Đề tài Quan hệ lao động trong khu vực có vốn đầu tư nước ngoài tại các khu công nghiệp tỉnh Bình Dương

MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi: Keå töø naêm 1987 Luaät Ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû Vieät nam coù hieäu löïc, khôûi ñaàu cho doøng chaûy caùc luoàng voán töø beân ngoaøi vaøo nöôùc ta. Luùc ñaàu, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi chuû yeáu taäp trung vaøo lónh vöïc kinh doanh dòch vuï baát ñoäng saûn, nhaø haøng, khaùch saïn, vaên phoøng cho thueâ, khu vui chôi giaûi trí,... Nhöõng naêm veà sau, thì hoï chuyeån sang lónh vöïc saûn xuaát, gia coâng cheá bieán haøng coâng nghieäp cho tieâu duøng vaø xuaát khaåu. Töø ñoù, ñaõ hình thaønh nhöõng khu vöïc saûn xuaát coâng nghieäp taäp trung traûi daøi treân nhieàu ñòa phöông vaø caùc vuøng treân caû nöôùc. Cuøng vôùi doøng chaûy cuûa caùc luoàng voán ñaàu tö, laø doøng chaûy cuûa löïc löôïng lao ñoäng ñoå veà caùc khu saûn xuaát coâng nghieäp taäp trung: khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát, khu coâng ngheä cao, ñaëc khu kinh teá, cuïm coâng nghieäp... Rieâng ñoái vôùi tænh Bình Döông, vieäc taêng nhanh thu huùt voán ñaàu tö vaø nguoàn nhaân löïc vaøo caùc khu vöïc kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong KCN, thôøi gian qua ñoùng goùp moät phaàn lôùn trong phaùt trieån kinh teá, duy trì nhòp ñoä taêng tröôûng kinh tế cao, thuùc ñaåy nhanh quaù trình CNH, HÑH cuûa ñòa phöông, taêng thu ngaân saùch, giaûi quyeát hôn 135.000 vieäc laøm, nhaát laø laøm cho ñôøi soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng ngaøy caøng phaùt trieån.Vai troø cuûa NLÑ ngaøy caøng ñöôïc khaúng ñònh, ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn ñöôïc quan taâm hôn, nhöng nhöõng böùc xuùc giöõa hoï vaø chuû DN cuõng xuaát hieän. Boä Luaät Lao ñoäng 1994 vaø söûa ñoåi, boå sung caùc naêm 2002, 2006 ñaõ thuùc ñaåy vaø taïo neàn taûng cô baûn veà quyeàn vaø nghóa vuï cuûa caùc beân khi tham gia vaøo QHLÑ cuõng nhö töøng böôùc höôùng caùc quan heä naøy vaøo quyõ ñaïo cheá taøi töø luaät ñònh. Beân caïnh nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc, phaùt sinh nhöõng vaán ñeà phöùc taïp veà QHLÑ, ñaây laø vaán ñeà nhaïy caûm trong heä thoáng quaûn lyù. Trong thöïc tieãn ñaõ boäc loä nhieàu tieâu cöïc phaùt sinh, ñaõ laøm aûnh höôûng ñeán phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Moät trong nhöõng tieâu cöïc thaáy roõ trong thôøi gian gaàn ñaây laø hieän töôïng vi phaïm phaùp luaät, caùc thaéc maéc, khieáu naïi, tranh chaáp lao ñoäng vaø lieân tieáp xaûy ra caùc cuoäc ñình laõn coâng taäp theå keùo theo haøng traêm, thaäm chí haøng ngaøn lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi caùc khu coâng nghieäp cuûa tænh, khoâng nhöõng ñaõ laøm thieät haïi ñaùng keå ñeán saûn xuaát, ñeán lôïi ích doanh nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng, maø coøn aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng ñaàu tö. ÔÛ ñaây, nguyeân nhaân saâu xa laø, giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng chöa thoáng nhaát vôùi nhau veà lôïi ích kinh teá, thu nhaäp, caùc ñieàu kieän phuùc lôïi thuï höôûng, ñôøi soáng vaên hoùa tinh thaàn, maø cuï theå laø thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng trong khu vöïc naøy chöa töông xöùng vôùi naêng löïc coáng hieán, cöôøng ñoä lao ñoäng vaø thôøi gian laøm vieäc cuûa hoï, ñieàu naøy laøm cho moái raøng buoäc trong quan heä lao ñoäng khoâng beàn vöõng. Trong söï coá ñaùng tieác ñoù, coù moät phaàn cuûa ngöôøi lao ñoäng, cuûa ngöôøi söû duïng lao ñoäng vaø coù caû söï thieáu soùt chöa hoaøn thieän cuûa heä thoáng phaùp luaät, chính saùch cuûa nhaø nöôùc. Vaäy, laøm sao baûo veä ñöôïc quyeàn lôïi chính ñaùng, hôïp phaùp cuûa ngöôøi lao ñoäng maø khoâng laøm aûnh höôûng tôùi moâi tröôøng ñaàu tö, khoâng laøm giaûm tính caïnh tranh cuûa moãi doanh nghieäp, nhaèm ngaên ngöøa caùc cuoäc ñình coâng ñoøi taêng löông, ñeå khaéc phuïc tình hình treân, vaán ñeà laø chuùng ta nhaän thöùc nhö theá naøo veà moái quan heä haøi hoøa, hôïp lyù trong lôïi ích kinh teá, ñôøi soáng vaät chaát, vaên hoùa tinh thaàn giöõa ngöôøi NLÑ vaø ngöôøi NSDLÑ? Giöõa lôïi ích cuûa nhaø nöôùc, cuûa xaõ hoäi ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi; vaø vaän duïng vôùi nhöõng böôùc ñi ôû töøng thôøi ñieåm ra sao phuø hôïp boái caûnh caïnh tranh gay gaét cuûa quaù trình hoäi nhaäp vaøo neàn thöông maïi töï do cuûa theá giôùi? Ñoù chính laø lyù do toâi choïn ñeà taøi “Quan heä lao ñoäng trong khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi caùc khu coâng nghieäp tænh Bình Döông” laøm luaän vaên toát nghieäp thaïc syõ kinh teá, chuyeân ngaønh kinh teá chính trò. 2. Tình hình nghieân cöùu ñeà taøi: Qua caùc baøi vieát veà quan heä lao ñoäng cuûa caùc nhaø khoa hoïc tröôùc ñaây nhö: "Caûi caùch cheá ñoä tieàn löông" cuûa Traàn Baïch Ñaèng, ñaêng treân baùo Kinh teá Saøi Goøn, soá 50 vaø 51; “Lyù luaän chung veà phaân phoái xaõ hoäi chuû nghóa" cuûa Lyù Baân; (2001), "Tieàn löông toái thieåu trong neàn kinh teá thò tröôøng" cuûa Th.s Nguyeãn Lan Höông ñaêng treân baùo Lao ñoäng vaø Xaõ hoäi, soá 11; "Lao ñoäng tieàn löông vaø söï phaùt trieån kinh teá” cuûa Nguyeãn AÙi Ñoaøn, ñaêng treân tôø Nghieân cöùu kinh teá, soá 261; “Vaøi yù kieán veà vaán ñeà caûi caùch tieàn löông Vieät Nam hieän nay” cuûa PGS.TS Traàn Vaên Thieän, ñaêng treân thôøi baùo Kinh Teá Vieät Nam, soá 24/2005; “ Tieáp tuïc caûi caùch cheá ñoä tieàn löông” cuûa TS.Leâ Hoàng Tieán ñaêng treân thôøi baùo Kinh Teá Vieät Nam soá 86/2006 vaø qua thöïc teá tình hình cuûa tænh Bình Döông chuùng ta phaân tích vaø ñaùnh giaù moái quan heä lao ñoäng giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng, trong khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû caùc khu coâng nghieäp tænh Bình Döông. 3. Noäi dung, ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu: Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaän aùn laø QHLÑ trong khu vöïc kinh tế coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong caùc KCN Bình Dương. Moät soá thoâng tin, soá lieäu söû duïng trong luaän aùn ñöôïc ñieàu tra vaø tham khaûo taïi caùc Sôû, Ban ngaønh lieân quan tænh Bình Dương, töø ñoù ñi ñeán phaân tích vaø ñöa ra ñònh höôùng veà QHLÑ. 3.1. Phaân tích caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán caùc lôïi ích cuûa NLÑ, chuû doanh nghieäp vaø nhaø nöôùc ôû Tænh Bình Döông vaø moái quan heä giöõa chuùng. 3.2. Ñöa ra ñònh höôùng vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñeå xaây döïng caùc moái quan heä lao ñoäng veà caùc lôïi ích vaø phaân phoái thu nhaäp moät caùch hôïp lyù, haøi hoøa ôû khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi caùc khu coâng nghieäp tænh Bình Döông. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: Noäi dung cuûa ñeà taøi coù lieân quan ñeán moät soá ngaønh, moät soá lónh vöïc, do ñoù nhöõng phöông phaùp sau ñaây seõ ñöôïc vaän duïng: Phöông phaùp tröøu töôïng hoùa khoa hoïc Phöông phaùp duy vaät bieän chöùng, duy vaät lòch söû Phöông phaùp thoáng keâ Phương phaùp moâ taû, ñeàu tra phaân tích caùc soá lieäu thoáng keâ Phöông phaùp phaân tích vaø so saùnh Phöông phaùp toång hôïp Thoâng tin vaø soá lieäu thöù caáp ñöôïc thu thaäp töø saùch, baùo, taïp chí chuyeân ngaønh, maïng Internet, caùc taøi lieäu töø caùc hoäi thaûo chuyeân ñeà veà QHLÑ, Luaät Ñaàu tö, Luaät Lao ñoäng, caùc nghò ñònh, thoâng tö vaø vaên baûn cuûa Chính phuû, Boä Ngaønh lieân quan; caùc soá lieäu ñieàu tra do Sôû Lao ñoäng – Thöông binh vaø Xaõ hoäi, Lieân ñoaøn Lao ñoäng, Ban Quaûn lyù caùc KCN, Cuïc Thoáng keâ tænh Bình Dương. Chöông 1 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ QUAN HEÄ LAO ÑOÄNG 1.1 CAÙC KHAÙI NIEÄM 1.1.1 Quan heä lao ñoäng 1.1.1.1 Khaùi nieäm Toång theå caùc moái quan heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi taïo neân moät heä thoáng caùc quan heä xaõ hoäi bao goàm quan heä chính trò, quan heä kinh teá, quan heä toân giaùo, quan heä ñaïo ñöùc vaø quan heä lao ñoäng. Quan heä lao ñoäng chính laø heä thoáng quan heä xaõ hoäi giöõa caùc beân coù ñòa vò vaø lôïi ích khaùc nhau trong quaù trình lao ñoäng, bao goàm caùc quan heä: giöõa tö lieäu saûn xuaát vôùi ngöôøi lao ñoäng; giöõa ngöôøi quaûn lyù ñieàu haønh vôùi ngöôøi thöøa haønh. Ngoaøi ra, quan heä lao ñoäng coøn ñöôïc hieåu laø moái quan heä giöõa ngöôøi laøm coâng aên löông vôùi ngöôøi söû duïng lao ñoäng thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá, caùc hình thöùc sôû höõu. Quan heä lao ñoäng ñöôïc xaùc laäp vaø tieán haønh qua thöông löôïng vaø thoûa thuaän theo nguyeân taéc töï nguyeän bình ñaúng, theå hieän baèng caùc hôïp ñoàng lao ñoäng caù nhaân vaø thoûa öôùc lao ñoäng taäp theå, laø moät phaïm truø ña lónh vöïc, naèm ôû nhieàu moân khoa hoïc nhö lòch söû, kinh teá, xaõ hoäi, chính trò vaø luaät phaùp. Quan heä lao ñoäng ñöôïc xaùc ñònh ôû moät soá ñieåm chính sau: - Laø quan heä qua laïi giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng. - Chòu söï ñieàu chænh veà maët phaùp lyù vaø nhöõng can thieäp tröïc tieáp khi caàn thieát cuûa Nhaø nöôùc. - Quan heä lao ñoäng dieãn ra trong taát caû caùc lónh vöïc hoaït ñoäng saûn xuaát – kinh doanh, vaø phaàn lôùn dieãn ra trong moâi tröôøng coâng nghieäp. Maëc duø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi raát ña daïng, phong phuù, dieãn ra trong nhieàu lónh vöïc vaø döôùi moãi cheá ñoä xaõ hoäi khaùc nhau, baûn chaát cuûa quan heä lao ñoäng cuõng coù khaùc nhau. Döôùi chuû nghóa tö baûn, quan heä lao ñoäng, thöôøng ñöôïc hieåu laø quan heä chuû – thôï, chöùa ñöïng quan heä boùc loät cuûa chuû tö baûn ñoái vôùi lao ñoäng laøm thueâ, coøn döôùi chuû nghóa xaõ hoäi, quan heä lao ñoäng thöôøng theå hieän qua quan heä quaûn lyù giöõa ngöôøi ñieàu haønh vaø ngöôøi thöøa haønh, noù khoâng chöùa ñöïng quan heä boùc loät lao ñoäng laøm thueâ. 1.1.1.2 Ñieàu kieän xuaát hieän quan heä lao ñoäng vaø söï khaùc bieät giöõa caùc quan heä lao ñoäng trong caùc cheá ñoä xaõ hoäi khaùc nhau Quan heä lao ñoäng chæ xuaát hieän khi xuaát hieän quan heä saûn xuaát tö baûn chuû nghóa. Trong ñieàu kieän quan heä saûn xuaát phong kieán chuû nghóa chöa coù quan heä lao ñoäng. Quan heä giöõa chuùa phong kieán vaø noâng noâ khoâng phaûi laø quan heä lao ñoäng, bôûi vì, chuùa phong kieán khoâng thueâ möôùn ngöôøi noâng daân laøm thueâ vaø traû löông cho ngöôøi noâng daân, maø ngöôøi noâng daân khoâng coù ñaát, muoán toàn taïi hoï phaûi lónh canh ñaát ñai cuûa chuùa phong kieán ñeå canh taùc vaø noäp ñòa toâ cho chuùa phong kieán. Ngöôøi noâng noâ khoâng ñöôïc töï do hoaøn toaøn nhö ngöôøi coâng nhaân trong chuû nghóa tö baûn, hoï vaø gia ñình hoï phaûi bò gaén chaët vôùi ñaát ñai cuûa chuùa phong kieán ñeå toàn taïi. Trong quan heä saûn xuaát tö baûn chuû nghóa, xuaát hieän ngöôøi lao ñoäng ñi baùn söùc lao ñoäng (laøm thueâ) cho caùc chuû tö baûn. Söùc lao ñoäng ñaõ bieán thaønh haøng hoaù, bôûi vì trong chuû nghóa tö baûn ñaõ coù hai ñieàu kieän ñeå söùc lao ñoäng bieán thaønh haøng hoaù, ñoù laø: 1) ngöôøi lao ñoäng ñöôïc töï do thaân theå 2) ngöôøi lao ñoäng khoâng coù tö lieäu saûn xuaát. Trong chuû nghóa phong kieán ngöôøi noâng noâ chöa ñöôïc töï do hoaøn toaøn, hoï khoâng theå boû maûnh ñaát cuûa ñòa chuû naøy ñeå sang lónh canh maûnh ñaát cuûa ñòa chuû khaùc. Nhöng trong chuû nghóa tö baûn ngöôøi lao ñoäng laøm thueâ ñöôïc töï do veà thaân theå, hoï ñöôïc quyeàn töï do löïa choïn ñi laøm thueâ cho chuû tö baûn naøy hay chuû tö baûn khaùc. Luaät phaùp tö baûn ñaõ thöøa nhaän vaø baûo veä quyeàn töï do ñoù, trong khi luaät phaùp phong kieán khoâng coù ñieàu khoaûn naøo baûo veä quyeàn töï do cuûa ngöôøi noâng noâ. Ñoàng thôøi, neáu ngöôøi lao ñoäng coù tö lieäu saûn xuaát thì hoï seõ töï toå chöùc saûn xuaát ra haøng hoaù ñem ñi baùn, trao ñoåi treân thò tröôøng chöù hoï khoâng ñi laøm thueâ. Nhöng vì khoâng coù tö lieäu saûn xuaát, muoán toàn taïi, soáng coøn hoï phaûi ñi laøm thueâ cho caùc nhaø tö baûn ñeå nhaän löông. Thu nhaäp tieàn löông laø ñieàu kieän duy nhaát ñeå ngöôøi lao ñoäng laøm thueâ toàn taïi trong chuû nghóa tö baûn. Quan heä giöõa nhaø tö baûn chuû tö lieäu saûn xuaát vaø ngöôøi lao ñoäng laøm thueâ theå hieän qua phaïm truø kinh teá môùi xuaát hieän trong chuû nghóa tö baûn laø “tieàn löông tö baûn chuû nghóa”. Trong quan heä saûn xuaát phong kieán khoâng coù phaïm truø “tieàn löông phong kieán” maø chæ coù phaïm truø “ñòa toâ phong kieán”. Baûn chaát cuûa “tieàn löông tö baûn chuû nghóa” laø theå hieän quan heä boùc loät lao ñoäng laøm thueâ cuûa nhaø tö baûn ñoái vôùi coâng nhaân, coøn “ñòa toâ phong kieán” theå hieän baûn chaát boùc loät cuûa chuùa phong kieán ñoái vôùi ngöôøi noâng noâ. Neáu xaõ hoäi loaøi ngöôøi xaây döïng thaønh coâng moâ hình xaõ hoäi xaõ hoäi chuû nghóa thì theo quan ñieåm cuûa chuû nghóa Maùc, quan heä lao ñoäng trong quaù trình saûn xuaát xaõ hoäi chuû nghóa khoâng chöùa ñöïng quan heä boùc loät lao ñoäng laøm thueâ. Bôûi vì, trong ñieàu kieän chuû nghóa xaõ hoäi moïi ngöôøi lao ñoäng ñeàu trôû thaønh ngöôøi chuû tö lieäu saûn xuaát xaõ hoäi. Ñaõ laø ngöôøi chuû thì quan heä giöõa hoï vôùi nhau laø bình ñaúng. Trong quaù trình saûn xuaát xaõ hoäi chuû nghóa, khoâng toàn taïi quan heä chuû thôï, maø quan heä lao ñoäng laø quan heä giöõa ngöôøi ñieàu haønh quaù trình saûn xuaát vaø ngöôøi tröïc tieáp thöïc hieän lao ñoäng saûn xuaát. Taát caû nhöõng ngöôøi trong quaù trình saûn xuaát cuûa moät ñôn vò saûn xuaát xaõ hoäi chuû nghóa ñeàu laø ngöôøi lao ñoäng: ngöôøi lao ñoäng giaùn tieáp (nhaø quaûn lyù, ñieàu haønh) vaø ngöôøi lao ñoäng tröïc tieáp (ngöôøi tröïc tieáp thöïc hieän lao ñoäng saûn xuaát). Ñaây laø söï khaùc bieät veà chaát giöõa quan heä lao ñoäng trong chuû nghóa tö baûn vaø quan heä lao ñoäng trong chuû nghóa xaõ hoäi. 1.1.2 Caùc hình thöùc bieåu hieän quan heä lao ñoäng Caùc quan heä lao ñoäng ñöôïc theå hieän qua caùc hình thöùc thu nhaäp cuûa caùc chuû theå tham gia saûn xuaát kinh doanh. Trong saûn xuaát kinh doanh coù caùc chuû theå kinh teá nhö: ngöôøi lao ñoäng laøm coâng aên löông, chuû sôû höõu, nhaø nöôùc. Vì vaäy, quan heä lao ñoäng theå hieän qua caùc hình thöùc thu nhaäp sau: 1.1.2.1 Tieàn löông Tieàn löông laø soá löôïng tieàn maø ngöôøi lao ñoäng nhaän ñöôïc sau moät thôøi gian laøm vieäc nhaát ñònh, hoaëc sau khi ñaõ hoaøn thaønh moät khoái löôïng coâng vieäc naøo ñoù. Trong ñoù, moät yeâu caàu khaùch quan laø tieàn löông phaûi ñaûm baûo: taùi saûn xuaát söùc lao ñoäng, ñaùp öùng nhöõng nhu caàu giaùo duïc, vaên hoùa vaø tinh thaàn cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø nuoâi döôõng con caùi. Tieàn löông ñöôïc xem xeùt treân hai maët: tieàn löông danh nghóa vaø tieàn löông thöïc teá. + Tieàn löông danh nghóa laø tieàn coâng maø ngöôøi lao ñoäng nhaän ñöôïc döôùi hình thöùc tieàn maët; + Tieàn löông thöïc teá theå hieän baèng soá löôïng saûn phaåm vaø nhöõng dòch vuï maø ngöôøi lao ñoäng coù theå mua ñöôïc töø tieàn löông danh nghóa. Veà hình thöùc chuû yeáu cuûa tieàn löông, chuùng ta phaân bieät coù 2 loaïi: tieàn löông theo thôøi gian vaø tieàn löông theo saûn phaåm. + Tieàn löông theo thôøi gian ñöôïc aùp duïng cho nhöõng coâng vieäc khoâng tính cuï theå ñöôïc hao phí lao ñoäng (nghieân cöùu khoa hoïc, coâng taùc quaûn lyù,..) ñöôïc theå hieän qua caùc baäc, thang löông do nhaø nöôùc hoaëc do doanh nghieäp quy ñònh vaø ñöôïc traû haøng thaùng cho ngöôøi lao ñoäng. + Tieàn löông theo saûn phaåm ñöôïc xaây döïng treân cô sôû ñònh möùc saûn xuaát vaø ñöôïc theå hieän thoâng qua hình thöùc khoaùn töøng phaàn vieäc, hoaëc khoaùn goïn, baûo ñaûm taêng tieàn löông öùng vôùi taêng naêng suaát lao ñoäng. Noù theå hieän tính khoa học cao vì noù phaûn aûnh ñuùng soá löôïng vaø chaát löôïng lao ñoäng, theå hieän söï hôïp lyù trong phaân phoái lao ñoäng, ñoàng thôøi laïi kích thích tinh thaàn lao ñoäng, khuyeán khích ngöôøi lao ñoäng chaêm lo reøn luyeän tay ngheà, caûi tieán kyõ thuaät, naâng cao naêng suaát lao ñoäng … Tieàn löông bieåu hieän moät taäp hôïp phöùc taïp caùc moái quan heä kinh teá: giöõa ngöôøi lao ñoäng rieâng bieät vaø toaøn xaõ hoäi; giöõa taäp theå lao ñoäng vì coâng lao ñoäng phuï thuoäc vaøo keát quaû haïch toaùn kinh teá hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp; giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø taäp theå ngöôøi lao ñoäng vì tieàn löông cuûa moãi ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh trong khuoân khoå quyõ tieàn löông cuûa doanh nghieäp. Nguyeân taéc quan troïng nhaát ñeå phaân bieät tieàn löông laø ñaïi löôïng phuï thuoäc tröïc tieáp khoâng nhöõng vaøo soá löôïng maø caû möùc ñoä phöùc taïp cuûa lao ñoäng. Keát quaû cuoái cuøng cuûa hoaït ñoäng kinh teá (naâng cao naêng suaát lao ñoäng, tieát kieäm nguyeân vaät lieäu, chaát löôïng saûn phaåm) ñeàu ñöôïc phaûn aùnh trong söï taêng theâm cuûa quyõ tieàn löông, hay cuûa lôïi nhuaän. Tieàn löông coøn theå hieän quan heä giöõa chuû sôû höõu vaø ngöôøi lao ñoäng, bôûi vì, theo lyù thuyeát giaù trò cuûa chuû nghóa Maùc, giaù trò haøng hoaù bao goàm giaù trò vaät hoaù ( c ) vaø giaù trò môùi ( v + m ). Trong ñoù, v laø giaù trò haøng hoaù söùc lao ñoäng cuûa ngöôøi lao ñoäng, theå hieän baèng tieàn laø giaù caû söùc lao ñoäng, ñöôïc goïi laø tieàn löông, m laø giaù trò thaëng dö do ngöôøi lao ñoäng laøm thueâ taïo ra, bieåu hieän thaønh lôïi nhuaän, lôïi töùc, ñòa toâ… Do ñoù, vôùi moät giaù trò haøng hoaù nhaát ñònh, neáu tieàn löông taêng leân thì lôïi nhuaän seõ giaûm xuoáng vaø ngöôïc laïi, neáu lôïi nhuaän taêng leân thì tieàn löông seõ giaûm xuoáng. Noùi caùch khaùc, vôùi moät giaù trò haøng hoaù nhaát ñònh, tieàn löông vaø lôïi nhuaän coù quan heä nghòch vôùi nhau. Ñaây cuõng laø moät maâu thuaãn caàn giaûi quyeát. Ñeå giaûi quyeát maâu thuaãn naøy, nghóa laø, tieàn löông phaûi taêng leân vaø lôïi nhuaän cuõng taêng leân, caàn phaûi taêng toång khoái löôïng giaù trò, ñoàng nghóa vôùi vieäc saûn xuaát kinh doanh phaûi phaùt trieån. 1.1.2.2 Lôïi nhuaän (coå töùc), lôïi töùc Ñaây laø hình thöùc thu nhaäp theo taøi saûn hay theo voán, ñöôïc theå hieän nhö: Ñoái vôùi voán töï coù cuûa caùc doanh nghieäp tö nhaân rieâng leû cuõng nhö trong voán coå phaàn cuûa caùc coå ñoâng trong caùc coâng ty coå phaàn, hình thöùc thu nhaäp laø lôïi nhuaän, lôïi töùc coå phaàn hoaëc coå töùc; Ñoái vôùi voán cho vay, thu nhaäp thích öùng laø hình thöùc lôïi töùc cao hay thaáp phuï thuoäc vaøo tyû suaát cuûa noù. Tyû suaát naøy leân xuoáng theo quan heä cung caàu veà tieàn cho vay vaø quan heä cung caàu haøng hoùa, lieân quan ñeán chæ soá bieán ñoäng cuûa giaù caû trong töøng thôøi kyø. 1.1.3 Moái quan heä cuûa caùc lôïi ích trong coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa hieän nay 1.1.3.1 Baûn chaát cuûa moái quan heä caùc lôïi ích Baûn chaát cuûa lôïi ích kinh teá coù cô sôû khaùch quan gaén lieàn vôùi caùc quan heä saûn xuaát, tröôùc heát laø quan heä sôû höõu. Hôn nöõa, töø quy luaät quan heä saûn xuaát phaûi phuø hôïp vôùi tính chaát vaø trình ñoä cuûa löïc löôïng saûn xuaát, moãi quan heä saûn xuaát cuøng vôùi lôïi ích kinh teá töông öùng, tuy laø hôïp lyù hay phi lyù, tieán boä hay khoâng tieán boä; tieâu chuaån xem xeùt laø ôû choã chuùng phuø hôïp hay khoâng phuø hôïp vôùi tính chaát cuûa löïc löôïng saûn xuaát, thuùc ñaåy hay caûn trôû quaù trình phaùt trieån. Nhö vaäy, trong quaù trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ôû Vieät Nam hieän nay, thì lôïi ích kinh teá cuûa caùc thaønh phaàn tham gia, keå caû Nhaø nöôùc phaûi haøi hoøa. Maø höôùng ñeán cuûa toaøn xaõ hoäi mong muoán laø phaûi taêng naêng suaát lao ñoäng, phaùt trieån saûn xuaát, naâng cao ñôøi soáng nhaân daân lao ñoäng; cuõng laø tieâu chuaån ñeå xaùc ñònh tính hôïp lyù veà lôïi ích kinh teá cuûa caùc chuû sôû höõu trong vieäc söû duïng cô caáu kinh teá nhieàu thaønh phaàn ôû nöôùc ta. Töø tieâu chuaån naøy, phaûi thöøa nhaän tính hôïp lyù cuûa möùc thu nhaäp cao ñoái vôùi nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñaït naêng suaát vaø hieäu quaû cao cho xaõ hoäi, duø thu nhaäp ñoù cao gaáp nhieàu laàn so ngöôøi lao ñoäng coù naêng suaát vaø hieäu quaû thaáp. Phaûi pheâ phaùn vaø khaéc phuïc khuynh höôùng ñoøi hoûi vaø baûo ñaûm lôïi ích theo nhu caàu bình quaân, vì ñoù laø lôïi ích khoâng hôïp lyù, khoâng thuùc ñaåy maø caûn trôû saûn xuaát, trong quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa. Hieän nay, trong neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn, nhieàu hình thöùc sôû höõu, coù nhieàu lôïi ích kinh teá: lôïi ích kinh teá cuûa nhaø nöôùc (xaõ hoäi), lôïi ích kinh teá cuûa taäp theå lao ñoäng, lôïi ích kinh teá cuûa caù nhaân ngöôøi lao ñoäng vaø cuûa ngöôøi chuû sôû höõu tö nhaân, caù theå. Caùc lôïi ích kinh teá treân vöøa thoáng nhaát vöøa maâu thuaãn vôùi nhau. Moái quan heä bieän chöùng giöõa caùc lôïi ích ñöôïc phaûn aùnh qua söï lieân keát, ñan xen giöõa caùc hình thöùc sôû höõu trong quaù trình taùi saûn xuaát. Trong kinh teá nhaø nöôùc coù phaàn cuûa nhaø nöôùc, cuûa taäp theå lao ñoäng, phaàn voán cuûa caù nhaân ngöôøi lao ñoäng hoaëc caùc chuû sôû höõu caù theå, tö nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc. Trong kinh teá taäp theå, coù phaàn kinh teá cuûa nhaø nöôùc, cuûa taäp theå lao ñoäng, phaàn voán cuûa caù nhaân ngöôøi lao ñoäng hoaëc cuûa caùc chuû sôû höõu caù theå, tö nhaân. Trong caùc doanh nghieäp coå phaàn, loaïi hình doanh nghieäp maø Nhaø nöôùc ñang coù chính saùch ñaåy maïnh coâng taùc coå phaàn hoùa, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi; nhaát laø trong giai ñoaïn hieän nay khi nöôùc ta ñaõ hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi, nhaèm taäp trung khaû naêng veà voán, quaûn lyù, coâng ngheä… maø caùc doanh nghieäp trong nöôùc phaûi ñöông ñaàu ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån trong moâi tröôøng töï do thöông maïi toaøn caàu caïnh tranh khoác lieät. Do vaäy, trong vieäc quaûn lyù neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn trong giai ñoaïn chuyeån ñoåi, caàn phaûi coù chuû tröông, chính saùch ñuùng ñaén, hôïp lyù cuûa moái quan heä lao ñoäng ñeå khôi daäy ñöôïc söï ñoàng tình, höôûng öùng cuûa nhöõng ngöôøi tham gia phaùt trieån saûn xuaát. Muoán vaäy, khi xaùc ñònh cuõng nhö khi thöïc hieän muïc tieâu, chính saùch, bieän phaùp saûn xuaát kinh doanh phaûi baûo ñaûm keát hôïp haøi hoøa, ñuùng ñaén caùc lôïi ích kinh teá cuûa xaõ hoäi, taäp theå lao ñoäng, caù nhaân ngöôøi lao ñoäng vaø caùc chuû sôû höõu caù theå, tö baûn tö nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc. Coù nhö vaäy môùi taïo ñöôïc ñoäng löïc kinh teá, giaûi phoùng ñöôïc moïi naêng löïc saûn xuaát hieän coù cuûa xaõ hoäi. 1.1.3.2 Vai troø cuûa lôïi ích kinh teá trong coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa Trong coâng cuoäc coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa, neàn kinh teá seõ taïo nhieàu saûn phaåm, cuûa caûi cho xaõ hoäi, do ñoù coù nhieàu ñoäng löïc kích thích phaùt trieån. Moïi ñoäng löïc, suy ñeán cuøng, do ñoäng löïc kinh teá quyeát ñònh. Vì vaäy, lôïi ích kinh teá coù vai troø heát söùc quan troïng ñoái vôùi moïi quaù trình phaùt trieån kinh teá noùi chung. Vaán ñeà naøy caøng coù yù nghóa ñaëc bieät trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ôû nöôùc ta: Lôïi ích kinh teá laø ñoäng löïc tröïc tieáp thuùc ñaåy moïi ngöôøi vaø caùc chuû theå kinh teá vì lôïi ích kinh teá maø quan taâm ñeán keát quaû saûn xuaát; Ñaåy maïnh daân chuû hoùa trong kinh teá vaø thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi, baûo ñaûm cho moïi ngöôøi yeân taâm phaán khôûi laøm aên theo phaùp luaät; Khai thaùc ñöôïc caùc nguoàn taøi nguyeân vaø lao ñoäng ñeå taïo ra nhieàu saûn phaåm haøng hoùa cho xaõ hoäi; Ñaûm baûo cho ngöôøi lao ñoäng ñöôïc höôûng phaàn thu nhaäp phuø hôïp với söï ñoùng goùp cuûa mình. Thöïc tieãn nöôùc ta nhieàu naêm qua, trong thôøi gian khaù laâu daøi, Nhaø nöôùc thieân veà lôïi ích xaõ hoäi, xem nheï lôïi ích taäp theå lao ñoäng, caù nhaân ngöôøi lao ñoäng vaø cuûa ngöôøi chuû sôû höõu caù theå, tö nhaân. Toùm laïi, lôïi ích kinh teá laø ñoäng löïc thuùc ñaåy saûn xuaát phaùt trieån, vì saûn xuaát laø “goác”, laø cô sôû phaân phoái lôïi nhuaän. Do ñoù, phaûi giaûi quyeát haøi hoøa caùc lôïi ích, coi troïng lôïi ích caù nhaân ngöôøi lao ñoäng; phaûi coù bieän phaùp ñoàng boä veà kinh teá, haønh chaùnh vaø tö töôûng ñeå xaây döïng con ngöôøi môùi hoaøn thieän, xaõ hoäi coâng baèng vaø vaên minh; traùnh tình traïng phaân hoùa quaù nhieàu giöõa caùc taàng lôùp xaõ hoäi trong quaù trình xaây döïng, ñaåy maïnh coâng cuoäc coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñeå phaùt trieån neàn kinh teá ñaát nöôùc trong giai ñoaïn hoäi nhaäp; cuõng nhö haïn cheá nhöõng vaán ñeà noùng cuûa xaõ hoäi phaùt trieån nhö ñình, laõng coâng trong thôøi gian gaàn ñaây xaûy ra trong caû nöôùc, nhaát laø caùc tænh - thaønh coù toác ñoä phaùt trieån nhanh nhö: Bình Döông, Ñoàng Nai, Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Vuõng Taøu, Long An … 1.2 VÒ TRÍ, VAI TROØ CUÛA MOÁI QUAN HEÄ LAO ÑOÄNG TRONG VIEÄC PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ - XAÕ HOÄI Phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, beân caïnh taêng thu nhaäp quoác daân tính theo ñaàu ngöôøi coøn bao haøm söï thay ñoåi cô caáu kinh teá, theå cheá kinh teá vaø chaát löôïng cuoäc soáng tinh thaàn vaø vaät chaát cuûa ngöôøi vaø coäng ñoàng xaõ hoäi. Ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån, con ngöôøi phaûi ñaùp öùng nhu caàu vaät chaát cho cuoäc soáng. Söï tieâu duøng cuûa con ngöôøi chính laø nguoàn goác cuûa ñoäng löïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, muïc ñích cuûa saûn xuaát laø tieâu duøng. Khoái löôïng tieâu duøng vaø cô caáu tieâu duøng laø yeáu toá quyeát ñònh veà quy moâ vaø cô caáu saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï. Vôùi tö caùch laø ngöôøi saûn xuaát, con ngöôøi coù vai troø heát söùc quan troïng ñoái vôùi söï phaùt trieån, con ngöôøi vôùi khaû naêng trí tueä vaø theå löïc cuûa mình laø yeáu toá cô baûn nhaát, quyeát ñònh nhaát cuûa söï phaùt trieån saûn xuaát xaõ hoäi. Trong baát kyø giai ñoaïn lòch söû naøo, trình ñoä saûn xuaát naøo, lao ñoäng cuûa con ngöôøi luoân ñoùng vai troø quyeát ñònh. Cuøng vôùi söï phaùt trieån tieán boä kyõ thuaät, coâng ngheä trong saûn xuaát seõ daãn tôùi söï thay ñoåi cuûa vò trí lao ñoäng giaûn ñôn vaø lao ñoäng kyõ thuaät, lao ñoäng trí tueä ngaøy caøng ñoùng vai troø then choát cho söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Muoán phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, ñieàu cô baûn phaûi coù söï taêng tröôûng kinh teá. Nhöng khoâng phaûi baát cöù söï taêng tröôûng naøo cuõng daãn tôùi phaùt trieån kinh teá, tuy nhieân thu nhaäp thöïc teá taêng leân cuûa moãi ngöôøi daân phaûn aùnh tính xaõ hoäi cuûa söï taêng tröôûng. Nhö vaäy söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ñi ñoâi vôùi taêng thu nhaäp thöïc teá cuûa ñaïi boä phaän daân cö nhôø phaân phoái keát quaû thu nhaäp cuûa moái quan heä lao ñoäng giöõa ngöôøi söû duïng lao ñoäng vaø ngöôøi lao ñoäng. Ngaøy nay, phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi coøn theå hieän ôû yeáu toá tieâu chuaån veà chaát löôïng saûn phaåm cao, phuø hôïp vôùi nhu caàu xaõ hoäi, nhu caàu con ngöôøi, baûo veä moâi tröôøng vaø baûo ñaûm coâng baèng xaõ hoäi. 1.2.1 Quan heä lao ñoäng laø ñoäng löïc cô baûn ñeå taêng naêng suaát lao ñoäng, phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát Söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa saûn xuaát, cuûa kinh teá laø cô sôû cuûa moïi söï phaùt trieån trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Phaùt trieån kinh teá suy ñeán cuøng, laø söï taêng naêng suaát lao ñoäng, laø söï phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát (bao goàm tö lieäu lao ñoäng vaø ngöôøi lao ñoäng). Do vaäy, muoán phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, maáu choát cuûa vaán ñeà laø phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát. Nhöõng yeáu toá thuoäc veà löïc löôïng saûn xuaát, coù aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi trong quan heä lao ñoäng. Khi xeùt nhöõng nhaân toá thuoäc löïc löôïng saûn xuaát aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån kinh teá, ngoaøi nhöõng yeáu toá nhö ñieàu kieän töï nhieân, taøi nguyeân thieân nhieân, coøn coù nhaân toá con ngöôøi vaø coâng ngheä ngaøy caøng ñöôïc nhaán maïnh, trong ñoù khoa hoïc trôû thaønh löïc löôïng saûn xuaát tröïc tieáp. Coâng ngheä neáu ñöôïc löïa choïn phuø hôïp vôùi tieàm naêng nguoàn löïc cuûa ñaát nöôùc… seõ laø moät ñoäng löïc môùi thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån nhanh, beàn vöõng. Ñaát nöôùc ta trong quaù trình coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù, muoán öùng duïng coâng ngheä môùi caàn phaûi bieát söû duïng chuyeân gia coâng ngheä döôùi hình thöùc trao ñoåi khoa hoïc – kyõ thuaät, lieân doanh lieân keát, chuyeån giao coâng ngheä. Caàn coù chính saùch hôïp lyù ñeå taän duïng nhöõng thaønh töïu môùi cuûa caùch maïng khoa hoïc vaø coâng ngheä, tranh thuû thôøi cô ñeå vöôn leân ñuoåi kòp caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån. Trong ñoù, con ngöôøi luoân laø yeáu toá haøng ñaàu cuûa söï phaùt trieån kinh teá, ñaëc bieät trong ñieàu kieän caùch maïng khoa hoïc vaø coâng ngheä hieän ñaïi. Ngaøy nay, vôùi söï phaùt trieån cuûa vaên minh vaø vaên hoùa, veà khaùch quan con ngöôøi vöøa ñöôïc coi laø ñoäng löïc, vöøa ñöôïc coi laø muïc ñích cuûa söï phaùt trieån. Lyù do laø, trình ñoä phaùt trieån, naêng suaát vaø kyõ thuaät hieän ñaïi ñaõ taïo cho con ngöôøi nhieàu thôøi gian, ñieàu kieän hoïc taäp vaø phaùt trieån toaøn dieän. Kinh teá tri thöùc ñaõ trôû thaønh moät hieän thöïc, moät xu theá coù tính qui luaät, mang laïi thònh vöôïng cho moãi quoác gia, töøng doanh nghieäp, moãi con ngöôøi neáu bieát söû duïng vaø khai thaùc. Kinh teá tri thöùc, ra ñôøi töø caùc nöôùc coâng nghieäp tieân tieán, noù coù theå sinh soâi vaø phaùt huy khaû naêng ôû moïi nôi, keå caû caùc nöôùc kinh teá coù trình ñoä thaáp, khi bieát taïo döïng thaønh moät moâi tröôøng thuaän lôïi, phuø hôïp cho söï phaùt trieån. Söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia phuï thuoäc vaøo nhieàu nhaân toá khaùc nhau nhöng “nguoàn nhaân löïc ñöôïc xem laø nhaân toá ñoùng vai troø quyeát ñònh” veà toác ñoä, chaát löôïng taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi nhanh vaø beàn vöõng. Trong quaù trình ñoåi môùi, Nhaø nöôùc ta cuõng ñaõ khaúng ñònh, phaùt trieån nguoàn nhaân löïc laø nhieäm vuï troïng taâm, quyeát ñònh söï thaønh coâng trong coâng cuoäc coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, nguoàn nhaân löïc giöõ vai troø quan troïng nhaát trong caùc nguoàn löïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Do vaäy, chuùng ta xaây döïng moät xaõ hoäi daân chuû, coâng baèng vaø tieán boä, moät xaõ hoäi xaõ hoäi chuû nghóa taïo cho con ngöôøi ñaày ñuû nhöõng ñieàu kieän phaùt trieån toaøn dieän, phaùt huy toát nhaát nhaân toá con ngöôøi ñeå phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi. 1.2.2 Quan heä lao ñoäng goùp phaàn thuùc ñaåy vaø hoaøn thieän quan heä saûn xuaát môùi Caùc quan heä saûn xuaát phuø hôïp vôùi tính chaát vaø trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát seõ taïo ñoäng löïc cho löïc löôïng saûn xuaát phaùt trieån, ngöôïc laïi, khi khoâng phuø hôïp, ñaây seõ laø nhaân toá caûn trôû, kìm haõm söï phaùt trieån. Trong quan heä saûn xuaát thì cô cheá kinh teá vaø cô cheá thò tröôøng laø yeáu toá coù aûnh höôûng lôùn. Cô cheá kinh teá seõ laø nhaân toá kích thích hay caûn trôû söï phaùt trieån kinh teá, thöïc tieãn lòch söû cho thaáy, cô cheá taäp trung, quan lieâu, bao caáp ñeàu caûn trôû söï phaùt trieån kinh teá. Hieän nay cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa laø cô cheá thích hôïp nhaát ñoái vôùi söï phaùt trieån quan heä saûn xuaát trong neàn kinh teá chuyeån ñoåi cuûa ñaát nöôùc, trong xu theá chuû ñoäng hoäi nhaäp neàn kinh teá theá giôùi xaây döïng cheá ñoä chuû nghóa xaõ hoäi vaên minh vaø tieán boä. Cô cheá thò tröôøng vôùi taùc ñoäng cuûa quy luaät giaù trò, caïnh tranh vaø cung – caàu kích thích toái ña tính naêng ñoäng, saùng taïo cuûa caùc doanh nghieäp, buoäc caùc doanh nghieäp phaûi ñoåi môùi kyõ thuaät, hôïp lyù hoùa saûn xuaát, naäng cao naêng suaát lao ñoäng, hieäu quaû saûn xuaát; nhaát laø phaùt trieån moái quan heä saûn xuaát. Maø trong ñoù moái quan heä giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng cuøng toàn taïi vaø tieán boä, goùp phaàn caûi thieän moái quan heä saûn xuaát môùi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñoøi hoûi cuûa quaù trình phaùt trieån kinh teá. 1.2.3 Quan heä lao ñoäng laø nhaân toá quan troïng hình thaønh con ngöôøi môùi ñeå xaây döïng vaø laøm chuû xaõ hoäi giaøu coù, daân chuû, coâng baèng, vaên minh Kinh nghieäm cuûa nhöõng nöôùc Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông cho chuùng ta thaáy, nhöõng nöôùc ngheøo muoán ñaåy nhanh toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, naâng cao möùc soáng chæ coù moät con ñöôøng laø bieán xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc thaønh moät xaõ hoäi coù hoïc vaán cao, theå hieän qua quaù trình phaùt trieån ngaønh giaùo duïc cuûa mình, töø ñoù keùo theo möùc chi ngaân saùch cho giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuõng nhö tyû leä daân soá coù trình ñoä ngheà nghieäp vaø hoïc vaán cao, ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu quan heä lao ñoäng trong neàn kinh teá thò tröôøng. Quan heä lao ñoäng laø moät nhaân toá quan troïng hình thaønh con ngöôøi môùi, vì ngoaøi soá löôïng lao ñoäng trong quaù trình phaùt trieån kinh teá, thì chaát löôïng lao ñoäng laøm cho lao ñoäng coù naêng suaát cao hôn. Chaát löôïng lao ñoäng coù theå naâng cao nhôø giaùo duïc , ñaøo taïo vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi lao ñoäng. Giaùo duïc ñöôïc coi laø daïng quan troïng nhaát cuûa söï phaùt trieån tieàm naêng cuûa con ngöôøi. Keát quaû giaùo duïc laøm taêng löïc löôïng lao ñoäng coù trình ñoä taïo khaû naêng thuùc ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi coâng ngheä. Coâng ngheä thay ñoåi caøng nhanh, quaù trình ñoåi môùi caøng thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. Gioáng nhö giaùo duïc, söùc khoûe laøm taêng chaát löôïng cuûa nguoàn nhaân löïc caû hieän taïi vaø töông lai, ngöôøi lao ñoäng coù söùc khoûe toát coù theå mang laïi nhöõng lôïi nhuaän tröïc tieáp baèng vieäc naâng cao söùc beàn bæ, deûo dai vaø khaû naêng taäp trung trong khi ñang laøm vieäc. Nhaø nöôùc phaûi coù nhöõng hoaïch ñònh chính saùch chaêm lo söùc khoûe cho nhaân daân, nhaèm laøm taêng nguoàn nhaân löïc baèng vieäc keùo daøi tuoåi lao ñoäng. Vì con ngöôøi laø nhaân toá cô baûn cuûa taêng tröôûng kinh teá beàn vöõng. Ñoù laø con ngöôøi coù söùc khoûe, coù trí tueä, coù tay ngheà cao, coù ñoäng löïc vaø nhieät tình lao ñoäng, ñöôïc toå chöùc chaët cheõ. Vì neáu taêng tröôûng kinh teá chæ chuû yeáu döïa vaøo vieäc khai thaùc taøi nguyeân thì taêng tröôûng kinh teá ñoù khoâng beàn vöõng, do taøi nguyeân laø coù haïn; traùi laïi, muoán taêng tröôûng beàn vöõng thì phaûi döïa vaøo nhaân toá con ngöôøi, taát nhieân taøi naêng vaø trí tueä con ngöôøi laø beàn vöõng vaø voâ taän. Muoán phaùt huy nhaân toá con ngöôøi phaûi coù heä thoáng giaùo duïc, y teá toát. Nhaân toá hoïc vaán cuûa con ngöôøi khoâng theå thoâng qua cô cheá thò tröôøng bôûi leõ thò tröôøng baûn thaân töï noù khoâng ñuû khaû naêng cung caáp moät neàn giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñuùng möùc. Do vaäy. Chính phuû phaûi ñoùng vai troø chuû ñaïo trong vieäc ñaøo taïo vaø söû duïng nhaân taøi. Luùc baáy giôø, ñeán löôït noù, taêng tröôûng kinh teá taïo ñieàu kieän cho quan heä lao ñoäng phaùt trieån , laøm cho moái quan heä saûn xuaát môùi ñöôïc caûi thieän. 1.3 KHAÙI QUAÙT TÌNH HÌNH THÖÏC HIEÄN MOÁI QUAN HEÄ LAO ÑOÄNG ÔÛ VIEÄT NAM NHÖÕNG NAÊM GAÀN ÑAÂY Thöïc teá, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, khoâng chæ boå sung nguoàn voán vaø mang ñeán coâng ngheä tieân tieán, thieát bò hieän ñaïi, nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi maø coøn goùp phaàn naâng cao khaû naêng tieáp caän thò tröôøng quoác teá vaø kyõ naêng quaûn lyù cuûa ngöôøi Vieät. Söï phaùt trieån “theo daây chuyeàn” cuûa caùc ngaønh coâng ngheä, thoâng tin, vieãn thoâng, caûng soâng, caûng bieån, caàu ñöôøng… vöøa taùc ñoäng giaùn tieáp ñeán vieäc chuyeån dòch lao ñoäng trong nhieàu ngaønh vaø nhieàu lónh vöïc khaùc nhau. Khu vöïc naøy ñaõ goùp phaàn quan troïng giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm vaø taïo ñoäng löïc taêng tröôûng kinh teá. Tuy nhieân, khi khu vöïc naøy caøng môû roäng thì moái quan heä veà lôïi ích vaø phaân phoái thu nhaäp giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng coù nhieàu baát caäp, neân xaûy ra nhieàu cuoäc tranh chaáp. Ñaùng tieác hôn nhieàu cuoäc ñình coâng ngaøy caøng xaûy ra doàn daäp, quy moâ lôùn vaø coù tính chaát gay gaét vaø phöùc taïp hôn. Moät boä phaän ngöôøi lao ñoäng coù möùc thu nhaäp thaáp hôn möùc löông toái thieåu do Nhaø nöôùc quy ñònh, traû tieàn taêng ca, thöôûng chöa töông xöùng vôùi söï ñoùng goùp cuûa ngöôøi lao ñoäng, töø ñoù laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính xaûy ra ñình - laõn coâng, boû sang doanh nghieäp khaùc thaäm chí hoï chòu caûnh thaát nghieäp vaøi ba thaùng ñeå tìm moät nôi vöøa yù. Gaàn ñaây moät soá doanh nghieäp thuoäc khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong khu coâng nghieäp khoâng coù söï keát hôïp quyeàn lôïi giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng moät caùch haøi hoøa maø chæ tính vieäc thu lôïi nhuaän tröôùc maét, maø queân chaêm lo veà maët ñôøi soáng vaät chaát caû veà tinh thaàn, ít nhaát laø thöïc hieän nhöõng quy ñònh veà löông toái thieåu, caùc cheá ñoä chính saùch veà ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn nhö tham gia baûo hieåm xaõ hoäi, khaùm beänh ñònh kyø cho ngöôøi lao ñoäng, trang bò ñaày ñuû caùc duïng cuï baûo hoä lao ñoäng, caûi thieän moâi tröôøng laøm vieäc: xaây döïng vaên hoùa doanh nghieäp, taïo moâi tröôøng laøm vieäc an toaøn cho ngöôøi lao ñoäng keå caû coäng ñoàng soáng xung quanh doanh nghieäp… maø Nhaø nöôùc ñaõ quy ñònh. Trong giai ñoaïn cuoái naêm 2005 ñaàu naêm 2006 laø thôøi ñieåm noùng boûng nhaát cuûa vieäc tranh chaáp lao ñoäng trong caû nöôùc. Chæ tính töø ngaøy 28/12/2005 ñeán ngaøy 23/3/2006, caû nöôùc xaûy ra 201 vuï ñình coâng, 87% laø doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Caùc vuï ñình coâng do maâu thuaãn veà quyeàn lôïi giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng taïi caùc khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát vaãn xaûy ra mang tính töï phaùt keùo daøi. Trong tranh chaáp quan heä lao ñoäng, nguyeân nhaân do vieäc giaûi quyeát caùc cheá ñoä vôùi ngöôøi lao ñoäng. Ñeán nay tình hình ñaõ oån ñònh, caùc doanh nghieäp ñaõ ñi vaøo saûn xuaát kinh doanh bình thöôøng. Qua caùc vuï tranh chaáp quan heä lao ñoäng, trong caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, ta ruùt ra keát luaän sau: Baát caäp tieàn löông, laø nguyeân nhaân caên baûn laøm taêng ñình coâng, tuy caùc cuoäc ñình coâng ñeàu khoâng tuaân thuû theo quy ñònh cuûa phaùp luaät lao ñoäng, nhöng ñeàu xuaát phaùt töø vieäc traû löông quaù thaáp, ñieàu kieän soáng vaø laøm vieäc cuûa ngöôøi lao ñoäng khoâng ñaûm baûo. Moät trong nguyeân nhaân saâu xa chính laø thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng trong khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chöa töông xöùng vôùi cöôøng ñoä lao ñoäng vaø thôøi gian laøm vieäc cuûa hoï. Tính töø ñaàu naêm 1999 ñeán nay, trong khi giaù tieâu duøng taêng cao treân 4,5 laàn, giaù coâng nhaân treân thò tröôøng lao ñoäng ñaõ thay ñoåi, löông toái thieåu trong khu vöïc Nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc ñieàu chænh tôùi 3 laàn, nhöng löông cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaãn khoâng thay ñoåi. Nhaèm ngaên ngöøa caùc cuoäc ñình laõn coâng ñoøi taêng löông ñang dieãn ra khaù phöùc taïp cuoái naêm 2005, Chính phuû ñaõ ban haønh Nghò ñònh soá: 03/2006/NÑ-CP ngaøy 06 thaùng 01 naêm 2006, veà ñieàu chænh laïi möùc löông toái thieåu khu vöïc naøy. Song khi ban haønh caùc cuoäc ñình laõn coâng vaãn xaûy ra, vôùi toác ñoä vaø ñoä phöùc taïp vaãn khoâng thay ñoåi, ñoù chính laø söï thieáu nghieân cöùu tæ mæ vaø chuaån bò kyõ neân sau khi ban haønh ñaõ vaáp phaûi nhöõng khoù khaên nhaát ñònh. Ngöôøi söû duïng lao ñoäng ñaõ luùng tuùng veà taøi chính bôûi hôïp ñoàng lao ñoäng naêm 2006 ñaõ ñöôïc kyù keát töø cuoái naêm tröôùc, coù nhieàu coâng ty nhaát laø nhöõng coâng ty con cuûa caùc taäp ñoaøn lôùn, ñaõ leân keá hoaïch taøi chính naêm 2006, raát khoù cho hoï khi thay ñoåi chính saùch löông vì keøm theo ñoù caùc hôïp ñoàng saûn xuaát ñaõ kyù vôùi giaù nhaân coâng ñaõ ñònh. Trong khi ñoù, ngöôøi lao ñoäng cuõng raát thieät thoøi khi doanh nghieäp chöa hoaëc khoâng kòp laøm heä thoáng thang baûng löông, tieàn löông traû khoâng thích hôïp giöõa lao ñoäng môùi vôùi lao ñoäng laâu naêm. Cuøng luùc ñoù caùc doanh nghieäp lôïi duïng laáy luoân möùc löông toái thieåu laøm löông cô baûn traû cho coâng nhaân vaø giaûm caùc phuï caáp khaùc, caét thöôûng buø vaøo löông cô baûn. Ngoaøi ra söï baát caäp trong quan heä lao ñoäng trong khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coøn do khoâng thöïc hieän cheá ñoä chính saùch ñaõ quy ñònh laø baûo hieåm xaõ hoäi; maëc duø, haøng thaùng caùc doanh nghieäp vaãn tröø löông, nhöng coâng nhaân beänh vaãn phaûi laáy tieàn tuùi ra ñieàu trò. Vieäc chaäm traû löông cuõng laø moät nguyeân nhaân; chaäm kyù keát hôïp ñoàng lao ñoäng cho coâng nhaân ñaõ qua thôøi gian thöû vieäc; khoâng toå chöùc khaùm söùc khoeû ñònh kyø haøng naêm cho coâng nhaân hoaëc khaùm cho coù leä nhö khaùm ôû caùc phoøng khaùm khoâng ñuû tieâu chuaån reû tieàn (thöïc ra chöa coù höôùng daãn cuï theå naøo veà yeâu caàu chaát löôïng ñeå khaùm söùc khoeû ñònh kyø); khoâng giaûi quyeát pheùp naêm, khoâng quan taâm ñeán ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa coâng nhaân: ña soá coâng nhaân thöôøng phaûi ôû nhaø troï chaät heïp vaø vaø haàu nhö khoâng ñöôïc sinh hoaït vaên hoùa tinh thaàn. Trong tình traïng choán an cö khoâng coù, moïi vieäc ñeàu coù tính chaát taïm bôï, laïi taêng ca lieân tuïc, thu nhaäp thaáp, taát yeáu ngöôøi lao ñoäng daãn ñeán ñình laõn coâng. Chöông 2 TÌNH HÌNH QUAN HEÄ LAO ÑOÄNG TRONG KHU VÖÏC KINH TEÁ COÙ VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI ÔÛ CAÙC KHU COÂNG NGHIEÄP TÆNH BÌNH DÖÔNG Bình Döông thuoäc tænh mieàn Ñoâng Nam boä, coù lôïi theá veà vò trí kinh teá, chính trò, vaên hoùa vaø xaõ hoäi, laïi vöøa laø moät trong nhöõng tænh naêng ñoäng nhaát thuoäc vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam. Chính vì vaäy, cuøng vôùi caû nöôùc, vieäc phaùt trieån caùc khu coâng nghieäp seõ coù taùc ñoäng thuùc ñaåy nhanh quaù trình CNH, HÑH cuûa ñòa phöông vaø vuøng. Nhöõng naêm vöøa qua, cuøng vôùi caû nöôùc, Bình Döông phaùt trieån nhieàu khu coâng nghieäp. Ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo caùc KCN tænh Bình Döông khoâng ngöøng naâng leân caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng, goùp moät phaàn lôùn trong vieäc duy trì nhòp ñoä taêng tröôûng kinh teá cao, giai ñoïan 1996 – 2000 bình quaân 15,18%, giai ñoaïn 2001 – 2006 bình quaân 14,56%. Tính ñeán nay, coù 792 doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi toång soá voán ñaàu tö 4,851,591,000USD, taêng 59% so vôùi naêm 2005 (chieám 71,9% voán ñaàu tö trong KCN), coù 137.236 lao ñoäng ñang laøm vieäc taïi khu vöïc naøy taêng 20,25% so vôùi naêm 2005 (theo Baùo caùo naêm 2006 cuûa Ban Quaûn lyù caùc Khu Coâng nghieäp Bình Döông). Vieäc taêng nhanh voán ñaàu tö vaø nguoàn nhaân löïc vaøo caùc khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong khu coâng nghieäp tænh Bình Döông, thôøi gian qua ñoùng goùp moät phaàn lôùn trong phaùt trieån kinh teá cuûa tænh trong vieäc taêng thu ngaân saùch, giaûi quyeát vieäc laøm, nhaát laø laøm cho ñôøi soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng ngaøy caøng phaùt trieån. Coù vò trí ñòa lyù phía Nam gaàn thaønh phoá Hoà Chí Minh – moät trung taâm kinh teá, vaên hoùa, ñaàu moái giao löu lôùm cuûa caû nöôùc; ñaát ñai töông ñoái baèng phaúng, neàn ñòa chaát oån ñònh, vöõng chaéc, thích hôïp cho xaây döïng vaø troàng caây coâng nghieäp daøi ngaøy: cao su.., caây coâng – noâng nghieäp ngaén ngaøy: tieâu, ñieàu, caø pheâ, traùi caây … nguoàn nguyeân lieäu cho phaùt trieån ngaønh cheá bieán thöïc phaåm, voû xe…; quyõ ñaát coøn lôùn; coù nguoàn taøi nguyeân vôùi nhieàu loaïi khoaùng saûn phi kim loaïi doài daøo: ñaát cao lanh, ñaù vaø caùt xaây döïng; khí haäu oân hoøa; treân ñòa baøn tænh coù caùc truïc loä giao thoâng huyeát maïch cuûa quoác gia, ñoù laø quoác loä 1, 13, 14, ñöôøng saét Baéc – Nam, tuyeán ñöôøng xuyeân AÙ; haï taàng kyõ thuaät ñöôïc ñaàu tö toát ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån kinh teá, ñaåy maïnh coâng cuoäc coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa tænh nhaø. Trong nhöõng naêm qua, vaän duïng ñöôøng loái ñoåi môùi ñuùng ñaén cuûa Ñaûng, tænh Bình Döông coù chính saùch thu huùt ñaàu tö thoâng thoaùng, chính quyeàn Tænh taïo moâi tröôøng ñaàu tö thuaän lôïi, ñeán nay Bình Döông coù 16 Khu Coâng Nghieäp ñang hoaït ñoäng, 3 Khu Coâng Nghieäp khaùc ñöôïc quy hoaïch ñöôïc Chính phuû chaáp thuaän chuû tröông (KCN Baøu Baøng, Raïch Baép, An Taây) chöa keå Khu lieân hôïp Coâng nghieäp – Dòch vuï – Ñoâ thò Bình Dương ñang xaây döïng cô sôû haï taàng kyõ thuaät, thu huùt nhieàu döï aùn ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Döï baùo tình hình thu huùt döï aùn ñaàu tö vaø lao ñoäng seõ tieáp tuïc taêng nhanh trong thôøi gian tôùi. Söï gia taêng nhanh choùng soá löôïng doanh nghieäp vaø CNLÑ ñaõ coù taùc ñoäng tích cöïc veà maët phaùt trieån kinh teá ñòa phöông..., song cuõng laøm phaùt sinh moät soá vaán ñeà xaõ hoäi böùc xuùc, trong ñoù tình traïng tranh chaáp lao ñoäng daãn ñeán ñình laõn coâng laøm aûnh höôûng ñeán traät töï xaõ hoäi, thieät haïi kinh teá cuûa NLÑ, DN vaø cuûa caû xaõ hoäi. Töø ñoù, moái quan heä giöõa NSDLÑ vaø NLÑ ñöôïc ñaët ra, laø moái quan taâm cuûa chính quyeàn trong vieäc giaûi quyeát moái quan heä ngaøy dieãn ra caøng phöùc taïp naøy, caàn coù chính saùch vó moâ haïn cheá nhöõng maët tieâu cöïc cuûa noù trong quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thò tröôøng. 2.1 THÖÏC TRAÏNG VEÀ MOÁI QUAN HEÄ LAO ÑOÄNG TRONG KHU VÖÏC KINH TEÁ COÙ VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI ÔÛ KHU COÂNG NGHIEÄP TÆNH BÌNH DÖÔNG. 2.1.1 Veà quan heä lôïi ích kinh teá 2.1.1.1 Lôïi nhuaän Hieån nhieân, ñaàu tö maø khoâng mang ñeán lôïi nhuaän thì taát yeáu doøng voán ñaàu tö khu vöïc kinh teá coù voán nöôùc ngoaøi trong caùc khu coâng nghieäp cuûa tænh Bình Döông seõ chuyeån ñi nôi khaùc. Hieän nay, ña soá doanh nghieäp nöôùc ngoaøi trong khu vöïc naøy ñeàu laøm aên coù hieäu quaû, töø naêm 2000 – 2006 theo baûng 2.1. Baûng 2.1: Lôïi nhuaän vaø doanh thucuûa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi KCN Bình Dương Ñôn vò tính: trieäu ñoàng. Naêm Lôïi nhuaän Doanh thu % GDP Tænh Thueá TNDN 2001 646.328 11.680.000 19,90 161.582 2002 1.352.117 20.099.000 21,71 271.762 2003 1.411.647 31.639.275 23,01 446.631 2004 2.665.435 43.354.114 24,50 843.317 2005 2.111.692 56.344.028 25,20 1.189.812 2006 6.960.009 70.566.933 24,41 491.140 Nguoàn: Baùo caùo toång keát coâng taùc thueá naêm 2001 ñeán 2006 taïi Cuïc Thueá Tænh Bình Döông. Tuy nhieân, trong thôøi gian vöøa qua ôû moät soá doanh nghieäp vöøa vaø nhoû gaëp khoù khaên daãn ñeán phaù saûn, chuû doanh nghieäp boû troán. Trong naêm 2006, coù 6 doanh nghieäp phaù saûn, gaây khoù khaên cho 1800 coâng nhaân lao ñoäng maát vieäc laøm, tieàn löông vaø cheá ñoä chính saùch khoâng ñöôïc giaûi quyeát, Ban Quaûn lyù caùc khu coâng nghieäp, Lieân ñoaøn Lao ñoäng Tænh tham gia cuøng caùc ngaønh giaûi quyeát tieàn löông cho 290 coâng nhaân ôû caùc Coâng ty Hambea, IQ Lan … Khoù khaên treân laø do haàu nhö khoâng coù doanh nghieäp naøo thöïc hieän quyõ döï phoøng, quyõ döï phoøng naøy hoã trôï cho ngöôøi lao ñoäng maát vieäc, ngöøng vieäc hoaëc doanh nghieäp phaù saûn. Theo quy ñònh haøng naêm caùc coâng ty ñöôïc trích laäp quyõ döï phoøng veà trôï caáp maát vieäc laøm töø 1 – 3% treân quyõ tieàn löông laøm cô sôû ñoùng baûo hieåm xaõ hoäi cuûa doanh nghieäp, möùc trích cuï theå do DN töï quyeát ñònh tuøy vaøo khaû naêng taøi chaùnh cuûa DN vaø ñöôïc chuyeån soá dö sang naêm sau, khoâng phaûi hoaøn nhaäp soá dö quyõ döï phoøng veà trôï caáp maát vieäc laøm. 2.1.1.2 Tieàn coâng Ña soá doanh nghieäp ñaõ xaùc ñònh tieàn löông laø boä phaän quan troïng trong hoaït ñoäng quaûn lyù nguoàn nhaân löïc. Xaây döïng ñöôïc cheá ñoä tieàn löông coù tính caïnh tranh laø ñieàu heát söùc quan troïng ñoái vôùi vieäc thu huùt vaø giöõ chaân NLÑ gaén boù laâu daøi vôùi DN cuõng nhö löu giöõ nhaân taøi, taêng theâm söï ñoàng loøng cuûa nhaân vieân ñoái vôùi toå chöùc, töø ñoù taïo neân cô sôû vöõng chaéc ñeå DN coù öu theá caïnh tranh treân thò tröôøng. Moät cheá ñoä tieàn löông hôïp lyù vaø coù söùc haáp daãn seõ kích thích tính tích cöïc cuûa NLÑ hoaït ñoäng coù hieäu quaû, thuùc ñaåy NLÑ coá gaéng hoaøn thaønh muïc tieâu phaùt trieån cuûa DN. Qua ñoù vieäc thöïc hieän ñieàu chænh möùc löông toái thieåu theo nghò ñònh 03/NÑ-CP ngaøy 06/01/2006 töø 710.000/ngöôøi/thaùng ñeán 790.000 ñoàng/ngöôøi/thaùng tuyø KCN thaønh laäp theo ñòa baøn cuûa Tænh thuoäc khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, rieâng möùc löông khôûi ñieåm traû cho NLÑ ñaõ qua ñaøo taïo ngheà vaø thôøi gian thöû vieäc neâu treân phaûi cao hôn ít nhaát 7% so vôùi möùc löông toái thieåu quy ñònh. Ña soá caùc doanh nghieäp thöïc hieän toát, naêm 2006 tieàn löông vaø thu nhaäp cuûa NLÑ ñöôïc caûi thieän, coù thu nhaäp bình quaân 1,2 trieäu ñoàng/ngöôøi/thaùng (coù soá ít coù möùc thu nhaäp 2 trieäu ñoàng/ngöôøi/thaùng); lao ñoäng quaûn lyù; coâng nhaân coù trình ñoä chuyeân moân, kyõ thuaät cao, tieàn löông gaáp 10-12 laàn so vôùi möùc bình quaân chung. Gaàn ñaây nhaát, ngaøy 16/11/2007, Chính phuû ñaõ ban haønh Nghò ñònh soá 168/2007/NÑ-CP veà vieäc Quy ñònh möùc löông toái thieåu vuøng ñoái vôùi lao ñoäng Vieät Nam laøm vieäc cho doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, cô quan, toå chöùc nöôùc ngoaøi, toå chöùc quoác teá vaø caù nhaân ngöôøi nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Trong ñoù quy ñònh, möùc löông toái thieåu cuûa ngöôøi lao ñoäng thuoäc khu vöïc Thò xaõ Thuû Daàu Moät, huyeän Thuaän An, Dó An, Beán Caùt, Taân Uyeân laø 900.000ñ/ngöôøi/thaùng, khu vöïc huyeän Phuù Giaùo, Daàu Tieáng laø 800.000 ñ/ngöôøi/thaùng – seõ ñöôïc aùp duïng töø ngaøy 01/01/2008. 2.1.1.3 Veà phuùc lôïi, khen thöôûng Theo quy ñònh cuûa Luaät Lao ñoäng, cheá ñoä khen thöôûng ñöôïc thoûa thuaän trong hôïp ñoàng lao ñoäng; cô sôû ñeå xaây döïng quyõ phuùc lôïi, khen thöôûng caên cöù vaøo keát quaû saûn xuaát - kinh doanh haøng naêm vaø möùc ñoä hoaøn thaønh coâng vieäc cuûa NLÑ. Do coâng ñoaøn khoâng naém ñöôïc lôïi nhuaän doanh nghieäp (thöôøng ñöôïc xem laø bí maät doanh nghieäp), neân khoù khaên cho söï tham gia cuûa coâng ñoaøn trong vieäc phaân chia lôïi nhuaän cho phuùc lôïi taäp theå: tieàn thöôûng, naâng cao trình ñoä vaên hoùa – chuyeân moân, nhaø ôû, naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng vaät chaát, tinh thaàn cuûa NLÑ. Tuøy theo nhaän thöùc cuûa moãi chuû DN vaøo vieäc phaân chia lôïi nhuaän ñeå phaùt trieån moái QHLÑ beàn vöõng, ñieån hình ôû nhöõng doanh nghieäp lôùn nhö Coâng ty Triumph (Soùng Thaàn I), Coâng ty Yazaki (Myõ Phöôùc I)…, thì hoï ñaõ trích 5 -10% lôïi nhuaän cho phuùc lôïi taäp theå. 2.1.1.4 Veà chi phí ñaøo taïo naâng cao trình ñoä ngöôøi lao ñoäng Quy trình tuyeån duïng LÑ cuûa caùc DN trong khu vöïc kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi caùc KCN tænh Bình Dương nhö sau: ñöa ra yeâu caàu veà soá löôïng, chaát löôïng lao ñoäng caàn tuyeån cho Ban quaûn lyù caùc Khu coâng nghieäp, Sôû Lao ñoäng – Thöông binh vaø Xaõ hoäi Tænh… neáu khoâng ñaùp öùng, DN thoâng baùo nhu caàu tuyeån duïng treân bieån treo tröôùc Coâng ty, baùo ñaøi, maïng Internet, qua Hoäi chôï vieäc laøm do Sôû – Ban – Ngaønh cuûa Tænh toå chöùc. Ña soá coâng nhaân sau khi ñöôïc tuyeån duïng, neáu khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu saûn xuaát kinh doanh thì DN toå chöùc ñaøo taïo laïi do chuyeân gia nöôùc ngoaøi phuï traùch ñeå phuø hôïp vôùi coâng ngheä môùi; cuõng coù DN töï tuyeån duïng coâng nhaân khoâng bieát ngheà vaø ñaøo taïo ngheà cho coâng nhaân môùi. Khi thay ñoåi coâng ngheä, thay ñoåi chaát löôïng, soá löôïng saûn phaåm. DN söû duïng chuyeân gia nöôùc ngoaøi ñaøo taïo taïi choã cho NLÑ. Chi phí ñaøo taïo naâng cao trình ñoä vaên hoaù – chuyeân moân cuûa coâng nhaân, do khoâng ñöôïc quy ñònh cuï theå, tuyø theo taàm nhìn vaø chieán löôïc cuûa DN, coù hai höôùng ñaøo taïo: Moät laø ñaøo taïo taïi choã do chuyeân gia nöôùc ngoaøi phuï traùch treân maùy moùc cuï theå hoaëc gôûi ñi hoïc taïi caùc tænh hoaëc thaønh phoá coù ñieàu kieän thích hôïp. Hai laø, gôûi ñi ñaøo taïo ôû nöôùc ngoaøi, xu höôùng naøy ñöôïc Tænh khuyeán khích song coù ít DN quan taâm, chæ coù nhöõng DN lôùn xaây döïng chieán löôïc naøy, nhaèm vaøo nhöõng ñoái töôïng caùn boä kyõ thuaät, caùn boä quaûn lyù; theo baùo caùo cuûa Sôû Lao ñoäng – Thöông binh vaø Xaõ hoäi Bình Dương, trong naêm 2006 coù 5 DN gôûi 12 caùn boä ñi hoïc ôû nöôùc ngoaøi. Noùi chung, DN trong khu vöïc naøy chæ chuù troïng saûn xuaát kinh doanh vôùi lực lượng lao ñoäng ñaõ qua ñaøo taïo, hoï boû ra chi phí ñaøo taïo laïi vaø thueâ möôùn chuyeân gia nöôùc ngoaøi vöøa phuï traùch kyõ thuaät vaø quaûn lyù saûn xuaát. 2.12 Nhöõng quan heä lao ñoäng khaùc 2.1.2.1 Hoaït ñoäng ñoaøn theå Goàm caùc hoaït ñoäng cuûa Coâng ñoaøn vaø Ñoaøn thanh nieân Hoaït ñoäng coâng ñoaøn Hoaït ñoäng cuûa coâng ñoaøn ñem laïi nhöõng chuyeån bieán tích cöïc trong vieäc thöïc hieän Boä Luaät Lao ñoäng. Ñeán nay, ñaõ coù 278 ñôn vò ñaõ thaønh laäp coâng ñoaøn, ñaït tyû leä 56% so vôùi toång soá doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong KCN ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng, vôùi toång soá coâng ñoaøn vieân 47.088, ñaït tyû leä 45% so vôùi soá lao ñoäng ñang laøm vieäc taïi caùc KCN. Caùc doanh nghieäp ñaõ kyù hôïp ñoàng lao ñoäng vaø khai trình 91.036 lao ñoäng, ñaït 87%, 37.806 lao ñoäng (36,13%) ñöôïc caáp soå lao ñoäng. Tình hình soá doanh nghieäp tham gia thöïc hieän ñoùng BHXH, BHYT ngaøy caøng taêng vôùi 403 ñôn vò (85,84%), toång soá lao ñoäng tham gia laø 81.535 ngöôøi, chieám tyû leä 59,41% so vôùi toång soá lao ñoäng ñang laøm vieäc. Tuy nhieân, hieän nay chæ coù 117 doanh nghieäp , chieám tyû leä 25% so vôùi soá doanh nghieäp ñaõ coù toå chöùc coâng ñoaøn xaây döïng ñöôïc thoaû öôùc lao ñoäng taäp theå. Ñoù cuõng laø söï tieán boä ñaùng möøng, thaäm chí naêm 2005 coù 11% vaø 2001 laø 1,5% DN coù toå chöùc coâng ñoaøn xaây döïng thoaû öôùc lao ñoäng taäp theå; song tyû leä naøy cho thaáy caùc doanh nghieäp vaãn chöa nhaän thaáy söï caàn thieát cuûa thoaû öôùc lao ñoäng taäp theå khi coù tranh chaáp lao ñoäng xaûy ra. Beân caïnh ñoù, soá doanh nghieäp ñöôïc thoâng baùo thöøa nhaän chæ coù 108 doanh nghieäp ñaêng kyù thang baûng löông, ñaït 23% soá doanh nghieäp ñaõ hoaït ñoäng vaø 305 doanh nghieäp thoâng baùo ñaêng kyù noäi quy lao ñoäng doanh nghieäp (65%). Hoaït ñoäng cuûa Ñoaøn Thanh nieân Coäng saûn Hoà Chí Minh Theo toång keát cuûa Tænh Ñoaøn, trong khu vöïc naøy hoaït ñoäng cuûa Ñoaøn Thanh nieân khaù khieâm toán, chæ xaây döïng ñöôïc 2 chi ñoaøn vôùi 21 ñoaøn vieân, 6 chi Hoäi Lieân hieäp Thanh nieân vôùi 68 hoäi vieân vaø chi hoäi coâng nhaân nhaø troï vôùi 10.539 hoäi vieân, tæ leä tham gia hoaït ñoäng ñaït 11,24%. Hoaït ñoäng chi ñoaøn, Hoäi Lieân hieäp Thanh nieân trong DN cuï theå laø phong traøo thi ñua taêng naêng suaát lao ñoäng, thöïc hieän caùc coâng trình cuûa thanh nieân, chuyeàn saûn xuaát thanh nieân, chaáp haønh noäi quy cuûa ñôn vò. Goùp phaàn naâng cao chaát löôïng, haï giaù thaønh saûn phaåm, tieát kieäm nguyeân nhieân vaät lieäu laøm lôïi cho DN. Nhöõng hoaït ñoäng coù tính thieát thöïc ñaùp öùng nhu caàu cuûa thanh nieân coâng nhaân vaø chuû DN ôû caùc ñôn vò coù toå chöùc thanh nieân. Do vaäy, raát ñöôïc söï uûng hoä, höôûng öùng cuûa caùc baïn treû vaø chuû DN. Hoaït ñoäng ñoaøn theå (coâng ñoaøn vaø Ñoaøn thanh nieân) mang laïi cho NLÑ an taâm lao ñoäng saûn xuaát phuïc vuï cho doanh nghieäp, ñaûm baûo ñôøi soáng vaät chaát vaø naâng cao ñôøi soáng tinh thaàn cho NLÑ, taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi lao ñoäng phaùt huy khaû naêng cuûa mình ñeå laøm chuû xaõ hoäi. Hoaït ñoäng naøy, chuû yeáu laø coâng ñoaøn ñang töøng böôùc tröôûng thaønh, ñoùng vai troø tích cöïc trong vieäc baûo veä lôïi ích chính ñaùng cho NLÑ, giaùo duïc nhaän thöùc chính trò tö töôûng cho NLÑ, laøm trung gian hoaø giaûi khi coù tranh chaáp lao ñoäng xaûy ra giöõa NSDLÑ vaø NLÑ, theå hieän qua caùc maët cuï theå sau: 2.1.2.2 An toaøn veä sinh lao ñoäng An toaøn, veä sinh lao ñoäng nhaèm ngaên ngöøa tai naïn lao ñoäng, beänh ngheà nghieäp. Caùc DN coù voán ÑTNN trong KCN vôùi heä thoáng coâng ngheä, daây chuyeàn maùy moùc tieân tieán vaø cöôøng ñoä laøm vieäc cao ñoøi hoûi DN caøng phaûi nhaän thöùc ñuùng ñaén veà taàm quan troïng cuûa nhöõng quy ñònh veà an toaøn, veä sinh lao ñoäng sau ñoù naâng cao naêng suaát vaø hieäu quaû lao ñoäng cuûa NLÑ. Haøng naêm, Ban ATVSLÑ-PCCN cuûa Tænh ñeàu toå chöùc caùc lôùp boài döôõng veà ATVSLÑ cho coâng nhaân, phaùt ñoäng phong traøo An toaøn veä sinh lao ñoäng trong taát caû caùc doanh nghiệp ñang ñaàu tö saûn xuaát kinh doanh trong Tænh, toå chöùc hoäi thi An toaøn veä sinh vieân gioûi cho caùc doanh nghieäp ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong KCN. Ngaøy caøng coù nhieàu ñôn vò tham gia, ñoàng thôøi taêng cöôøng coâng taùc kieåm tra, qua ñoù xaây döïng nhaän thöùc cuûa chuû DN veà taàm quan troïng cuûa coâng taùc naøy. Nhìn chung caùc DN thöïc hieän toát veà quy ñònh kieåm ñònh, ñaêng kyù söû duïng caùc thieát bò coù nhu caàu nghieâm ngaët veà an toaøn lao ñoäng; thaønh laäp caùc cô sôû y teá taïi doanh nghieäp ñeå chaêm soùc söùc khoeû ban ñaàu cho coâng nhaân. Caùc DN cuõng ñaõ trang bò phöông tieän baûo hoä caù nhaân, toå chöùc taäp huaán veà veä sinh lao ñoäng cho coâng nhaân ñang laøm vieäc. Töø ñoù, ngaøy caøng giaûm tai naïn nghieâm troïng nhö cheát ngöôøi, gaây thieät haïi taøi saûn cuûa DN. Trong naêm 2006, do ngöôøi lao ñoäng yù thöùc an toaøn lao ñoäng trong laøm vieäc chöa cao, ñaõ xaûy ra 231 tai naïn nheï vôùi tieàn chi phí chöõa trò laø 152 trieäu ñoàng (nguoàn: BQL caùc khu coâng nghieäp BD); nguyeân nhaân coøn do caû vieäc trang bò thieát bò an toaøn cuûa DN, caù bieät nhieàu DN söû duïng thieát bò cuõ, coâng ngheä laïc haäu, moâi tröôøng oâ nhieãm khoâng ñöôïc caûi thieän (ngaønh cheá bieán goã vaø saûn xuaát ñoà moäc…) aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán söùc khoeû. Tæ leä NLÑ maéc beänh ngheà nghieäp hieän nay chöa coù moät toå chöùc y teá toå chöùc ñaùnh giaù veà tröôøng hôïp naøy, song chuùng toâi ñeà nghò neân coù cuoäc kieåm tra cuûa ngaønh y teá ñeå coù ñaùnh giaù thöïc teá, töø ñoù coù bieän phaùp khaéc phuïc, neáu khoâng seõ aûnh höôûng veà laâu daøi, maø haäu quaû cuûa noù caàn coù chính saùch Nhaø nöôùc ñeå khaéc phuïc khoâng nhoû veà taøi chính vaø caû maët xaõ hoäi. Veà vieäc caûi thieän moâi tröôøng laøm vieäc cho ngöôøi lao ñoäng, ña soá caùc doanh nghieäp ñeàu ñaõ thöïc hieän caùc bieän phaùp laøm toát moâi tröôøng cho NLÑ laøm vieäc nhö xaây döïng heä thoáng xöû lyù khí thaûi, buïi, xaây döïng heä thoáng laøm maùt nôi laøm vieäc cuûa coâng nhaân. 2.1.2.3 Naâng cao ñôøi soáng tinh thaàn Hieän nay toå chöùc coâng ñoaøn, Ñoaøn hoäi thanh nieân ñaõ tích cöïc phaùt huy vai troø cuûa mình trong vieäc naâng cao ñôøi soáng vaên hoaù, tinh thaàn cho NLÑ. Ngoaøi ra chuû DN ñaõ nhaän thaáy raèng, trong neàn kinh teá hoäi nhaäp quoác teá, ngoaøi coâng ngheä maùy moùc hieän ñaïi, ñeå caïnh tranh, doanh nghiệp phaûi naâng cao chaát löôïng saûn phaåm. Vaø vaán ñeà naâng cao chaát löôïng saûn phaåm thì doanh nghiệp phaûi chaêm lo ñoäi nguõ lao động. Chæ khi naøo NLÑ haøi loøng vôùi ñieàu kieän laøm vieäc, khoâng chæ coù tieàn löông, thöôûng, phuï caáp… maø coøn ñöôïc höôûng thuï ñôøi soáng vaên hoaù tinh thaàn thì hoï môùi toaøn taâm toaøn yù laøm vieäc ñeå coù naêng suaát. Chuû DN qua caùc ñoaøn theå maø coâng ñoaøn laø chuû yeáu, qua nhöõng ngaøy leã lôùn, cuoái tuaàn, cuoái ñôït lao động giao haøng theo hôïp ñoàng, ñaõ coù nhieàu coâng ty toå chöùc cho haøng ngaøn ngöôøi lao ñoäng ñi tham quan, vui chôi, giaûi trí chi phí leân ñeán vaøi tyû ñoàng; toå chöùc hoaëc tham gia cuoäc thi vaên ngheä, theå duïc theå thao do caùc ban ngaønh tænh toå chöùc, nhaèm giao löu giöõa caùc coâng nhaân ôû caùc boä phaän trong cuøng DN hay giöõa caùc DN trong caùc KCN; toå chöùc ñeâm vaên ngheä cho toaøn boä coâng nhaân trong DN, trong KCN thöôûng thöùc nhö KCN Soùng Thaàn, Ñoàng An; ñaëc bieät KCN Myõ Phöôùc I, II, III coù Nhaø vaên hoaù taïi KCN Myõ Phöôùc III haøng thaùng thöôøng toå chöùc ñeâm vaên ngheä, coù söï tham gia cuûa nhöõng ca só noåi tieáng; haøng naêm Ban Quaûn lyù caùc Khu coâng nghieäp Bình Döông phoái hôïp vôùi Lieân ñoaøn Lao ñoäng Tænh, Sôû Theå duïc theå thao toå chöùc hoäi thao theå duïc theå thao cho toaøn boä coâng nhaân trong caùc KCN Tænh tham gia; coù DN toå chöùc nôi giöõ treû trong coâng ty. Ñoái vôùi ngöôøi phuï nöõ coøn gì haïnh phuùc hôn giôø giaûi lao, giôø nghæ tröa nhìn thaáy con mình ñang khoeû maïnh, vui chôi. Caùc doanh nghieäp naøy cho raèng soá tieàn chi cho caùc vieäc laøm naøy khoâng lôùn, DN seõ ñöôïc nhieàu hôn töø naêng suaát, chaát löôïng saûn phaåm ñöôïc naâng cao caïnh tranh ñöôïc vôùi thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc töø NLÑ mang laïi, hoï coù ñöôïc ñoäi nguõ NLÑ trung thaønh, gaén boù laâu daøi vôùi doanh ngieäp, giöõ chaân ñöôïc ngöôøi taøi, chính hoï ñem heát khaû naêng vaø trí tueä phuïc vuï vì söï phaùt trieån cuûa DN maø hoï ñang laøm vieäc vaø saün saøng chia seû cuøng DN khi gaëp khoù khaên. 2.2 NHÖÕNG MAËT HAÏN CHEÁ TRONG QUAN HEÄ LAO ÑOÄNG ÔÛ CAÙC KHU COÂNG NGHIEÄP TÆNH BÌNH DÖÔNG THÔØI GIAN QUA 2.2.1 Ñình laõn coâng Nhöõng naêm tröôùc ñaây ñeán baây giôø, trong caùc KCN treân ñòa baøn tænh Bình Döông nhaát laø trong khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi tình hình tranh chaáp lao ñoäng, thöôøng xaûy ra vieäc ñình laõn coâng vôùi maät ñoä caøng daøy vaøo nhöõng ngaøy cuoái naêm Teát Döông lòch, Teát Nguyeân ñaùn, ñaây laø thôøi gian nhaïy caûm vì treân 92% ngöôøi lao ñoäng töø caùc ñòa phöông khaùc ñeán, ñieàu maø hoï thaät söï caàn thieát laø löông vaø thöôûng, neáu khoâng roõ raøng hoaëc khoâng ñaùp öùng yeâu caàu nhö quy ñònh, thì tranh chaáp lao ñoäng seõ xaûy ra; laøm aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán tình hình saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, thu nhaäp, ñôøi soáng cuûa ña soá ngöôøi lao ñoäng vaø an ninh traät töï ôû ñòa phöông. Naêm 2006 ôû khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi caùc Khu coâng nghieäp tænh Bình Döông, ñaõ xaûy ra 45 vuï ñình coâng vaø 17 vuï laõn coâng (theo baûng thoáng keâ phía sau), vôùi soá coâng nhaân tham gia laø 52.247 ngöôøi laøm thieät haïi vaät chaát USD 200,000. Caùc tranh chaáp lao ñoäng taäp theå do chính saùch vó moâ chaäm ban haønh vaø höôùng daãn thöïc hieän chính saùch tieàn löông, do ngöôøi lao ñoäng khoâng thöïc hieän ñuùng, ñaày ñuû quy ñònh cuûa phaùp luaät , sa thaûi coâng nhaân khoâng lyù do, khoâng baùo tröôùc, haø khaéc trong quaûn lyù vöôït quy ñònh cuûa phaùp luaät xaâm phaïm ñeán nhaân phaåm con ngöôøi keå caû theo coâng phaùp quoác teá; ñieàu kieän lao ñoäng khoâng ñaûm baûo, tieàn phuï caáp ñoäc haïi thaáp hôn qui ñònh, kyû luaät baèng caùch tröø löông, laøm buø khoâng tính tieàn phuï troäi…. Trong khi ñoù, rieâng ôû caùc KCN tænh Bình Döông chæ rieâng töø ngaøy 03 ñeán ngaøy 14/01/2006 trong caùc KCN Soùng Thaàn I, Soùng Thaàn II, Ñoàng An, Bình Ñöôøng coù 46 doanh nghieäp vôùi 46.569 coâng nhaân ñaõ tham gia ñình, laõn coâng. Theo cô caáu voán ñaàu tö coù 41 DN nöôùc ngoaøi vôùi soá löôïng CN laø 39.313, trong ñoù chuû yeáu laø DN Ñaøi Loan: 20 DN chieám 43,5% vôùi soá löôïng coâng nhaân tham gia laø 8.136 vaø DN Haøn Quoác: 14 chieám 30,4% vôùi soá löôïng coâng nhaân tham gia laø 7.256. Veà thieät haïi vaät chaát, coù 12 DN bò thieät haïi ñöôïc tính leân ñeán USD 200,000, do thieät haïi töø nhaø xöôûng, maùy moùc, haøng hoaù, tieàn traû coâng lao ñoäng,… Qua caùc vuï ñình coâng taäp trung ôû thôøi ñieåm tröôùc vaø sau Teát aâm lòch haøng naêm, ngaønh ngheà tranh chaáp laø ngaønh may maëc, giaøy da, ñoà goã; nôi coù ñieàu kieän cöôøng ñoä lao ñoäng cao, thôøi gian laøm theâm giôø vaø taêng ca keùo daøi lieân tuïc vöôït qua qui ñònh laøm aûnh höôûng ñeán söùc khoeû cuûa NLÑ, ña soá thuoäc caùc doanh nghiệp Ñaøi Loan, Haøn Quoác. Baûng 2.2: Soá vuï tranh chaáp lao ñoäng, ñình laõn coâng töø naêm 2001-2006 Naêm Soá vuï coù voán ÑTNN Phaân tích Voán nöôùc ngoaøi khaùc (Nhaät, Myõ, UÙc, Haø Lan, Thaùi Lan, Malaysia, Singapore…) Voán Ñaøi Loan Voán Haøn Quoác 2001 20 14 6 0 2002 14 8 3 3 2003 23 11 6 6 2004 6 4 2 0 2005 20 12 8 0 2006 62 35 17 10 TC 145 84 42 19 Nguoàn: Lieân ñoaøn Lao ñoäng Tænh Bình Dương [23. trang 2-3] Qua thoáng keâ 145 cuoäc tranh chaáp lao taäp theå vaø ñình coâng (naêm 2001 vaø 2006 ) cho thaáy: - May maëc, may tuùi saùch deät theâu: 35 DN chieám tyû leä 23,97%; - Goã gia duïng, goã xuaát khaåu: 28 DN chieám tyû leä 19,42%; - Gia coâng giaøy, ñeá giaøy: 26 DN chieám tyû leä 18,18%; - Xe ñaïp – phuï tuøng xe ñaïp: 7 DN chieám tyû leä 04,96%; - Caùc ngaønh ngheà khaùc 49 DN chieám tyû leä 33,47%. Xem xeùt caùc vuï ñình laõn coâng trong khu vöïc coù voán ÑTNN trong caùc KCN cho thaáy moät soá ñieåm ñaùng löu yù sau: 100% caùc vuï ñeàu khoâng do coâng ñoaøn toå chöùc, laõnh ñaïo. Hôn 70% soá vuï xaûy ra ôû nhöõng doanh nghieäp chöa coù toå chöùc coâng ñoaøn. Ña soá caùc vuï phaùt xuaát töø nhöõng tranh chaáp veà lôïi ích kinh teá nhö: tieàn löông, tieàn thöôûng; thôøi gian laøm vieäc, thôøi giôø nghæ ngôi; xöû lyù kyû luaät, giao keát Hôïp ñoàng lao ñoäng chöa ñuùng quy ñònh cuûa phaùp luaät. Haàu heát caùc vuï ñình coâng laø töï phaùt, khoâng tuaân thuû theo ñuùng trình töï phaùp luaät quy ñònh. Coù moät soá vuï NLÑ bò loâi keùo, kích ñoäng bôûi moät nhoùm coâng nhaân quaù khích. 2.2.2 Nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán tranh chaáp lao ñoäng 2.2.2.1 Veà lôïi ích kinh teá -Veà tieàn löông toái thieåu: Moät soá ôû caùc doanh nghieäp cuõng thöïc hieän möùc löông toái thieåu môùi theo quy ñònh, trong khi ñoù laïi caét caùc khoaûn öu ñaõi cuûa doanh nghieäp nhö: chuyeân caàn, traùch nhieäm, tieàn xaêng, tieàn nhaø troï, tieàn thöôûng…. Tieàn löông toái thieåu, theo ñaùnh giaù cuûa Vuï Tieàn löông – Tieàn coâng (Boä Lao ñoäng – Thöông binh & Xaõ hoäi), möùc löông toái thieåu chung cuûa NLÑ chöa ñaûm baûo möùc soáng toái thieåu, tuøy thuoäc vaøo ngaân saùch cuûa doanh nghieäp chöa phuø hôïp vôùi quan heä cung caàu lao ñoäng treân thò tröôøng. Moät soá doanh nghieäp “eùp” tieàn coâng, khoâng thöïc hieän. Töø naêm 2000 ñeán nay, ñaõ coù boán laàn ñieàu chænh löông toái thieåu chung. Qua vieäc thöïc hieän ñieàu chænh möùc löông toái thieåu theo nghò ñònh 03/NÑ-CP ngaøy 06/01/2006 töø 50 USD/ngöôøi/thaùng ñeán 790.000 ñoàng/ngöôøi/thaùng thuoäc khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (coù chieàu höôùng giaûm). Trong khi, chæ soá tieâu duøng (CPI) ñaõ taêng leân 35%, maø ñoù laø cô sôû quan troïng ñeå hình thaønh giaù tieàn coâng treân thò tröôøng lao ñoäng, böôùc ñaàu khaéc phuïc tính bình quaân trong phaân phoái. Giaù caû söùc lao ñoäng cuûa NLÑ ñöôïc coi laø thaáp, khoâng ñuû ñeå trang traûi cho caùc chi phí haøng ngaøy, nhaát laø khi chæ soá tieâu duøng (CPI) lieân tuïc taêng trung bình haøng naêm töø naêm 2000 – 2006 taêng töø 8 – 9%. - Veà chi traû tieàn laøm theâm giôø, tieàn phuï caáp laøm ca ñeâm, tieàn phuï caáp ngaønh ngheà naëng nhoïc ñoäc haïi khoâng ñuùng theo quy ñònh, tieàn thöôûng khoâng ñöôïc thoâng baùo hoaëc höùa chi tieàn thöôûng maø khoâng chi. . Thay ñoåi phöông aùn traû löông töø löông thôøi gian sang löông saûn phaåm, nhöng khoâng ñöôïc baøn baïc thoâng baùo tröôùc vôùi NLÑ, chaäm traû löông vaø keùo daøi thôøi gian naâng löông. . Khoâng tham gia ñoùng BHXH, BHYT, hoaëc khaáu tröø tieàn löông cuûa NLÑ nhöng laïi khoâng ñoùng cho cô quan BHXH. . Xöû phaït cuùp löông, thöôûng thay cho hình thöùc kyû luaät traùi vôùi quy ñònh cuûa phaùp luaät lao ñoäng, khi NLÑ vi phaïm noäi quy lao ñoäng vaø khoâng tham gia laøm theâm giôø, theâm buoåi... 2.2.2.2 Veà ñieàu kieän lao ñoäng . Thöïc hieän qui ñònh veà veä sinh, an toaøn Tình hình thöïc hieän qui ñònh cuûa phaùp luaät veà ngöôøi lao ñoäng bò vi phaïm, thôøi giôø laøm vieäc vaø nghæ ngôi coù doanh nghieäp saûn xuaát, gia coâng thuoäc ngaønh deät, may, giaøy, da thôøi gian vaø cöôøng ñoä lao ñoäng taêng raát cao vöôït qua qui ñònh laøm aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa NLÑ, trong luùc ñoù laïi khoâng tính tieàn phuï troäi. Veà ñieàu kieän laøm vieäc, nhìn chung caùc quy ñònh veà kieåm ñònh, ñaêng kyù söû duïng caùc thieát bò coù yeâu caàn nghieâm ngaët veà an toaøn lao ñoäng; thaønh laäp caùc cô sôû y teá taïi doanh nghieäp ñeå chaêm soùc söùc khoeû ban ñaàu cho coâng nhaân ñöôïc caùc DN thöïc hieän. Ña soá DN cuõng trang bò töông ñoái ñaày ñuû phöông tieän baûo hoä caù nhaân, toå chöùc taäp huaán veà an toaøn veä sinh lao ñoäng cho coâng nhaân ñang laøm vieäc. Theo thoáng keâ haøng naêm coù treân 600 vuï tai naïn lao ñoäng, rieâng naêm 2006 ñaõ xaûy ra cao nhaát vôùi 131 vuï. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø do NSDLÑ chöa quan taâm toå chöùc huaán luyeän veà an toaøn lao ñoäng, thieáu bieän phaùp an toaøn, thieáu quan taâm giaùm saùt qui ñònh khaéc khe cho NLÑ trong lao ñoäng saûn xuaát. NSDLÑ chöa quan taâm ñaët ra quy cheá kieåm tra thöôøng xuyeân, maët khaùc do yù thöùc cuûa NLÑ chöa cao, baát caån, chuû quan trong khi laøm vieäc. Tuy chöa xaûy ra vuï cheát ngöôøi naøo, nhöng vaãn coøn ñoù noãi lo veà tai naïn lao ñoäng cho caû NSDLÑ vaø NLÑ, keå caû caùc cô quan chöùc naêng. Vaãn coøn moät soá doanh nghieäp moâi tröôøng laøm vieäc cuûa coâng nhaân chöa ñöôïc caûi thieän, dieän tích laøm vieäc chaät choäi khoâng ñuû quy caùch, aùnh saùng, tieáng oàn nôi laøm vieäc cuûa coâng nhaân vöôït qua möùc cho pheùp, töø ñoù veà laâu daøi beänh ngheà nghieäp cuûa ngöôøi coâng nhaân taát nhieân seõ xaûy ra trong töông lai. Hieän nay chöa coù moät cô quan khoa hoïc naøo cuûa Nhaø nöôùc ñieàu tra nghieân cöùu ñeå ñöa ra bieän phaùp khaû thi ñeå haïn cheá tình traïng naøy, trong khi ña soá coâng nhaân hieän nay coøn treû, söùc chòu ñöïng coøn chòu ñöïng ñöôïc, caùc doanh nghieäp khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù quy moâ nhoû vaø vöøa, thöôøng coù chieán löôïc kinh doanh ngaén haïn, ñaàu tö vaøo nhöõng lónh vöïc caàn nhieàu lao ñoäng phoå thoâng. Khi hoï heát thôøi haïn kinh doanh luùc ñoù tuoåi cao ngöôøi coâng nhaân raát deã sinh beänh ngheà nghieäp, luùc ñoù doanh nghieäp ñaõ heát thôøi haïn hoaëc chuyeån sang kinh doanh lónh vöïc khaùc, nôi khaùc hoaëc phaù saûn, beänh ngheà nghieäp cuûa NLÑ seõ laø gaùnh naëng cho gia ñình, baûn thaân vaø xaõ hoäi. . Xaây döïng ñònh möùc lao ñoäng khoâng phuø hôïp daãn ñeán NLÑ khoâng thöïc hieän ñöôïc phaûi laøm theâm giôø môùi hoaøn thaønh ñöôïc khoái löôïng coâng vieäc theo ñònh möùc, nhöng khoâng ñöôïc tính thôøi gian laøm theâm giôø. Keùo daøi thôøi gian thöû vieäc, khoâng giao keát hôïp ñoàng vôùi NLÑ. . Thôøi gian laøm theâm giôø vaø taêng ca keùo daøi lieân tuïc trong nhieàu ngaøy, daãn ñeán söùc khoeû ngöôøi lao ñoäng bò suy giaûm khoâng theå thöïc hieän ñöôïc coâng vieäc phaân coâng (khoâng phuïc hoài ñöôïc söùc khoeû, taùi taïo söùc lao ñoäng). 2.2.2.3 Veà quan heä giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng . Thaùi ñoä cuûa NSDLÑ taïo moái QHLÑ chöa ñöôïc hoaø ñoàng, moät phaàn do baát ñoàng ngoân ngöõ daãn ñeán thaùi ñoä noùng naûy chöûi maéng, doaï naït thieáu vaên minh lòch söï, moät phaàn do ngöôøi trôï lyù phieân dòch, dòch thuaät khoâng ñuùng hoaëc tham möu sai daãn ñeán NSDLÑ quyeát ñònh vaán ñeà lieân quan lao ñoäng khoâng ñuùng phaùp luaät. . Tuyø tieän xöû lyù sa thaûi, chaám döùt hôïp ñoàng, chuyeån NLÑ sang laøm vieäc coâng vieäc khaùc maø khoâng caên cöù vaøo möùc ñoä sai phaïm, coù nhieàu vuï vieäc ñöa ra lyù do khoâng chính ñaùng, khoâng chöùng minh ñöôïc loãi cuûa NLÑ. Duøng caùc hình phaït mang tính nhuïc hình nhö: phôi naéng, xeáp haøng ngoaøi naéng, ñöùng chôø aên côm tröa… . Khoâng ñaùp öùng nguyeän voïng vaø taïo ñieàu kieän cho NLÑ thaønh laäp toå chöùc coâng ñoaøn hoaëc voâ hieäu hoaù khoâng taïo ñieàu kieän cho coâng ñoaøn hoaït ñoäng. Quan troïng nhaát laø khi BCH coâng ñoaøn cô sôû maïnh daïn ñaáu tranh baûo veä quyeàn, lôïi ích hôïp phaùp chính ñaùng cuûa NLÑ thì bò truø daäp baèng nhieàu hình thöùc keå caû vieäc chaám döùt HÑLÑ khi heát HÑLÑ… . Tính chaát vuï vieäc tranh chaáp ngaøy caøng phöùc taïp, vôùi soá löôïng coâng nhaân ñoâng töø 1.000 ñeán hôn 4.000, coù coâng ty thôøi gian ñình, laõn coâng keùo daøi töø 03 – 04 ngaøy. * Tính hôïp phaùp cuûa caùc cuoäc tranh chaáp lao ñoäng taäp theå vaø ñình laõn coâng: . 100% caùc cuoäc tranh chaáp lao ñoäng taäp theå vaø ñình coâng ñeàu khoâng do coâng ñoaøn khôûi xöôùng, laõnh ñaïo, toå chöùc vaø khoâng tuaân thuû trình töï thuû tuïc theo phaùp luaät quy ñònh. - Moät soá lao ñoäng vì caàn coù vieäc laøm neân khoâng quan taâm ñeán vieäc giao keát HÑLÑ vaø chi traû ñuùng hay khoâng. Quaù trình laøm vieäc NLÑ yeâu caàu ñöôïc caûi thieän hoaëc yeâu caàu thöïc hieän caùc cheá ñoä chính saùch theo quy ñònh cuûa phaùp luaät khoâng ñöôïc NSDLÑ ñaùp öùng, töø ñoù tieán haønh caùc cuoäc tranh chaáp lao ñoäng taäp theå vaø ñình coâng. - Caùc cuoäc tranh chaáp lao ñoäng taäp theå vaø ñình coâng nôi coù toå chöùc coâng ñoaøn cô sôû, haàu heát coâng ñoaøn khoâng ñöôïc baùo tröôùc veà noäi dung tranh chaáp, coù coâng ñoaøn naém baét ñöôïc vaán ñeà kieán nghò tröïc tieáp vôùi NSDLÑ, nhöng chuû DN trì hoaõn keùo daøi thôøi gian giaûi quyeát. - Caùc cuoäc tranh chaáp lao ñoäng taäp theå vaø ñình coâng ña soá ñeàu do loãi cuûa NSDLÑ. Sau ñaây chuùng ta ñi saâu vaøo phaân tích nhöõng haïn cheá cô baûn trong QHLÑ. 2.2.2.4 Veà chaát löôïng lao ñoäng Moät vaán ñeà ñang ñaët ra ñoái vôùi Vieät Nam, keå caû khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong caùc khu coâng nghieäp Tænh Bình Döông laø chaát löôïng NLÑ. Chaát löôïng lao ñoäng chöa ñaùp öùng nhu caàu cuûa thò tröôøng lao ñoäng, tyû leä lao ñoäng qua ñaøo taïo thaáp. Löïc löôïng lao ñoäng treû nhöng trình ñoä chuyeân moân cuûa ngöôøi lao ñoäng coøn thaáp, chæ phuø hôïp cho giai ñoaïn ñaàu keâu goïi ñaàu tö nöôùc ngoaøi cho nhöõng ngaønh caàn nhieàu lao ñoäng giaûn ñôn, phoå thoâng maø caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån caàn chuyeån ñaàu tö qua nöôùc khaùc, khoâng caàn ñaàu tö voán nhieàu, coâng ngheä tieân tieán vaø thu hoài voán nhanh: may maëc, giaøy, da, deät nhuoäm, ñoà goã… NSDLÑ khoù tìm ñöôïc coâng nhaân coù trình ñoä vaø tay ngheà cao theo nhu caàu, ñoù laø moät trong nhöõng lyù do laøm cho Bình Döông haïn cheá tính caïnh tranh thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi so vôùi Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Haø Noäi, Ñoàng Nai... Ñoái vôùi nhöõng döï aùn lôùn cuûa caùc taäp ñoaøn ña quoác gia, hoï chæ caàn coâng nhaân laønh ngheà coù trình ñoä cao ñeå tieáp thu vaø phaùt trieån coâng ngheä môùi hoï ñaàu tö. Chaát löôïng ngöôøi lao ñoäng laø moät voán quyù cuûa Tænh, song löïc löôïng naøy quaù thieáu nhaát laø ñoäi nguõ quaûn lyù. Soá coù chuyeân moân qua ñaøo taïo khoâng phuø hôïp vôùi coâng ngheä do caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi chuyeån giao, hoï laïi phaûi ñaøo taïo taïi choã hoaëc gôûi ra nöôùc ngoaøi, vöøa toán thôøi gian vaø taøi chaùnh maø quan troïng nhaát laø chaäm trieån khai ñi vaøo saûn xuaát kinh doanh. Ñieàu haïn cheá naøy seõ ñaëc bieät nghieâm troïng khi Vieät Nam ñaõ laø thaønh vieân WTO, seõ khoù thu huùt nhaø ñaàu tö do thieáu nguoàn nhaân löïc ñaùp öùng yeâu caàu theo yeâu caàu cuûa neàn kinh teá hoäi nhaäp, keâu goïi ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong mhöõng lónh vöïc coù coâng ngheä cao cuûa caùc taäp ñoaøn lôùn. ÔÛ Bình Döông, soá löôïng NLÑ haøng naêm ñöôïc thu huùt vaøo khu vöïc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ngaøy caøng nhieàu, nhöng chaát löôïng khoâng ñöôïc caûi thieän. Theo keát quaû ñieàu tra cuûa Sôû Lao ñoäng, Thöông binh vaø Xaõ hoäi Bình Döông ñeán 12/2006, trong khu vöïc naøy maëc duø coù nhieàu coá gaéng nhöng soá lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo khoâng cao theo thoáng keâ sau: Baûng 2.3 Trình ñoä vaên hoaù, chuyeân moân cuûa ngöôøi lao ñoäng ( %) Chæ tieâu Naêm 2005 Naêm 2006 - Vaên hoaù Chöa toát nghieäp tieåu hoïc 7,5 3,9 Toát nghieäp tieåu hoïc 18,2 16,5 Toát nghieäp PTCS 36,5 40,1 Toát nghieäp PTTH 37,8 39,5 Toång soá 100 100 - Chuyeân moân Chöa ñaøo taïo chuyeân moân 37,2 36,3 Coâng nhaân qua ñaøo taïo ngaén haïn 40,6 39,5 CNKT sô caáp 11,8 12,8 Trung caáp 6,5 7,3 Cao ñaúng trôû leân 3,9 4,1 Toång soá 100 100 Nguoàn: Sôû Lao ñoäng, Thöông binh vaø Xaõ hoäi Bình Dương [26, trang 1-4] Trình ñoä hoïc vaán vaø kyõ naêng ngheà nghieäp: ñaây chính laø hai yeáu toá ñaùnh giaù chaát löôïng ñoäi nguõ lao ñoäng. Khi trình ñoä hoïc vaán vaø trình ñoä chuyeân moân caøng cao thì ngöôøi lao ñoäng coù ñuû ñieàu kieän tieáp thu kieán thöùc KHKT, tieáp thu coâng ngheä hieän ñaïi, coù ñuû khaû naêng hoaøn thaønh toát coâng vieäc ñöôïc giao, nhaát laø hieåu ñöôïc phaùp luaät lao ñoäng haïn cheá thaáp nhaát tranh chaáp lao ñoäng coù theå xaûy ra. - Trình ñoä hoïc vaán: Trong toång soá lao ñoäng trong khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 73.789 ngöôøi (tính ñeán thaùng 12/2006), thì lao ñoäng toát nghieäp PTCS 29.590 ngöôøi toát nghieäp PTTH, 29.147 ngöôøi, coøn laïi chöa toát nghieäp PTCS vaø ñaõ ñöôïc phoå caäp PTCS chieám 79.6%. - Veà chuyeân moân, nghieäp vuï, kyõ naêng ngheà nghieäp: trong toång soá lao ñoäng trong khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 73.789 ngöôøi (tính ñeán thaùng 12/2006), lao ñoäng coù trình ñoä ñaïi hoïc , cao ñaúng laø 3.025 ngöôøi, trung caáp laø 5.739 ngöôøi, coâng nhaân kyõ thuaät 9.460 ngöôøi chieám 12,82%, ñoäi nguõ lao ñoäng naøy chuû yeáu laøm ôû boä phaän haønh chaùnh, vaên phoøng, quaûn lyù, quaûn ñoác.., soá coøn laïi laø coâng nhaân phoå thoâng ñöôïc ñaøo taïo ngheà nghieäp vaø kyõ naêng taïi caùc trung taâm daïy ngheà khoaûng 12,5% vaø chöa qua ñaøo taïo, sau khi tuyeån duïng NLÑ ñöôïc caùc doanh nghieäp boá trí, saép xeáp, ñaøo taïo ngaén haïn trong thôøi gian thöû vieäc vì haàu heát hoï laø noâng daân chöa coù tay ngheà. Phaàn ñoâng soá naøy ñöôïc ñaøo taïo taïi doanh nghieäp, coù ngöôøi höôùng daãn taïi choã, hình thöùc naøy mang tính phoå bieán, phuø hôïp vôùi ñoøi hoûi cuûa doanh nghieäp veà saûn xuaát vaø qua ñoù kyõ naêng ngheà nghieäp cuûa ngöôøi lao ñoäng ñöôïc naâng leân trong thôøi gian ngaén nhaát, kinh phí haàu nhö ñöôïc doanh nghieäp chu caáp. Naêm 2006, trong naêm 2006 coù 22.338 lao ñoäng ñöôïc tuyeån môùi trong caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Khu coâng nghieäp Bình Döông, soá ñaõ qua ñaøo taïo taïi caùc trung taâm daïy ngheà laø 10.076 lao ñoäng chieám 40,90%, chuû yeáu laø ñaøo taïo ngaén haïn töø 1 ñeán 3 thaùng ña phaàn thuoäc lónh vöïc may maëc, loaïi tröôøng naøy thöôøng do caùc trung taâm daïy ngheà cuûa tö nhaân thaønh laäp; trong khi ñoù ñaøo taïo daøi haïn do nhaø nöôùc quaûn lyù nhö Tröôøng kyõ thuaät Vieät Nam – Singapore (chæ phuïc vuï rieâng cho Khu coâng nghieäp Vieät Nam – Singapore), tröôøng Coâng nhaân kyõ thuaät Bình Döông do Sôû Lao ñoäng, Thöông binh vaø xaõ hoäi Bình Döông quaûn lyù, Tröôøng Myõ Thuaät Bình Döông do Sôû giaùo duïc Bình Döông quaûn lyù … ñaøo taïo tay ngheà baäc 5/7 cho caùc laõnh vöïc cô khí, ñieän töû, thieát keá ñoà gia duïng moäc, cô ñieän laïnh… chæ chieám 9,9%. Ñieàu maø chuùng ta caàn quan taâm, ñoù laø tuyeät ñaïi chöùc danh toång giaùm ñoác, giaùm ñoác ñieàu haønh laø ngöôøi nöôùc ngoaøi, kyõ sö ñieàu haønh… löïc löôïng nhaân löïc cao caáp naøy ôû tænh Bình Döông thieáu nghieâm troïng, tænh chöa coù nguoàn cung öùng. 2.3 NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN THAØNH COÂNG VAØ HAÏN CHEÁ Bình Döông laø mieàn “ñaát laønh chim ñaäu” cho caû nhöõng nhaø doanh nghieäp ñeán ñaàu tö vôùi chuû tröông “traûi thaûm ñoû” môøi goïi nhaø ñaàu tö, “traûi chieáu hoa” môøi goïi ngöôøi taøi, kinh teá Bình Döông khoâng theå phaùt trieån neáu nhaø ñaàu tö ñeán maø khoâng coù ñuû nguoàn nhaân löïc, ngöôøi lao ñoäng, ñoù laø quan taâm ñaàu tieân khi nhaø doanh nghieäp quyeát ñònh ñaàu tö. Nhö vaäy, ñeå ñaåy maïnh söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa Bình Döông, phaùt huy vai troø cuûa Tænh ñoái vôùi vuøng, caàn ñaåy maïnh CNH, HÑH vôùi giaûi phaùp chuû yeáu laø phaùt trieån KCN. Caùc KCN ñöôïc xaây döïng vaø ñöa vaøo hoaït ñoäng keâu goïi ñaàu tö nöôùc ngoaøi …nhaèm thuùc ñaåy thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá cuûa Tænh, cuûa vuøng, taïo nhieàu vieäc laøm môùi, thu huùt ngaøy caøng nhieàu lao ñoäng trong vaø ngoaøi Tænh. Söï gia taêng nhanh soá löôïng doanh nghieäp ôû khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ coù taùc ñoäng tích cöïc treân nhieàu maët kinh teá - xaõ hoäi cuûa Tænh, nhöng cuõng naûy sinh moät soá vaán ñeà böùc xuùc trong QHLÑ, trong ñoù coù tình hình tranh chaáp lao ñoäng vaø ñình coâng cuûa NLÑ, phaàn naøo ñaõ aûnh höôûng xaáu ñeán an ninh, traät töï, moâi tröôøng ñaàu tö vaø aûnh höôûng ñeán lôïi ích cuûa NLÑ vaø caû NSDLÑ. Nhöõng aûnh höôûng treân, ñoøi hoûi Nhaø nöôùc vaø caùc ñoái taùc tham gia lao ñoäng phaûi taïo ra moái quan heä lao ñoäng haøi hoaø, laø yeáu toá quan troïng nhaát goùp phaàn vaøo söï bình oån kinh teá xaõ hoäi trong thôøi gian vöøa qua. Chuùng ta ñi vaøo phaân tích nguyeân nhaân thaønh coâng, cuõng nhö nhöõng haïn cheá cuûa moái quan heä naøy. 2.3.1 Nguyeân nhaân thaønh coâng Bình Döông khai thaùc vaø phaùt huy ñöôïc tieàm naêng vaø theá maïnh cuûa Tænh; ñoàng thôøi, phaùt huy tính naêng ñoäng vaø saùng taïo trong chæ ñaïo vaø ñieàu haønh, naém baét vaø tích cöïc thaùo gôõ kòp thôøi nhöõng khoù khaên vöôùng maéc trong quan heä lao ñoäng, trong khu vöïc kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Coâng taùc caûi caùch haønh chính mang laïi hieäu quaû, goùp phaàn quan troïng vaøo keát quaû thöïc hieän coâng cuoäc CNH, HÑH vaøo phaùt trieån kinh teá tænh nhaø, cuõng nhö xaây döïng moái quan heä lao ñoäng phaùt trieån beàn vöõng. Khi tình hình quan heä lao ñoäng coù chieàu höôùng xaáu, tranh chaáp lao ñoäng xaûy ra, ngaøy 17/3/2006 Tænh thaønh laäp Ban chæ ñaïo veà giaûi quyeát tranh chaáp lao ñoäng taäp theå vaø ñình coâng khoâng theo trình töï, thuû tuïc quy ñònh cuûa phaùp luaät; thaønh phaàn ban chæ ñaïo goàm: Phoù chuû tòch Uyû ban Nhaân daân laøm tröôûng, phoù ban, thaønh vieân coù laõnh ñaïo Sôû Lao ñoäng - Thöông binh vaø xaõ hoäi, Thanh tra, Tö phaùp, Keá hoaïch vaø Ñaàu tö, Ban Quaûn lyù caùc KCN, Chuû tòch Huyeän, Thò nôi xaûy ra tranh chaáp, Vaên phoøng Tænh uyû, Vaên phoøng Uyû ban Nhaân daân Tænh. Ban Chæ ñaïo Giaûi quyeát tranh chaáp lao ñoäng, ñình coâng coù traùch nhieäm xaây döïng keá hoaïch, ban haønh Quy cheá taïm thôøi veà toå chöùc vaø hoaït ñoäng; traùch nhieäm phoái hôïp giöõa Ban chæ ñaïo Tænh vôùi caùc cô quan, toå chöùc coù lieân quan trong coâng taùc phoøng ngöøa vaø tham gia giaûi quyeát caùc tranh chaáp lao ñoäng vaø ñình coâng treân ñòa baøn Tænh. Töø khi Ban chæ ñaïo ñöôïc thaønh laäp ñaõ coù nhöõng hoaït ñoäng hieäu quaû, nhöõng vuï tranh chaáp lao ñoäng vaø ñình, laõn coâng giaûm roõ reät (baûng thoáng keâ). Ban ñaõ trieån khai nhieàu bieän phaùp tích cöïc ñeå oån ñònh tình hình, xaây döïng quan heä lao ñoäng vaø nhanh choùng oån ñònh saûn xuaát kinh doanh cuûa DN, haïn cheá thaáp nhaát nhöõng thieät haïi kinh teá do tranh chaáp lao ñoäng gaây ra, ñaûm baûo vieäc laøm vaø ñôøi soáng cuûa NLÑ. Ñoàng thôøi cuûng coá vaø naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng coâng ñoaøn ôû caùc DN coù xaûy ra tranh chaáp lao ñoäng. Ngoaøi nhieäm vuï giaûi quyeát QHLÑ khi xaûy ra söï coá, theo keá hoaïch naêm 2006 Ban chæ ñaïo ñaõ toå chöùc ba cuoäc hoïp toaï ñaøm vôùi caùn boä coâng ñoaøn cô sôû, chuû DN thuoäc caùc KCN Bình Döông, KCN VSIP. Qua cuoäc hoïp maët ñaõ ghi nhaän yù kieán cuûa coâng nhaân lao ñoäng, caùn boä coâng ñoaøn veà caùc vaán ñeà veà choã ôû, khaùm chöõa beänh, BHXH, BHYT, hoïc taäp, vui chôi, giaûi trí, keå caû phaùt trieån Ñaûng CSVN…, caùc yù kieán ñöôïc laõnh ñaïo caùc ngaønh giaûi ñaùp. Treân cô sôû ñoù, UBND Tænh chæ ñaïo caùc ngaønh toå chöùc thöïc hieän caùc vaán ñeà hôïp lyù, thieát yeáu cuûa coâng nhaân lao ñoäng kieán nghò. 2.3.2 Nguyeân nhaân haïn cheá Nhöõng haïn cheá trong QHLÑ trong khu vöïc kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù nhieàu, song chuùng toâi chæ taäp trung vaøo nhöõng haïn cheá cô baûn ñöôïc trình baøy sau: 2.3.2.1 Söï khaùc bieät veà vaên hoùa trong quan heä lao ñoäng Caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam hoaït ñoäng trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau töø noâng laâm nghieäp, thuûy saûn, coâng nghieäp, coâng ngheä thoâng tin, du lòch vaø caùc ngaønh dòch vuï khaùc song phaàn lôùn taäp trung vaøo caùc ngaønh coâng nghieäp nheï nhö deät may, da giaøy vaø cheá bieán thöïc phaåm, chung quy laø nhöõng ngaønh ngheà ñaàu tö coù trình ñoä coâng ngheä thaáp, voán ít vaø thu hoài voán nhanh. Neùt noåi baät cuûa quan heä lao ñoäng trong khu vöïc naøy laø söï khaùc bieät veà vaên hoùa laøm cho quan heä lao ñoäng khaù caêng thaúng. Vôùi phong caùch kinh doanh hieän ñaïi, caùc chuû doanh nghieäp nöôùc ngoaøi thöôøng coù thoùi quen öùng xöû quyeát ñoaùn, nguyeân taéc thieân veà lyù trí; trong khi ngöôøi lao ñoäng Vieät Nam laïi haønh xöû thieân veà tình caûm, thoùi quen tuøy tieän, voâ nguyeân taéc. Trong luùc laøm vieäc vôùi nhau, moãi beân ñeàu muoán duy trì neùt vaên hoùa vaø phong tuïc taäp quaùn cuûa rieâng mình neân maâu thuaãn giöõa hai beân raát hay naûy sinh. Nhöõng neùt khaùc bieät naøy theå hieän qua moät soá nhöõng ñieåm tieâu bieåu sau: Khaùc bieät veà ngoân ngöõ, caùch giao tieáp Ngoân ngöõ laø theå hieän roõ neùt nhaát cuûa vaên hoùa vì noù laø phöông tieän ñeå truyeàn ñaït thoâng tin vaø yù töôûng cho neân vieäc khoâng hieåu hoaëc hieåu nhaàm do khaùc bieät veà ngoân ngöõ laø vaán ñeà khoâng theå traùnh khoûi. Thöïc teá cho thaáy nhieàu maâu thuaãn thaäm chí aåu ñaû xaûy ra laø do baát ñoàng veà ngoân ngöõ… Tröôùc heát, xeùt veà thaùi ñoä ñoái vôùi vieäc giao tieáp, coù theå thaáy ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi Vieät Nam laïi thích giao tieáp laïi vöøa raát ruït reø, tính naøy baét nguoàn töø hai ñaëc tính cô baûn cuûa laøng xaõ Vieät Nam laø tính coäng ñoàng vaø tính töï trò, ñöôïc theå hieän qua khi ñang ôû trong phaïm vi coäng ñoàng quen thuoäc, thì ngöôøi lao ñoäng Vieät Nam toû ra xôûi lôûi, thích giao tieáp. Coøn khi ôû ngoaøi coäng ñoàng quen thuoäc, seõ toû ra ruït reø. Chính vì theá, nhieàu coâng nhaân raát sôï tieáp xuùc vôùi chuû nöôùc ngoaøi moät caùch tröïc tieáp, vì theá khoâng hieåu ñöôïc chuû mình muoám gì, maët khaùc laïi caûm thaáy coù söï xa laï ngaïi nguøng. Luùc naøy ngöôøi phieân dòch, quaûn lyù tröïc tieáp ngöôøi lao ñoäng …ñoùng vai troø quan troïng. Tuy nhieân khoâng phaûi luùc naøo vai troø nhöõng ngöôøi naøy cuõng thöïc hieän ñuùng theo chöùc naêng cuûa mình. Baát ñoàng veà ngoân ngöõ khieán cho tình hình caêng thaúng theâm, trong luùc hai beân ñeàu khoâng bieát beân kia muoán trình baøy ñieàu gì. Veà caùch thöùc giao tieáp, ngöôøi Vieät Nam voán öa teá nhò, yù töù vaø troïng söï hoøa thuaän, nuï cöôøi laø moät boä phaän quan troïng trong thoùi quen giao tieáp cuûa ngöôøi Vieät: ngöôøi ta coù theå gaëp nuï cöôøi cuûa ngöôøi Vieät Nam trong nhöõng luùc khoâng caàn thieát. Ngoaøi ra, tính teá nhò khieán ngöôøi Vieät Nam coù thoùi quen giao tieáp “voøng vo tam quoác”, khoâng bao giôø môû ñaàu tröïc tieáp, ñi thaúng vaøo vaán ñeà. Noù taïo neân thoùi quen ñaén ño caân nhaéc khieán cho ngöôøi Vieät Nam coù nhöôïc ñieåm laø tính leà meà, thieáu quyeát ñoaùn trong khi ngöôøi phöông Taây thöôøng ñi thaúng vaøo vaán ñeà maø hoï muoán noùi. Vì leõ ñoù, caùc chuû doanh nghieäp nöôùc ngoaøi thöôøng phaøn naøn moãi khi coù loãi, ngöôøi lao ñoäng Vieät Nam chæ cöôøi khi nhaän loãi, maø theo taäp quaùn, taâm lyù phöông Taây hoï caûm thaáy bò nhaïo baùng hoaëc khoâng ñöôïc toân troïng… töø ñoù raát deã xaûy ra xung ñoät. Chöùng toû ôû caùc neàn vaên hoùa khaùc nhau, moät haønh ñoäng töôûng nhö bình thöôøng “voâ thöôûng voâ phaït”, chaáp nhaän ñöôïc ôû quoác gia naøy nhöng coù theå khoâng ñöôïc chaáp nhaän ôû quoác gia khaùc Khaùc bieät veà nhaän thöùc vaø caùch öùng xöû Ngöôøi Vieät coù khaû naêng thích nghi cao vôùi moïi hoaøn caûnh loái soáng sinh hoaït, duø khoù khaên cuõng coá gaéng hoaøn thaønh nhieäm vuï ñöôïc phaân coâng, trong cuoäc soáng taïo ra moái hoøa khí vôùi quan nieäm “dó hoøa vi quyù”. Tính coäng ñoàng ñöôïc ñeà cao, cho neân ngöôøi Vieät Nam coù tính taäp theå raát cao, saün saøng giuùp ñôõ laãn nhau, coi moïi ngöôøi trong coäng ñoàng nhö anh em trong nhaø. Maët khaùc, laïi cuõng chính do ñoàng nhaát maø yù thöùc con ngöôøi caù nhaân bò thuû tieâu, chính tính coäng ñoàng cao coøn daãn ñeán choã ngöôøi Vieät thöôøng hay döïa daãm, yû laïi vaøo taäp theå, teä haïi hôn nöõa laø tình traïng “cha chung khoâng ai khoùc”… Cuøng vôùi thoùi döïa daãm vaø yû laïi laø thoùi caøo baèng, ñoá kî khoâng muoán ai hôn mình (ñeå cho taát caû ñeàu ñoàng nhaát, gioáng nhau). Nhöõng thoùi xaáu coù nguoàn goác töø tính coäng ñoàng naøy khaúng ñònh ñaëc ñieåm tính chuû quan cuûa loái tö duy cuûa neàn vaên minh noâng nghieäp. Ngöôøi Vieät luoân giaûi quyeát xung ñoät theo loái hoøa caû laøng, tö töôûng caàu an vaø caû neå, coù vieäc gì thöôøng chuû tröông ñoùng cöûa baûo nhau, troïng danh döï vaø vì vaäy neân bò beänh só dieän, hoï raát sôï dö luaän. Ñieàu naøy khaùc vôùi truyeàn thoáng phöông Taây, nôi con ngöôøi ñöôïc reøn luyeän yù thöùc caù nhaân töø nhoû, moïi vieäc ñeàu ñöôïc giaûi quyeát theo nguyeân taéc vaø luaät phaùp. Khaùc bieät veà yù thöùc kyû luaät vaø taùc phong coâng nghieäp Trong neàn saûn xuaát coâng nghieäp, moïi thöù ñeàu phaûi raát chính xaùc vaø nhanh nhaïy cho neân yù thöùc kyû luaät ñoùng vai troø raát quan troïng. Nhöng ngöôøi Vieät Nam vôùi ñaëc tính cö daân goác noâng nghieäp tuy coù linh hoaït, nhöng vaãn coøn ñoù thoùi tuøy tieän bieåu hieän ôû taät co giaõn giôø giaác, cheånh maûng, lô laø vaø thieáu tính toå chöùc trong coâng vieäc, raát deã bò kích ñoäng neân ñoâi khi ruû nhau ñình coâng vöôït ra ngoaøi phaïm vi quan heä lao ñoäng. Ñieàu naøy hoaøn toaøn khoâng thích hôïp vôùi thoùi quen öùng xöû quyeát ñoaùn, nguyeân taéc cuûa vaên hoùa phöông Taây. Caùc chuû doanh nghieäp thöôøng khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc taùc phong voâ kyû luaät cuûa moät soá coâng nhaân cuõng nhö caùch laøm vieäc thieáu tính toå chöùc cuûa hoï, trong khi khoâng ít coâng nhaân, nhaân vieân Vieät Nam cuõng bò “soác” tröôùc caùch laøm vieäc thaúng thaén, maùy moùc cuûa caùc quaûn lyù ngöôøi nöôùc ngoaøi . 2.3.2.2 Thöïc hieän chính saùch tieàn löông Theo phaân tích ñaùnh giaù cuûa Sôû Lao ñoäng – Thöông binh Xaõ hoäi Bình Döông thì nguyeân nhaân daãn ñeán caùc cuoäc ñình coâng trong thôøi gian vöøa qua, nguyeân nhaân chính phaùt xuaát töø vaán ñeà tieàn löông, thöôûng, caùc cheá ñoä phuï caáp khaùc ñöôïc quy ñònh vaø thôøi gian laøm vieäc. Do chaäm ñieàu chænh möùc löông toái thieåu cuûa ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, chaäm ban haønh vaø höôùng daãn thöïc hieän chính saùch tieàn löông ,khoâng ñaûm baûo möùc soáng toái thieåu cho baûn thaân vaø gia ñình cuûa ngöôøi lao ñoäng. Ngoaøi ra, do ngöôøi söû duïng lao ñoäng khoâng thöïc hieän caùc quy ñònh veà tieàn löông, tieàn thöôûng, caùc cheá ñoä chính saùch cho ngöôøi lao ñoäng quy ñònh do khoâng hieåu roõ luaät phaùp hoaëc coá tình khoâng hieåu. Moät soá vuï tranh chaáp do ngöôøi söû duïng lao ñoäng khoâng thöïc hieän ñuùng, ñaày ñuû caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät veà caùc cheá ñoä chính saùch. 2.3.2.3 Coâng ñoaøn cô sôû quaù yeáu Coâng ñoaøn cô sôû trong caùc doanh nghieäp naøy quaù yeáu, chöa laøm toát vai troø ñaïi dieän ñaáu tranh baûo veä quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa ngöôøi lao ñoäng moät caùch höõu hieäu; nhaän thöùc veà phaùp luaät lao ñoäng cuûa ngöôøi söû duïng lao ñoäng vaø ngöôøi lao ñoäng coøn nhieàu haïn cheá. Coâng ñoaøn cô sôû quaù yeáu, thöôøng thì ngöôøi coù trình ñoä vaên hoùa cao, hoï khoâng laøm coâng ñoaøn, thaäm chí coù caùn boä coâng ñoaøn khoâng muoán laøm, vì quy ñònh phaûi coù toå chöùc, theá laø cöù boác töø coâng nhaân leân laøm, nhöõng ngöôøi naøy kieán thöùc phaùp luaät, thaäm chí luaät coâng ñoaøn cuõng nhö luaät lao ñoäng hoï cuõng khoâng bieát. Baûn thaân hoï khoâng töï baûo veä ñöôïc thì laøm sao baûo veä cho ngöôøi khaùc. Hoaït ñoäng coâng ñoaøn ñaõ ñöôïc nhaø nöôùc ghi nhaän trong hieán phaùp vaø boä luaät lao ñoäng cuõng nhö luaät coâng ñoaøn, coâng ñoaøn ñöôïc coi laø toå chöùc ñaïi dieän cho NLÑ ñeå giaûi quyeát nhöõng maâu thuaãn giöõa NLÑ vaø NSDLÑ. Tuy nhieân moâ hình toå chöùc coâng ñoaøn hieän nay hoaït ñoäng keùm hieäu quaû vaø chöa theo kòp neàn kinh teá hoäi nhaäp cuûa ñaát nöôùc. Coâng ñoaøn khoâng ñöôïc söï hoã trôï heát mình cuûa giôùi chuû keå caû NLÑ, neân khoâng theå giaûi quyeát khi coù maâu thuaãn trong QHLÑ. Baûng 2.4: Khoù khaên cuûa caùc toå chöùc coâng ñoaøn Khoù khaên Tyû leä (%) Ngöôøi lao ñoäng chöa yù thöùc veà coâng ñoaøn 19,6 Ngöôøi lao ñoäng chöa uûng hoä coâng ñoaøn 23,5 Thieáu huït caùn boä coâng ñoaøn coù trình ñoä, naêng löïc 19,6 Thieáu kinh phí hoaït ñoäng 19,5 Kieåm tra nhaø nöôùc coøn loûng leûo 17,8 Nguoàn: Lieân ñoaøn Lao ñoäng Tænh Bình Döông [21, trang 2] 2.3.2.4 Ñieàu kieän xaõ hoäi Thaät teá, trong caùc ñôït tranh chaáp lao ñoäng xaûy ra trong khu vöïc naøy thôøi gian qua trong caùc khu coâng nghieäp tænh Bình Döông, caùc ñôït ñình laõn coâng, ña soá laïi taäp trung vaøo khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, nôi coùmöùc löông toái thieåu cao, chöù khoâng phaûi khu vöïc khoù khaên nhaát (caùc doanh nghieäp tö nhaân trong nöôùc). Ñieàu naøy cho thaáy coù nguyeân nhaân ñieàu kieän xaõ hoäi taùc ñoäng. Söï taäp trung haøng ngaøn coâng nhaân vaøo trong moät nhaø maùy, trong moät khu coâng nghieäp laøm cho söï lan toûa thoâng tin vaø phoái hôïp nhoùm xaõ hoäi naøy ñöôïc deã daøng hôn, nhaát laø khi NLÑ laïi laø taäp theå ngöôøi lao ñoäng nhaäp cö. Vì theá, hoï trôû thaønh moät nhoùm xaõ hoäi khaù vöõng chaéc. Maët khaùc, vôùi ñieàu kieän laøm vieäc quaù taûi (coù khi ñeán 12 tieáng/ngaøy), laøm cho ngöôøi coâng nhaân bò coâ laäp khoûi ñôøi soáng bình thöôøng. Ngöôøi coâng nhaân coù khi khoâng nhìn thaáy aùnh maët trôøi, vì vaøo coâng xöôûng töø 6g30 saùng tôùi 8 – 9 giôø khuya. Ñieàu kieän sinh hoaït quaù khoù khaên beân leà trung taâm kinh teá – xaõ hoäi cuûa moät trong nhöõng tænh phaùt trieån nhaát nöôùc, cuõng laøm cho hoï deã töï coi mình laø keû bò gaït ra leà. Nhöõng ngöôøi coâng nhaân naøy raát thieáu thoán tình caûm, hoï ña soá laø nhöõng coâng nhaân treû, xa nhaø trong ñoä tuoåi ñang phaùt trieån taâm sinh lyù, caàn coù ñôøi soáng tinh thaàn cuûa löùa tuoåi thanh nieân toát, töø ñoù hoï coù muïc ñích soáng coù lyù töôûngï tieán boä vôùi tinh thaàn phuïc vuï cho söï phaùt trieån chung cuûa coäng ñoàng vaø cho baûn thaân. Chöông 3 ÑÒNH HÖÔÙNG VAØ CAÙC GIAÛI PHAÙP CHUÛ YEÁU XAÂY DÖÏNG QUAN HEÄ LAO ÑOÄNG TRONG KHU VÖÏC KINH TEÁ COÙ VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI ÔÛ CAÙC KHU COÂNG NGHIEÄP TÆNH BÌNH DÖÔNG 3.1 QUAN ÑIEÅM PHAÙT TRIEÅN KHU VÖÏC KINH TEÁ COÙ VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI TAÏI TÆNH BÌNH DÖÔNG Ñeå thöïc hieän thaønh coâng söï nghieäp coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù tænh Bình Döông, cuøng vôùi söï phaùt huy noäi löïc laø chính, vieäc tranh thuû thu huùt vaø söû duïng coù hieäu quaû voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø heát söùc quan troïng. Sau khi ñöôïc thoâng qua vaøo thaùng 12/1987, Luaät Ñaàu tö Nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam ñaõ ñöôïc söûa ñoåi boå sung vaøo caùc naêm 1990, 1992, 1996 vaø sau khi laø thaønh vieân cuûa WTO, thì Luaät Ñaàu tö naêm 2005 coù hieäu löïc töø ngaøy 01/7/2006, hai Luaät Ñaàu tö trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi ñöôïc thoáng nhaát thaønh moät Luaät Ñaàu tö duy nhaát. Hieän nay, tænh Bình Döông coù 14 KCN ñang hoaït ñoäng, 4 KCN ñöôïc Chính phuû cho pheùp vaø ñang trieån khai xaây döïng cô sôû haï taàng vaø keâu goïi ñaàu tö, ñeán 2010 taêng leân 22 KCN vôùi dieän tích quy hoaïch 5.989ha, tyû leä dieän tích laép ñaày 85 -90%. Trong KCN coù hai loaïi hình doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaàu tö goàm caùc doanh nghieäp 100% voán cuûa toå chöùc kinh teá nöôùc ngoaøi (FDI – Foreign Direct Investment) vaø toå chöùc kinh teá lieân doanh giöõa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö cuûa nöôùc ngoaøi vaø nhaø ñaàu tö trong nöôùc, ñoù coù theå laø voán cuûa Nhaø nöôùc hay voán cuûa tö nhaân Vieät Nam. Ñeán nay, trong caùc KCN ñaõ coù 792 döï aùn ñaàu tö vôùi toång voán ñaàu tö treân 4,8 tyû ñoâ la Myõ, doanh thu haøng naêm chieám khoaûng 25% so vôùi toång doanh thu cuûa Tænh. Doanh nghieäp trong khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi caùc KCN Tænh ñaõ goùp phaàn quan troïng cho söï taêng tröôûng vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng CNH, HÑH, giaûi quyeát vieäc laøm, phaùt trieån khoa hoc coâng ngheä, naâng cao trình ñoä quaûn lyù vaø goùp phaàn quan troïng ñeán caân ñoái taøi chính, caân baèng caùn caân thöông maïi, taïo ra nhieàu saûn phaåm coù söùc caïnh tranh phuïc vuï cho xuaát khaåu. Baûng 3.1: Doanh nghieäp khu vöïc kinh tế coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong KCN Bình Döông STT Nöôùc ñaàu tö Soá löôïng Voán ñaàu tö 1 Ñaøi Loan 198 1,131,776,717 2 Hoàng Koâng 28 668,064,750 3 Haøn Quoác 134 418,106,150 4 Nhaät Baûn 66 381,877,603 5 Singapore 58 279,070,659 6 Hoa Kyø 37 173,364,342 7 British Virgin Island 21 104,258,137 8 Ñöùc 8 45,990,000 9 Malaysia 12 42,615,000 10 Trung Quoác 18 32,995,000 11 Caùc nöôùc khaùc (Thaùi Lan, Bæ, Taây Ban Nha...) 212 1,573,472,870 Toång 792 4,851,591,228 Nguoàn: Ban Quaûn lyù caùc KCN Bình Dương, KCN VSIP [26, trang 3 vaø phuï luïc keøm theo] Nhöõng naêm vöøa qua, cuøng vôùi söï phaùt trieån kinh teá chung cuûa caû nöôùc, vieäc phaùt trieån caùc KCN cuûa Tænh ñeå thu huùt nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi khoâng ngöøng taêng leân caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng caùc döï aùn. Soá döï aùn ñi vaøo hoaït ñoäng ñaõ goùp phaàn naêng cao saûn löôïng coâng nghieäp, taêng tröôûng kinh teá, naâng cao kim ngaïch xuaát khaåu, taêng thu ngaân saùch, taïo coâng aên vieäc laøm vaø ñoåi môùi chaát löôïng cuûa NLÑ, laøm thay ñoåi boä maët ñoâ thò, goùp phaàn töøng böôùc ñöa tænh Bình Döông thaønh moät tænh phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi beàn vöõng, coù vò trí vai troø quan troïng trong neàn kinh teá cuûa vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam, chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá coâng nghieäp – dòch vuï - noâng nghieäp theo höôùng coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù. Muïc tieâu chuû yeáu cuûa tænh Bình Döông veà kinh teá phaán ñaáu thôøi kyø 2006 -2010 thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø 7 tyû ñoâ la Myõ, nhaèm ñaït taêng tröôûng kinh teá (GDP) bình quaân haøng naêm cuûa thôøi kyø naøy cuûa Tænh 15%, chuyeån dòch cô caáu kinh tế theo höôùng taêng maïnh tyû troïng dòch vuï, oån ñònh tyû troïng coâng nghieäp vaø giaûm tyû troïng noâng nghieäp trong GDP. Trong ñoù, GDP coâng nghieäp taêng 16,8%; dòch vuï taêng 15,6% vaø noâng nghieäp taêng 3,2%, GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ñaït khoaûng 30 trieäu ñoàng. Ñeå thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø phaùt trieån kinh teá khu vöïc kinh tế coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong caùc KCN tænh Bình Döông, phaûi taïo moâi tröôøng haáp daãn. Khuyeán khích, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå doanh nghieäp nöôùc ngoaøi phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh, thöïc hieän toát caùc chính saùch khuyeán khích öu ñaõi ñaàu tö theo quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc theo ngaønh, theo ñòa baøn, theo quy moâ. Chuù troïng keâu goïi vaø thu huùt caùc nhaø ñaàu tö, caùc taäp ñoaøn kinh teá lôùn, caùc coâng ty ña quoác gia treân theá giôùi vaøo ñaàu tö saûn xuaát. Ñaëc bieät thu huùt caùc döï aùn coù coâng ngheä cao ôû caùc lónh vöïc cô khí cheá taïo, cô khí chính xaùc, thoâng tin, ñieän töû vaø chuù troïng ngaønh dòch vu: ngaân haøng, taøi chaùnh, logistics, cheá bieán saûn phaåm noâng nghieäp.. …. Ñeå phaùt trieån kinh teá khu vöïc naøy, caàn phaûi thöïc hieän toát caùc giaûi phaùp sau ñaây: 3.1.1 Thöïc hieän toát coâng taùc quy hoaïch Treân cô sôû quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa Tænh ñaõ ñöôïc Chính phuû pheâ duyeät, caàn laäp quy hoaïch chi tieát veà ñaàu tö khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong caùc KCN phuø hôïp vôùi phaùt trieån cuûa töøng ngaønh, töøng khu vöïc. Thoâng qua quy hoaïch, xaùc ñònh döï aùn caàn thieát goïi voán ñaàu tö theo thöù töï öu tieân veà thôøi gian, lónh vöïc vaø ñòa ñieåm cuï theå. Treân cô sôû danh muïc döï aùn goïi voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong caùc KCN ñeán naêm 2010 theo ñònh höôùng cuûa UBND Tænh, caàn cuï theå hoaù vaø coâng khai hoaù caùc thoâng tin cuûa töøng döï aùn. Bình Döông cuõng xaùc ñònh trong thôøi gian tôùi moät soá lôïi theá cuûa Tænh trong phaùt trieån KCN seõ maát ñi. Do vaäy Tænh ñaõ xaùc ñònh phaûi cô caáu laïi ngaønh ngheà taïi caùc KCN, chuyeån töø gia coâng laép raùp sang cheá taïo, xaây döïng caùc ngaønh phuï trôï. Giaûi phaùp ñöa coâng ngheä vaø kyõ thuaät hieän ñaïi vaøo saûn xuaát coâng nghieäp ñoåi môùi 15-20% haøng naêm. Ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän thì nhu caàu söû duïng lao ñoäng coù chaát löôïng ñan xen vôùi ngaønh söû duïng nhieàu lao ñoäng phoå thoâng trong giai ñoaïn 2005-2010 raát quan troïng vaø caáp thieát, bao goàm: ñoäi nguõ caùn boä khoa hoïc kyõ thuaät, nhaø quaûn lyù doanh nghieäp, kyõ sö cuûa caùc ngaønh,coâng nhaân kyõ thuaät, nhaø nghieân cöùu.. Thoâng qua vieäc quy hoaïch, ñònh ra caùc hình thöùc öu ñaõi theo quy ñònh chung vaø ñieàu kieän thöïc teá cho pheùp cuûa Tænh, xaùc ñònh caùc thoâng tin cô baûn nhö: giaù thueâ ñaát, quy moâ ñaàu tö, nguoàn nguyeân lieäu,… Phaûi tính toaùn khaû naêng tham gia goùp voán cuûa doanh nghieäp caùc thaønh phaàn kinh teá trong nöôùc nhaèm phaùt huy nguoàn löïc beân trong vôùi vieäc thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi. 3.1.2 Thöïc hieän toát vieäc phaùt trieån cô sôû haï taàng veà kinh teá - xaõ hoäi Moät trong nhöõng vaán ñeà ñaët ra cho vieäc thöïc hieän thaéng lôïi coâng taùc thu huùt,