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. Theo LuËt NSNN, ®èi víi qu¶n lý nî n−íc ngoμi, 3 c¬ quan chÝnh liªn quan lμ BTC (Vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i - TC§N), Bé KÕ ho¹ch ®Çu t− (KH§T), vμ Ng©n hμng nhμ n−íc (NHNN). (a) C¸c chøc n¨ng cña BTC trong lÜnh vùc qu¶n lý nî n−íc ngoμi bao gåm: 9 Vô TC§N bao gåm 3 phßng: ƒ Phßng Qu¶n lý vay nî song ph−¬ng; Phßng Vay nî ®a ph−¬ng thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nh− ®μm ph¸n c¸c HiÖp ®Þnh vay nî, ký kÕt HiÖp ®Þnh, theo dâi gi¶i ng©n vμ chuyÓn c¸c ®Ò nghÞ thanh to¸n chi tr¶ nî cho Kho b¹c nhμ n−íc th«ng qua Phßng Tæng hîp; qu¶n lý cho vay l¹i th«ng qua viÖc ghi chÐp sè gi¶i ng©n c¸c kho¶n - 23 - vay gèc trong danh môc nî hä phô tr¸ch, theo dâi viÖc hoμn tr¶ c¸c kho¶n cho vay l¹i vμ tiÒn l·i cña chóng ®Ó ®¶m b¶o sÏ cã ®ñ tiÒn ®Ó chi tr¶ c¸c kho¶n vay gèc. ƒ Phßng Tæng hîp chÞu tr¸ch nhiÖm chuÈn bÞ c¸c b¸o c¸o nî (c¸c kho¶n vay trùc tiÕp, ®−îc b¶o l·nh vμ cho vay l¹i) trªn c¬ së c¸c th«ng tin do c¸c phßng kh¸c cung cấp. 9 ViÖc chi tr¶ c¸c kho¶n cho vay l¹i lμ tr¸ch nhiÖm cña Quü HTPT hoÆc c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i. (b) C¸c chøc n¨ng cña Bé KH§T trong lÜnh vùc qu¶n lý nî n−íc ngoμi bao gåm: 9 ChuÈn bÞ chiÕn l−îc tæng thÓ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vμ c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ quèc d©n; 9 Dù th¶o nhu cÇu vay ODA hμng n¨m; 9 X©y dùng danh môc c¸c dù ¸n ch−¬ng tr×nh ®−îc phª duyÖt, 9 §μm ph¸n vμ ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh khung vÒ ODA vμ chuyÓn cho Bé Tμi chÝnh ®Ó dμn xÕp c¸c HiÖp ®Þnh vay nî cô thÓ; 9 Theo dâi ®¸nh gi¸ viÖc sö dông ODA vμ b¸o c¸o vÒ ODA. (c) C¸c chøc n¨ng cña NHNN trong lÜnh vùc qu¶n lý nî n−íc ngoμi bao gåm: 9 Thay mÆt chÝnh phñ ®μm ph¸n c¸c kho¶n nî ®a ph−¬ng víi 3 tæ chøc quèc tÕ: ADB, IMF, WB; chuyÓn c¸c hiÖp ®Þnh chÝnh thøc ®· ký kÕt sang cho BTC (theo N§ 52/2003); 9 Qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi cña c¸c doanh nghiÖp, bao gåm kÕ ho¹ch vÒ tæng møc vay cña c¸c doanh nghiÖp, vμ 9 CÊp b¶o l·nh cho c¸c tæ chøc tÝn dông. H×nh 2.4 d−íi ®©y m« t¶ mét c¸ch tãm t¾t c¸c chøc n¨ng cña BTC, Bé KH§T, NHNN trong lÜnh vùc qu¶n lý nî n−íc ngoμi. Bé KÕ ho¹ch ®Çu t− Vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i Bé Tμi chÝnh Vô Qu¶n lý ngo¹i hèi Ng©n hμng nhμ n−íc 9 Dù th¶o nhu cÇu hμng n¨m vÒ vèn ODA sau khi x©y dùng danh môc c¸c dù ¸n ch−¬ng tr×nh ®−îc duyÖt; 9 §μm ph¸n vμ ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh khung vÒ ODA vμ chuyÓn Bé Tμi chÝnh ®Ó dμn xÕp c¸c HiÖp ®Þnh vay nî cô thÓ. P. Vay nî song ph−¬ng P. Vay nî ®a ph−¬ng P. Tæng hîp 9 Thay mÆt chÝnh phñ ®μm ph¸n c¸c kho¶n nî ®a ph−¬ng víi 3 tæ chøc quèc tÕ: ADB, IMF, WB; chuyÓn c¸c hiÖp ®Þnh chÝnh thøc ®· ký kÕt sang cho BTC (theo N§ 52/2003); 9 NhËp ®¨ng ký, thu thËp sè liÖu vÒ gi¶i ng©n vμ chi tr¶ c¸c kho¶n vay ®ã; 9 Duy tr× kiÓm so¸t viÖc vay nî th−¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó møc vay nμy kh«ng v−ît qu¸ møc trÇn cho phÐp. 9 §Ö tr×nh b¸o c¸o ®Þnh kú vÒ viÖc vay nî cña c¸c doanh nghiÖp. ChuÈn bÞ b¸o c¸o nî trùc tiÕp, ®−îc b¶o l·nh, cho vay l¹i 9 NhËn c¸c HiÖp ®Þnh vay nî ®a ph−¬ng ®Ó triÓn khai; 9 Theo dâi gi¶i ng©n. 9 §μm ph¸n, ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh vay nî; 9 Theo dâi gi¶i ng©n; 9 Cho vay l¹i: Theo dâi gi¶i ng©n; Hoμn tr¶ c¸c kho¶n cho vay l¹i vμ tiÒn l·i ®Ó ®¶m b¶o cã ®ñ tiÒn chi tr¶ c¸c kho¶n vay gèc KBNNChuyÓn ®Ò nghÞ thanh to¸n chi tr¶ nî H×nh 2.4: C¸c c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh qu¶n lý nî n−íc ngoμi - 24 - - 25 - 2.2.2. T×nh h×nh cho vay l¹i vèn ODA cña Quü HTPT 2.2.2.1. T×nh h×nh thùc hiÖn vèn ODA Trong giai ®o¹n tõ 1993 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· nhËn ®−îc sù hç trî tÝch cùc cña céng ®ång c¸c nhμ tμi trî quèc tÕ ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nguån vèn ODA ®· ®ãng vai trß quan träng, gãp phÇn t¨ng tr−ëng kinh tÕ, xãa ®ãi gi¶m nghÌo vμ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n ViÖt Nam. HiÖn t¹i, ViÖt Nam ®ang ®−îc h−ëng c¸c kho¶n vay ODA −u ®·i (vèn vay −u ®·i cña céng ®ång c¸c nhμ tμi trî. ODA −u ®·i chØ dμnh cho nh÷ng n−íc - chñ yÕu nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn - cã thu nhËp thÊp, b×nh qu©n ®Çu ng−êi d−íi 850 USD/ng−êi/n¨m). Trong sè h¬n 430 nhμ tμi trî ODA cho ViÖt Nam, cã 3 nhμ tμi trî ODA lín nhÊt, chiÕm tû träng tõ 70% - 80% tæng nguån vèn ODA hμng n¨m, ®ã lμ: NhËt B¶n, WB, ADB. 9 ODA cña WB th−êng cã l·i suÊt 0,75%/n¨m, thêi h¹n 40 n¨m, trong ®ã 10 n¨m ©n h¹n, cã c¸c ®iÒu kho¶n rμng buéc vÒ mua s¾m hμng hãa, dÞch vô... ®i kÌm. 9 ODA cña ADB th−êng cã l·i suÊt 1%/n¨m, thêi h¹n 40 n¨m, trong ®ã cã 10 n¨m ©n h¹n vμ cã c¸c ®iÒu kho¶n rμng buéc vÒ mua s¾m hμng hãa, dÞch vô... ®i kÌm. 9 ODA cña NhËt B¶n th−êng cã l·i suÊt tõ 0,75%/n¨m ®Õn tèi ®a lμ 3%/n¨m tïy theo tÝnh chÊt tõng dù ¸n, thêi h¹n 30 – 40 n¨m, trong ®ã cã 8 – 10 n¨m ©n h¹n vμ cã rμng buéc vÒ t− vÊn, hμng hãa, dÞch vô... ®i kÌm. 9 C¸c nhμ tμi trî cßn l¹i còng ¸p dông c¸c ®iÒu kiÖn t−¬ng tù. Trong bèi c¶nh hiÖn nay, khi nguån ODA cã kh¶ n¨ng gia t¨ng và nhu cÇu ph¸t triÓn còng ®ßi hái nguån lùc nμy rÊt lín, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cam kÕt hîp t¸c chÆt chÏ víi c¸c nhμ tμi trî nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ODA. HiÖn nay, ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ quan hÖ hîp t¸c ph¸t triÓn víi 29 nhμ tμi trî song ph−¬ng, 19 ®èi t¸c ®a ph−¬ng vμ h¬n 350 tæ chøc phi ChÝnh phñ n−íc ngoμi (NGO). Tõ n¨m 1993 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· hîp t¸c víi céng ®ång c¸c nhμ tμi trî tæ chøc thμnh c«ng 13 Héi nghÞ Nhãm t− vÊn c¸c nhμ tμi trî (Héi nghÞ CG) vμ ®−îc céng ®ång tμi trî cam kÕt hç trî vèn ODA víi gi¸ trÞ 28,78 tû USD. §Ó sö dông nguån vèn ODA ®· cam kÕt, tõ 1993 – 2004, ChÝnh phñ ®· ký kÕt víi c¸c nhμ tμi trî c¸c §iÒu −íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA trÞ gi¸ 22,199 tû USD, - 26 - ®¹t kho¶ng 77,13% tæng vèn ODA ®· cam kÕt tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2004, trong ®ã, ODA dưới hình thức cho vay kho¶ng 18,05 tû USD (81,3%) vμ ODA vèn viÖn trî kh«ng hoμn l¹i kho¶ng 4,14 tû USD (18,6%). T×nh h×nh thùc hiÖn ODA ®· cã b−íc tiÕn triÓn kh¸, thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch gi¶i ng©n hμng n¨m. Tõ n¨m 1993 ®Õn hÕt n¨m 2004, vèn ODA gi¶i ng©n kho¶ng 14,116 tû USD, t−¬ng ®−¬ng kho¶ng 49% tæng nguån vèn ODA ®· cam kÕt. B¶ng 2.4: Cam kÕt, thùc hiÖn, gi¶i ng©n ODA giai ®o¹n 2001  2005 §VT: TriÖu USD N¨m Cam kÕt Thùc hiÖn Gi¶i ng©n 2001 2356 2430 1500 2002 2461 1826 1528 2003 2839 1761 1442 2004 3441 2563 1650 2005 3500 2500 1720 Nguån: Bé KÕ ho¹ch ®Çu t− Nguån vèn ODA ®−îc tËp trung hç trî cho c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi −u tiªn cña ChÝnh phñ, ®ã lμ : n¨ng l−îng ®iÖn (18,57%); giao th«ng (22,42%); ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bao gåm c¶ thñy s¶n, l©m nghiÖp, thñy lîi (14,37%); cÊp tho¸t n−íc (9,98%); c¸c ngμnh y tÕ - x· héi, gi¸o dôc vμ ®μo t¹o, khoa häc - c«ng nghÖ - m«i tr−êng (10,37%). Ngoμi ra, nguån vèn ODA còng hç trî ®¸ng kÓ cho ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ ®Ó ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vμ thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch kinh tÕ (c¸c kho¶n tÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, ®iÓu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ më réng, Quü Miyazawa, PRGF vμ PRSC). Trong nh÷ng n¨m qua, nhiÒu dù ¸n ®Çu t− b»ng vèn ODA ®· ®−îc hoμn thμnh vμ ®−a vμo sö dông, gãp phÇn t¨ng tr−ëng kinh tÕ, xãa ®ãi, gi¶m nghÌo, nh− Nhμ m¸y NhiÖt ®iÖn Phó Mü 2-1; nhμ m¸y thñy ®iÖn s«ng Hinh; mét sè dù ¸n giao th«ng quan träng nh− Quèc lé 5, Quèc lé 1A (®o¹n Hμ Néi - Vinh, ®o¹n Tp. HCM - CÇn Th¬, ®o¹n Tp. HCM - Nha Trang), cÇu Mü ThuËn…; nhiÒu tr−êng tiÓu häc ®−îc x©y míi hoặc c¶i t¹o t¹i hÇu hÕt c¸c tØnh; mét sè bÖnh viÖn ë c¸c thμnh phè, thÞ - 27 - x· nh− bÖnh viÖn B¹ch Mai (Hμ Néi), bÖnh viÖn Chî RÉy (Tp. HCM); nhiÒu tr¹m y tÕ ®· ®−îc c¶i t¹o hoÆc x©y míi; c¸c hÖ thèng cÊp n−íc sinh ho¹t ë nhiÒu tØnh, thμnh phè, còng nh− ë n«ng th«n, vïng nói. C¸c ch−¬ng tr×nh d©n sè vμ ph¸t triÓn, ch¨m sãc søc kháe bμ mÑ vμ trÎ em, tiªm chñng më réng ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Ngoμi ra, cßn hμng lo¹t c¸c c«ng tr×nh míi ®Çu t− b»ng nguån vèn ODA sÏ ®−îc ®−a vμo ho¹t ®éng trong thêi gian tíi. B¶ng 2.5: C¸c dù ¸n sö dông vèn ODA, Nhμ tμi trî H¹ng Tªn dù ¸n Nhμ tμi trî Bé chñ qu¶n Lo¹i §iÒu kho¶n TriÖu USD WB CIP Vay 50 1 TruyÒn t¶i ®iÖn SIDA Tæng Cty §iÖn lùc VN CIP ViÖn trî 1 2 C¶i thiÖn ®−êng PhÇn 1+2 ASDB Bé Giao th«ng vËn t¶i CIP Vay 48 3 Nhμ m¸y ®iÖn Phó Mü JBIC Bé Tμi chÝnh CIP Vay 41 4 Nhμ m¸y ®iÖn Ph¶ L¹i II JBIC Bé KH§T CIP Vay 29 5 §−êng cao tèc quèc gia No. 10 JBIC Bé Giao th«ng vËn t¶i CIP Vay 29 6 N¨ng l−îng n«ng th«n WB Bé C«ng nghiÖp CIP ViÖn trî 29 7 §êng d©y Phó Mü-HCMC 500KV JBIC Bé KH§T CIP Vay 27 8 Dù ¸n n¨ng l−îng n−íc §¹i Ninh JBIC Bé KH§T CIP Vay 26 9 Phôc håi cÇu quèc gia HW1 lÇn 2 JBIC Bé KH§T CIP Vay 24 10 Më réng c¶ng C¸i L©n JBIC Bé KH§T CIP Vay 23 Nguån: UNDP Vietnam DCAS 2.2.2.2. T×nh h×nh thùc hiÖn cho vay l¹i cña DAF 2.2.2.2.1. Giíi thiÖu DAF DAF ®−îc thμnh lËp vμo n¨m 1999 víi nç lùc t¸ch rêi cho vay th−¬ng m¹i víi cho vay chÝnh s¸ch, cã môc ®Ých ph©n phèi c¸c nguån lùc cho ch−¬ng tr×nh ®Çu - 28 - t− c«ng céng và cho c¸c dù ¸n DNNN ®¸ng ®−îc hç trî. Tuy b¸o c¸o trùc tiÕp víi Thñ t−íng, DAF do Héi ®ång qu¶n lý gåm c¸c thμnh viªn lμ Bé Tμi chÝnh (BTC), Ng©n hμng nhμ n−íc (NHNN) vμ Bé KÕ ho¹ch ®Çu t− (BKH§T). VÒ nguyªn t¾c, BTC ®iÒu hμnh c¸c ho¹t ®éng cña DAF, quy ®Þnh thêi h¹n cho vay, qu¶n lý rñi ro, thμnh lËp c¸c nhãm môc tiªu, vμ x©y dùng chÝnh s¸ch huy ®éng vèn. Bộ KH§T x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch ®Çu t− nhμ n−íc ®èi víi c¸c kho¶n tÝn dông vμ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña Quü. NHNN h−íng dÉn vÒ c¸c vÊn ®Ò tiÒn tÖ vμ tÝn dông. C¸c bé ngμnh kh¸c, chÝnh quyÒn c¸c tØnh vμ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ gi¸m s¸t vμ phèi hîp ho¹t ®éng víi DAF. DAF cã 3 nguån vèn chÝnh ngoμi vèn ODA vμ vèn ng©n s¸ch cÊp trùc tiÕp: Tr¸i phiÕu néi ®Þa (Tr¸i phiÕu DAF), vay tõ Quü BHXH, vμ vay tõ C«ng ty DÞch vô TiÕt kiÖm B−u ®iÖn. B¶ng 2.6: C¬ cÊu nguån vèn cña Quü DAF giai ®o¹n 2000 - 2004 ChØ tiªu (tû ®ång) 2000 2001 2002 2003 2004 Vèn ng©n s¸ch 2693 4098 4981 4981 4981 Vèn huy ®éng 8610 11814 17221 28445 37924 Tr¸i phiÕu DAF 0 0 1584 7367 13368 TiÕt kiÖm b−u ®iÖn 1580 2640 3755 4595 5535 Quü BHXH 6200 7700 8900 9600 9600 Quü tÝch lòy 780 1324 1542 1391 2135 Tr¸i phiÕu chÝnh phñ 50 150 945 3163 2989 Vèn huy ®éng t¹i c¸c chi nh¸nh cña DAF 0 0 495 2329 4297 ODA 20864 26720 29649 32728 38347 Tæng céng 32167 42282 51851 66154 81252 %GDP 7,3 8,9 10 11,5 11,7 Nguån: D÷ liÖu ®−îc ChÝnh phñ cung cÊp DAF chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn 3 nhiÖm vô chÝnh: • Huy ®éng vèn, tiÕp nhËn vμ qu¶n lý c¸c nguån vèn cña nhμ n−íc ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông ®Çu t− ph¸t triÓn cña Nhμ n−íc th«ng qua c¸c h×nh thøc cho vay ®Çu t−, b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t−, hç trî l·i suÊt sau ®Çu t−; • TÝn dông hç trî xuÊt khÈu; - 29 - • Cho vay theo HiÖp ®Þnh cña ChÝnh phñ vμ thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô kh¸c ®−îc ChÝnh phñ giao. 2.2.2.2.2. T×nh h×nh cho vay l¹i B¶ng 2.7: C¸c kho¶n cho vay l¹i theo chñ nî Chñ nî TriÖu USD §a ph−¬ng 2330,31 Ch©u ¢u 1085,45 Ch©u ¸ 2863,09 Nguån: B¸o c¸o dù th¶o Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ theo N§ 134 B¶ng 2.8: C¸c kho¶n cho vay l¹i theo c¬ quan cho vay l¹i C¬ quan TriÖu USD Tû träng (%) Quü HTPT 5378 90,8 Ng©n hμng §TPT 169,4 2,8 Ng©n hμng Nhμ n−íc 157,5 2,66 Ng©n hμng NN & PTNT 154 2,6 BTC 100 1,7 Nguån: B¸o c¸o dù th¶o Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ theo N§ 134 §Õn 31/12/2003, trong tæng sè ký vay lμ 17.145 tû USD, trong ®ã cho vay l¹i lμ 5.917 tû USD, chiÕm tû träng 34,5%. N¨m 2005, ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA −íc kho¶ng 1,2% GDP, trong ®ã cho vay l¹i qua Quü HTPT kho¶ng 0,6% GDP. B¶ng 2.9: C¸c kho¶n cho vay l¹i ODA ph©n theo ngμnh Ngμnh TriÖu USD Ngμnh TriÖu USD §iÖn 2540 VÖ sinh m«i tr−êng 245,8 N−íc 489 C«ng nghiÖp 204,5 Ch−¬ng tr×nh tÝn dông 462,9 ViÔn th«ng 151,6 Giao th«ng 433 N«ng nghiÖp 112,58 Nguån: B¸o c¸o dù th¶o Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnhphñ theo N§ 134 - 30 - H×nh 2.5: Cơ cấu c¸c kho¶n cho vay l¹i ODA theo ngμnh C¬ cÊu cho vay l¹i theo ngμnh (%) 2,56 1,9 3,45 4,15 7,30 7,82 8,26 42,9 §iÖn N−íc Ch−¬ng tr×nh tÝn dông Giao th«ng VÖ sinh m«i tr−êng C«ng nghiÖp ViÔn th«ng N«ng nghiÖp Nguån: B¸o c¸o dù th¶o Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnhphñ theo N§ 134 Ngμnh ®iÖn lμ ngμnh chiÕm tû träng cho vay l¹i lín nhÊt (42,9% - 2540 triÖu USD), n−íc (8,26% - 489 triÖu USD). B¶ng 2.10: C¸c kho¶n cho vay l¹i theo dù ¸n C¸c kho¶n ®ang vay Gi¸ trÞ vay trung b×nh TÝn dông nhμ n−íc Sè l−îng dù ¸n tû ®ång % triÖu USD Theo dù ¸n 5924 38395 100 0,412 Nhãm A 78 10964 28,6 8,925 Nhãm B 469 14649 38,2 2,983 Nhãm C 5377 12782 33,3 0,151 Theo së h÷u 5924 38395 100 0,412 DNNN 2954 34068 88,7 0,732 T− nh©n 2970 4327 11,3 0,093 Theo ngμnh nghÒ 5924 38395 100 0,412 C«ng nghiÖp vμ x©y dùng 2915 24767 64,5 0,539 Giao th«ng vËn t¶i 287 5559 14,5 1,23 N«ng, l©m, ng− nghiÖp 1970 6379 16,6 0,206 Ngμnh kh¸c 752 1689 4,4 0,143 Nguån: D÷ liÖu do c¸c c¬ quan chÝnh phñ cung cÊp - 31 - 2.2.2.3. ThÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi ®èi víi ho¹t ®éng cho vay l¹i th«ng qua DAF Cho vay l¹i ODA lμ mét phÇn trong khu«n khæ tæng thÓ vÒ qu¶n lý ODA. C¸c dù ¸n ®ñ tiªu chuÈn sÏ ®−îc cho vay l¹i từ nguồn vèn ODA (c¸c dù ¸n cã nguån thu nh−ng kh«ng ph¶i lμ c¸c dù ¸n th−¬ng m¹i). Sè thu của các dù ¸n này cã thÓ b»ng ngo¹i tÖ hoÆc tiÒn ®ång. Bé KH§T lμ c¬ quan chñ tr× thÈm ®Þnh dù ¸n. BTC chÞu tr¸ch nhiÖm x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i. NÕu nhμ tμi trî cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ cho vay l¹i th× c¸c ®iÒu kiÖn nμy sÏ ®−îc ¸p dông cho c¸c ®èi t−îng cho vay l¹i cuèi cïng. C¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i hoặc thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn này kh«ng ®−îc ®Ò cËp trong quy ®Þnh 02/2000 hiÖn hμnh vÒ cho vay l¹i vèn vay n−íc ngoμi/vèn viÖn trî cña chÝnh phñ. L·i suÊt ¸p dông cho c¸c ®èi t−îng cho vay l¹i cã thÓ đến 2/3 l·i suÊt CIRR nÕu b»ng ngo¹i tÖ, hoÆc b»ng l·i suÊt thÞ tr−êng nÕu b»ng tiÒn ®ång. §èi t−îng ®−îc cho vay l¹i tr¶ nî cho Quü tÝch lòy vμ BTC sÏ tr¶ cho c¸c chñ nî n−íc ngoμi. 2.2.2.3.1. Thñ tôc cho vay l¹i Chu tr×nh vay nî th−êng bao gåm viÖc x¸c ®Þnh nhu cÇu vay, x¸c ®Þnh nguån vay, ®μm ph¸n vay nî, ký kÕt c¸c tμi liÖu vay nî, gi¶i ng©n vμ sö dông c¸c kho¶n tiÒn vay ®−îc, vμ cuèi cïng lμ tr¶ nî cho ®Õn khi tr¶ hÕt nî. C¸c b¶ng d−íi ®©y (tõ b¶ng 2.11 ®Õn b¶ng 2.17) m« t¶ luång th«ng tin vμ dßng tiÒn th«ng qua chu kú vay vÒ cho vay l¹i vèn ODA. B¶ng 2.11 d−íi ®©y m« t¶ c¸c b−íc trong qu¸ tr×nh ®μm ph¸n nî 9 Qu¸ tr×nh vay nî – Giai ®o¹n (1) ®Õn (3): ƒ ODA ®−îc huy ®éng theo c¸c HiÖp ®Þnh khung ®−îc Bé KH§T thay mÆt chÝnh phñ lμm ®¹i diÖn. ƒ NHNN thay mÆt cho ChÝnh phñ ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh vay cô thÓ khi chñ nî lμ ADB, IMF hay WB. ƒ BTC sÏ ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh vay cô thÓ kh¸c. BTC còng chÞu tr¸ch nhiÖm vay nî th«ng qua h×nh thøc chøng kho¸n chÝnh phñ. ChÝnh phñ kh«ng tham gia vμo viÖc vay nî trõ khi nî ®−îc chÝnh phñ b¶o l·nh. 9 Ký kÕt HiÖp ®Þnh vay nî – Giai ®o¹n (4) ®Õn (5) 9 Sau khi ký kÕt HiÖp ®Þnh, BTC sÏ xem xÐt tõng dù ¸n cô thÓ ®Ó: cã thÓ cÊp ph¸t l¹i (cÊp ph¸t ng©n s¸ch nhμ n−íc) hoÆc lμ cho vay l¹i nguån vèn (cÊu phÇn) nμy víi - 32 - møc l·i suÊt b»ng møc l·i suÊt ®i vay nãi trªn ®Ó c¸c chñ dù ¸n (c¸c bé, ngμnh, ®Þa ph−¬ng...) thùc hiÖn cÊu phÇn nμy. §©y lμ mét trong nh÷ng cÊu phÇn mμ phÝa ChÝnh phñ ph¶i hoμn tr¶ b»ng tiÒn cho c¸c nhμ tμi trî (chñ nî) khi ®Õn h¹n, ®æi l¹i, chóng ta sÏ cã ®−îc nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n vÒ c¸c chÝnh s¸ch ngμnh hoÆc quèc gia, ®μo t¹o nguån nh©n lùc tiÒm n¨ng, tiÕn hμnh c¸c ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ... B¶ng 2.11: §μm ph¸n nî (trõ c¸c kho¶n theo IDA/ADF) Ho¹t ®éng Bé chuyªn ngμnh/CQ§P Bé KH§T Bé Tμi chÝnh Thñ t−íng Chñ nî n−íc ngoμi (1) §Ò xuÊt dù ¸n (2) §¸nh gi¸ dù ¸n vμ tr×nh phª duyÖt (3) Phª duyÖt danh môc dù ¸n ®−îc cung cÊp nguån tμi chÝnh thÝch hîp (4) §μm ph¸n khung vμ ký kÕt tháa thuËn khung (5) §μm ph¸n vμ ký kÕt HiÖp ®Þnh vay nî (*) NhËn xÐt: B¶ng 2.11 còng cho thÊy, giai ®o¹n (4) ®Õn (5), BTC (hoÆc NHNN trong tr−êng hîp víi c¸c chñ nî ®a ph−¬ng lín) Ýt ®−îc ®μm ph¸n vÒ c¸c tháa thuËn khung khi c¸c c¬ quan nμy chñ tr× vμ tháa thuËn chi tiÕt hîp ®ång vay nî víi c¸c chñ nî, do ®ã h¹n chÕ møc ®é ®μm ph¸n víi c¸c chñ nî. Trong giai ®o¹n nμy, ®μm ph¸n chñ yÕu vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tμi chÝnh cña kho¶n vay, nÕu kh«ng kể ®Õn môc tiªu chung vÒ thu hót tèi ®a nguån ODA, cã thÓ nãi r»ng quan t©m chÝnh vμo giai ®o¹n nμy lμ b¶o ®¶m gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña c¸c ®iÒu kiÖn ®i kÌm víi mét sè kho¶n vay song ph−¬ng. §èi víi cho vay l¹i nguån ODA, Quü HTPT kh«ng tiÕn hμnh ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông vμ kh«ng tham gia vμo viÖc x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn tμi chÝnh (l·i suÊt, thêi h¹n, thêi gian ©n h¹n, v.v…). Vai trß cña Quü chØ lμ viÖc kiÓm tra ®¶m b¶o hồ sơ - 33 - vay phï hîp víi c¸c quy chÕ ¸p dông. Sau khi ®· ký kÕt kho¶n vay víi chñ nî n−íc ngoμi, sÏ cã mét hîp ®ång vay nî tiÕp theo ®−îc ký kÕt gi÷a BTC hay Quü HTPT vμ ®èi t−îng vay nî cuèi cïng. B¶ng 2.12: Cho vay l¹i Ho¹t ®éng Quü HTPT BTC (Vô TC§N, Vô §Çu t−) C¬ quan thùc hiÖn dù ¸n (1) X¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i (2) Ký kÕt hîp ®ång ñy quyÒn cho vay l¹i (3) Ký kÕt hîp ®ång tÝn dông C¸c dù ¸n ®−îc tμi trî b»ng nguån ODA ®−îc tæng hîp vμo mét danh s¸ch do Thñ t−íng phª chuÈn. Thñ t−íng ®−a ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng vÒ cho vay l¹i. C¸c møc l·i suÊt cho vay l¹i ODA kh¸c nhau tõ møc −u ®·i ®Õn møc b»ng 2/3 l·i suÊt CIRR. C¸c quyÕt ®Þnh vÒ l·i suÊt phô thuéc rÊt nhiÒu vμo viÖc ®¸nh gi¸ khả năng chấp nhận l·i suÊt cña dù ¸n. B¶ng 2.13: Gi¶i ng©n (Th− tÝn dông) Ho¹t ®éng Nhμ xuÊt khÈu/Nhμ thÇu Ng−êi mua/CQTH DA Vô TC§N Ng©n hμng ®¹i lý Chñ nî (1) Ký kÕt hîp ®ång (2) Yªu cÇu më L/C (3) Phª chuÈn hîp ®ång (4) Xin më L/C (5) Ph¸t hμnh L/C vμ th− cam kÕt (nÕu cã) (6) Thùc hiÖn hîp ®ång (7) Gi¶i ng©n - 34 - B¶ng 2.14: Gi¶i ng©n (Thanh to¸n trùc tiÕp) Ho¹t ®éng Nhμ thÇu CQ THDA Quü HTPT Vô TC§N Chñ nî (1) Ký kÕt hîp ®ång th−¬ng m¹i (2) Thùc hiÖn hîp ®ång vμ ®Ò nghÞ thanh to¸n (3) §Ö tr×nh tμi liÖu thanh to¸n xin phª duyÖt (4) §Ö tr×nh tμi liÖu thanh to¸n xin gi¶i ng©n (5) Gi¶i ng©n Trong viÖc gi¶i ng©n vμ ghi chÐp sè gi¶i ng©n, thêi gian lμ vÊn ®Ò cÇn quan t©m. Trong giai ®o¹n gi¶i ng©n, vai trß cña Quü HTPT trong viÖc phª duyÖt c¸c tμi liÖu gi¶i ng©n cÇn ®−îc lμm râ, xem l¹i. §èi víi viÖc ghi chÐp ph¶n ¸nh sè gi¶i ng©n, kho¶ng thêi gian tõ khi thùc hiÖn chuyÓn tiÒn vμo tμi kho¶n cña nhμ thÇu ®Õn khi Quü HTPT ®−îc Vô NSNN th«ng b¸o chÝnh thøc cã thÓ mÊt tíi vμi th¸ng. Sù chËm trÔ qu¸ møc cã thÓ lμm cho viÖc thanh to¸n cña ®èi t−îng ®−îc cho vay l¹i cho Quü HTPT/BTC tiÕp tôc bÞ chËm trÔ. Bªn c¹nh ®ã, trong bÊt kú tr−êng hîp nμo, Vô TC§N sÏ ghi chÐp ph¶n ¸nh sè gi¶i ng©n trªn c¬ së th«ng b¸o tõ chñ nî. C¸c chñ nî th−êng cã “hËu v¨n phßng” ®¶m nhËn tèt chøc n¨ng nμy nh−ng kh«ng nªn coi ®©y lμ nguån th«ng tin duy nhÊt vÒ c¸c kho¶n gi¶i ng©n ®Ó tõ ®ã biÕt ®−îc sè tiÒn mμ BTC ph¶i thanh to¸n. - 35 - B¶ng 2.15: Ghi chÐp sè gi¶i ng©n Ho¹t ®éng Chñ nî Vô TC§N Vô NSNN Quü HTPT CQ THDA (1) Th«ng b¸o gi¶i ng©n (2) NhËp sè liÖu vμo DMFAS (3) §Ò nghÞ ph¶n ¸nh vμo tμi kho¶n NSNN (4) Ph¶n ¸nh vμo tμi kho¶n NSNN (5) Th«ng b¸o ph¶n ¸nh vμo tμi kho¶n NSNN (6) Ph¶n ¸nh (7) Ghi nî tμi kho¶n tÝn dông cña CQ THDA B¶ng 2.16: Chi tr¶ nî cho chñ nî n−íc ngoμi Ho¹t ®éng Chñ nî Vô TC§N Vô NSNN KBNN NHNTVN (1) Ra lÖnh thanh to¸n (2) §èi chiÕu víi sè liÖu ghi chÐp trong DMFAS (3) H−íng dÉn thanh to¸n (4) Ph¶n ¸nh sè thanh to¸n vμo tμi kho¶n NSNN vμ ®Ò nghÞ ra lÖnh thanh to¸n (5) LÖnh thanh to¸n (6) ChÊp hμnh lÖnh thanh to¸n (7) X¸c nhËn ®· nhËn ®−îc tiÒn VÒ viÖc ghi chÐp ph¶n ¸nh, hiÖn nay Vô TC§N, Vô NSNN, KBNN, vμ Quü HTPT thùc hiÖn trªn c¸c hÖ thèng kh¸c nhau vμ kh«ng cã sù kÕt nèi. Do vËy, viÖc - 36 - triÓn khai hÖ thèng th«ng tin tÝch hîp nh− TABMIS sÏ c¶i thiÖn ®¸ng kÓ luång th«ng tin trong BTC. Nhê ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý dßng tiÒn còng nh− tạo kh¶ n¨ng chuyÓn tõ viÖc ghi chÐp c¸c kho¶n nî trªn c¬ së giÊy tê sang viÖc ghi chÐp ®iÖn tö. ViÖc chi tr¶ nî cho chñ nî n−íc ngoμi ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn nhiÒu ghi chÐp trªn c¸c hÖ thèng kh¸c nhau vμ dùa trªn giÊy tê. §iÒu nμy còng dÉn ®Õn nh÷ng h¹n chÕ sÏ ®−îc ®Ò cËp vμ ph©n tÝch trong ch−¬ng 3. B¶ng 2.17: Thanh to¸n vμo Tμi kho¶n NSNN Ho¹t ®éng Chñ nî Vô TC§N Vô NSNN KBNN NHNTVN (1) Tr¶ nî cho Quü HTPT (2) ChuyÓn tiÒn cho Quü HTPT (trô së chÝnh) (3) Tr¶ nî cho Quü tÝch lòy (4) Thanh to¸n vμo Tμi kho¶n NSNN ViÖc thanh to¸n tõ ®èi t−îng vay vμo Tμi kho¶n NSNN tr¶i qua nhiÒu tμi kho¶n kh¸c nhau: Chi nh¸nh Quü HTPT ë ®Þa ph−¬ng, Quü HTPT trung −¬ng vμ Quü tÝch lòy. ViÖc thanh to¸n vμo vμ tõ Quü tÝch lòy ®−îc thùc hiÖn hμng quý vμ c¸ch nhau kho¶ng 10 ngμy kÓ tõ khi thanh to¸n vμo Quü tÝch lòy. ViÖc thanh to¸n tõ chi nh¸nh Quü HTPT ë ®Þa ph−¬ng lªn trô së chÝnh ®−îc thùc hiÖn hμng th¸ng, thanh to¸n tõ Quü HTPT cho Quü tÝch lòy theo quý vμ tõ Quü tÝch lòy cho NSNN theo quý, mét vμi ngμy sau khi tiÕn hμnh thanh to¸n tõ Quü HTPT. Cã thÓ thÊy r»ng nÕu kh«ng cã vÊn ®Ò nμo x¶y ra víi luång th«ng tin (vμ tiÒn mÆt) th× trung b×nh sÏ mÊt kho¶ng 2 th¸ng ®Ó ®èi t−îng cho vay l¹i cã thÓ thanh to¸n vμo tμi kho¶n NSNN. - 37 - Ch−¬ng 3 Ph©n tÝch vμ kiÕn nghÞ c¸c gi¶I ph¸p qu¶n lý ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn oda th«ng qua quü htpt cña viÖt nam 3.1. VÒ quan ®iÓm vay nî n−íc ngoμi 3.1.1. VÒ ®Þnh nghÜa nî n−íc ngoμi HiÖn nay, LuËt NSNN sè 01/2002/QH11 ®−îc Quèc Héi th«ng qua vμo th¸ng 12/2002 vμ cã hiÖu lùc triÓn khai tõ tμi khãa 2004 lμ luËt tæ chøc NSNN nªn kh«ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ nî dï lμ nî c«ng hay nî quèc gia; còng kh«ng ®Ò cËp ®Õn nî trong n−íc vμ nî n−íc ngoμi mét c¸ch rμnh m¹ch. NghÞ ®Þnh 134 ®· kh¾c phôc ®−îc ®iÒu nμy theo quan ®iÓm cña IMF (§iÒu 2, Ch−¬ng I, Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi – Ban hμnh kÌm theo NghÞ ®Þnh 134), t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ¸p dông GDDS cña IMF . 3.1.2. VÒ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi NghÞ ®Þnh 134 thay thÕ NghÞ ®Þnh 90/1998/N§-CP (sau ®©y gäi t¾t lμ NghÞ ®Þnh 90) lμ v¨n b¶n cã gi¸ trÞ ph¸p lý cao nhÊt hiÖn nay vÒ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi. So víi NghÞ ®Þnh 90, NghÞ ®Þnh 134 ph©n lo¹i nî thμnh “nî khu vùc c«ng” vμ “nî khu vùc t− nh©n” theo th«ng lÖ quèc tÕ, kh¸c víi ph©n lo¹i nî cña NghÞ ®Þnh 90 theo “nî ChÝnh phñ” vμ “nî doanh nghiÖp”. ViÖc thay ®æi nμy rÊt cÇn thiÕt ®Ó gióp ChÝnh phñ x¸c ®Þnh râ t¹i mäi thêi ®iÓm c¸c rñi ro (trùc tiÕp vμ tiÒm Èn) ®èi víi NSNN vμ nÒn kinh tÕ, ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch s¸ch kinh tÕ - tμi chÝnh, ®¶m b¶o duy tr× an toμn nî vμ an ninh tμi chÝnh quèc gia, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thèng kª, b¸o c¸o nî theo chuÈn mùc quèc tÕ. 3.1.2.1. Nî cña khu vùc c«ng Quan ®iÓm IMF cho thÊy râ tr¸ch nhiÖm cña chÝnh phñ ®èi víi viÖc vay vμ tr¶ c¸c kho¶n nî cña c¸c tæ chøc tù chñ thÓ hiÖn qua c¸c ®iÒu kiÖn: (i) Ng©n s¸ch cña tæ chøc ®ã do chÝnh phñ (cña n−íc vay) phª duyÖt; (ii) H¬n ph©n nöa sè thμnh viªn ban gi¸m ®èc lμ ®¹i diÖn cña chÝnh phñ. Quy ®Þnh nμy cho thÊy chÝnh phñ ®ãng - 38 - vai trß quyÕt ®Þnh trong ho¹t ®éng cña tæ chøc tù chñ, nghÜa lμ chÝnh phñ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn vay cña c¸c tæ chøc nμy. H¬n n÷a, IMF còng cho thÊy râ tr¸ch nhiÖm cña chÝnh phñ ®èi víi vÊn ®Ò hoμn tr¶ nî vay, ®ã lμ khi vì nî, nhμ n−íc sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ nî cña tæ chøc ®ã. Trong khi ®ã quan ®iÓm cña ViÖt Nam kh«ng thÓ hiÖn râ vai trß cña chÝnh phñ trong viÖc vay vμ sö dông vèn vay, còng nh− tr¸ch nhiÖm tr¶ nî của c¸c DNNN. ChÝnh sù kh«ng râ rμng nμy cã thÓ lμ nguyªn nh©n dÉn ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn vay n−íc ngoμi cña c¸c DNNN kh«ng cao, uy tÝn vμ th−¬ng hiÖu cña DNNN còng nh− quèc gia suy gi¶m. Do ®ã, theo t¸c gi¶, nªn ¸p dông ®Þnh nghÜa nî cña khu vùc c«ng theo quan ®iÓm cña IMF. 3.1.2.2. Nî cña khu vùc t− Trong giai ®o¹n héi nhËp hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh ®ang ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoμi trªn c¶ thÞ tr−êng trong vμ ngoμi n−íc, do ®ã nhu cÇu vÒ vèn rÊt cao ®Ó ®æi míi công nghệ, nghiÖp vô kinh doanh, kh¶ n¨ng nghiªn cøu vμ øng dông khoa học. Theo ®iÒu 21 nghÞ ®Þnh 1343, chÝnh phñ xem xÐt b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thμnh phÇn kinh tÕ trùc tiÕp ký tháa thuËn vay víi ng−êi cho vay n−íc ngoμi theo ph−¬ng thøc tù vay, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ nî ®Ó thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t− hoÆc tÝn dông. Quan ®iÓm nμy kh«ng nh÷ng kh¬i th«ng thªm mét kªnh huy ®éng vèn cho mäi doanh nghiÖp, mμ cßn cho thÊy chÝnh phñ ViÖt Nam ®· thùc hiÖn cam kÕt ®Èy m¹nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tãm l¹i, nh− ®· ph©n tÝch, quan ®iÓm vay nî n−íc ngoμi cña chÝnh phñ ®· cã nhiÒu ®iÓm míi theo h−íng tiÕp cËn gÇn h¬n víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ. Sù ®æi míi vÒ mÆt quan ®iÓm kh«ng nh÷ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho viÖc tiÕp cËn c¸c nguån vèn n−íc ngoμi mμ cßn lμ c¬ së cho viÖc theo dâi vμ qu¶n lý c¸c kho¶n nî vay. 3.2. VÒ chÝnh s¸ch vμ thÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi th¸ch thøc trong viÖc t×m ra mét c¸ch thøc bÒn v÷ng ®Ó tμi trî cho sù ph¸t triÓn cña m×nh, cã thùc lùc vÒ tμi chÝnh vμ tr¸nh ®−îc 3 Xem Phô lôc trang 61 - 39 - nh÷ng bÊt æn vÒ tμi chÝnh trong dμi h¹n. Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy r»ng ®iÓm then chèt trong thö th¸ch nμy lμ ph¶i x©y dùng ®−îc mét l−îng tiÕt kiÖm trong n−íc v÷ng ch¾c ®ång thêi víi qu¶n lý nî n−íc ngoμi. §Ó qu¶n lý h÷u hiÖu nî n−íc ngoμi, cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch tèt vμ nh÷ng thÓ chÕ m¹nh ®Ó qu¶n lý vμ ®iÒu phèi. 3.2.1. VÒ chÝnh s¸ch nî n−íc ngoμi §iÒu tèi quan träng trong chiÕn l−îc nî n−íc ngoμi lμ x¸c ®Þnh ®−îc møc vay nî bÒn v÷ng, cã tÝnh ®Õn viÔn c¶nh ng©n s¸ch vμ c¸n c©n thanh to¸n trung vμ dμi h¹n. Tuy nhiªn viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam hiÖn nay kh«ng ®¹t ®−îc môc tiªu nμy v× nh÷ng h¹n chÕ sau: 9 MÆc dï cã sù phô thuéc chÆt chÏ lÉn nhau gi÷a c¸c chÝnh s¸ch ng©n s¸ch, tiÒn tÖ, tû gi¸ vμ nî n−íc ngoμi, song ho¹ch ®Þnh nî n−íc ngoμi ®−îc tiÕn hμnh mét c¸ch ®éc lËp. H¹n chÕ nμy dÉn ®Õn viÖc ho¹ch ®Þnh nî n−íc ngoμi th−êng chó träng vμo huy ®éng tμi trî n−íc ngoμi, vμ h×nh thμnh chiÕn l−îc chñ yÕu dùa vμo biÖn ph¸p ra chØ tiªu, nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña viÖc huy ®éng ®ñ sè vay n−íc ngoμi ®Ó ®¹t môc tiªu t¨ng tr−ëng hμng n¨m; 9 Trong qu¸ tr×nh lμm chÝnh s¸ch, kh¶ n¨ng ph©n tÝch tÝnh bÒn v÷ng cña nî n−íc ngoμi cßn nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc sö dông c¸c m« h×nh vÜ m« víi c¸c kÞch b¶n nî. Nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nμy lμ: • Thø nhÊt, viÖc lËp kÕ ho¹ch vμ qu¶n lý ng©n s¸ch, gi÷a ng©n s¸ch chi ®Çu t− vμ ng©n s¸ch chi th−êng xuyªn, còng nh− c¬ cÊu thÓ chÕ cßn nhiÒu yÕu kÐm; • Thø hai, viÖc phèi hîp gi÷a c¸c bé chñ chèt có liªn quan (MPI, MOF, SBV) trong qu¸ tr×nh lμm chÝnh s¸ch cßn h¹n chÕ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò bÒn v÷ng cña nî vμ vÜ m«; • Thø ba, c¸c vô vμ c¸c viÖn ng©n s¸ch cã chuyªn m«n vÒ ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m« trong MPI, MOF, SBV l¹i rÊt Ýt tham gia vμo xây dựng chÝnh s¸ch nî; • Cuèi cïng, lμ xÐt tõ gãc ®é qu¶n lý rñi ro vμ tÝnh bÒn v÷ng, ®iÒu quan träng lμ ph¶i cã c¸c c¬ chÕ ®¶m b¶o cho danh môc nî ®−îc th−êng xuyªn xem xÐt l¹i. ViÖc xem xÐt vμ tæng kÕt danh môc nî để ph©n tÝch nî vÒ mÆt c¬ cÊu ®ång tiÒn, c¬ cÊu l·i suÊt, vμ h×nh th¸i ®¸o h¹n, ®−a danh môc nî vμo c¸c phÐp thö nh»m ph©n tÝch ®é rñi ro vμ ph¸t hiÖn nh÷ng thêi ®iÓm ph¶i thanh to¸n dån dËp trong c¬ cÊu ®¸o - 40 - h¹n. Tæng kÕt danh môc nî cßn để cung cấp thông tin ®Çu vμo quan träng cho viÖc x©y dùng mét chiÕn l−îc nî, ®Þnh h−íng møc ®é vμ ®iÒu kho¶n cho nh÷ng kho¶n vay míi. HiÖn nay, danh môc nî ch−a ®−îc xem xÐt th−êng xuyªn, vμ c¸c quan chøc chÝnh phñ ®· chØ ra ®©y lμ mét lÜnh vùc cÇn ®−îc t¨ng c−êng nh©n lùc vμ n¨ng lùc thÓ chÕ. Tãm l¹i, ®Ó cã chiÕn l−îc nî n−íc ngoμi hiÖu qu¶, cÇn so¹n th¶o chiÕn l−îc theo kiÓu cuèn chiÕu, chiÕn l−îc th−êng xuyªn ®−îc söa ®æi nh»m ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ vÜ m«. §Ó qu¶n lý nî n−íc ngoμi cã hÖ thèng h¬n, cã chó träng h¬n ®Õn tÝnh bÒn v÷ng vμ nh÷ng quan t©m vÒ kinh tÕ vÜ m«, cÇn c¶i thiÖn nh÷ng mÆt sau ®©y: 9 C¶i thiÖn sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan chÝnh (Bé Tμi chÝnh, Bé KH§T, NHNN) trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vμ cã thÓ c¶ sù tham gia cña c¸c c¬ quan chÝnh phñ liªn quan nhiÒu ®Õn ph©n tÝch vμ dù b¸o chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«; 9 C¶i thiÖn luång th«ng tin gi÷a c¸c c¬ quan h÷u quan trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nî, kh«ng chØ cã sè liÖu vÒ nî n−íc ngoμi mμ cßn cã c¶ nh÷ng ®Çu vμo quan träng kh¸c nh− viÔn c¶nh ng©n s¸ch trung h¹n, c¸c c¸n c©n ®èi ngo¹i nh− c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, vμ dù b¸o vÒ ®Çu t− c«ng céng; 9 T¨ng c−êng n¨ng lùc kü thuËt ph©n tÝch chÝnh s¸ch vμ ph©n tÝch nî. HiÖn nay, mét sè c¬ quan chÝnh phñ ®· ®−îc giíi thiÖu ng¾n gän vÒ m« h×nh hãa ph©n tÝch nî n−íc ngoμi vμ c¸c c«ng cô ph©n tÝch, nh−ng ®μo t¹o vÒ ph©n tÝch nî vÉn cßn h¹n chÕ. Nhân lực ít ỏi có chuyªn m«n vÒ qu¶n lý nî n−íc ngoμi chỉ có ë cÊp lập chÝnh s¸ch, vμ lùc l−îng nμy l¹i dμn tr¶i, cßn nh÷ng ®¬n vÞ chÞu tr¸ch nhiÖm cụ thể về qu¶n lý nî n−íc ngoμi th× kh«ng ®ñ ng−êi. 9 Kh«ng nªn t¸ch biÖt nî n−íc ngoμi với chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. ViÖc gia t¨ng c¸c kho¶n nî còng nªn ®−îc lËp kÕ ho¹ch thËn träng sao cho nhÊt qu¸n víi khu«n khæ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« nãi chung vμ dùa trªn mét ph©n tÝch h−íng vÒ kh¶ n¨ng tr¶ nî bÒn v÷ng cña ®Êt n−íc. 9 ViÖc thùc hiÖn vμ theo dâi thùc hiÖn chiÕn l−îc nî n−íc ngoμi nªn ®−îc c«ng khai vμ minh b¹ch; cÇn cã c¸c c¬ chÕ nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn vμ c−ìng chÕ ë cÊp vËn hμnh; tr−íc khi duyÖt mét kho¶n vay cô thÓ, cÇn ph©n tÝch kh«ng chØ vÒ lîi - 41 - Ých kinh tÕ cña dù ¸n so víi l·i suÊt ph¶i tr¶, mμ cßn c¶ t¸c ®éng cña nã ®Õn nghÜa vô tr¶ nî, ®Õn chi tiªu th−êng xuyªn của ng©n s¸ch, vμ ®Õn danh môc nî n−íc ngoμi. 3.2.2. VÒ c¬ cÊu thÓ chÕ §Ó qu¶n lý nî n−íc ngoμi thμnh c«ng, xÐt vÒ mÆt c¬ cÊu thÓ chÕ, vÊn ®Ò chñ yÕu cÇn gi¶i quyÕt lμ kh¶ n¨ng s½n cã c¸c th«ng tin cËp nhËt mäi mÆt vÒ nî. Do vËy: 9 CÇn t¹o ®iÒu kiÖn sao cho cã ®ñ luång th«ng tin, n©ng cao møc ®é phèi hîp, chia xÎ th«ng tin vμ hîp t¸c gi÷a c¸c c¬ quan cã liªn quan. Mét hÖ thèng h÷u hiÖu thu nhËp, l−u gi÷, ph©n tÝch sè liÖu nî n−íc ngoμi, và th−êng xuyªn ph©n tÝch danh môc nî lμ ®iÒu thiÕt yÕu trong hÖ thèng qu¶n lý nî. Đã lμ nÒn mãng cho viÖc ra quyÕt ®Þnh, chiÕn l−îc víi ®Çy ®ñ th«ng tin, vμ ®Ó ®¹t ®−îc sù hiÓu biÕt chung vÒ t×nh tr¹ng nî n−íc ngoμi. Điều đó còng hÕt søc quan träng cho c¸c ho¹t ®éng kiÓm tra kh¸c nhau, cho nh÷ng c¬ quan cÇn cã sè liÖu vÒ nî n−íc ngoμi ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh. ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng tiÕn bé dÇn trong c¶i thiÖn viÖc thu thËp sè liÖu vμ hÖ thèng th«ng tin trong vμi n¨m qua. ViÖc vi tÝnh hãa l−u tr÷ sè liÖu vÒ nî n−íc ngoμi, sö dông c¬ së d÷ liÖu DMFAS cña UNCTAD ®−îc thùc hiÖn ®èi víi nî n−íc ngoμi cña chÝnh phñ t¹i MOF/EFD, vμ s¾p söa hoμn tÊt c¬ së d÷ liÖu vÒ nî phi chÝnh phñ t¹i FED, SBV. HiÖn còng ®ang cã nh÷ng nç lùc t¹i SBV nh»m c¶i thiÖn viÖc thu thËp sè liÖu nî phi chÝnh phñ. Tuy nhiªn, nhËn xÐt chung lμ cßn thiÕu kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®−îc víi nh÷ng th«ng tin cã chÊt l−îng ®¸ng tin cËy ®Ó dÉn ®−êng cho qu¶n lý còng nh− ra quyÕt ®Þnh chiÕn l−îc. Nh÷ng ng−êi ra quyÕt ®Þnh vμ qu¶n lý khã cã thÓ cã ®−îc c¸i nh×n tæng thÓ vÒ t×nh h×nh nî c«ng cïng nh÷ng hÖ qu¶ cña nã lªn ng©n s¸ch, hoÆc ®¸nh gi¸ ®−îc ho¹t ®éng qu¶n lý nî cña chÝnh phñ. B¶n th©n c¸c quan chøc chÝnh phñ th−êng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng chªnh lÖch vÒ sè liÖu vÜ m« vμ sè liÖu nî n−íc ngoμi gi÷a c¸c bé h÷u quan. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lμ sù chªnh nhau ®¸ng kÓ trong b¸o c¸o vÒ quy m« các kho¶n vay cã liªn quan ®Õn FDI gi÷a SBV vμ MPI. C¸c sè liÖu kh¸c nhau vÒ c¸c lo¹i nî sÏ cã nh÷ng hÖ qu¶ kh¸c nhau ®¸ng kÓ ®èi víi t×nh h×nh nî n−íc ngoμi cña quèc gia vμ viÔn c¶nh trung h¹n cña c¸n c©n thanh to¸n. 9 MÆc dï cã thÓ cã nh÷ng lÜnh vùc tμi chÝnh nhÊt ®Þnh mμ quèc gia kh«ng muèn c«ng bè, nh−ng mét quèc gia muèn thu hót vèn n−íc ngoμi sÏ cã lîi rÊt nhiÒu khi chia xÎ nh÷ng th«ng tin tμi chÝnh tæng hîp víi thÕ giíi bªn ngoμi. ViÖc c«ng bè - 42 - kÞp thêi vμ chÝnh x¸c nh÷ng sè liÖu vμ tû sè nî n−íc ngoμi tæng hîp cho ®«ng ®¶o quÇn chóng sÏ gãp phÇn x©y dùng lßng tin, ®iÒu hÕt søc quan träng trong viÖc duy tr× æn ®Þnh tμi chÝnh, thu hót vμ gi÷ ®Çu t−, còng nh− nh÷ng ®iÒu kiÖn ®i vay cña ViÖt Nam. §iÒu nμy ®Æc biÖt ®óng ®èi víi nh÷ng n−íc nh− ViÖt Nam, ®ang ngμy cμng tham gia nhiÒu vμo th−¬ng m¹i quèc tÕ vμ c¸c luång tμi chÝnh quèc tÕ. Tuy nhiªn hiÖn nay vÉn cßn thiÕu nh÷ng sè liÖu tæng hîp nhÊt qu¸n vμ ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam. Thèng kª chÝnh thøc vÒ nî n−íc ngoμi kh«ng ®−îc c«ng bè mét c¸ch th−êng xuyªn vμ cã hÖ thèng. T−¬ng tù, hiÖn còng kh«ng cã b¸o c¸o chÝnh thøc th−êng xuyªn vÒ t×nh h×nh c¸n c©n thanh to¸n. VÝ dô, ViÖt Nam ch−a tham gia nhãm 171 n−íc cung cÊp b¸o c¸o vÒ sè liÖu tμi chÝnh vμ kinh tÕ cho c¬ quan xuÊt b¶n Thèng kª tμi chÝnh quèc tÕ (IFS). Nh÷ng biÖn ph¸p nh− vËy sÏ gãp phÇn x©y dùng lßng tin cña c¸c nhμ ®Çu t− vμ c¸c chñ nî. 9 §Ó cã thÓ cËp nhËt th«ng tin vÒ nî n−íc ngoμi, cÇn x©y dùng hÖ thèng c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t nî n−íc ngoμi vμ lÞch tr×nh phæ biÕn sao cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ nh− khuyÕn c¸o cña IMF ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 3.1 d−íi ®©y. - 43 - B¶ng 3.1: C¸c nhãm sè liÖu nî vμ lÞch tr×nh phæ biÕn C¸c nhãm sè liÖu C¸c chØ sè chñ yÕu TÝnh ®Þnh kú TÝnh kÞp thêi Nî chÝnh quyÒn trung −¬ng Nî trong n−íc vμ nî n−íc ngoμi (theo ®ång tiÒn, kú h¹n, ®èi t−îng vay, c«ng cô vay nî) Hμng n¨m (hμng quý ®−îc khuyÕn khÝch) 1 – 2 quý Nî n−íc ngoμi vμ lÞch biÓu chi tr¶ nî Nî n−íc ngoμi khu vùc c«ng hoÆc ®−îc khu vùc c«ng b¶o l·nh, ®−îc chi tiÕt theo kú h¹n Hμng quý 1 – 2 quý LÞch biÓu chi tr¶ nî n−íc ngoμi khu vùc c«ng hoÆc ®−îc khu vùc c«ng b¶o l·nh Hai lÇn/n¨m víi sè liÖu cho 4 quý vμ 2 kú tiÕp theo Nguån: §o¹n 31, H−íng dÉn IMF vÒ GDDS th¸ng 11/2001, cËp nhËt th¸ng 05/2002 3.3. VÒ thÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi đối với ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü HTPT 3.3.1. §èi víi vÊn ®Ò sö dông vèn ODA Nh×n chung, viÖc sö dông ODA trong thêi gian qua lμ cã hiÖu qu¶, hç trî tÝch cùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ViÖt Nam. §¹t ®−îc kÕt qu¶ trªn, lμ do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau : (1) ChÝnh phñ lu«n coi träng viÖc hoμn thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý ®Ó qu¶n lý vμ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ODA. TiÕp theo NghÞ ®Þnh 20/CP cña ChÝnh phñ ban hμnh n¨m 1993, NghÞ ®Þnh 87/CP ban hμnh n¨m 1997 vÒ qu¶n lý vμ sö dông ODA, ngμy 04 th¸ng 05 n¨m 2001, ChÝnh phñ ®· ban hμnh NghÞ ®Þnh sè 17/2001/N§-CP (thay thÕ NghÞ ®Þnh 87/CP). Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c còng ®−îc ban hμnh nh»m qu¶n lý vμ t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn nguån vèn ODA nh− NghÞ ®Þnh sè 90/1998/N§-CP ngμy 07/11/1998 vÒ Quy chÕ vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi; ngμy 01/11/2005, ChÝnh phñ ®· ban hμnh NghÞ ®Þnh 134/2005/N§-CP vÒ Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi thay thÕ NghÞ ®Þnh sè 90/1998/N§-CP… (2) ViÖc chØ ®¹o thùc hiÖn ODA cña ChÝnh phñ kÞp thêi vμ cô thÓ nh− ®¶m b¶o vèn ®èi øng, vÊn ®Ò thuÕ VAT ®èi víi c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA, nhê vËy - 44 - nhiÒu v−íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ®· ®−îc th¸o gì. (3) C«ng t¸c theo dâi vμ ®¸nh gi¸ dù ¸n ODA có tiÕn bé. NghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP ®· t¹o khu«n khæ ph¸p lý tæ chøc hÖ thèng theo dâi vμ ®¸nh gi¸ ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA tõ c¸c Bé, ngμnh trung −¬ng tíi ®Þa ph−¬ng vμ c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n. Trong n¨m 2000 vμ ®Çu n¨m 2001, ChÝnh phñ ®· giao liªn bé Bé Tμi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t− vμ c¸c c¬ quan liªn quan tiÕn hμnh kiÓm tra vμ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông vèn vay ®èi víi mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. KÕt qu¶ kiÓm tra vμ ®¸nh gi¸ cho thÊy vÒ c¬ b¶n c¸c dù ¸n ODA vèn vay cã hiÖu qu¶. (4) ChÝnh phñ ®· phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c nhμ tμi trî nh»m t¨ng c−êng qu¶n lý ODA, lμm hμi hßa thñ tôc gi÷a ViÖt Nam vμ c¸c nhμ tμi trî ®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA: Ngμy 12-13 th¸ng 04 n¨m 2000, t¹i §å S¬n, Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t− ®· phèi hîp víi 3 nhμ tμi trî (ADB, NhËt B¶n, WB) tæ chøc Héi nghÞ lÇn thø nhÊt vÒ qu¶n lý c¸c dù ¸n ®Çu t− sö dông vèn ODA nh»m x¸c ®Þnh vμ th¸o gì nh÷ng vÊn ®Ò v−íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA; tiÕp ®ã ngμy 31 th¸ng 08 n¨m 2001, Héi nghÞ lÇn thø 2 víi néi dung trªn ®· ®−îc tæ chøc t¹i Hμ Néi nh»m cËp nhËt vμ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®· ®Ò ra ®Ó c¶i thiÖn qu¸ tr×nh thùc hiÖn vèn ODA. Mét nhãm c¸c nhμ tμi trî kh¸c, gåm Anh, Na Uy, PhÇn Lan, Thôy §iÓn, §an M¹ch, Thôy Sü ®· phèi hîp víi c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ hoμn tÊt mét sè nghiªn cøu vÒ hμi hßa thñ tôc ODA. Thùc tiÔn ®· cho thÊy hμi hßa thñ tôc gi÷a ChÝnh phñ vμ nhμ tμi trî lμ mét trong nh÷ng c¸ch tiÕp cËn ®óng ®¾n ®Ó b¶o ®¶m chÊt l−îng vμ tiÕn ®é thùc hiÖn. (5) N¨ng lùc thùc hiÖn vμ qu¶n lý c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ®· cã b−íc tiÕn bé. B»ng nhiÒu h×nh thøc ®μo t¹o kh¸c nhau vμ qua thùc tÕ thùc hiÖn dù ¸n, nhiÒu c¸n bé cña ViÖt Nam tõ cÊp c¬ quan qu¶n lý vÜ m« tíi c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n ®· lμm quen vμ tÝch lòy ®−îc kinh nghiÖm thùc hiÖn vμ qu¶n lý nguån vèn ODA. Tuy vËy, c«ng t¸c qu¶n lý vμ sö dông ODA ë ViÖt Nam còng cßn cã nh÷ng mÆt yÕu kÐm vμ ®øng tr−íc nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc, nhÊt lμ ë c¸c kh©u chuÈn bÞ, tæ chøc thùc hiÖn vμ theo dâi ®¸nh gi¸ dù ¸n. §Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh ë c¸c kh©u yÕu nãi trªn, trong thêi gian tíi, ChÝnh phñ dù kiÕn triÓn khai c¸c c«ng t¸c sau : - 45 - 9 Ban hμnh Th«ng t− liªn tÞch Bé KÕ Ho¹ch vμ ĐÇu T− - Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP ngμy 04 th¸ng 05 n¨m 2001 vÒ nh÷ng néi dung liªn quan tíi tμi chÝnh cña c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n ODA. 9 Sím xóc tiÕn x©y dùng ®Ó tr×nh ban hμnh NghÞ ®Þnh míi vÒ T¸i ®Þnh c− vμ gi¶i phãng mÆt b»ng, nh»m gi¶i quyÕt c¬ b¶n nh÷ng v−íng m¾c vÒ vÊn ®Ò nμy ®èi víi c¸c dù ¸n ODA cã x©y dùng c¬ b¶n. 9 TiÕp tôc tiÕn tr×nh lμm hμi hßa thñ tôc tiÕp nhËn vμ thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA gi÷a ViÖt Nam vμ c¸c nhμ tμi trî. 9 Th«ng qua nhiÒu ph−¬ng thøc vμ quy m« ®μo t¹o vμ c¸c h×nh thøc hç trî kh¸c nhau nh»m t¨ng c−êng n¨ng lùc qu¶n lý vμ thùc hiÖn ODA ë c¸c cÊp. ừ 9 KiÖn toμn hÖ thèng theo dâi vμ ®¸nh gi¸ dù ¸n tõ c¸c Bé, ngμnh t trung −¬ng tíi ®Þa ph−¬ng nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh thùc hiÖn vμ sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn ODA; ®−a c«ng nghÖ th«ng tin vμo phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý vμ theo dâi dù ¸n. 3.3.2. §èi víi cho vay l¹i vèn ODA 3.3.2.1. NhËn xÐt chung C¸c ho¹t ®éng cho vay l¹i cña chÝnh phñ lu«n lμ mét sù c©n b»ng mong manh gi÷a mét bªn ph¶i ®¶m b¶o r»ng c¸c dù ¸n cã kh¶ n¨ng vÒ tμi chÝnh ®Ó cã thÓ chi tr¶ nî vμ mét bªn lμ viÖc kh«ng ®−îc trî cÊp cho c¸c doanh nghiÖp th−¬ng m¹i mμ do ®ã cã thÓ gây c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng trªn thÞ tr−êng. ViÖc DAF vμ c¸c ng©n hμng thu håi kÞp thêi c¸c kho¶n ®Õn h¹n thanh to¸n tõ c¸c ®èi t−îng ®ược vay l¹i ODA gióp BTC trong viÖc tr¶ nî vay n−íc ngoμi t−¬ng øng cña m×nh. Tû lÖ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n trong cho vay l¹i hiÖn nay vμo kho¶ng 2%. Nh− ®· ®−îc tr×nh bμy trong ch−¬ng 2, c¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i hay viÖc thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn này kh«ng ®−îc ®Ò cËp trong QuyÕt ®Þnh 02/2000 hiÖn hμnh vÒ cho vay l¹i sè vèn vay n−íc ngoμi hoặc vèn viÖn trî cña chÝnh phñ, trong khi ®ã c¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i ODA còng lμ mét vÊn ®Ò ®−îc c¸c nhμ cung cÊp ODA quan t©m. VÊn ®Ò nμy trë nªn phøc t¹p h¬n n÷a víi thùc tÕ ViÖt Nam vì cho vay l¹i ODA th−êng ®−îc dμnh cho c¸c DNNN, c¸c doanh nghiÖp th−êng trong t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ tμi chÝnh. ViÖc cÊp tÝn dông −u ®·i cÇn phải ®−îc thay thÕ b»ng tÝn dông theo l·i suÊt thÞ tr−êng. - 46 - ĐiÒu kiÖn cho vay l¹i hay viÖc thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn nμy cã thÓ kh¸c nhau gi÷a c¸c ngμnh, c¸c vïng, c¸c ®Þa ph−¬ng, song thiÕt nghÜ chÝnh phñ nªn quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn chung ®Ó lμm chuÈn mùc khi xem xÐt vμ thay ®æi, cô thÓ nh− sau: 9 Thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn vay n−íc ngoμi nªn ®−îc t¸ch biÖt víi thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i trong n−íc, cho dï ®ã lμ nguån ODA hay nguån nμo kh¸c. ChÝnh phñ nªn cã chÝnh s¸ch riªng biÖt vÒ thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i vμ nªn thùc hiÖn chÝnh s¸ch nμy mét c¸ch ®éc lËp với c¸c ®iÒu kiÖn ®i vay gèc. Trong mét sè tr−êng hîp, nhμ tμi trî cã thÓ cã yªu cÇu vÒ thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i tr¸i víi chÝnh s¸ch nμy, nÕu c¸c ®iÒu kiÖn ®ã cña nhμ tμi trî lμ cã lîi, th× nh×n chung cã thÓ chÊp nhËn yªu cÇu nμy, nh−ng trong tÊt c¶ c¸c tr−êng hîp kh¸c ChÝnh phñ ph¶i cã chÝnh s¸ch râ rμng vÒ thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i. 9 §èi víi ®ång tiÒn cho vay l¹i, quan ®iÓm cña chÝnh phñ ®· tiÕp cËn dÇn víi th«ng lÖ quèc tÕ, khi quy ®Þnh t¹i ®iÒu 13, ®iÓm 3, môc a – N§ 1344 r»ng: vay l¹i tõ nguån ODA, ng−êi vay l¹i ®−îc quyÒn lùa chän ®ång tiÒn vay l¹i b»ng néi tÖ hoÆc ngo¹i tÖ. Quy ®Þnh nμy cho thÊy chñ dù ¸n ph¶i xem xÐt danh môc ®ång tiÒn khi ®¸nh gi¸ rñi ro ®ång tiÒn vμ b»ng c¸ch ®ã sÏ chØ chÊp nhËn rñi ro ngo¹i tÖ víi sè nî cña m×nh nÕu dù ¸n ®ã cã sè thu b»ng ngo¹i tÖ. 9 VÒ thêi h¹n cho vay l¹i, nguyªn t¾c hiÖn nay lμ ph¶i ¸p dông thêi h¹n ng¾n h¬n so víi kho¶n vay gèc ®Ó t¹o nguån “®Öm” cho Quü tÝch lòy. §Ò xuÊt cña t¸c gi¶ lμ xãa bá Quü tÝch lòy. Nãi ®óng h¬n, chñ dù ¸n ph¶i nép sè tiÒn tr¶ nî gèc trùc tiÕp vμo Kho b¹c, lμm cho sè dù phßng gi¶m xuèng. Do vËy, cã thÓ quyÕt ®Þnh vÒ thêi h¹n cho vay l¹i mμ kh«ng bÞ bã buéc ph¶i t¹o nguån “®Öm” cho quü nh− hiÖn nay. Dù to¸n vÒ cho vay l¹i còng nh− ch−¬ng tr×nh tæng thÓ vÒ huy ®éng nguån vèn cña chÝnh phñ cÇn ®−îc thÓ hiÖn trong ng©n s¸ch. Tuy nhiªn, Quèc héi l¹i kh«ng đưa ra bÊt kú mét quyÕt ®Þnh nμo vÒ vÊn ®Ò nμy. ChÝnh phñ cã tr¸ch nhiÖm cho vay l¹i theo h¹n møc tæng thÓ do Quèc héi quy ®Þnh cô thÓ. ViÖc b¸o c¸o cho Quèc héi ph¶i chøa ®ùng c¸c th«ng tin thÝch hîp mμ Quèc héi cÇn cã ®Ó theo dâi, gi¸m s¸t viÖc cho vay l¹i. Còng cÇn ph¶i c¶i thiÖn møc ®é s½n cã c¸c th«ng tin vÒ cho vay l¹i dành cho c«ng chóng. 4 Xem phô lôc trang 60 - 47 - 3.3.2.2. NhËn xÐt chu kú vay nî vÒ cho vay l¹i vèn ODA Trong viÖc gi¶i ng©n vμ ghi chÐp sè gi¶i ng©n, ®Ò xuÊt cña t¸c gi¶ lμ: ¾ Vô TC§N cÇn chuyÓn th«ng b¸o gi¶i ng©n nhËn ®−îc tõ c¸c chñ nî cho Quü HTPT. Quü HTPT còng cÇn ®−îc phÐp ghi chÐp ph¶n ¸nh sè gi¶i ng©n vμ ghi nî tμi kho¶n cña dù ¸n mμ kh«ng cÇn ®îi th«ng b¸o cña Vô NSNN míi lμm. ¾ C¬ quan thùc hiÖn dù ¸n cÇn x¸c nhËn sè gi¶i ng©n víi Vô TC§N. C¬ quan thùc hiÖn dù ¸n sau ®ã ®Õn l−ît m×nh sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n chi tr¶ kho¶n nî t−¬ng øng ®ã cho Quü HTPT/BTC. ¾ TriÓn khai hÖ thèng th«ng tin tÝch hîp nh− TABMIS sÏ c¶i thiÖn ®¸ng kÓ luång th«ng tin trong BTC. Nhê ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý tiÒn mÆt còng nh− t¹o kh¶ n¨ng chuyÓn tõ viÖc ghi chÐp c¸c kho¶n nî trªn c¬ së giÊy tê sang viÖc ghi chÐp b»ng ®iÖn tö. ViÖc chi tr¶ nî cho chñ nî n−íc ngoμi: Nh− ®· nhËn xÐt, viÖc chi tr¶ nî cho chñ nî n−íc ngoμi ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn nhiÒu ghi chÐp trªn c¸c hÖ thèng kh¸c nhau vμ dùa trªn giÊy tê. Cho dï viÖc triÓn khai thùc hiÖn hÖ thèng th«ng tin tÝch hîp cã thÓ c¶i thiÖn ®−îc t×nh h×nh, t¸c gi¶ vÉn cã ®Ò xuÊt cô thÓ vÒ giai ®o¹n thanh to¸n nî cho chñ nî n−íc ngoμi. Do viÖc thanh to¸n b»ng ngo¹i hèi ®−îc thùc hiÖn th«ng qua Tμi kho¶n Ngo¹i hèi cña KBNN ë Ng©n hμng Ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam nªn Vô TC§N vÉn cÇn ph¶i th−êng xuyªn cung cÊp cho KBNN c¸c dù b¸o vÒ sè thanh to¸n nî hμng n¨m b»ng ngo¹i tÖ. NÕu kh«ng cã ®ñ tiÒn trong Tμi kho¶n ngo¹i hèi th× cÇn ph¶i mua ngo¹i tÖ tr−íc khi thùc hiÖn thanh to¸n. V× Ng©n hμng Ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam ¸p dông c¸c tû gi¸ kh¸c nhau để b¸n/mua ngo¹i tÖ nên c¸c giao dÞch ngo¹i hèi nμy sÏ được thu phÝ. ViÖc tËp hîp mäi kho¶n thu vμ chi cña Tμi kho¶n ngo¹i hèi sÏ h¹n chÕ ®−îc chi phÝ giao dÞch nμy. NÕu duy tr× mét kho¶n tiÒn trong Tμi kho¶n ngo¹i hèi th× cã thÓ sÏ kh«ng cÇn ph¶i th−êng xuyªn mua ngo¹i tÖ. Do ®ã, c¸c chi phÝ giao dÞch sÏ Ýt h¬n nh−ng sẽ cã chi phÝ c¬ héi do duy tr× sè tiÒn nhμn rçi trên Tμi kho¶n ngo¹i hèi. Dï c¸ch nμy hay c¸ch kh¸c, thanh to¸n nî n−íc ngoμi vÉn lμ phÇn chi tiªu chñ yÕu trên tμi kho¶n nμy. §Ó c¶i thiÖn viÖc qu¶n lý dßng tiÒn trong tμi kho¶n ®ã, KBNN cÇn dù b¸o vÒ sè chi tr¶ nî b»ng ngo¹i tÖ (còng nh− c¸c kho¶n thu vμ chi kh¸c). - 48 - ViÖc thanh to¸n ViÖc thanh to¸n c¸c kho¶n vay ODA, cho vay l¹i ODA nh×n chung lμ phøc t¹p. ViÖc hç trî cña hÖ thèng m¸y tÝnh nh×n chung còng yÕu víi viÖc trïng l¾p vÒ nhËp sè liÖu. Mét trong nh÷ng yÕu kÐm nghiªm träng nhÊt lμ BTC kh«ng cã bÊt kú mét c¬ së d÷ liÖu nμo vÒ cho vay l¹i. Do ®ã, BTC kh«ng thÓ kiÓm tra sè thanh to¸n cña Quü HTPT. BTC cÇn gi¸m s¸t chÆt chÏ h¬n luång cho vay l¹i vμ cÇn x©y dùng mét c¬ së d÷ liÖu ®Ó cã thÓ dÔ dμng tiÕp nhËn c¸c th«ng tin tõ Quü HTPT. 3.3.2.3. NhËn xÐt và kiến nghị về c¸ch h¹ch to¸n thu vμ chi cho vay l¹i vèn ODA Tr−íc hÕt, cã thÓ nhËn thÊy viÖc cho vay l¹i vèn ODA hiÖn nay th−êng kh«ng ®−îc h¹ch to¸n thu vμ chi ng©n s¸ch, cô thÓ nh− sau: • ViÖc h¹ch to¸n kho¶n vay gèc (®−îc coi lμ mét phÇn cña sè nî kÓ tõ khi gi¶i ng©n) ®−îc thÓ hiÖn trong Quü Ng©n s¸ch. • Sè tiÒn cho vay l¹i sÏ ®−îc chuyÓn cho ®èi t−îng thô h−ëng vμ ®èi t−îng nμy sÏ thanh to¸n tiÒn l·i vμ gèc cho Quü tÝch lòy theo thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn ghi trong hîp ®ång cho vay l¹i, th−êng cã thêi gian ®¸o h¹n ng¾n h¬n kho¶n vay gèc. • Sau ®ã, Quü tÝch lòy sÏ nép l¹i cho Quü Ng©n s¸ch theo thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång gèc. Do thùc tÕ lμ kho¶n cho vay l¹i th−êng cã thêi gian ®¸o h¹n ng¾n h¬n kho¶n vay gèc nªn Quü tÝch lòy cã thÆng d− cã thÓ dïng ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n chi tiªu. Quü tÝch lòy trang tr¶i c¸c kho¶n cho vay l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi tíi mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Sè thÆng d− ®−îc ®Çu t− theo nhiÒu c¸ch, kÓ c¶ dïng ®Ó tμi trî ng©n s¸ch. Khi l−îng cho vay lại kh«ng thể thu håi qu¸ lín ®èi víi Quü tÝch lòy, c¸c kho¶n cho vay ®ã sÏ ®−îc chuyÓn toμn bé hoÆc mét phÇn sang cho ng©n s¸ch. V× phÇn nμy sÏ ®−îc h¹ch to¸n trong ng©n s¸ch nh− lμ c¸c kho¶n cÊp ph¸t ng©n s¸ch míi nªn khã mμ biÕt ®−îc bao nhiªu ®· chuyÓn sang cho ng©n s¸ch theo c¸ch nμy. C¸ch qu¶n lý nμy dÉn ®Õn hai khã kh¨n chÝnh nh− sau: • Mét lμ, Quü tÝch lòy thùc ra lμ mét quü ngoμi ng©n s¸ch. §iÒu nμy lμ tiªu cùc xÐt theo quan ®iÓm qu¶n lý dßng tiÒn v× yªu cÇu c¬ b¶n lμ sè tiÒn nhμn rçi cμng ít cμng tèt. Thay v× ®Çu t− sè tiÒn thÆng d− trong Quü tÝch lòy, tèt h¬n lμ nªn sö dông - 49 - luång tiÒn nμy ®Ó gi¶m bít sè nî b»ng c¸ch chuyÓn sè tiÒn gèc thu håi ®−îc trùc tiÕp vμo tμi kho¶n Kho b¹c. • Hai lμ, viÖc kÕ to¸n Quü tÝch lòy vμ c¸c kho¶n thanh to¸n “cøu nguy” tõ ng©n s¸ch ®−îc h¹ch to¸n mét c¸ch kh«ng râ rμng lμm cho rÊt khã x¸c ®Þnh ®−îc chi phÝ cña c¸c kho¶n cho vay kh«ng thể thu håi. Tõ nh÷ng h¹n chÕ nμy, t¸c gi¶ ®Ò xuÊt ý kiÕn nh− sau: • C¸c tæn thÊt cã thÓ cã do cho vay l¹i ODA cÇn ®−îc dù phßng trong ng©n s¸ch. C¸c kho¶n dù phßng nμy cÇn ®−îc tÝnh ®Õn sau khi xem xÐt cÈn thËn c¸c rñi ro liªn quan. B»ng c¸ch dù phßng tæn thÊt, cã thÓ coi c¸c kho¶n cho vay l¹i nh− lμ c¸c kho¶n chi th«ng th−êng. ViÖc ®−a vμo ng©n s¸ch c¸c kho¶n dù phßng nμy cã nghÜa lμ hoÆc lμ ®èi t−îng ®−îc chÝnh phñ hç trî ph¶i nép phÝ vμo ng©n s¸ch hoÆc lμ trong tæng chi ng©n s¸ch ph¶i cã c¸c kho¶n chi nμy. C¸c kho¶n dù phßng nμy ®−îc h¹ch to¸n trong mét Quü dù phßng rñi ro, lμ mét phÇn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña ng©n s¸ch vμ kh«ng cã tμi kho¶n ng©n hμng riªng. Th«ng qua Quü dù phßng rñi ro nμy, sè tæn thÊt thùc tÕ còng nh− sè thu håi ®−îc sau khi mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cÇn ph¶i ®−îc ghi chÐp. VÒ l©u dμi, Quü dù phßng rñi ro cÇn ph¶i trang tr¶i ®ñ cho sè tæn thÊt tÝn dông thùc tÕ. Sè thu vμ chi cña Quü dù phßng rñi ro ph¶i ®−îc b¸o c¸o Quèc héi. ChÝnh phñ ®−îc phÐp ®i vay ®Ó bï ®¾p th©m hôt cña Quü nμy bëi v× Quü nμy sÏ kh«ng cã bÊt kú sè tμi s¶n thùc nμo. • Quü tÝch lòy hiÖn nay cÇn ®−îc thay thÕ b»ng Quü dù phßng rñi ro, trong ®ã sÏ chØ thÓ hiÖn sè dù phßng tæn thÊt/thu håi thùc tÕ tõ c¸c tæn thÊt ®ã. PhÝ rñi ro tÝn dông sÏ ®−îc nép trùc tiÕp vμo ng©n s¸ch. Sè tiÒn l·i cho vay l¹i còng sÏ ®−îc nép trùc tiÕp vμo ng©n s¸ch nhμ n−íc mμ kh«ng h¹ch to¸n vμo tμi kho¶n thu, do ®ã cã thÓ lμm gi¶m bít sè nî cña chÝnh phñ. - 50 - KÕt luËn Tõ nh÷ng g× ®· ph©n tÝch, cã thÓ nhËn thÊy kh«ng chØ riªng ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA mμ nî n−íc ngoμi nãi chung kh«ng ph¶i lμ mét vÊn ®Ò nghiªm träng trõ khi thiÕu qu¶n lý vμ duy tr× æn ®Þnh. Tø trô ®Ó qu¶n lý nî n−íc ngoμi tèt, bao gåm: tr¸ch nhiÖm, sù minh b¹ch, tiªn liÖu, vμ sù tham gia. 9 Tr¸ch nhiÖm, cã thÓ hiÓu lμ chÝnh phñ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tr−íc nh©n d©n vÒ hμnh ®éng cña hä; 9 Sù minh b¹ch, chÝnh lμ nh©n d©n cÇn biÕt nh÷ng g× chÝnh phñ ®ang lμm ®Ó cã thÓ yªu cÇu chÝnh phñ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm; 9 Tiªn liÖu, lμ ®iÒu mμ chÝnh phñ cÇn cã ®Ó ng−êi d©n cã thÓ lËp kÕ ho¹ch cho cuéc sèng cña hä; 9 Vμ cuèi cïng sù tham gia, nªn ®−îc hiÓu lμ ng−êi d©n cÇn ®−îc tham gia vμo nh÷ng ch−¬ng tr×nh cña chÝnh phñ khi ch−¬ng tr×nh ®ã ¶nh h−ëng ®Õn hä. Bªn c¹nh qu¶n lý nî n−íc ngoμi tèt, thiÕt nghÜ cßn cÇn ph¶i duy tr× nã mét c¸ch æn ®Þnh, nghÜa lμ ph¶i cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch vμ thÓ chÕ tèt. C¬ chÕ chÝnh s¸ch vμ thÓ chÕ tèt, nh− ®· ph©n tÝch, bao gåm: 9 X¸c ®Þnh ®−îc møc ®i vay bÒn v÷ng, cã tÝnh ®Õn viÔn c¶nh ng©n s¸ch vμ c¸n c©n thanh to¸n trung vμ dμi h¹n; 9 Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò s½n sμng cung cÊp c¸c th«ng tin cËp nhËt mäi mÆt vÒ nî; 9 Nghiªn cøu x©y dùng mét c¬ quan qu¶n lý nî trùc thuéc BTC. Qu¶n lý tèt, chÝnh s¸ch tèt, vμ thÓ chÕ tèt kh«ng cã lý do g× chóng ta lo ng¹i r»ng vay nî n−íc ngoμi l¹i ®Ó l¹i g¸nh nÆng cho thÕ hÖ mai sau. - 51 - Danh môc tμI liÖu tham kh¶o TiÕng ViÖt 1. C¸c bμi b¸o, t¹p chÝ Lª Thanh Hμ, “T¨ng c−êng c«ng t¸c qu¶n lý nî n−íc ngoμi ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Tμi chÝnh (th¸ng 09/2003), tr. 12 – 13. Tμo Kh¸nh Hîp, “Vay nî n−íc ngoμi víi vÊn ®Ò ®¶m b¶o an ninh tμi chÝnh quèc gia”, T¹p chÝ Tμi chÝnh (th¸ng 09/2003), tr. 10 – 11. NguyÔn ThÞ Minh T©m, “Nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ vμ tÝnh bÒn v÷ng cña NSNN ViÖt Nam”, T¹p chÝ Tμi chÝnh (th¸ng 03/2005), tr. 12 – 13. 2. C¸c gi¸o tr×nh, s¸ch tham kh¶o Hμ ThÞ Ngäc Oanh (2000), Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA  Nh÷ng hiÓu biÕt c¨n b¶n vμ thùc tiÔn ë ViÖt Nam, NXB Gi¸o dôc. Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n (2002), Tμi chÝnh ph¸t triÓn  Dμnh cho ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o Th¹c sü Kinh tÕ Tμi chÝnh theo ph−¬ng thøc tõ xa, NXB Thèng kª. 3. C¸c tμi liÖu kh¸c Tr−¬ng Th¸i Ph−¬ng, B¸o c¸o Dù th¶o Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ theo NghÞ ®Þnh 134, Héi th¶o vÒ NghÞ ®Þnh 134/2005/N§ - CP. Ban Vèn n−íc ngoμi vμ Quan hÖ quèc tÕ – Quü hç trî ph¸t triÓn, “Chuyªn ®Ò 4: §¸nh gi¸, söa ®æi quy tr×nh cho vay vèn ODA”, B¸o c¸o chuyªn ®Ò, Tμi liÖu phôc vô Héi nghÞ Gi¸m ®èc Quü HTPT t¹i Thanh Hãa ngμy 24 – 25/03/2006. B¸o c¸o ph¸t triÓn thÕ giíi n¨m 2005 cña Ng©n hμng thÕ giíi, IMF, ESCAP. Thèng kª nî n−íc ngoμi: H−íng dÉn cho c¸c nhμ biªn so¹n vμ c¸c ®èi t−îng sö dông (th¸ng 06/2003) ®· ®−îc ph¸t hμnh bëi Nhãm c«ng t¸c ®Æc biÖt liªn c¬ quan do IMF chñ tr×. ViÖt Nam Qu¶n lý chi tiªu c«ng ®Ó t¨ng tr−ëng vμ gi¶m nghÌo  TËp 1: C¸c vÊn ®Ò liªn ngμnh - 52 - Nhãm Quan hÖ ®èi t¸c vÒ HiÖu qu¶ viÖn trî (2005), Hîp t¸c n©ng cao HiÖu qu¶ viÖn trî nh»m hç trî ph¸t triÓn bÒn v÷ng t¹i ViÖt Nam, Héi nghÞ Nhãm t− vÊn c¸c Nhμ tμi trî cho ViÖt Nam. TiÕng Anh David N. Hyman, Public Fiance  A contemporary application of theory to policy 7th edition, Harcourt College Publishers. IMF Country Report (2006), Vietnam: Selected Issues, Publication Serivces. C¸c trang web cña c¸c c¬ quan, tæ chøc trong vμ ngoμi n−íc 1. Bé KÕ ho¹ch vμ ®Çu t−: www.mpi.gov.vn 2. Bé Tμi chÝnh: www.mof.gov.vn 3. Ng©n hμng ph¸t triÓnCh©u ¸ (ADB): www.adb.org 4. Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF): www.imf.org 5. Ng©n hμng thÕ giíi (WB): www.worldbank.org.vn 6. Tæ chøc ph¸t triÓn con ng−êi – Liªn hiÖp quèc (UNDP): www.undp.org - 53 - Phô lôc 1: §iÒu 8  LuËt NSNN sè 01/2002/QH11 ngμy 26/12/2002 1. Ng©n s¸ch nhμ n−íc ®−îc c©n ®èi theo nguyªn t¾c tæng sè thu tõ thuÕ, phÝ, lÖ phÝ ph¶i lín h¬n tæng sè chi th−êng xuyªn vμ gãp phÇn tÝch luü ngμy cμng cao vμo chi ®Çu t− ph¸t triÓn; tr−êng hîp cßn béi chi, th× sè béi chi ph¶i nhá h¬n sè chi ®Çu t− ph¸t triÓn, tiÕn tíi c©n b»ng thu, chi ng©n s¸ch. 2. Béi chi ng©n s¸ch nhμ n−íc ®−îc bï ®¾p b»ng nguån vay trong n−íc vμ ngoμi n−íc. Vay bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch nhμ n−íc ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c kh«ng sö dông cho tiªu dïng, chØ ®−îc sö dông cho môc ®Ých ph¸t triÓn vμ b¶o ®¶m bè trÝ ng©n s¸ch ®Ó chñ ®éng tr¶ hÕt nî khi ®Õn h¹n. 3. VÒ nguyªn t¾c, ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng ®−îc c©n ®èi víi tæng sè chi kh«ng v−ît qu¸ tæng sè thu; tr−êng hîp tØnh, thμnh phè trùc thuéc trung −¬ng cã nhu cÇu ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng thuéc ph¹m vi ng©n s¸ch cÊp tØnh b¶o ®¶m, thuéc danh môc ®Çu t− trong kÕ ho¹ch 5 n¨m ®· ®−îc Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh, nh−ng v−ît qu¸ kh¶ n¨ng c©n ®èi cña ng©n s¸ch cÊp tØnh n¨m dù to¸n, th× ®−îc phÐp huy ®éng vèn trong n−íc vμ ph¶i c©n ®èi ng©n s¸ch cÊp tØnh hμng n¨m ®Ó chñ ®éng tr¶ hÕt nî khi ®Õn h¹n. Møc d− nî tõ nguån vèn huy ®éng kh«ng v−ît qu¸ 30% vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n trong n−íc hμng n¨m cña ng©n s¸ch cÊp tØnh. 4. C¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, c¬ quan kh¸c ë trung −¬ng, Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp, c¸c tæ chøc vμ ®¬n vÞ chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn dù to¸n ng©n s¸ch trong ph¹m vi ®−îc giao; nghiªm cÊm c¸c tr−êng hîp vay, cho vay vμ sö dông ng©n s¸ch nhμ n−íc tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - 54 - Phô lôc 2: NghÞ ®Þnh sè 134/2005/N§-CP ngμy 01/11/2005 ban hμnh Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi Điều 2. Giải thÝch từ ngữ Trong Quy chế này, c¸c từ ngữ dưới ®©y được hiểu như sau: 1. Vay nước ngoài: là c¸c khoản vay do người cư tró ở một nước vay của người kh«ng cư tró. 2. Vay nước ngoài của Việt Nam: là c¸c khoản vay ngắn hạn (cã thời hạn vay đến một năm), trung và dài hạn (cã thời hạn vay trªn một năm), cã hoặc kh«ng phải trả l·i, do Nhà nước, ChÝnh phủ Việt Nam và c¸c tổ chức là người cư tró ở Việt Nam (sau ®©y gọi tắt là người vay) vay của c¸c tổ chức tài chÝnh quốc tế, ChÝnh phủ c¸c nước, c¸c tổ chức và c¸ nh©n là người kh«ng c− tró (sau ®©y gọi tắt là người cho vay nước ngoài). 9. Nợ nước ngoài của khu vực c«ng: bao gồm nợ nước ngoài của ChÝnh phủ, nợ nước ngoài (nếu cã) của chÝnh quyền cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, nợ nước ngoài của c¸c doanh nghiệp nhà nước, c¸c tổ chức tài chÝnh, tÝn dụng nhà nước và c¸c tổ chức kinh tế nhà nước (sau ®©y gọi tắt là doanh nghiệp nhà nước) trực tiếp vay nước ngoài. 11. Nợ nước ngoài của khu vực tư nh©n: là nợ nước ngoài của c¸c doanh nghiệp, tổ chức kinh tế thuộc khu vực tư nh©n (sau đây gọi tắt là doanh nghiệp tư nh©n). 14. Nợ được khu vực c«ng b¶o l·nh: là khoản nợ mà việc chi trả c¸c nghĩa vụ nợ (gốc, l·i, phÝ…) được ChÝnh phủ hoặc tổ chức được phÐp cÊp b¶o l·nh thuộc khu vực c«ng (c¸c tổ chức tài chÝnh, tÝn dụng nhà nước) đứng ra b¶o l·nh theo luật ph¸p hiện hành. 15. Nghĩa vụ nợ dự phßng: là c¸c nghĩa vụ nợ tiềm ẩn, hiện tại chưa ph¸t sinh nhưng cã thÓ ph¸t sinh khi xảy ra một trong c¸c điều kiện ®· được x¸c định trước (vÝ dụ: khi người được bảo l·nh kh«ng trả được một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ nợ, bị ph¸ sản ...). - 55 - Điều 13. Cho vay lại vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ 1. Bộ Tài chÝnh tổ chức cho vay lại vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ th«ng qua c¸c tổ chức được uỷ quyền là Quỹ hỗ trợ ph¸t triển, c¸c ng©n hàng thương mại nhà nước và Ng©n hμng chÝnh s¸ch x· héi (cơ quan cho vay lại). 2. Cơ quan cho vay lại cã tr¸ch nhiệm quản lý và thu hồi vốn từ người vay lại để nộp vào Quỹ tÝch lòy trả nợ nước ngoài, đồng thời được hưởng phÝ cho vay lại theo quy định. 3. Việc cho vay lại vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ được thực hiện theo c¸c điều kiện chÝnh sau: a) Đồng tiền vay lại: - Đối với nguồn vốn vay ODA của ChÝnh phủ: người vay lại được quyền lựa chọn đồng tiền vay lại là nội tệ hoặc ngoại tệ tïy theo khả năng trả nợ; - Đối với vốn vay thương mại nước ngoài của ChÝnh phủ: người vay lại phải vay lại bằng ngoại tệ gốc do ChÝnh phủ vay nước ngoài, trừ trường hợp đặc biệt do Thủ tướng ChÝnh phủ quyết định. b) Thời hạn cho vay lại: phèi hợp với thời gian hoàn vốn nªu trong B¸o c¸o nghiªn cøu cứu khả thi hoặc B¸o c¸o ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh hoặc B¸o c¸o kinh tế - kỹ thuật x©y dùng c«ng tr×nh được cấp cã thẩm quyền phª duyệt theo quy định của ph¸p luật; c) L·i suÊt vμ phÝ cho vay lại: - Đối với vay thương mại nước ngoài của ChÝnh phủ: l·i suất cho vay lại tÝnh theo mức l·i suất thị trường, tối thiểu phải bằng mức l·i suất vay của nước ngoài, cộng c¸c khoản phÝ vay nước ngoài và phÝ dịch vụ cho vay lại trong nước; - Đối với vốn vay ODA: l·i suất cho vay lại bằng nội tệ được x¸c định theo ngành kinh tế kỹ thuật, căn cứ đồng tiền vay, thời hạn vay và khả năng hoàn vốn của chương tr×nh, dự ¸n, đảm bảo mức độ ưu ®·i c«ng bằng giữa c¸c chương tr×nh, dự ¸n cã tÝnh chÊt tương tự trong cïng một ngành. Mức l·i suất này bao gồm cả phÝ cho vay lại trong nước và lh«ng vượt qu¸ mức l·i suất tÝn dụng ưu ®·i của Nhà nước quy định trong từng thời kỳ; - 56 - Trường hợp người vay lại đề nghị vay lại bằng ngoại tệ: l·i suất cho vay lại bằng l·i suất cho vay lại bằng nội tệ quy định cho ngành kinh tế kỹ thuật tương ứng trừ đi tỷ lệ rủi ro về tỷ gi¸ hối ®o¸i theo từng đồng tiền, nhưng trong mọi trường hợp kh«ng thấp hơn mức l·i suất vay nước ngoài. Bộ Tài chÝnh x©y dựng và tr×nh Thủ tướng ChÝnh phủ phª duyệt khung l·i suất cho vay lại bằng nội tệ ¸p dụng thống nhất cho c¸c ngành kinh tế kỹ thuật. Hàng năm, trªn cơ sở khung l·i suất đã được duyệt, tïy theo biến động của thị trường tài chÝnh và tiền tệ, Bộ Tài chÝnh điều chỉnh và c«ng bố lại mức l·i suất cho vay lại. d) Bộ Tài chÝnh x¸c định điều kiện cho vay lại cụ thể và ký hợp đồng ủy quyền cho vay lại (hoặc ký hiệp định vay phụ và hợp đồng ủy quyền cho vay lại) cho từng trường hợp theo c¸c điều kiện khung nªu trªn. Trường hợp đặc biệt cần quy định kh¸c với điều kiện khung, Bộ Tài chÝnh b¸o c¸o Thủ tướng ChÝnh phủ quyết định. ChÝnh phủ kh«ng xem xÐt bæ trî vốn cho c¸c ch−¬ng tr×nh, dự ¸n thuộc diện vay lại vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ nhưng kh«ng cã khả năng trả nợ theo c¸c điều kiện vay lại đã được Bộ Tài chÝnh c«ng bố. đ) Đối tượng được vay lại: Các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế thuộc mọi thành phần kinh tế, nếu cã dù ¸n đầu tư khả thi phï hîp với danh mục và quy hoạch đầu tư ph¸t triển của Nhà nước ®· được cấp cã thẩm quyền phª duyệt theo quy định hiện hành, cã nhu cầu sử dụng vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ, cã khả năng trả nợ, cã t×nh h×nh tμi chÝnh lμnh m¹nh, được xem xÐt để vay lại vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ. e) Tài sản thế chấp: Tïy theo đối tượng được vay lại cụ thể, cơ quan cho vay lại cã thể yªu cầu thế chấp c¸c tài sản để đảm bảo cho c¸c khoản vay, bao gồm c¸c tài sản h×nh thành từ vốn vay và c¸c tài sản kh¸c theo quy định của ph¸p luật. Điều 21. Điều kiện cấp bảo l·nh ChÝnh phủ để vay vốn nước ngoài - 57 - 1. Đối tượng được xem xÐt cấp bảo l·nh ChÝnh phủ (người được bảo l·nh): là doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, tổ chức tÝn dụng trong nước thuộc mọi thành phần kinh tế trực tiếp ký Thoả thuận vay với người cho vay nước ngoài theo phương thức tự vay, tự chịu tr¸ch nhiệm trả nợ để thực hiện chương tr×nh, dự ¸n đầu tư hoặc tÝn dụng; cã t×nh h×nh hoạt động như quy định của đoạn 6 Điều 22 của Quy chế này. 2. Loại h×nh ch−¬ng tr×nh, dù ¸n được xem xÐt cÊp b¶o l·nh ChÝnh phủ: a) Là chương tr×nh, dù ¸n đầu tư trọng điểm được Quốc hội hoặc Thủ tướng ChÝnh phủ phª duyệt chủ trương đầu tư hoặc b) Là chương tr×nh, dù ¸n nhập c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao hoặc để sản xuất hàng hãa, cung cấp dịch vụ xuất khẩu và ch−¬ng tr×nh, dù ¸n thuộc các lĩnh vực ưu tiªn đầu tư của Nhà nước, cã khả năng trả được nợ hoặc c) Là chương tr×nh, dù ¸n được tài trợ bằng khoản vay thương mại đi cïng nguồn vốn ODA tạo thành nguồn vốn tài trợ dưới dạng tÝn dụng hỗn hợp hoặc d) Là chương tr×nh, dù ¸n của c¸c tæ chøc tÝn dụng được Ng©n hàng Nhà nước Việt Nam thẩm định và đề nghị cấp bảo l·nh ChÝnh phủ. 3. Vốn chủ sở hữu của chủ đầu tư cho chương tr×nh, dù ¸n phải đảm bảo kh«ng dưới 20% tổng mức vốn đầu tư cho chương tr×nh, dù ¸n ®ã. 4. Khoản vay thương mại nước ngoài được ChÝnh phñ b¶o l·nh cho ch−¬ng tr×nh, dù ¸n phải nằm trong tổng hạn mức vay thương mại nước ngoài hàng năm của ChÝnh phñ được Thủ tướng ChÝnh phủ phª duyệt. - 58 - Phô lôc 3: QuyÕt ®Þnh sè 02/2000/Q§-BTC ngμy 6 th¸ng 01 n¨m 2000 Ban hμnh Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ §iÒu 1. §Þnh nghÜa Trong Quy chÕ nμy c¸c thuËt ng÷ d−íi ®©y ®−îc hiÓu nh− sau: (a) "Cho vay l¹i" lμ ChÝnh phñ, th«ng qua Bé Tμi chÝnh, uû quyÒn cho c¸c C¬ quan cho vay l¹i thùc hiÖn cho vay l¹i tíi c¸c Ng−êi vay l¹i, tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t− cã kh¶ n¨ng thu håi vèn; hoÆc cho c¸c tæ chøc tÝn dông trong n−íc vay l¹i ®Ó cho vay tiÕp theo ch−¬ng tr×nh tÝn dông hoÆc hîp phÇn tÝn dông trong mét dù ¸n sö dông vèn vay n−íc ngoμi. (g) "L·i suÊt th−¬ng m¹i tham chiÕu (CIRR)" lμ l·i suÊt cè ®Þnh theo c¸c lo¹i ®ång tiÒn do tæ chøc Hîp t¸c vμ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) c«ng bè hμng th¸ng trªn c¬ së l·i suÊt tr¸i phiÕu dμi h¹n vμ th−êng dïng ®Ó x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay tÝn dông xuÊt khÈu. (h) "Tû gi¸ do Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn": Tû gi¸ khi cho vay l¹i vμ thu håi nî ®−îc ¸p dông theo tû gi¸ do Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn dùa trªn tû gi¸ ®−îc Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam c«ng bè chÝnh thøc hoÆc th«ng b¸o cho Bé Tμi chÝnh t¹i thêi ®iÓm cho vay l¹i hoÆc thu håi nî. §iÒu 3. C¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i 3.01. Lo¹i tiÒn cho vay l¹i vμ thu håi nî; (a) Cho vay l¹i b»ng ngo¹i tÖ: (1) Ng−êi vay l¹i nhËn nî tÝnh b»ng ngo¹i tÖ vμ cã thÓ hoμn tr¶ b»ng ngo¹i tÖ hoÆc tiÒn ViÖt Nam theo tû gi¸ t¹i thêi ®iÓm hoμn tr¶ do Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn. (2) Lo¹i ngo¹i tÖ cho vay l¹i lμ nguyªn tÖ ghi trong HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî ký víi n−íc ngoμi, hoÆc b»ng ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi kh¸c theo tháa thuËn víi Bé Tμi chÝnh. Tr−êng hîp thu håi nî b»ng ngo¹i tÖ, Ng−êi vay l¹i cã thÓ tr¶ b»ng ngo¹i tÖ ghi trong HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî hoÆc ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi kh¸c theo tho¶ thuËn víi Bé Tμi chÝnh vμ theo tû gi¸ do Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn. (b) Cho vay l¹i b»ng ®ång ViÖt Nam: - 59 - §èi víi mét sè ch−¬ng tr×nh/dù ¸n sö dông vèn ODA chØ cã thÓ cho vay l¹i b»ng ®ång ViÖt Nam vμ ®−îc ChÝnh phñ ®ång ý chÞu rñi ro ngo¹i hèi, Ng−êi vay l¹i ®−îc nhËn nî b»ng ®ång ViÖt Nam. (c) Trong mét sè ch−¬ng tr×nh/ dù ¸n ODA nÕu cÇn thiÕt cã thÓ kÕt hîp cho vay l¹i tÝnh b»ng ngo¹i tÖ vμ ®ång ViÖt Nam. 3.02. TrÞ gi¸ cho vay l¹i TrÞ gi¸ cho vay l¹i ghi trong Tho¶ thuËn cho vay l¹i ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së trÞ gi¸ HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî n−íc ngoμi ký víi Nhμ tμi trî cho mçi ch−¬ng tr×nh/dù ¸n. Trong tr−êng hîp HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî n−íc ngoμi ký cho nhiÒu ch−¬ng tr×nh/dù ¸n nh−ng kh«ng quy ®Þnh møc ph©n bæ cho tõng ch−¬ng tr×nh/dù ¸n th× trÞ gi¸ cho vay l¹i ®−îc x¸c ®Þnh c¨n cø vμo quyÕt ®Þnh ph©n bæ vèn vay/viÖn trî cña ChÝnh phñ. TrÞ gi¸ nhËn nî thùc tÕ ®−îc tÝnh theo tõng lÇn rót vèn. TrÞ gi¸ nhËn nî trong tr−êng hîp cho vay l¹i b»ng ®ång ViÖt Nam ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së sè vèn rót thùc tÕ b»ng ngo¹i tÖ nh©n víi tû gi¸ do Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn t¹i thêi ®iÓm rót vèn. 3.05. L·i suÊt cho vay l¹i: (1) L·i suÊt th−¬ng m¹i: Tr−êng hîp ChÝnh phñ vay n−íc ngoμi theo ®iÒu kiÖn th−¬ng m¹i vμ thùc hiÖn cho vay l¹i trong n−íc b»ng ngo¹i tÖ th× l·i suÊt cho vay l¹i b»ng møc l·i suÊt vμ phÝ do n−íc ngoμi thu (trõ c¸c lo¹i phÝ ®· ®−îc Ng−êi vay l¹i tr¶ trùc tiÕp cho n−íc ngoμi) céng phÝ cho vay l¹i trong n−íc. (2) L·i suÊt −u ®·i: L·i suÊt −u ®·i ®−îc ¸p dông trong tr−êng hîp ChÝnh phñ thùc hiÖn cho vay l¹i trong n−íc cho c¸c dù ¸n ®Çu t− tõ nguån vèn ODA cña ChÝnh phñ. L·i suÊt −u ®·i trong tr−êng hîp cho vay l¹i b»ng ®ång ViÖt Nam ¸p dông theo møc l·i suÊt cho vay ®Çu t− cu¶ Quü hç trî ph¸t triÓn cña Nhμ n−íc, hoÆc l·i suÊt −u ®·i ¸p dông cho c¸c ch−¬ng tr×nh tÝn dông ®Æc biÖt theo QuyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ. Møc l·i suÊt −u ®·i nμy ®· bao gåm phÝ cho vay l¹i trong n−íc. L·i suÊt −u ®·i trong tr−êng hîp cho vay l¹i b»ng ngo¹i tÖ ®−îc tÝnh theo tõng lo¹i tiÒn tÖ theo nguyªn t¾c b»ng 2/3 L·i suÊt th−¬ng m¹i tham chiÕu (CIRR) - 60 - t¹i thêi ®iÒm ký HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî n−íc ngoμi, cã thêi h¹n phï hîp víi thêi h¹n cña kho¶n vay theo HiÖp ®Þnh vay n−íc ngoμi céng víi phÝ ngoμi n−íc (nÕu cã) vμ phÝ dÞch vô cho vay l¹i, nh−ng trong mäi tr−êng hîp kh«ng thÊp h¬n l·i suÊt ghi trong HiÖp ®Þnh vay céng phÝ ngoμi n−íc vμ phÝ cho vay l¹i. §èi víi c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kh«ng cã trong B¶ng l·i suÊt th−¬ng m¹i tham chiÕu, Bé Tμi chÝnh sö dông l·i suÊt th−¬ng m¹i trªn thÞ tr−êng n−íc Nhμ tμi trî. L·i suÊt −u ®·i nªu trªn còng ®−îc ¸p dông cho c¸c kho¶n vay l¹i trong tr−êng hîp sö dông vèn tÝn dông hçn hîp bao gåm kho¶n vay th−¬ng m¹i vμ vèn ODA theo ph−¬ng thøc hoμ ®ång cho c¶ hai hîp phÇn nμy. §iÒu 6. Quy tr×nh thñ tôc cho vay l¹i vμ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan 6.01. ThÈm ®Þnh, phª duyÖt ch−¬ng tr×nh/dù ¸n cho vay l¹i: (1) §èi víi c¸c kho¶n ODA theo dù ¸n: Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t− lμ c¬ quan chñ tr× phèi hîp víi Bé Tμi chÝnh tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ danh môc c¸c dù ¸n ®−îc vay l¹i tõ nuån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ tr−íc khi c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ khung hoÆc tho¶ thuËn danh môc dù ¸n ®−îc ký kÕt víi n−íc ngoμi. ViÖc thÈm ®Þnh vμ phª duyÖt dù ¸n ®−îc thùc hiÖn theo NghÞ ®Þnh sè 87/CP cña ChÝnh phñ ngμy 5/8/1997 vÒ viÖc ban hμnh quy chÕ qu¶n lý vμ sö dông nguån Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc; NghÞ ®Þnh sè 90/CP ngμy 7 th¸ng 11 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ vÒ Ban hμnh Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi; NghÞ ®Þnh sè 52/1999/N§-CP ngμy 8 th¸ng 7 n¨m 1999 cu¶ ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hμnh Quy chÕ Qu¶n lý ®Çu t− vμ x©y dùng. C¬ quan thÇm ®Þnh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ vμ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña dù ¸n cho Ng©n s¸ch Nhμ n−íc vμ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ kÕt qu¶ thÇm ®Þnh (2) §èi víi c¸c kho¶n ODA theo ch−¬ng tr×nh tÝn dông: Tæ chøc tμi trî chÝnh/tÝn dông lμ Ng−êi vay l¹i ®−îc quyÒn thÇm ®Þnh dù ¸n vμ chän ®èi t−îng cho vay tiÕp phï hîp víi ch−¬ng tr×nh tÝn dông ®· tho¶ thuËn víi Nhμ tμi trî, ®ång thêi chÞu mäi rñi ro trong qu¸ tr×nh cho vay l¹i ®èi víi nh÷ng ®èi t−îng nμy. (3) §èi víi c¸c kho¶n vay th−¬ng m¹i, trõ tr−êng hîp Thñ t−íng ChÝnh phñ chØ ®Þnh râ Ng−êi vay l¹i, C¬ quan cho vay l¹i ®−îc quyÒn thÇm ®Þnh l¹i dù ¸n vμ chän Ng−êi vay l¹i thÝch hîp sau khi Chñ ®Çu t− ®· hoμn thμnh c¸c thñ lôc vμ phª - 61 - duyÖt dù ¸n ®Çu t− theo quy ®Þnh hiÖn hμnh cña Nhμ n−íc vμ chÞu mäi rñi ro trong qu¸ tr×nh cho vay l¹i. 6.02. Tr×nh tù, thñ tôc cho vay l¹i: Ng−êi vay l¹i nép cho Bé Tμi chÝnh (Vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i) c¸c tμi liÖu sau ®Ó lμm c¨n cø cho vay l¹i : - Nghiªn cøu kh¶ thi cña Dù ¸n ®· ®−îc phª duyÖt - QuyÕt ®Þnh ®Çu t− cña cÊp cã thÈm quyÒn - C«ng v¨n ®Ò xuÊt c¸c ®iÒu kiÖn vay l¹i vèn vay/viÖn trî cña ChÝnh phñ - B¶n x¸c nhËn t×nh h×nh tμi chÝnh do Së Tμi chÝnh vËt gi¸ cÊp hoÆc Chi côc Tμi chÝnh doanh nghiÖp (ë nh÷ng tØnh, thμnh phè ®−îc thμnh lËp chi côc) cÊp ®èi víi doanh nghiÖp nhμ n−íc, hoÆc b¸o c¸o tμi chÝnh cña ®¬n vÞ, tæ chøc cho 2 n¨m tμi chÝnh kÕ tr−íc thêi ®iÓm vay l¹i ®· ®−îc kiÓm to¸n (®èi víi c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc ®ang ho¹t ®éng). - B¶n gi¶i tr×nh vμ cam kÕt vÒ vèn ®èi øng. Trong thêi gian 30 ngμy kÓ tõ ngμy nhËn ®ñ c¸c tμi liÖu hîp lÖ nãi trªn tõ Ng−êi vay l¹i, Bé Tμi chÝnh lμm viÖc víi C¬ quan cho vay l¹i, Ng−êi vay l¹i ®Ò x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn cho vay l¹i cô thÓ cho dù ¸n trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn khung cña Quy chÕ nμy. Trong tr−êng hîp ®Æc biÖt dÉn tíi kh«ng thùc hiÖn ®−îc ®iÒu kiÖn vay l¹i ghi trong Quy chÕ nμy, Bé Tμi chÝnh lÊy ý kiÕn c¸c c¬ quan cã liªn quan vμ tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt. 6.03. Ký kÕt hîp ®ång uû quyÒn cho vay l¹i Sau khi x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn cho vay l¹i cô thÓ theo ®iÒu 6.02 hoÆc sau khi ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt, trong vßng 15 ngμy, Bé Tμi chÝnh (®¹i diÖn lμ Vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i) ký kÕt hîp ®ång uû quyÒn cho vay l¹i víi C¬ quan cho vay l¹i víi c¸c nguyªn t¾c chung theo mÉu ®Ýnh kÌm. 6.04. Ký kÕt tho¶ thuËn cho vay l¹i: Trong vßng 30 ngμy sau khi ký Hîp ®ång uû quyÒn cho vay l¹i víi Bé Tμi chÝnh, C¬ quan cho vay l¹i ký kÕt Tho¶ thuËn cho vay l¹i víi Ng−êi vay l¹i theo c¸c ®iÒu kiÖn ghi trong Hîp ®ång uû quyÒn cho vay l¹i ®· ký víi Bé Tμi chÝnh - 62 - Sau khi ký kÕt Tho¶ thuËn cho vay l¹i, C¬ quan cho vay l¹i göi 1 b¶n ®Õn Bé Tμi chÝnh (vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i) ®Ó phèi hîp theo dâi qu¶n lý. §èi víi Tho¶ thuËn cho vay l¹i d−íi h×nh thøc HiÖp ®Þnh vay phô hoÆc trong tr−êng hîp Bé Tμi chÝnh trùc tiÕp cho vay l¹i, Bé Tμi chÝnh sÏ uû quyÒn cho Vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i ký kÕt Tho¶ thuËn cho vay l¹i. Thêi h¹n ký HiÖp ®Þnh vay phô thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña HiÖp