Đề tài Nghiên cứu quy trình chế biến phân Compost từ rác sinh hoạt tại thành phố Đà Lạt

CHÖÔNG I : MÔÛ ÑAÀU I.1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Naèm treân cao nguyeân Laâm Vieân, Ñaø Laït ñöôïc bieát ñeán khoâng chæ laø moät thaønh phoá hoa vôùi söông muø huyeàn aûo, maø ñaây coøn laø thaønh phoá thieân ñöôøng cuûa du lòch, nghó döôõng noåi tieáng cuûa caû nöôùc töø tröôùc ñeán nay. Gaàn ñaây, chính phuû ñaõ coù vaên baûn naâng thaønh phoá Ñaø Laït leân taàm “thaønh phoá tröïc thuoäc Trung Öông”, vôùi vò theá vaø taàm côõ quan troïng aáy, vaán ñeà veä sinh moâi tröôøng luoân laø muïc tieâu haøng ñaàu cuûa caùc caáp laõnh ñaïo thaønh phoá. Tuy nhieân trong nhöõng naêm gaàn ñaây do möùc ñoä taêng daân soá cuøng vôùi löôïng khaùch du lòch taêng ñaõ moät phaàn laøm cho moâi tröôøng ñoâ thò bò aûnh höôûng vaø coù chieàu höôùng bò oâ nhieãm. Ñaëc bieät chaát thaûi raén laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng nhaát taùc ñoäng ñeán caûnh quan ñoâ thò vaø moâi tröôøng sinh thaùi. Theo nhö soá lieäu thoáng keâ hieän nay, thaønh phoá Ñaø Laït coù toång coäng 168 con ñöôøng chính vaø maïng löôùi giao thoâng noäi boä thuoäc 12 phöôøng, xaõ vôùi toång soá daân vaøo khoaûng 250 000 ngöôøi. Löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït thaûi ra trong moät ngaøy töông ñöông 500m3 (200 - 225 taán), nhöng chæ thu gom ñöôïc 70% (350m3), soá raùc coøn laïi ngöôøi daân ñem choân töï do vaø vaát boû böøa baõi gaây aûnh höôûng caûnh quan ñoâ thò, oâ nhieãm moâi tröôøng. Löôïng raùc thaûi sau khi thu gom ñöôïc ñem ñeán baõi xöû lyù vaø ñöôïc choân moät caùch uoång phí trong khi thaønh phaàn höõu cô chieám moät tyû leä raát cao. Ngoaøi ra, baõi xöû lyù laïi khoâng ñöôïc thieát keá ñuùng quy caùch gaây tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng do nöôùc ræ raùc vaø löôïng khí meâtan sinh ra khaù cao. Ngöôøi daân Ñaø Laït soáng baèng ngheà noâng laø chuû yeáu nhöng phaân boùn maø noâng daân ôû ñaây söû duïng laø phaân caù (phaân xaùc maém) thay cho phaân höõu cô, vieäc söû duïng loaïi phaân naøy luùc ñaàu ñem laïi hieäu quaû ñaùng keå veà maët kinh teá (cho naêng suaát, saûn löôïng cao), nhöng beân caïnh ñoù cuõng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, ñaëc bieät laø laøm cho ñaát bò nhieãm maën do noàng ñoä muoái trong phaân khaù cao. Töông töï nhö vaäy, phaân hoùa hoïc, ñaëc bieät laø phaân ñaïm cuõng ñöôïc boùn vôùi lieàu löôïng cao. Löôïng phaân voâ cô söû duïng trung bình treân 1ha cao hôn gaáp 2 laàn so vôùi möùc khuyeán caùo, khoâng nhöõng khoâng laøm taêng naêng suaát saûn phaåm xeùt veà khía caïnh hieäu quaû kinh teá, maø coøn gaây ra nhöõng haäu quaû khaùc veà moâi tröôøng, ñaëc bieät laø söï tích luõy haøm löôïng NO3- trong rau. Vaäy thì taïi sao chuùng ta laïi khoâng bieán raùc thaønh tieàn vaø xem chuùng nhö moät nguoàn taøi nguyeân thay vì coi ñoù laø moät vaán naïn cuûa xaõ hoäi. Do ñoù, em ñaõ choïn ñeà taøi ñoà aùn toát nghieäp “Nghieân cöùu quy trình cheá bieán phaân Compost töø raùc sinh hoaït taïi thaønh phoá Ñaø Laït” nhaèm giaûm bôùt söùc eùp ñoái vôùi baõi raùc cuûa thaønh phoá, goùp phaàn ngaên chaën caùc thaûm hoïa oâ nhieãm moâi tröôøng do raùc gaây neân, cung caáp phaân boùn höõu cô sinh hoïc phuïc vuï cho noâng nghieäp, hoã trôï cho Ñoäi caây xanh ñoâ thò (cung caáp phaân boùn ñeå troàng hoa, caây xanh treân haøng traêm tuyeán ñöôøng) vaø goùp phaàn laøm cho thaønh phoá Ñaø laït luoân xöùng ñaùng laø thaønh phoá sinh thaùi cuûa nöôùc ta. I.2. MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI Treân cô sôû khaûo saùt thöïc ñòa, thu thaäp soá lieäu, keát hôïp vôùi caùc taøi lieäu coù saün, ñoà aùn nghieân cöùu ñöa ra quy trình cheá bieán phaân Compost töø raùc sinh hoaït cuûa thaønh phoá Ñaø Laït tröôùc tình hình chaát thaûi raén sinh hoaït ngaøy caøng gia taêng, coù khaû naêng gaây nhieàu taùc haïi ñeán con ngöôøi vaø moâi tröôøng trong moät töông lai khoâng xa. Goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng, giöõ cho thaønh phoá Ñaø Laït luoân xanh – saïch – ñeïp. I.3. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑOÀ AÙN Noäi dung nghieân cöùu cuûa ñoà aùn bao goàm : Hieän traïng quaûn lyù chaát thaûi raén sinh hoaït taïi thaønh phoá Ñaø Laït. Giôùi thieäu toång quan veà coâng ngheä saûn xuaát phaân Compost trong nöôùc vaø treân theá giôùi. Döï baùo dieãn bieán phaùt sinh chaát thaûi raén sinh hoaït ñeán naêm 2020 taïi thaønh phoá Ñaø Laït. Tính toaùn quy trình coâng ngheä saûn xuaát phaân Compost töø chaát thaûi raén sinh hoaït taïi thaønh phoá Ñaø Laït. I.4. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑOÀ AÙN Do tính chaát ñaëc tröng cuûa chaát thaûi raén taïi Ñaø Laït vaø hôn nöõa muïc tieâu cuûa ñeà taøi ñoà aùn laø nghieân cöùu quy trình cheá bieán phaân Compost töø raùc thaûi sinh hoaït cuûa thaønh phoá neân ñoà aùn chæ taäp trung nghieân cöùu treân raùc thaûi sinh hoaït cuûa thaønh phoá maø thoâi. I.5. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑOÀ AÙN Chaát thaûi raén sinh hoaït, bao goàm caû raùc vöôøn, pheá phaåm noâng nghieäp cuûa thaønh phoá Ñaø Laït. I.6. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU I.6.1. Phöông phaùp luaän nghieân cöùu Phöông phaùp nghieân cöùu laø nhöõng nguyeân taéc vaø caùch thöùc hoaït ñoäng khoa hoïc nhaèm ñaït tôùi chaân lyù khaùch quan döïa treân cô sôû cuûa söï chöùng minh khoa hoïc. Theo ñònh nghóa naøy, caàn phaûi coù nhöõng nguyeân taéc vaø phöông phaùp cuï theå, maø döïa theo ñoù caùc vaán ñeà ñöôïc giaûi quyeát. Nghieân cöùu quy trình cheá bieán phaân Compost töø raùc thaûi sinh hoaït taïi thaønh phoá Ñaø Laït laø nghieân cöùu moái quan heä töø nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén sinh hoaït ñeán khaâu xöû lyù cuoái cuøng. Töø ñoù ñöa ra ñöôïc phöông phaùp xöû lyù phuø hôïp nhaát ñoái vôùi chaát thaûi raén sinh hoaït taïi thaønh phoá Ñaø Laït. I.6.2. Phöông phaùp nghieân cöùu cuï theå I.6.2.1. Phöông phaùp khaûo saùt thöïc teá Thoâng qua giaáy giôùi thieäu cuûa tröôøng vaø vaên phoøng Khoa Kyõ thuaät Moâi tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ thuaät Coâng ngheä, Sôû Taøi nguyeân Moâi tröôøng Tænh Laâm Ñoàng, phoøng toå chöùc Coâng ty quaûn lyù coâng trình Ñoâ thò thaønh phoá Ñaø Laït ñaõ boá trí cho em ñöôïc veà Ñoäi Veä sinh Moâi tröôøng Ñoâ thò thaønh phoá Ñaø Laït ñeå khaûo saùt thöïc teá tình hình thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén hieän nay cuûa thaønh phoá Ñaø Laït. Coâng vieäc cuûa em laø theo xe eùp raùc thu gom, vaän chuyeån raùc ôû caùc tuyeán ñöôøng trong thaønh phoá ñeå thu thaäp döõ lieäu, khaûo saùt baõi raùc. I.6.2.2. Phöông phaùp thu thaäp döõ lieäu Ngoaøi noäi dung khaûo saùt ñöôïc, em ñaõ thu thaäp ñöôïc moät soá döõ lieäu töø Ñoäi Veä sinh Moâi tröôøng Ñoâ thò, Sôû Taøi nguyeân Moâi tröôøng Tænh Laâm Ñoàng, thö vieän tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït vaø thö vieän tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ thuaät Coâng ngheä ñeå coù caùi nhìn khaùch quan, toaøn dieän hôn cho coâng taùc ñaùnh giaù. Do giôùi haïn veà thôøi gian vaø phaïm vi tìm hieåu, moät phaàn noäi dung cuûa ñoà aùn ñöôïc thöïc hieän baèng caùch thu thaäp soá lieäu trong caùc taøi lieäu nghieân cöùu coù lieân quan ñeán vieäc nghieân cöùu vaø caùc keát quaû phaân tích töø caùc maãu raùc cuûa thaønh phoá Ñaø Laït, caùc coâng thöùc vaø caùc moâ hình döïa treân caùc taøi lieäu ñaõ ñöôïc coâng boá roäng raõi. I.6.2.3. Phöông phaùp phaân tích, ñaùnh giaù Döïa vaøo döõ lieäu thu thaäp ñöôïc, tham khaûo yù kieán cuûa coâng nhaân, kyõ sö moâi tröôøng, nhaø quaûn lyù … phaân tích, ñaùnh giaù coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc hieän taïi cuûa thaønh phoá. Phaân tích, ñaùnh giaù öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc coâng ngheä xöû lyù raùc. Phaân tích chi phí, lôïi ích trong coâng taùc xöû lyù raùc sinh hoaït baèng phöông phaùp cheá bieán phaân Compost. I.6.2.4. Phöông phaùp moâ hình hoùa moâi tröôøng Phöông phaùp naøy ñöôïc söû duïng trong ñoà aùn ñeå döï baùo daân soá vaø toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén treân ñòa baøn thaønh phoá Ñaø laït töø nay ñeán naêm 2020 thoâng qua moâ hình sinh tröôûng – phaùt trieån (moâ hình Euler caûi tieán) treân cô sôû soá lieäu daân soá hieän taïi vaø toác ñoä taêng tröôûng daân soá. Moâ hình Euler caûi tieán laø moâ hình mang tính toaùn hoïc giuùp tính toaùn, döï baùo treân moät khoaûng thôøi gian daøi vôùi coâng thöùc nhö sau : Ni +1 = Ni + r t Ni + 1/ 2 Ni + 1/ 2 = (i + 1 + Ni) i+ 1 = Ni + r Ni Trong ñoù : r  : heä soá taêng tröôûng caù theå (%). t  : khoaûng böôùc nhaûy cuûa thôøi gian, tuøy choïn. Ni +1  : soá caù theå taïi naêm tính toaùn. I.6.2.5. Phöông phaùp tham khaûo yù kieán chuyeân gia Trong suoát quaù trình laøm baùo caùo, em thöôøng xuyeân tham khaûo yù kieán cuûa caùc chuyeân gia trong ngaønh, ñaëc bieät laø sau baøi baùo caùo. Baèng nhöõng kieán thöùc chuyeân ngaønh, nhieàu kinh nghieäm cuûa mình caùc chuyeân gia seõõ ñoùng goùp nhöõng yù kieán quyù baùu giuùp cho baøi baùo caùo ñöôïc toát hôn. I.6.2.6. Phöông phaùp toång hôïp Sau khi ñaõ coù nhöõng soá lieäu thu thaäp ñöôïc, nhöõng gì ñöôïc chöùùng kieán trong quaù trình khaûo saùt thöïc teá, phoûng vaán caùn boä quaûn lyù cuõng nhö anh em coâng nhaân Ñoäi Moâi tröôøng Ñoâ thò, tham khaûo yù kieán chuyeân gia … vaø keát hôïp vôùi kieán thöùc chuyeân ngaønh cuûa mình, em ñaõ toång hôïp vaø ñöa ra nhöõng nhaän xeùt, ñaùnh giaù khaùch quan, ñeà xuaát quy trình cheá bieán phaân Compost phuø hôïp. CHÖÔNG II : TOÅNG QUAN CAÙC VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU II.1. HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT TAÏI THAØNH PHOÁ ÑAØ LAÏT II.1.1. Nguoàn goác Ñaø Laït laø moät thaønh phoá cao nguyeân coù khí haäu trong laønh, maùt meû quanh naêm, cuøng vôùi nhöõng thaéng caûnh vaø kieán truùc ñoäc ñaùo ñaõ thu huùt ñoâng ñaûo khaùch du lòch trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. Trong vaøi naêm trôû laïi ñaây, thaønh phoá Ñaø Laït ñang cuøng caû nöôùc tieán leân quaù trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa vôùi nhöõng thaønh töïu ñaùng keå trong nhieàu lónh vöïc. Khaùc vôùi caùc ñoâ thò lôùn khaùc neàn coâng nghieäp cuûa Ñaø Laït chuû yeáu laø coâng nghieäp “khoâng khoùi”, muõi nhoïn laø ngaønh du lòch. Vôùi khí haäu vaø ñaát ñai raát thích hôïp, Ñaø Laït ñaõ trôû thaønh vuøng chuyeân canh rau hoa raát ñaëc thuø trong caû nöôùc, quanh naêm boán muøa coù theå troàng ñöôïc nhieàu loaïi rau hoa cao caáp phuïc vuï thò tröôøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu. Xeùt veà maët moâi tröôøng maø cuï theå laø chaát thaûi raén, Ñaø Laït khoâng phaûi höùng chòu caùc loaïi raùc thaûi coâng nghieäp nhö nhöõng ñoâ thò lôùn khaùc, tuy nhieân noù laïi mang ñaëc tröng cuûa raùc thaûi sinh hoaït, raùc noâng nghieäp vaø ñieån hình laø raùc thaûi töø ngaønh du lòch, dòch vuï. Döï baùo löôïng raùc naøy taêng nhanh vaøo nhöõng naêm gaàn ñaây. Chaát thaûi raén sinh hoaït cuûa thaønh phoá ñöôïc phaùt sinh chuû yeáu töø caùc nguoàn sau : Raùc ñöôøng phoá vaø nôi coâng coäng : Raùc töø nhöõng khu vöïc naøy bao goàm laù caây, raùc sinh hoaït cuûa hoä daân neùm ra ñöôøng, raùc do khaùch vaõng lai vaø moät phaàn bò rôi vaõi trong quaù trình thu gom, vaän chuyeån. Raùc coâng sôû : Laø löôïng raùc phaùt sinh töø caùc cô quan, xí nghieäp nhaø nöôùc hoaëc tö nhaân, tröôøng hoïc, beänh vieän … Raùc chôï : Phaùt sinh töø hoaït ñoäng mua baùn, vaän chuyeån haøng hoùa, taïi caùc quaùn aên uoáng trong chôï. Raùc töø caùc dòch vuï, khaùch saïn, nhaø haøng : Löôïng raùc phaùt sinh töø sinh hoaït, phuïc vuï aên uoáng cho khaùch ñòa phöông vaø khaùch vaõng lai. Raùc töø hoä gia ñình : Phaùt sinh töø sinh hoaït cuûa daân cö. II.1.2. Thaønh phaàn Baûng 2.1 : Thoáng keâ thaønh phaàn raùc thaûi sinh hoaït. STT Thaønh phaàn raùc thaûi Hoä gia ñình (%) Cô quan, xí nghieäp (%) Chôï (%) Baõi raùc (%) 1 Giaáy 15 3 1 5 2 Nilon 10 1 18 3 3 Kim loaïi 0.5 0.5 4 Thuûy tinh 0.1 1 0.5 5 Chaát thaûi höõu cô 73.4 94.5 70 76 6 Caùc chaát khaùc 1 1.5 10 15 Toång coäng 100 100 100 100 (Nguoàn : Soá lieäu thöïc teá taïi baõi raùc trung taâm vaø Vieän nghieân cöùu nhieät ñôùi – Baûo veä moâi tröôøng phoái hôïp vôùi coâng ty quaûn lyù coâng trình ñoâ thò 2003) Baûng 2.2 : Thaønh phaàn raùc thaûi sinh hoaït taïi baõi xöû lyù sau khi ñaõ phaân loaïi. STT Thaønh phaàn raùc thaûi Tyû leä (%) 1 Chaát thaûi höõu cô 80 2 Nilon 3 3 Giaáy 5 4 Kim loaïi 1 5 Thuûy tinh 1 6 Caùc chaát khaùc 10 (Nguoàn : Hoäi thaûo chaát thaûi raén thaønh phoá Ñaø Laït {12-06-2006}) II.1.3. Tính chaát II.1.3.1. Haøm löôïng höõu cô Thaønh phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén sinh hoaït cuûa thaønh phoá Ñaø Laït trung bình khoaûng 80%. Thích hôïp cho vieäc uû phaân Compost. II.1.3.2. Tyû troïng Raùc sinh hoaït cuûa thaønh phoá coù tyû troïng cao khoaûng 400 – 450 kg/m3. II.1.4. Thu gom, xöû lyù II.1.4.1. Thu gom Xuaát phaùt töø tình hình raùc thaûi cuûa thaønh phoá Ñaø Laït hieän nay, cuøng vôùi coâng taùc phaân loaïi chöa ñöôïc thöïc hieän (tình traïng chung cuûa caùc ñoâ thò Vieät Nam hieän nay, keå caû ñoâ thò lôùn nhö thaønh phoá Hoà Chí Minh). Ñöôïc söï uûy thaùc cuûa Coâng ty Quaûn lyù coâng trình ñoâ thò thaønh phoá Ñaø laït, ñoäi Moâi tröôøng ñoâ thò ñaõ thaønh laäp caùc toå chuyeân traùch laøm nhieäm vuï thu gom, vaän chuyeån raùc cuõng nhö caùc vaán ñeà lieân quan. II.1.4.1.1. Toå chöùc lao ñoäng Caùn boä quaûn lí : 8 ngöôøi. Keá toaùn : 1 ngöôøi. Baûo veä : 1 ngöôøi. Toång soá coâng nhaân lao ñoäng goàm 223 ngöôøi ñöôïc chia laøm caùc toå : Toå 1 : 27 ngöôøi (phuï traùch phöôøng I vaø II). Toå 2 : 30 coâng nhaân (phuï traùch phöôøng II vaø III). Toå 3 : 30 coâng nhaân (phuï traùch phöôøng III, IV vaø V). Toå 4 : 28 coâng nhaân (phuï traùch phöôøng V, VI, VII vaø VIII). Toå 5 : 30 coâng nhaân (phuï traùch phöôøng IX, X, XI, XII vaø 2 xaõ Xuaân Thoï, Xuaân Tröôøng). Toå 6 : 23 coâng nhaân (phuï traùch phöôøng I, goàm khu vöïc chôï Ñaø Laït). Toå xe ñaïp : 12 coâng nhaân (phuï traùch nhaët raùc bay vöông vaõi, löu ñoäng) Toå boác xeáp : 30 coâng nhaân (chuyeân xuùc raùc, boác xeáp vaøo xe vaän chuyeån). Toå laùi xe : 13 coâng nhaân (phuï traùch vaän chuyeån thu gom baèng xe chuyeân duøng). II.1.4.1.2. Phöông tieän thu gom Nhöõng thuøng raùc coá ñònh ñaët treân ñöôøng phoá, thoân xoùm : laø nhöõng thuøng raùc maøu xanh laù maï coù dung tích khoaûng 1m3 khoâng coù naép ñaäy vaø nhöõng thuøng raùc maøu vaøng, cam coù naép beân hoâng duøng cho xe naâng caäp thuøng. Ngoaøi ra coøn coù caùc boâ raùc daân laäp ñöôïc ñuùc baèng beâ toâng ñaët taïi caùc khu daân cö, nhöõng thuøng raùc maøu naâu hình goác caây hay hình chim caùnh cuït ñöôïc ñaët nôi coâng coäng, treân ñöôøng phoá … Xe thu gom : coù 2 loaïi laø : Xe thoâ sô : 15 chieác xe ñaïp ñeå coâng nhaân nhaët raùc bay vöông vaõi, löu ñoäng; 210 chieác xe ñaåy tay coù dung tích 0.6 m3 – 1 m3, ñoái töôïng laáy raùc laø raùc quyeùt ñöôøng, raùc töø hoä daân, raùc töø chôï, raùc cô quan, khaùch saïn, … Xe cô giôùi : Xe eùp chuyeân duøng, ñoái töôïng laáy raùc laø raùc töø caùc hoä daân, raùc töø chôï, raùc cô quan, khaùch saïn, … Ngoaøi ra coøn coù moät soá phöông tieän khaùc phuïc vuï coâng taùc thu gom cho ñoäi. II.1.4.1.3. Hoaït ñoäng cuûa löïc löôïng thu gom a) Queùt caùc heø ñöôøng, loøng ñöôøng Ñeå thuaän lôïi cho vieäc thu gom raùc, coâng ty ñaõ chia queùt loøng ñöôøng ra laøm 4 caáp ñoä ñeå ñaûm baûo veä sinh cuõng nhö chi phí mang laïi hieäu quaû cao nhaát do tính chaát vaø soá löôïng raùc cuûa moãi tuyeán ñöôøng khaùc nhau. Ñoàng thôøi taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho coâng taùc quaûn lí vaø traùnh tình traïng toàn ñoïng raùc treân ñöôøng phoá. Ñoái vôùi ñöôøng caáp ñộ 1 : Ñaây laø tuyeán ñöôøng maø soá löôïng raùc trong ngaøy raát lôùn, vì soá löôïng daân soáng taäp trung ñoâng vaø soá löôïng xe chaïy trong ngaøy raát nhieàu, do vaäy coâng ty ñaõ boá trí queùt 4 laàn trong ngaøy. Vôùi moät soá tuyeán ñöôøng tieâu bieåu nhö : Khu vöïc Khu Hoøa Bình … Ñoái vôùi ñöôøng caáp ñoä 2 : Ñaây laø nhöõng tuyeán ñöôøng chính cuûa thaønh phoá vôùi soá löôïng daân khaù ñoâng, löôïng raùc thaûi sinh ra haøng ngaøy cuõng khaù cao, vì vaäy noù ñöôïc boá trí queùt 3 laàn trong ngaøy. Moät soá ñöôøng chính nhö: 3 thaùng 2, Buøi Thò Xuaân … Ñoái vôùi ñöôøng caáp ñoä 3 : Vôùi nhöõng tuyeán ñöôøng naøy thì soá löôïng xe chaïy trong ngaøy ít, soá löôïng daân cö taäp trung khoâng cao, soá löôïng raùc khoâng nhieàu, do vaäy chæ queùt 2 laàn trong ngaøy nhö ñöôøng Chu Vaên An, Hoaøng Vaên Thuï … Ñoái vôùi ñöôøng caáp ñoä 4 : Ñaây chuû yeáu laø caùc ñöôøng nhoû vôùi soá löôïng raùc trong ngaøy raát ít, neân chæ ñöôïc boá trí queùt 1 laàn trong ngaøy nhö caùc tuyeán Cao Baù Quaùt, Traàn Quang Khaûi … b) Thu gom raùc sinh hoaït ôû caùc hoä daân Coâng ty ñaõ boá trí thu gom raùc theo khu vöïc phöôøng xaõ nhö sau : Khu vöïc phöôøng I : Thu gom baèng loaïi xe coù chuoâng baùo laáy raùc, xe ñi thu gom laø loaïi xe 2.5 taán, vieäc laáy raùc luoân ñaûm baûo tính lieân tuïc 4 laàn trong ngaøy. Khu vöïc phöôøng II : Vì löôïng raùc thaûi trong ngaøy nhieàu hôn khu vöïc phöôøng I do ñoù soá löôïng xe thu gom laø 2 chieác : moät xe loaïi 2.5 taán vaø moät xe loaïi 4 taán. Vieäc laáy raùc trong ngaøy thöôøng laø töø 3 ñeán 4 laàn. Khu vöïc phöôøng III : Ñaây laø phöôøng coù löôïng raùc trong ngaøy lôùn nhaát trong taát caû caùc phöôøng trong thaønh phoá neân ñöôïc coâng ty ñieàu ñoäng 2 xe 4 taán. Thôøi gian laáy raùc luoân töø 2 ñeán 4 laàn trong ngaøy. Khu vöïc phöôøng IV : Vôùi xe thu gom laø loaïi xe 4 taán, vieäc laáy raùc luoân lieân tuïc töø 2 ñeán 3 laàn trong ngaøy. Khu vöïc phöôøng V vaø phöôøng VI : Xe thu gom laø 2 xe 4 taán, luoân ñaûm baûo vieäc laáy raùc töø 2 ñeán 3 laàn trong ngaøy. Khu vöïc phöôøng VII : Xe thu gom laø moät xe IFA 5 taán, luoân ñaûm baûo laáy raùc töø 1 ñeán 2 laàn trong ngaøy. Khu vöïc phöôøng VIII : Xe thu gom laø loaïi xe 4 taán luoân ñaûm baûo thu gom raùc töø 1 ñeán 2 laàn trong ngaøy. Khu vöïc phöôøng IX, X, XI, XII vaø xaõ xuaân Tröôøng : Chæ coù moät xe thu gom loaïi IFA, thu gom raùc töø 1 ñeán 2 laàn trong ngaøy. Nhìn chung coâng taùc thu gom vaø vaän chuyeån ñaõ ñaûm baûo ñöôïc vieäc löu chuyeån höõu hieäu raùc thaûi ra khoûi caùc khu vöïc ñoâng daân cö, raùc ngaøy naøo cuõng ñöôïc ñöa ñeán nôi xöû lyù heát ngaøy ñoù. NGUOÀN PHAÙT SINH RAÙC XE THU GOM RAÙC CAÙC CHÔÏ NHOÛ ÑIEÅM HEÏN BAÕI XÖÛ LYÙ Xe eùp raùc Xe eùp raùc Sô ñoà heä thoáng thu gom : Hình 2.1 : Sô ñoà heä thoáng thu gom chaát thaûi raén sinh hoaït. II.1.4.2. Xöû lyù Chaát thaûi sau khi thu gom ñöôïc caùc xe vaän chuyeån ñeán baõi raùc ñeå xöû lyù. Baõi raùc thaønh phoá Ñaø Laït ñöôïc UBND Tænh Laâm Ñoàng caáp vôùi dieän tích 12 ha ñaát, laø vuøng ñaát truûng ñoài nuùi, naèm veà phía Taây Baéc thaønh phoá Ñaø Laït, khoaûng caùch gaàn nhaát khu daân cö laø 5 km. Ñöôïc söû duïng töø naêm 1996 ñeán nay. Sau khi raùc ñöôïc chôû ñeán baõi, seõ coù moät ñoäi nguõ coâng nhaân phaân loaïi raùc ñeå thu gom laïi nhöõng bao nilon lôùn ñeå taùi cheá, coøn laïi ñeàu bò tieâu huûy. Hieän taïi coâng taùc xöû lyù haøng ngaøy chuû yeáu baèng phöông phaùp choân laáp. Nhöng thöïc teá chæ coù phun cheá phaåm vi sinh EM choáng muøi hoâi, sau ñoù duøng xe uûi ñaøo ñaát ñeå choân. II.1.5. Vaán ñeà moâi tröôøng toàn taïi do khaâu xöû lyù Khaâu phaân loaïi, taùi cheá chaát thaûi raén taïi baõi raùc chöa phong phuù, chæ thu gom bao nilon. Trong khi ñoù thaønh phaàn raùc thöïc phaåm raát nhieàu, ñaëc bieät laø pheá phaåm noâng nghieäp (rau) vaø raùc du lòch (nhaø haøng, khaùch saïn) hoaøn toaøn coù khaû naêng phaân huûy söû duïng laøm phaân boùn hay uû ñeå thu khí Meâtan, ñeàu bò ñem ñi choân boû moät caùch raát phung phí. Baõi xöû lyù raùc hieän nay khoâng phaûi laø moâ hình baõi choân laáp hôïp veä sinh maø chæ laø baõi raùc hôû khoâng hôïp veä sinh. Ngoaøi ra, baõi choân raùc hoaøn toaøn khoâng coù lôùp loùt ñaùy, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. II.1.5.1. Ñoái vôùi moâi tröôøng khoâng khí Quaù trình phaùt sinh khí töø baõi choân laáp Khí sinh hoïc laø saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huûy caùc chaát höõu cô trong baõi choân laáp. Caùc baõi choân laáp laø nguoàn taïo ra khí sinh hoïc, trong giai ñoaïn ñaàu chuû yeáu laø CO2 vaø moät soá loaïi khí khaùc nhö N2 vaø O2. Söï coù maët cuûa khí CO2 trong baõi taïo ñieàu kieän cho vi sinh vaät kî khí phaùt trieån vaø töø ñoù baét ñaàu hình thaønh khí CH4. Hai thaønh phaàn chuû yeáu cuûa khí gas laø CH4 vaø CO2, chieám tyû leä cao. Khi quaù trình phaân huûy kî khí raùc xaûy ra hoaøn toaøn seõ sinh ra khí Meâtan vaø Cacbonic vaø moät soá khí khaùc gaây ñoäc haïi cho moâi tröôøng. Phaûn öùng phaân huûy kî khí chaát thaûi raén xaûy ra nhö sau : Chaát höõu cô (raùc) + H2O Chaát höõu cô ñaõ bò phaân huûy + CH4 + CO2 + khí khaùc. Khí CH4 coù theå gaây chaùy noå, oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí, laøm ngaït thôû ñoái vôùi ngöôøi, ñoäng vaät ôû baõi choân laáp vaø caùc khu vöïc xung quanh. Goác sulfate coù trong raùc trong ñieàu kieän kî khí coù theå bò khöû thaønh sulfide, sau ñoù sulfide tieáp tuïc keát hôïp vôùi ion H+ ñeå taïo thaønh Hydrosulfur, moät chaát coù muøi hoâi khoù chòu. Quaù trình ñöôïc dieãn ra theo phöông trình sau : 2 CH3 CHCOOH + SO42- ® 2CH3COOH + S2- + H2O + CO2 S2- + 2 H+ ® H2 S Caùc chaát höõu cô coù chöùa S2- khi phaân huûy coù theå taïo thaønh Methyl Mercaptan vaø Axid Amino Butyric coù muøi hoâi ñaëc tröng. Methyl Mercaptan coù theå bò thuûy phaân taïo ra Methyl Alcohol vaø H2S . Trong ñieàu kieän hieáu khí, Acid Amin coù trong raùc höõu cô ñöôïc men phaân giaûi vaø vi khuaån taïo thaønh Acid höõu cô vaø khí NH3 (gaây muøi hoâi). Trong ñieàu kieän kî khí, Acid Amin bò phaân huûy thaønh Amin vaø khí CO2. Moät soá amin taïo thaønh coù theå gaây ñoäc cho ngöôøi vaø ñoäng vaät. Quaù trình dieãn ra nhö sau : R- CH(COOH) - NH2 ® R - CH2 – COOH + NH3 R- CH(COOH) - NH2 ® R - CH2 - NH2 + CO2 Baûng 2.3 : Dieãn bieán thaønh phaàn khí sinh ra töø baõi raùc. Khoaûng thôøi gian töø luùc hoaøn thaønh choân laáp (thaùng) % (Trung bình theo theå tích) N2 CO2 CH4 0 – 3 5.2 88 5 3 – 6 3.8 76 21 6 – 12 0.4 65 29 12 – 18 1.1 52 40 18 – 24 0.4 53 47 24 – 30 0.2 52 48 30 – 36 1.3 46 51 36 – 42 0.9 50 47 42 – 48 0.4 51 48 ( Nguoàn : Handbook of Solid waste Management, 1994) Thaønh phaàn vaø tính chaát khí sinh ra töø baõi choân laáp Baûng 2.4 : Thaønh phaàn, tính chaát khí sinh ra trong baõi choân laáp chaát thaûi raén sinh hoaït. Thaønh phaàn % (Theå tích khoâ) CH4 45.0 – 60.0 CO2 40.0 – 60.0 N2 2.0 – 5.0 O2 0.1 – 1.0 Mercaptan 0 – 1.0 NH3 0.1 – 1.0 H2 0 – 0.2 CO 0 – 0.2 Caùc khí khaùc 0.01 – 0.6 Tính chaát Giaù trò Nhieä ñoä (0F) 100 – 120 Tyû troïng 1.02 – 1.06 (Nguoàn : Taøi lieäu Quaûn lyù kyõ thuaät cuûa Ñoäi Moâi tröôøng Ñoâ thị tp. Đà Lạt) II.1.5.2. Ñoái vôùi moâi tröôøng ñaát Nhöõng thaønh phaàn raùc khoù phaân huûy, khoâng taùi söû duïng ñöôïc nhö kim loaïi naëng, sôn, saønh söù ñöôïc choân laáp ôû baõi raùc seõ aûnh höôûng xaáu ñeán chaát löôïng moâi tröôøng ñaát ôû khu vöïc gaàn baõi choân laáp nhaát laø khi coù nhu caàu söû duïng vuøng ñaát naøy phuïc vuï cho noâng nghieäp. Ñoái vôùi moâi tröôøng ñaát, vi sinh vaät giöõ vai troø cöïc kyø quan troïng khoâng theå thieáu ñöôïc trong chu trình chuyeån hoùa vaät chaát vaø taïo neân ñoä phì nhieâu cho ñaát. Kim loaïi naëng ñöôïc coi laø yeáu toá caàn thieát cho caây troàng nhöng vôùi noàng ñoä vöôït quaù nhu caàu cuûa vi sinh vaät ñaát thì noù trôû thaønh chaát gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát. Chaát thaûi raén khi ñöôïc thaûi vaøo moâi tröôøng ñaát seõ laøm phaù huûy caáu truùc cuûa heä keo trong ñaát daãn ñeán vieäc giöõ nöôùc, giöõ chaát dinh döôõng trong ñaát giaûm. Moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm moâi tröôøng d6aùt nöõa laø nöôùc ræ raùc. Vôùi moät löôïng chaát thaûi raén vaø nöôùc roø ræ vöøa phaûi thì moâi tröôøng ñaát coù khaû naêng töï laøm saïch, nhöng vôùi löôïng raùc thaûi vaø nöôùc roø ræ quaù lôùn thì, khi ñoù moâi tröôøng ñaát seõ trôû neân quaù taûi vaø bò oâ nhieãm. Baõi xöû lyù raùc laø nôi sinh saûn lyù töôûng cuûa boïn ruoài, muoãi, thu huùt caùc vaät chuû trung gian gaây ra caùc beänh truyeàn nhieãm aûnh höôûng ñeán söùc khoûe coäng ñoàng. Vieäc phaân loaïi, thu gomvaø xöû lyù raùc khoâng ñuùng quy ñònh laø nguy cô gaây beänh nguy hieåm cho nhöõng coâng nhaân veä sinh vaø ngöôøi bôùi raùc taïi baõi raùc. II.1.5.3. Ñoái vôùi moâi tröôøng nöôùc Nöôùc taïo ræ ra töø baõi choân laáp keát hôïp vôùi nöôùc möa chaûy traøn, nöôùc ngaàm … keùo theo caùc chaát oâ nhieãm xaâm nhaäp vaøo caùc taàng nöôùc ngaàm, nöôùc maët gaây oâ nhieãm caùc nguoàn nöôùc naøy. Quaù trình hình thaønh nöôùc ræ raùc töø baõi choân laáp Taïi baõi choân laáp raùc, nöôùc coù trong raùc seõ ñöôïc taùch ra keát hôïp vôùi caùc nguoàn nöôùc khaùc nhö nöôùc möa, nöôùc ngaàm, nöôùc maët hình thaønh nöôùc ræ raùc. Nöôùc ræ raùc di chuyeån trong baõi choân laáp chaát thaûi raén seõ laøm taêng khaû naêng phaân huûy sinh hoïc trong raùc cuõng nhö quaù trình vaän chuyeån caùc chaát gaây oâ nhieãm ra moâi tröôøng xung quanh. Nöôùc ræ raùc töø baõi choân laáp raùc thaûi coù chöùa chaát höõu cô vaø voâ cô (ñaëc bieät laø caùc ion kim loaïi naëng), trong quaù trình phaân huûy sinh hoïc, hoùa hoïc … hình thaønh caùc chaát coù khaû naêng gaây oâ nhieãm. Löôïng nöôùc ræ raùc ôû baõi raùc thaønh phoá Ñaø Laït thaûi vaøo moâi tröôøng khoaûng 40 – 120 m3/ngaøy, coù chöùa noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm khaù cao. Trong raùc thaûi coù chöùa kim loaïi naëng, noàng ñoä kim loaïi naëng trong giai ñoaïn leân men axit seõ cao hôn so vôùi giai ñoaïn leân men meâtan. Ñoù laø do caùc axit beùo, caùc hôïp chaát Hydroxyl voøng thôm, Axit Humic vaø Axit Fulvic môùi hình thaønh taùc duïng vôùi kim loaïi taïo thaønh phöùc kim loaïi. Hoaït ñoäng cuûa caùc vi khuaån kî khí khöû Fe3+ thaønh Fe2+ seõ keùo theo söï hoøa tan cuûa caùc kim loaïi khaùc. Ngoaøi ra, trong nöôùc ræ raùc coù theå chöùa caùc hôïp chaát höõu cô ñoäc haïi nhö caùc chaát höõu cô bò Halogen hoùa, caùc Hydrocarbon ña voøng thôm … chuùng coù theå gaây ñoät bieán gen, gaây ung thö. Caùc chaát naøy seõ thaám vaøo trong caùc nguoàn nöôùc ngaàm, nöôùc maët gaàn ñoù, seõ xaâm nhaäp vaøo chuoãi thöùc aên, gaây haäu quaû voâ cuøng nghieâm troïng. Thaønh phaàn, tính chaát nöôùc ræ raùc Thôøi gian choân laáp, khí haäu, muøa, ñoä aåm cuûa baõi raùc, möùc ñoä pha loaõng cuûa nöôùc maët, nöôùc ngaàm vaø caùc loaïi raùc ñem choân laáp ñeàu coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán thaønh phaàn vaø tính chaát nöôùc ræ raùc. Nöôùc ræ raùc thöôøng coù noàng ñoä oâ nhieãm raát cao (gaáp 20 – 30 laàn nöôùc thaûi thoâng thöôøng), noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm seõ giaûm daàn theo thôøi gian, töø khoaûng naêm thöù 3 trôû ñi noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc ræ raùc giaûm ñi raát nhieàu. Baûng 2.5 : Caùc soá lieäu tieâu bieåu veà thaønh phaàn vaø tính chaát nöôùc raùc töø caùc baõi môùi vaø laâu naêm. STT Thaønh phaàn (mg / l) Baõi döôùi 2 naêm Baõi laâu naêm (treân 10 naêm) Khoaûng Trung bình 1 BOD5 2 000 – 20 000 10 000 100 – 200 2 TOC 1 500 – 20 000 6 000 80 – 160 3 COD 3 000 – 60 000 18 000 100 – 500 4 TSS 200 – 2 000 500 100 – 400 5 Nitô höõu cô 10 – 800 200 80 – 120 6 Amoniac 10 – 800 200 20 – 40 7 Nitrat 5 – 40 25 5 – 10 8 Toång löôïng Photpho 5 – 100 30 5 – 10 9 Othophotpho 4 – 80 20 4 – 8 10 Ñoä kieàm theo CaCO3 1 000 – 10 000 3 000 200 – 1 000 11 pH 4.5 – 7.5 6 6.6 – 7.5 12 Ca 50 – 1 500 250 50 – 200 13 Cl 20 – 3 000 500 100 – 400 14 Toång löôïng Fe 50 – 1 200 60 20 – 200 15 Sunfat 50 – 1 000 300 20 – 50 (Nguoàn : Vieän Kyõ thuaät Nhieät ñôùi vaø Baûo veä Moâi tröôøng) II.1.5.4. Ñoái vôùi caûnh quan vaø söùc khoûe coäng ñoàng Raùc vöùt böøa baõi taïi nhöõng nôi coâng coäng, hoà, suoái, treân ñoàng coû, hoaëc nhöõng ñieåm thaéng caûnh gaây caûn trôû doøng chaûy, giaûm khaû naêng thoaùt nöôùc, maát myõ quan thaønh phoá. Thaønh phaàn chaát thaûi raén phöùc taïp, trong ñoù coù chöùa caùc maàm beänh töø ngöôøi, ñoäng vaät, caùc chaát thaûi höõu cô, xaùc suùc vaät cheát … taïo ñieàu kieän toát cho ruoài, muoãi, chuoät sinh saûn vaø laây lan maàm beänh cho con ngöôøi vaø vaät nuoâi, neáu khoâng kieåm soaùt ñöôïc coù theå trôû thaønh dòch. Moät soá vi khuaån, sieâu vi khuaån, kí sinh truøng toàn taïi trong raùc coù theå gaây beänh cho con ngöôøi nhö beänh soát reùt, dòch haïch, thöông haøn, lao, giun saùn, tieâu chaûy, beänh ngoaøi da … Vieäc phaân loaïi, thu gomvaø xöû lyù raùc khoâng ñuùng quy ñònh laø nguy cô gaây beänh nguy hieåm cho nhöõng coâng nhaân veä sinh vaø ngöôøi bôùi raùc taïi baõi raùc. Moâi tröôøng xuù ueá Laøm haïi söùc khoeû con ngöôøi Taïo moâi tröôøng dòch beänh Taïo neáp soáng keùm vaên minh Gaây uøn taéc giao thoâng Taùc ñoäng xaáu ñeán ngaønh du lòch vaên hoùa Haïn cheá keát quaû saûn xuaát kinh doanh Maát veû ñeïp ñoâ thò Caùc taùc ñoäng cuûa xöû lyù chaát thaûi raén khoâng hôïp lyù Hình 2.2 : Sô ñoà caùc taùc ñoäng cuûa vieäc xöû lyù chaát thaûi raén khoâng hôïp lyù. II.2. GIÔÙI THIEÄU TOÅNG QUAN VEÀ COÂNG NGHEÄ SAÛN XUAÁT PHAÂN COMPOST TRONG NÖÔÙC VAØ TREÂN THEÁ GIÔÙI II.2.1. Toång quan veà coâng ngheä saûn xuaát phaân Compost II.2.1.1. Ñònh nghóa Quaù trình cheá bieán Compost : laø quaù trình phaân huûy sinh hoïc vaø oån ñònh cuûa chaát höõu cô döôùi ñieàu kieän nhieät ñoä thermophilic. Keát quaû cuûa quaù trình phaân huûy sinh hoïc taïo ra nhieät, saûn phaåm cuoái cuøng oån ñònh, khoâng mang maàm beänh vaø coù ích trong vieäc öùng duïng cho caây troàng. Compost : laø saûn phaåm cuûa quaù trình cheá bieán Compost, ñaõ ñöôïc oån ñònh nhö chaát muøn, khoâng chöùa caùc maàm beänh, khoâng loâi keùo caùc coân truøng, coù theå ñöôïc löu tröõ an toaøn vaø coù lôïi cho söï phaùt trieån cuûa caây troàng. Quaù trình laøm Compost coù theå phaân ra laøm caùc giai ñoaïn khaùc nhau döïa theo söï bieán thieân nhieät ñoä : Pha thích nghi : laø giai ñoaïn caàn thieát ñeå vi sinh vaät thích nghi vôùi moâi tröôøng môùi. Pha taêng tröôûng : ñaëc tröng bôûi söï gia taêng nhieät ñoä do quaù trình phaân huûy sinh hoïc ñeán ngöôõng nhieät mesophilic. Pha öa nhieät : laø giai ñoaïn nhieät ñoä taêng cao nhaát. Ñaây laø giai ñoaïn oån ñònh hoùa chaát thaûi vaø tieâu dieät vi sinh vaät gaây beänh hieäu quaû nhaát. Pha tröôûng thaønh : laø giai ñoaïn giaûm nhieät ñoä ñeán möùc mesophilic vaø cuoái cuøng baèng nhieät ñoä moâi tröôøng. Quaù trình leân men laàn thöù hai chaäm vaø thích hôïp cho söï hình thaønh keo muøn (laø quaù trình chuyeån hoùa caùc chaát höõu cô thaønh muøn vaø caùc khoaùng chaát saét, canxi, nitô …) vaø cuoái cuøng thaønh muøn. II.2.1.2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quy trình cheá bieán Compost II.2.1.2.1. Nhieät ñoä Ñaây laø yeáu toá quan troïng trong quaù trình cheá bieán Compost vì noù quyeát ñònh thaønh phaàn quaàn theå vi sinh vaät (ban ñaàu laø nhoùm Mesophilic vaø sau ñoù laø nhoùm Thermophilic chieám öu theá), ngoaøi ra nhieät ñoä coøn laø moät chæ thò ñeå nhaän bieát caùc giai ñoaïn xaûy ra trong quaù trình uû Compost. Nhieät ñoä toái öu laø 50 – 600 C, thích hôïp vôùi vi khuaån Thermophilic vaø toác ñoä phaân huûy raùc laø cao nhaát. Nhieät ñoä treân ngöôõng naøy seõ öùc cheá hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät laøm cho quaù trình phaân huûy dieãn ra khoâng thuaän lôïi, coøn nhieät ñoä thaáp hôn ngöôõng naøy phaân Compost seõ khoâng ñaït tieâu chuaån veà maàm beänh. Baûng 2.6 : Khoaûng nhieät ñoä cuûa caùc nhoùm vi sinh vaät. Loaïi vi sinh vaät Nhieät ñoä (0C) Khoaûng dao ñoäng Toái öu Psychrophillic (VSV öa laïnh) 10 - 30 15 Mesophilic (VSV öa aám) 40 – 50 35 Thermophilic (VSV öa nhieät) 45 - 75 55 II.2.1.2.2. Ñoä aåm Laø yeáu toá caàn thieát cho hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät trong quaù trình cheá bieán Compost vì nöôùc caàn thieát cho quaù trình hoøa tan dinh döôõng vaø nguyeân sinh chaát cuûa teá baøo. Ñoä aåm toái öu thöôøng töø 50 – 60%. Neáu ñoä aåm thaáp hôn 20% khoâng ñuû cho söï toàn taïi cuûa vi sinh vaät. Coøn ñoä aåm quaù cao seõ daãn ñeán tình traïng roø ræ chaát dinh döôõng vaø baát lôïi cho quaù trình thoåi khí, do caùc loã hoång khoâng gian bò bít kín vaø chöùùa ñaày nöôùc khoâng cho khoâng khí ñi qua, vaät lieäu seõ khoâng xoáp vaø taïo moâi tröôøng yeám khí beân trong khoái uû Compost. II.2.1.2.3. Caùc chaát dinh döôõng Thoâng soá dinh döôõng quan troïng nhaát laø tæ leä Cacbon : Nitô (C:N), Phospho (P), Löu huyønh (S), Canxi (Ca) laø nhöõng nguyeân toá quan troïng keá tieáp. Tæ leä C:N toái öu dao ñoäng trong khoaûng 25 – 30. Neáu cao hôn tæ leä treân seõ haïn cheá söï phaùt trieån cuûa vi sinh vaät do thieáu Nitô, chuùng phaûi traõi qua nhieàu quaù trình chuyeån hoùa vaø oxi hoùa phaàn Cacbon dö cho ñeán khi ñaït ñeán tæ leä thích hôïp, do ñoù thôøi gian caàn thieát cho quaù trình laøm Compost seõ bò keùo daøi vaø saûn phaåm thu ñöôïc ít muøn. Coøn tæ leä C : N thaáp seõ bò thaát thoaùt döôùi daïng NH3. Phospho laø nguyeân toá caàn thieát cho söï phaùt trieån cuûa caây troàng. Löu huyønh aûnh höôûng ñeán vieäc sinh ra caùc hôïp chaát bay hôi, taïo ra muøi trong khoái Compost. II.2.1.2.4. Chaát höõu cô Toác ñoä phaân huûy tuøy thuoäc vaøo thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa chaát höõu cô. Chaát höõu cô hoøa tan deã daøng phaân huûy hôn chaát huõu cô khoâng hoøa tan. Lignin vaø Ligno – Celluloses laø nhöõng chaát phaân huûy raát chaäm. II.2.1.2.5. Vi sinh vaät Khoâng coù gì coù lôïi baèng söï tham gia cuûa vi sinh vaät ñoái vôùi vieäc cheá bieán phaân Compost töø raùc höõu cô. Trong quaù trình cheá bieán coù söï tham gia cuûa nhieàu loaïi vi sinh vaät khaùc nhau nhö naám, vi khuaån, khuaån tia (Actinomycetes) ñoâi khi coøn coù taûo … Haàu heát hoaït ñoäng cuûa vi sinh trong quaù trình cheá bieán Compost coù ñeán 80 – 90% laø do vi khuaån. Moät trong nhöõng yeâu caàu saûn xuaát Compost laø phaûi haïn cheá ñeán möùc toái ña caùc loaøi vi sinh vaät gaây haïi coù trong saûn phaåm, do ñoù ñeå ñaûm baûo tieâu chuaån tieâu dieät maàm beänh, trong luùc vaän haønh cheá bieán Compost caàn ñaûm baûo nhieät ñoä ñeå coù theå tieâu dieät heát maàm beänh. II.2.1.2.6. Laøm thoaùng Khoâng khí ôû moâi tröôøng xung quanh ñöôïc cung caáp tôùi khoái Compost ñeå vi sinh vaät söû duïng cho söï phaân huûy chaát höõu cô, cuõng nhö laøm bay hôi nöôùc vaø giaûi phoùng nhieät. Neáu khoâng ñöôïc cung caáp khí ñaày ñuû thì seõ taïo thaønh nhöõng vuøng kò khí beân trong khoái Compost gaây muøi hoâi. Ñeå cung caáp khoâng khí cho khoái Compost coù theå thöïc hieän ñöôïc baèng caùch ñaûo troän vaø thoåi khí. Thoâng thöôøng aùp löïc tónh caàn taïo ra ñeå ñaåy khoâng khí qua chieàu saâu 2 – 2.5m vaät lieäu uû laø 0.1 – 0.15m coät nöôùc. AÙp löïc ñoù chæ caàn quaït gioù laø ñuû chöù khoâng caàn maùy neùn. Ngoaøi ra caùc cöûa soå cuûa haàm uû cuõng seõ ñuû cho laøm thoaùng, chæ caàn ñaûo cöûa soå moãi ngaøy moät laàn hoaëc nhieàu ngaøy moät laàn. Ñaûo troän lieân tuïc seõ ñaït möùc phaân giaûi toái öu trong voøng 10 – 14 ngaøy. Neân ñaûo troän moät laàn moät ngaøy hoaëc nhieàu laàn moät ngaøy. II.2.1.2.7. pH pH seõ thay ñoåi trong quaù trình cheá bieán Compost tuøy thuoäc thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa raùc thaûi. pH toái öu cho quaù trình cheá bieán Compost laø 6.5 – 8. pH cuûa vaät lieäu ban ñaàu töø 5.5 – 9 laø coù theå cheá bieán Compost moät caùch hieäu quaû. pH giaûm xuoáng 6.5 – 5.5 ôû giai ñoaïn tieâu huûy öa maùt vaø sau ñoù taêng nhanh ôû giai ñoaïn öa aám tôùi 8, sau giaûm nheï xuoáng tôùi 7.5 trong giai ñoaïn laïnh. pH cuûa saûn phaåm cuoái cuøng thöôøng dao ñoäng trong khoaûng 7.5 – 8.5. Caàn traùnh khoâng cho pH cuûa nguyeân lieäu cheá bieán Compost quaù cao vì khi ñoù seõ daãn ñeán tình traïng thaát thoaùt Nitô döôùi daïng NH3. II.2.1.2.8. Kích thöôùc haït Kích thöôùc haït laø yeáu toá aûnh höôûng ñeán khaû naêng giöõ aåm vaø toác ñoä phaân huûy. Quaù trình phaân huûy hieáu khí seõ xaûy ra treân beà maët haït, haït coù kích thöôùc nhoû seõ coù toång dieän tích beà maët lôùn neân seõ taêng söï tieáp xuùc vôùi Oxi, do ñoù coù theå laøm taêng toác ñoä phaân huûy trong moät khoaûng ñoä xoáp nhaát ñònh. Ñöôøng kính cuûa haït toái öu laø 3 – 50mm. Haït coù kích thöôùc quaù nhoû seõ coù ñoä xoáp thaáp, öùc cheá toác ñoä phaân huûy. Coøn haït quaù lôùn seõ coù ñoä xoáp cao, laøm cho söï phaân boá khí khoâng ñoàng ñeàu, khoâng coù lôïi cho quaù trình cheá bieán Compost. II.2.1.2.9. Ñoä xoáp Laø yeáu toá quan troïng trong quaù trình cheá bieán Compost. Ñoä xoáp thay ñoåi tuøy theo thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén. Vaät lieäu coù ñoä xoáp 35 – 60% laø coù theå cheá bieán Compost moät caùch thaønh coâng. Ñoä xoáp thaáp seõ haïn cheá söï vaän chuyeån Oxi neân haïn cheá giaûi phoùng nhieät vaø laøm taêng nhieät ñoä trong khoái uû Compost. Coøn ñoä xoáp cao coù theå laøm cho nhieät ñoä trong khoái uû Compost thaáp, khoâng ñaûm baûo tieâu dieät heát maàm beänh. II.2.1.2.10. Möùc ñoä vaø toác ñoä uû Khoâng neân ñeå quaù trình leân men dieãn ra quaù laâu vì seõ coøn ít chaát höõu cô laø nhöõng chaát laøm giaøu cho ñaát. Quaù trình uû khoâng ñöôïc quaù nhieät, khoâng neân ñeå maát Nitô, khoâng neân quaù laïnh. Vieäc giaûm löôïng chaát höõu cô laø moät chæ thò toát ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä uû, vaø möùc ñoä phaân huûy, toác ñoä uû coù theå ño baèng toác ñoä tieâu thuï Oxi. II.2.1.3. Chaát löôïng Compost Chaát löôïng Compost ñöôïc ñaùnh giaù döïa treân 4 yeáu toá sau : Möùc ñoä laãn taïp chaát (thuûy tinh, plastic, ñaù, kim loaïi naëng, chaát thaûi hoùa hoïc, thuoác tröø saâu …) Noàng ñoä caùc chaát dinh döôõng (dinh döôõng ña löôïng N, P, K; dinh döôõng trung löôïng Ca, Mg, S; dinh döôõng vi löôïng Fe, Zn, Cu, Mn, Mo, Co, Bo …) Maät ñoä vi sinh vaät gaây beänh (thaáp ôû möùc khoâng aûnh höôûng coù haïi tôùi caây troàng). Ñoä oån ñònh (ñoä chín, hoai) vaø haøm löôïng chaát höõu cô. II.2.1.4. Lôïi ích vaø haïn cheá cuûa quaù trình cheá bieán Compost II.2.1.4.1. Lôïi ích Laø phöông aùn ñöôïc löïa choïn ñeå baûo toàn nguoàn nöôùc vaø naêng löôïng. Keùo daøi tuoåi thoï cho caùc baõi choân laáp. OÅn ñònh chaát thaûi : Caùc phaûn öùng sinh hoïc xaûy ra trong quaù trình cheá bieán Compost seõ chuyeån hoùa caùc chaát höõu cô deã thoái röûa sang daïng oån ñònh, chuû yeáu laø caùc chaát voâ cô ít gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khi thaûi ra ñaát hoaëc nöôùc. Laøm maát hoaït tính cuûa vi sinh vaät gaây beänh : Nhieät cuûa chaát thaûi sinh ra töø quaù trình phaân huûy sinh hoïc coù theå ñaït khoaûng 600C, ñuû ñeå laøm maát hoaït tính cuûa vi khuaån gaây beänh, virus vaø tröùng giun saùn neáu nhö nhieät ñoä naøy ñöôïc duy trì ít nhaát moät ngaøy. Caùc saûn phaåm cuûa quaù trình cheá bieán Compost coù theå thaûi boû an toaøn treân ñaát hoaëc söû duïng laøm chaát boå sung dinh döôõng cho ñaát. Thu hoài dinh döôõng vaø caûi taïo ñaát : Caùc chaát dinh döôõng (N, P, K) coù trong chaát thaûi thöôøng ôû daïng höõu cô phöùc taïp, caây troàng khoù haáp thuï. Sau quaù trình laøm phaân Compost, caùc chaát naøy ñöôïc chuyeån hoùa thaønh caùc chaát voâ cô nhö NO3- vaø PO43- thích hôïp cho caây troàng. Söû duïng saûn phaåm cuûa quaù trình cheá bieán Compost boå sung dinh döôõng cho ñaát coù khaû naêng laøm giaûm thaát thoaùt dinh döôõng do roø ræ vì caùc chaát dinh döôõng voâ cô toàn taïi chuû yeáu döôùi daïng khoâng tan. Theâm vaøo ñoù, lôùp ñaát troàng cuõng ñöôïc caûi tieán neân giuùp reã caây phaùt trieån toát hôn. Laøm khoâ buøn : Phaân ngöôøi, phaân ñoäng vaät vaø buøn chöùa khoaûng 80 – 95% nöôùc, do ñoù chi phí thu gom vaän chuyeån vaø thaûi boû cao. Laøm khoâ buøn trong quaù trình uû phaân Compost laø phöông phaùp lôïi duïng nhieät cuûa chaát thaûi sinh ra töø quaù trình phaân huûy sinh hoïc laøm bay hôi nöôùc chöùa trong buøn. Taêng khaû naêng khaùng beänh cho caây troàng : Trong ñaát boùn phaân vi sinh vôùi haøm löôïng dinh döôõng cao, deã haáp thuï vaø chuûng loaïi vi sinh vaät ña daïng khoâng nhöõng laøm taêng naêng suaát caây troàng maø coøn giaûm thieåu beänh cho caây troàng hôn so vôùi caùc loaïi phaân hoùa hoïc khaùc. II.2.1.4.2. Haïn cheá Haøm löôïng chaát dinh döôõng trong Compost khoâng thoaû maõn yeâu caàu. Do ñaëc tính cuûa chaát thaûi höõu cô coù theå thay ñoåi raát nhieàu tuøy thuoäc vaøo thôøi gian, khí haäu vaø phöông phaùp cheá bieán phaân, daãn ñeán tính chaát cuûa saûn phaåm cuõng khaùc nhau. Baûn chaát cuûa vaät lieäu laøm Compost thöôøng laøm cho söï phaân boá nhieät ñoä trong khoái phaân khoâng ñoàng ñeàu, do ñoù khaû naêng laøm maát hoaït tính cuûa vi sinh vaät gaây beänh trong saûn phaåm Compost cuõng khoâng hoaøn toaøn. Quaù trình saûn xuaát Compost taïo muøi khoù chòu neáu khoâng thöïc hieän quy trình cheá bieán ñuùng caùch. Haàu heát caùc nhaø noâng vaãn thích söû duïng phaân hoùa hoïc vì khoâng quaù ñaét tieàn, deã söû duïng vaø taêng naêng suaát caây troàng moät caùch roõ raøng. II.2.2. Tình hình saûn xuaát phaân Compost trong nöôùc vaø treân theá giôùi II.2.2.1. Treân theá giôùi Taïi Chaâu AÂu vaø Chaâu Myõ, coâng ngheä Compost hieän ñang ñöôïc trieån khai töông ñoái roäng vaø phaân Compost ñang ñöôïc söû duïng cho nhieàu muïc ñích khaùc nhau. Naêm 2001, taïi chaâu AÂu coù 16.9 trieäu taán trong soá 49 trieäu taán raùc höõu cô ñöôïc xöû lyù sinh hoïc vôùi ña phaàn laø saûn xuaát Compost. Trong ñoù cao nhaát laø Coäng Hoøa Lieân Bang Ñöùc ñaõ xöû lyù 7 trieäu taán trong soá 9 trieäu taán toång soá (78%). Rieâng Haø Lan toaøn boä 3.2 trieäu taán ñaõ ñöôïc xöû lyù. Tình hình aùp duïng cheá bieán Compost ñeå xöû lyù raùc sinh hoaït taïi Chaâu AÂu coù theå xeáp haïng nhö sau : Haïng 1 : AÙo, Bæ, CHLB Ñöùc, Luxemburg, Thuïy Ñieån, Thuïy Syõ. Haïng 2 : Anh, Ñan Maïch vaø Na uy. Haïng 3 : Haø Lan, Phaùp. Haïng 4 : Boà Ñaøo Nha, Ailen, Hy Laïp vaø Taây Ban Nha. Caùc coâng ngheä cheá bieán phaân Compost töø raùc thaûi sinh hoaït maø caùc nöôùc treân theá giôùi thöôøng söû duïng laø : II.2.2.1.1. Phöông phaùp uû theo luoáng daøi vaø thoåi khí thuï ñoäng coù xaùo troän Trong phöông phaùp naøy, vaät lieäu uû ñöôïc saép xeáp theo luoáng daøi vaø heïp, khoâng khí ñöôïc cung caáp tôùi heä thoáng theo con ñöôøng töï nhieân. Caùc luoáng Compost ñöôïc xaùo troän baèng caùch di chuyeån luoáng Compost vôùi xe xuùc hoaëc xe troän chuyeân duïng. a) Öu ñieåm Do xaùo troän thöôøng xuyeân neân chaát löôïng Compost thu ñöôïc khaù ñeàu. Voán ñaàu tö vaø chi phí vaän haønh thaáp vì khoâng caàn heä thoáng cung caáp khí. b) Nhöôïc ñieåm Caàn nhieàu nhaân coâng. Thôøi gian uû daøi (3 – 6 thaùng). Do söû duïng thoåi khí töï ñoäng neân khoù quaûn lyù, ñaëc bieät laø khoù kieåm soaùt nhieät ñoä vaø maàm beänh. Xaùo troän luoáng Compost thöôøng gaây thaát thoaùt Nitô vaø gaây muøi. Quaù trình uû coù theå bò phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän thôøi tieát. Caàn moät löôïng lôùn vaät lieäu taïo caáu truùc vaø vaät lieäu taïo caáu truùc naøy khoù tìm hôn so vôùi caùc phöông phaùp khaùc. II.2.2.1.2. Phöông phaùp uû theo luoáng daøi hoaëc ñoáng vôùi thoåi khí cöôõng böùc Vôùi phöông phaùp naøy, vaät lieäu uû chaát thaûi ñöôïc saép xeáp thaønh ñoáng hoaëc luoáng daøi. Khoâng khí ñöôïc cung caáp tôùi heä thoáng baèng quaït thoåi khí hoaëc bôm neùn khí vaø heä thoáng phaân phoái khí hoaëc saøn phaân phoái khí. a) Öu ñieåm Deã kieåm soaùt khi vaän haønh heä thoáng, ñaëc bieät laø kieåm soaùt nhieät ñoä vaø noàng ñoä Oxi trong luoáng uû. Giaûm muøi hoâi vaø maàm beänh. Thôøi gian uû ngaén (3 – 6 tuaàn). Nhu caàu söû duïng ñaát thaáp vaø coù theå vaän haønh ngoaøi trôøi hoaëc coù che phuû. b) Nhöôïc ñieåm Heä thoáng phaân phoái khí deã bò taét ngheõn, caàn baûo trì thöôøng xuyeân. Chi phí baûo trì heä thoáng vaø naêng löôïng thoåi khí laøm chi phí cuûa phöông phaùp naøy cao hôn thoåi khí thuï ñoäng. II.2.2.1.3. Phöông phaùp uû trong Container Laø phöông phaùp maø vaät lieäu uû ñöôïc chöùa trong Container, tuùi ñöïng hoaëc trong nhaø. Thoåi khí cöôõng böùc thöôøng ñöôïc söû duïng cho phöông phaùp naøy. a) Öu ñieåm Ít nhaïy caûm vôùi ñieàu kieän thôøi tieát. Khaû naêng kieåm soaùt quaù trình uû vaø kieåm soaùt muøi toát hôn. Thôøi gian uû ngaén hôn so vôùi phöông phaùp uû ngoaøi trôøi. Nhu caàu söû duïng ñaát nhoû hôn caùc phöông phaùp khaùc. Chaát löôïng Compost toát. b) Nhöôïc ñieåm Voán ñaàu tö cao. Chi phí vaän haønh vaø baûo trì heä thoáng cao. Thieát keá phöùc taïp vaø ñoøi hoûi trình ñoä cao. II.2.2.2. Vieät Nam Hieän nay ôû Vieät Nam coù moät soá nhaø maùy cheá bieán phaân Compost sau : Nhaø maùy phaân höõu cô Caàu Dieãn, Vieät Trì, Phuù Thoï – Haø Noäi. Nhaø maùy xöû lyù raùc Nam Ñònh – Nam Ñònh. Nhaø maùy Phaân raùc Buoân Ma Thuoäc – Tænh Ñaéc Laéc. Nhaø maùy xöû lyù raùc thaûi – cheá bieán phaân höõu cô vi sinh Nam Thaønh, Ninh Thuaän. Nhaø maùy phaân boùn Hooùc Moân, tp Hoà Chí Minh. Nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi Taân Thaønh, Baø Ròa – Vuõng Taøu. Nhaø maùy saûn xuaát phaân Compost Plus, Long An. Tình hình thöïc teá hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø maùy phaân raùc taïi Vieät Nam cho thaáy : Moät soá nhaø maùy ñang hoaït ñoäng chöa ñaït 50% so vôùi coâng suaát thieát keá, moät soá nhaø maùy khaùc do ngaân saùch cuûa tænh khoâng ñaùp öùng noåi cho vieäc trôï caáp hoaït ñoäng neân ñaõ phaûi ngöng hoaït ñoäng hay ñang trong tình traïng saép ñoùng cöûa. Chæ coù moät soá ít hoaït ñoäng toát nhö nhaø maùy xöû lyù raùc thaûi – cheá bieán phaân höõu cô vi sinh Nam Thaønh, Ninh Thuaän (Tænh Ninh Thuaän). Haàu heát caùc nhaø maùy cheá bieán phaân Compost ôû Vieät Nam ñeàu coù coâng ngheä saûn xuaát töông töï nhau nhö nhau : UÛ hieáu khí cöôõng böùc vaø oån ñònh raùc coù ñaûo troän (ngoaïi tröø nhaø maùy xöû lyù raùc Bieân Hoøa, Buoân Ma Thuoäc ñaõ ñoùng cöûa laø söû duïng coâng ngheä uû kî khí). a) Öu ñieåm chung Coâng ngheä ñôn giaûn, deã vaän haønh. Khoâng ñoøi hoûi nhieàu veà trình ñoä cuûa coâng nhaân. b) Nhöôïc ñieåm chung Do khoâng coù xaùo troän ñeàu trong quaù trình uû neân chaát löôïng phaân Compost thu ñöôïc khoâng ñoàng ñeàu. Raùc ñaàu vaøo cuûa caùc nhaø maùy khoâng ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn neân thaønh phaàn taïp chaát trong raùc thu gom raát lôùn. Phaân loaïi baèng thuû coâng hoaøn toaøn, hieäu quaû phaân loaïi chöa cao neân phaân coøn laãn nhieàu taïp chaát. Coâng nhaân vaän haønh phaûi tieáp xuùc laâu vôùi moâi tröôøng ñoäc haïi neân deã maéc caùc beänh ngheà nghieäp. Ñoä aåm cuûa raùc lôùn laøm cho caùc heä thoáng saøn phaân loaïi, baêng taûi chaát thaûi raén tröôùc khi uû bò hö hoûng vaø khoâng theå hoaït ñoäng ñöôïc. Khí thaûi taïi coâng ñoaïn leân men vaø uû chín khoâng ñöôïc kieåm soaùt vaø xöû lyù. Khoâng coù thieát bò giaùm saùt ñoä oån ñònh cuûa raùc sau khi uû. Khu vöïc taäp keát raùc vaø oån ñònh raùc taïi moät soá nhaø maùy khoâng coù maùi che do ñoù moät löôïng nöôùc ræ raùc lôùn phaùt sinh töø caùc ñoáng uû vaøo muøa möa. Nöôùc thaûi cuûa moät soá nhaø maùy khoâng ñöôïc thu gom, xöû lyù maø xaû thaúng vaøo caùc möông thoaùt nöôùc khu vöïc xung quanh gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khu vöïc. Baûng 2.7 : Phaân tích öu nhöôïc ñieåm cuûa moät soá nhaø maùy cheá bieán phaân Compost töø raùc thaûi sinh hoaït. STT Nhaø maùy Öu ñieåm Nhöôïc ñieåm Ñaëc ñieåm chung 1 - Nhaø maùy phaân höõu cô Caàu Dieãn, Haø Noäi. - Coâng ngheä hoaït ñoäng, thieát bò toát. - Haàm uû coù maùi che traùnh nöôùc möa vaøo haàm uû. - Raùc khoâng ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn. - Khoâng kieåm tra ñöôïc nhieät ñoä trong ñoáng uû. - Khoâng kieåm soaùt khí thoaùt ra. - Thieát bò phaân loaïi baèng maùy khoâng hieäu quaû, ñoä aåm raùc cao. - Thieát bò hieän ñaïi Taây Ban Nha (2000). - Ñieàu khieån töï ñoäng, thieát bò ñieàu khieån trung taâm. - Coâng suaát 50 000 taán/ naêm. - 13 260 taán phaân höõu cô / naêm. - Hoaït ñoäng 10.3% coâng suaát thieát keá. 2 - Nhaø maùy xöû lyù raùc Nam Ñònh – Nam Ñònh. - Thieát bò toát. - Haàm uû coù maùi che traùnh nöôùc möa vaøo haàm uû. - Raùc khoâng phaân loaïi taïi nguoàn. - Taïp chaát trong raùc cao. - Coâng ngheä Phaùp (2003). - Coâng suaát 250 taán raùc/ ngaøy. - 20 000 taán Compost / naêm. - Hoaït ñoäng 41.6% coâng suaát thieát keá. 3 - Nhaø maùy xöû lyù raùc Baø Ròa, Baø Ròa. - Haàm uû coù maùi che traùnh nöôùc möa vaøo haàm uû. - Raùc khoâng ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn. - Phaân loaïi baèng tay, khoái löôïng raùc lôùn neân khoâng ñaït hieäu quaû. - Raùc nhieàu, daãn ñeán löôïng nöôùc ræ raùc lôùn gaây oâ nhieãm. - Thieát bò khoâng toát. - Coâng suaát thieát keá khoâng ñuùng. - Coâng suaát 100m3 raùc / ngaøy. - 20 taán Compost / ngaøy. 4 - Nhaø maùy phaân boùn Hooùc Moân, tp Hoà Chí Minh. - Maùy moùc thieát bò ñöôïc söï vieän trôï. - Coâng ngheä hieän ñaïi. - Khoâng phaân loaïi taïi nguoàn, taïp chaát nhieàu. - Heä thoáng saøn phaân loaïi raùc vaø caùc thieát bò khoâng hoaït ñoäng. - Maùy moùc thieát bò ñöôïc söï vieän trôï, coâng ngheä hieän ñaïi. - Do chính phuû Ñan Maïch vieän trôï xaây döïng 1981 taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh. 5 - Nhaø maùy xöû lyù pheá thaûi Phöôùc Hoøa – Baø Ròa Vuõng Taøu. - Maùy moùc thieát bò saûn xuaát trong nöôùc, giaûm ñöôïc kinh phí. - Khoâng phaân loaïi taïi nguoàn. - Ñoä aåm lôùn, phaân loaïi khoù. - Khí thaûi khoâng ñöôïc kieåm soaùt vaø xöû lyù. - Khoâng coù thieát bò giaùm saùt nhieät ñoä trong ñoáng uû. - Coâng suaát 400 taán raùc/ ngaøy. - Hoaït ñoäng 20% cuoái naêm 2002 ñaàu 2003. CHÖÔNG III : DÖÏ BAÙO DIEÃN BIEÁN PHAÙT SINH CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT ÑEÁN NAÊM 2020 TAÏI THAØNH PHOÁ ÑAØ LAÏT III.1. DÖÏ BAÙO KHOÁI LÖÔÏNG CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT ÑEÁN NAÊM 2020 Cuøng vôùi söï phaùt trieån kinh teá, ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng ñöôïc naâng cao, keùo theo toác ñoä thaûi raùc cuûa moãi ngöôøi cuõng taêng. Do ñoù döï baùo khoái löôïng chaát thaûi raén seõ caên cöù treân döï baùo daân soá cuûa thaønh phoá. III.1.1. Döï baùo daân soá cuûa thaønh phoá Ñaø Laït ñeán naêm 2020 Daân soá thaønh phoá Ñaø Laït ñöôïc döï baùo döïa vaøo moâ hình sinh tröôûng – phaùt trieån (moâ hình Euler caûi tieán) : Ni +1 = Ni + r t Ni + 1/ 2 Ni + 1/ 2 = (i + 1 + Ni) i+ 1 = Ni + r Ni Bieát r = 1.89% Choïn t = 1 Baûng 3.8 : Döï baùo daân soá thaønh phoá Ñaø Laït ñeán naêm 2020. Naêm Ni i+ 1 Ni + 1/ 2 Ni +1 2006 250 000 254 725 252 362 254 770 2007 254 770 259 585 257 177 259 630 2008 259 630 264 537 262 083 264 583 2009 264 583 269 583 267 083 269 630 2010 269 630 274 726 272 178 274 774 2011 274 774 279 967 277 370 280 016 2012 280 016 285 308 282 662 285 358 2013 285 358 290 751 288 054 290 802 2014 290 802 296 298 293 550 296 350 2015 296 350 301 951 299 150 302 003 2016 302 003 307 711 304 857 307 764 2017 307 764 313 581 310 672 313 635 2018 313 635 319 563 316 599 319 618 2019 319 618 325 659 322 638 325 715 2020 325 715 331 871 328 793 331 929 Hình 3.3 : Bieåu ñoà gia taêng daân soá naêm 2006 – 2020. III.1.2. Döï baùo khoái löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït ñeán naêm 2020 Vôùi daân soá hieän nay laø 250 000 ngöôøi, moãi ngaøy thaønh phoá ñaø Laït ñaõ thaûi ra moâi tröôøng vôùi khoái löôïng raùc thaûi sinh hoaït laø 200 taán (töông ñöông 500m3), heä soá phaùt sinh raùc thaûi laø 0.8 kg/ngöôøi/ngaøy. Baûng 3.9 : Heä soá phaùt sinh raùc thaûi theo WHO Thaønh phoá Heä soá phaùt sinh raùc thaûi (kg/ngöôøi/ngaøy) Thaønh phoá lôùn 1.0 - 1.2 Thaønh phoá vöøa 0.7 - 0.9 Thò xaõ 0.5 - 0.6 Thò traán 0.2 - 0.3 Caên cöù vaøo daân soá ñaõ döï baùo, khoáùi löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït döï baùo ñeán naêm 2020 laø : Baûng 3.10 : Döï baùo khoái löôïng raùc sinh hoaït thaønh phoá Ñaø Laït ñeán naêm 2020. Naêm Daân soá Heä soá phaùt sinh raùc thaûi (kg/ngöôøi/ngaøy) Löôïng raùc trung bình ngaøy (Taán) Löôïng raùc trung bình naêm (Taán) Löôïng raùc tích luõy qua caùc naêm (Taán) 2006 250 000 0.8 200 73 000 73 000.0 2007 254 770 0.8 203.816 74 392.84 147 392.8 2008 259 630 0.8 207.704 75 811.96 223 204.8 2009 264 583 0.8 211.666 77 258.09 300 462.9 2010 269 630 0.8 215.704 78 730.96 379 194.9 2011 274 774 0.9 247.296 90 263.04 469 457.9 2012 280 016 0.9 252.014 91 985.11 561 443.0 2013 285 358 0.9 256.822 93 740.03 655 183.0 2014 290 802 0.9 261.721 95 528.17 750 711.2 2015 296 350 0.9 266.715 97 350.98 848 062.2 2016 302 003 1.0 302.003 110 231.1 958 293.3 2017 307 764 1.0 307.764 112 333.9 1 070 627.0 2018 313 635 1.0 313.635 114 476.8 1 185 104.0 2019 319 618 1.0 319.618 116 660.6 1 301 764.0 2020 325 715 1.0 325.715 118 886 1 420 650.0 Hình 3.4 : Bieåu ñoà theå hieän löôïng raùc trung bình qua caùc naêm 2006 – 2020. III.2. DÖÏ BAÙO THAØNH PHAÀN, TÍNH CHAÁT CUÛA CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT Beân caïnh veà soá löôïng raùc, thaønh phaàn cuûa raùc thaûi cuõng thay ñoåi theo thôøi gian vaø theo söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Treân quan ñieåm vó moâ, söï thay ñoåi veà thaønh phaàn raùc laø moät yeáu toá quan troïng trong hoaïch ñònh chieán löôïc ñeå quyeát ñònh bieän phaùp xöû lyù raùc sinh hoaït. Khaùc vôùi bieán ñoäng veà khoái löôïng coù theå tính toaùn ñöôïc, söï thay ñoåi thaønh phaàn raùc sinh hoaït raát khoù coù theå xaùc ñònh chính xaùc baèng nhöõng con soá, bôûi vì noù phuï thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá nhö thay ñoåi taäp quaùn tieâu duøng, xu höôùng phaùt trieån kinh teá, cô caáu kinh teá, trình ñoä coâng ngheä vaø ñaëc bieät laø taäp quaùn thaûi raùc. Vì vaäy, vieäc döï baùo dieãn bieán thaønh phaàn raùc sinh hoaït trong töông lai chæ coù theå ñöôïc thöïc hieän baèng caùch tham khaûo thaønh phaàn raùc thaûi cuûa nhieàu quoác gia vaø khu vöïc coù taäp quaùn sinh hoaït gaàn gioáng vôùi Vieät Nam (nhö Thaùi Lan, Malaisia, Singapore, Trung Quoác, AÁn Ñoä … ) cuõng nhö tham khaûo caùc soá lieäu cuûa nhöõng quoác gia phaùt trieån hieän coù (nhö Canada, Ñan Maïch, YÙ, Phaùp …). Noùi chung, baèng caùch heä thoáng hoùa caùc taøi lieäu vaø soá lieäu, chæ coù theå döï baùo moät caùch khaùi quaùt laø khi möùc soáng cuûa ngöôøi daân taêng leân thì thaønh phaàn chaát thaûi raén sinh hoaït thay ñoåi theo khuynh höôùng sau : Löôïng nilon vaø nhöïa : Taêng. Giaáy, kim loaïi vaø thuûy tinh : Taêng. Raùc höõu cô : Khoâng ñoåi. Goã cuûi : Giaûm. Caùc chaát khaùc : Giaûm. Söï thay ñoåi nhö vaäy keùo theo söï thay ñoåi veà tính chaát cuûa raùc nhö sau : Tyû troïng raùc : Giaûm. Ñoä aåm : Giaûm. Giaù trò nhieät löôïng thaáp : Taêng. Caùc thaønh phaàn coù theå taùi söû duïng ñöôïc : Taêng. III.3. DÖÏ BAÙO QUY HOAÏCH SÖÛ DUÏNG ÑAÁT XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN Hieän taïi thaønh phoá chöa coù moät quy hoaïch chính thöùc naøo veà ñaát söû duïng ñeå xöû lyù chaát thaûi raén. UÛy ban nhaân daân Tænh Laâm Ñoàng caáp cho thaønh phoá Ñaø Laït dieän tích baõi xöû lyù chaát thaûi raén laø 12ha ñaát naèm veà phía Taây thaønh phoá duøng ñeå choân laáp chaát thaûi raén. Tuy nhieân chaát thaûi chæ ñöôïc choân taïi baõi raùc hôû khoâng hôïp veä sinh. Döï baùo trong thôøi gian tôùi, Tænh Laâm Ñoàng seõ coù quy hoaïch chi tieát veà vieäc söû duïng ñaát xöû lyù chaát thaûi raén cho thaønh phoá Ñaø Laït. Neáu quy hoaïch ñöôïc thöïc hieän thì khu ñaát hieän taïi duøng ñeå chöùa raùc seõ ñöôïc choïn ñeå xaây döïng baõi choân laáp hôïp veä sinh nhaèm haïn cheá ñöôïc oâ nhieãm do chaát thaûi raén gaây ra. CHÖÔNG IV : TÍNH TOAÙN QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ SAÛN XUAÁT PHAÂN COMPOST TÖØ CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT TAÏI THAØNH PHOÁ ÑAØ LAÏT IV.1. CÔ SÔÛ LÖÏA CHOÏN Tröôùc tình hình chaát thaûi raén ôû thaønh phoá Ñaø Laït ñang gia taêng moät caùch nhanh choùng, hieän nay moãi ngaøy thaønh phoá thaûi ra khoaûng 200 taán raùc sinh hoaït. Löôïng raùc naøy ñöôïc ñem ñi ñoå ôû baõi raùc cuûa thaønh phoá. Caùch laøm naøy tieâu toán moät dieän tích ñaát lôùn, ñang trôû neân khoâng thích hôïp vaø khoâng mang tính beàn vöõng laâu daøi. Trong thôøi gian saép tôùi neáu khoâng coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp thì cuøng vôùi söï gia taêng daân soá nhanh choùng, caàn phaûi coù moät dieän tích ñaát raát lôùn ñeå chöùa raùc. IV.1.1. Caùc nguyeân taéc ñeå löïa choïn coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén sinh hoaït cho thaønh phoá Ñaø Laït IV.1.1.1. Tính khaû thi veà maët moâi tröôøng Tính khaû thi veà maët moâi tröôøng ñoái vôùi coâng ngheä xöû lyù raùc thaûi ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua moät soá chæ tieâu cô baûn sau : Khoâng ñöôïc phaùt sinh ra caùc chaát thaûi thöù caáp coù khaû naêng gaây oâ nhieãm vaø taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng. Ñieàu naøy coù nghóa raèng, coâng ngheä xöû lyù raùc thaûi phaûi bao haøm taát caû giaûi phaùp kyõ thuaät vaø coâng ngheä hoã trôï nhaèm xöû lyù trieät vaø thoûa maõn caùc quy ñònh hieän haønh veà baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi caùc chaát thaûi thöù caáp sinh ra trong suoát caùc quaù trình vaän chuyeån, taäp keát, phaân loaïi vaø xöû lyù raùc nhö : Nöôùc raùc. Khí thaûi. Muøi hoâi. Caën buøn töø heä thoáng xöû lyù nöôùc ræ raùc vaø caùc loaïi nöôùc thaûi khaùc. Caùc thaønh phaàn trô coøn laïi ñöôïc taùch rieâng khoûi phaân raùc (khi duøng coâng ngheä uû raùc laøm phaân). Khoâng ñöôïc ñeå cho nöôùc raùc thaám xuoáng ñaát gaây oâ nhieãm caùc taàng nöôùc ngaàm. Haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát coù theå chaáp nhaän ñöôïc söï phaùt sinh caùc loaøi gaëm nhaám, ruoài nhaëng, coân truøng, vi truøng vaø caùc vectô truyeàn beänh. Khoâng gaây ra caùc taùc haïi laâu daøi veà maët gen vaø di truyeàn hoïc. IV.1.1.2. Tính khaû thi veà maët kyõ thuaät Tính khaû thi veà maët kyõ thuaät ñoái vôùi coâng ngheä xöû lyù raùc thaûi ñöôïc ñaùnh giaù qua moät soá chæ tieâu cô baûn sau : Coâng ngheä xöû lyù ñöôïc choïn (keå caû caùc coâng ngheä phuï trôï keøm theo) phaûi ñaûm baûo tính thích hôïp vaø chaéc chaén vôùi dieãn bieán thaønh phaàn vaø tính chaát raùc thaûi cuûa thaønh phoá Ñaø Laït trong baát kyø ñieàu kieän khí haäu, thôøi tieát hay caùc cheá ñoä thuûy vaên naøo cuûa khu vöïc xöû lyù raùc. Ñieàu kieän cô sôû haï taàng (ví duï nhö : maët baèng, caáp ñieän, caáp nöôùc, tieâu thoaùt nöôùc, giao thoâng, thoâng tin lieân laïc, phoøng chaùy chöõa chaùy ...) phaûi ñaùp öùng caùc yeâu caàu lieân quan ñeán vieäc thi coâng vaø vaän haønh khu xöû lyù raùc. Caùc yeâu caàu veà maët kyõ thuaät cuûa coâng ngheä xöû lyù raùc (ví duï nhö : tieâu chuaån lôùp loùt choáng thaám döôùi ñaùy baõi choân laáp raùc hôïp veä sinh) phaûi ñöôïc ñaùp öùng ñaày ñuû trong suoát quaù trình thi coâng, xaây döïng vaø vaän haønh khu xöû lyù raùc. Phaûi ñaûm baûo khaû naêng cung caáp, baûo döôõng vaø söûa chöõa caùc trang thieát bò keøm theo. CB – CNV quaûn lyù vaø vaän haønh khu xöû lyù raùc phaûi laøm chuû ñöôïc coâng ngheä. Caùc saûn phaåm ñaàu ra cuûa coâng ngheä xöû lyù neáu coù phaûi ñaûm baûo moät soá chæ tieâu kyõ thuaät cô baûn vaø khoâng gaây taùc haïi ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe coäng ñoàng trong quaù trình söû duïng chuùng. Phaûi coù ñaày ñuû caùc giaûi phaùp kyõ thuaät vaø coâng ngheä thay theá khi caàn thieát (ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng tình huoáng baát traéc coù theå xaûy ra, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc khía caïnh moâi tröôøng lieân quan ñeán khu xöû lyù raùc). IV.1.1.3. Tính khaû thi veà maët kinh teá Tính khaû thi veà maët kinh teá cuûa coâng ngheä xöû lyù raùc thaûi phaûi ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua moät soá chæ tieâu cô baûn sau : Chi phí ñaàu tö ôû möùc coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Ñoái vôùi phaàn lôùn caùc coâng ngheä xöû lyù raùc, suaát ñaàu tö tính bình quaân treân moät ñôn vò khoái löôïng raùc thöôøng giaûm daàn theo quy moâ ñaàu tö (töùc quy moâ caøng lôùn thì suaát ñaàu tö ñôn vò caøng thaáp). Tuy nhieân, moät soá coâng ngheä xöû lyù chæ coù hieäu quaû kinh teá khi khoái löôïng raùc thaûi phaûi ñaït ñeán moät möùc ñoä toái thieåu naøo ñoù. Chi phí vaän haønh toaøn boä heä thoáng xöû lyù raùc (bao goàm caùc chi phí vaän haønh caùc coâng trình phuï trôï) khoâng quaù ñaét ñeå ñaûm baûo thôøi haïn hoaøn voán chaäm nhaát cuõng khoâng vöôït quaù thôøi gian soáng cuûa döï aùn trong ñieàu kieän möùc phí dòch vuï thu gom xöû lyù raùc ñöôïc coäng ñoàng chaáp nhaän. IV.1.1.4. Tính khaû thi veà maët xaõ hoäi hoïc Tính khaû thi veà maët xaõ hoäi hoïc cuûa coâng ngheä xöû lyù phaûi ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua moät soá chæ tieâu cô baûn sau : Khoâng taïo ra caùc söùc eùp naëng neà veà maët taâm lyù cuûa daân chuùng ñòa phöông vaø cuûa caùc cô quan ban ngaønh coù lieân quan. Ñieàu naøy ñoøi hoûi coâng ngheä xöû lyù ñöôïc choïn phaûi chöùng toû ñöôïc caùc giaûi phaùp höõu hieäu ñoái vôùi caùc vaán ñeà moâi tröôøng thöù caáp naûy sinh trong quaù trình xöû lyù raùc. Coâng ngheä xöû lyù phaûi ñaûm baûo tính an toaøn vaø haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát nhöõng ruûi ro, taùc haïi ñoái vôùi söùc khoûe cuûa nhöõng ngöôøi tröïc tieáp vaän haønh heä thoáng xöû lyù. IV.1.2. Caùc phöông aùn coâng ngheä xöû lyù raùc coù nhieàu trieån voïng aùp duïng Do tính chaát cô baûn laø nhaèm giaûi quyeát vaán ñeà veä sinh moâi tröôøng ñoâ thò, cho neân baát kyø moät giaûi phaùp coâng ngheä xöû lyù naøo coù nhieàu vaán ñeà moâi tröôøng tieàm aån (nhö ñoå ñoáng töï nhieân ôû baõi raùc, ñoát raùc töï nhieân ...) ñeàu ñöôïc loaïi boû ngay töø ñaàu. Phaân tích caùc ñieàu kieän ôû thaønh phoá Ñaø Laït, caùc phöông aùn coâng ngheä sau ñaây ñöôïc coi laø coù nhieàu khaû thi vaø trieån voïng : Cheá bieán raùc thaûi thaønh phaân boùn höõu cô vi sinh vaø taùi cheá, choân laáp nhöõng phaàn coøn laïi. Saûn xuaát ñieän naêng töø raùc thaûi höõu cô vaø taùi cheá, choân laáp nhöõng phaàn coøn laïi. Choân laáp raùc thaûi ôû caùc oâ choân laáp hôïp veä sinh. Moãi phöông aùn coâng ngheä xöû lyù raùc ñöa ra ôû treân ñeàu coù nhöõng öu khuyeát ñieåm rieâng cuûa chuùng. Baûng 4.11 : So saùnh veà ñaëc ñieåm cuûa nhöõng coâng ngheä ñeà xuaát aùp duïng cho vieäc xöû lyù chaát thaûi raén sinh hoaït taïi thaønh phoá Ñaø Laït. Coâng ngheä ñeà xuaát Ñaëc ñieåm Öu ñieåm Nhöôïc ñieåm Loaïi raùc ñöôïc aùp duïng Tính khaû thi Hoá choân laáp hôïp veä sinh Raùc ñöôïc neùn thaønh khoái ñeå choân laáp. - Chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh thaáp. - Ñoøi hoûi dieän tích maët baèng lôùn. - Khoâng taän duïng ñöôïc caùc chaát höõu cô. - Khoù kieåm soaùt nöôùc raùc roø ræ vaø khí sinh ra töø baõi choân laáp. - Chaát thaûi raén sinh hoaït. - Phuø hôïp vôùi khu vöïc coù maët baèng roäng, möïc nöôùc ngaàm thaáp, khaû naêng taøi chính haïn heïp. Phaùt ñieän Biogas Khí Meâtan töø uû raùc höõu cô ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát ñieän - Raùc höõu cô töø rau cuû quaû ñöôïc taän duïng trieät ñeå saûn xuaát ñieän, phaân höõu cô. - Keùo daøi tuoåi thoï baõi choân laáp. - Ñoøi hoûi chi phí ñaàu tö cao, - Thieát bò coâng ngheä cao. - Phaûi xöû lyù moät löôïng nöôùc ræ raùc lôùn. - Caùc raùc höõu cô töø rau cuû quaû coù trong raùc thaûi sinh hoaït. - Phuø hôïp vôùi raùc thaûi coù nhieàu thaønh phaàn höõu cô. - Haïn cheá söï noùng leân cuûa traùi ñaát do söï thaûi khí ga. - Tieát kieäm ñaát ñai. Cheá bieán Compost Chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén ñöôïc phaân huûy ñeå saûn xuaát phaân Compost - Voán ñaàu tö ban ñaàu thaáp. - Thieát bò khoâng ñoøi hoûi coâng ngheä cao. - Hieäu quaû giaûm löôïng chaát thaûi raén cao. - Keùo daøi tuoåi thoï cuûa baõi choân laáp. - Ñoøi hoûi phaân loaïi raùc trieät ñeå. - Haøm löôïng dinh döôõng thaáp hôn so vôùi phaân hoùa hoïc vaø caùc loaïi phaân laøm töø vaät nuoâi. - Yeâu caàu kyõ thuaät phöùc taïp. - Thaønh phaàn höõu cô cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït. - Phuø hôïp vôùi raùc thaûi coù nhieàu thaønh phaàn höõu cô. - Cho pheùp keát hôïp xöû lyù caû phaân haàm caàu. - Tieát kieäm ñaát ñai. Neáu chæ döïa vaøo baûng so saùnh treân thì chaéc chaén khoù coù theå ñöa ra quyeát ñònh löïa choïn phöông aùn coâng ngheä xöû lyù naøo cho thích hôïp. Ñi keøm theo caùc coâng ngheä naøy laø haøng loaït caùc vaán ñeà lieân quan khaùc. Vì vaäy, caùc phöông aùn coâng ngheä ñeà xuaát ñöôïc ñöa ra xem xeùt chi tieát hôn ñeå laøm caên cöù cho vieäc löïa choïn sau naøy. Caên cöù vaøo caùc nguyeân taéc löïa choïn : IV.1.2.1. Möùc ñoä an toaøn ñoái vôùi moâi tröôøng Caùc phöông phaùp xöû lyù raùc thaûi thöôøng khoâng traùnh khoûi caùc vaán ñeà moâi tröôøng thöù caáp vaø trong moät soá tröôøng hôïp, caùc vaán ñeà moâi tröôøng thöù caáp nhieàu khi laïi nguy hieåm vaø nan giaûi hôn chính baûn thaân raùc thaûi. Vì vaäy, trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, vieäc xöû lyù caùc chaát thaûi thöù caáp laø moät yeâu caàu khoâng theå thieáu trong heä thoáng coâng ngheä xöû lyù raùc thaûi. Theo quan ñieåm naøy, möùc ñoä an toaøn ñoái vôùi moâi tröôøng cuûa caùc phöông aùn coâng ngheä ñeà xuaát ñöôïc ñaùnh giaù sô boä nhö sau : Baûng 4.12 : Möùc ñoä an toaøn ñoái vôùi moâi tröôøng cuûa caùc coâng ngheä xöû lyù STT Chæ soá ñaùnh giaù Choân laáp hôïp veä sinh Phaùt ñieän Biogas Cheá bieán Compost 1 Lieân quan ñeán oâ nhieãm nöôùc maët. Thaáp 1 Cao 3 Trung bình 2 2 Lieân quan ñeán oâ nhieãm nöôùc ngaàm. Thaáp 1 Cao 3 Trung bình 2 3 Lieân quan ñeán phaùt thaûi caùc chaát khí oâ nhieãm. Cao 3 Thaáp 1 Trung bình 2 4 Lieân quan ñeán muøi hoâi. Trung bình 2 Cao 3 Thaáp 1 5 Lieân quan ñeán caùc maàm beänh. Thaáp 1 Cao 3 Trung bình 2 6 Lieân quan ñeán caùc hieäu öùng phuï khi söû duïng cheá phaåm sinh hoïc. Thaáp 1 - Thaáp 1 7 Caën buøn phaùt sinh do vieäc xöû lyù nöôùc raùc. Thaáp 3 Cao 1 Thaáp 3 8 Sô sôïi coøn laïi sau khi uû phaân. Trung bình 2 - Trung bình 2 9 Ñoä an toaøn veà chaùy, noå. Thaáp 1 Cao 3 Trung bình 2 10 Toång ñieåm. 15 17 17 IV.1.2.2. Khaû naêng ñaùp öùng caùc yeâu caàu kyõ thuaät Baûng 4.13 : Khaû naêng ñaùp öùng caùc yeâu caàu kyõ thuaät cuûa caùc coâng ngheä. STT Chæ soá ñaùnh giaù Choân laáp hôïp veä sinh Phaùt ñieän Biogas Cheá bieán Compost 1 Tính phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän töï nhieân taïi khu vöïc xöû lyù raùc. Trung bình 2 Thaáp 1 Cao 3 2 Khaû naêng ñaùp öùng nhu caàu veà maët baèng. Trung bình 2 Cao 3 Trung bình 2 3 Tính phuø hôïp vôùi loaïi raùc ñöa tôùi khu vöïc xöû lyù. Thấp 1 Trung bình 2 Cao 3 4 Tính chaéc chaén veà hieäu quaû xöû lyù raùc. Thaáp 1 Cao 3 Trung bình 2 5 Khaû naêng ñaùp öùng yeâu caàu veà cô sôû haï taàng. Cao 3 Thaáp 1 Trung bình 2 6 Khaû naêng ñaùp öùng yeâu caàu veà maùy moùc thieát bò saún coù trong nöôùc. Cao 3 Raát thaáp 0 Trung bình 2 7 Khaû naêng ñaùp öùng caùc yeâu caàu trong vieäc thi coâng xaây döïng coâng trình. Trung bình 2 Raát thaáp 0 Cao 3 8 Möùc ñoä ñoøi hoûi boå sung caùc nguyeân phuï lieäu, nhieân lieäu vaø hoùa chaát. Raát thaáp 4 Trung bình 2 Cao 1 9 Tính phöùc taïp trong vieäc vaän haønh vaø quaûn lyù. Thaáp 3 Raát cao 0 Trung bình 2 10 Yeâu caàu veà caùn boä coù trình ñoä chuyeân moân. Thaáp 3 Raát cao 0 Trung bình 2 11 Khaû naêng ñaùp öùng yeâu caàu veà chaát löôïng saûn phaåm ñaàu ra. Thaáp 1 Cao 3 Trung bình 2 12 Khaû naêng saün coù caùc giaûi phaùp thay theá trong tình huoáng baát traéc. Cao 3 Thaáp 1 Trung bình 2 13 Toång ñieåm. 28 16 26 IV.1.2.3. Khaû naêng ñaùp öùng veà maët taøi chính vaø hoaøn voán Khaû naêng ñaùp öùng veà maët taøi chính vaø hoaøn voán cuûa caùc phöông aùn coâng ngheä lieân quan tröïc tieáp ñeán chi phí ñaàu tö, chi phí vaän haønh vaø quaûn lyù, nguoàn thu töø vieäc baùn caùc saûn phaåm ra thò tröôøng vaø coù theå ñaùnh giaù sô boä nhö sau : Baûng 4.14 : Khaû naêng ñaùp öùng veà maët taøi chính cuûa caùc coâng ngheä xöû lyù. STT Chæ soá ñaùnh giaù Choân laáp hôïp veä sinh Phaùt ñieän Biogas Cheá bieán Compost 1 Chi phí ñaàu tö. Thaáp 3 Raát cao 0 Cao 1 2 Chi phí vaän haønh. Thaáp 3 Raát cao 0 Khaù 2 3 Khaû naêng thu hoài voán töø vieäc baùn caùc saûn phaåm. Thaáp 1 Cao 3 Khaù 2 4 Toång ñieåm. 7 3 5 IV.1.2.4. Khaû naêng taän duïng laïi chaát thaûi Baûng 4.15 : Khaû naêng taän duïng laïi chaát thaûi cuûa caùc coâng ngheä xöû lyù STT Chæ soá ñaùnh giaù Choân laáp hôïp veä sinh Phaùt ñieän Biogas Cheá bieán Compost 1 Khaû naêng taän duïng laïi caùc thaønh phaàn höõu cô trong raùc thaûi. 20% 2 80% 8 98% 10 2 Khaû naêng taän duïng laïi buøn töï hoaïi. 50% 5 90% 9 100% 10 3 Loaïi saûn phaåm coù khaû naêng baùn ra ngoaøi thò tröôøng. Phaân raùc hoãn taïp 1 Ñieän 3 Phaân Compost 3 4 Khaû naêng tieâu thuï saûn phaåm ngoaøi thò tröôøng. 60% 6 100% 10 100% 10 5 Toång ñieåm. 14 30 33 IV.1.2.5. Xeùt theo möùc ñoä taùc ñoäng veà maët xaõ hoäi Baûng 4.16 : Möùc ñoä taùc ñoäng veà maët xaõ hoäi cuûa caùc coâng ngheä xöû lyù. STT Chæ soá ñaùnh giaù Choân laáp hôïp veä sinh Phaùt ñieän Biogas Cheá bieán Compost 1 Söï phaûn ñoái cuûa daân chuùng ñòa phöông. Cao 1 Thaáp 3 Thaáp 3 2 Söï uûng hoä cuûa caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà BVMT. Thaáp 1 Cao 3 Cao 3 3 Ñoä an toaøn ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tröïc tieáp vaän haønh vaø quaûn lyù coâng ngheä Thaáp 1 Thaáp 1 Trung bình 2 4 Toång ñieåm. 3 7 8 Baûng 4.17 : Toång keát ñieåm caùc coâng ngheä xöû lyù ñöôïc löïa choïn. STT Chæ soá ñaùnh giaù Choân laáp hôïp veä sinh Phaùt ñieän Biogas Cheá bieán Compost 1 Möùc ñoä an toaøn ñoái vôùi moâi tröôøng. 15 17 17 2 Khaû naêng ñaùp öùng caùc yeâu caàu kyõ thuaät. 28 16 26 3 Khaû naêng ñaùp öùng veà maët taøi chính vaø hoaøn voán. 7 3 5 4 Khaû naêng taän duïng laïi chaát thaûi. 14 30 33 5 Möùc ñoä taùc ñoäng veà maët xaõ hoäi. 3 7 8 6 Toång ñieåm. 67 73 89 Töø baûng ñieåm treân, ta nhaän thaáy öùng duïng coâng ngheä cheá bieán phaân Compost coù soá ñieåm cao nhaát, coù nghóa ñaây laø phöông aùn khaû thi nhaát, ñöôïc löïa choïn ñeå nghieân cöùu xöû lyù raùc thaûi sinh hoaït taïi thaønh phoá Ñaø Laït. Ngoaøi ra, Noâng daân vuøng troàng rau hoa Ñaø Laït vaãn coøn taäp quaùn söû duïng phaân caù (phaân xaùc maém), vieäc söû duïng loaïi phaân naøy luùc ñaàu ñem laïi hieäu quaû töông ñoái cao veà maët kinh teá, nhöng beân caïnh ñoù noù cuõng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, ñaëc bieät laø laøm cho ñaát bò nhieãm maën do noàng ñoä muoái trong phaân khaù cao, cation Na+ seõ ñaåy haàu heát caùc chaát dinh döôõng trong thaønh phaàn keo ñaát ra khoûi ñaát, phaù vôõ cô caáu hoùa lyù cuûa ñaát, laøm cho ñaát chai cöùng sau vaøi vuï canh taùc boùn baèng phaân caù vaø caây troàng khoâng phaùt trieån. Vì vaäy, noâng daân laïi phaûi thay ñoåi lôùp ñaát maët môùi tieáp tuïc canh taùc ñöôïc vaø hieän töôïng naøy daãn ñeán vieäc tieáp tuïc ñaøo bôùi ñaát caùc bôø ta luy gaây xaïc lôû, xoùi moøn, röûa troâi maïnh. Beân caïnh ñoù, phaân hoùa hoïc ñaëc bieät laø phaân ñaïm cuõng ñöôïc boùn vôùi lieàu löôïng cao gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, ñaëc bieät laø söï tích luõy haøm löôïng NO3- trong saûn phaåm, maø dö löôïng Nitrate trong rau laø chæ tieâu quan troïng phaân bieät giöõa rau saïch vaø rau khoâng saïch. Dö löôïng nitrat do boùn phaân ñaïm lieàu löôïng cao trong ñaát ñöôïc vi khuaån khöû thaønh nitrit, nitrit hoùa hôïp vôùi amin thöù caáp taïo thaønh nitrozoamin laø moät hoaït chaát gaây ñoät bieán toàn dö trong ñaát. Treân cô sôû moâ taû vaø phaân tích ñònh löôïng sô boä caùc öu khuyeát ñieåm cuûa 3 phöông aùn coâng ngheä xöû lyù raùc ñöôïc löïa choïn nhö trình baøy ôû treân, keát hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân, tình hình kinh teá – xaõ hoäi, hieän traïng vaø döï baùo thaønh phaàn vaø tính chaát raùc thaûi ôû thaønh phoá Ñaø Laït. Töø ñoù cho thaáy “cheá bieán raùc thaûi sinh hoaït thaønh phaân Compost” ñöôïc xem laø toát nhaát vaø khaû thi nhaát. Neáu laøm toát coâng taùc phaân loaïi, coù theå taän duïng nguoàn höõu cô naøy ñeå laøm phaân boùn cung caáp cho noâng daân troàng rau hoa, vöøa ñaûm baûo veà maët veä sinh, vöøa giaûm bôùt söùc eùp cho coâng taùc quaûn lyù, xöû lyù raùc. Ngoaøi ra coøn ñem laïi giaù trò kinh teá, taïo nguoàn voán hoaït ñoäng cho Coâng ty quaûn lyù coâng trình ñoâ thò. Tuy nhieân hieän nay vieäc aùp duïng ñôn leû nhöõng coâng ngheä laø raát khoù khaên. Vì theá taùc giaû seõ ñeà xuaát heä thoáng keát hôïp bao goàm saûn xuaát phaân Compost töø thaønh phaàn höõu cô, phaàn raùc voâ cô seõ taùi cheá, phaàn coøn laïi ñem choân laáp taïi hoá choân laáp hôïp veä sinh. IV.2. ÑÒA ÑIEÅM Ñòa ñieåm döï kieán löïa choïn ñeå xaây döïng nhaø maùy saûn xuaát phaân Compost töø chaát thaûi raén sinh hoaït laø taïi baõi raùc hieän taïi cuûa thaønh phoá Ñaø Laït naèm ôû phía Taây thaønh phoá. Ñòa ñieåm ñöôïc löïa choïn ñeå xaây döïng nhaø maùy phaûi thoõa maõn caùc yeâu caàu ñaët ra cuûa thoâng tö lieân tòch soá 01 / TTLT–BKHCNMT–BXD ngaøy 11– 01– 2001. IV.2.1. Caùc yeáu toá töï nhieân IV.2.1.1. Ñòa hình Ñaây laø vuøng ñaát truûng ñoài nuùi vôùi dieän tích beà maët baèng phaúng cuûa baõi raùc laø 12ha, caùch trung taâm thaønh phoá 7km, ngoaøi ra coøn coù ñöôïc bao quanh bôûi röøng thoâng. IV.2.1.2. Khí haäu Do ôû ñoä cao trung bình 1.500 m vaø ñöôïc bao quanh bôûi nhöõng daõy nuùi cao, neân tuy ôû trong vuøng nhieät ñôùi gioù muøa, khí haäu Ñaø Laït mang nhöõng neùt rieâng cuûa vuøng cao. Nhieät ñoä khoâng khí Ñaø Laït coù neàn nhieät ñoä thaáp do aûnh höôûng cuûa ñoä cao ñòa hình, nhieät ñoä trung bình laø 180C. Nhieät ñoä trung bình ngaøy vaøo muøa khoâ thaáp hôn 150C raát ít. Soá ngaøy coù nhieät ñoä trung bình lôùn hôn 200C xuaát hieän raûi raùc trong caùc naêm, taäp trung chuû yeáu vaøo thaùng 5 – 6. Nhieät ñoä cao quan saùt ñöôïc thöôøng dao ñoäng töø 25- 300C. Nhieät ñoä trung bình naêm 180C. Bieân ñoä nhieät Söï cheânh leäch nhieät ñoä giöõa ngaøy vaø ñeâm raát lôùn, trung bình naêm laø 90C. Caùc thaùng trong muøa khoâ coù bieân ñoä nhieät lôùn (töø thaùng 1 ñeán thaùng 4), trò soá dao ñoäng töø 11.2 – 130C . Caùc thaùng muøa möa coù bieân ñoä nhieät giaûm xuoáng chæ coøn 6 – 70C . Nhieät ñoä maët ñaát trung bình haèng naêm ôû Ñaø Laït laø 20.60C Cheá ñoä möa Muøa möa ôû Ñaø Laït thöôøng baét ñaàu vaøo giöõa thaùng 4, möa thaùng 4 vaø 5 thöôøng laø möa raøo vaø doâng vaøo buoåi tröa – chieàu. Khi tröôøng gioù Taây Nam oån ñònh vaø maïnh daàn leân töø thaùng 6, baét ñaàu coù nhöõng ñôït möa keùo daøi. Nhöõng ñôït möa naøy cuõng thöôøng xaûy ra khi coù baõo, aùp thaáp ôû bieån Ñoâng. Muøa möa thöôøng keát thuùc vaøo giöõa thaùng 10, ñoâi khi vaøo giöõa thaùng 11. Nhö vaäy muøa möa ôû Ñaø Laït keùo daøi khoaûng 6 thaùng, thaùng 11 vaø thaùng 4 laø thôøi kyø giao muøa. Ñoä aåm khoâng khí Coù töông quan chaët cheõ vôùi löôïng möa ôû Ñaø Laït. Trong muøa möa, ñoä aåm töông ñoái caùc thaùng treân 85%. Thôøi kyø aåm nhaát trong naêm vaøo caùc thaùng 7, 8, 9 vôùi ñoä aåm trung bình 90 – 92%. Muøa khoâ, ñoä aåm giaûm xuoáng döôùi 80%. Ñoä aåm töông ñoái thaáp nhaát vaøo caùc thaùng 2, 3 laø 75 – 78%. Ñoä aåm thaáp nhaát tuyeät ñoái thöôøng xaûy ra vaøo luùc 13-14 giôø, coù ngaøy xuoáng ñeán 7-10%. IV.2.1.3. Thuûy vaên Giöõa caùc daõy ñoài thaáp ôû vuøng xung quanh baõi raùc laø doøng chaûy cuûa suoái Cam Ly. ÔÛ ñaây nguoàn nöôùc phong phuù trong muøa möa nhöng raát ngheøo trong muøa khoâ. Suoái Cam Ly baét nguoàn töø phía Ñoâng Baéc thaønh phoá chaûy qua hoà Than Thôû ñeán hoà Xuaân Höông, sau ñoù ñoå veà thaùc Cam Ly. Löôïng nöôùc bình quaân naêm taïi thaùc naøy vaøo khoaûng 1m3/s. Löôïng nöôùc möa laø nguoàn chuû yeáu, beân caïnh ñoù coøn coù moät löôïng nöôùc thaûi khoaûng 0.46 m3/s. Muøa möa löôïng nöôùc trung bình lôùn nhaát vaøo thaùng 9, 10 töø 2 – 2.5 m3/s. Vaøo muøa khoâ, suoái haàu nhö caïn kieät, löôïng nöôùc trung bình ôû caùc thaùng 2, 3, 4 töø 80 – 90 lít/s vaø löôïng nöôùc kieät nhaát vaøo thaùng 3 coù khi xuoáng tôùi 40 lít/s. IV.2.1.4. Yeáu toá ñòa chaát Tham gia vaøo caáu truùc tænh Laâm Ñoàng bao goàm caùc ñaù traàm tích, phun traøo, xaâm nhaäp coù tuoåi töø Jura giöõa ñeán Ñeä Töù. Caùc traàm tích, phun traøo ñöôïc phaân ra 14 phaân vò ñòa taàng coù tuoåi vaø thaønh phaàn ñaù khaùc nhau. Caùc ñaù xaâm nhaäp trong phaïm vi tænh Laâm Ñoàng thuoäc 4 phöùc heä : Ñònh Quaùn, ñeøo Caû, Caø Naù vaø Cuø Moâng. Caùc ñaù xaâm nhaäp cuûa baõi raùc phía Taây thaønh phoá laø ñaù Granit xaâm nhaäp Kreta muoän (caùch ñaây 130 trieäu naêm), phöùc heä Caø Naù. Chuùng taïo neân caùc khoái xaâm nhaäp coù kích thöôùc töø 20 – 2 000 km2. Caùc nguyeân toá vi löôïng ñi keøm phoå bieán laø Yb, Cu, Zr ñaït giaù trò haøm löôïng thaáp. IV.2.1.5. Yeáu toá taøi nguyeân, khoaùng saûn Taøi nguyeân röøng vaø heä ñoäng thöïc vaät Thoâng ba laù ôû cao nguyeân Langbiang laø loaïi caây bieät sinh ôû vuøng Ñoâng Nam AÙ. Chuùng thöôøng moïc ôû ñoä cao khoaûng 1000 – 2000m, ngoaøi ra coøn coù thoâng hai laù deït, thoâng naêm laù … Söï coù maët cuûa nhöõng hoï Naép aám, Chuoái röøng, Maây nöôùc, Döùa daïi ñaõ bieåu hieän cho tính coå nhieät ñôùi cuûa heä thöïc vaät ôû vuøng cao nguyeân naøy. Ñaùng chuù yù laø söï xuaát hieän cuûa loaøi Tueá laù cheû, moät ñaïi dieän coå duy nhaát cuûa chi Tueá (Cynas) coù kieåu laø cheùt cheû ñoâi. Ñaây cuõng laø nôi taäp trung nhieàu nhaát cuûa caùc loaøi thuoäc ngaønh Haït traàn. Nhöõng loaøi thuoäc hoï Tueá, Daây Gaém, Thoâng, Buït moïc, Hoaøng Ñaøn, Kim Giao, Ñænh Tuøng, Deû Tuøng … Chæ vôùi vaøi ba chuïc loaøi, nhöng caùc ñaïi dieän thuoäc ngaønh haït traàn laïi laø thaønh phaàn quan troïng nhaát caáu truùc neân caùc kieåu heä röøng ôû cao nguyeân Lang Biang, ñaëc bieät laø röøng thöa thuaàn loaïi caây laù kim hoaëc röøng hoãn giao vôùi caây laù roäng … Taàng goã nhoû khoâng lieân tuïc, chuû yeáu chæ coù moät soá loaøi caây goã nhö Deû, Thanh Mai, Daâu Röôïu, Thaàu Daàu … Taàng caây buïi cuõng raát thöa thôùt, nhöng taàng coû thöôøng lieân tuïc chieám öu theá laø caùc loaøi Hoaø thaûo. Trong röøng thoâng coù ít daây leo nhöng xuaát hieän moät soá loaøi nhö Döông Xæ, Ñòa y. Treân taàng muïc, vaøo ñaàu muøa möa, thöôøng xuaát hieän caùc loaïi naám aên thuoäc lôùp Naám loã, chuû yeáu laø caùc gioáng Boâleâ noåi tieáng nhö Xeùp traéng, Xeùp naâu … Kyù sinh treân thoâng laø caùc loaïi Linh chi ñöôïc duøng laøm thuoác. Ngöôøi ta coøn phaùt hieän ñöôïc Phuïc linh treân nhöõng reã thoâng vuøng ñoài caùt phong hoùa töø granit, laø loaïi döôïc phaåm ñaàu vò quí giaù. Röøng Ñaø Laït laø nôi sinh soáng cuûa nhieàu loaøi ñoäng vaät. Theo toång keát töø tröôùc ñeán nay, Ñaø Laït coù khoaûng 40 – 50 loaøi thuù, hôn 100 loaøi chim vaø raát nhieàu loaøi coân truøng, boø saùt, löôõng theâ. Chim vaø thuù röøng laø hai ñoái töôïng ñöôïc quan taâm nhieàu nhaát. Neáu chæ tính rieâng caùc loaøi kinh teá, Ñaø Laït ñaõ töøng laø nôi coù soá löôïng ñaùng keå caùc loaøi nai xaùm, nai caø tong, höôu vaøngm lôïn röøng, cheo cheo, thoû röøng, gaø röøng, taéc keø, kyø ñaø, soùc bay. Soá loaøi quyù hieám ôû ñaây cuõng raát taäp trung, chaúng haïn teâ giaùc, traâu röøng, boø toùt, nai caø tong, boø röøng, gaáu choù, choàn dôi, vöôïn ñen, choù soùi ñoû, choù röøng, tró sao, coâng, gaø loâi hoâng tía vaø gaø tieàn … Heä ñoäng vaät Ñaø Laït mang tính nhieät ñôùi vaø caän nhieät ñôùi roõ reät. Döôùi caùc kieåu röøng khaùc nhau, quaàn cö ñoäng vaät cuõng coù nhieàu bieán ñoåi roõ neùt. Khoaùng saûn Lòch söû hình thaønh ñòa khoái Ñaø Laït phöùc taïp, möùc ñoä nghieân cöùu coøn ít, song caùi thaáy ñöôïc raát roõ neùt laø khoaùng saûn sinh thaønh trong chuùng raát khaû quan. Tai moät soá ñieåm khai thaùc vaøng sa khoaùng, gaàn ñaây ngöôøi ta ñaõ phaùt hieän ñöôïc nhöõng duïng cuï khoan ñaøo, cheøn choáng cuûa nhöõng ngöôøi tìm kieám vaø khai thaùc thôøi tröôùc. Song coù leõ ñöôïc söû duïng beàn bæ nhaát laø khoaùng saûn phi kim loaïi. Cao lanh treân ñòa baøn Ñaø Laït coù hai nguoàn goác chính : phong hoùa taïi choã töø caùc ñaù phun traøo Riolit, hình thaønh caùc oå, chuøm oå coù haøm löôïng oxyt Nhoâm, Silic ñuû tieâu chuaån vaø oxyt Saét ôû möùc cho pheùp, söû duïng toát cho daân duïng. Veà vaät lieäu xaây döïng, ñaëc bieät laø caùt, ñaù caùc loaïi. Ñaù hoa cöông treân ñòa khoái coù ñoä haït vöøa ñeán mòn, saùng maøu, ñieåm caùc khoaùng vaät maøu ñen hoaëc naâu ñen, laøm ñeïp cho caùc coâng trình kieán truùc. Caùc chæ tieâu söùc beàn vaät lieäu ôû möùc toát. Ngoaøi caùt xaây döïng Kaolin coù nguoàn goác phong hoaù, taùi traàm tích, caùc boàn truõng giöõa caùc ñoài nuùi coøn chöùa than buøn laø moät nguoàn Humic ñaùng keå. IV.2.1.6. Caûnh quan sinh thaùi Beân trong cao nguyeân, ñòa hình Ñaø Laït phaân thaønh hai baäc roõ reät.Baäc ñòa hình thaáp laø vuøng trung taâm coù daïng nhö moät loøng chaûo. Bao quanh khu vöïc loøng chaûo naøy laø caùc ñænh nuùi vôùi ñoä cao khoaûng 1.700m, taïo thaønh vaønh ñai che chaén gioù cho vuøng trung taâm. Veà phía Taây Nam, caùc daõy nuùi höôùng vaøo Taø Nung giöõa daõy Yaøng Sôreng maø caùc ñænh cao tieâu bieåu laø Pin Hatt (1.691m) vaø You Lou Rouet (1.632m). IV.2.2. Caùc yeáu toá veà cô sôû haï taàng IV.2.2.1. Giao thoâng vaø caùc dòch vuï khaùc Ñòa hình xen keõ ñoài nuùi vaø thung luõng, ñöôøng xaù theo ñoù trôû neân quanh co, nhieàu doác cao. Do ñaëc tröng ñòa hình ñoài doác vaø chaát löôïng moät soá con ñöôøng coøn keùm cuûa Ñaø Laït khoù khaên cho coâng taùc vaän chuyeån ñaëc bieät laø muøa möa. Ñoaïn ñöôøng hôn 2 km vaøo khu baõi raùc coù chaát löôïng keùm, chieàu roäng cuûa con ñöôøng coù theå ñuû cho hai xe chaïy ngöôïc chieàu. Nhöng vaøo buoåi toái ñoaïn ñöôøng naøy khoâng coù ñeøn ñöôøng chieáu saùng, laïi khoâng coù göông troøn phuïc vuï giao thoâng ôû nhöõng ñoaïn cua goùc daãn ñeán raát nguy hieåm cho xe löu thoâng treân ñöôøng, vì moät beân ñöôøng ñi laø vöïc saâu. Hieän taïi thaønh phoá ñang coù keá hoaïch söûa chöõa laïi con ñöôøng naøy. Hai beân ñöôøng ñi vaø taïi baõi raùc khoâng coù nhaø daân hoaëc haøng quaùn gì heát. IV.2.2.2. Hieän traïng söû duïng ñaát Ñaát ôû khu vöïc naøy hieän chöa coù moät quy hoaïch söû duïng ñaát chính thöùc naøo, ôû ñaây hieän vaãn laø moät khu ñaát röøng troáng duøng ñeå chöùa raùc maø thoâi. Xung quanh baõi, coù khoaûng caùch gaàn nhaát vôùi khu daân cö laø 5km. IV.2.2.3. Phaân boá caùc cô sôû saûn xuaát coâng nghieäp, khai khoaùng hieän taïi vaø töông lai Hieän taïi khu vöïc gaàn baõi raùc khoâng coù moät cô sôû saûn xuaát coâng nghieäp, khai khoaùng naøo caû. Trong töông lai, khi ñaõ coù quy hoaïch söû duïng ñaát chi tieát coù theå seõ coù moät vaøi cô sôû khai thaùc nöôùc ngaàm nhöng khoaûng caùch seõ xa (>1 000m). IV.2.2.4. Heä thoáng caáp thoaùt nöôùc vaø maïng löôùi ñieän Chöa coù heä thoáng caáp nöôùc vaø maïng löôùi ñieän cho baõi raùc. Heä thoáng thoaùt nöôùc chæ laø nhöõng raõnh xung quanh baõi, nöôùc möa vaø nöôùc thaûi töï thaám hoaëc thoaùt thaúng ra heä thoáng keâng möông xung quanh. IV.2.3. Khoaûng caùch thích hôïp khi löïa choïn baõi choân laáp Khoaûng caùch xaây döïng töø khu xöû lyù tôùi caùc ñieåm daân cö, khu ñoâ thò ñöôïc quy ñònh trong baûng sau. Baûng 4.18 : Khoaûng caùch an toaøn moâi tröôøng khi löïa choïn baõi choân laáp. Caùc coâng trình Ñaëc ñieåm vaø quy moâ coâng trình Khoaûng caùch toái thieåu töø vaønh ñai coâng trình tôùi caùc baõi choân laáp, (m) Baõi choân laáp nhoû vaø vöøa Baõi choân laáp lôùn Baõi choân laáp raát lôùn Ñoâ thò Caùc thaønh phoá, thò xaõ, thò traán, thò töù... 3 000 – 5 000 5 000 - 15 000 15 000 – 30 000 Saân bay, caùc khu coâng nghieäp, haûi caûng Töø quy moâ nhoû ñeán lôùn 1 000 – 2 000 2 000 – 3 000 3 000 – 5 000 Cuïm daân cö ôû ñoàng baèng vaø trung du ³ 15 hoä Cuoái höôùng gioù chính ³ 1 000 ³ 1 000 ³ 1 000 Caùc höôùng khaùc ³ 300 ³ 300 ³ 300 Cuïm daân cö ôû mieàn nuùi Theo khe nuùi (coù doøng chaûy xuoáng) 3 000 - 5 000 > 5 000 > 5 000 Khoâng cuøng khe nuùi Khoâng quy ñònh Khoâng quy ñònh Khoâng quy ñònh Coâng trình khai thaùc nöôùc ngaàm C.suaát < 100 m3/ng Q < 10.000 m3/ng Q > 10.000 m3/ng 50 - 100 > 100 > 500 > 100 > 500 > 1 000 > 500 > 1 000 > 5 000 (Nguoàn : Thoâng tö lieân tòch soá 01 / 2001 / TTLT – BKHCNMT – BXD) Khoaûng caùch cuûa baõi raùc thaønh phoá vôùi caùc coâng trình : Vôùi ñoâ thò : 7 km. Vôùi cuïm daân cö : 5 km. Vò trí naøy raát thuaän lôïi ñeå xaây döïng nhaø maùy saûn xuaát phaân vì ñaûm baûo khoaûng caùch ly veä sinh thích hôïp, khoâng aûnh höôûng nguy haïi ñeán ñieàu kieän moâi tröôøng (chaát löôïng nöôùc, khoâng khí). Ñoàng thôøi vieäc xaây döïng nhaø maùy saûn xuaát phaân boùn vi sinh beân caïnh nôi taäp keát raùc laø ñieàu kieän thuaän lôïi cho coâng taùc vaän chuyeån, tieát kieäm ñöôïc chi phí xaêng daàu vaø thôøi gian vaän chuyeån cuõng nhö thôøi gian laøm quen vôùi con ñöôøng môùi. IV.3. QUY MOÂ, COÂNG SUAÁT Döïa vaøo döï ñoaùn khoái löôïng chaát thaûi raén thaønh phoá Ñaø Laït, taùc giaû ñeà xuaát coâng suaát khu xöû lyù laø cheá bieán 350 taán / ngaøy. Maët baèng xaây döïng cuûa nhaø maùy cheá bieán phaân coù dieän tích khoaûng 6 ha (coù theå hôn), ñaây laø khoaûng dieän tích ñaát coøn troáng cuûa baõi xöû lyù raùc. Dieän tích naøy khaù roäng, ñuû ñeå xaây döïng caùc coâng trình : Caàu caân. Nhaø quaûn lyù caàu caân. Baûo veä. Khu vöïc taäp keát raùc. Nhaø phaân loaïi raùc. Khu vöïc uû phaân vaø ñaûo troän. Hoà chöùa nöôùc. Phaân xöôûng cô khí. Kho chöùa nguyeân vaät lieäu. Kho pheá lieäu thu hoài. Kho thaønh phaåm. Khu choân laáp raùc hôïp veä sinh. Hoà sinh hoïc. Hoá ga thu nöôùc ræ raùc. Nhaø ñieàu haønh. Nhaø sinh hoaït cho CB – CNV nhaø maùy. Phoøng y teá. Nhaø ñeå xe. Khu vöïc ñaát daønh cho môû roäng. IV.4. COÂNG NGHEÄ CTRSH Tieáp nhaän Phaân loaïi Raùc höõu cô Caét nhoû, nghieàn Baõ voâ cô (kích thöôùc lôùn) Phaân Compost Tuyeån töø Phaân haàm caàu (chöùa trong beå, söû duïng chaát khöû muøi) Troän phuï gia (N, P, K) UÛ hieáu khí (18 – 20 ngaøy) Saøng, phaân loaïi UÛ chín (10 – 12 ngaøy) Tuyeån töø Maùy ñaùnh tôi Quaït gioù Ñaûo troän Raùc voâ cô Choân laáp hoaëc taùi cheá Cheá phaåm vi sinh IV.4.1. Sô ñoà quy trình coâng ngheä cheá bieán phaân Compost Hình 4.5 : Sô ñoà quy trình coâng ngheä cheá bieán Compost. IV.4.2. Moâ taû quy trình coâng ngheä IV.4.2.1. Thu nhaän vaø phaân loaïi Raùc sinh hoaït sau khi thu gom, ñöôïc vaän chuyeån ñeán nhaø maùy cheá bieán phaân Compost. Caùc xe chuyeân chôû seõ ñi qua caàu caân tröôùc khi vaøo nhaø maùy ñeå xaùc ñònh khoái löôïng raùc sau khi tröø ñi troïng löôïng cuûa xe. Raùc seõ taïm thôøi löu tröõ taïi khu taäp keát chaát thaûi raén cuûa nhaø maùy, ngay laäp töùc ñöôïc phun phuû cheá phaåm vi sinh EM ñeå khöû muøi hoâi, choáng ruoài nhaëng. Töø ñaây raùc ñöôïc phaân loaïi sô boä baèng quaït gioù, quaït gioù hoaït ñoäng taïo luoàng khí cuoán theo caùc chaát thaûi raén khoâ nheï nhö tuùi nilon, giaáy, nhôø ñoù taùch ñöôïc caùc thaønh phaàn naøy ra khoûi chaát thaûi hoãn hôïp. Raùc ñöôïc ñöa qua saøng quay coù kích thöôùc 50 x 50mm, raùc loït qua saøng seõ ñöôïc cheá bieán thaønh phaân, nhöõng loaïi raùc coù kích thöôùc lôùn seõ ñöôïc phaân loaïi baèng tay. Coâng nhaân seõ xuùc raùc vaøo pheãu naïp ñeå raùc ñöôïc chuyeån leân baêng chuyeàn, toác ñoä cuûa baêng chuyeàn coù theå thay ñoåi ñöôïc. Caùc thuøng chöùa ñöôïc ñaët beân döôùi baêng chuyeàn ñeå ñöïng vaø chuyeån chaát voâ cô ra ngoaøi. Coâng nhaân seõ ñöùng hai beân cuûa baêng taûi, moãi nhoùm coâng nhaân seõ tröïc tieáp chòu traùch nhieäm phaân loaïi raùc thaønh caùc nhoùm : Nhoùm 1 : Raùc höõu cô deã phaân huûy bao goàm raùc thöïc phaåm vaø raùc vöôøn. Nhoùm 2 : Bao bì nilon, nhöïa. Nhoùm 3 : Kim loaïi, lon thieác, nhoâm. Nhoùm 4 : Giaáy. Nhoùm 5 : Thuûy tinh. Nhoùm 6 : Caønh caây khoâ, goã. Nhoùm 7 : Raùc höõu cô khoù phaân huûy vaø nhöõng phaàn coøn laïi. Raùc höõu cô deã phaân huûy seõ ñöôïc ñöa qua maùy caét nhoû, nghieàn, sau ñoù seõ ñöôïc chuyeån qua baêng taûi töø ñeå trích kim loaïi vì haøm löôïng kim loaïi naëng laø yeáu toá raát quan troïng aûnh höôûng ñeán chaát löôïng Compost. ÔÛ cuoái coâng ñoaïn phaân loaïi thu ñöôïc chaát thaûi raén höõu cô, tieán haønh phun cheá phaåm vi sinh, ñem ñi uû hieáu khí. IV.4.2.2. UÛ phaân Tröôùc khi ñem ñi uû, raùc ñöôïc ñaûo troän vôùi nöôùc, phaân haàm caàu ñeå laøm taêng ñoä aåm vaø haøm löôïng dinh döôõng cuûa hoãn hôïp nhöng khoâng ñöôïc ñeå cho raùc quaù no nöôùc. Raùc ñöôïc phaân phoái vaøo caùc haàm uû coù kích thöôùc D x R x C = 10m x 7m x 5m vôùi soá löôïng 28 haàm lieân tieáp nhau. Haàm uû coù maùi che, taïi ñaùy haàm uû coù boá trí heä thoáng oáng phaân phoái khí vôùi löu löôïng suïc khí laø 0.006 m3/ h.kg. Ñeå phaân huûy toát, neân ñaûo troän cho raùc 1 laàn moãi ngaøy vaø laøm thoaùng baèng quaït gioù. Quaït gioù ñöôïc ñieàu khieån baèng heä hoaøn ngöôïc taét môû ñöôïc ñaët ôû moät nhieät ñoä (46 – 500C) ñaët tröôùc noái vôùi nhieät keá ñaët trong beå uû. Beân döôùi haàm coù löôùi ngaên ñeå raùc khoâng rôi xuoáng laáp kín ñöôøng oáng daãn khí, coù raõnh thu gom nöôùc ræ vôùi kích thöôùc R x C = 200 x 200mm ñeå daãn veà hoá thu. Beân trong boá trí baêng taûi ñaûo troän. Ngoaøi vieäc caáp khí, haàm uû coøn ñöôïc cung caáp nöôùc ræ tuaàn hoaøn töø quaù trình phaân huûy raùc trong haàm uû. Do nöôùc bò boác hôi khi nhieät ñoä taêng leân trong quaù trình Compost hoùa. Ngoaøi ra, do caùc vi sinh vaät söû duïng nöôùc ñeå toàn taïi. Vieäc tuaàn hoaøn nöôùc naøy raát coù yù nghóa trong quaù trình uû, ñoù laø taïo ñieàu kieän toái öu ñeå vi sinh vaät phaân huûy chaát höõu cô, duy trì ñöôïc ñoä aåm khoái uû, cung caáp laïi Nitô cho quaù trình Compost. Raùc sau khi uû 18 – 20 ngaøy seõ khoâ, neáu coøn öôùt thì ñem ñaûo troän vaø uû laïi. Sau giai ñoaïn uû hieáu khí laø giai ñoaïn uû chín trong thôøi gian töø 10 – 12 ngaøy nhaèm taïo ñoä oån ñònh cho Compost. Haàm uû chín ñöôïc thieát keá töông töï haàm uû hieáu khí. Trong thôøi gian uû chín seõ ñaûo troän 1 – 2 laàn, caàn cung caáp ñoä aåm cho raùc neáu caàn. Quaù trình uû phaân coù theå ñöôïc moâ taû thoâng qua 3 giai ñoaïn Giai ñoaïn vi khuaån – naám Ñaây laø moät phaàn cuûa toaøn boä chu kyø phaân huûy. Proâteâin ñöôïc phaân huûy beû gaõy bôûi caùc vi khuaån trôû thaønh Aminoacid vaø cuoái cuøng thaønh Aminoa. Carbonhydrat bò phaân huûy thaønh ñöôøng, Acid höõu cô ñôn giaûn vaø CO2, caùc thaønh phaàn khaùc cuõng töông töï bò phaân huûy. Chu kyø ñöôïc tieáp dieãn vôùi naám, chuùng haáp thuï caùc Aminoa töï do vaø baét ñaàu xaây döïng laïi caùc Aminoacid trong hoï sôïi cuûa chuùng. Chu kyø naøy ñöôïc moâ taû bôûi söï phaùt sinh ra nhieàu nhieät, toûa ra bôûi naêng löôïng töï do suoát quaù trình trao ñoåi chaát cuûa vi khuaån phaùt nhieät. Sau ñoù caùc vi khuaån tröïc tieáp aên thöùc aên treân ñöôøng chuùng di chuyeån xung quanh vaø vaøo trung taâm cuûa haàm uû. Giai ñoaïn giun ñaát Nhieät ñoä giaûm, maàm moáng cuûa caùc vi khuaån öa nhieät ñöôïc hình thaønh vaø naám ñöôïc tieáp tuïc baét ñaàu phaân huûy caùc chaát höõu cô cho giun ñaát. Baáy giôø giun ñaát tieáp tuïc troän laãn caùc hôïp chaát höõu cô (nhöõng chaát maø naám ñaõ baét ñaàu phaân huûy) vôùi moät phaàn nhoû lôùp seùt vaø Canxi beân trong cô theå chuùng. Trong vieäc naøy, caùc chuoãi Polycarbon ñöôïc taïo laäp laïi döôùi daïng lôùp muøn seùt hoãn hôïp. Loaïi muøn maø haáp thuï cation nhö Ca, Mg, Na, K vaø nhöõng chaát khaùc. Vaø moät phaàn nhoû chöa bieát coù theå laø caùc anion ñôn giaûn nhöng cuõng bao boïc baûn thaân noù vôùi phosphat, sulfat, nitrat. Chaát khaùc ñoù laø caùc hôïp chaát cao phaân töû trôû thaønh moät lôùp baùm cho chaát dinh döôõng. Giai ñoaïn chín muøi ÔÛ giai ñoaïn naøy, phaân Compost trôû neân toát, vôõ vuïn thaønh muøn ñaát. Vi sinh vaät thuùc ñaåy oxy hoùa caùc hôïp chaát Nitô. Ñieàu naøy raát quan troïng vì Nitrat vaø muoái khoaùng laø thöù caàn thieát cho boä reã caây troàng vaø caùc choài non. Caùc daáu hieäu cho bieát quaù trình uû phaân ñaõ keát thuùc Nhieät ñoä khoâng taêng nöõa maø seõ giaûm ñeán moät nhieät ñoä oån ñònh. Caùc hôïp chaát höõu cô suït giaûm veà theå tích ñeán moät theå tích khoâng ñoåi. Khoâng coøn muøi cuûa NH3 bay leân nöõa. Khoâng coøn muøi hoâi ñaëc tröng cuûa raùc thaûi nöõa. Khoâng thu huùt coân truøng. Treân beà maët lôùp uû xuaát hieän moät lôùp traéng, ñoù chính laø sôïi naám Actinoamynoces. IV.4.2.3. Saøng muøn vaø phaân loaïi Sau khi uû raùc höõu cô ñaõ bieán thaønh muøn, cho qua maùy ñaùnh tôi vaø saøng phaân ñeå ñaït ñöôïc kích thöôùc haït phaân theo yeâu caàu. Ñoå raùc chín vaøo saøng rung (vôùi kích thöôùc loã saøng laø 2 x 2 mm) thoâng qua baêng chuyeàn, nhôø chuyeån ñoäng cuûa saøng, phaàn lôùn muøn coù kích thöôùc nhoû loït xuoáng döôùi, coøn laïi muøn to, caùc loaïi raùc khoâng phaân huûy vaø raùc höõu cô chöa phaân huûy hoaøn toaøn naèm laïi treân saøng ñöôïc thu gom laïi vaø phaân loaïi theâm moät laàn nöõa. Nhöõng chaát höõu cô lôùn seõ ñöôïc ñem ñi nghieàn sau ñoù laïi cho qua saøng rung. Chaát höõu cô chöa phaân huûy hoaøn toaøn ñöôïc chuyeån trôû laïi baõi uû. IV.4.2.4. Saûn phaåm Saûn phaåm phaân sau khi ñaõ phaân loaïi, ñem ñi phaân tích, so saùnh vôùi tieâu chuaån ngaønh. Baûng 4.19 : Tieâu chuaån ngaønh 10 TCN 526 – 2002 cho phaân höõu cô vi sinh cheá bieán töø raùc thaûi sinh hoaït cuûa Boä Noâng Nghieäp vaø Phaùt Trieån Noâng Thoân. STT Teân chæ tieâu Ñôn vò tính Tieâu chuaån 1 Hieäu quaû ñoái vôùi caây troàng - Toát 2 Ñoä chín (hoai) caàn thieát - Toát 3 Ñöôøng kính haït mm 4 – 5 4 Ñoä aåm % 35 5 pH - 5 – 8 6 Maät ñoä vi sinh vaät hieäu (ñaõ ñöôïc tuyeån choïn) CFU/ g maãu 106 7 Chaát höõu cô (khoái löôïng khoâ)* % 40 (loaïi 1) 8 Carbon höõu cô (khoái löôïng khoâ)* % 18 9 Haøm löôïng Nitô toång soá % > 2.5 10 Coliform * MPN.g-1 < 3 11 E.Coli * MPN.g-1 < 3 12 Haøm löôïng chì (khoái löôïng khoâ) mg/kg 250 13 Haøm löôïng Cadimi (khoái löôïng khoâ) mg/kg 2.5 14 Haøm löôïng Crom (khoái löôïng khoâ) mg/kg 200 15 Haøm löôïng ñoàng (khoái löôïng khoâ) mg/kg 200 16 Haøm löôïng Niken (khoái löôïng khoâ) mg/kg 100 17 Haøm löôïng keõm (khoái löôïng khoâ) mg/kg 750 18 Haøm löôïng thuûy ngaân (khoái löôïng khoâ) mg/kg 2 (Nguoàn : Boä Noâng Nghieäp vaø Phaùt Trieån Noâng Thoân, 2002) Ghi chuù : * Tieâu chuaån Chaâu AÂu. Coù theå troän theâm chaát phuï gia laø N, P, K … tuøy theo yeâu caàu cuûa thò tröôøng tröôùc khi voâ bao, ñoùng goùi. IV.4.2.5. Taùi cheá vaø choân laáp raùc Caùc loaïi raùc voâ cô coù theå taùi sinh ñöôïc sau khi ñöôïc taùch khoûi thaønh phaàn höõu cô nhö : Tuùi nilon, nhöïa seõ ñöôïc neùn laïi vôùi kích thöôùc 1m x 1 m, baùn cho caùc cô sôû taùi cheá. Kim loaïi, thuûy tinh seõ ñöôïc chôû ñeán caùc cô sôû taùi cheá hoaëc baùn cho caùc coâng ty taùi cheá. Caùc chaát coøn laïi seõ ñöôïc ñem ñi choân laáp taïi hoá choân laáp hôïp veä sinh. Löïa choïn caùc moâ hình baõi choân laáp Tuyø thuoäc vaøo caùc ñaëc tính cuûa töøng loaïi chaát thaûi ñöôïc choân laáp vaø ñaëc ñieåm ñòa hình töøng khu vöïc, coù theå löïa choïn caùc moâ hình baõi choân laáp sau : baõi choân laáp khoâ, baõi choân laáp öôùt, baõi choân laáp hoãn hôïp khoâ – öôùt, baõi choân laáp noåi, baõi choân laáp chìm, baõi choân laáp keát hôïp chìm noåi vaø baõi choân laáp ôû caùc khe nuùi. Taùc giaû löïa choïn baõi choân laáp keát hôïp chìm noåi, laø loaïi baõi xaây döïng nöûa chìm, nöûa noåi. Chaát thaûi khoâng chæ ñöôïc choân laáp ñaày hoá maø sau ñoù tieáp tuïc ñöôïc chaát ñoáng leân treân. Raõnh thoaùt nöôùc Raõnh thoaùt nöôùc Caùc ngaên choân chaát thaûi raén Lôùp bao phuû treân cuøng (doác) Maët ñaát Hình 4.6 : Baõi choân laáp keát hôïp chìm – noåi. Quy moâ dieän tích baõi choân laáp a) Quy moâ dieän tích baõi choân laáp ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû Daân soá vaø löôïng chaát thaûi hieän taïi, tyû leä taêng daân soá vaø taêng löôïng chaát thaûi trong suoát thôøi gian vaän haønh cuûa baõi choân laáp. Khaû naêng taêng tröôûng kinh teá vaø ñònh höôùng phaùt trieån cuûa ñoâ thò. Baûng 4.20 : Döï ñoaùn löôïng raùc voâ cô ñem ñi choân laáp Naêm Löôïng raùc trung bình ngaøy (Taán) Löôïng raùc höõu cô (Taán / ngaøy) Löôïng raùc voâ cô ñem ñi choân laáp (Taán / ngaøy) 2006 200 160 30 2007 203.82 163.05 30.573 2008 207.7 166.16 31.155 2009 211.67 169.33 31.7505 2010 215.7 172.56 32.355 2011 247.3 197.84 37.095 2012 252.01 201.61 37.8015 2013 256.82 205.46 38.523 2014 261.72 209.38 39.258 2015 266.72 213.37 40.008 2016 302 241.6 45.3 2017 307.76 246.21 46.164 2018 313.64 250.91 47.046 2019 319.62 255.69 47.943 2020 325.72 260.57 48.858 => Löïa choïn moâ ñun choân laáp Chieàu daøi : 16 m. Chieàu roäng : 12 m. Ñoä saâu höõu duïng : 4 m. Xaây döïng 6 oâ choân laáp hôïp veä sinh lieân tieáp nhau. Caùc oâ ñöôïc ngaên caùch vôùi nhau bôûi caùc con ñeâ vaø troàng caây xanh ñeå haïn cheá oâ nhieãm vaø taïo caûnh quan moâi tröôøng. b) Thieát keá baõi choân laáp Keát caáu choáng thaám cuûa baõi choân laáp ñöôïc thieát keá nhö sau. Baûng 4.21 : Moâ taû chi tieát veà keát caáu choáng thaám töø döôùi leân. STT Lôùp vaät lieäu Ñoä daøy Chöùc naêng 1 Lôùp ñaát hieän höõu laøm phaúng 60 cm Chòu löïc, choáng luùn. 2 Vaûi kyõ thuaät 1.5 cm Choáng thaám vaø thu gom nöôùc raùc. 3 Soûi vaø caùt 30 cm Loïc caùc chaát raén, taïo ñieàu kieän thu gom nöôùc raùc roø ræ. 4 Vaûi loïc ñòa kyõ thuaät 0.2 cm Giöõ laïi caën, ngaên khoâng cho ñaát rôi xuoáng lôùp caùt. 5 Ñaát seùt 60 cm Baûo veä cho heä thoáng thoaùt nöôùc vaø vaät lieäu choáng thaám beân döôùi. Chaát thaûi sau khi ñöôïc chaáp nhaän choân laáp ñöôïc san ñeàu vaø ñaàm neùn kyõ (baèng maùy ñaàm neùn 6 ÷ 8 laàn) thaønh nhöõng lôùp coù chieàu daøy toái ña 60cm ñaûm baûo tyû troïng chaát thaûi toái thieåu sau ñaàm neùn 0.52 ÷ 0.8 Taán/m3. Chaát thaûi ñöôïc choân laáp thaønh caùc lôùp rieâng reõ vaø ngaên caùch nhau baèng caùc lôùp ñaát phuû. Phaûi tieán haønh phuû laáp ñaát trung gian treân beà maët raùc khi raùc ñaõ ñöôïc ñaàm chaët (theo caùc lôùp) coù ñoä cao toái ña töø 2.0 – 2.2m. Chieàu daøy lôùp ñaát phuû laø 20cm. Ñaát phuû coù thaønh phaàn haït seùt > 30%, ñuû aåm ñeå deã ñaàm neùn. IV.4.2.6. Caùc coâng trình phuï trôï Caùc coâng trình phuï trôï trong nhaø maùy caàn ñöôïc xaây döïng laø ñöôøng, ñeâ keø, heä thoáng thoaùt nöôùc, daãn nöôùc, nhaø kho, saân baõi, xöôûng, hoà sinh hoïc, heä thoáng haøng raøo caây, heä thoáng thu gom nöôùc raùc, nöôùc thaûi, khí thaûi … a) Thu gom vaø xöû lyù nöôùc ræ raùc Heä thoáng thu gom nöôùc raùc, nöôùc thaûi bao goàm : caùc raõnh, oáng daãn vaø hoá ga thu nöôùc raùc, nöôùc thaûi töø khu taäp keát raùc, nhaø phaân loaïi raùc, haàm uû phaân, hoá choân laáp … Ñöôïc boá trí hôïp lyù ñaûm baûo thu gom toaøn boä nöôùc raùc, nöôùc thaûi veà traïm xöû lyù. Hoá choân laáp ñöôïc thieát keá coù heä thoáng raõnh thoaùt nöôùc beà maët xung quanh, heä thoáng oáng thu gom nöôùc ræ ñaët treân lôùp vaûi kyõ thuaät phuû leân toaøn boä ñaùy oâ choân laáp. Nöôùc ræ raùc seõ qua caùc oáng thu gom, raõnh thu gom chaûy vaøo hoá ga thu nöôùc ræ. Taïi hoá thu ñaët bôm ñeå tuaàn hoaøn nöôùc ræ raùc, boå sung ñoä aåm cho vieäc uû phaân, neáu nöôùc ræ quaù nhieàu seõ ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ôû hoà sinh hoïc. Hoà sinh hoïc ñöôïc ñaøo aâm döôùi ñaát, ñöôïc loùt ñaùy baèng taám loùt nhöïa choáng thaám (HDPE). Beân treân hoà coù thaû luïc bình hoaëc beøo taám, ñaây laø moät caùch xöû lyù nöôùc baèng thöïc vaät. Cô cheá xöû lyù nöôùc baèng thöïc vaät Haáp thu : Chaát oâ nhieãm bò thöïc vaät haáp thu. Chuyeån hoùa : Chaát oâ nhieãm bò thöïc vaät haáp thu vaø bieán ñoåi trong moâ thöïc vaät, trôû thaønh ít ñoäc hôn (ví duï nhö : caùc chaát höõu cô). OÅn ñònh : Chaát oâ nhieãm bò thöïc vaät giöõ laïi khoâng cho khuyeách taùn. Loïc : Chaát oâ nhieãm bò giöõ laïi trong vuøng reã cuûa thöïc vaät. Ñaây laø söï giöõ laïi cô hoïc trong vuøng reã. Phaân huûy sinh hoïc : Thöïc vaät cung caáp Carbon höõu cô vaø giaù theå cho vi khuaån vaø naám phaân huûy chaát oâ nhieãm. Khaû naêng xöû lyù Chaát oâ nhieãm höõu cô. Chaát dinh döôõng. Maàm beänh. Moät soá chaát nguy haïi. b) Thoaùt nöôùc maët vaø nöôùc möa Tuyø theo ñòa hình nhaø maùy maø heä thoáng thoaùt nöôùc maët vaø nöôùc möa coù khaùc nhau. Baõi choân laáp cuûa Ñaø Laït laø baõi xaây döïng ôû mieàn nuùi vaø trung du neân duøng caùc keânh möông ñeå thu nöôùc, ngaên nöôùc töø caùc söôøn doác ñoå vaøo nhaø maùy. Keânh naøy cuõng laøm nhieäm vuï thoaùt nöôùc möa trong nhaø maùy. Quy moâ (kích thöôùc keânh möông) ñöôïc thieát keá treân cô sôû khaû naêng nöôùc töø caùc söôøn doác xung quanh ñoå vaøo nhaø maùy vaø töø nhaø maùy ra. ÔÛ nhöõng vò trí doøng luõ maïnh tieán haønh keø ñaù ñeå traùnh nöôùc phía bôø keânh ñoå vaøo nhaø maùy. c) Thu gom vaø xöû lyù khí thaûi Ñeå ñaûm baûo an toaøn vaø veä sinh moâi tröôøng, baõi choân laáp coù heä thoáng thu hoài vaø xöû lyù khí gas. Tuyø theo löôïng khí saûn sinh coù theå söû duïng khí gas vaøo muïc ñích daân sinh hoaëc tieâu huyû baèng phöông phaùp ñoát, khoâng ñöôïc ñeå khí thoùat töï nhieân ra moâi tröôøng xung quanh. Thu hoài khí gas thöôøng baèng caùc gieáng khoan thaúng ñöùng. Vò trí caùc gieáng khoan neân ñaët ôû ñænh caùc uï chaát thaûi. Ñoä saâu loã khoan toái thieåu khoan saâu vaøo lôùp chaát thaûi (döôùi lôùp phuû baõi) 1m – 1.5m. Xung quanh loã khoan thu hoài khí gas phaûi ñöôïc leøn kyõ baèng