Đề tài Nhận xét kết quả phẫu thuật gãy xương bánh chè tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội – Trần Trung Dũng

Y HỌC THỰC HÀNH (914) - SỐ 4/2014 74 NHẬN XÉT KẾT QUẢ PHẪU THUẬT GÃY XƯƠNG BÁNH CHÈ TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI TRẦN TRUNG DŨNG - Trường Đại Học Y Hà Nội TÓM TẮT Mục tiêu nghiên cứu: 1) Mô tả đặc điểm lâm sàng và X quang của bệnh nhõn góy xương bánh chè; 2) Đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật góy xương bánh chè Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: nghiên cứu hồi cứu 32 bệnh nhõn góy xương bánh chè được điều trị phẫu thuật tại bệnh viện Đại Học Y Hà Nội Kết quả: Tuổi trung bỡnh 38,7 ± 5,6, tỷ lệ nam/nữ là 2,6/1. Tỷ lệ góy kớn là 87,5%, tổn thương chính là type B,C,E,F; 84,4% bệnh nhân được mổ trong vũng 24 giờ. Biên độ gấp gối trên 90 độ chiếm 96,87%, kết quả tốt và rất tốt theo Lyshome Gilquist là 90,6%. Kết luận: Điều trị góy xương bánh chè bằng phẫu thuật cho kết quả tốt Từ khoá: góy xương bánh chè, điều trị phẫu thuật SUMMARY EVALUATE THE SURGICAL TREATMENT RESULT OF PATELLA FRACTURE IN HANOI MEDICAL UNIVERSITY HOSPITAL Objective: 1) Describe the clinical and radiographic characters of patella fracture patients; 2)Evaluate the results of surgical treatment for patella fracture Patients and method: 32 patients in Hanoi Medical University Hospital were studied retrospectively Results: average age is 38,7 ± 5,6; male/female ratio is 2,6/1; The closed fracture rate is 87,5%; the main type of fracture is B,C,E,F according to Orthopeadic Trauma Association; 84,4% patients were operated within 24 hours after trauma. The range of knee motion above 90 degree is 96,87%, the excellent and good results is 90,6% according to Lyshome Gilquist. Conclusion: The surgical treatment result for patella fracture in Hanoi Medical University Hospital is good. Keywords: patella fracture, surgical treatment ĐẶT VẤN ĐỀ Góy xương bánh chè là thương tổn khá thường gặp, chiếm khoảng 1% tổng số các loại góy xương [1]. Góy xương bánh chè có thể gặp góy kớn hoặc góy hở. Về nguyên nhân, vỡ xương bánh chè thường do ngó đập đầu gối xuống đất, cơ chế chấn thương thường là cơ chế trực tiếp. Việc chẩn đoán xác định dựa trên các triệu chứng lõm sàng và hỡnh ảnh X quang thẳng,nghiêng. Xương bánh chè có vai trũ quan trọng trong vận động gấp và duỗi gối của bệnh nhân, đặc biệt quan trọng trong động tác duỗi gối. Tổn thương xương bánh chè ít ảnh hưởng đến khả năng đi lại trên đường bằng của bệnh nhân nhưng sẽ ảnh hưởng đến các động tác liên quan đến gấp gối như leo cầu thang, ngồi thấp hoặc ngồi xổm. Ngoài ra, thương tổn bánh chè nếu phục hồi giải phẫu không tốt sẽ dẫn đến thoái hoá khớp gối sớm do tổn thương khớp bánh chè lồi cầu. Tổn thương góy bỏnh chố thường ít có khả năng điều trị bảo tồn do có hai gân rất khoẻ là gân bánh chè và gân tứ đầu bám vào nên thường di lệch, chỉ định điều trị bảo tồn rất ít, thường là các trường hợp góy khụng hoàn toàn và không di lệch [2,3]. Trong thời gian 5 năm từ 2008 đến 2012, chúng tôi đó phẫu thuật cho 32 bệnh nhân vỡ xương bánh chè tại bệnh viện Đại Học Y Hà Nội, nghiên cứu này nhằm mục tiêu: - Mô tả đặc điểm lâm sàng và X quang của bệnh nhõn góy xương bánh chè - Đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật góy xương bánh chè ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 32 bệnh nhõn góy xương bánh chè được phẫu thuật tại bệnh viện Đại Học Y Hà Nội từ tháng 8 năm 2008 đến tháng 12 năm 2012. Các bệnh nhân được chẩn đoán xác định vỡ bánh chè, được can thiệp phẫu thuật, có đầy đủ hồ sơ bệnh án, địa chỉ và số điện thoại liên lạc. Thương tổn vỡ xương bánh chè được phân loại theo phân loại của hiệp hội chấn thương quốc tế Hỡnh 1: Phõn loại vỡ bánh chè theo hiệp hội chấn thương quốc tế (Orthopeadic Trauma Association) [1]: A góy khụng lệch, B góy ngang, C góy cực dưới, D góy nhiều mảnh không lệch, E góy nhiều mảnh di lệch, F góy dọc và G góy sụn khớp đơn thuần Phẫu thuật được tiến hành dưới gây tê tuỷ sống, gây tê ngoài màng cứng hoặc masque thanh quản. Nguyên tắc chung của phẫu thuật là: - Cắt lọc vết thương, bơm rửa sạch khớp gối nếu thương tổn góy hở - Mở vào khớp dọc cánh ngoài xương bánh chè để làm sạch và kiểm soát mặt khớp xương bánh chè - Cố định các mảnh góy xương bánh chè với các kỹ thuật khác nhau tuỳ theo thương tổn: kết hợp xương néo ép hoặc buộc vũng chỉ thép đơn thuần. - Ống bột rạch dọc cho những trường hợp buộc vũng chỉ thép đơn thuần, theo dừi vết thương trong 2 tuần sau đó chuyển qua ống bột trũn kớn thờm 8. Nếu kết hợp xương néo ép bánh chè thỡ khụng ctuầnần bó bột mà có thể cho đeo nẹp mềm và cho bệnh nhân tập vận động gối sớm. Đánh giá kết quả sau mổ dựa trên phim chụp X quang, kết quả xa dựa trên biên độ gấp gối và thang điểm chức năng khớp gối Lyshome Gilquist với thang điểm 100 chia ra 4 mức độ: rất tốt, tốt, trung bỡnh và kộm. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Bảng 1. Tuổi và giới Giới Tuổi Nam Nữ Tổng 18-25 tuổi 7 2 9 26-40 tuổi 10 3 13 41-60 tuổi 4 2 6 > 60 tuổi 2 2 4 Tổng cộng 23 (71,9%) 9 (28,1%) 32 (100%) Y HỌC THỰC HÀNH (914) - SỐ 4/2014 75 Nhận xét: Bệnh nhân nam đông hơn nữ, tỷ lệ nam/ nữ là 2,6/1 với tuổi trung bỡnh là 38,7 ± 5,6. Bảng 2: Một số yếu tố liên quan Yếu tố liên quan N Tỷ lệ phần trăm Thời gian từ khi chấn thương đến khi phẫu thuật <12 10 31,3% 12-24 17 53,1% >24 5 15,6% Chân tổn thương Chân phải 18 56,3% Chân trái 14 43,7% Tổn thương góy hở hay kín Góy kớn 28 87,5% Góy hở 5 12,5% Nhận xét: đa số các bệnh nhân được mổ sớm trong 24 giờ, tổn thương gặp ở chân phải nhiều hơn, góy kớn là chủ yếu Bảng 3: Phân loại góy xương bánh chè Loại A B C D E F G N 0 10 5 0 13 4 0 % 0% 31,3% 15,6% 0% 40,6% 12,5% 0% Nhận xét: Tổn thương gặp nhiều nhất là góy ngang (type B và C). Góy phức tạp nhiều mảnh gặp với tỷ lệ 40,6%. Biểu đồ 1: Phương pháp kết hợp xương được sử dụng Biểu đồ 2: Biên độ gấp gối sau 6 tháng Nhận xét: Đa số bệnh nhân có biên độ gấp gối sau mổ trên 90 độ, chỉ có 1 bệnh nhân có biên độ gấp gối chưa đạt 90 Bảng 5: Kết quả theo Lyshome Gilquist Kết quả N Tỷ lệ Rất tốt 20 62,5% Tốt 9 28,1% Trung bỡnh 2 6,3% Kộm 1 3,1% Tổng 32 100% Nhận xét: 90,6% các bệnh nhân đạt kết quả tốt và rất tốt, có 1 trường hợp đạt kết quả kém do biên độ gối chưa đạt 90 độ. BÀN LUẬN Tuổi trung bỡnh của các bệnh nhân là 38,7 ± 5,6, với nhóm tuổi chiếm đa số là 25 – 40 tuổi (bảng 1). Đa số các tác giả cũng nhận định chung về tổn thương vỡ xương bánh chè do chấn thương thường tập chung vào lứa tuổi này[1,2,3,4,5]. Tỷ lệ gặp chấn thương chân phải nhiều hơn chân trái nhưng sự khác biệt khụng cú ý nghĩa thống kê (bảng 2). Tỷ lệ góy hở chỉ chiếm 12,5% các bệnh nhân nhưng có đến 84,4% được phẫu thuật trong vũng 24 giờ và 31,3% các trường hợp được mổ ngay trong vũng 12 giờ từ khi chấn thương. So với các nghiên cứu của các tác giả khác trong nước [4,5] thỡ thời gian can thiệp của chúng tôi sớm hơn rừ rệt. Điều này có thể được giải thích là ở bệnh viện chúng tôi, áp lực bệnh nhân cấp cứu không cao nên các trường hợp góy xương kín chúng tôi có chỉ định can thiệp cấp cứu trong khi tại một số bệnh viện, do áp lực bệnh nhân cấp cứu lớn nên các trường hợp góy kớn phải chuyển thành mổ có kế hoạch nên thời gian can thiệp thường kéo dài. Góy hở bánh chè là chỉ định mổ cấp cứu tuyệt đối và nguy cơ lớn nhất là nhiễm trùng [7] tuy nhiên trong nghiên cứu của chúng tôi không gặp trường hợp nào bị nhiễm trùng nông hoặc nhiễm trùng sâu khớp gối. Tổn thương chính thường gặp là tổn thương vỡ xương bánh chè nhiều mảnh (type E) với 40,6%. Tổn thương này gây nhiều khó khăn cho phẫu thuật vỡ chỉ có thể khõu vũng chỉ thép xương bánh chè và kết hợp bó bột tăng cường nên khả năng tập vận động sớm của bệnh nhân khó khăn [4,5,6]. 48,9% các trường hợp góy ngang, bao gồm cả góy ngang cực dưới (bảng 3). Đây là những trường hợp có thể thực hiện kết hợp xương néo ép được và do đó bệnh nhân có khả năng tập vận động sớm, kết quả chức năng gối về sau sẽ tốt hơn. Nhận định này cũng phù hợp với kết quả nghiên cứu của 1 số tác giả khác [1,2,4,5]. Biểu đồ 1 cũng cho thấy đa số các trường hợp được kết hợp xương néo ép hoặc phối hợp néo ép và buộc vũng chỉ thép tăng cường. Những trường hợp can thiệp phối hợp thường là vỡ cực dưới hoặc vỡ nhiều mảnh nhưng có mảnh lớn nên có thể néo ép và buộc vũng tăng cường. Chỉ định về mặt kỹ thuật này phù hợp với chỉ định của các tác giả khác về phương pháp kết hợp xương bánh chè theo tổn thương [1,2,3,5]. Đánh giá kết quả ở thời điểm 6 tháng sau mổ thấy rằng, đa số các trường hợp đạt được biên độ gấp gối trên 90 độ, chỉ có 1 trường hợp biên độ gấp gối dưới 90 độ (biểu đồ 2). Trường hợp này là do bệnh nhân ở xa, tập phục hồi chức năng kém, tổn thương góy xương bánh chè phức tạp nhiều mảnh. Trong nghiên cứu của chúng tôi, các trường hợp kết hợp xương néo ép sẽ cho tập vận động gối ngay sau mổ, các trường hợp góy phức tạp, buộc vũng chỉ thép sẽ tăng cường thêm bó bột 6 tuần sau đó bắt đầu cho tập vận động gối tăng dần. Việc đi lại tỳ chân trong bột có thể được thực hiện từ tuần thứ 3 sau mổ. Theo dừi và thăm khám sau phẫu thuật định kỳ và phối hợp tốt giữa bác sỹ phẫu thuật và phục hồi chức năng nên tiến triển của quỏ trỡnh điều trị được kiểm soỏt vỡ vậy tỷ lệ kết quả biên độ gấp gối (biểu đồ 2) và kết quả chức năng khớp gối theo thang điểm Lyshome Gilquist của chúng tôi khá cao so với các tác giả khác. Nguyên nhân chính ảnh hưởng đến kết quả điều trị được nhiều tác giả ghi nhận là vấn đề phục Y HỌC THỰC HÀNH (914) - SỐ 4/2014 76 hồi chức năng sau phẫu thuật đóng vai trũ quan trọng [2,3,4,5]. Phẫu thuật tốt nhưng phục hồi chức năng không tốt thỡ kết quả cũng không tốt. KẾT LUẬN Qua nghiên cứu trên 32 bệnh nhân vỡ bánh chè chúng tôi thấy rằng: Tuổi trung bỡnh là 38,7 ± 5,6, góy kớn là chủ yếu, đa số các bệnh nhân được mổ trong vũng 24 giờ đầu. Thương tổn góy phức tạp và góy đôi ngang là chủ yếu. Kết quả điều trị đạt biên độ gấp gối trên 90 độ là 96,87%, tỷ lệ tốt và rất tốt là 90,6%. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Melvin JS, Mehta A (2011), Patella fracture in adults, J Am Acad Orthop Surg 2011;19: 198-207 2. Carpenter JE, Kasman R, Matthews LS (1993), Fractures of the patella. J Bone Joint Surg Am 1993;75:1550-1561. 3. Boström A (1972), Fracture of the patella: A study of 422 patellar fractures. Acta Orthop Scand Suppl 1972;143:1-80. 4. Lư Thới (1998), Góp phần nghiên cứu kết quả điều trị vỡ xương bánh chè tại bệnh viện Trung ương Huế, Luận văn Thạc sĩ khoa học Y dược, trường Đại học Y Huế. 5. Trần Đức Mậu (1995), Những đóng góp mới trong điều trị vỡ xương bánh chè theo kỹ thuật buộc vũng nộo ép xuyên xương, Luận án PTS Khoa học Y dược, Đại học Y Hà Nội. 6. Böstman O, Kiviluoto O, Nirhamo J (1981): Comminuted displaced fractures of the patella. Injury 1981;13(3):196-202. 7. Torchia ME, Lewallen DG (1996): Open fractures of the patella. J Orthop Trauma 1996;10(6):403-409. NHËN XÐT KÕT QU¶ PHÉU THUËT Më D¦íI G¢Y T£ TñY SèNG §IÒU TRÞ GI·N TÜNH M¹CH THõNG TINH T¹I KHOA NGO¹I BÖNH VIÖN B¹CH MAI Tõ 7/2010 §ÕN 12/2011 Vò Anh TuÊn, TrÇn H÷u Vinh TãM T¾T Môc tiªu: §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ gi·n tÜnh m¹ch thõng tinh (GTMTT) b»ng phÉu thuËt më th¾t tÜnh m¹ch gi·n. §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Gåm c¸c bÖnh nh©n bÞ gi·n tÜnh m¹ch tinh ®­îc phÉu thuËt më th¾t tÜnh m¹ch gi·n tõ 7/2010 ®Õn 12/2011. ChØ ®Þnh phÉu thuËt: c¸c bÖnh nh©n bÞ gi·n tÜnh m¹ch tinh ®é II, III cã kÌm theo: §au tøc nhiÒu vïng bÑn, b×u ®¬n thuÇn, tinh hoµn bªn bÖnh teo nhá vµ cã bÊt th­êng tinh dÞch ®å. C¸c bÖnh nh©n ®­îc kiÓm tra sau phÉu thuËt b»ng kh¸m l©m sµng, siªu ©m Doppler vµ xÐt nghiÖm tinh dÞch ®å. KÕt qu¶: Cã 45 bÖnh nh©n ®­îc phÉu thuËt, tuæi tõ 13 ®Õn 40, gåm cã: GTMTT vµ ®au tøc nhiÒu vïng bÑn, b×u ®¬n thuÇn cã 11 bÖnh nh©n. GTMT vµ teo tinh hoµn cã 5 bÖnh nh©n. GTMT vµ bÊt th­êng tinh dÞch ®å cã 25 bÖnh nh©n. C¸c bÖnh nh©n ®Òu cã c¶i thiÖn vÒ triÖu chøng l©m sµng sau phÉu thuËt, siªu ©m Doppler 14.21 bÖnh nh©n kh«ng cßn tÜnh m¹ch gi·n, 8/14 bÖnh nh©n cã c¶i thiÖn vÒ tinh dÞch ®å. KÕt luËn: §iÒu trÞ phÉu thuËt gi·n tÜnh m¹ch thõng tinh, nhÊt lµ trªn bÖnh nh©n v« sinh nam lµ mét chØ ®Þnh ®iÒu trÞ phæ biÕn hiÖn nay trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam, phÉu thuËt më th¾t tÜnh m¹ch gi·n vÉn lµ mét ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n, Ýt biÕn chøng vµ cã thÓ ¸p dông ë nhiÒu tuyÕn y tÕ. Tõ khãa: Gi·n tÜnh m¹ch thõng tinh. Summary Objective: To evaluate the treatment of varicose veins results crystals with open surgical varicose vein ligation. Subjects and Methods: Including patients with variceal ligation crystal surgery varicose veins open from 7/ 2010 to 12/2011. Indications for surgery: patients with varicose veins crystals of II, III attached: ie more pain groin, scrotum alone, testicular atrophy small side and abnormal semen analysis. The patients were checked after surgery by clinical examination, Doppler ultrasound and semen analysis test. Results: 45 patients underwent surgery, aged 13 to 40, include: more tender groin, scrotum alone has 11 patients. testicular atrophy have 5 patients. abnormal semen analysis of 25 patients. The patients had improvement in clinical symptoms after surgery, Doppler ultrasound 14:21 remaining patients without varicose veins, 8/14 patients had improvement in semen. Conclusions: Surgical treatment of leg veins fine, especially in patients with male infertility is a common indication for treatment in the world today and in Vietnam, open surgical varicose vein ligation is a method still simpler, less complicated and can be applied in many health service. Keywords: Varicocele. §ÆT VÊN §Ò Gi·n tÜnh m¹ch thõng tinh lµ sù gi·n, xo¾n bÊt th­êng cña tÜnh m¹ch thõng tinh. HiÖn t­îng nµy ®· ®­îc c«ng nhËn lµ mét vÊn ®Ò l©m sµng tõ thÕ kû thø XVI, lµ mét bÖnh lµnh tÝnh, tiÕn triÓn tõ tõ nh­ng g©y ¶nh h­ëng ®Õn sinh ho¹t hµng ngµy vµ cã thÓ lµ nguyªn nh©n g©y v« sinh nam, theo mét sè t¸c gi¶, gi·n tinh m¹ch tinh chiÕm kho¶ng gÇn 1/3 c¸c ca v« sinh nam. §iÒu trÞ GTMTT lµm c¶i thiÖn c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng tinh trïng. §iÒu trÞ phÉu thuËt cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau: phÉu thuËt néi soi qua æ bông th¾t tÜnh m¹ch gi·n, th¾t cao tÜnh m¹ch ë khoang sau phóc m¹c, phÉu thuËt th¾t tÜnh m¹ch tinh d­íi kÝnh vi phÉu hoÆc kÝnh lóp ®­îc Goldstein vµ CS lµ ng­êi ®Çu tiªn m« t¶, hoÆc phÉu thuËt më th¾t tÜnh m¹ch gi·n ë vïng b×u vµ bÑn, nh­ng ph­¬ng ph¸p nµo tèt nhÊt vÉn cßn lµ vÊn ®Ò g©y nhiÒu tranh luËn. Tuy nhiªn ®Õn nay phÉu thuËt më vÉn ®­îc ¸p dông réng r·i. Nghiªn cøu nµy nh»m ®¸nh gi¸ sù c¶i thiÖn triÖu chøng cña bÖnh nh©n bÞ gi·n tÜnh m¹ch thõng tinh ®­îc ®iÒu trÞ b»ng phÉu thuËt më th¾t tÜnh m¹ch gi·n ë vïng bÑn d­íi g©y tª tñy sèng.