Tài liệu Đề tài Nguồn gốc, lịch sử phát triển của cây dừa: Luận Văn Tốt Nghịêp
SVTH: Tống Thị Huê Khoa Nông Học
4
Chương 2:
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Giới thiệu sơ lược về nguồn gốc, lịch sử phát triển của câây dừa
Trong tự nhiên từ nhiều thế kỷ nay, cây dừa đã là một trong những câây trồng
chính và phổ biến ở hầu hết các nước thuộc vùng nhiệt đới và xích đạo trên thế giới.
Chính do sự phâân bố rộng rãi trong tự nhiên này, người ta đã chứng minh câây
dừa có nguồn gốc nhiệt đới, là một loại hải thảo, thích hợp với các vùng có khí hậu
nóng và ẩm của miền nhiệt đới. Nhưng xét về nguồn gốc phát sinh câây dừa thì đã có
nhiều cuộc tranh luận gay go của nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới hơn thế kỷ qua
và cho đến nay vẫn chưa thống nhấât một kết luận chung.
Theo Von Martius (1928) đã viết trong quyển: “Historia Naturalis Palmarum”
cho rằng: “Nguồn gốc phát sinh của câây dừa là tại bờ biển phía Tâây của Trung Mỹ”.
Lý luận của Martius đã dựa vào nguồn gốc phát sinh của ...
38 trang |
Chia sẻ: hunglv | Lượt xem: 1788 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang mẫu tài liệu Đề tài Nguồn gốc, lịch sử phát triển của cây dừa, để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
4
Chöông 2:
TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
2.1. Giới thiệu sơ lược về nguồn gốc, lịch sử phaùt triển của caâây dừa
Trong tự nhieân từ nhiều thế kỷ nay, caây dừa ñaõ laø một trong những caâây trồng
chính vaø phổ biến ở hầu hết caùc nước thuộc vuøng nhiệt đới vaø xích đạo treân thế giới.
Chính do sự phaâân bố rộng raõi trong tự nhieân naøy, người ta ñaõ chứng minh caâây
dừa coù nguồn gốc nhiệt đới, laø một loaïi hải thảo, thích hợp với caùc vuøng coù khí hậu
noùng vaø ẩm của miền nhiệt đới. Nhưng xeùt về nguồn gốc phaùt sinh caâây dừa thì ñaõ coù
nhiều cuộc tranh luận gay go của nhiều nhaø nghieân cứu treân thế giới hơn thế kỷ qua
vaø cho đến nay vẫn chưa thống nhaáât một kết luận chung.
Theo Von Martius (1928) ñaõ viết trong quyển: “Historia Naturalis Palmarum”
cho rằng: “Nguồn gốc phaùt sinh của caâây dừa laø tại bờ biển phía Taâây của Trung Mỹ”.
Lyù luận của Martius ñaõ dựa vaøo nguồn gốc phaùt sinh của caùc Loaøi, Bộ, Họ vaø ngay
cả sự quan hệ với caùc giống của caây dừa ñaõ được tìm thấy ở Chaââu Mỹ.
Ñaõ coù một thời, người ta baøn caõi laø: “Traùi dừa coù thể hay khoâng coù thể lan
truyeàn khắp nơi bởi biển cả maø khoâng coù sự giuùp đỡ của con người”.
Theo Cook (1901) rồi đến Werth (1913) ñaõ đưa ra lập luận nhằm coâng kích quan
niệm cho rằng: “Traùi dừa được lan khắp nơi nhờ biển cả maø khoâng coù sự giuùp đỡ của
con người”. Vì luùc bấy giờ, hai oâng ñaõ khoâng tìm thấy ở nơi naøo caâây dừa tự phaùt sinh
được treân bờ biển. OÂng cho rằng : “Caùc loaïi caâây trồng ở quần đảo vaø bờ biển Thaùi
Bình Dương đều coù nguồn gốc phaùt sinh từ Chaââu Mỹ vaø lịch sử cũng ñaõ chứng minh
sự hiện diện laâu đời của caâây dừa tại Cuba, Puerto Tico, Brazil vaø Colombia vaø chính
ngöôøi daâân ñaõ mang dừa đi khắp nơi”. Năm 1910, Cook bổ sung theâm: “Nguồn gốc
thật sự của caâây dừa laø từ thung lũng Andine ở Colombia rồi được phaâân bố tiếp theo
bởi người daâân đi veà phía caùc đảo của Thaùi Bình Dương vaø của biển Ấn Độ”.
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
5
Theo Ainsi Guppy (1906), Beccari (1917) vaø Ridley (1930) ñaõ viết trong taùc
phẩm: “The dispersal of plants throughout the world” (sự phaùt taùn của caây trồng treân
thế giới) ñaõ bổ sung theâm yù kiến cho rằng: “caây dừa coù nguồn gốc từ bờ biển Thaùi
Bình Dương của vuøng nhiệt đới Chaâu Mỹ”.
Theo Edmondson (1941) ñaõ chứng minh rằng: “Traùi dừa coù thể nảy mầm sau khi
troâi nổi treân biển suốt thời gian laø 110 ngaøy, trong thời gian naøy, nếu gặp doøng nước
thuận lợi traùi dừa coù thể được mang đi xa 5.000 km.”
Nhưng nếu một traùi dừa coù thể mang đi thật xa bởi doøng nước biển thì những
điều kiện may mắn để noù nảy mầm treân caùt của một vuøng duyeân hải laø điều rất hiếm
bởi vì tự noù khoù tự bảo vệ vaø chống lại những thảm thực vật tại chỗ, cua, lợn rừng vaø
những loaøi gặm nhấm khaùc sẽ ăn mất đi những mầm non của traùi.
Tuy nhieân, traùi dừa coù thể tự mọc được maø khoâng cần coù sự giuùp đỡ của con
người. Điều naøy ñaõ được thực tế chứng minh ở vực của nuùi lửa Krakatoa, thuộc đảo
Java – Indonesia. Năm 1883, nuùi lửa ñaõ taøn phaù hoaøn toaøn caâây cối vaø động vật hiện
diện ở vuøng naøy vaø caùc vuøng laâân cận như Verlaten, Lang, bị phủ đầy một lớp nham
thạch nuùi lửa daøy 30 cm. Đến năm 1897, một đoaøn khảo saùt khoa học viếng thăm caùc
vuøng naøy vaø ñaõ tìm thấy những caâây dừa khoâng được con người trồng ở treân đảo Lang
vaø vaøo năm 1906 người ta ghi nhận caâây dừa mọc ở treân 2 đảo Krakatoa vaø Verlaten
(Theo Hill, 1929).
Theo Van Leeuwen (1933): vaøo năm 1932, người ta tìm thấy treân đảo Anak
Krakatoa IV (một đảo vừa mới nổi leân năm 1930) trong khi nuùi lửa đang hoạt động
coù 41 traùi dừa đang nảy mầm, một vaøi traùi ñaõ ra rễ rồi.
Theo caùc taøi liệu về sau naøy cho rằng:
Coù lẽ caâây dừa coù nguồn gốc xuất phaùt từ đảo Andes, trong quần đảo Polinesia ở
Thaùi Bình Dương caùch nay từ 3000 – 4000 năm, người ta phỏng đoaùn rằng: “ Coù lẽ
trước khi coù vườn dừa thieân nhieân mọc ven caùc bờ biển quần đảo Polinesia coù caùc
traùi gìa rụng xuống biển, bị soùng ñaùnh bạt đi coù khi rất xa rồi troâi dạt vaøo những bôø
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
6
caùt ở vuøng đất liền rồi mọc leân vaø rồi cứ thế tiếp tục sinh sản vaø lan truyền ra xa
maõi”.
Theo Child (1964): Ñaõ coù nhiều yù kiến của caùc nhaø nghieân cứu cho rằng ở một
nơi rieâng biệt naøo đoù coù sự taäp trung maïnh mẽ của một loại caâây trồng naøo đoù sẽ chưa
đủ dữ kiện để kết luận rằng nơi đoù laø nguồn gốc xuất xứ của loại caâây trồng đoù. Nhưng
điều chắc chắn rằng chính con người ñaõ đoùng goùp một phần rất quan trọng trong việc
mở rộng vuøng trồng dừa maø người ta nhận thấy ngaøy nay.
Theo Child (1964), Purseglove (1968) oâng cho rằng nguồn gốc caâây dừa laø ở
vuøng Indo-Pacific (Ấn Độ - Thaùi Bình Dương).
• Giaù trò kinh teá cuûa caây döøa: döøa laø moät caây coâng nghieäp laâu naêm. Caùc saûn
phaåm töø döøa raát ña daïng vaø phong phuù, saûn phaåm töø döøa laø nguoàn nguyeân lieäu cô
baûn cuûa coâng nghieäp cheá bieán, cung caáp thöïc phaåm cho con ngöôøi, saûn xuaát tieåu thuû
coâng nghieäp, cung caáp haøng tieâu duøng phuïc vuï nhu caàu ñôøi soáng haèng ngaøy cuûa
nhaân daân vaø coù giaù trò xuaát khaåu cao. Ngoaøi ra, saûn phaåm töø döøa coøn laøm thöùc aên
cho chaên nuoâi gia suùc, toâm, caù.
Trung bình 50 trieäu traùi döøa seõ thu ñöôïc 12.600 taán côm döøa vaø eùp ra ñöôïc
6.930 taán daàu döøa thoâ, xaùc côm döøa sau khi eùp daàu coù theå nuoâi 600 taán heo hôi.
Caùc maët haøng thuû coâng myõ ngheä, baùnh keïo saûn xuaát töø caùc boä phaän treân caây
döøa khoâng nhöõng ñaùp öùng nhu caàu tieâu duøng trong nöôùc maø coøn laø caùc maët haøng
xuaát khaåu mang laïi hieäu quaû kinh teá cao, giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho lao ñoäng
nhaøn roãi ôû noâng thoân.
Veà maët khoa hoïc, troàng döøa coù theå taän duïng ñöôïc nguoàn naêng löôïng maët trôøi
thöøa thaûi chuyeån hoùa sang daïng hoùa naêng höõu ích, ngoaøi ra döøa coøn sinh tröôûng vaø
phaùt trieån ñöôïc treân caùc vuøng nöôùc lôï, ñaát maën ven bieån, ven caùc cöûa soâng, do ñoù
chuùng khoâng caïnh tranh ñaát ñai vôùi caùc caây troàng khaùc maø coøn coù theå troàng xen vôùi
caùc caây khaùc nhö: Ca cao, Hoà tieâu, Döùa, Xoaøi, Sa poâ cheâ, Cam, Chanh, Maüng caàu,
Chuoái,…
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
7
Caùc möông trong vöôøn döøa giöõ nhieät ñoä luoân aám aùp raát thích hôïp vôùi ngheà nuoâi
troàng thuûy saûn nhö toâm, caù ñeå tieâu duøng noäi ñòa hoaëc xuaát khaåu.
Tính giaù trò saûn xuaát haøng hoùa cuûa 1 ha vöôøn döøa thì thu hoïach lôùn hôn nhieàu
so vôùi caùc loaïi caây laâu naêm khaùc. Ñoàng thôøi, troàng döøa mang laïi taùc duïng thieát thöïc
trong vieäc baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi, haïn cheá ñöôïc tình traïng suïp lôû ñaát ñai doïc
theo caùc soâng, keânh raïch lôùn.
Vì theá, vieäc duy trì vaø phaùt trieån dieän tích troàng döøa ôû nöôùc ta trong giai ñoïan
hieän nay laø raát caàn thieát vaø giöõ vò trí quan troïng, nhaát laø ñoái vôùi caùc tænh vuøng ñoàng
baèng soâng Cöûu Long vaø caùc tænh duyeân haûi Nam Trung Boä.
Ngoaøi ra, caùc boä phaän töø caây döøa nhö: reã döøa, thaân döøa, laù döøa, ñoït döøa, gaùo
döøa, nhöïa hoa töï, nöôùc döøa, xô döøa coøn coù caùc coâng duïng raát thieát thöïc trong ñôøi
soáng haèng ngaøy cuûa ngöôøi daân (Theo Leâ Höõu Trung, 2004).
2.2. Nguồn gốc, lịch sử phaùt triển vaø khả năng gaâây hại của bọ caùnh cứng hại dừa
(Brontispa longissima Gestro)
Theo Finner, bọ dừa được tìm thấy đầu tieân tại Drawin vaøo thaùng 9 năm 1979.
Trong chiến dịch phoøng trừ tổng hợp bọ dừa ñaõ giảm suùt vaøo năm 1981, đến 1989
dịch hại bọ dừa lại xuất hiện vaø gaâây hại trầm trọng tại Drawin vaø những vuøng laâân cận.
Brontispa longissima coù nguồn gốc từ quần đảo Aru thuộc Indonesia, sau đoù tới
Irian Jaya vaø Papua New Guinea bao gồm cả Bismarck Archipelago những nơi maø
thỉnh thoảng loaøi coân truøng naøy phaùt sinh thaønh dịch. Loaøi coân truøng naøy cũng ñaõ
được baùo caùo laø xuất hiện ở quần đảo Solomon vaøo năm 1929 vaø ở Vanuatu vaøo năm
1937 (Risbec, 1942). Sau đoù vaøi năm dịch xuất hiện ở New Caledonia. Theo Cohic
(1961) thì đầu tieân ghi nhận loaøi coân truøng B. longissima tại New Caledonia (Tahiti).
Bọ Caùnh Cứng hại Dừa cũng ñaõ xuất hiện ở American Samoa vaø Anon (Long, 1974),
ở Bắc Australia (Fenner, 1984) vaø tại Taiwan (Shiau, 1982).
Theo Hollingsworth R. vaø cộng sự (1988), B. longissima laø một dịch hại quan
trọng tại Taâây Samoa, Bọ Dừa được đưa vaøo từ American Samoa vaøo năm 1979
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
8
B.longissima lan truyền treân khắp hoøn đảo Upolu vaø Manono, sau đoù truyền sang
vuøng đảo lớn nhất Samoa, Savaii (Wilco Liebregt, 1987, thoâng tin caù nhaâân).
B. longissima coù nguồn gốc từ Indonesia vaø Papua New Guinea. Chuùng gaâây hại
chủ yếu ở đảo Pacific laø treân caâây Dừa (Cocos nucifera L.). Từ đoù, noù được lan truyền
sang Taiwan vaø ñaõ trở thaønh dịch hại chính treân caâây Dừa từ năm 1975. (Theo Chen
Z. C, 1988).
ÔÛ UÙc, coân truøng naøy được biết từ đảo Moa ở Torres Strait từ rất sớm (năm
1911). Sau đoù, noù được phaùt hiện tại Đức (laõnh thổ Northern) vaøo thaùng 12 năm 1979
ở thaønh phố vaø những khu vực laâân cận. Những cuộc thử nghiệm ñaõ bị thất bại vaø
laõng queân vaøo năm 1981. Vaøo năm 1989, dịch hại xảy ra khắp nước Đức vaø
Palmerston, ở nhiều khu vực noâng thoân laâân cận bao gồm Cox Peninsula. Từ đoù di
chuyển về phía Đoâng đến Cairns vaø Cooktown vaø được phaùt hiện tại vuøng Viễn Nam
ở Innisfail. Tuy nhieân, coù thoâng tin khaùc cho rằng gần đến năm 1981 dịch hại ñaõ trở
neân nghiệm trọng tại khu vực trung taââm vaø tiến trình của noù được kiểm tra bằng sự
giới hạn kiểm dịch ở vuøng Viễn Bắc Queensland. Từ đoù, B.longissima lan truyền từ
30 – 40 km Miền Nam của Đức vaø ñaõ hiện diện ở khu vực Broome (Tâaây UÙc) từ đầu
thập nieân 1980.
Theo Waterhouse (1985) một số nơi coù trồng dừa cũng chưa phaùt hiện loaøi coân
truøng naøy xuất hiện laø Cook Islands, Fiji, Kiribati, Niue, Tokelau, Tonga vaø Tuvalu.
Lần đầu tieân nhận thấy loaøi coân truøng B.longissima xuất hiện tại Hong kong treân
30 caâây Cau mo nhỏ ở trong vườn ươm vaøo năm 1988 (Lau, 1991). Nhưng đến maõi
cuối năm 1991 mới thấy chuùng xuất hiện vaø gaây hại treân những caâây dừa giaø treân 30
năm tuổi.
Thời gian gần ñaây, phần lớn caùc nước nhập những loại caâây như Cọ dầu, Cau mo
nhỏ, Cau vua, Chaø laø luøn từ Trung Quốc thì coù loaøi coân truøng B.longissima phaùt taùn
đi theo, theo yù kiến nhiều người thì chuùng coù nguồn gốc từ GuangDong (Hồ Vaên
Chiến, 2003).
† Đặc điểm sinh học
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
9
- Trứng: Coù maøu naââu, hình ellip, daøi khoảng 1,5 mm vaø rộng khoảng 1 mm.
Trứng được đẻ rieâng lẻ hoặc thaønh từng chuỗi 4 – 5 trứng bao phủ xung quanh bằng
chất tiết của con caùi, giai đọan naøy keùo daøi khoảng 4 – 5 ngaøy.
- Ấu truøng: coù 4 tuổi
Ấu truøng tuổi 1: Đầu lớn hơn thaâân, maøu vaøng nhạt, chiều daøi tương đương với
kích thước của trứng, rộng khoảng 0,75mm. Phía cuối cơ thể coù một cặp gai đuoâi
nhọn, cong vaøo phía beân trong. Sau khi lột xaùc ấu truøng bắt đầu ăn phaù taøu laù Dừa
non chưa xoøe ra, thời gian phaùt triển giai đọan naøy khoảng 1 – 3 ngaøy.
Ấu truøng tuổi 2: Luùc mới lột xaùc ấu truøng coù maøu trắng sữa, sau chuyển sang
vaøng nhạt, caùc đốt bụng sau daøi hơn caùc đốt bụng trước, cơ thể phaùt triển đấy đủ hơn
ấu truøng tuổi 1, giai đọan naøy keùo daøi 3 – 4 ngaøy.
Ấu truøng tuổi 3: Về đặc điểm hình thaùi thì tương đương như ấu truøng tuổi 2
nhưng kích thước lớn hơn. Thời gian phaùt triển khoảng 7 – 8 ngaøy.
Ấu truøng tuổi 4: Thaân mình hơi phẳng, ấu truøng đẫy sức daøi khoảng 9 mm, rộng
2,25 mm. Gai đuoâi coù dạng xẻng coù 2 moùc cong vaøo phía beân trong vaø bất động. Giai
đọan naøy keùo daøi 7 – 8 ngaøy.
- Nhộng:
Tiền nhộng: Kích thước bằng ấu truøng tuổi 4, cơ thể bắt đầu co lại, khoâng ăn vaø
ít di chuyển, thời gian phaùt triển khoảng 2 – 3 ngaøy.
Nhộng: Nhộng thuộc loại nhộng trần, khi mới lột xaùc chuyển sang giai đoaïn
nhộng coù maøu trắng sữa, sau coù maøu vaøng hơi naââu, gai đuoâi sậm hơn, ngaøy cuối
trước khi vũ hoùa nhộng chuyển sang maøu naââu đen. Giai đọan naøy keùo daøi 4 – 6 ngaøy.
- Thaønh truøng: Thaønh truøng mới lột xaùc coù maøu trắng đục, cơ thể rất mềm vaø
yếu. Sau 1 giờ cơ thể chuyển sang maøu naââu đen. Thaønh truøng daøi khoaûng 8,5 – 9,5
mm, rộng khoảng 2,0 – 2,25 mm. Một caëp caùnh cứng maøu naââu đen boùng aùnh kim,
raââu hình sợi chỉ chia thaønh 11 đốt daøi khoảng 2,75 mm, phần lưng của ngực trước coù
moät mảnh đệm cứng maøu cam vaø ở giữa coù một đường khớp rất roõõ. Thaønh truøng coù 3
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
10
cặp chaân phaùt triển khaù hoaøn chỉnh. Đốt ngực của thaønh truøng coù maøu hơi đỏ, mặt
dưới của đốt ngực coù một đường raõnh nhỏ, phần dưới bụng cứng vaø đen bong.
Thaønh truøng coù xu hướng traùnh aùnh saùng vaø ít di chuyển vaøo ban ngaøy, nhưng
chuùng rất linh hoạt vaøo luùc chập tối vaø ban ñeâm tuy nhieân khả năng bay xa khoâng
cao. Sau khi vũ hoùa được hai tuần thì bắt đầu đẻ trứng, trứng đẻ rieâng lẻ hoặc thaønh
từng chuỗi 3 – 5 trứng nằm ở maët trong của laù. Thaønh truøng caùi đẻ tối đa 11
trứng/ngaøy. Tuy nhieân thaønh truøng caùi coù thể ngưng đẻ 3 – 4 ngaøy, sau đoù tiếp tục đẻ
vaø khoâng tuaân theo bất cứ quy luật naøo. Trong suốt chu kỳ sống, thaønh truøng giao
phối nhiều lần khoâng giống đa số coân truøng khaùc chỉ giao phối 1 lần. Thời gian phaùt
triển của bọ dừa từ trứng đến thaønh truøng trong điều kiện phoøng thí nghiệm khoảng 32
– 36 ngaøy.
• Đặc điểm phaân biệt thaønh truøng đực, caùi: Kích thước cơ thể thaønh truøng caùi
lớn hơn so với thaønh truøng đực, gai phía đầu con caùi nhọn hơn. Thaønh truøng đực thaân
hình thon nhỏ, trong khi thaønh truøng caùi coù phần cuối bụng hơi phình to ra. Hai đốt
cuối
bụng cũng coù sự khaùc biệt: đốt cuối vaø hậu moân ở con caùi khoâng phaân biệt roõ trong
khi đoù ở con đực coù moät raõnh phaân cắt rất roõ.
2.2.1. Triệu chứng gaây hại
Boï döøa gaây haïi ôû taát caû caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa caây döøa vaø caùc thaùng
trong naêm nhöng vaøo muøa möa thì haàu nhö chuùng gaây haïi raát ít so vôùi muøa naéng.
Giai ñoaïn caây töø 4 – 5 tuoåi ôû ngoaøi ñoàng vaø trong muøa khoâ laøm cho caây deã maãn caûm
vôùi beänh (Maddison, 1983; Waterhouse vaø Norris,1987).
AÁu truøng vaø thaønh truøng ñeàu gaây haïi nhöng haïi naëng nhaát laø giai ñoaïn aáu truøng
treân nhöõng taøu laù non chöa nôû xoøe ra, chuùng aên phaàn moâ non doïc theo nhöõng ñöôøng
thaúng song song vôùi gaân laù vaø sau ñoù lan roäng ra taïo thaønh caùc veát maøu naâu khi laù
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
11
bung ra. Caùc veát naøy nhaên nheo vaø co laïi laøm cho laù bò chaùy xuaát hieän caùc veát raùch,
gaây haïi treân moâ cuûa laù non seõ ngaên caûn sinh tröôûng trong thôøi gian daøi, neáu bò haïi
naëng coù theå laøm cheát caây.
† Phoå kyù chuû:
Kyù chuû chính cuûa B.longissima laø döøa (Cocos nucifera), ngoaøi ra chuùng coøn taán coâng
caùc caây thuoäc hoï Cau döøa khaùc nhö: Metroxylon sagu, Areca Catechu, Bentinckia
nicobarica, Elaeis guineensis, Washingtonia filifera, Thrinax parviflora, Carpentaria
acuminate, Caryota mitis vaøHyophorbe lagenicaulis,Roystonea regia,
Archontophoenix alexandrae, Arecastrum romanzoffianum, Cyrtostachys renda,
Dictyosperma, album, Gulubia costata, Laccospadix australsica, Livistona muelleri,
Phoenix dactylifera, Prichrdia pacifica, Prychosperma elegans, P. macarthuri,
W.robusta vaø Ptychosperma sp. (Fenner, 1984, 1992; Waterhouse vaø Norris, 1987;
Lake, 1998).
c Coconut nucifera Cytostachys lakka Hyophorbe sp. Veitchia merricli
Chrusalidocarpus sp. Dypsis pinnatifrons Phoenix loureiri Elaesis guineensis
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
12
Trachycarpus excelsus Caryota sp. Rhapis spinosa Cycas revolute
Hình 2.1: Phoå kyù chuû cuûa boï döøa
(Nguoàn:Traàn Taán Vieät, 2002, taøi lieäu chöa coâng boá)
2.2.2. Biện phaùp phoøng trừ
2.2.2.1. Bieän phaùp canh taùc:
Bieän phaùp phaåu thuaät ñeå phoøng tröø ñaõ ñöôïc thöû nghieäm taïi quaàn ñaûo Solomon;
ngöôøi ta caét boû nhöõng taøu laù bò haïi laø nôi aån naùu cuûa boï böøa (Brown vaø Green,
1958). Bieän phaùp naøy phaûi ñöôïc tieán haønh cuøng moät luùc vaø treân dieän roäng traùnh laøm
laây lan sang caùc caây laân caän, neáu laëp laïi nhieàu laàn thì cuõng cho keát quaû toát. Ñoái vôùi
nhöõng caây döøa töø 3 – 6 naêm tuoåi phaûi chòu maát moät laù trong 6 thaùng, nhöng nhöõng
caây treû hôn neáu laøm nhö vaäy seõ laøm cho giaûm söùc sinh tröôûng raát lôùn (Tothill, 1929).
Tuy nhieân, bieän phaùp naøy raát toán keùm vì nhöõng caây coù tuoåi giaø hôn cuõng phaûi xöû lyù
thì maät soá cuûa B.longissima môùi giaûm ñöôïc (Tothill, 1929).
Duøng cô giôùi ñeå caét boû laù ñoït bò nhieãm cuõng khoù khaên vaø ít höõu hieäu
(Kalshoven, 1981).
Ngoaøi ra, vieäc boùn phaân cho caây döøa laøm laù ñoït ruùt ngaén thôøi gian nôû bung ra
hay noùi caùch khaùc söï phaùt trieån cuûa laù nhanh hôn khoâng taïo nôi cö truù thì nhaän thaáy
maät soá cuûa boï caùnh cöùng haïi döøa cuõng bò giaûm moät caùch ñaùng keå.
Moät caùch coù theå thöïc hieän ñeå traùnh laøm laây lan dòch haïi boï döøa laø quaûn lyù löu
thoâng caùc caây caûnh thuoäc hoï Cau döøa töø vuøng naøy sang vuøng khaùc.
2.2.2.2. Bieän phaùp hoùa hoïc:
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
13
Duøng hoùa chaát ñeå xöû lyù phaûi phun xòt ñeán nhöõng keõ hôû cuûa laù ñoït vaø phaûi leo
leân caây (ñoái vôùi caây döøa cao) vaø thuoác phaûi löu toàn thöôøng xuyeân trong suoát naêm vì
B.longissima sinh saûn lieân tuïc vaø coù nhieàu theá heä trong moät naêm. Sau khi thaønh
truøng ñeû tröùng khoaûng 1 tuaàn sau aáu truøng tuoåi 1 xuaát hieän, neáu caây ñöôïc xöû lyù maø
thuoác khoâng löu toàn seõ laøm cho maät soá boï döøa gia taêng roõ reät vaø gaây thieät haïi traàm
troïng (Brown vaø Green, 1958).
Vieäc phun xòt thuoác theo ñònh kyø 10 ngaøy 1 laàn seõ cho hieäu quaû cao hôn 3 tuaàn
1 laàn vaø phaûi tuaân theo lieàu löôïng hôïp lyù, neáu khoâng seõ gaây ra hieän töôïng ngoä ñoäc
sinh lyù. Phöông phaùp söû duïng thuoác hoùa hoïc giaù thaønh phaûi thaáp, hieäu quaû cao môùi
coù theå ñöôïc ngöôøi daân chaáp nhaän (Brown vaø Green, 1958). Tuy vaäy, bieän phaùp naøy
gaây oâ nhieãm moâi tröôøng xung quanh laø vaán ñeà ñang raát ñöôïc quan taâm hieän nay vì
döøa thöôøng ñöôïc troàng trong khu vöïc daân cö, chaên nuoâi gia suùc, gia caàm, thuûy saûn.
Caùc goác thuoác hoùa hoïc ñöôïc khuyeán caùo söû duïng nhö: nicotine sulphate,
carbaryl, lindan (Maddison, 1983; Smee, 1965; Stapley, 1972; 1980a; Wu vaø Tao,
1976). Phun xòt ñònh kyø haèng thaùng baèng permethrin treân döøa con cuõng ñöôïc thöïc
hieän ôû Taây Samoa (Hollingsworth et al., 1986; Peters et al., 1984).
Taïi Australia, Jones vaø Elliot (1986) cuõng khuyeán caùo phun baèng carbaryl khi
taøu ngoïn chöa nôû bung vaø phun laëp laïi khi taøu laù non môùi hình thaønh.
Thuoác hoùa hoïc cuõng bò coân truøng B.longissima khaùng ñaõ ñöôïc daãn chöùng bôûi
Georghiou vaø Lagunes-Tejeda (1991).
ÔÛ Vieät Nam, haàu heát caùc loaïi thuoác tröø saâu ñeàu coù theå phoøng trò Boï caùnh cöùng
haïi Döøa. Tuy nhieân, caây Döøa laø loaïi caây cao raát khoù leo treøo cuõng nhö vieäc phun xòt,
maët khaùc caùc vöôøn Döøa ñeàu ñöôïc troàng quanh khu daân cö, chuoàng traïi chaên nuoâi gia
suùc vaø ao hoà nuoâi toâm caù, vaán ñeà phoøng trò baèng thuoác hoùa hoïc gaây oâ nhieãm moâi
tröôøng treân dieän roäng laø vaán ñeà heát söùc löu yù vaø ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. Trong naêm
2001, coâng ty Vipesco ñaõ cho ra ñôøi thuoác Vicarp 95 BHN ñeå ñaët vaøo keõ laù döøa
phoøng trò loaïi coân truøng naøy raát höõu hieäu vaø deã daøng söû duïng; coù hieäu löïc keùo daøi.
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
14
Tuy nhieân, bao giaáy thaám deã bò raùch, beå trong muøa möa laøm thuoác chaûy xuoáng ao
hoà gaây ngoä ñoäc cho caù
Thöïc hieän chæ ñaïo cuûa Boä NN vaø PTNT taïi coâng vaên soá 2040/BNN-BVTV
ngaøy 30/7/2002 veà vieäc phaùt ñoäng thaùng phoøng tröø Boï caùnh cöùng haïi caây Döøa vaø
quyeát ñònh soá 3245 QÑ/BNN-TCCB ngaøy 14/8/2002 cuûa Boä tröôûng Boä NN vaø PTNT
veà vieäc thaønh laäp Ban Chæ Ñaïo dieät tröø boï caùnh cöùng haïi caây döøa, trong thôøi gian töø
thaùng 8/2002 ñeán thaùng 12/2002 Ban Chæ Ñaïo caùc caáp töø trung öông ñeán ñòa phöông
ñaõ taäp trung thöc hieän thaùng phoøng trò boï döøa vaø ñaõ thu ñöôïc keát quaû laø giaûm soá caây
döøa bò haïi.
2.2.2.3. Bieän phaùp sinh hoïc:
Lòch söû phoøng tröø baèng sinh hoïc ñoái vôùi loaøi coân truøng naøy taïi Indonesia vaø
Pacific töø 1932 ñeán 1984 ñöôïc daãn chöùng bôûi Waterhouse vaø Norris (1987). Trong
traän dòch B.longissima taïi Saluwesi, Indonesia vaøo naêm 1932, loaøi ong kyù sinh
Tetrastichus brontispae ñöôïc nhaäp töø Java ñeå phoøng tröø thì caùc vöôøn vöøa ñöôïc phuïc
hoài chæ vaøi naêm sau ñoù. Caùc vöôøn döøa moät phaàn giaûm thieät haïi do coân truøng
B.longissima (Franssen vaø Mo, 1952). Tuy nhieân, söû duïng loaøi ong kyù sinh
T.brontispae naøy ôû Java vaøo khoaûng naêm 1932 vaø 1937 cuõng nhö ôû mieàn trung Java
vaøo naêm 1954 thì khoâng cho keát quaû khaû quan naøo (Rao et al, 1971). Theo Mo
(1965) ñeå giaûi thích cho söï thaát baïi naøy cuõng nhö söï bieán ñoäng cuûa söï kyù sinh khoâng
höõu hieäu cuûa loaøi ong naøy taïi caùc vuøng khaùc nhau thì chuûng kyù sinh töø mieàn Ñoâng
vaø mieàn Trung Java coù theå chæ kyù sinh leân chuûng cuûa B.longissima coù chung nguoàn
goác vôùi chuùng. ÔÛ moät chuûng khaùc phaàn lôùn kyù sinh treân nhoäng ñeàu bò cheát ôû 3 – 4
ngaøy sau khi nôû vaø sau ñoù vaøi ngaøy thì kyù chuû cuõng cheát theo.
Kyù sinh T.brontispae ñaõ ñöôïc ñöa töø Solomon Islands tôùi Papua New Guinea
vaøo naêm 1939, vì nôi naøy thænh thoaûng môùi thaáy söï thieät haïi bôûi B.lonissima, loaøi
ong kyù sinh naøy ñaõ ñöôïc chuù yù vaø nhaân nuoâi nhöng trong thöïc teá khoâng ñöôïc ghi
nhaän vaø baùo caùo (O’Connor, 1940).
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
15
T.brontispae cuõng ñaõ ñöôïc nhaân nuoâi vaø phoùng thích taïi Australia vaøo naêm
1984 (Waterhouse vaø Norris, 1987). Böôùc ñaàu thöû nghieäm T.brontispae taïi Solomon
Islands ñöôïc du nhaäp töø Java vaø Sulawesi nhöng cuõng khoâng thaønh coâng (Lever,
1936 a, b). Sau ñoù laïi thöû nghieäm T.brontispae vaø Trichogrammatoidea nana vaøo
nhöõng naêm 1930 cho keát quaû khaù khaû quan, nhöng khoâng ñaït nhö mong muoán
(Johns, 1941). T.brontispae cuõng ñaõ ñöôïc tieán haønh laïi vaøo naêm 1968 vaø ñöôïc phoùng
thích taïi Russell Island group. Sau ñoù, loaøi ong kyù sinh naøy ñöôïc öùng duïng roäng raõi.
Söï xuaát hieän cuûa T.brontispae laøm giaûm tyû leä thieät haïi töø 95% soá caây bò haïi xuoáng
coøn 5% treân gioáng döøa môùi troàng coù teân laø Federal Malay States (FMS) laø gioáng
nhieãm ñöôïc keát hôïp vôùi vaøi laàn xöû lyù thuoác khi caàn thieát ñaõû cho moät keát quaû toát
(Macfarlane, 1981; Stapley,1971, 1972, 1980a). Theo Stapley (1971) tyû leä kyù sinh
nhoäng T.brontispae ñaõ leân ñeán 100% ñaõ ñöôïc tìm thaáy trong caùc vöôøn döøa.
Ngoaøi ra, vieäc nghieân cöùu vaø söû duïng Kieán Vaøng (Oecophylla smaragdina)
trong vieäc phoøng tröø sinh hoïc cuûa coân truøng B.longissima ñaõ ñöôïc thöïc hieän taïi
Solomon Islands. Tuy nhieân, Kieán Vaøng khoâng laøm giaûm bôùt maät soá cuûa
B.longissima ôû nhöõng caây döøa nhoû maø trôû neân nhieãm naëng hôn do luùc ñoù vöôøn döøa
ñang ôû giai ñoaïn ra hoa thu huùt nhieàu loaøi coân truøng khaùc ñeán vaø chuùng ñaõ tieát ra raát
nhieàu “maät thaûi” (Stapley, 1980).
T.brontispae ñöôïc phoùng thích laàn ñaàu ôû French Polynesia vaøo naêm 1962 vaø ñaõ
thaønh coâng trong nhieàu naêm töø sau ñoù, tyû leä kyù sinh leân ñeán 38% (Stapley, 1971).
Nhaân nuoâi vaø phoùng thích T.brontispae ñöôïc baét ñaàu taïi Tubuai Island vaø Rangiroa
Island vaøo thaùng 7 naêm 1984, cho thaáy raát höõu hieäu vaø vöôøn döøa ñöôïc phuïc hoài laïi
moät caùch nhanh choùng sau khi bò B.longissima taán coâng vaø gaây haïi vaøo nhöõng naêm
1981 – 1983 (Gourves vaø Samuelson, 1979).
T.brontispae ñaõ ñöôïc giôùi thieäu taïi New Caledonia do nhaäp töø Saipan thuoäc
phía baéc cuûa Mariana Islands vaøo naêm 1963, loaøi ong kyù sinh naøy nhanh choùng theå
hieän roõ taùc duïng vaø tyû leä kyù sinh leân ñeán 24%. Maët khaùc, do coù söï keát hôïp vôùi naám
kyù sinh vaø Boø Keïp neân keát quaû chöa ñöôïc thuyeát phuïc (Ochereau, 1969).
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
16
T.brontispae thí nghieäm 4 laàn taïi American khoâng thaønh coâng vaø moät soá löôïng
lôùn ong ñöôïc du nhaäp töø Taây Samoa vaøo naêm 1985, loaøi ong naøy chæ coù taùc duïng
phoøng tröø (Waterhouse vaø Norris, 1987) keát quaû ñieàu tra laø khoâng coù moät kyù sinh
T.brontispae naøo ñöôïc tìm thaáy taïi American Samoa (Vogele vaø Zeddies, 1990).
Loaøi ong naøy cuõng ñöôïc öùng duïng roäng raõi taïi Taây Samoa vaøo naêm 1981 thu
nhaäp töø New Caledonia (FAO, 1981). Trong hai naêm 1981 vaø 1982, moät chuûng
T.brontispae töø Solomon Islands (nguoàn goác töø Tahiti) cuõng ñaõ ñöôïc nhaân thaû nhö
chuûng töø Papua New Guinea naêm 1983. Nhieàu dieän tích troàng döøa ôû ñaây bò gaây haïi
nghieâm troïng trong naêm 1981, ngay caû nhöõng caây döøa 50 – 70 naêm tuoåi cuõng bò thieät
haïi haøng loaït; caùc taøu laù ôû giöõa cuûa taøu laù döøa ñeàu coù maøu naâu (tröø laù ñoït) sau ñoù
chuùng ñöôïc phuïc hoài nhanh choùng vaøo cuoái 1982. Nhöng B.longissima töø töø di
chuyeån sang khu vöïc môùi Upolu vaø Savai’i, phía Taây Samoa gaây thieät haïi nghieâm
troïng cho hai vuøng naøy.
Theo Hollingsworth vaø ctv (1988) phaùt hieän thaáy coù 4 vöôøn döøa maø taïi ñaây coân
truøng B.longissima cheát do moät soá yeáu toá töï nhieân ôû Taây Samoa vaøo naêm 1985.
Ong kyù sinh Chrysonotomyia sp. kyù sinh giai ñoïan aáu truøng tuoåi 4 cuûa B.longissima
thu thaäp töø caùc vöôøn döøa bò loaøi ong naøy kyù sinh leân ñeán 75%.
Ñoái vôùi naám gaây beänh cho coân truøng thì naám Metarhizium anisopliae phaùt hieän
kyù sinh 65% aáu truøng tuoåi 3 vaø 4, 27% thaønh truøng.
Ñuoâi Kieàm (Chelisoches morio) ñaõ ñöôïc phaùt hieän treân nhöõng caây döøa bò
B.longissima gaây haïi (trung bình 5,1 con aáu truøng vaø 1,2 con thaønh truøng treân moät
caây); thí nghieäm ñoái chöùng ñöôïc tieán haønh trong phoøng thí nghieäm cho thaáy chuùng
taán coâng aáu truøng vaø nhoäng cuûa B.longissima.
Qua ñieàu tra ñaùnh giaù treân 37.000 caây döøa, ñoái vôùi nhöõng caây ñaõ ñöôïc phoøng
trò bôûi coân truøng B.longissima thì vieâc laøm giaûm naêng suaát khoâng coù yù nghóa so vôùi
saûn löôïng ban ñaàu ñöôïc tính toaùn cho thaáy ôû möùc khaù cao töø 50 – 70%. Veà lôïi ích:
chæ soá kinh teá cuûa chöông trình laø 3,9:1 trong suoát giai ñoïan töø 1981 – 1986 vaø 9,9:1
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
17
trong giai ñoïan töø 1987 – 1990. Giaù trò thu hoài hôn 40% ñieàu naøy chöùng toû chöông
trình phoøng tröø thaønh coâng.
Tyû leä thieät haïi giaûm töø 42,4% naêm 1984 xuoáng coøn 15,4% naêm 1987 sau khi
keát hôïp phoùng thích ong Tetrastichus brontispae vaø Asecodes sp. (Volgele vaø
eddies,1990). Taïi American Samoa gaàn 74% nhöõng caây döøa ñaõ bò nhieãm so vôùi Taây
Samoa chæ coù 14,3%. Tyû leä B.longissima cuõng bò nhieãm bôûi naám Metarhizium sp. leân
ñeán 12,5% soá caây laáy maãu.
Naêm 1984, aáu truøng cuûa Brontispa cuõng ñaõ ñöôïc phaùt hieän bò kyù sinh bôûi moät
loaøi khaùc laø Chrysonotomyia sp. vaø noù cuõng xaûy ra taïi ñaûo Savai’i, nôi maø coân truøng
Brontispa khoâng xuaát hieän cuøng luùc vôùi Papua New Guinea nhö ñaõ ñöôïc ñeà caäp do
ñoù coù leõ ñaây laø moät loaøi ñòa phöông. Theâm vaøo ñoù, kyù sinh aáu truøng do “eulophid”
caøng roäng hôn, khi bò kyù sinh thì buïng aáu truøng thaáy coù xen laãn nhöõng soïc traéng vaø
ñen. Loaøi kyù sinh naøy ít phoå bieán hôn loaøi Chrysonotomyia sp., loaøi naøy ñöôïc bieát töø
Papua New Guinea.
Chrysonotomyia sp. phaùt hieän kyù sinh 96% aáu truøng tuoåi 4 vaø Metarhizium taán
coâng khoaûng 65% aáu truøng tuoåi 3 vaø 4, 27% tröôûng thaønh Brontispa (Waterhouse vaø
Norris, 1987).
Moät chöông trình phoøng tröø sinh hoïc cuõng ñöôïc thöïc hieän thöôøng xuyeân taïi
Taiwan (Chiu vaø Chien, 1989).
Brontispa cuõng coù theå phoøng tröø baèng caùch phun dung dòch M.anisopliae. Loaøi
naám naøy coù theå lan roäng ôû ñieàu kieän khoâng khí aåm vaø noù coù theå tieâu dieät hôn moät
phaàn hai aáu truøng vaø thaønh truøng hieän dieän (Waterhouse vaø Norris, 1987).
Trong töï nhieân coù hai thí nghieäm sinh hoïc coù theå duøng ñeå phoøng tröø Brontispa
taïi khu vöïc Pingtung, Taiwan vaøo naêm 1986 vaø 1987. Sau khi phun 3 laàn vôùi
M.anisopliae-1 vaø coân truøng thì khoâng theå chaån ñoaùn ñöôïc ñoái vôùi nhaân sinh khoái
ñoàng “gene”, ôû daïng haït hay trong moät daïng huyeàn phuø baøo töû.
Moät kinh nghieäm ôû American Samoa cho thaáy raèng khi caàn thieát ñeå phoùng
thích moät löôïng kyù sinh vaøo trong moät quaàn theå oån ñònh cuûa Brontispa maø chaéc chaén
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
18
kyù sinh seõ phaùt trieån, vaø khaû naêng töông hôïp cuûa chuûng Tetrastichus phaûi ñaùnh giaù
tröôùc khi phoùng thích baèng caùch thöû nghieäm chuûng naøy hay chuûng khaùc cuûa
Brontispa thu thaäp töø nöôùc giôùi thieäu (Waterhouse vaø Norris, 1987).
Rieâng taïi Vieät Nam ñöôïc nhaäp ong kyù sinh Asecodes hispinarum töø quaàn ñaûo
Samoa veà theo quy trình kieåm dòch quoác teá ñöôïc tieán haønh thí nghieäm vaø ñöôïc Boä
NN Vaø PTNN cho pheùp phoùng thích, sau ñoù ñöôïc nhaân nuoâi taäp trung taïi Tröôøng
Ñaïi Hoïc Noâng Laâm – Tp. Hoà Chí Minh, Tröôøng Ñaïi Hoïc Caàn Thô, Trung Taâm Baûo
Veä Thöïc Vaät phía Nam vaø moät soá caùc chi cuïc BVTV tænh (Hoà Vaên Chieán, 2005).
Sau moät naêm phoùng thích thì tyû leä phuïc hoài cuûa caây döøa taêng leân roõ reät: Traø Vinh
coù 94% soá caây döøa phuïc hoài, Beán Tre 81%, Bình Thuaän 80%, Tieàn Giang 78%, Vónh
Long 76%, Caàn Thô 64%, Long An 60%.(Hoà Vaên Chieán, 2005).
2.2.2.4. Caùc bieän phaùp khaùc:
Troàng gioáng khaùng: Nhöõng caây döøa taïi Solomon Islands ñöôïc xem laø nhöõng
gioáng nhieãm vôùi B.longissima, nhöõng gioáng nhieãm coù theå coù söï ñaûo loän tröôùc söï caân
baèng cuûa moät soá vuøng. Gioáng döøa Rennell laø moät gioáng ñöôïc phaân laäp töø ñaûo
Rennell thuoäc quaàn ñaûo Solomon; gioáng raát hieám thaáy coân truøng B.longissima taán
coâng trong khi ñoù nhöõng gioáng döøa töø Malaysia nhö gioáng FMS (Federated Malay
States) vaø gioáng Döøa Löûa vaø gioáng Döøa Vaøng thì bò nhieãm raát cao. Nhöõng gioáng
Döøa Luøn deã bò nhieãm cuûa Malaysia thì ñaõ ñöôïc ñöa vaøo vieäc lai taïo. Moät soá gioáng
Döøa töø Ivory Coast (Bôø bieån Nga) ñeán Fiji thì coù söùc khaùng cao (Stapley, 1980a,
1981). Coùù 6 gioáng Döøa ñöôïc thöû nghieäm taïi Taây Samoa thì 5 gioáng bò boï döøa gaây
haïi naëng vaø gioáng Döøa Luøn xanh hoaøn toaøn khaùng (FAO, 1983)
2.3. Giới thiệu sơ lược về ong kyù sinh ấu truøng bọ dừa Asecodes hispinarum
Teân khoa hoïc: Asecodes hispinarum.
Hoï: Eulophidae.
Boä: Hymenoptera (caùnh maøng).
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
19
A.hispinarum ñöôïc nhaäp vaøo Vieät Nam töø Taây Samoa. ÔÛ Taây Samoa
A.hispinarum laø loaøi ong kyù sinh aáu truøng boï döøa B.longissima chieám öu theá nhaát
trong töï nhieân khoaûng 37% soá maãu trong ñoù kyù chuû chính laø aáu truøng tuoåi 4, aáu
truøng tuoåi 2 vaø 3 cuõng thaáy coù kyù sinh nhöng vôùi tyû leä raát thaáp (Volgele, 1989).
• Ñaëc ñieåm sinh hoïc:
- Thaønh truøng: Cô theå coù kích thöôùc raát nhoû khoaûng 1 mm, maøu ñen. Ong caùi
thöôøng coù kích thöôùc lôùn hôn so vôùi ong ñöïc. Sau khi vuõ hoùa ñöôïc 1 giôø thì baét caëp
vaø ñeû tröùng, tuoåi thoï trung bình cuûa A.hispinarum khoaûng 7 ngaøy. Sau khi ñeû tröùng
vaøo beân trong cô theå kyù chuû khoaûng 17 – 20 ngaøy thì ong seõ vuõ hoùa ôû nhieät ñoä 20oC.
- Tröùng: Coù hình baàu duïc, giai ñoaïn naøy keùo daøi khoaûng 3 – 4 ngaøy.
- AÁu truøng: AÁu truøng daïng gioøi, cô theå trong suoát, thôøi gian phaùt trieån giai ñoaïn
naøy khoaûng 4 – 5 ngaøy.
- Nhoäng: Ban ñaàu coù maøu traéng söõa sau ñoù chuyeån daàn sang maøu naâu ñen khi
saép vuõ hoùa, giai ñoaïn naøy keùo daøi 7 – 8 ngaøy.
• Trieäu chöùng kyù sinh:
Trong ñieàu kieän baét buoäc, ong caùi coù theå taán coâng taát caû caùc giai ñoïan cuûa aáu
truøng boï döøa. Tuy nhieân, ong khoâng theå phaùt trieån vaø vuõ hoùa ôû giai ñoaïn tuoåi 1, 2 do
kích thöôùc cô theå aáu truøng nhoû khoâng cung caáp ñuû dinh döôõng caàn thieát cho söï phaùt
trieån cuûa ong kyù sinh. Vì ñaëc ñieåm cuûa A.hipinarum laø noäi kyù sinh kieåu ña phoâi neân
caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa ong kyù sinh ñeàu naèm trong côù theå kyù chuû, söû duïng chaát
dinh döôõng trong cô theå kyù chuû.
Sau khi kyù chuû bò kyù sinh thì vaãn soáng vaø aên nhö bình thöôøng, 4 – 6 ngaøy sau boû
aên, khoaûng 7 – 8 ngaøy sau cô theå baét ñaàu chuyeån maøu naâu, 10 ngaøy sau coù maøu naâu
ñen, 15 ngaøy sau xaùc aáu truøng khoâ laïi coù maøu ñen, 17 ngaøy sau kyù sinh ong seõ khoeùt
loã treân cô theå aáu truøng chui ra ngoaøi.
Moät ong caùi coù khaû naêng kyù sinh töø 1 – 3 aáu truøng boï döøa vaø ñeû töø 20 – 160
tröùng vaøo trong cô theå cuûa aáu truøng (Traàn Taán Vieät vaø ctv, 2002).
2.4. Giới thiệu sơ lược về ong kyù sinh nhộng bọ dừa T.brontispae
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
20
T.brontispae ñöôïc phaùt hieän trong quaù trình ñieàu tra boï döøa taïi quaän 9 – Tp. Hoà
Chí Minh vaøo naêm 2004, ñaây laø loaøi ong kyù sinh ñòa phöông, kyù chuû chính cuûa noù laø
nhoäng boï döøa.
T.brontispae (Hymenoptera; Eulopphidae) coù nguoàn goác töø Indonesia vaø Papua
New Guinea vaø ñaõ ñöôïc baùo caùo ôû vaøi loaøi cuûa Brontispa (O’Connor, 1940;
Clausen, 1978). Noù taán coâng aáu truøng gìa, tieàn nhoäng, nhoäng cuûa boï döøa, kyù chuû bò
kyù sinh seõ cheát sau khi bò kyù sinh nhöng ong vaãn soáng beân trong cô theå boï döøa söû
duïng dinh döôõng trong cô theå kyù chuû ñeå phaùt trieån. T.brontispae coù theå kyù sinh
60 – 90% nhoäng vaø khoaûng 10% aáu truøng B.longissima (Awibowo, 1934).
Voøng ñôøi cuûa T.brontispae chæ khoaûng 16 – 21 ngaøy, vì vaäy coù ít nhaát 2 theá heä
ñöôïc saûn xuaát vôùi moãi moät theá heä B.longissima (Lever, 1936; Lange, 1950; Doutt,
1950; Waterhouse vaø Norris, 1987; Fenner, 1992).
Loaøi ong naøy kích thöôùc khoaûng 1mm maøu ñen, söû duïng maät cuûa nhieàu loaøi
hoa khaùc nhau vaø khi ñeû tröùng noù seõ tìm vaø ñeû vaøo trong cô theå nhoäng cuûa boï döøa,
vaøi ong caùi ñeû tröùng leân cuøng moät nhoäïng vaø ong seõ vuõ hoùa sau khi kyù chuû bò kyù sinh
khoaûng 3 tuaàn (Peters, A. Skatulia, U. Aukuso, O. Meleisea, S. Hammans, H., 1985).
ÔÛ Taiwan, trong ñieàu kieän phoøng thí nghieäm, giai ñoaïn phaùt trieån tröùng, aáu
truøng, nhoäng ôû 21o C laø 2 – 3 , 5 – 6, vaø 10 – 11 ngaøy töông öùng. Tuoåi thoï tröôûng
thaønh laø 10,8 ngaøy ñoái vôùi ong caùi vaø 3,6 ngaøy ñoái vôùi ong ñöïc, ong kyù sinh thích ñeû
tröùng vaøo nhoäng 1 – 2 ngaøy tuoåi cuûa B.longissima. Tyû leä ñöïc/caùi khoaûng 1:3,5.
† Ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa T.brontispae:
- Tröôûng thaønh: Cô theå raát nhoû, maøu ñen, daøi khoaûng 1,8 mm (töø choùp ñaàu ñeán
ñoát buïng cuoái cuøng), cô theå coù nhieàu loâng bao phuû, loâng thuoäc daïng thaúng.
Quan saùt baèng maét thöôøng coù theå phaân bieät ñöôïc thaønh truøng ñöïc vaø thaønh
truøng caùi nhôø vaøo caùc ñaëc ñieåm sau:
+ Ong caùi: coù kích thöôùc lôùn hôn ong ñöïc, buïng troøn hoaëc tuø phình to ôû caùc ñoát
giöõa vaø nhoïn phía cuoái buïng, raâu ñaàu coù 8 ñoát.
+ Ong ñöïc: coù buïng thon nhoû vaø baàu hôn ôû phía cuoái buïng, raâu ñaàu coù 9 ñoát.
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
21
- Tröùng: Tröùng coù hình baàu duïc, daøi 0,1 – 0,3 mm, khoâng maøu, trong suoát. Ong
kyù sinh ñeû tröùng vaøo beân trong nhoäng boï döøa baèng voøi ñeû tröùng vaø vò trí ñeû tröùng
khoâng coá ñònh treân cô theå nhoäng boï döøa. Giai ñoaïn naøy keùo daøi 2 – 3 ngaøy (tính töø
sau khi cho ong tieáp xuùc vôùi nhoäng boï döøa 24 giôø).
- AÁu truøng: AÁu truøng thuoäc daïng gioøi khoâng chaân neân di chuyeån nhôø vaøo söï co
giaõn cuûa caùc ñoát cô theå, hình baàu duïc, nhoïn ôû hai ñaàu, cô theå goàm 14 ñoát, kích thöôùc
0,3 – 1,6 mm. Giai ñoaïn naøy 5 – 6 ngaøy. Maøu saéc cuûa cô theå thay ñoåi theo quaù trình
phaùt duïc töø maøu naâu vaøng ñeán maøu naâu ñen, phía treân löng coù nhieàu chaám maøu
traéng, caøng thaáy roõ khi aáu truøng chuyeån sang maøu naâu ñen.
- Nhoäng: Nhoäng thuoäc daïng nhoäng traàn, kích thöôùc töø 1,5 – 1,8 mm. Maøu saéc
chuyeån daàn töø maøu vaøng nhaït ñeán ñen. Maét keùp ôû giai ñoaïn ñaàu khoâng nhìn thaáy roõ,
veà sau chuyeån sang maøu ñoû vaø ngaøy caøng ñaäm daàn sau ñoù chuyeån sang maøu ñen, ôû
giai ñoaïn naøy khoù nhìn thaáy roõ ba maét ñôn, thôøi gian phaùt trieån cuûa nhoäng 7 – 8
ngaøy.
2.5. Nhaân nuoâi boï döøa vaø ong kyù sinh nhoäng T.brontispae.
2.5.1. Nhaân nuoâi boï döøa
Boï Döøa thu ngoaøi ñoàng ñem veà phoøng thí nghieäm vaø phaân loaïi theo töøng tuoåi
vaø nuoâi rieâng töøng hoäp baèng laù döøa non.
Hoäp nhöïa duøng ñeå nuoâi tröôûng thaønh boï döøa laø hoäp daïng oval troøn trong, treân
naêp coù ñuïc loã vaø daùn laïi baèng vaûi vole moûng taïo ñoä thoâng thoaùng. Thaønh truøng ñöôïc
laáy rieâng vaø cho vaøo hoäp ñaõ chuaån bò saün 20 – 25 ñoaïn laù döøa non caét thaønh töøng
ñoaïn daøi 15 – 20 cm khoaûng 40 – 50 con goàm caû ñöïc vaø caùivôùi tyû leä töông ñöông
nhau vì giai ñoaïn thaønh truøng taán coäng phaù haïi raát maïnh neân caàn cho nhieàu laù non
taïo nguoàn thöùc aên vaø laø nôi ñeû tröùng cuûa chuùng, tröùng ñöôïc ñeû thaønh töøng daõy 4 – 5
tröùng bao phuû treân beà maët bôûi chaát tieát cuûa con caùi. Sau 2 ngaøy thay thöùc aên vaø
chuyeån sang hoäp nhöïa môùi coù saün laù duøng pen gaép vaø tröôùc khi chuyeån laáy coï meàm
queùt nheï phaân xuoáng vì nay seõ laø nôi huùt aåm vaø taïo moâi tröôøng cho naám beänh phaùt
sinh vaø laây lan.
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
22
Sau khi chuyeån thaønh truøng sang hoäp môùi neáu coù tröùng ôû maët trong laù thì cho
vaøo hoäp troän theâm laù döøa töôi ñem uû khoaûng 4 – 5 ngaøy sau aáu truøng tuoåi 1 nôû. Ñeå
tieän cho vieäc thu kyù chuû ñoàng ñeàu thì ta nuoâi chung töøng tuoåi, giai ñoaïn tuoåi 1 keùo
daøi 3 ngaøy, tuoåi 2 khoaûng 4 – 5 ngaøy, tuoåi 3 töø 7 – 8 ngaøy, tuoåi 4traûi qua 7 – 8 ngaøy,
tieàn nhoäng 3 ngaøy, nhoäng 6 ngaøy. Baét ñaàu giai ñoaïn tieàn nhoäng boï döøa raát ít aên neân
chæ caàn cho 1 ít laù, nhoäng thì hoaøn toaøn khoâng aên nhöng phaûi cho vaøo hoäp vaøi laù taïo
moâi tröôøng truù aån cho chuùng, sau 6 ngaøy nhoäng seõ loät xaùc thaønh thaønh truøng tieáp tuïc
ñeû tröùng, qui trình nhaân nuoâi boï döøa laäp laïi vaø 2 ngaøy thay laù cho boï döøa 1 laàn ñeán
khi thaønh truøng keát thuùc chu kyø soáng (Traàn Taán Vieät vaø ctv, 2002).
Boï Döøa nhaân nuoâi trong phoøng ôû ñieàu kieän nhieät ñoä oån ñònh laø 28oC (Nguyeãn
Thò Thuøy Oanh,2004)
Hình 2.2: Nhaân nuoâi boï döøa
2.5.2. Nhaân nuoâi ong kyù sinh nhoäng T.brontispae
Ong kyù sinh T.brontispae laø loaïi ong kyù sinh giai ñoïan nhoäng do ñoù caàn löïa
nuoâi rieâng töøng tuoåi kyù chuû ñeå thu ñöôïc nhoäng ñoàng ñeàu hôn, neáu nhoäng nhieàu
khoâng söû duïng heát ñem tröõ trong tuû laïnh 5oC.
Ong kyù sinh sau khi môùi vuõ hoùa töø xaùc khoâ ra cho vaøo loàng coâ laäp duøng voû
nhoäng baét ong thaû vaøo hoäp ñaõ chuaån bò saün maät ong 30% taåm trong giaáy thaám daùn
leân thaønh hoäp nhöïa troøn hình truï, beân ngoaøi ghi roõ ngaøy vuõ hoùa, soá ong ñöïc vaø
caùi,soá nhoäng cho vaøo.
Luaän Vaên Toát Nghòeâp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
23
Soá löôïng ong cho vaøo moãi hoäp töø 30 – 50 ong caùi vaø khoaûng 30 – 50 ong ñöïc.
Ñeå nhaân soá löôïng ong thì caùch 2 ngaøy cho vaøo hoäp 5 – 10 nhoäng non töø 1 – 2 ngaøy
tuoåi, sau ñoù theo doõi vaø ghi nhaän keát quaû.
Hình 2.3: Nhaân nuoâi ong kyù sinh Hình 2.4: Loàng coâ laäp baét ong
nhoäng T.brontispe
Luaän Vaên Toát Nghieäp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
25
Chöông 3
VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP THÍ NGHIEÄM
3.1. Thôøi gian vaø ñòa ñieåm
Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän taïi phoøng nghieân cöùu vaø kieåm dòch coân truøng thuoäc Boä
Moân Baûo Veä Thöïc Vaät – Khoa Noâng Hoïc – Tröôøng Ñaïi Hoïc Noâng Laâm – Tp. Hoà
Chí Minh töø ngaøy 15 thaùng 3 ñeán 30 thaùng 7 naêm 2005.
3.2. Vaät lieäu
• Hoäp nhöïa hình chöõ nhaät kích thöôùc 25 cm x 15 cm, , hoäp oval, hoäp chöõ nhaät
trung, hoäp nhöïa hình truï naép deûo (h =5 cm, ñk = 10 cm).
• OÁng nghieäm lôùn (d = 13 cm, ñk = 3 cm), oáng nghieäm nhoû.
• Laù döøa non, maät ong, giaáy thaám maät.
• Loàng coâ laäp baét ong, voû nhoäng capsul.
• Keùo caét caønh, khay nhöïa, baêng keo vaûi, buùt loâng, keùo caét giaáy.
3.3. Phöông phaùp thí nghieäm
3.3.1. Tuổi thọ ong kyù sinh nhộng bọ dừa T.brontispae
Tìm hieåu tuoåi thoï ong kyù sinh raát quan troïng trong vieäc nhaân nuoâi taêng sinh
khoái ong kyù sinh, vì khi bieát thôøi gian soáng cuûa ong ta tieán haønh cho ong kyù sinh tieáp
xuùc nhieàu laàn vôùi nhoäng non boï döøa taän duïng thôøi gian ñeû tröùng cuûa ong ñeå nhaân
nhanh soá ong kyù sinh.
3.3.1.1. AÛnh höôûng cuûa thöùc aên ñeán tuoåi thoï ong kyù sinh nhoäng boï döøa
T. brontispae trong ñieàu kieän khoâng coù hoaït ñoäng kyù sinh
Thí nghieäm goàm 5 nghieäm thöùc 20 laàn laäp laïi, boá trí theo kieåu hoaøn toaøn ngaãu
nhieân ñôn yeáu toá ôû nhieät ñoä 28±1oC.
• Nghieäm thöùc 1: AÊn baèng maät ong pha loaõng 50%
• Nghieäm thöùc 2: AÊn baèng maät ong pha loaõng 30%
Luaän Vaên Toát Nghieäp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
26
• Nghieäm thöùc 3: AÊn baèng maät ong pha loaõng 10%
• Nghieäm thöùc 5: AÊn baèng nöôùc laõ
• Nghieäm thöùc 6: Khoâng cho aên (ñoái chöùng)
Caùch tieán haønh: Cho 20 ong caùi vaø 20 ong ñöïc rieâng töøng hoäp nhöïa coù maät ong
theo caùc nghieäm thöùc, ghi nhaän ngaøy ong môùi vuõ hoùa ñem laøm thí nghieäm, teân thí
nghieäm, teân nghieäm thöùc beân ngoaøi thaønh hoäp, moãi ngaøy kieåm tra maät ong vaø soá
löôïng ong cheát ñeán khi ong cuoái cuøng cheát.
3.3.1.2. AÛnh höôûng cuûa thöùc aên vaø hoaït ñoäng kyù sinh ñeán tuoåi thoï cuûa ong caùi
T.brontispae
Nhaèm tìm hieåu hoaït ñoâng kyù sinh vaø nguoàn thöùc aên coù aûnh höôûng ñeán tuoåi thoï
cuûa ong kyù sinh nhö theá naøo, yeáu toá naøo aûnh höôûng nhieàu hôn ñeán tuoåi thoï ong kyù
sinh.
Thí nghieäm goàm 4 nghieäm thöùc, 20 laàn laäp laïi vaø boá trí theo kieåu hoaøn toaøn
ngaãu nhieân ñôn yeáu toá ôû nhieät ñoä 28±1oC
• Nghieäm thöùc 1: Khoâng aên, khoâng hoaït ñoäng kyù sinh
• Nghieäm thöùc 2: Khoâng aên, coù hoaït ñoäng kyù sinh
• Nghieäm thöùc 3: Coù aên, khoâng hoaït ñoäng kyù sinh
• Nghieäm thöùc 4: Coù aên, coù hoaït ñoäng kyù sinh
Caùch tieán haønh thí nghòeâm: Cho vaøo hoäp nhöïa troøn khoaûng 20 ong caùi ñöôïc
chuaån bò saün öùng vôùi töøng nghieäm thöùc, ghi nhaõn theo doõi (ngaøy baét ñaàu thí nghieäm,
teân nghieäm thöùc, ngaøy ong vuõ hoùa), theo doõi thí nghieäm haèng ngaøy nhaèm cung caáp
ñuû löôïng maät ong cho ñeán khi keát thuùc thí nghieäm, soá löôïng ong coøn laïi trong hoäp
moãi ngaøy cho ñeán luùc con caùi cuoái cuøng cheát vaø keát thuùc thí nghieäm.
3.3.2. AÛnh höôûng cuûa tuổi kyù chủ ñeán khaû naêng kyù sinh cuûa T.brontispae
Thí nghieäm nhaèm xaùc ñònh ôû giai ñoaïn phaùt trieån naøo cuûa kyù chuû boï döøa laø
thích hôïp nhaát cho ong taán coâng kyù sinh tieâu dieät boï döøa.
Thí nghieäm goàm 5 nghieäm thöùc 10 laàn laäp laïi ñöôïc boá trí theo kieåu hoaøn toaøn
ngaãu nhieân moät yeáu toá ôû nhieät ñoä 28±1oC.
Luaän Vaên Toát Nghieäp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
27
• Nghieäm thöùc 1: aáu truøng tuoåi 1
• Nghieäm thöùc 2: aáu truøng tuoåi 2
• Nghieäm thöùc 3: aáu truøng tuoåi 3
• Nghieäm thöùc 4: aáu truøng tuoåi 4
• Nghieäm thöùc 5: nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi
Caùch tieán haønh thí nghieäm: Löïa kyù chuû theo töøng tuoåi öùng vôùi moãi nghieäm thöùc
cho vaøo laù döøa non sau ñoù cho vaøo oáng nghieäm lôùn ñaõ chuaån bò saün maät ong 30%
taåm vaøo giaáy thaám vaø daùn leân thaønh oáng nghieäm , thaû vaøo moãi oáng nghieäm 5 ong
caùi môùi vuõ hoùa ñaõ baét caëp vaø 5 ong ñöïc , duøng vaøi moûng coät mieäng oáng nghieäm laïi
traùnh ong bay ra ngoaøi, ngoaøi oáng nghieäm daùn nhaõn ghi roõ teân thí nghieäm, teân
nghieäm thöùc, ngaøy ong vuõ hoùa.
Sau 2 ngaøy tieáp xuùc tieán haønh thay kyù chuû sang oáng nghieäm môùi cho kyù chuû
môùi vaøo vaø tieáp tuïc cho aên, theo doõi keát quaû cho ñeán khi con caùi cuoái cuøng cheát.
Hình 3.1: Thí nghieäm tuoåi kyù chuû
3.3.3. Khả năng kyù sinh cuûa T.brontispae
Thí nghieäm nhaèm xaùc ñònh ong T.brontispae coù theå kyù sinh thaønh coâng treân bao
nhieâu kyù chuû vaø bao nhieâu ong môùi kyù sinh hieäu quaû treân 1 nhoäng boï döøa, töø ñoù ruùt
ra caùch nhaân nuoâi thích hôïp taêng soá löôïng ong kyù sinh leân nhanh nhaát.
Luaän Vaên Toát Nghieäp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
28
3.3.3.1. Phaûn öùng chöùc naêng
Thí nghieäm goàm 3 nghieäm thöùc 20 laàn laäp laïi, boá trí theo kieåu hoaøn toaøn ngaãu
nhieân ñôn yeáu toá ôû nhieät ñoä 28±1oC.
• Nghieäm thöùc 1: 1 ong caùi vaø 1 nhoäng non 1 – 2
• Nghieäm thöùc 2: 1 ong caùi vaø 2 nhoäng non 1 – 2
• Nghieäm thöùc 3: 1 ong caùi vaø 3 nhoäng non 1 – 2
Caùch thí nghieäm: Cho vaøo oáng nghieäm lôùn daùn saün maät ong pha loaõng 30% soá
löôïng kyù chuû öùng vôùi moãi nghieäm thöùc, sau 24 giôø tieáp xuùc thay kyù chuû sang oáng
nghieäm khaùc cho kyù chuû môùi vaøo ghi nhaän keát quaû cho ñeán con caùi cuoái cuøng cheát.
3.3.3.2. Phaûn öùng soá löôïng
Thí nghieäm goàm 5 nghieäm thöùc 10 laàn laäp laïi vaø boá trí theo kieåu hoaøn toaøn
ngaãu nhieân moät yeáu toá ôû nhieät ñoä 28±1oC.
• Nghieäm thöùc 1: 1 ong caùi vaø 1 nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi
• Nghieäm thöùc 2: 2 ong caùi vaø 1 nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi
• Nghieäm thöùc 3: 3 ong caùi vaø 1 nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi
• Nghieäm thöùc 4: 4 ong caùi vaø 1 nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi
• Nghieäm thöùc 5: 5 ong caùi vaø 1 nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi
Caùch tieán haønh thí nghieäm: Löïa nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi (môùi loät xaùc caøng toát)
cho vaøo oáng nghieäm ñaõ ñöôïc chuaån bò saün maät ong pha loaõng 30% taåm vaøo giaáy thaám
daùn leân thaønh oáng nghieäm, duøng vaûi coät ñaàu oáng nghieäm laïi, daùn nhaõn theo doõi ghi roõ
teân thí nghieäm, ngaøy ong vuõ hoùa, nghieäm thöùc. Sau 48 giôø tieáp xuùc tieán haønh thay maãu
1 laàn sang oáng nghieäm khaùc vaø cho kyù chuû môùi vaøo vaø theo doõi maät thöôøng xuyeân traùnh
ñeå maät khoâ. Tieán haønh ghi nhaän soá lieäu cho ñeán khi ong caùi cuoái cuøng cheát.
3.3.4. Sinh saûn caù theå cuûa ong caùi T.brontispae
Thí nghieäm nhaèm tìm hieåu trong buoàng tröùng cuûa ong coù bao nhieâu tröùng, khaû
naêng ñeû tröùng cuûa 1 ong caùi trong 1 ngaøy laø bao nhieâu töø ñoù boá trí nhaân nuoâi taêng soá
löôïng ong moät caùch nhanh nhaát.
Luaän Vaên Toát Nghieäp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
29
Thí nghieäm ñöôïc boá trí hoaøn toaøn ngaãu nhieân ñôn yeáu toá, 10 laàn laäp laïi ôû nhieät
ñoä 28±1oC.
Tieán haønh thí nghieäm: cho 1 ong caùi môùi vuõ hoùa vaø baét caëp vaøo moãi oáng
nghieäm lôùn ñaõ chuaån bò saün maät ong 30% laøm thöùc aên boå sung, sau ñoù cho vaøo 1
nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi roài duøng vaûi moûng bòt ñaàu oáng nghieäm laïi.
Moãi ngaøy thay nguoàn kyù chuû ra vaø tieán haønh phaãu thuaät xem beân trong coù bao
nhieâu tröùng, theo doõi haèng ngaøy löôïng maät ong cho ñeán khi con caùi cheát.
3.3.5. Töông quan giöõa tyû leä kyù sinh, tyû leä vuõ hoùa vaø thôøi gian vuõ hoùa cuûa
T.brontispae
Nhaèm tìm hieåu moái lieân quan giöõa tyû leä kyù sinh, tyû leä vuõ hoùa, thôøi gian vuõ hoùa
vôùi tyû leä ong caùi vuõ hoùa.
Taùch rieâng khoaûng 100 xaùc khoâ boï döøa coù cuøng ngaøy tieáp xuùc vôùi ong vaøo töøng
oáng nghieäm lôùn moãi xaùc khoâ/oáng nghieäm duøng nuùt boâng goøn ñaäy laïi xeáp vaøo khay
nhöïa ghi roõ thôøi gian tieáp xuùc, khi ong trong xaùc khoâ vuõ hoùa thaû ong vaøo loàng coâ laäp
duøng voû nhoäng baét ong cho vaøo hoäp troøn vaø ghi laïi soá ong vuõ hoùa treân moät xaùc khoâ,
soá ong chöa vuõ hoùa hoaëc cheát, soá ong ñöïc vaø caùi vuõ hoùa treân moät xaùc khoâ.
3.3.5.1. AÛnh höôûng cuûa thôøi gian tieáp xuùc ñeán tyû leä ong caùi vuõ hoùa trong toång soá
ong vuõ hoùa
Caùc chæ tieâu veà tyû leä vuõ hoùa, % ong caùi coù yù nghóa raát quan trong trong vieäc
ñaùnh giaù hieäu quaû nhaân nuoâi ong T.brontispae trong phoøng thí nghieäm ñeå öùng duïng
phoøng tröø boï caùnh cöùng haïi döøa.
Caùch tieán haønh thí nghieäm: Cho vaøo hoäp troøn nhoû 20 – 30 ong caùi vaø ñöïc coù
saün maät ong 30%, sau 48 giôø tieáp xuùc laáy nhoäng ra vaø cho vaøo khoaûng 10 nhoäng non
1 – 2 ngaøy tuoåi, coâ laäp töøng nhoäng vaø theo doõi soá nhoäng bò kyù sinh, tyû leä vuõ hoaù, tyû
leä ñöïc caùi.
Tyû leä vuõ hoùa (%) = (Soá ong soáng/Toång soá ong treân nhoäng) x 100
Tyû leä caùi (%) = (Soá ong caùi/ Toång soá ong) x 100
Tyû leä ñöïc (%) = (Soá ong ñöïc/ Toång soá ong) x 100
Luaän Vaên Toát Nghieäp
SVTH: Toáng Thò Hueâ Khoa Noâng Hoïc
30
2.3.5.2. AÛnh höôûng cuûa tuoåi ong kyù sinh ñeán khaû naêng kyù sinh cuûa ong kyù sinh
nhoäng boï döøa T.brontispae
Thí nghieäm nhaèm xaùc ñònh vaøo thôøi ñieåm naøo sau vuõ hoùa ong coù khaû naêng kyù
sinh nhieàu nhaát, töø ñoù nhaân nhanh soá löôïng ong kyù sinh kieåm soaùt dòch haïi boï döøa.
Töông töï nhö thí nghieäm aûnh höôûng cuûa thôøi gian vuõ hoùa ñeán tyû leä kyù sinh cuûa
ong kyù sinh nhoäng boï döøa chæ khaùc ôû chæ tieâu theo doõi laø soá nhoäng kyù sinh vuõ hoùa so
vôùi toång soá nhoäng cho vaøo, laäp laïi cho ñeán khi ong caùi cuoái cuøng cheát..
Tyû leä kyù sinh (%) = (Soá nhoäng bò kyù sinh /toång soá nhoäng cho tieáp xuùc) x 100
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
31
Chöông 4
KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN
4.1. Keát quaû
4.1.1. Tuổi thọ ong kyù sinh giai đoạn nhộng bọ dừa T.brontispae
4.1.1.1. AÛnh höôûng cuûa thöùc aên ñeán tuoåi thoï ong kyù sinh nhoäng boï döøa
T. brontispae trong ñieàu kieän khoâng coù hoaït ñoäng kyù sinh.
Baûng 4.1: AÛnh höôûng cuûa thöùc aên ñeán tuoåi thoï ong kyù sinh nhoäng boï döøa
T.brontispae.
Nghieäm thöùc Soá ong kyù sinh Tuoåi thoï
TB ± SD (ngaøy)
(con) Ong caùi Ong ñöïc
Maät 50% 20 18,6±2,7 b 13,5±1,7 b
Maät 30% 20 40,6±5,7a 24,3±4,0a
Maät 10% 20 20,3±4,2 b 17,0±4,7 b
Nöôùc laõ 20 6,9±1,5 c 5,3±1,6 c
Khoâng aên (ñoái chöùng) 20 5,2±1,5 c 3,4±0,9 c
* Caùc giaù trò trong cuøng moät coät coù maãu töï theo sau gioáng nhau thì söï khaùc bieät khoâng coù yù nghóa
(Prob < 0,05).
Qua baûng cho thaáy khoâng coù söï khaùc bieät veà tuoåi thoï khi cho aên baèng maät 50%
(18,7ngaøy (ong caùi), 13,5 ngaøy (ong ñöïc)) vaø maät 10% (20,3 ngaøy (ong caùi), 17 ngaøy
(ong ñöïc)), giöõa cho aên baèng nöôùc laõ vaø khoâng cho aên (ñoái chöùng), tuoåi thoï ong ñaït
cao nhaát khi cho aên maät 30% (40,6 ngaøy(ong caùi), 24,3 ngaøy (ong ñöïc)).Trong nhaân
nuoâi ong kyù sinh neân söû duïng maät ong 30% laøm thöùc aên boå sung laø thích hôïp nhaát.
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
32
4.1.1.2. AÛnh höôûng cuûa thöùc aên vaø hoaït ñoäng kyù sinh ñeán tuoåi thoï cuûa ong caùi
T.brontispae.
Baûng 4.2: AÛnh höôûng cuûa thöùc aên vaø hoaït ñoäng kyù sinh ñeán tuoåi thoï cuûa ong caùi
T.brontispae .
Nghieäm thöùc Soá ong kyù sinh Tuoåi thoï
(con) TB ± SD (ngaøy)
Ong caùi khoâng aên 20 5,3 ± 1,38 c
khoâng hoaït ñoäng kyù sinh
Ong caùi khoâng aên 20 5,4 ± 1,82 c
coù hoaït ñoäng kyù sinh
Ong caùi coù aên 20 40,6± 5,69a
khoâng hoaït ñoäng kyù sinh
Ong caùi coù aên 20 17,5 ± 4,73 b
coù hoaït ñoäng kyù sinh
* Caùc giaù trò trong cuøng moät coät coù maãu töï gioáng nhau thì söï khaùc bieät giöõa chuùng khoâng coù yù nghóa
(Prob < 0,05).
Qua baûng cho thaáy tuoåi thoï ong caùi thay ñoåi raát coù yù nghóa giöõa caùc nghieäm
thöùc, tuoåi thoï ñaït cao nhaát khi cho aên baèng maät ong 30% (40,6 ngaøy), cho aên baèng
maät ong 30% vaø 1 nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi (17,5 ngaøy) vaø thaáp laø khoâng cho aên coù
hoaït ñoäng kyù sinh (5,4 ngaøy) vaø khoâng aên khoâng hoaït ñoäng kyù sinh(5,3ngaøy). Töø ñoù
ruùt ra keát luaän tuoåi thoï ong caùi giaûm khi khoâng ñöôïc cung caáp thöùc aên boå sung vaø coù
hoaït ñoäng kyù sinh tuoåi thoï ong giaûm nhieàu so vôùi tuoåi thoï cuûa ong caùi coù aên khoâng
hoaït ñoäng kyù sinh.
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
33
4.1.2. AÛnh höôûng cuûa tuổi kyù chủ ñeán khaû naêng kyù sinh cuûa T.brontispae
Baûng 4.3: AÛnh höôûng cuûa tuoåi kyù chuû ñeán khaû naêng kyù sinh cuûa T. brontispae
trong ñieàu kieän khoâng coù söï löïa choïn kyù chuû .
Nghieäm thöùc
Soá
maãu
Soá nhoäng
bò kyù sinh
Soá ong
vuõ hoaù/xaùc
khoâ
Soá
nhoäng
cheát khoâ
Soá nhoäng
phaùt trieån
thaønh boï döøa
(con) (con) (con) (con) (con)
5 ong caùi+AT1 50 0 0 42 8
5 ong caùi +AT2 50 0 0 34 16
5 ong caùi +AT 3 50 0 0 20 30
5ong caùi +AT 4 50 0 0 14 36
5 ong caùi +1 nhoäng
(1 – 2 ngaøy tuoåi)
50 38 7 0 12
Chuù thích: AT1: aáu truøng tuoåi 1; AT2: aáu truøng tuoåi 2; AT3: aáu truøng tuoåi 3;
AT4: aáu truøng tuoåi 4.
Ong caùi T.brontispae laø loaøi ong kyù sinh chæ coù khaû naêng kyù sinh treân nhoäng boï
döøa. Caùc giai ñoaïn aáu truøng, tieàn nhoäng cuûa boï döøa thì khoâng tìm thaáy trieäu chöùng
kyù sinh maø chuùng vaãn phaùt trieån bình thöôøng thaønh tröôûng thaønh boï döøa hoaëc bò cheát
do caùc ñieàu kieän trong töï nhieân nhö naám, vi khuaån. AÁu truøng tuoåi 1 vaø 2 do cô theå
quaù nhoû neân khoù toàn taïi laâu trong moâi tröôøng thí nghieäm, chuùng thöôøng bò cheát. Aáu
truøng tuoåi 3 vaø 4 phaùt trieån thaønh tröôûng thaønh hoaëc bò ong huùt chaát dinh döôõng laøm
chuùng bò khoâ (do ong T.brontispae thuoäc boä caùnh maøng coù caáu taïo cuûa mieäng laø
mieäng nhai gaëm hoaëc gaëm huùt). Söï kyù sinh cuûa ong T.brontispae coù hieäu quaû treân
nhoäng non cuûa boï döøa 1 – 2 ngaøy tuoåi. Qua baûng treân duøng nhoäng non 1 – 2 ngaøy
tuoåi laøm kyù chuû cho thaáy tyû leä kyù sinh khaù cao (76%), 24% kyù chuû phaùt trieån bình
thöôøng. Töø ñoù, trong quaù trình löïa choïn kyù chuû cho kyù sinh neân nuoâi aáu truøng boï döøa
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
34
rieâng töøng tuoåi cho keát quaû ñoàng ñeàu, thu nhoäng non laøm kyù chuû nhaân nuoâi ong kyù
sinh cho tyû leä kyù sinh cao.
Hình 4.1: Nhoäng cheát do ong huùt dinh döôõng
4.1.3. Khả năng kyù sinh cuûa T.brontispae
4.1.3.1. Phaûn öùng chöùc naêng
Baûng 4.4: AÛnh höôûng cuûa soá löôïng kyù chuû ñeán khaû naêng kyù sinh cuûa T.
brontispae ôû nhieät ñoä 28±1oC.
Nghieäm thöùc
Soá
maãu
Nhoäng bò
kyù sinh
Nhoäng cheát
Nhoäng phaùt trieån
thaønh boï döøa
(con) (con) (con) (con)
1 ong caùi + 1 nhoäng 20 0 2 18
1 ong caùi + 2 nhoäng 20 0 0 20
1 ong caùi + 3 nhoäng 20 0 1 19
Thí nghieäm ñöôïc thöïc hieän keát quaû cho thaáy khoâng coù kyù chuû naøo bò kyù sinh.
Ñieàu naøy chöùng toû raèng, khi cho 1 ong caùi T.brontispae kyù sinh 1 – 3 nhoäng non boï
döøa 1 – 2 ngaøy tuoåi thì ong khoâng ñuû khaû naêng taán coâng tieâu dieät nhoäng boï döøa hoaëc
ong coù kyù sinh vôùi soá löôïng tröùng quaù ít neân cô theå nhoäng boï döøa coù khaû naêng
khaùng laïi baèng caùch taïo maøng bao tröùng ong laïi laøm cho tröùng khoâng theå phaùt trieån
thaønh tröôûng thaønh ong. Khi tieán haønh phaãu thuaät ong caùi sau vuõ hoùa 3 ngaøy vaø ñaõ
baét caëp thaáy coù 1 chuøm goàm 6 buoàng tröùng chia laøm 2 nhaùnh moãi nhaùnh 3 buoàng
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
35
tröùng hình baàu duïc, coù oáng daãn tröùng daøi, trung bình coù 3 tröùng / buoàng tröùng. Tröùng
ong kyù sinh hình haït gaïo maøu naâu thuoân daøi, ñöôïc bao bôûi maøng moûng trong suoát.
Keát quaû cuûa thí nghieäm naøy laø nhoäng chuyeån sang giai ñoaïn thaønh truøng.
Hình 4.2: Caáu taïo buoàng tröùng vaø tröùng cuûa T.brontispae
2 ngaøy sau kyù sinh 4 ngaøy sau kyù sinh 6 ngaøy sau kyù sinh 8 ngaøy sau kyù sinh
10 ngaøy sau kyù sinh 12 ngaøy sau kyù sinh 14 ngaøy sau kyù sinh 16 ngaøy sau kyù sinh
Hình 4.3: Söï phaùt trieån cuûa T.brontispae sau kyù sinh trong nhoäng boï döøa
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
36
4.1.3.2. Phaûn öùng soá löôïng
Baûng 4.5: AÛnh höôûng cuûa soá löôïng ong caùi kyù sinh leân khaû naêng kyù sinh cuûa ong
kyù sinh T.brontispae trong ñieàu kieän nhieät ñoä 28 ± 1oC.
Soá ong
kyù
sinh
(con)
Soá löôïng
kyù chuû
(con)
Laàn
laëp
laïi
(n)
Soá nhoäng
bò kyù sinh
(%)
Soá
ong/xaùc
khoâ
(con)
Soá
ong
caùi
(%)
Soá
nhoäng
cheát
(%)
Soá nhoäng phaùt
trieån thaønh
boï döøa
(%)
1 1 10 0,0 d 0 d 0 6 94
2 1 10 14,0 c 4,2 c 73,8 8,0 78
3 1 10 20,0 b 7,4 b 68,9 10,0 70
4 1 10 28,0 b 7,9 b 81,0 8,0 64
5 1 10 34,0a 8,1a 84,0 4,0 62
* Caùc giaù trò trong cuøng moät coät coù maãu töï gioáng nhau thì söï khaùc bieät giöõa chuùng khoâng coù yù nghóa
(Prob < 0,05).
Qua baûng cho thaáy 5 ong kyù sinh vaø 1 nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi cho tyû leä kyù
sinh cao nhaát (34%), soá ong vuõ hoùa trung bình treân 1 xaùc khoâ cao nhaát (8,1 ong), keá
ñeán laø 4 ong caùi vaø 1 nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi kyù sinh 28%, soá ong/xaùc khoâ laø 7,9
ong, ôû 1 ong caùi vaø 1 nhoäng non 1 – 2 ngaøy tuoåi khoâng cho keát quaû kyù sinh naøo (cheát
6%, phaùt trieån thaønh boï döøa 94%).
Töø keát quaû treân ruùt ra keát luaän: Trong quaù trình nhaân nuoâi ong kyù sinh choïn töø
3 – 4 ong caùi sau baét caëp trong ñieàu kieän thieáu nguoàn kyù chuû cho 5 ong caùi ñaõ ñöôïc
baét caëp nhaèm nhaân soá löôïng ong kyù sinh leân moät caùch nhanh choùng.
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
37
Hình 4.4: T.brontispae ñang kyù sinh nhoäng boï döøa
4.1.4. Sinh saûn caù theå cuûa ong caùi Tetrastichus brontispae
Baûng 4.6: Theo doõi khaû naêng sinh saûn caù theå ong caùi Tetrastichus brontispae ôû
nhieät ñoä 28±1oC.
Laàn laëp laïi Soá maãu Nhoäng bò kyù sinh Soá tröùng/nhoäng
(con) (con)
1 10 0 0
2 10 0 0
3 10 0 0
4 10 0 0
5 10 0 0
Thí nghieäm ñöôïc thöïc hieän nhöng keát quaû phaåu thuaät nhoäng sau tieáp xuùc 48 giôø
cho thaáy khoâng coù tröùng cuûa ong kyù sinh beân trong nhoäng boï döøa. Ñieàu naøy coù theå
do ong caùi chöa ñöôïc baét caëp vôùi ong ñöïc sau vuõ hoùa, hoaëc do caù theå ong caùi ñeû quaù
ít tröùng khoâng hieäu quaû trong kyù sinh nhoäng, cô theå nhoäng coù khaû naêng khaùng laïi
baèng caùch taïo maøng bao tröùng laïi laøm cheát tröùng ngay trong cô theå nhoäng. Keát quaû
cuûa thí nghieäm khoâng tìm thaáy söï kyù sinh.
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
38
4.1.5. Töông quan giöõa tyû leä kyù sinh, tyû leä vuõ hoùa vaø thôøi gian vuõ hoùa trong ngaøy
cuûa Tetrastichus brontispae
4.1.5.1. AÛnh höôûng cuûa thôøi gian tieáp xuùc ñeán % ong caùi vuõ hoùa trong toång soá
ong vuõ hoùa
Sau thí nghieäm theo doõi 470 nhoäng ñem kyù sinh nhaân nuoâi thu ñöôïc keát quaû coù
264 nhoäng bò kyù sinh, soá ong vuõ hoùa trung bình laø 5,0 ong/xaùc khoâ, tyû leä ñöïc/caùi laø
1:2,29. Tuy nhieân, trong quaù trình nhaân nuoâi vaø theo doõi soá ong coù theå ñaït 26 ong
/xaùc khoâ, soá ong ñöïc raát cao coù theå leân ñeán 8 -10 ong ñöïc/xaùc khoâ. Tyû leä ong ñöïc vaø
caùi cao hay thaáp coù theå phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä thí nghieäm, kyù chuû coøn non hay giaø
vaø chaát löôïng cuûa nguoàn thöùc aên cung caáp boå sung.
Qua bieåu ñoà treân cho thaáy ôû 15 ngaøy sau tieáp xuùc ong baét ñaàu vuõ hoùa vôùi tyû leä
cao (97,59%), sau ñoù taêng daàn ñaït ñænh ñieåm taïi 17 ngaøy sau tieáp xuùc (99,18%). Tyû
leä naøy giaûm theo thôøi gian vuõ hoùa, caøng laâu sau khi tieáp xuùc thì tyû leä vuõ hoùa caøng
giaûm vaø thaáp nhaát taïi 22 vaø 23 ngaøy sau tieáp xuùc (25%). Ñieàu naøy do ong tröôûng
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
(%)
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
ngaøy sau tieáp xuùc
Bieåu ñoà 4.1: A ûnh höôûng cuûa thôø i gian tieáp xuùc ñeán % ong caù i
vuõ hoùa
tyû leä vuõ hoùa %ong caùi
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
39
thaønh trong cô theå nhoäng quaù yeáu khoâng ñuû söùc khoeùt loã ñeå chui ra ngoaøi neân cheát
khoâ beân trong nhoäng.
Ñoái vôùi ong vuõ hoùa/xaùc khoâ ít vaø trong thôøi gian 15 – 16 ngaøy sau tieáp xuùc thì
thöôøng to vaø khoûe maïnh hôn, soáng laâu hôn, khaû naêng kyù sinh toát hôn so vôùi nhöõng
con caùi vuõ hoùa 20 – 23 ngaøy sau tieáp xuùc. Soá ong /xaùc khoâ nhieàu hay ít laø phuï thuoäc
vaøo soá ong caùi ñeû tröùng leân cuøng moät nhoäng hoaëc ong caùi ñeû tröùng nhieàu nhöng do
tröùng khoâng ñuû söùc phaùt trieån thaønh ong tröôûng thaønh chui ra ngoaøi.
Keát quaû thí nghieäm ruùt ra ñöôïc: trong nhöõng ngaøy ñaàu vuõ hoùa cho tyû leä vuõ hoùa
vaø tyû leä ong caùi/toång soá ong vuõ hoùa cao. Trong nhaân nuoâi vaø thöïc hieän thí nghieäm
neân choïn nhöõng ong caùi vuõ hoùa vaøo nhöõng ngaøy ñaàu seõ cho hieäu quaû cao.
4.1.5.2. AÛnh höôûng cuûa tuoåi ong kyù sinh ñeán tyû leä kyù sinh cuûa ong kyù sinh nhoäng
boï döøa T.brontispae
Qua bieåu ñoà treân nhaän thaáy ong T.brontispae ôû 15 – 20 ngaøy sau vuõ hoùa cho tyû
leä kyù sinh cao nhaát vaø tyû leä kyù sinh ban ñaàu taêng raát nhanh nhöng cuoái chu kyø soáng
giaûm ñaùng keå, 5 ngaøy sau vuõ hoùa kyù sinh 30%, 10 ngaøy sau vuõ hoùa 46%, 15 ngaøy
sau vuõ hoùa 54%, 20 ngaøy sau vuõ hoùa 62%, 25 ngaøy sau vuõ hoùa 32%, 30 ngaøy sau
Bieåu ñoà 4.2: AÛnh höôûng cuûa tuoåi ong kyù sinh ñeán khaû naêng kyù
sinh cuûa T.brontispae
0
5
10
15
20
25
30
35
5 10 15 20 25 30
ngaøy sau vuõ hoùa
con
Kyùsinh cheát Thaønh truøng
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
40
vuõ hoùa thì khaû naêng kyù sinh giaûm coøn 16%, tyû leä nghòch vôùi soá thaønh truøng ôû cuoái thí
nghieäm, tyû leä nhoäng cheát (cheát khoâ hoaëc nhuõn) tuy coù cao nhöng cuõng giaûm ñi ôû
cuoái chu kyø soáng cuûa ong kyù sinh
4.2. Thaûo luaän
Ong Tetrastichus brontispae laø loaøi ong coù khaû naêng kyù sinh giai ñoaïn nhoäng
non 1 – 2 ngaøy tuoåi cuûa boï döøa nhöng vôùi tyû leä khoâng cao so vôùi Asecodes
hispinarum, A.hispinarum coù khaû naêng kyù sinh giai ñoaïn aáu truøng vaø khaû naêng kyù
sinh cao nhaát treân aáu truøng tuoåi 3, 4 vaø 1 ong coù theå taán coâng 2 kyù chuû (Theo Traàn
Taán Vieät vaø ctv, 2003).
Khaû naêng kyù sinh cuûa A. hispinarum cao (1 ong coù theå taán coâng 2 aáu truøng) coøn
T.brontispae thì phaûi töø 2 ong caùi trôû neân môùi taán coâng gieát cheát 1 kyù chuû ( nhoäng boï
döøa), trong ñieàu kieän thieáu nguoàn kyù chuû thì caøng nhieàu ong caùi taán coâng boï döøa cho
tyû leä kyù sinh caøng cao.
Thôøi gian phaùt trieån beân trong kyù chuû cuûa 2 loaøi ong naøy nhö nhau töø 15 -20
ngaøy sau tieáp xuùc. Tuy nhieân, tuoåi thoï cuûa chuùng raát khaùc nhau: A.hipinarum chæ
soáng trung bình 3,37 (ong ñöïc) vaø 4,13 ngaøy (ong caùi) (Buøi Toâ Phöông Thaûo, 2004)
coøn T.brontispae soáng ñeán 25 ngaøy (ong ñöïc) vaø 40,5 ngaøy (ong caùi) khi duøng maät
ong 30% laøm thöùc aên. Trong ñieàu kieän khoâng coù nguoàn thöùc aên thì A.hispinarum
soáng 1 – 2 ngaøy, T.brontispae soáng 4 – 5 ngaøy.
Ñoái vôùi ong caùi Tetrastichus brontispae, tuoåi thoï cuûa ong cao nhaát ôû nghieäm
thöùc cho aên baèøng maät ong 30% :40,6 ngaøy (ong caùi) vaø 24,3 ngaøy (ong ñöïc), keá ñeán
laø nghieäm thöùc maät ong10%. Giöõa ong caùi coù hoaït ñoäng kyù sinh vaø ong caùi khoâng
hoaït ñoäng kyù sinh cuõng coù söï cheânh leäch raát lôùn veà tuoåi thoï, ong caùi coù aên coù hoaït
ñoäng kyù sinh soáng trung bình 17,5 ngaøy, ong caùi coù aên khoâng hoaït ñoäng kyù sinh soáng
trung bình 40,6 ngaøy, ong caùi khoâng aên khoâng hoaït ñoäng kyù sinh soáng trung bình
5ngaøy, ong caùi khoâng aên coù hoaït ñoäng kyù sing soáng trung bình 5,4 ngaøy (khoâng cao
hôn so vôùi ong caùi khoâng aên khoâng hoaït ñoäng kyù sinh).
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
41
1 ong caùi A.hispinarum coù khaû naêng ñeû 45,5 tröùng/aáu truøng neân khaû naêng nhaân
loaøi ong naøy raát nhanh coøn T.brontispae cho ñeán nay thì coù khaû naêng ñeû tröùng raát
thaáp chæ khoaûng 3 tröùng/ong caùi/ngaøy (Nguyeãn Thò Thuùy Vaân, 2005), soá tröùng /ong
caùi trung bình töø 16 – 18 tröùng, trung bình 1 kyù chuû cuûa A.hispinarum vuõ hoùa töø 20 –
160 ong /xaùc khoâ (Traàn Taán Vieät vaø ctv, 2002), T.brontispae kyù sinh nhoäng trung
bình cho 5,04 ong /xaùc khoâ, trong quaù trình theo doõi nhaân sinh khoái ong kyù sinh thì 1
xaùc khoâ coù theå cho 35 ong /xaùc khoâ nhöng ong naøy thöôøng coù kích thöôùc raát nhoû,
hoaït ñoäng kyù sinh vaø tuoåi thoï thöôøng keùm hôn so vôùi ong vuõ hoùa 5 con / xaùc khoâ.
Tyû leä ong ñöïc /caùi ôû T.brontispae laø 1:3,5 (ôû Taiwan), 1:3,4 (Nguyeãn Thò Thuùy
Vaân, 2005), coøn trong quaù trình thöïc hieän thí nghieäm tyû leä naøy chæ ñaït 1: 2,29.
Tyû leä ong vuõ hoùa ñaït cao nhaát ôû 16 – 17 ngaøy sau tieáp xuùc (99,18%), nhöõng ong
vuõ hoùa sôùm coù söùc soáng vaø khaû naêng kyù sinh toát hôn so vôùi ong vuõ hoùa treã, taäp trung
vuõ hoùa vaøo buoåi saùng (7 – 11 giôø).
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Download» AGRIVIET.COM
42
GIÔÙI THIEÄU VEÀ TAØI LIEÄU
Tài liệu bạn đang xem được download từ website
WWW.AGRIVIET.COM
WWW.MAUTHOIGIAN.ORG
»Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết mọi thành viên
hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả
các lĩnh vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả mọi người. Nếu tài liệu
bạn cần không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để
chúng tôi cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất.
»Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng tôi.
Thay lời cám ơn đến tác giả bằng cách chia sẽ lại những tài liệu mà bạn đang có cùng
mọi người. Bạn có thể trực tiếp gửi tài liệu của bạn lên website hoặc gửi về cho chúng tôi
theo địa chỉ email Webmaster@Agriviet.Com
Lưu ý: Mọi tài liệu, hình ảnh bạn download từ website đều thuộc bản quyền của tác giả,
do đó chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến nội
dung của tập tài liệu này. Xin vui lòng ghi rỏ nguồn gốc “Agriviet.Com” nếu bạn phát
hành lại thông tin từ website để tránh những rắc rối về sau.
Một số tài liệu do thành viên gửi về cho chúng tôi không ghi rỏ nguồn gốc tác giả,
một số tài liệu có thể có nội dung không chính xác so với bản tài liệu gốc, vì vậy nếu bạn
là tác giả của tập tài liệu này hãy liên hệ ngay với chúng tôi nếu có một trong các yêu cầu
sau :
• Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com.
• Thêm thông tin về tác giả vào tài liệu
• Cập nhật mới nội dung tài liệu
www.agriviet.com
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Unlock-a9.PDF