Đề tài Phân tích kinh tế hộ của cộng đồng dân tộc M’Nông ở buôn M’Năng Dơng, xã Yang Mao, vùng đệm Vườn Quốc gia ChưYang Sin, tỉnh Dak Lak

2 Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn Khoa N«ng - L©m NghiÖp Dù ¸n Hç trî L©m NghiÖp x· héi ---------o0o--------- §Ò TμI NGHI£N cøu khoa häc Chñ ®Ò nghiªn cøu: "Ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång d©n téc M’N«ng ë bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, vïng ®Öm V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin, tØnh Dak Lak". Sinh viªn thùc hiÖn : 1. NguyÔn V¨n TuÊn 2. Lª §øc Kh¸nh Bu«n Ma Thuét, th¸ng 4 n¨m 2004 3 Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn Khoa N«ng - L©m NghiÖp Dù ¸n Hç trî L©m NghiÖp x· héi ---------o0o--------- §Ò TμI NGHI£N cøu khoa häc Chñ ®Ò nghiªn cøu: "Ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång d©n téc M’N«ng ë bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, vïng ®Öm V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin, tØnh Dak Lak". Sinh viªn thùc hiÖn : 1. NguyÔn V¨n TuÊn 2. Lª §øc Kh¸nh Gi¸o viªn h−íng dÉn : ThS. Cao ThÞ Lý Cè vÊn khoa häc : PGS.TS. B¶o Huy Bu«n Ma Thuét, th¸ng 4 n¨m 2004 4 Lêi c¶m ¬n! Trong thêi gian häc ë tr−êng, chóng em xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o ®· gi¶ng d¹y nh÷ng kiÕn thøc quý b¸u vμ gióp ®ì tËn t×nh trong häc tËp còng nh− nghiªn cøu. §Ó hoμn thμnh b¸o c¸o nghiªn cøu khoa häc nμy, chóng em xin ch©n thμnh c¶m ¬n ®Õn: − L·nh ®¹o Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn. − Dù ¸n L©m nghiÖp x· héi Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn vÒ kinh phÝ còng nh− tμi liÖu tham kh¶o ®Ó cho chóng t«i hoμn thμnh b¶n b¸o c¸o. − Ban l·nh ®¹o V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin, huyÖn Kr«ng B«ng, cïng c¸n bé tr¹m 4 ®· t¹o ®iÒu kiÖn vÒ n¬i sinh ho¹t cho chóng t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tμi. − Xin c¶m ¬n UBND x· Yang Mao cïng toμn thÓ bμ con n«ng d©n, céng ®ång d©n téc M’N«ng Bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, huyÖn Kr«ng B«ng ®· gióp ®ì, tham gia vμ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho chóng t«i khi nghiªn cøu ®Ò tμi. − §Æc biÖt chóng t«i xin c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn: o PGS.TS. B¶o Huy, Gi¸m ®èc ®iÒu hμnh dù ¸n L©m nghiÖp x· héi Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn. o ThS. Cao ThÞ Lý, ng−êi ®· tËn t×nh h−íng dÉn, ®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn quý b¸u cho chóng t«i trong suèt qu¸ tr×nh lμm ®Ò tμi. − C¶m ¬n tËp thÓ líp L©m K2000 ®· ®éng viªn, gãp ý cho chóng t«i trong qu¸ tr×nh hoμn thμnh b¸o c¸o. Bu«n Ma Thuét, Ngμy 30 th¸ng 04 n¨m 2004. Nhãm sinh viªn thùc hiÖn: NguyÔn V¨n TuÊn Lª §øc Kh¸nh 5 Môc lôc Trang Lêi c¶m ¬n! .................................................................................................................... iii Danh môc ch÷ viÕt t¾t/ Danh s¸ch c¸c b¶ng biÓu/ Danh s¸ch c¸c ®å thÞ: ..........................v 1. §Æt vÊn ®Ò: .................................................................................................................... 1 2. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu: ...................................................................................... 2 2.1. Hé n«ng d©n vμ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé trªn thÕ giíi: .................................... 2 2.1.1. Hé n«ng d©n:........................................................................................................... 2 2.1.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé trªn thÕ giíi: .......................................................... 2 2.2. Mét sè nghiªn cøu liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ hé vμ qu¶n lý TNR ë ®Þa ph−¬ng: ..................................................................................................................... 4 3. §èi t−îng vμ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu: ............................................................................... 5 3.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn cña khu vùc nghiªn cøu:.............................................................. 5 3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý: ............................................................................................................ 5 3.1.2. KhÝ hËu:................................................................................................................... 6 3.1.3. §Êt ®ai:.................................................................................................................... 6 3.1.4. Tμi nguyªn rõng: ..................................................................................................... 7 3.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi khu vùc nghiªn cøu: ......................................................... 7 3.2.1. Kinh tÕ: ................................................................................................................... 7 3.2.2. X· héi:..................................................................................................................... 8 4. C©u hái nghiªn cøu: ...................................................................................................... 9 5. Môc tiªu nghiªn cøu: .................................................................................................... 9 6. Néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: ....................................................................... 10 6.1. Néi dung: ................................................................................................................. 10 6.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu:......................................................................................... 10 7. KÕt qu¶ nghiªn cøu: .................................................................................................... 11 7.1. Thùc tr¹ng tù nhiªn, kinh tÕ x· héi vμ nÐt v¨n hãa ®Æc tr−ng cña céng ®ång M’N«ng liªn quan ®Õn tμi nguyªn rõng:........................................................................................ 11 7.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé liªn quan ®Õn sö dông vμ qu¶n lý tμi nguyªn rõng:.14 7.3. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lång ghÐp víi b¶o tån tμi nguyªn rõng: .............................................................................................................................. 22 8. KÕt luËn vμ kiÕn nghÞ: ................................................................................................. 29 8.1. KÕt luËn:................................................................................................................... 29 8.2. KiÕn nghÞ: ................................................................................................................ 31 6 9. Tμi liÖu tham kh¶o:...................................................................................................... 32 PhÇn phô lôc:................................................................................................................... 33 Danh Môc Ch÷ viÕt t¾t - BQL: Ban qu¶n lý - G§GR: Giao ®Êt giao rõng - KNL: KhuyÕn n«ng l©m - VQG: V−ên Quèc gia - NLKH: N«ng l©m kÕt hîp - LSNG: L©m s¶n ngoμi gç - BVR: B¶o vÖ rõng - QLBVR: Qu¶n lý b¶o vÖ rõng - SWOT: (Strength - Weakness - Opportunity - Threaten): §iÓm m¹nh - §iÓm yÕu - C¬ héi - Th¸ch thøc - PRA: §¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia - TNR: Tμi nguyªn rõng - UBND: Uû ban nh©n d©n - DT: DiÖn tÝch DANH S¸CH C¸C B¶NG BIÓU B¶ng 7.2.a: DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c trung b×nh cña hé trong c¸c nhãm kinh tÕ hé kh¸c nhau: ............................................................................................................ 16 B¶ng 7.2.b: B¶ng tæng hîp tæng thu/ tæng chi/ c©n ®èi thu chi cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: ..................................................................................................................... 20 DANH S¸CH C¸C §å THÞ §å thÞ 7.2.a: Sè nh©n khÈu/ Sè lao ®éng trung b×nh(TB) cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: .............................................................................................................................. 15 §å thÞ 7.2.b: DiÖn tÝch canh t¸c trung b×nh cña c¸c nhãm kinh tÕ hé:................. 16 §å thÞ 7.2.c: C¸c kho¶n thu nhËp cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: .............................. 18 §å thÞ 7.2.d: C¸c kho¶n chi phÝ cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: .................................. 19 §å thÞ 7.2.e: Tæng thu/ tæng chi/ c©n ®èi thu chi/ n¨m cña c¸c nhãm kinh tÕ hé kh¸c nhau: ............................................................................................................ 20 7 1. §Æt vÊn ®Ò: V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin thuéc ph¹m vi hμnh chÝnh cña hai huyÖn Kr«ng B«ng vμ L¨k, tØnh Dak Lak, lμ n¬i sinh sèng cña hμng tr¨m loμi ®éng vËt, thùc vËt quý hiÕm, v−ên Quèc gia c¸ch trung t©m thμnh phè Bu«n Ma Thuét kho¶ng 60 km vÒ phÝa §«ng. Ng−êi d©n sèng xung quanh khu vùc vïng ®Öm v−ên Quèc gia Ch− Yang Sin gåm mét sè Bu«n ng−êi £®ª, ng−êi Kinh, cßn l¹i phÇn lín lμ ng−êi d©n téc M’N«ng. Cuéc sèng cña céng ®ång d©n téc M’N«ng n¬i ®©y ®· g¾n víi rõng, ®Êt rõng tõ l©u ®êi. Thu nhËp vμ kinh tÕ cña céng ®ång nμy phô thuéc chñ yÕu vμo lμm rÉy, trång lóa n−íc, khai th¸c vμ sö dông tμi nguyªn rõng nh− gç, cñi ®èt, rau qu¶ rõng… Tõ khi V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin ®−îc thμnh lËp qu¶n lý phÇn lín diÖn tÝch rõng ë ®Þa ph−¬ng, viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t mét c¸ch chÆt chÎ qu¸ tr×nh khai th¸c rõng, lμm rÉy, sö dông ®éng thùc vËt nªn cuéc sèng cña céng ®ång d©n téc M’N«ng ®· bÞ t¸c ®éng kh«ng nhá. Gi÷a ho¹t ®éng b¶o tån vμ ph¸t triÓn kinh tÕ céng ®ång ®· ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n. §Ó gi¶i quyÕt ®−îc mét c¸ch hμi hoμ gi÷a viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ céng ®ång vμ ho¹t ®éng b¶o tån lμ mét viÖc lμm phøc t¹p ®ßi hái sù tham gia vμ næ lùc cña nhiÒu bªn liªn quan. VÊn ®Ò ®Æt ra lμ lμm sao n©ng cao ®êi sèng cho céng ®ång d©n téc nãi chung vμ ®ång bμo d©n téc M’N«ng nãi riªng mμ kh«ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn tμi nguyªn rõng t¹i v−ên Quèc gia? Tr−íc thùc tÕ nμy, viÖc kh¶o s¸t t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh cña céng ®ång; xem xÐt nh÷ng t¸c ®éng liªn quan ®Õn tμi nguyªn rõng, ®Êt rõng cña céng ®ång tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi gãp phÇn vμo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ céng ®ång M’N«ng t¹i ®Þa ph−¬ng lμ mét viÖc lμm cÇn thiÕt. ChÝnh v× mét sè lý do trªn, nhãm nghiªn cøu ®Æt vÊn ®Ò thùc hiÖn nghiªn cøu: "Ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång d©n téc M’N«ng ë bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, vïng ®Öm V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin, tØnh Dak Lak". 8 2. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu: 2.1. Hé n«ng d©n vμ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé trªn thÕ giíi: 2.1.1. Hé n«ng d©n: Cã nhiÒu quan ®iÓm trong mét sè tõ ®iÓn chuyªn ngμnh kinh tÕ còng nh− tõ ®iÓn ng«n ng÷: “Hé lμ nh÷ng ng−êi cïng sèng trong mét m¸i nhμ, nhãm ng−êi ®ã bao gåm nh÷ng ng−êi cïng chung huyÕt téc vμ nh÷ng ng−êi lμm c«ng”. VÒ ph−¬ng diÖn thèng kª, c¸c nhμ nghiªn cøu cña Liªn hîp quèc cho r»ng: “Hé lμ nh÷ng ng−êi cïng sèng chung d−íi mét m¸i nhμ, cïng ¨n chung vμ cã mét ng©n quü”. Hé n«ng d©n lμ hé gia ®×nh sèng ë n«ng th«n, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lμ chÝnh. Ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé lμ ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh n«ng d©n, nã lμ mét ®¬n vÞ kinh tÕ - x· héi trong n«ng th«n. Frank Ellis (1988) ®· ®Þnh nghÜa hé n«ng d©n nh− sau: “Hé n«ng d©n lμ nh÷ng hé gia ®×nh lμm n«ng nghiÖp, tù kiÕm kÕ sinh nhai trªn m¶nh ®Êt cña m×nh, sö dông chñ yÕu søc lao ®éng cña gia ®×nh ®Ó s¶n xuÊt, th−êng n»m trong hÖ thèng kinh tÕ lín h¬n, nh−ng chñ yÕu ®Æc tr−ng bëi sù tham gia côc bé vμo c¸c thÞ tr−êng vμ cã xu h−íng ho¹t ®éng ë møc ®é kh«ng hoμn h¶o cao”. Traianèp cho r»ng: “Hé n«ng d©n lμ ®¬n vÞ s¶n xuÊt rÊt æn ®Þnh”. Vμ «ng coi: “Hé n«ng d©n lμ ®¬n vÞ tuyÖt vêi ®Ó t¨ng tr−ëng vμ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp”. ë n−íc ta, n¨m 1993, Lª §×nh Th¾ng cho r»ng: “N«ng hé lμ tÕ bμo kinh tÕ x· héi, lμ h×nh thøc kinh tÕ c¬ së trong n«ng nghiÖp vμ n«ng th«n”. Vμ trong ph©n tÝch ®iÒu tra n«ng th«n n¨m 2001 theo NguyÔn Sinh Cóc: “Hé n«ng nghiÖp lμ nh÷ng hé cã toμn bé hoÆc 50% sè lao ®éng th−êng xuyªn tham gia trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vμo c¸c ho¹t ®éng trång trät, ch¨n nu«i, dÞch vô n«ng nghiÖp (lμm ®Êt, thuû n«ng, gièng c©y trång,…) vμ th«ng qua nguån sèng chÝnh cña hé dùa vμo n«ng nghiÖp”. 2.1.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé trªn thÕ giíi: Theo tμi liÖu cña FAO, trong 1.476 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp trªn hμnh tinh chóng ta th× cã 973 triÖu ha lμ vïng nói, chiÕm 65,9 %. Vïng Ch©u ¸, Th¸i B×nh D−¬ng trong tæng sè diÖn tÝch 453 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp th× cã 351 triÖu ha 9 vïng nói, chiÕm 77,48 %. Do diÖn tÝch miÒn nói lín, quyÕt ®Þnh ®Õn m«i tr−êng vμ nguån n−íc cho cuéc sèng con ng−êi, trong khi ®ã ®êi sèng cña c¸c hé n«ng d©n vïng nμy l¹i nghÌo, nªn c¸c nhμ khoa häc trªn thÕ giíi rÊt quan t©m nghiªn cøu nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi víi vïng nμy. Thùc tiÔn cho thÊy, trong gÇn mét nöa thÕ kû qua, qu¸ tr×nh x©y dùng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n−íc nhÊt lμ lÜnh vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®· ®¹t nhiÒu thμnh qu¶ lín vμ rót ra ®−îc nhiÒu kinh nghiÖm quý b¸u. • Mét sè n−íc Ch©u ¸: ¾ ë Trung Quèc: Tõ nh÷ng n¨m 1980, do chó ý ®Õn ph¸t triÓn n«ng hé, coi n«ng hé lμ ®¬n vÞ tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lμ ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¬ b¶n trong n«ng th«n. Do ®ã, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ n«ng th«n Trung Quèc cã tèc ®é t¨ng tr−ëng ®¸ng kÓ. ¾ Th¸i Lan: Lμ mét n−íc l¸ng giÒng víi ViÖt Nam trong khu vùc §«ng Nam Ch©u ¸, ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch ®Ó ®−a mét n−íc tõ l¹c hËu trë thμnh quèc gia cã nÒn khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn. NhiÒu chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vïng nói ban hμnh tõ n¨m 1950 ®Õn 1980. ¾ §μi Loan: ý thøc ®−îc xuÊt ph¸t ®iÓm cña m×nh lμ mét n−íc n«ng nghiÖp tr×nh ®é thÊp, nªn ngay tõ ®Çu ®· coi träng lÜnh vùc nμy. Trong nh÷ng n¨m 1950 ®Õn 1960, chÝnh phñ ®· më s¸ch l−îc: “LÊy n«ng nghiÖp nu«i c«ng nghiÖp, lÊy c«ng nghiÖp ph¸t triÓn n«ng nghiÖp”. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trong thêi kú nμy ®· lμm cho n«ng d©n phÊn khëi. Lùc l−îng s¶n xuÊt trong n«ng th«n ®−îc gi¶i phãng, s¶n xuÊt ®· t¨ng víi tèc ®é nhanh. T¹i §μi Loan, hiÖn cã 30 v¹n ng−êi d©n téc thiÕu sè sèng ë vïng cao, song ®· cã ®−êng ®i lªn nói lμ ®−êng nhùa, nhμ cã ®ñ ®iÖn n−íc, cã « t« riªng. Tõ n¨m 1974, hä thμnh lËp n«ng tr−êng, n«ng héi, trång nh÷ng s¶n phÈm quý hiÕm nh− “cao s¬n trμ”, b¸n c¸c mÆt hμng s¶n phÈm cña rõng nh− thÞt h−¬u, nai kh«,..., cïng c¸c s¶n vËt n«ng d©n s¶n xuÊt ®−îc trong vïng. Nguån lao ®éng trÎ ë n«ng th«n rÊt dåi dμo nh−ng kh«ng di chuyÓn ra thμnh thÞ. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c¬ quan khoa häc ë §μi Loan rÊt m¹nh d¹n nghiªn cøu c¶i t¹o gièng míi cho n«ng d©n, n«ng d©n kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn. 10 • Mét sè n−íc Ch©u ¢u: ¾ Hμ Lan: Quy m« canh t¸c b×nh qu©n mét n«ng tr¹i lμ 10 ha, hä sö dông lao ®éng gia ®×nh lμ chñ yÕu, nÕu thuª lao ®éng lμ nh÷ng lóc mïa vô c¨ng th¼ng, n«ng tr¹i cã ®ñ c«ng cô m¸y mãc cÇn thiÕt, mét lao ®éng n«ng nghiÖp nu«i ®−îc 112 ng−êi. ¾ §an M¹ch: Cã 87% sè trang tr¹i sö dông lao ®éng gia ®×nh lμ chñ yÕu, kho¶ng 13% sè trang tr¹i cã thuª 1- 2 lao ®éng, mét lao ®éng n«ng nghiÖp nu«i ®−îc 160 ng−êi. §iÓm qua t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé ë mét sè quèc gia trªn thÕ giíi vμ khu vùc cho thÊy: o §¬n vÞ hé n«ng d©n d−îc chó träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ ë n«ng th«n. o Tuú ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña mçi quèc gia mμ chÝnh phñ ®· ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp. o §èi víi c¸c n−íc cã nÒn n«ng nghiÖp chiÕm ®a sè th× viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé g¾n liÒn víi c¸c ch−¬ng tr×nh/ chÝnh s¸ch hç trî kÌm theo. Tuy ch−a cã nhiÒu nghiªn cøu liªn quan gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ hé víi vÊn ®Ò qu¶n lý, b¶o tån TNR nh−ng nh÷ng th«ng tin, kÕt qu¶ trªn còng lμ c¬ së tham kh¶o rÊt quý gi¸ cho chóng ta trong viÖc vËn dông nghiªn cøu vμ thùc thi c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ hé víi viÖc sö dông, qu¶n lý bÒn v÷ng nguån TNR ë ViÖt Nam. 2.2. Mét sè nghiªn cøu liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ hé vμ qu¶n lý TNR ë ®Þa ph−¬ng: ViÖt Nam lμ mét quèc gia víi ®a sè d©n sèng ë vïng n«ng th«n, cã cuéc sèng khã kh¨n h¬n so víi thμnh thÞ, vμ ®Æc biÖt lμ ng−êi d©n sèng gÇn rõng. Cuéc sèng cña c¸c céng ®ång ë ®©y chñ yÕu dùa vμo nguån TNR tõ rÊt l©u ®êi. ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi víi ®ång bμo d©n téc thiÓu sè sèng gÇn rõng, g¾n liÒn víi c«ng t¸c qu¶n lý BVR ®· vμ ®ang lμ vÊn ®Ò rÊt ®−îc nhμ n−íc quan t©m. T¹i Dak Lak, trong nh÷ng n¨m qua, ®· cã rÊt nhiÒu nghiªn cøu liªn quan ®Õn c«ng t¸c b¶o tån TNR vμ h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c céng ®ång sèng trong vïng lâi vμ vïng ®Öm c¸c khu BTTN vμ c¸c VQG trong ®Þa bμn tØnh. 11 N¨m 2003, trong nghiªn cøu tr−êng hîp: “Ph©n tÝch kinh tÕ hé vμ c¸c t¸c ®éng ®Õn b¶o tån tμi nguyªn thiªn nhiªn ë Bu«n §r¨ng Phok, néi vïng VQG Yok §«n, tØnh Dak Lak” cña nhãm gi¶ng viªn Dù ¸n hç trî LNXH, Khoa N«ng L©m, tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn trªn c¬ së ®¸nh gi¸ t×nh h×nh kinh tÕ hé cña Bu«n vμ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hé t¹i Bu«n Ýt nhiÒu g¾n víi ho¹t ®éng b¶o tån tμi nguyªn rõng cña VQG. Cïng thêi gian nμy, t¹i VQG Ch− Yang Sin, t¸c gi¶ Ph¹m Ngäc B¶y thuéc Trung t©m nghiªn cøu Tμi nguyªn vμ M«i tr−êng ®· hoμn thμnh “B¸o c¸o vÒ d©n sinh kinh tÕ”, ®· ®iÒu tra ®¸nh gi¸ t×nh h×nh chung vÒ d©n sè còng nh− t×nh h×nh kinh tÕ, sö dông ®Êt, thu nhËp, c¬ së h¹ tÇng, thuéc khu vùc VQG Ch− Yang Sin, trong ®ã cã x· Yang Mao. Bu«n M’n¨ng D¬ng thuéc ®Þa bμn x· Yang Mao lμ mét bu«n nghÌo, ®êi sèng cña bμ con n¬i ®©y gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lμ nh÷ng hé nghÌo ®ãi, cã n¨m thiÕu ¨n 3 ®Õn 5 th¸ng. Do vËy, viÖc duy tr× cuéc sèng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña céng ®ång d©n c− n¬i ®©y gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. VÊn ®Ò ®Æt ra lμ cã thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ hé g¾n víi c«ng t¸c b¶o tån t¹i ®©y hay kh«ng lμ mét vÊn ®Ò cÇn t×m hiÓu. C¸c nghiªn cøu tr−íc ®©y chØ míi dõng l¹i ë viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh, t×m ra mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ vïng nói, mμ ch−a ph©n tÝch ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång ®Þa ph−¬ng. Do ®ã, viÖc ph©n tÝch kinh tÕ hé lμ mét viÖc lμm quan träng vμ cÇn thiÕt. §©y sÏ lμ c¬ së ®Ó ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hé cña céng ®ång ®Þa ph−¬ng lång ghÐp víi b¶o tån TNR t¹i khu vùc VQG Ch− Yang Sin. 12 3. §èi t−îng vμ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu: §èi t−îng nghiªn cøu: Céng ®ång d©n téc M’N«ng (quan t©m ®Õn ®èi t−îng: hé gia ®×nh). §Þa ®iÓm nghiªn cøu: T¹i bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, vïng ®Öm VQG Ch− Yang Sin, tØnh Dak Lak. 3.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn cña khu vùc nghiªn cøu: 3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý: Bu«n M’N¨ng D¬ng thuéc x· Yang Mao, huyÖn Kr«ng B«ng, tØnh Dak Lak. Bu«n n»m t¹i trung t©m x·, c¸ch trung t©m V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin 40 km. To¹ ®é ®Þa lý cña bu«n M’N¨ng D¬ng: - VÜ ®é : 120 30’ N - 120 79’ B - Kinh ®é : 1080 29’ T -1080 36’ §. Ranh giíi cña bu«n nh− sau: - B¾c gi¸p: Bu«n Tul (x· Yang Mao), - Nam gi¸p: Bu«n Tar (x· Yang Mao), - §«ng gi¸p: Rõng cña L©m tr−êng Kr«ng B«ng, - T©y gi¸p: L©m phÇn V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin. 3.1.2. KhÝ hËu: Bu«n M’N¨ng D¬ng thuéc vïng ®Öm V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin nªn còng thuéc khÝ hËu nhiÖt ®íi nói cao, trong n¨m cã hai mïa râ rÖt: - Mïa m−a b¾t ®Çu tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng11, - Mïa kh« tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau. NhiÖt ®é trung b×nh hμng n¨m lμ 220 C. L−îng m−a trung b×nh hμng n¨m 1856 mm (tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2003). L−îng m−a lín nhÊt trong n¨m tËp trung tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 11. §é Èm kh«ng khÝ b×nh qu©n hμng n¨m lμ 80%(cao nhÊt lμ 87%, thÊp nhÊt lμ 70%). H−íng giã chÝnh: §«ng - B¾c, T©y - Nam. 3.1.3. §Êt ®ai: Trong khu vùc nghiªn cøu ®Êt Feralit vμng ®á trªn ®¸ granÝt vμ ®Êt phï sa ven s«ng suèi. Thμnh phÇn c¬ giíi tõ thÞt nhÑ ®Õn trung b×nh, ®Êt sÐt pha thÞt. Tæng diÖn tÝch ®Êt cña toμn bu«n lμ 593,4ha, trong ®ã bao gåm c¸c lo¹i: 13 - RÉy: 15 ha - Lóa n−íc: 12 ha - §Êt nμ (®Êt trång mμu): 50 ha - §Êt v−ên: 17,4 ha - §Êt kh«ng sö dông (rõng th−êng xanh vμ b¸n th−êng xanh, ®åi): 499 ha. 3.1.4. Tμi nguyªn rõng: • KiÓu rõng : Rõng trong khu vùc nghiªn cøu thuéc rõng l¸ réng th−êng xanh vμ b¸n th−êng xanh, víi tr÷ l−îng trung b×nh vμ chñ yÕu lμ rõng hçn giao gç xen tre nøa. • Thùc vËt : − Nhãm c©y cho gç: CÇy(k¬ nia), gâ ®á, ... − Nhãm c©y lμm thuèc: C©y thuèc ch÷a bÖnh ®−êng h« hÊp, tiªu hãa, ... − Nhãm c©y ¨n ®−îc: C©y bÐp, m¨ng, ®ät m©y,... − Nhãm c©y lμm c¶nh: Phong lan • §éng vËt : Phæ biÕn th−êng gÆp ë ®©y c¸c loμi ®éng vËt nh− heo rõng, nai, mang (ho½ng), chån, trót, sãc... 3.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi khu vùc nghiªn cøu: 3.2.1. Kinh tÕ: Bu«n M’N¨ng D¬ng lμ Bu«n nghÌo cña x·, hμng n¨m ng−êi d©n th−êng thiÕu ®ãi, cã gia ®×nh thiÕu ®ãi 3 - 5 th¸ng. §êi sèng bμ con d©n téc M’N«ng trong bu«n rÊt khã kh¨n, chñ yÕu lμ canh t¸c n«ng nghiÖp, trång lóa n−íc, b¾p lai vμ trång m×... Ngoμi ra, ®a sè c¸c hé ®ång bμo M’N«ng th−êng khai th¸c l©m s¶n ngoμi gç nh− m¨ng ®Ó ph¬i kh« ®em b¸n, cã hé cuéc sèng hoμn toμn nhê vμo khai th¸c c¸c lo¹i l©m s¶n ngoμi gç vμ lμm thuª. • Thu nhËp chÝnh: Nguån thu nhËp chÝnh cña bμ con n¬i ®©y lμ b¾p lai, lóa n−íc, thu h¸i m¨ng, mét sè hé cßn cã ch¨n nu«i (dª, bß,..). • T×nh h×nh s¶n xuÊt: 14 Ng−êi d©n n¬i ®©y ®· ®−îc tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn Kr«ng B«ng hç trî gièng, kü thuËt trång b¾p lai tõ n¨m 1996 nªn hä ®· biÕt ¸p dông kü thuËt trång ch¨m sãc, chÝnh v× thÕ mμ n¨ng suÊt trång b¾p ngμy ®−îc c¶i thiÖn. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp: Thêi gian tØa c¸c lo¹i c©y l−¬ng thùc b¾t ®Çu vμo mïa m−a: th¸ng 5 - 6; trªn ®Êt nμ(®Êt mμu): trång b¾p lai 1 vô/ n¨m(cã hé trång 2 vô); lóa n−íc: 1 vô/ n¨m. Víi diÖn tÝch 12 ha lóa n−íc/ 114 hé nªn diÖn tÝch lóa n−íc t¹i bu«n cßn thiÕu. • VÒ ch¨n nu«i: Toμn bu«n cã 13 con tr©u, 64 con bß chñ yÕu nu«i ®Ó cung cÊp søc kÐo phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Ngoμi ra, ch¨n nu«i dª còng ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn ë ®©y, víi 78 con, heo cã kho¶ng 70 con vμ c¸c lo¹i gia cÇm gåm cã gμ (500 con), vÞt (15 con). Mét sè hé vÉn cßn phong tôc th¶ r«ng c¸c loμi vËt nu«i. DÞch vô thó y vÉn ch−a ®−îc chó ý. • §êi sèng céng ®ång: §êi sèng céng ®ång ®Þa ph−¬ng n¬i ®©y vÉn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, hiÖn nay x· vÉn ch−a cã chî mμ bμ con ph¶i ®i chî phiªn t¹i x· C− §r¨m c¸ch 4 km, mçi tuÇn më hai lÇn. Cã 113/ 114 hé trong bu«n ®· cã ®iÖn phôc vô cho th¾p s¸ng vμ sinh ho¹t. Trong bu«n cã 100% sè hé ®· sö dông n−íc s¹ch do dù ¸n DANIDA tμi trî. Trong bu«n cã tØnh lé 12 ch¹y qua nh−ng ch−a cã ®−êng giao th«ng n«ng th«n. 3.2.2. X· héi: • D©n c−: Toμn bu«n cã 114 hé víi 796 khÈu, trong ®ã chñ yÕu lμ ng−êi M’N«ng víi 98 hé (chiÕm 86%), cßn l¹i lμ ng−êi Kinh 16 hé (chiÕm 14%). Sè lao ®éng chÝnh: 231(chiÕm 29% sè khÈu). • Gi¸o dôc: X· Yang Mao míi chØ cã mét tr−êng cÊp I, ch−a cã tr−êng cÊp II. Häc sinh cÊp II trong bu«n ®i häc t¹i x· Ch− §r¨m. Trong bu«n, sè ng−êi kh«ng biÕt ch÷ lμ 100 ng−êi (chiÕm 12,6% sè nh©n khÈu), sè trÎ em trong ®é tuæi ®Õn tr−êng (15 tuæi trë xuèng) lμ 252 em, sè trÎ em trong ®é tuæi kh«ng ®Õn tr−êng lμ 4 em. • §êi sèng v¨n hãa: 15 §ång bμo t¹i Bu«n ®−îc cÊp s¸ch vÒ khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m. Hμng th¸ng, chi §oμn th−êng tæ chøc giao l−u bãng chuyÒn, bãng ®¸ víi c¸c chi §oμn thuéc c¸c bu«n l©n c¹nh. • Ph−¬ng tiÖn ®i l¹i vμ nghe nh×n: Toμn bu«n cã 01 « t«, 01 xe ®é, 7 xe c«ng n«ng (xe cμy), 25 xe m¸y vμ 35 ti vi c¸c lo¹i. • Qu¶n lý tμi nguyªn rõng : N¨m 1999, khu b¶o tån Ch− Yang Sin ®· triÓn khai thùc hiÖn chÝnh s¸ch kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng cho 25 hé trong bu«n M’N¨ng D¬ng, mçi hé ®−îc nhËn 20 ha, víi møc kho¸n hμng n¨m lμ 40.000 ®ång/ha. §Õn ®Çu n¨m 2003, viÖc kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng ®−îc më réng ®èi víi toμn bé céng ®ång, hä chia céng ®ång ra thμnh nhiÒu nhãm hé ®Ó gióp ®ì nhau trong c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng. 4. C©u hái nghiªn cøu: - Thùc tr¹ng møc kinh tÕ cña c¸c hé céng ®ång M'N«ng ë Bu«n nh− thÕ nμo? Nh÷ng yÕu tè nμo t¸c ®éng ®Õn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé ë ®©y? - Cã sù liªn quan g× gi÷a møc kinh tÕ hé vμ vÊn ®Ò sö dông, qu¶n lý tμi nguyªn rõng vμ ®Êt rõng t¹i ®Þa ph−¬ng? - Nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng nμo cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé M'N«ng ë vïng ®Öm liªn quan ®Õn c«ng t¸c b¶o tån? 5. Môc tiªu nghiªn cøu: - M« t¶ ®−îc nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vμ nÐt v¨n hãa ®Æc tr−ng cña céng ®ång M’N«ng t¹i Bu«n. - Ph¸t hiÖn ®−îc mèi quan hÖ gi÷a viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé víi viÖc sö dông vμ qu¶n lý tμi nguyªn rõng vμ ®Êt rõng t¹i ®Þa ph−¬ng. - §¸nh gi¸ ®−îc c¸c t¸c ®éng cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé vμ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn ho¹t ®éng b¶o tån. 16 6. Néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: 6.1. Néi dung: Tõ môc tiªu ®Ò ra, ®Ò tμi cã nh÷ng néi dung nghiªn cøu sau: - Nghiªn cøu thùc tr¹ng tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vμ v¨n hãa céng ®ång M’N«ng ®Þa ph−¬ng liªn quan ®Õn tμi nguyªn rõng. - Ph©n tÝch t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé liªn quan ®Õn viÖc sö dông vμ qu¶n lý tμi nguyªn rõng t¹i Bu«n: + Ph©n lo¹i kinh tÕ hé; + Ph©n tÝch kinh tÕ hé. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lång ghÐp víi b¶o tån tμi nguyªn rõng. 6.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ó ®¹t ®−îc néi dung ®Ò ra, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu bao gåm: - Kh¶o s¸t hiÖn tr−êng, thu thËp sè liÖu thø cÊp. - Sö dông mét sè c«ng cô PRA: LÞch sö th«n Bu«n, biÓu ®å sö dông ®Êt theo thêi gian, s¬ ®å sö dông ®Êt, ph©n lo¹i kinh tÕ hé, ph©n tÝch kinh tÕ hé, ... - Sö dông c¸c c«ng cô ph©n tÝch cã sù tham gia: SWOT, 2 tr−êng, c©y vÊn ®Ò, ... - Tæng hîp th«ng tin/ sè liÖu. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vμ kÕt luËn. - (Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ ®−îc thÓ hiÖn ë khung l«gic nghiªn cøu, phô lôc 5 trang 39). 17 7. KÕt qu¶ nghiªn cøu: 7.1. Thùc tr¹ng tù nhiªn, kinh tÕ x· héi vμ nÐt v¨n hãa ®Æc tr−ng cña céng ®ång M’N«ng liªn quan ®Õn tμi nguyªn rõng: Víi c«ng cô l−îc sö th«n bu«n, nh÷ng ng−êi d©n M’N«ng sèng l©u ®êi ë ®©y ®· cho biÕt mét sè th«ng tin sau: N¨m Sù kiÖn lÞch sö liªn quan ®Õn viÖc sö dông, qu¶n lý tμi nguyªn rõng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña Bu«n 1973 - 1974 - Bu«n M’N¨ng D¬ng sèng trong rõng s©u, cuéc sèng du canh du c−, lμm rÉy, s¨n b¾t, ®êi sèng v« cïng khã kh¨n. 1975 - 1984 - Bu«n M’N¨ng D¬ng thμnh lËp mét ®éi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trång lóa rÉy, m×, b¾p, hoμn toμn gièng ®Þa ph−¬ng. 1985 - 1986 - §Êt n«ng nghiÖp cña HTX ®−îc giao cho tõng hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - Nh©n d©n di c− tõ miÒn B¾c vμo sèng ë bu«n, hä ®em kiÕn thøc ®Õn cho bμ con vÒ c¸ch trång lóa n−íc vμ hoa mμu ven suèi. 1998 - Ng−êi d©n ®· biÕt sö dông tr©u bß ®Ó cμy kÐo phôc vô n«ng nghiÖp, vμ thùc hiÖn chñ tr−¬ng ®Þnh canh ®Þnh c−, ph¸t triÓn kinh tÕ. - Ngμy 29/09, Khu b¶o tån thiªn nhiªn Ch− Yang Sin ®−îc thμnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè 2200 cña UBND tØnh Dak Lak. - Khu b¶o tån ®· tæ chøc nhiÒu ch−¬ng tr×nh nh−: kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng, hç trî vÒ gièng, kü thuËt cho ng−êi d©n sèng gÇn khu b¶o tån. 1999 - Cã 25 hé trong Bu«n ®−îc giao kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng víi diÖn tÝch 25 ha/hé (®¬n gi¸ lμ 40.000 ®ång/ha/n¨m). 2000 - Cã chñ tr−¬ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chñ yÕu lμ s¶n xuÊt c©y ng« lai, ®iÒu, tiªu, cμ phª nh−ng ng−êi d©n thùc hiÖn kh«ng hiÖu qu¶ v× hä quen víi phong tôc canh t¸c truyÒn thèng. 18 N¨m Sù kiÖn lÞch sö liªn quan ®Õn viÖc sö dông, qu¶n lý tμi nguyªn rõng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña Bu«n 2002 - Thñ t−íng chÝnh phñ ký quyÕt ®Þnh chuyÓn Khu b¶o tån thiªn nhiªn Ch− Yang Sin thμnh V−ên Quèc gia ngμy 12/07. Lóc nμy, bu«n M’N¨ng D¬ng n»m trong vïng ®Öm V−ên Quèc gia. - Do viÖc kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng kh«ng hiÖu qu¶ nªn V−ên Quèc gia kh«ng tiÕp tôc kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng theo tõng hé mμ diÖn tÝch rõng ®−îc ®−a cho ng−êi d©n qu¶n lý theo céng ®ång, theo côm d©n c−. 2003 - Toμn d©n ®· chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång - vËt nu«i, sö dông gièng b¾p lai VN10, gièng lóa ng¾n ngμy, ®¹t n¨ng suÊt cao. - Thu nhËp cña ng−êi d©n ®−îc t¨ng lªn râ rÖt, trong Bu«n ®· cã rÊt nhiÒu ph−¬ng tiÖn ®i l¹i vμ nghe nh×n phôc vô ®êi sèng hμng ngμy. Bu«n M’N¨ng D¬ng ®−îc thμnh lËp ®· kh¸ l©u nh−ng do cuéc sèng du canh du c− mang tÝnh truyÒn thèng nªn ®Õn n¨m 1973 bu«n míi æn ®Þnh t¹i ®Þa ®iÓm hiÖn nay. Nh÷ng n¨m ®Çu, cuéc sèng mang tÝnh tù cung, tù cÊp nhê chñ yÕu vμo rõng nh− s¨n b¾t ®éng vËt, khai th¸c vμ sö dông LSNG v× thÕ d©n vÉn thiÕu ®ãi. Bu«n M’N¨ng D¬ng thuéc ®Þa bμn vïng s©u, vïng xa nªn rÊt khã kh¨n trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tiÕp cËn kü thuËt, thÞ tr−êng, ph¸t triÓn v¨n hãa x· héi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña nhμ n−íc vμ nhê kiÕn thøc ®−îc c¸n bé KNKL cña huyÖn tËp huÊn cïng víi sù giao thoa trong ph−¬ng thøc s¶n xuÊt víi bμ con di d©n tõ miÒn B¾c vμo nªn bu«n ®· cã nh÷ng thay ®æi trong canh t¸c s¶n xuÊt. N¨ng suÊt c©y tr«ng ngμy cμng t¨ng lªn, ®êi sèng kinh tÕ dÇn ®i vμo æn ®Þnh. Tõ cuéc sèng tù cung tù cÊp, ®Õn nay ng−êi d©n t¹i bu«n ®· s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h−íng s¶n xuÊt hμng hãa, s¶n phÈm s¶n xuÊt ®−îc nh− ng« lai ®· ®−îc t− th−¬ng mua vμ ®©y còng lμ mét nguån thu quan träng nhÊt t¹i ®Þa ph−¬ng. Ph−¬ng thøc sèng du canh du c− ®Õn nay ®· ®−îc thay ®æi b»ng ®Þnh canh, ®Þnh c−, æn ®Þnh cuéc sèng. 19 Cïng víi s¬ ®å lÞch sö bu«n, ®· sö dông c«ng cô biÓu ®å sö dông ®Êt theo thêi gian vμ s¬ ®å l¸t c¾t nh»m ®iÒu tra t×nh h×nh sö dông ®Êt t¹i bu«n trong qu¸ khø vμ hiÖn t¹i. (Phô lôc 6.2, trang 41 vμ phô lôc 6.4 trang 43). KÕt qu¶ sö dông c«ng cô biÓu ®å sö dông ®Êt theo thêi gian cho thÊy nh÷ng biÕn ®æi trong QLTNR vμ sö dông ®Êt trong céng dång. Sù biÕn ®æi diÖn tÝch rõng t¹i bu«n kh¸ lín, tû lÖ che phñ rõng gi¶m m¹nh vÒ sè l−îng. Bªn c¹nh ®ã th× chÊt l−îng rõng còng biÕn ®æi kh¸ nhiÒu qua c©c thêi kú. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh− vËy còng tõ nhiÒu phÝa nh−ng còng thÊy lªn nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ nçi tréi ë ®©y ®ã lμ do sù t¸c ®éng cña con ng−êi. Ng−êi d©n t¸c ®éng vμo diÖn tÝch rõng víi môc ®Ých chñ yÕu lμ lÊy gç lμm nhμ, lμm cñi ®un. DiÖn tÝch rõng bÞ gi¶m m¹nh lμ viÖc bμ con ph¸ rõng ®Ó canh t¸c n−¬ng rÉy. Ph−¬ng thøc canh t¸c n−¬ng rÉy chñ yÕu ph¸t triÓn t¹i n¬i ®©y khi bμ con trong bu«n míi vÒ sinh sèng. Khi d©n sè trong bu«n t¨ng nhanh th× diÖn tÝch rÉy còng t¨ng nhanh: vÝ dô: n¨m 1976 chØ gÇn 15 ha th× ®Õn n¨m 1989 diÖn tÝch rÉy dïng canh t¸c trong toμn bu«n lμ trªn 50 ha. Nh−ng ®©y còng lμ nhu cÇu thiÕt thùc cña ng−êi d©n ®Én ®Õn khã kh¨n trong c«ng t¸c QLBVR. Khi bu«n míi chuyÓn vÒ ®©y, bμ con ch−a biÕt ®Õn s¶n xuÊt lóa n−íc vμ diÖn tÝch lóa n−íc chØ h¬n 1 ha nh−ng ®Õn n¨m 2000 diÖn tÝch lóa n−íc ®· t¨ng lªn 12 ha. Trªn ®Êt rÉy bμ con trång b¾p, tØa lóa rÉy nh−ng chñ yÕu lμ gièng ®Þa ph−¬ng ch−a cã kü thuËt canh t¸c vμ chñ yÕu dùa vμo thêi tiÕt nªn n¨ng suÊt rÊt thÊp. Qua s¬ ®å l¸t c¾t cho thÊy: ®èi víi ®Êt rÉy cña nh÷ng hé gia ®×nh trong bu«n, hiÖn nay ®−îc bμ con sö dông chñ yÕu trång c©y ng¾n ngμy, cã kh¸ nhiÒu ®Êt trèng ®åi träc. VÊn ®Ò quy ho¹ch ®Êt ®Ó sö dông nh»m kh«ng l·ng phÝ tμi nguyªn ®Êt lμ viÖc lμm cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã th× viÖc lùa chän gièng c©y trång phï hîp víi môc ®Ých kinh tÕ ®èi víi ®Êt trèng, ®åi träc n¬i ®©y lμ vÊn ®Ò cÊp thiÕt. Trong khi ®ã t¹i bu«n nhiÒu hé cã nhu cÇu trång c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m trªn ®Êt rÉy cña hä nh− cμ phª, ®iÒu thÕ nh−ng bμ con trong bu«n còng ®ang ph©n v©n ch−a râ hiÖu qu¶ kinh tÕ sÏ mang l¹i cho hä nh− thÕ nμo. HiÖn nay, vÊn ®Ò cÊp trong bu«n cÇn ®−îc nhiÒu bªn liªn quan gi¶i quyÕt ®ã lμ: - ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý BVR: céng ®ång sèng kh¸ gÇn rõng nªn ho¹t ®éng khai th¸c gç, còi, tre, nøa, song m©y ®Ó sö dông trong gia ®×nh th−êng 20 xuyªn x¶y ra. Nhu cÇu lμm nhμ cña c¸c hé míi t¸ch hé, nhu cÇu gç lμm chuång, tr¹i, dïng ®an l¸t lμ rÊt lín. Do cuéc sèng hμng ngμy mμ bμ con vÉn vμo rõng ®Ó khai th¸c l©m s¶n ngoμi gç nh− m¨ng, rau, cã hé cßn s¨n b¾t ®éng vËt rõng g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n trong c«ng t¸c QLBVR t¹i ®Þa ph−¬ng. - VÊn ®Ò n÷a lμ bμ con ®· ®Þnh canh, ®Þnh c−, ®· ®−a gièng míi vμo s¶n xuÊt nh−ng do thiÕt vèn thiÕu ®Êt vμ ch−a cã kü thuËt nªn cuéc sèng ng−êi d©n vÉn cμn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lμ c¸c hé ®ãi. Ch¨n nu«i t¹i bu«n cßn h¹n chÕ c¶ vÒ sè l−îng vμ chÊt l−îng. C¸c hé d©n ch¨n nu«i theo h−íng tù cung, tù cÊp, chñ yÕu lμ lμm l−¬ng thùc. Nªn viÖc ®−a gièng míi vμo s¶n xuÊt ch¨n nu«i nh»m gi¶i quyÕt c«ng viÖc cho lùc l−îng lao ®éng d− thõa, t¨ng thu nhËp cho ng−êi d©n lμ rÊt cÇn thiÕt. Tãm l¹i: Víi ®Æc tr−ng cña mét céng ®ång d©n téc chiÕm trªn 80%, bu«n M’N¨ng D¬ng hiÖn nay ®· cã nh÷ng thay ®æi vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, x· héi: - Bμ con M’N«ng ®· ®Þnh canh, ®Þnh c−. §êi sèng kinh tÕ dÇn ®i vμo æn ®Þnh. - Mét sè kü thuËt canh t¸c cña khuyÕn n«ng ®· ®−îc bμ con ¸p dông vμ tiÕp nhËn. Cïng víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi kinh tÕ kÐo theo nh÷ng thay ®æi vÒ diÖn tÝch ®Êt ®ai: - DiÖn tÝch rõng suy gi¶m m¹nh so víi tr−íc ®©y. - DiÖn tÝch ®Êt mμu vμ ruéng n−íc t¨ng. Tuy vËy, mét sè phong tôc tËp qu¸n cña ng−êi M’N«ng n¬i ®©y vÉn cßn g×n gi÷ vμ duy tr× nh−: Canh t¸c n−¬ng rÉy víi gièng ®Þa ph−¬ng, thu h¸i LSNG, s¨n b¾t §VR, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c hé nghÌo, ®ãi. §iÒu ®ã chøng tá sù phô thuéc vμo TNR cña céng ®ång ng−êi M’N«ng n¬i ®©y. Cã lÏ ®©y còng lμ ®Æc thï chung cña c¸c céng ®ång d©n téc thiÓu sè sèng gÇn rõng. 7.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé liªn quan ®Õn sö dông vμ qu¶n lý tμi nguyªn rõng: Trong ph¹m vi ®Ò tμi nμy, chóng t«i chØ nghiªn cøu vμ ph©n tÝch kinh tÕ hé céng ®ång M’N«ng t¹i Bu«n mμ kh«ng ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång ng−êi Kinh, bëi ®a sè hé ng−êi Kinh n¬i ®©y lμ nh÷ng hé bu«n b¸n, cã thu nhËp v−ît tréi so víi ng−êi M’N«ng. 21 Qua kÕt qu¶ ph©n lo¹i kinh tÕ hé t¹i Bu«n M’N¨ng D¬ng (phô lôc 7, trang 46 ®Õn trang 58) chóng t«i ghi nhËn: sè hé thuéc nhãm kinh tÕ 1 lμ 26 hé (chiÕm tû lÖ 26,5%), nhãm kinh tÕ 2 lμ 21 hé (21,4%), nhãm kinh tÕ 3 lμ 27 hé (27,6%), nhãm kinh tÕ 4 lμ 24 hé (24,5%), c¸c nhãm hé (4 nhãm) t−¬ng ®−¬ng nhau, ®iÒu nμy cho thÊy r»ng sè hé nghÌo vμ ®ãi chiÕm tû lÖ kh¸ cao trong bu«n. NhiÒu hé trong bu«n cã cuéc sèng phô thuéc nhiÒu vμo rõng ®Æc biÖt lμ nh÷ng hé nghÌo ®ãi. V× kh«ng cã ®Êt canh t¸c vμ sè lao ®éng lín tuæi, hay ®au èm, nh÷ng hé nghÌo ®ãi n¬i ®©y th−êng vμo rõng thu h¸i LSNG ®Ó phôc vô ®êi sèng hμng ngμy, cã hé thu nhËp chñ yÕu tõ viÖc lÊy m¨ng ®em b¸n. B©y giê, cuéc sèng cña céng ®ång d©n téc n¬i ®©y ®Õn ®· cã nhiÒu thay ®æi ®¸ng kÓ, ®ã lμ nhiÒu hé gia ®×nh ®· cã ti vi, xe m¸y, xe cμy phôc vô sinh ho¹t vμ s¶n xuÊt. Ng−êi d©n ®a sè ®· biÕt ch÷, tiÕp thu kinh nghiÖm trång trät còng nh− ch¨n nu«i nªn s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®êi sèng tõng b−íc ®−îc æn ®Þnh, c¸c phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu dÇn ®−îc lo¹i bá vμ bμ con tin t−ëng vμo chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña §¶ng vμ nhμ n−íc, yªn t©m s¶n xuÊt, t×nh h×nh x· héi æn ®Þnh. Khi ph©n lo¹i c¸c nhãm kinh tÕ th× ng−êi d©n ®· dùa vμo c¸c chØ tiªu nh− sè lao ®éng, møc thu nhËp cña c¸c hé gia ®×nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¹i bu«n. §å thÞ 7.2.a: Sè nh©n khÈu/ Sè lao ®éng trung b×nh(TB) cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: 0 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 6,000 7,000 8,000 Nhom KT 1 Nhom KT 2 Nhom KT 3 Nhom KT 4 Nhom kinh te ho So n ha n kh au / l ao d on g TB So nhan khau(TB) So lao dong(TB) Qua ®å thÞ biÓu diÔn sè nh©n khÈu/sè lao ®éng trung b×nh cña c¸c nhãm kinh tÕ hé t¹i bu«n ®· cho thÊy ®−îc sù thay ®æi vÒ sè lao ®éng cña c¸c nhãm hé kh¸c nhau. Sè lao ®éng gi¶m dÇn tõ nhãm kinh tÕ 1 ®Õn nhãm kinh tÕ 4. C¸c nhãm kinh tÕ 3 vμ 4 rÊt Ýt lao ®éng mμ ®Æc biÖt lμ nhãm 4. Sè lao ®éng còng ¶nh 22 h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vμ thu nhËp hμng n¨m cña hé gia ®×nh. Nhãm kinh tÕ 4 cã sè nh©n khÈu gÇn b»ng nhãm 3 nh−ng nh÷ng hé thuéc nhãm kinh tÕ nμy thuêng lμ nh÷ng hé cã nhiÒu ng−ßi lín tuæi, tμn tËt vμ hay ®au èm. Qua sè liÖu thu thËp ®−îc trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch kinh tÕ hé ®èi chiÕu víi sè liÖu thø cÊp th× diÖn tÝch ®Êt canh t¸c cña c¸c nhãm kinh tÕ t¹i bu«n nh− sau: B¶ng 7.2.a: DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c trung b×nh cña hé trong c¸c nhãm kinh tÕ hé kh¸c nhau: Nhãm kinh tÕ hé DT v- −ên hé (ha) DT rÉy (ha) DT lóa n−íc (ha) DT ®Êt mμu(ha) Tæng DT ®Êt canh t¸c (ha) Nhãm 1 0.398 0.425 0.231 0.996 2.348 Nhãm 2 0.600 0.500 0.267 0.283 1.983 Nhãm 3 0.175 0.600 0.150 0.283 1.450 Nhãm 4 0.233 0.633 0.210 0.220 1.430 §å thÞ 7.2.b: DiÖn tÝch canh t¸c trung b×nh cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: Bªn c¹nh sè lao ®éng chÝnh th× diÖn tÝch ®Êt ®ai còng ph¶n ¸nh ®Õn møc ®é kinh tÕ cña c¸c nhãm hé. HiÖn nay, thu nhËp lín cña céng ®ång n¬i ®©y chñ yÕu tõ ®Êt mμu (trång b¾p lai) vμ qua ®iÒu tra ta thÊy r»ng, nhãm kinh tÕ 3 vμ 4 cã diÖn tÝch ®Êt mμu rÊt Ýt, nh−ng nh÷ng nhãm hé nμy l¹i cã diÖn tÝch rÉy nhiÒu h¬n nhãm kinh tÕ 1 vμ 2 v× thiÕu ®Êt trång lóa vμ ®Êt nμ ®Ó canh t¸c nªn ng−êi d©n vÉn cßn ph¸ rõng lμm rÉy. Sù t¸c ®éng nμy còng kh¸ lín vμ th−êng x¶y ra hμng n¨m 0.00 0.50 1.00 1.50 2.00 2.50 DT v−ênhé (trungb×nh ha) D TrÉy(T B) DT lóan−íc(T B) DT ®Êtmμu(T B) Tæng DT®Êt canht¸c(T B) Nhãm 1Nhãm 2Nhãm 3Nhãm 4 23 vμo mïa kh«. Nhãm hé kh¸ cã tæng diÖn tÝch ®Êt nhiÒu h¬n so víi c¸c nhãm hé kh¸c. TiÕn hμnh ph©n tÝch kinh tÕ hé víi c¸c th«ng tin thu nhËn tõ t×nh h×nh thu, chi, c©n ®èi thu - chi víi 98 hé (trong ®ã: sè hé kh¸ 26, hé trung b×nh 21, hé nghÌo 27, hé ®ãi 24) chóng t«i ghi nhËn ®−îc tõ kÕt qu¶ c¸c nguån thu nhËp. (theo phô lôc 7.4, 7.5 vμ 7.6 tõ trang 55 ®Õn 59). Sau khi quy ®æi tÊt c¶ c¸c kho¶n thu/ chi thμnh tiÒn theo thêi gi¸, kÕt qu¶ thu ®−îc nh− sau: 24 §å thÞ 7.2.c: C¸c kho¶n thu nhËp cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: 0 500000 100000 150000 200000 250000 Thu nhËp tõ lóa n−íc Thu nhËp tõ rÉy Thu nhËp tõ ®Êt mμu Thu nhËp tõ v−ên hé Thu nhËp tõ ch¨n nu«i Thu nhËp tõ LSNG Thu nhËp tõ S¨n b¾n Thu nhËp tõ l−¬ng Thu nhËp kh¸c Tæng thu nhËp Nhãm 1Nhãm 2Nhãm 3Nhãm 4 Thu nhËp ®ång/hé/n¨m 25 §å thÞ 7.2.d: C¸c kho¶n chi phÝ cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: 0 200,000 400,000 600,000 800,000 1,000,000 1,200,000 1,400,000 1,600,000 1,800,000 Gièng c©y Gièng con Ph©n bãn VËt t− kh¸c TiÒn häc cho con QuÇn ¸o Thøc ¨n Sinh ho¹t, ®I l¹i §au èm Chi kh¸c Nhãm 1 Nhãm 2 Nhãm 3 Nhãm 4 Chi phÝ ®ång/hé/n¨m 32 Qua ®å thÞ (7.2.c) c¸c kho¶n thu nhËp cña c¸c nhãm kinh tÕ hé, cã hai nguån thu nhËp nçi tréi tËp trung ë nhãm kinh tÕ 1 lμ v×: nhãm kinh tÕ 1 cã diÖn tÝch ®Êt mμu t−¬ng ®èi lín, hä l¹i ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt cho nªn c©y trång ®¹t n¨ng suÊt vμ chÊt l−îng cao. Cßn nguån thu nhËp tõ l−¬ng th× ®a sè nhãm kinh tÕ 1cã ng−êi lμm viÖc trong c¬ quan hμnh chÝnh cña nhμ n−íc nh− c«ng an, ñy ban nh©n d©n x·, gi¸o viªn, y sÜ. DÉn ®Õn tæng thu nhËp cña hä rÊt cao so víi c¸c nhãm kinh tÕ hé 2,3 vμ 4. B¶ng 7.2.b: B¶ng tæng hîp tæng thu/ tæng chi/ c©n ®èi thu chi cña c¸c nhãm kinh tÕ: Nhãm kinh tÕ hé Tæng thu Tæng chi C©n ®èi thu chi/n¨m Nhãm 1 23.747.125 7.870.375 15.876.750 Nhãm 2 8.909.167 2.806.667 6.102.500 Nhãm 3 4.592.125 2.413.000 2.179.125 Nhãm 4 5.350.500 4.613.333 737.167 §å thÞ 7.2.e: Tæng thu/ tæng chi/ c©n ®èi thu chi/ n¨m cña c¸c hé thuéc nhãm kinh tÕ hé kh¸c nhau: 0 5,000,000 10,000,000 15,000,000 20,000,000 25,000,000 Nhãm 1 Nhãm 2 Nhãm 3 Nhãm 4 Tæng thu Tæng chi C©n ®èi thu chi Qua b¶ng tæng hîp sè liÖu vÒ thu nhËp cña céng ®ång M’N«ng t¹i bu«n ta thÊy ®−îc c¸c nhãm kinh tÕ kh¸c nhau cã møc thu nhËp kh¸c nhau, møc thu nhËp v−ît tréi cña nhãm hé 1 tõ canh t¸c ®Êt nμ, bªn c¹nh ®ã nhãm 2 còng cã thu nhËp tõ ®Êt nμ lín h¬n nhiÒu so víi c¸c nhãm cßn l¹i. Trong khi ®ã mét sè nguån thu nhËp th× nh÷ng nhãm hé 3 vμ nhãm hé 4 l¹i cao h¬n nhãm 1 vμ 2 nh− thu nhËp tõ rÉy, LSNG. 33 Trong 9 nguån thu nhËp, 3 nguån thu nhËp lín nhÊt vμ quyÕt ®Þnh tæng thu nhËp cña c¸c hé gia ®×nh ®ã lμ tõ ®Êt mμu, tõ l−¬ng vμ tõ lóa n−íc. Bªn c¹nh ®ã, thu nhËp tõ ch¨n nu«i cñng ®ãng gãp mét phÇn quan träng trong tæng thu nhËp cña hé gia ®×nh. Thu nhËp tõ rõng lμ LSNG vμ tõ s¨n b¾t ®éng vËt còng biÕn ®éng kh¸c nhau trong c¸c nhãm hé. Thu nhËp tõ hai nguån nμy ë nhãm 3 vμ 4 lμ lín h¬n, ®iÒu nμy chøng tá r»ng hai nhãm nghÌo vμ ®ãi hä vμo rõng lÊy LSNG ®em b¸n nhiÒu h¬n. Thu nhËp tõ rÉy n¬i ®©y kh«ng cao do ng−êi d©n chØ canh t¸c lóa rÉy 1 vô vμ trång m×, m× chñ yÕu sö dông ®Ó nÊu r−îu cÇn vμ ¨n gi¸p h¹t. Ng−êi d©n canh t¸c trªn ®Êt nμ chñ yÕu lμ 1 vô, cã hé 2 vô. Lóa n−íc lμ 1 vô, diÖn tÝch lóa n−íc t¹i bu«n rÊt thiÕu nªn bμ con chØ canh t¸c lóa n−íc mét vô/ n¨m. Thu nhËp trung b×nh cña nhãm kinh tÕ kh¸ vμ trung b×nh tõ 9 triÖu ®Õn 23 triÖu ®ång, cã thÓ ®¶m b¶o chi tiªu ®èi víi nh÷ng hé n«ng d©n sèng gÇn rõng nh− hiÖn nay. Cßn ®èi víi nhãm kinh tÕ 3 vμ 4, tæng thu nhËp cña hai nhãm hé nμy lμ rÊt thÊp, c¸c nhãm hé nμy lμ nh÷ng hé ®«ng con, th−êng xuyªn ®au èm, giμ yÕu. Møc thu nhËp cña nhãm kinh tÕ 1 còng kh¸ cao, ®Æc biÖt lμ b¾p lai, bªn c¹nh ®ã hä lμ nh÷ng hé cã l−¬ng cao, cã hé h¬n m−êi triÖu ®ång/ n¨m. L−îng b¾p lai ®−îc bμ con s¶n xuÊt ra th−êng ®em b¸n cho tiÓu th−¬ng nh−ng gi¸ n«ng s¶n t¹i bu«n kh¸ thÊp so víi nh÷ng vïng kh¸c. VÊn ®Ò ®Æt ra lμ lμm sao ph¶i quan t©m ®Ó c¸c nhãm hé nghÌo ®ãi ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m ®Ó hßa nhËp vμo nÒn kinh tÕ ngμy cμng ®i lªn cña vïng, quèc gia. Tõ ®å thÞ 7.2.d, c¸c nhãm kinh tÕ kh¸c nhau th× c¸c kho¶n chi phÝ hoμn toμn kh¸c nhau. §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt, cao nhÊt ë nhãm kinh tÕ 1, nhãm nμy cã thu nhËp hμng n¨m cao vμ viÖc ®Çu t− cho chi phÝ s¶n xuÊt lμ cao h¬n h¼n so víi c¸c nhãm hé kh¸c. Nhãm kinh tÕ 4 chi phÝ cho thuèc ®au èm lμ cao nhÊt, cao h¬n h¼n so víi c¸c nhãm kinh tÕ kh¸c, ®©y cñng lμ mét nh©n tè hÕt søc quan träng ¶nh h−ëng ®Õn kinh tÕ gia ®×nh cña nhãm hé 4. Qua kÕt qu¶ b¶ng 7.2.b vμ ®å thÞ 7.2.e ta thÊy c©n ®èi thu chi hμng n¨m cña c¸c nhãm hé gi¶m dÇn tõ nhãm kinh tÕ 1 ®Õn nhãm kinh tÕ 4. Hμng n¨m c¸c nhãm kinh tÕ kh¸c nhau cã c©n ®èi thu chi còng kh¸c nhau. Nhãm kinh tÕ 4 cã c©n ®èi thu chi bÐ nhÊt tuy møc thu nhËp cña hä cã lín h¬n nhãm kinh tÕ 3 thÕ nh−ng do nhμ ®«ng con, l¹i th−êng xuyªn cã ng−êi giμ, trÎ em ®au èm nªn viÖc chi cho c¸c kho¶n ¨n uèng hμng ngμy, thuèc ch÷a bÖnh nªn kho¶n chi lín, v× thÕ c©n ®èi thu chi thÊp. C©n ®èi thu chi 34 cao nhÊt lμ nhãm kinh tÕ 1 vμ gi¶m dÇn ®Õn nhãm 2, 3 vμ 4. C¸c hé thuéc 2 nhãm kinh tÕ 3 vμ 4 cßn phô thuéc nhiÒu vμo c¸c kho¶n thu tõ rõng th× míi cã thÓ ®¸p øng ®−îc cuéc sèng hμng ngμy. 7.3. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lång ghÐp víi b¶o tån tμi nguyªn rõng: Song song víi viÖc ph©n tÝch kinh tÕ hé, nghiªn cøu sö dông c¸c c«ng cô ph©n tÝch cã sù tham gia, nh»m ph©n tÝch thùc tr¹ng: “VÊn ®Ò sö dông vμ qu¶n lý TNR t¹i ®Þa ph−¬ng”, nh»m lμm c¬ së cho viÖc ph¸t hiÖn c¸c vÊn ®Ò vμ t×m kiÕm gi¶i ph¸p. Lång ghÐp gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi b¶o tån TNR t¹i ®Þa ph−¬ng. KÕt qu¶ ph©n tÝch thu ®−îc nh− sau: Ph©n tÝch cã sù tham gia: "Thùc tr¹ng sö dông qu¶n lý rõng t¹i ®Þa ph−¬ng": Ph©n tÝch 2 tr−êng: ThuËn lîi Khã kh¨n + Céng ®ång cã nhiÒu nh©n lùc + Ng−êi d©n ®· sinh sèng gÇn rõng tõ l©u ®êi. + Ng−êi d©n cã ý thøc b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn rõng. + §· thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Þnh canh ®Þnh c−, ng−êi d©n ph¸t triÓn kinh tÕ theo nhiÒu h−íng. + Ban gi¸m ®èc V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin rÊt quan t©m ®Õn c«ng t¸c QLBV rõng t¹i ®Þa ph−¬ng. + §Þa h×nh khu vùc x· kh¸ dèc (10 0) + VÊn ®Ò bè trÝ lao ®éng cña ng−êi d©n tham gia BVR phô thuéc rÊt nhiÒu vμo mïa vô + DiÖn tÝch rõng vμ ®Êt rõng t¹i bu«n khã ch¨m sãc, b¶o vÖ v× cã nhiÒu ®èi t−îng ngoμi bu«n t¸c ®éng vμo rõng. + Bu«n thuéc vïng s©u, vïng xa nªn c¸n bé V−ên Quèc gia khã kÕt hîp víi ng−êi d©n trong c«ng t¸c QLBVR. + NhiÒu hé gia ®×nh ®ãi nghÌo cã cuéc sèng phô thuéc nhiÒu vμo rõng 35 Ph©n tÝch SWOT: §iÓm m¹nh (S) - Ng−êi d©n nhËn thøc ®−îc vÊn ®Ò vμ thÓ hiÖn quyÕt t©m muèn nhËn ®Êt nhËn rõng - Bμ con cã ý thøc ®−îc vai trß cña rõng ë hiÖn t¹i vμ t−¬ng lai - Ng−êi d©n sèng gÇn rõng vμ ®· g¾n bã víi rõng tõ l©u ®êi §iÓm yÕu (W) - Khã kh¨n trong tæ chøc vμ ph©n chia diÖn tÝch rõng vμ ®Êt rõng cho tõng nhãm hé vμ tõng hé gia ®×nh - Ng−êi d©n chñ yÕu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nªn c¸c ho¹t ®éng QLBVR phô thuéc vμo mïa vô - Ng−êi d©n ch−a quan t©m nhiÒu ®Õn viÖc b¶o vÖ c¸c lo¹i LSNG - NguyÖn väng cña céng ®ång ch−a ®−îc quan t©m nhiÒu C¬ héi (O) - ChÝnh s¸ch G§GR ®−îc nhμ n−íc quan t©m, V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin cã nhiÒu chÝnh s¸ch vÒ c«ng t¸c QLBVR - C¸c cÊp chÝnh quyÒn tõ tØnh ®Õn x· quan t©m ®Õn c«ng t¸c G§GR cho tõng hé d©n - C¸n bé V−ên Quèc gia tham gia rÊt tÝch cùc trong c«ng t¸c b¶o vÖ tμi nguyªn rõng C¶n trë (T) - Thu mua tù do c¸c lo¹i LSNG, rÊt khã b¶o vÖ - §Þa h×nh rõng vμ ®Êt rõng t¹i Bu«n rÊt phøc t¹p - Bu«n thuéc vïng s©u, xa nªn ®i l¹i rÊt khã kh¨n - Sù t¸c ®éng vμo rõng cña ng−êi d©n bªn ngoμi céng ®ång vÉn th−êng xuyªn x¶y ra Qua ph©n tÝch cho thÊy trong sö dông vμ qu¶n lý TNR t¹i ®Þa ph−¬ng, céng ®ång cã nh÷ng thuËn lîi vμ ®iÓm m¹nh sau: 36 - Ng−êi d©n ®· nhËn thøc ®−îc vÊn ®Ò sö dông vμ qu¶n lý TNR vμ thÓ hiÖn quyÕt t©m muèn ®−îc G§GR ®Ó n©ng cao thu nhËp, gióp cuéc sèng æn ®Þnh h¬n. - Bμ con ®· thÊy râ ®−îc vai trß vμ tÇm quan träng cña rõng ë hiÖn t¹i vμ t−¬ng lai cho nªn hä rÊt muèn nhËn ®Êt, nhËn rõng nh»m qu¶n lý b¶o vÖ rõng vμ cã nh÷ng thu nhËp l©u dμi tõ rõng. Bªn c¹nh nh÷ng ®iÓm m¹nh vμ thuËn lîi nh− vËy th× phÝa chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vμ céng ®ång gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, ®ã lμ: - Ng−êi d©n chñ yÕu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nªn c¸c ho¹t ®éng QLBVR phô thuéc rÊt nhiÒu vμo mïa vô. Hä chØ cã thÓ tham gia c¸c ho¹t ®éng QLBVR vμo nh÷ng lóc mïa vô ®· æn ®Þnh, c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng lóc cã mïa vô lμ rÊt khã kh¨n, dÉn ®Õn c«ng t¸c QLBVR kh«ng ®−îc liªn tôc. - Mét thùc tr¹ng n÷a mμ ®ang cßn diÔn ra rÊt nhiÒu ®èi víi ®ång bμo d©n téc sèng gÇn rõng ®ã lμ hä khai th¸c LSNG mμ ch−a chó träng ®Õn viÖc b¶o vÖ dÉn ®Õn c¸c nguån LSNG dÔ bÞ c¹n kiÖt. - ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tæ chøc, ph©n chia diÖn tÝch rõng vμ ®Êt rõng cho tõng nhãm hé vμ tõng hé gia ®×nh. Víi nh÷ng thuËn lîi vμ khã kh¨n ®ßi hái chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cÇn tËn dông tèi ®a nh÷ng c¬ héi mμ hä ®· cã nh−: - ChÝnh s¸ch G§GR ®−îc nhμ n−íc rÊt chó träng, V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin quan t©m ®Õn viÖc G§GR cho ng−êi d©n. - C¸n bé v−ên Quèc gia tham gia rÊt tÝch cùc trong c«ng t¸c b¶o vÖ TNR. Tõ nh÷ng c¬ héi ®ã th× chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ph¶i tuyªn truyÒn cho céng ®ång hiÓu râ nh÷ng chÝnh s¸ch, chñ tr−¬ng vμ nh÷ng quyÒn lîi vμ nghÜa vô mμ hä ®−îc h−ëng trong c«ng t¸c QLBVR. C¸c c¸n bé VQG cÇn tham gia kÕt hîp víi céng dång trong viÖc QLBVR. Tuy nhiªn, ngoμi nh÷ng c¬ héi th× chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng còng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, c¶n trë tõ phÝa bªn ngoμi céng ®ång nh−: - Thu mua tù do c¸c lo¹i LSNG, rÊt khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ. - §Þa h×nh rõng vμ ®Êt rõng rÊt phøc t¹p, khã kh¨n trong viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t TNR. Sù t¸c ®éng cña ng−êi d©n bªn ngoμi vμo rõng vÉn th−êng xuyªn x¶y ra. 37 Trong vÊn ®Ò nμy th× cÇn cã sù can thiÖp cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng trong viÖc ng¨n chÆn c¸c viÖc mua b¸n ®éng vËt hoang d· tr¸i phÐp, t¨ng c−êng c«ng t¸c b¶o vÖ tr¸nh sù t¸c ®éng tõ bªn ngoμi vμo rõng. Víi kÕt qu¶ tæng hîp ®−îc tõ tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò - c¬ héi - ®Ò xuÊt cña c¸c c«ng cô PRA ®· sö dông trong nghiªn cøu vμ kÕt qu¶ ph©n tÝch cã sù tham gia, nh÷ng vÊn ®Ò hay nãi c¸ch kh¸c lμ nh÷ng khã kh¨n mμ céng ®ång M’N«ng Bu«n M’N¨ng D¬ng gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vμ sö dông QLTNR ®ã lμ: - Ch−a ®−îc G§GR l©u dμi. - ThiÕu ®Êt s¶n xuÊt, thiÕu gi«ng c©y phï hîp, thiÕu n−íc. - ThiÕu vèn, thiÕu m¸y mãc, ph−¬ng tiÖn. - §Þa h×nh khu vùc kh¸ dèc (>10o). - Ng−êi d©n chñ yÕu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cho nªn c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý BVR phô thuéc vμo mïa vô. - Bu«n thuéc vïng s©u nªn ®i l¹i rÊt khã kh¨n. - NguyÖn väng cña céng ®ång trong viÖc G§GR ch−a ®−îc ®¸p øng nhiÒu. - Sù t¸c ®éng cña ng−êi d©n bªn ngoμi céng ®ång vÉn th−êng xuyªn x¶y ra g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý BVR cña ng−êi d©n. Trong sè nhiÒu vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra nh− vËy, nhãm ng−êi d©n, c¸n bé vμ ®Þa diÖn céng ®ång tham gia ®· b×nh chän ra mét sè vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt −u tiªn: - Cã chÝnh s¸ch kho¸n QLBV rõng hîp lý. - §−îc G§GR vμ quy ho¹ch trång c©y l©u n¨m trªn diÖn tÝch ®−îc giao (®Êt trèng, ®åi le). - CÇn hç trî gièng, ph©n bãn vμ kü thuËt. - CÇn ®¾p ®Ëp nh»m t¨ng diÖn tÝch lóa n−íc vμ ®−îc vay vèn s¶n xuÊt. Qua tæng hîp kÕt qu¶ ph©n tÝch kinh tÕ hé vμ ph©n tÝch cã sù tham gia t¹i bu«n M’N¨ng D¬ng, rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®−îc nªu ra liªn quan gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ hé vμ ho¹t ®éng sö dông qu¶n lý TNR nh−: ®êi s«ng céng ®ång cßn khã kh¨n (h¬n 1/2 sè hé nghÌo ®ãi); sè hé d©n phô thuéc vμo nguån tμi nguyªn rõng cßn nhiÒu; thiÕu ®Êt canh t¸c; n¨ng suÊt s¶n xuÊt thÊp; ®Þa bμn bu«n thuéc vïng s©u, vïng xa khã kh¨n; ý thøc cña ng−êi d©n trong khai th¸c TNR ch−a cao; t¸c ®éng cña c¸c céng ®ång bªn ngoμi; rõng phæ 38 biÕn ë ®Þa bμn phøc t¹p khã qu¶n lý; chÝnh s¸ch G§GR ®· ®−îc triÓn khai nh−ng cßn nhiÒu bÊt cËp; sù phèi kÕt hîp trong qu¶n lý BVR cña VQG vμ céng ®ång cßn yÕu;... §Ó hÖ thèng vμ cã thÓ lμm c¬ së ®Ò xuÊt ®−îc c¸c gi¶i ph¸p mét c¸ch thùc tÕ vμ h÷u hiÖu, chóng t«i ®· cïng nhãm thμnh viªn tham gia b×nh chän mét sè vÊn ®Ò −u tiªn næi cém t¹i céng ®ång vμ tiÕn hμnh s¾p xÕp th«ng qua s¬ ®å c©y: Nguyªn nh©n - hËu qu¶. S¬ ®å nguyªn nh©n - hËu qu¶: Tõ s¬ ®å nguyªn nh©n - hËu qu¶, nhãm th¶o luËn còng ®· thèng nhÊt c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò l«gic theo s¬ ®å gi¶i ph¸p - môc tiªu. Tμi nguyªn rõng suy gi¶m Ng−êi d©n sö dông/ khai th¸c TNR Ó chÝnh s¸ch, ho¹t ®éng ThiÕu ®Êt s¶n xuÊt Sù phèi hîp trong QLBVR Thùc thi chÝnh s¸ch G§GR ®êi sèng nh©n d©n cßn Phong tôc tËp qu¸n trong HËu qu¶ Nguyªn nh©n 39 S¬ ®å gi¶i ph¸p - môc tiªu: Trªn c¬ së kÕt qu¶ ph©n tÝch s¬ ®å c©y nguyªn nh©n - hËu qu¶ vμ gi¶i ph¸p - môc tiªu, trong khu«n khæ ®Ò tμi nghiªn cøu, chóng t«i ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ hé lång ghÐp víi ho¹t ®éng b¶o tån TNR t¹i bu«n M’N¨ng D¬ng nh− sau: – Quy ho¹ch sö dông ®Êt cÊp x·, ph©n bè hîp lý diÖn tÝch ®Êt ®ai cho hé gia ®×nh: HiÖn nay, ®Êt t¹i x· Yang Mao nãi chung vμ bu«n M’N¨ng D¬ng nãi riªng ®· ®−îc duyÖt ph−¬ng ¸n quy ho¹ch tæng thÓ, nh−ng viÖc triÓn khai chËm, ph−¬ng ¸n ®Õn n¨m 2010. NhiÒu hé gia ®×nh thiÕu ®Êt s¶n xuÊt nªn n«ng d©n rÊt tr«ng chê viÖc quy ho¹ch sö dông ®Êt ®Ó hä cã ®Êt s¶n xuÊt, phôc vô ®êi sèng hμng ngμy. – Më réng diÖn tÝch lóa n−íc: T¹i bu«n, nhu cÇu l−¬ng thùc ngμy mét t¨ng, diÖn tÝch lóa n−íc kh«ng ®ñ s¶n xuÊt, nªn viÖc ®Çu t− thñy lîi lμ viÖc lμm tÝch cùc nh»m t¨ng diÖn tÝch lóa n−íc t¹i bu«n. B¶o tån TNR kÕt hîp ph¸t triÓn kinh tÕ hé bÒn vòng t¹i ®Þa ph−¬ng T¨ng thu nhËp cho ng−êi d©n, gi¶m ¸ lù ñ d© t¸ ®é μ õ Qu¶n lý BVR dùa vμo é ®å Quy ho¹ch sö dông ®Êt Hç trî vμ chia sÏ lîi Ých nh»m thu hót céng å Thùc thi chÝnh s¸ch G§GR hîp lý, cã ù th ¸p dông NLKH, c¶i tiÕn canh t¸c n−¬ng É Më réng diÖn tÝch lóa n−íc Gi¶i ph¸p Môc 40 – ¸ p dông NLKH, c¶i tiÕn canh t¸c n−¬ng rÉy: HiÖn nay, ®Êt rÉy ®−îc bμ con sö dông trång lóa vμ m× nh−ng qua ®iÒu tra, chóng t«i thÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ ch−a cao, cÇn ¸p dông NLKH trªn ®Êt rÉy nh»m kÕt hîp ®−îc c©y ng¾n vμ dμi ngμy, t¨ng thu nhËp, t¹o c«ng ¨n viÖc lμm cho ng−êi d©n. Trªn ®Êt rÉy, mét sè hé d©n ®· trång Cμ phª nh−ng n¨ng suÊt thÊp, mét sè hé trång c©y §iÒu gièng tù t×m víi quy m« nhá, tù ph¸t. Do vËy, viÖc c¶i thiÖn vμ thay ®æi c¬ cÊu c©y trång ; h−íng dÉn vμ ¸p dông khoa häc kü thuËt trong s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng lμ rÊt cÇn thiÕt. – Thùc thi chÝnh s¸ch G§GR hîp lý, cã sù tham gia: ViÖc G§GR cho céng ®ång ®Þa ph−¬ng sÏ gãp phÇn lμm t¨ng thu nhËp hîp lý vμ l©u dμi tõ rõng. §ång thêi, ®iÒu nμy cßn g¾n ®−îc sù tham gia cña ng−êi d©n víi viÖc qu¶n lý, b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn TNR t¹i ®Þa ph−¬ng. C¸c ngμnh chøc n¨ng cÇn phèi hîp trong c«ng viÖc x©y dùng ph−¬ng ¸n giao ®Êt giao rõng hîp lý cho ®Þa ph−¬ng, cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ viÖc khai th¸c LSNG tõ rõng. Ph¶i cã nh÷ng c¶i tiÕn phï hîp trong c«ng t¸c giao ®Êt giao rõng (víi sù tham gia cña ng−êi d©n thËt sù vμ chó träng ®Õn nguyÖn väng cña céng ®ång). Bªn c¹nh ®ã, c¬ së h¹ tÇng cÇn ®−îc x©y dùng t¹i ®Þa ph−¬ng nh− nhμ céng ®ång, ®−êng giao th«ng trong th«n,... nh»m hç trî ng−êi d©n n©ng cao ®êi sèng. – Hç trî vμ chia sÏ lîi Ých nh»m thu hót céng ®ång tham gia QLBVR t¹i khu vùc VQG Ch− Yang Sin: ViÖc duy tr× kho¸n QLBVR cho céng ®ång lμ cÇn thiÕt nh»m t¨ng c−êng n¨ng lùc, t¹o viÖc lμm vμ thu nhËp cho céng ®ång. Bªn c¹nh ®ã, cho phÐp ng−êi d©n sö dông mét sè lo¹i LSNG t¹i khu vùc vïng ®Öm. 41 8. KÕt luËn vμ kiÕn nghÞ: 8.1. KÕt luËn: VÒ thùc tr¹ng kinh tÕ, x· héi, tù nhiªn vμ nh÷ng nÐt phong tôc tËp qu¸n cña ng−êi M’N«ng, bu«n M’N¨ng D¬ng liªn quan ®Õn sö dông, qu¶n lý TNR: Bu«n M’N¨ng D¬ng thuéc ®Þa bμn vïng s©u, vïng xa nªn rÊt khã kh¨n trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tiÕp cËn kü thuËt, thÞ tr−êng, ph¸t triÓn v¨n hãa x· héi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña nhμ n−íc vμ nhê kiÕn thøc ®−îc c¸n bé KNKL cña huyÖn tËp huÊn. Cïng víi sù giao thoa trong ph−¬ng thøc s¶n xuÊt víi bμ con di d©n tõ miÒn B¾c vμo nªn bu«n ®· cã nh÷ng thay ®æi trong canh t¸c s¶n xuÊt. Víi ®Æc tr−ng cña mét céng ®ång d©n téc chiÕm trªn 80%, bu«n M’N¨ng D¬ng hiÖn nay ®· cã nh÷ng thay ®æi vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, x· héi: - Céng ®ång M’N«ng ®· ®Þnh canh, ®Þnh c−, ®êi sèng kinh tÕ dÇn ®i vμo æn ®Þnh. - Mét sè kü thuËt tiªn tiÕn trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· ®−îc bμ con tiÕp nhËn vμ ¸p dông. Cïng víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi kinh tÕ kÐo theo nh÷ng thay ®æi vÒ diÖn tÝch ®Êt ®ai: - DiÖn tÝch rõng suy gi¶m so víi tr−íc ®©y. - DiÖn tÝch ®Êt mμu vμ ®Êt rÉy t¨ng. Tuy vËy, mét sè phong tôc tËp qu¸n cña ng−êi M’N«ng n¬i ®©y vÉn cßn g×n gi÷ vμ duy tr× nh−: canh t¸c n−¬ng rÉy víi gièng ®Þa ph−¬ng, thu h¸i LSNG, s¨n b¾t §VR, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c hé nghÌo, ®ãi. §iÒu ®ã chøng tá sù phô thuéc vμo TNR cña céng ®ång ng−êi M’N«ng n¬i ®©y. §©y còng lμ ®Æc thï chung cña c¸c céng ®ång d©n téc thiÓu sè sèng gÇn rõng. Møc kinh tÕ hé cña céng ®ång t¹i bu«n MN¨ng D¬ng: Qua kÕt qu¶ ph©n lo¹i kinh tÕ hé t¹i bu«n M’N¨ng D¬ng: sè hé thuéc nhãm kinh tÕ 1 lμ 26 hé (chiÕm tû lÖ 26,5%), nhãm kinh tÕ 2 lμ 21 hé (21,4%), nhãm kinh tÕ 3 lμ 27 hé (27,6%), nhãm kinh tÕ 4 lμ 24 hé (24,5%), sè hé nghÌo vμ ®ãi chiÕm tû lÖ kh¸ cao trong bu«n. 42 Qua nhiÒu n¨m ®æi míi ph−¬ng thøc canh t¸c, cuéc sèng cña céng ®ång d©n téc n¬i ®©y ®· cã nhiÒu thay ®æi ®¸ng kÓ, nhiÒu hé gia ®×nh ®· cã ti vi, xe m¸y, xe cμy phôc vô sinh ho¹t vμ s¶n xuÊt. Nguån thu nhËp cña c¸c nhãm kinh tÕ: C¸c nhãm kinh tÕ kh¸c nhau cã møc thu nhËp kh¸c nhau, møc thu nhËp v−ît tréi cña nhãm hé 1 tõ canh t¸c ®Êt mμu, bªn c¹nh ®ã nhãm 2 còng cã thu nhËp tõ ®Êt mμu lín h¬n nhiÒu so víi c¸c nhãm cßn l¹i. Trong khi ®ã, nguån thu nhËp tõ rÉy, LSNG cña nhãm hé 3 vμ 4 cao h¬n nhãm 1 vμ 2. Trong sè 9 nguån thu nhËp, 3 nguån thu nhËp lín nhÊt vμ quyÕt ®Þnh ®Õn tæng thu nhËp cña c¸c hé gia ®×nh ®ã lμ tõ ®Êt mμu, tõ l−¬ng vμ tõ lóa n−íc, bªn c¹nh ®ã, thu nhËp tõ ch¨n nu«i còng ®ãng gãp mét phÇn quan träng trong tæng thu nhËp cña hé gia ®×nh. Thu nhËp tõ rõng lμ LSNG vμ tõ s¨n b¾t ®éng vËt còng biÕn ®éng kh¸c nhau trong c¸c nhãm hé. Thu nhËp tõ hai nguån nμy ë nhãm 3 vμ 4 lμ lín h¬n, ®iÒu nμy chøng tá r»ng hai nhãm nghÌo vμ ®ãi hä vμo rõng lÊy LSNG ®em b¸n nhiÒu h¬n. Thu nhËp tõ rÉy kh«ng cao do ng−êi d©n chØ canh t¸c lóa rÉy 1 vô vμ trång m×, m× chñ yÕu sö dông ®Ó nÊu r−îu cÇn vμ ¨n gi¸p h¹t. Møc thu chi vμ c©n ®èi thu - chi cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt, cao nhÊt ë nhãm kinh tÕ 1, nhãm nμy cã thu nhËp hμng n¨m cao vμ viÖc ®Çu t− cho chi phÝ s¶n xuÊt lμ cao h¬n h¼n so víi c¸c nhãm hé kh¸c. Nhãm kinh tÕ 4 chi phÝ cho thuèc ®au èm lμ cao nhÊt, cao h¬n h¼n so víi c¸c nhãm kinh tÕ kh¸c, ®©y còng lμ mét nh©n tè hÕt søc quan träng ¶nh h−ëng ®Õn kinh tÕ gia ®×nh cña nhãm hé 4. Nh÷ng vÊn ®Ò næi cém trong thùc tr¹ng sö dông qu¶n lý TNR t¹i ®Þa ph−¬ng: - Thu mua tù do c¸c lo¹i LSNG dÉn ®Õn viÖc QL BV TNR khã kh¨n. - Nh÷ng hé thiÕu ®Êt s¶n xuÊt th−êng ph¸t rõng lμm n−¬ng rÉy, ®Æc biÖt lμ nh÷ng hé nghÌo, ®ãi. - Sù t¸c ®éng cña ng−êi d©n bªn ngoμi céng ®ång vμo TNR vÉn th−êng xuyªn x·y ra. 43 §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò trªn, lång ghÐp víi ph¸t triÓn céng ®ång, sau khi th¶o luËn, nhãm th¶o luËn ®· ®−a ra mét sè ®Ò xuÊt: o Quy ho¹ch sö dông ®Êt cÊp x·, ph©n bè hîp lý diÖn tÝch ®Êt ®ai cho hé gia ®×nh, thùc thi chÝnh s¸ch giao ®Êt giao rõng. o CÇn ®Çu t− thñy lîi nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn diÖn tÝch lóa n−íc ®¸p øng nhu cÇu l−îng thùc. o §Çu t− thñy lîi nh»m më réng diÖn tÝch lóa n−íc. o ¸p dông NLKH, c¶i tiÕn canh t¸c n−¬ng rÉy. o Hç trî vμ chia sÏ lîi Ých nh»m thu hót céng ®ång tham gia QLBVR t¹i khu vùc VQG Ch− Yang Sin. 8.2. KiÕn nghÞ: Tõ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, ®Ò tμi cã mét sè kiÕn nghÞ sau: o CÇn cã nh÷ng nghiªn cøu chuyªn s©u vÒ ph©n tÝch kinh tÕ hé dùa theo c¸c chØ tiªu kinh tÕ ®Ó bæ sung vμ hoμn thiÖn c¸c ®Ò xuÊt. o CÇn pháng vÊn sè hé víi dung l−îng mÉu nhiÒu h¬n. o CÇn t×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ hé víi tæng thu/ tæng chi th«ng qua c¸c hμm to¸n häc biÓu thÞ mèi t−¬ng quan. o TiÕp tôc cã nh÷ng nghiªn cøu tËp trung ®iÒu tra chi tiÕt, cô thÓ h¬n ®èi víi tõng nh©n tè gãp phÇn t¨ng thu nhËp nh−: c¸c nguån thu nhËp kh¸c nhau, diÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt, n¨ng suÊt/ chÊt l−îng,... trªn c¬ së kÕt qu¶ nghiªn cøu nμy. o Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tμi, ®Æc biÖt lμ c¸c ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p lång ghÐp gi÷a viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi víi ho¹t ®éng sö dông vμ b¶o tån TNR t¹i ®Þa ph−¬ng, Chóng t«i mong muèn ®ãng gãp c¬ së khoa häc cho c¸c cÊp ngμnh chøc n¨ng vμ céng ®ång ®Þa ph−¬ng xem xÐt tham kh¶o trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång t¹i ®Þa ph−¬ng. 44 9. Tμi liÖu tham kh¶o: 1. John B.Raintree. Lê Thị Phi và Nguyễn Văn Dưỡng: Nghiên cứu thị trường để bảo tồn và phát triển. 2. TS. Bảo Huy, nhóm tác giả: Giáo trình Quản lý dự án Lâm nghiệp xã hội. 3. PGS. TS. Bảo Huy, Dự án Lâm nghiệp xã hội: Đề xuất phát triển Buôn Đrăng Phok, xã Krông Ana, huyện Buôn Đôn, tỉnh Dak Lak. 4. Hwen Niê Kđăm: Luận văn thạc sĩ kinh tế. 5. Nhóm nghiên cứu – Dự án Lâm nghiệp xã hội, Trường Đại học Tây Nguyên (2003): Phân tích kinh tế hộ và các tác động đến bảo tồn tài nguyên thiên nhiên ở Buôn Đrăng Phok, nội vùng VQG Yok Đôn, tỉnh Dak Lak. 6. Nguyễn Danh Sắc(2000): Luận văn thạc sĩ kinh tế. 7. Nguyễn Ngọc Thắng(2003): Luận văn thạc sĩ kinh tế. 8. ThS. Võ Văn Thoan, TS. Nguyễn Bá Ngãi: Bài giảng Lâm nghiệp xã hội đại cương. 9. Trung tâm TN&MT Lâm Nghiệp (2002): Dự án đầu tư xây dựng VQG Chư Yang Sin, tỉnh Dak Lak. 10. Lê Văn Toàn, (Hà Nội 1992): Kinh tế Đông Á, Kinh nghiệm đối với Việt Nam. 45 PhÇn phô lôc: Phụ lục 1: Các mẫu biểu điều tra: Mẫu biểu 1 Số liệu thứ cấp về: Điều kiện tự nhiên – kinh tế xã hội Ngày thu thập: Người thu thập: I. Điều kiện tự nhiên: 1. Vị trí đạ lý: o Vĩ độ: o Kinh độ: o Bắc giáp: o Nam giáp: o Đông giáp: o Tây giáp: 2. Khí hậu: o Nhiệt độ trung bình hàng năm: o Độ ẩm trung bình: o Lượng mưa trung bình hàng năm: 3. Đất đai: 4. Tài nguyên rừng: 4.1. Kiểu rừng: 4.2. Thực vật: 4.3. Động vật: II. Điều kiện kinh tế xã hội: 1. Kinh tế: 1.1. Thu nhập chính: 1.2. Tình hình sản xuất: 1.3. Đời sống cộng đồng: 2. Xã hội: 2.1. Dân cư: ¾ Tổng số hộ trong buôn: ¾ Tổng số khẩu trong buôn: Nam: Nữ: ¾ Tổng số hộ dân tộc M’nông trong buôn: ¾ Số khẩu: Nam: Nữ: ¾ Số lao động chính: Nam: Nữ: 2.2. Trình độ học vấn: 2.3. Phong tục tập quán: 2.4. Đời sống văn hóa hàng ngày: 46 Mẫu biểu 2 Số liệu thứ cấp: Về tình hình sản xuất – Tài nguyên rừng I. Đất đai: Loại đất Diện tích(ha) Đất màu Lúa nước Rẫy Vườn Đất không sử dụng … Tổng II. Chăn nuôi: Loài vật nuôi Số lượng(con) Quy mô Bò Trâu Gà Vịt Dê Heo Ngan … III. Tài nguyên rừng: Kiểu rừng Diện tích(ha) Tác động của người dân 47 Mẫu biểu 3 Phiếu phỏng vấn hộ Điều tra thu nhập kinh tế: Tại Buôn M'năng Dơng, xã Yang Mao, huyện Krông Bông, tỉnh Dak Lak. Ngày điều tra: Bảng hỏi số: Tên người phỏng vấn: I. Một số thông tin chung về hộ gia đình và người trả lời: 1. Thông tin về người trả lời: Họ và tên: Giới tính: Tuổi: Dân tộc: M’nông Trình độ học vấn (Lớp): 2. Thông tin về hộ gia đình: Số nhân khẩu trong gia đình: Nam: Nữ: Số lao động chính: Nam: Nữ: Gia đình thuộc nhóm hộ nào trong lần phân loại gần nhất: + Khá(I): + Trung bình(II): + Nghèo(III): + Đói(IV): II. Các thông tin về tình hình sản xuất/ thu/ chi của hộ gia đình: 1. Nguồn thu nhập của hộ gia đình: (Thu nhập của hộ gia đình là từ những nguồn nào sau đây?) Nguồn thu nhập Có Không Không biết Lúa nước Đất màu Vườn hộ Sông suối Chăn nuôi Trâu Bò Heo Dê … Gỗ Lâm sản ngoài gỗ: Măng Mây Rau … Săn bắt Làm thuê Khoán quản lý BVR Lương Hỗ trợ từ bên ngoài Thu nhập khác 48 2. Biểu điều tra chi tiết thu/ chi của hộ gia đình: 3. Bảng tổng giá thành đầu tư của hộ gia đình: Loại giống (cây, con)/ Vật tư Đơn giá Thành tiền Ghi chú Chi phí cho sản xuất Nguồn thu Giống cây/ ha/năm Vật nuôi (con/năm) Công lao động Tổng chi (đồng/ năm) Tổng thu (đồng/ năm) Cân đối thu/ chi (đồng/ năm) Lúa nước Đất màu Vườn hộ Sông suối Chăn nuôi Trâu Bò Heo Dê Gà Gỗ LSNG: Măng Mây Rau Săn bắt Làm thuê Lương Hỗ trợ bên ngoài Thu nhập khác 49 4. Bảng tổng hợp thông tin về thu nhập hàng năm của hộ gia đình: Ghi chú: Các vấn đề đặc biệt thông qua thông tin về thu nhập hàng năm của hộ gia đình: Vấn đề nổi trội Thu nhập 5. Thảo luận khác: Hoạt động gì? Cách làm? Giải pháp? Đề nghị? Không có ý kiến Nguồn thu nhập Tổng chi phí sản xuất (vật tư/ giống) (đồng/ ha/ năm) Công lao động (đồng/ ha/ năm) Tổng chi (đồng/ hộ/ năm) Tổng thu (đồng/ ha/ năm) Cân đối thu chi (đồng/ ha/ năm) Vấn đề/ đề xuất Lúa nước Đất màu Vườn hộ Sông suối Chăn nuôi Trâu Bò Heo Dê Gà … Gỗ LSNG: Măng Mây Rau … Săn bắt Làm thuê Lương Hỗ trợ từ bên ngoài Thu nhập khác 50 Phụ lục 2: Bảng thống kê giá thành một số nông sản/ LSNG/ giống cây trồng được mua/ bán tại buôn: STT Tên nông sản/ LSNG Khối lượng Đơn giá(đồng) Ghi chú 1 Bắp lai cùi 1 kg 700 2 Lúa 1 kg 1.700 3 Mì tươi 1 kg 200 4 Hạt điều 1 kg 3.500 5 Măng 1 kg 1.000 6 Gạo ăn 1 kg 4.000 Hộ dân mua tại quán 7 Bắp lai giống(VN 10) 1 kg 25.000 8 Thóc giống 1 kg 3.000 Phụ lục 3: Bảng thống kê năng suất một số cây trồng tại buôn (theo trung bình chung): STT Tên loại cây trồng Năng suất (kg/ ha/ vụ) Ghi chú 1 Bắp lai(VN 10) 8.000 2 Bắp rẫy 2.000 3 Lúa nước 4.000 4 Lúa rẫy 1.500 5 Mì 7.000 Phụ lục 4: Danh sách những cán bộ/ người đại diện thôn tham gia phân tích thông tin: STT Tên người tham gia Chức vụ Ghi chú 1 Aê Tao Già làng buôn M’Năng Dơng 2 Ama Sui’h Buôn trưởng 3 Ama Vân Trưởng cựu chiến binh xã 4 Ama Qua Trưởng ban văn hóa xã 5 Ama Tao Bí thư chi bộ buôn 6 Nguyễn Thường Phó bí thư Đảng bộ xã 7 03 Cán bộ trạm 3 8 01 Cán bộ trạm 4 Cán bộ kiểm lâm thuộc hạt kiểm lâmVQG Chư Yang Sin 51 Phô lôc 5: Khung l«gic nghiªn cøu: Môc tiªu Néi dung Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu KÕt qu¶ nghiªn cøu - M« t¶ ®−îc nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n vÒ kinh tÕ – x· héi vμ nÐt v¨n hãa ®Æc tr−ng cña c«ng ®ång - Nghiªn cøu thùc tr¹ng tù nhiªn, kinh tÕ – x· héi vμ nÐt ®Æc tr−ng cña céng ®ång M’N«ng t¹i bu«n. - Kh¶o s¸t thùc tÕ, thu thËp sè liÖu thø cÊp. - TiÕp cËn céng ®ång, ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu. - Sö dông c«ng cô: LÞch sö th«n bu«n, s¬ ®å sö dông ®Êt, biÓu ®å sö dông ®Êt theo thêi gian,... Cã bøc tranh chung vÒ thùc tr¹ng tù nhiªn, kinh tÕ – x· héi vμ c¸c nÐt v¨n hãa cña céng ®ång M’N«ng ë bu«n liªn quan ®Õn tμi nguyªn rõng. - Ph¸t hiÖn ®−îc mèi quan hÖ gi÷a vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ hé víi viÖc sö dông vμ qu¶n lý tμi nguyªn rõng t¹i ®Þa ph−¬ng. - Ph©n tÝch t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé liªn quan ®Õn viÖc sö dông vμ qu¶n lý TNR t¹i bu«n - Sö dông c«ng cô: Ph©n lo¹i kinh tÕ hé, ph©n tÝch kinh tÕ hé. Mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ hé víi viÖc sö dông vμ qu¶n lý TNR. - §¸nh gi¸ ®−îc c¸c t¸c ®éng cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé vμ ®Ò xuÊt ®−îc c¸c gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn ho¹t ®éng b¶o tån. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ, x· h«i lång nghÐp víi b¶o tån TNR. - Ph©n tÝch cã sù tham gia: “Thùc tr¹ng sö dông vμ qu¶n lý TNR ë ®Þa ph−¬ng”. - B×nh chän c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nghiªn cøu. - C©y vÊn ®Ò: Ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t hiÖn th«ng qua PRA, 2 tr−êng, SWOT. - Tæng hîp, ®¸nh gi¸ vμ ®Ò xuÊt. Mét sè gi¶i ph¸p ®−îc ®Ò xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi liªn quan ®Õn bao tån TNR. 52 Phô lôc 6: Phô lôc 6.1: VÊn ®Ò/ nguyªn nh©n/ c¬ héi/ ®Ò xuÊt th«ng qua lÞch sö th«n Bu«n: VÊn ®Ò Nguyªn nh©n C¬ héi §Ò xuÊt ThiÕu n−íc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, Kh«ng cã ®Ëp n−íc phôc vô cho n«ng nghiÖp Cã dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n ®Çu t−. §¾p ®Ëp Eatar, ThiÕu ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (®Êt rÉy, ®Êt mμu, ruéng n−íc), DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c toμn Bu«n cã rÊt Ýt (c¶ Bu«n chØ cã 12 ha lóa n−íc/ 114 hé d©n), Phßng n«ng nghiÖp huyÖn tËp huÊn kü thuËt trång c©y b¾p lai vμ gièng lóa cao s¶n nh»m ®¹t n¨ng suÊt cao trong s¶n xuÊt. §−îc ph¸t le, lå «, sö dông ®Êt trèng ®Ó trång rõng, t¹o c«ng ¨n viÖc lμm vμ thu nhËp cho bμ con. NhiÒu hé trong bu«n cßn tiÕp cËn kÐm víi nh÷ng th«ng tin kinh tÕ vμ kü thuËt s¶n xuÊt míi. Kh«ng cã ®iÒu kiÖn mua ph−¬ng tiÖn. §−îc cÊp s¸ch h−íng dÉn vÒ khuyÕn n«ng- khuyÕn l©m. Cã nh÷ng th«ng tin cËp nhËt h¬n. 53 Phô lôc 6.2: BiÓu ®å sö dông ®Êt theo thêi gian t¹i bu«n: BiÓu ®å sö dông ®Êt t¹i bu«n n¨m 1973 Lóa n−íc Thæ c−/ v−ên hé Rõng/ ®åi/ le BiÓu ®å sö dông ®Êt t¹i bu«n n¨m 1976 RÉy Lóa n−íc Mμu Thæ c−/ v−ên hé Rõng/ ®åi/ le BiÓu ®å sö dông ®Êt t¹i bu«n n¨m 1989 RÉy Lóa n−íc Mμu Thæ c−/ v−ên hé Rõng/ ®åi/ le BiÓu ®å sö dông ®Êt t¹i bu«n n¨m 2002 RÉy Lóa n−íc Mμu Thæ c−/ v−ên hé Rõng/ ®åi/ le 54 Phô lôc 6.3: VÊn ®Ò / nguyªn nh©n / c¬ héi / ®Ò xuÊt th«ng qua biÓu ®å sö dông ®Êt theo thêi gian t¹i Bu«n M’N¨ng D¬ng: VÊn ®Ò Nguyªn nh©n C¬ héi §Ò xuÊt -ThiÕu ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (®Êt rÉy, ®Êt mμu, ruéng n−íc) - §Êt l©m nghiÖp ch−a ®−îc sö dông hîp lý. -DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c toμn Bu«n cã rÊt Ýt (c¶ Bu«n chØ cã 12 ha lóa n−íc/114 hé d©n). - §Êt rõng ch−a cã chñ thùc sù, ng−êi d©n míi chØ cã nhËn kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ thêi h¹n ng¾n -Phßng n«ng nghiÖp HuyÖn tËp huÊn kü thuËt trång c©y b¾p lai vμ gièng lóa cao s¶n nh»m ®¹t n¨ng suÊt cao. - BQL V−ên Quèc gia quan t©m ®Õn viÖc QLBVR cña céng ®ång vμ cã chÝnh s¸ch ®Çu t−. -§−îc ph¸t le, lå «, sö dông ®Êt trèng ®Ó trång rõng, t¹o c«ng ¨n viÖc lμm vμ thu nhËp cho bμ con. - Giao diÖn tÝch rõng nghÌo, le lå « vμ ®Êt trèng cho hé d©n qu¶n lý ®Ó hä tr«ng c©y l©m nghiÖp. 55 Phô lôc 6.4: S¬ ®å l¸t c¾t Bu«n M’N¨ng D¬ng: ChØ tiªu Rõng RÉy Thæ c− /v−ên hé Thæ c− /v−ên hé Ruéng §Êt mμu §Êt mμu Ruéng §Êt Vμng ®á Vμng ®á Vμng ®á Vμng ®á Vμng ®á Vμng ®á Vμng ®á Vμng ®á N−íc Tù nhiªn Tù nhiªn M¸y M¸y Suèi Suèi §Ëp, suèi §Ëp, suèi §éng vËt Nai, mang, heo rõng, chån, sãc,... Nai, mang, heo rõng... Gμ, heo, tr©u, bß, dª,... Gμ, heo, tr©u, bß, dª,... Thùc vËt K¬nia, lå «, tre, nøa,... Cμ phª, b¾p, lóa, m×,... M×, b¾p... § − ê n g t Ø n h l é 1 2 M×, b¾p... S u è i E a t a r Lóa B¾p lai S u è i K r « n g B « n g B¾p lai § Ë p E a k a r 56 Kinh tÕ X· héi Cung cÊp LSNG, cñi ®èt, gç lμm nhμ, thøc ¨n... Cung cÊp l−¬ng thùc(lóa, b¾p). T¨ng thu nhËp Cung cÊp thùc phÈm, t¨ng thu nhËp... Cung cÊp thù phÈm, t¨ng thu nhËp... Cung cÊp l−¬ng thùc Cung cÊp s¶n phÈm, t¹o thu nhËp chÝnh cho toμn céng ®ång Cung cÊp s¶n phÈm, t¹o thu nhËp chÝnh cho toμn céng ®ång Cung cÊp l−¬ng thùc Giíi Nam: LÊy gç, s¨n b¾n, lÊy tre,... N÷: LÊy cñi, rau,... Nam + N÷ Nam + N÷ Nam + N÷ Nam + N÷ Nam + N÷ Nam + N÷ Nam + N÷ VÊn ®Ò -Ch−a ®−îc G§GR l©u dμi. -Ch−a ®−îc h−íng dÉn kü thuËt t¸c ®éng ThiÕu ®Êt s¶n xuÊt, thiÕu gi«ng c©y phï hîp ThiÕu vèn, thiÕu m¸y mãc, ph−¬ng tiÖn ThiÕu vèn, thiÕu m¸y mãc, ph−¬ng tiÖn ThiÕu gièng, thiÕu n−íc, thiÕu ph©n bãn ThiÕu gièng, thiÕu n−íc, thiÕu ph©n bãn ThiÕu gièng, thiÕu n−íc, thiÕu ph©n bãn ThiÕu gièng, thiÕu n−íc, thiÕu ph©n bãn Nguyªn nh©n -Qu¶n lý BVR kÐm hiÖu qu¶. -Ch−a ®−îc hç trî vÒ kü thuËt DiÖn tÝch ®¸t rÉy Ýt NhiÒu hé thu nhËp thÊp, kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn mua m¸y mãc NhiÒu hé thu nhËp thÊp, kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn mua m¸y mãc Kh«ng cã ®Ëp, thiÕu vèn s¶n xuÊt Kh«ng cã ®Ëp, thiÕu vèn s¶n xuÊt Kh«ng cã ®Ëp, thiÕu vèn s¶n xuÊt Kh«ng cã ®Ëp, thiÕu vèn s¶n xuÊt C¬ héi -Rõng cã nhiÒu LSNG -Ng−êi d©n quan t©m vμ muèn d−îc G§GR §Êt cã kh¶ n¨ng phï hîp víi nhiÒu loμI c©y § − ê n g t Ø n h l é 1 2 S u è i E a t a r S u è i K r « n g B « n g § Ë p E a k a r 57 §Ò xuÊt §−îc trång c©y l©u n¨m trªn diÖn tÝch ®Êt trèng, ®åi le -Cã chÝnh s¸ch kho¸n QLBV rõng hîp lý. -§−îc G§GR vμ tr«ng c©y l©u n¨m trªn diÖn tÝch ®−îc giao CÇn hç trî gièng, kü thuËt, CÇn ®−îc vay vèn §−îc vay vèn s¶n xuÊt, ®−îc tËp huÊn kü thuËt nhiÒu h¬n §−îc vay vèn s¶n xuÊt, ®−îc tËp huÊn kü thuËt nhiÒu h¬n CÇn ®¾p ®Ëp, hç trî vÒ gièng, ph©n bãn CÇn ®¾p ®Ëp, hç trî vÒ gièng, ph©n bãn CÇn ®¾p ®Ëp, hç trî vÒ gièng, ph©n bãn CÇn ®¾p ®Ëp, hç trî vÒ gièng, ph©n bãn 58 Phô lôc 7: Ph©n lo¹i kinh tÕ hé Phô lôc 7.1: Danh s¸ch hé gia ®×nh Bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao - n¨m 2003: N«ng d©n tham gia ph©n lo¹i kinh tÕ hé STT Hä vμ tªn Ama Jen Ama Sui'h Ama Hin Ama Ka Ama Qua Ama Thìng Ama Khoa Aª Hîi Ama Thu Ama G¨m Ma BrÐ Ama Tao Ama Nguyªn Ama Ngoan Ma §un Ama Bra §iÓm TB XÕp lo¹i 1 Ama Hin 50 75 75 75 75 75 75 100 75 75 100 100 80 50 75 75 81 2 2 Ama Mrak 50 75 75 75 50 50 50 50 75 25 75 100 100 75 75 75 7s0 2 3 Ama Jen 25 50 50 50 25 25 25 25 50 50 50 50 60 50 50 46 3 4 Ama §ao 50 75 50 100 50 50 50 50 75 50 50 75 80 75 75 50 63 2 5 Ama Phen 50 50 50 50 50 50 50 25 50 25 50 75 40 25 75 50 47 3 6 Ama Tim 25 50 25 50 50 50 50 25 50 25 50 50 40 25 75 50 44 3 7 Ama NgoÆt 25 50 25 50 25 25 25 25 50 25 25 20 50 25 25 30 4 8 Ama Phiªn 25 75 50 75 50 50 50 50 75 50 75 75 40 50 50 75 59 3 9 Aª Hin 75 100 100 100 100 100 100 100 100 75 100 100 100 25 50 100 85 1 10 Aª Mai 50 75 50 75 50 50 50 50 75 50 75 75 80 100 75 75 71 2 11 Ama KiÖt 25 75 50 100 50 50 50 50 75 25 100 75 80 50 100 67 2 12 Ama Sen 25 75 50 75 50 50 50 50 75 25 75 75 40 25 50 75 54 3 13 Aª Hîi 100 100 100 100 100 100 100 100 100 75 100 100 100 100 75 100 95 1 14 Ama B©y 25 75 25 75 50 50 50 75 75 25 50 75 40 50 75 50 57 3 59 N«ng d©n tham gia ph©n lo¹i kinh tÕ hé STT Hä vμ tªn Ama Jen Ama Sui'h Ama Hin Ama Ka Ama Qua Ama Thìng Ama Khoa Aª Hîi Ama Thu Ama G¨m Ma BrÐ Ama Tao Ama Nguyªn Ama Ngoan Ma §un Ama Bra §iÓm TB XÕp lo¹i 15 Ama §iu 75 75 100 75 50 50 50 50 75 50 75 75 80 25 75 75 63 2 16 Ama Thu 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 75 100 98 1 17 Ama Siu 25 75 50 75 25 25 25 50 75 25 50 50 80 50 50 50 51 3 18 AmÝ P«k 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 20 25 25 25 24 4 19 Ama T¬i 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 50 50 25 50 34 4 20 AmÝ Mai 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 20 50 25 25 27 4 21 Ama Dh¨ch 25 50 25 50 25 25 25 25 50 50 50 50 50 75 50 47 3 22 Hmai Ks¬r 25 25 25 25 25 25 25 50 25 25 25 25 40 25 25 25 29 4 23 Alª Ng¨ch 50 75 50 75 50 50 50 50 75 75 75 100 100 50 75 75 73 2 24 Ama Kim 25 75 25 75 50 50 50 25 75 25 75 75 75 75 75 75 63 3 25 Ama Son 25 75 50 75 50 50 50 50 75 50 50 75 75 25 75 50 58 3 26 Ama Qua 75 75 100 100 75 75 75 100 75 100 100 100 100 75 75 100 90 1 27 Ama ¤i 50 75 75 75 50 50 50 75 75 50 75 75 50 75 75 67 2 28 Ama Biªn 50 75 50 75 50 50 50 75 75 50 50 50 40 50 50 54 3 29 Ama §¬n 25 50 25 50 25 25 25 50 50 25 50 75 80 50 50 50 51 3 31 Ama Thuét 100 100 100 100 100 100 100 100 100 75 100 100 100 50 75 100 90 1 32 Ama TÕ 100 50 50 50 50 50 50 25 50 25 50 50 40 50 50 43 4 60 N«ng d©n tham gia ph©n lo¹i kinh tÕ hé STT Hä vμ tªn Ama Jen Ama Sui'h Ama Hin Ama Ka Ama Qua Ama Thìng Ama Khoa Aª Hîi Ama Thu Ama G¨m Ma BrÐ Ama Tao Ama Nguyªn Ama Ngoan Ma §un Ama Bra §iÓm TB XÕp lo¹i 33 Hrui 75 100 100 100 75 75 75 100 100 100 100 100 100 100 100 100 98 1 34 Ama V«L 25 75 50 75 50 50 50 50 75 75 100 100 100 100 75 100 83 1 35 Ama Leo 25 50 50 50 50 50 50 50 50 25 25 50 20 50 50 25 40 4 36 AmÝ T¬ng 50 75 50 75 50 50 50 50 75 50 75 100 100 25 75 75 68 2 37 Ama §iªm 50 75 100 75 75 75 75 100 75 75 100 100 100 100 75 100 90 1 38 Ama Bho 25 50 50 50 75 75 75 50 50 25 50 50 40 50 75 50 52 3 39 AmÝ Kh«i 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 75 75 100 95 1 40 Ama S¨n 25 50 25 50 50 50 50 75 50 25 50 20 50 25 50 44 4 41 AmÝ NguyÖt 50 75 75 75 100 100 100 75 75 75 100 100 100 100 75 100 90 1 42 Ama Si¨ 50 75 100 75 50 50 50 75 75 100 75 75 80 100 75 75 78 2 43 Ama SRª 25 75 50 75 50 50 50 50 75 25 75 75 80 25 50 75 58 3 44 Ama §eo 75 75 100 75 100 100 100 75 75 75 100 100 100 75 88 1 45 Ama §ong 25 50 50 50 50 50 50 25 50 50 25 50 50 25 75 25 43 4 46 Ama The 25 50 50 50 50 50 50 50 50 50 75 75 80 25 25 75 56 3 47 Ama Khoa 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 75 100 98 1 48 Ama BÔn 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 50 50 100 25 41 4 49 AmÝ Phong 25 25 25 25 50 50 50 25 25 25 25 50 20 25 25 25 30 4 61 N«ng d©n tham gia ph©n lo¹i kinh tÕ hé STT Hä vμ tªn Ama Jen Ama Sui'h Ama Hin Ama Ka Ama Qua Ama Thìng Ama Khoa Aª Hîi Ama Thu Ama G¨m Ma BrÐ Ama Tao Ama Nguyªn Ama Ngoan Ma §un Ama Bra §iÓm TB XÕp lo¹i 50 Ama S¬ng 25 50 50 50 25 25 25 25 50 25 50 50 20 25 25 50 35 4 51 Adu«n §he 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 40 25 25 27 4 52 AmÝ §he 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 50 25 25 28 4 53 Ama J«ch 25 50 25 50 25 25 25 25 50 50 50 60 25 50 50 43 4 54 Ama §a 50 75 75 75 50 50 50 25 75 25 25 75 75 25 25 50 45 3 55 Ama Lý 75 75 100 75 50 50 50 75 75 75 100 100 100 75 75 100 83 1 56 Ama Ngoan 25 25 25 25 25 25 25 50 25 25 25 25 20 25 25 27 4 57 Ama Yung 25 25 25 25 25 25 25 75 25 25 25 40 25 25 100 41 4 58 Aª MR¨k 75 75 100 75 100 100 100 100 75 75 100 100 100 100 75 100 93 1 59 Ama Miªn 75 75 100 75 50 50 50 100 75 75 100 100 100 75 75 100 85 1 60 Ama Thìng 50 75 75 50 50 50 50 75 75 75 75 100 75 75 75 75 2 61 Ama Dhòng 25 25 75 50 50 50 50 25 25 25 75 75 80 100 75 75 61 3 62 Ama No 50 75 75 75 50 50 50 50 75 25 50 75 80 75 50 50 58 3 63 Ama Soai 25 75 50 75 50 50 50 50 75 50 75 75 80 50 50 75 63 2 64 Ama G¨m 50 75 75 75 75 75 75 75 75 50 75 75 80 75 75 75 73 2 65 Ama §un 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 75 100 98 1 66 Y Th¬ng Mdrang 25 75 25 75 50 50 50 75 75 25 50 50 80 75 50 50 58 3 62 N«ng d©n tham gia ph©n lo¹i kinh tÕ hé STT Hä vμ tªn Ama Jen Ama Sui'h Ama Hin Ama Ka Ama Qua Ama Thìng Ama Khoa Aª Hîi Ama Thu Ama G¨m Ma BrÐ Ama Tao Ama Nguyªn Ama Ngoan Ma §un Ama Bra §iÓm TB XÕp lo¹i 67 Ama Nguyªn 100 100 100 100 100 100 100 75 100 100 100 100 100 100 75 100 95 1 68 Ama Zim 25 75 50 75 50 50 50 50 75 25 75 75 80 50 75 75 63 2 69 Ama M¨k 75 75 100 75 100 100 100 100 75 100 100 100 100 50 75 100 90 1 70 Ama Bl«ng 50 75 75 75 50 50 50 75 75 50 75 75 50 75 66 2 71 Y – L¨k By¨ 25 50 50 50 50 50 50 50 50 25 50 50 40 25 50 50 44 3 72 Ama Tao 50 100 75 100 50 50 50 100 100 100 100 100 100 100 75 100 93 1 73 Aª Tao 75 75 100 75 75 75 75 100 75 50 100 100 100 100 75 100 88 1 74 Ama Yªu 50 75 75 75 50 50 50 25 75 25 75 75 100 75 75 64 2 75 Ama Kur 50 75 75 75 75 75 75 75 75 50 75 75 100 75 75 75 2 76 Ama M¨n 25 50 25 50 50 50 50 50 50 25 50 50 40 25 75 50 47 3 77 AmÝ Y¬r 25 50 25 50 25 25 25 50 50 25 50 40 50 25 50 41 4 78 Ama Bra 25 75 25 75 25 25 25 75 75 25 25 50 40 25 25 25 39 4 79 Ama Phíc 25 25 25 25 25 25 25 50 25 25 25 25 20 25 25 25 27 4 80 Ama Kâk 50 75 75 75 75 75 75 50 75 100 100 100 100 75 100 86 1 81 AmÝ Keo 50 75 75 75 75 75 75 75 75 100 100 100 100 25 75 100 83 1 82 Ama Ka 25 25 25 25 50 50 50 50 25 50 25 50 25 25 25 36 4 83 Aª NÜng 50 50 50 50 25 25 25 75 50 50 50 80 50 50 50 53 3 63 N«ng d©n tham gia ph©n lo¹i kinh tÕ hé STT Hä vμ tªn Ama Jen Ama Sui'h Ama Hin Ama Ka Ama Qua Ama Thìng Ama Khoa Aª Hîi Ama Thu Ama G¨m Ma BrÐ Ama Tao Ama Nguyªn Ama Ngoan Ma §un Ama Bra §iÓm TB XÕp lo¹i 84 Ama Tr¬ng 50 75 50 75 50 50 50 100 75 50 75 75 60 50 75 75 69 2 85 Ama Liªu 25 50 25 50 25 25 25 25 50 50 50 60 25 50 50 43 4 86 Ama Hoan 50 75 50 100 50 50 50 75 75 50 50 50 60 25 50 50 54 3 87 Aª §iªm 75 75 100 75 100 100 100 100 75 100 100 100 100 75 75 92 1 88 AmÝ Li¬ 50 75 75 75 100 100 100 75 75 50 100 100 75 50 75 100 80 2 89 Ama Ph¨m 50 75 50 75 50 50 50 75 75 25 100 100 100 75 100 78 2 90 Ama Th¨ng 25 75 25 75 50 50 50 25 75 25 50 50 60 50 50 50 49 3 91 Ama B¨r 25 50 25 50 50 50 50 75 50 25 25 25 40 25 25 25 37 4 92 Ama BrÐ 25 75 25 75 25 25 25 75 75 50 50 40 75 50 55 3 93 Ama Trμng 50 75 50 50 50 50 75 75 25 50 75 40 50 50 54 3 94 Ama Bling 25 50 25 50 50 50 50 50 50 25 50 25 20 25 25 36 4 95 Ama Suih 100 100 100 100 50 50 50 100 100 100 100 100 100 75 100 92 1 96 Ama Ch¬ng 75 75 100 75 75 75 75 75 75 25 100 100 100 75 100 81 2 97 Ama V©n 50 75 25 75 50 50 50 100 75 50 100 100 100 75 75 100 83 1 98 Ama Dui 25 75 25 25 50 50 50 25 75 25 50 50 60 50 25 50 46 3 64 Ph©n lμm 4 nhãm kinh tÕ hé Nhãm kinh tÕ hé 1 100 82 Cù ly gi÷a c¸c nhãm Nhãm kinh tÕ hé 2 81 63 Max 98 Nhãm kinh tÕ hé 3 62 44 Min 24 Nhãm kinh tÕ hé 4 43 25 K = 18 65 Phô lôc 7.2: KÕt qu¶ ph©n lo¹i kinh tÕ hé t¹i bu«n M’N¨ng D¬ng – n¨m 2003: Nhãm KT 1 Nhãm KT 2 Nhãm KT 3 Nhãm KT 4 Nhãm hé kh«ng ph©n lo¹i Aª Hin Ama Lý Ama Hin Ama Soai Ama Jen Ama The Ama NgoÆt Adu«n §he TrÇn §øc Ca Tr−¬ng TiÕn Dòng Aª Hîi Aª MR¨k Ama Mrak Ama G¨m Ama Phen Ama §a AmÝ P«k AmÝ §he Hμ ThÕ KhuyÕn Vâ V¨n Tr×nh Ama Thu Ama Miªn Ama §ao Ama Zim Ama Tim Ama Dhòng Ama T¬i Ama J«ch Tμo Huy TuÊn NguyÔn V¨n H¶o Ama Qua Ama §un Aª Mai Ama Bl«ng Ama Phiªn Ama No AmÝ Mai Ama Ngoan TrÇn Xu©n V−îng TrÇn Kim Phông Ama Chin Ama Nguyªn Ama KiÖt Ama Yªu Ama Sen Y Th¬ng Mdrang Hmai Ks¬r Ama Yung Lª V¨n Khëi NguyÔn V¨n Th− Ama Thuét Ama M¨k Ama §iu Ama Kur Ama B©y Y - L¨k By¨ Ama TÕ AmÝ Y¬r Ph¹m Tróc NguyÔn V¨n Khiªn Hrui Ama Tao Alª Ng¨ch Ama Tr¬ng Ama Siu Ama M¨n Ama Leo Ama Bra Tr−¬ng Mai ThÞ Tiªn Ch©u V¨n L©m Ama V«L Aª Tao Ama ¤i AmÝ Li¬ Ama Dh¨ch Aª NÜng Ama S¨n Ama Phíc Tao V¨n Lîi NguyÔn Ngäc Ph−¬ng Ama §iªm Ama Kâk AmÝ T¬ng Ama Ph¨m Ama Kim Ama Hoan Ama §ong Ama Ka AmÝ Kh«i AmÝ Keo Ama Si¨ Ama Ch¬ng Ama Son Ama Th¨ng Ama BÔn Ama Liªu AmÝ NguyÖt Aª §iªm Ama Thìng Ama Biªn Ama BrÐ AmÝ Phong Ama B¨r Ama §eo Ama Suih Ama §¬n Ama Trμng Ama S¬ng Ama Bling Ama Khoa Ama V©n Ama Bho Ama Dui Ama SRª Tæng 26 hé Tæng 21 hé Tæng 27 hé Tæng 24 hé Tæng 16 hé Tû lÖ (%) 26.5 Tû lÖ (%) 21.4 Tû lÖ (%) 27.6 Tû lÖ (%) 24.5 66 Phô lôc 7.3: Tiªu chÝ ph©n lo¹i kinh tÕ hé Bu«n M’N¨ng D¬ng - n¨m 2003: Nhãm KT 1 Nhãm KT 2 Nhãm KT 3 Nhãm KT 4 +Nhμ kiªn cè, nhμ sμn, nhμ t«n +Nhμ t«n, nhμ sμn +Nhμ tranh + Nhμ tranh v¸ch ®Êt +DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c >1,5 ha +DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c 3 sμo + DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c Ýt +Cã nhiÒu ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt: xe c«ng n«ng, tr©u bß (2 -3 con). +Cã nhμ cã xe m¸y, tr©u bß +Kh«ng cã xe m¸y, tr©u bß + Kh«ng cã lao ®éng, giμ yÕu, bÖnh tËt. +Cã l−¬ng cao +Cã hé cã l−¬ng + Kh«ng cã(cã rÊt Ýt) l−¬ng + Th−êng ph¶i trî cÊp +Cã nhiÒu ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t: Tivi, xe m¸y, ®Çu ®Üa,... ... +Cã ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t: Tivi, xe m¸y,... + Kh«ng cã ti vi, xe m¸y + Kh«ng cã ph−¬ng tiÖn nghe nh×n +Thu nhËp cao: >16 triÖu ®ång/n¨m +Thu nhËp: >7 triÖu ®ång/n¨m + VÉn cßn thiÕu ¨n < 1 th¸ng/n¨m +ThiÕu ¨n 3 – 4 th¸ng/n¨m + Kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin/kü thuËt tèt + Kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin kh¸ + TiÕp cËn th«ng tin/kü thuËt yÕu; +Kh«ng biÕt tiÕp cËn kü thuËt hay cßn yÕu 67 Phô lôc 7.4: B¶ng thèng kª c¸c nguån thu nhËp cña c¸c hé gia ®×nh t¹i Bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao: Thu nhập từ rẫy (đ/năm) STT Họ và tªn chủ hộ Nhãm kinh tÕ hé Dt Lóa n−íc (ha) Thu nhập từ lóa nước (đ/năm) DiÖn tÝch rẫy (ha) Bắp Lóa M× DiÖn tÝch ®Êt mμu (ha) Thu nhập từ ®Êt mμu (đ/năm) DT canh t¸c v−ên hé (ha) Thu nhập từ vườn hộ (đ/năm) Thu nhập từ chăn nu«i gia sóc (đ/năm) Thu nhập từ chăn nu«i gia cầm (đ/ năm) Thu nhập từ LSNG (đ/ năm) Thu nhập từ săn bắn (đ/năm) Thu nhập từ l¬ng (đ/ năm) Thu nhập kh¸c... (đ/năm) Tổng thu nhập (đ/năm) 1 Ama Suih 1 0.20 1360000 0.40 0 136000 160000 1.27 16256000 0.13 208000 400000 240000 182500 300000 1,080,000 150000 20472500 2 Ama Qua 1 0.10 680000 0.20 0 510000 80000 0.90 11520000 0.05 400000 400000 40000 182500 0 5040000 500000 19352500 3 Ama Khoa 1 0.20 1360000 0.00 0 0 0 1.00 12800000 0.25 850000 0 200000 182500 0 1000000 16392500 4 Aª Hîi 1 0.30 2040000 0.20 0 68000 80000 1.70 21760000 1.65 5610000 1000000 0 182500 0 1000000 31740500 5 Ama Thu 1 0.30 2040000 0.60 0 204000 240000 0.20 2560000 0.05 170000 500000 350000 182500 0 19200000 1200000 26646500 6 Ama Tao 1 0.35 2380000 0.80 0 272000 320000 0.90 11520000 0.15 510000 400000 0 182500 0 1000000 16584500 7 Ama Nguyªn 1 0.20 1360000 0.40 0 136000 160000 0.90 11520000 0.15 360000 2000000 0 182500 0 7200000 1500000 24418500 8 Ama §un 1 0.20 1360000 0.80 0 272000 320000 1.10 14080000 0.35 105,000 3,000,000 150,000 182,500 0 14,400,000 500,000 34,369,500 9 Ama Hin 2 0.10 680000 0.20 0 68000 80000 0.85 8160000 0.75 1080000 2000000 250000 422500 0 840,000 200,000 13780500 10 Ama Thìng 2 0.20 1360000 0.30 102000 120000 0.35 4480000 0.25 500000 0 200000 282500 0 0 200000 7244500 11 Ama G¨m 2 0.50 1360000 1.00 0 340000 400000 0.00 0 0.15 780000 0 200000 182500 0 0 400000 5702500 12 Ama Jen 3 0.10 1020000 0.70 800000 238000 280000 0.00 0 0.05 100000 2800000 100000 273750 0 0 0 5271750 68 Thu nhập từ rẫy (đ/năm) STT Họ và tªn chủ hộ Nhãm kinh tÕ hé Dt Lóa n−íc (ha) Thu nhập từ lóa nước (đ/năm) DiÖn tÝch rẫy (ha) Bắp Lóa M× DiÖn tÝch ®Êt mμu (ha) Thu nhập từ ®Êt mμu (đ/năm) DT canh t¸c v−ên hé (ha) Thu nhập từ vườn hộ (đ/năm) Thu nhập từ chăn nu«i gia sóc (đ/năm) Thu nhập từ chăn nu«i gia cầm (đ/ năm) Thu nhập từ LSNG (đ/ năm) Thu nhập từ săn bắn (đ/năm) Thu nhập từ l¬ng (đ/ năm) Thu nhập kh¸c... (đ/năm) Tổng thu nhập (đ/năm) 13 Ama BrÐ 3 0.20 1360000 0.50 0 170000 200000 1.10 1000000 0.20 0 0 0 1182500 0 0 0 3912500 14 Ama Ka 4 0.05 510000 0.40 240000 0 300000 0.36 1600000 0.10 120000 0 0 182500 0 6036000 0 8818500 15 Ama Ngoan 4 0.10 680000 0.20 0 68000 200000 0.00 0 0.00 0 0 50000 1182500 0 0 0 2180500 16 Ama Bra 4 0.48 680000 1.00 0 340000 400000 0.30 1920000 0.45 1530000 0 0 182500 0 0 0 5052500 Nguån: Tæng hîp tõ phiÕu ®iÒu tra 69 Phô lôc 7.5: B¶ng thèng kª c¸c kho¶n chi phÝ vμ c©n ®èi thu chi cña c¸c hé gia ®×nh t¹i bu«n M’N¨ng D¬ng: §¬n vÞ tÝnh: (®ång) C¸c khoản chi STT Họ và tªn chủ hộ Nhãm kinh tÕ hé Sè nh©n khÈu Giống c©y Giống con Ph©n bãn Vật tư kh¸c Tiền học cho con Quần ¸o Thức ăn Sinh hoạt, đi lại Đau ốm (thuèc) Chi kh¸c Tổng chi C©n ®èi thu chi 1 Ama Suih 1 10 780,000 0 1,500,000 100,000 5,700,000 1,000,000 720,000 260,000 100,000 1,000,000 11,160,000 9,312,500 2 Ama Qua 1 6 500,000 0 1,200,000 100,000 260,000 400,000 1,000,000 4,320,000 100,000 650,000 8,530,000 10,822,500 3 Ama Khoa 1 4 500,000 50000 750,000 100,000 0 600,000 1,250,000 2,000,000 150,000 708,000 6,108,000 10,284,500 4 Aª Hîi 1 6 500,000 0 1,000,000 200,000 260,000 400,000 1,000,000 4,320,000 100,000 650,000 8,430,000 23,310,500 5 Ama Thu 1 6 750000 200000 450000 520000 2000000 1010000 1,250,000 600,000 150,000 1,000,000 7,930,000 18,716,500 6 Ama Tao 1 6 300000 0 350000 125000 1250000 200000 745,000 350,000 100,000 500,000 3,920,000 12,664,500 7 Ama Nguyªn 1 7 470000 3,000,000 975000 100000 400000 500000 720,000 250,000 240,000 1,500,000 8,155,000 16,263,500 8 Ama §un 1 8 1,280,000 2,500,000 300,000 100,000 1,600,000 500,000 1,500,000 300,000 150,000 500,000 8,730,000 25,639,500 9 Ama Hin 2 8 315,000 500,000 900,000 65,000 400,000 300,000 1,200,000 300,000 100,000 1,500,000 5,580,000 8,200,500 10 Ama Thìng 2 9 75000 0 150000 70000 0 300000 500,000 200,000 80,000 100,000 1,475,000 5,769,500 11 Ama G¨m 2 12 375000 350000 50000 0 100000 200,000 50,000 40,000 100,000 1,265,000 4,437,500 12 Ama Jen 3 4 156,000 0 150,000 200,000 200000 200000 600,000 100,000 100,000 400,000 2,106,000 3,165,750 70 C¸c khoản chi STT Họ và tªn chủ hộ Nhãm kinh tÕ hé Sè nh©n khÈu Giống c©y Giống con Ph©n bãn Vật tư kh¸c Tiền học cho con Quần ¸o Thức ăn Sinh hoạt, đi lại Đau ốm (thuèc) Chi kh¸c Tổng chi C©n ®èi thu chi 13 Ama BrÐ 3 7 0 0 750,000 100,000 600000 500000 200,000 100,000 120,000 250,000 2,620,000 1,292,500 14 Ama Ka 4 6 220,000 0 150,000 250,000 200,000 600,000 2,000,000 235,000 2,400,000 2,200,000 8,255,000 563,500 15 Ama Ngoan 4 4 75000 0 150000 40000 350000 200000 600000 100000 50000 0 1,300,000 615,500 16 Ama Bra 4 6 50000 0 150000 50000 1500000 1000000 500000 750000 20000 0 3,770,000 1,032,500 Nguån: Tæng hîp tõ phiÕu ®iÒu tra 72 Phô lôc 7.6: B¶ng tãm t¾t nguån thu nhËp cña tõng nhãm hé (theo møc trung b×nh): §¬n vÞ tÝnh: (®ång) C¸c nguån thu nhËp Nhãm kinh tÕ hé Thu nhËp tõ lóa níc Thu nhËp tõ rÉy Thu nhËp tõ ®Êt mμu Thu nhËp tõ v−ên hé Thu nhËp tõ ch¨n nu«i Thu nhËp tõ LSNG Thu nhËp tõ S¨n b¾n Thu nhËp tõ l−¬ng Thu nhËp kh¸c Tæng thu nhËp Nhãm 1 1572500 369750 12752000 1026625 1085000 182500 37500 9,384,000 856250 23747125 Nhãm 2 1813333 370000 4213333 786667 883333 295833 0 280,000 266,667 8909167 Nhãm 3 1020000 844000 500000 50000 1450000 728125 0 3018000 0 4592125 Nhãm 4 566667 516000 1173333 50000 16667 515833 0 2012000 0 5350500 Nguån: Tæng hîp tõ phiÕu ®iÒu tr 74 Phô lôc 7.7: S¬ ®å canh t¸c cña nhãm hé/ nhãm kinh tÕ: Nhãm kinh tÕ V−ên hé DT: 0,4 ha §Êt mμu - 1 DT: 0,6 ha Lóa n−íc Rõng(VQG Ch− Yang Sin) §Êt RÉy DT: 0,43 ha §Êt mμu - 2 DT: 0,4 ha 0,5 km 1 km 0,8 km 1,5 km 1 km 75 Nhãm kinh tÕ 2: V−ên hé DT: 0,43 ha Lóa n−íc DT: 0,23 ha Rõng(VQG Ch− Yang Sin) §Êt mμu DT: 0,4 ha §Êt RÉy DT: 0,5 ha 1,5 km 0,8 km 1,2 km 1 km 76 Nhãm kinh tÕ 3: V−ên hé DT: 0,08 ha §Êt mμu DT: 0,55 ha Lóa n−íc DT: 0,15ha 0,8 km Rõng(VQG Ch− Yang Sin) §Êt RÉy DT: 0,35 ha 1,5 km 1 km 0,5 km 77 Nhãm kinh tÕ 4: §Êt mμu - 2 DT: 0,4 ha §Êt mμu - 1 DT: 0,6 ha Rõng(VQG Ch− Yang Sin) §Êt RÉy - 2 DT: 0,3 ha 1,2 km 0,8 km 1 km 0,8 km Lóa n−íc DT: 0,23 ha V−ên hé DT: 0,23 ha 0,8 km 1,5 km §Êt RÉy - 1 DT: 0,23 ha 78 Phô lôc 8: Mét sè h×nh ¶nh t¹i bu«n MN¨ng D¬ng: H×nh ¶nh 1: §Êt nμ t¹i bu«n MN¨ng D¬ng H×nh ¶nh 2: §Êt lóa n−íc t¹i bu«n MN¨ng D¬ng. 79 H×nh ¶nh 3: §Êt v−ên hé t¹i bu«n MN¨ng D¬ng. H×nh ¶nh 4: H−íng dÉn ng−êi d©n ph©n lo¹i kinh tÕ hé. 80 H×nh ¶nh 5: Pháng vÊn ng−êi d©n vÒ tiªu chÝ ph©n lo¹i kinh tÕ hé.