Đề tài Nghiên cứu định hướng quy hoạch mảng xanh đô thị tại thành phố Đồng Hới tỉnh Quảng Bình đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020
Tài liệu Đề tài Nghiên cứu định hướng quy hoạch mảng xanh đô thị tại thành phố Đồng Hới tỉnh Quảng Bình đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020: LỜI NÓI ĐẦU N gày nay, quá trình phát triển kinh tế xã hội mộât cách nhanh chóng đã kéo theo sự gia tăng ô nhiễm môi trường và sự cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên. Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững trở thành vấn đề vừa mang tính toàn cầu vừa có tính riêng của từng quốc gia. Tùy thuộc vào điều kiện địa lý tự nhiên và kinh tế phát triển, mỗi khu vực có hướng đi riêng nhưng đều nhằm mục đích bảo vệ “ngôi nhà chung”. Thành phố Đồng Hới đang trên đà phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa với tốc độ cao. Tuy đạt được một số thành quả đáng kể nhưng thành phố thường xuyên đối mặt với sự suy thoái về tài nguyên thiên nhiên và giảm chất lượng môi trường sống. Vì thế, Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2001 – 2010 định hướng tới năm 2020 được xây dựng dựa trên quan điểm cơ bản là “phát triển nhanh, hiệu quả va...
Bạn đang xem trước 20 trang mẫu tài liệu Đề tài Nghiên cứu định hướng quy hoạch mảng xanh đô thị tại thành phố Đồng Hới tỉnh Quảng Bình đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020, để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
LÔØI NOÙI ÑAÀU
N
gaøy nay, quaù trình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi moäât caùch nhanh choùng ñaõ keùo theo söï gia taêng oâ nhieãm moâi tröôøng vaø söï caïn kieät taøi nguyeân thieân nhieân. Baûo veä moâi tröôøng vaø phaùt trieån beàn vöõng trôû thaønh vaán ñeà vöøa mang tính toaøn caàu vöøa coù tính rieâng cuûa töøng quoác gia. Tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän ñòa lyù töï nhieân vaø kinh teá phaùt trieån, moãi khu vöïc coù höôùng ñi rieâng nhöng ñeàu nhaèm muïc ñích baûo veä “ngoâi nhaø chung”. Thaønh phoá Ñoàng Hôùi ñang treân ñaø phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa vôùi toác ñoä cao. Tuy ñaït ñöôïc moät soá thaønh quaû ñaùng keå nhöng thaønh phoá thöôøng xuyeân ñoái maët vôùi söï suy thoaùi veà taøi nguyeân thieân nhieân vaø giaûm chaát löôïng moâi tröôøng soáng. Vì theá, Chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi giai ñoaïn 2001 – 2010 ñònh höôùng tôùi naêm 2020 ñöôïc xaây döïng döïa treân quan ñieåm cô baûn laø “phaùt trieån nhanh, hieäu quaû vaø beàn vöõng, taêng tröôûng kinh teá ñi ñoâi vôùi thöïc hieän tieán boä, coâng baèng xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng”. Baûo veä moâi tröôøng vöøa laø muïc tieâu vöøa laø moät trong nhöõng noäi dung cô baûn cuûa phaùt trieån beàn vöõng phaûi ñöôïc theå hieän trong caùc chieán löôïc, quy hoaïch, keá hoaïch, döï aùn phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa töøng ngaønh vaø töøng ñòa phöông. Coù quy hoaïch moâi tröôøng môùi quaûn lyù toát moâi tröôøng, môùi thöïc hieän ñöôïc chieán löôïc phaùt trieån beàn vöõng. Nhö vaäy coù theå noùi quy hoaïch moâi tröôøng laø moät coâng cuï hoã trôï ñaéc löïc cho coâng taùc quaûn lyù, baûo veä moâi tröôøng vaø ngaên ngöøa oâ nhieãm. Quy hoaïch maûng xanh laø quy hoaïch moät thaønh phaàn cuûa moâi tröôøng, töøng thaønh phaàn cuûa moâi tröôøng ñöôïc quy hoaïch hôïp lyù seõ mang laïi moät baûn quy hoaïch moâi tröôøng thích hôïp. Quy hoaïch phaùt trieån maûng xanh, moät trong caùc noäi dung cuûa quy hoaïch vaø quaûn lyù moâi tröôøng ñoâ thò seõ goùp phaàn vaøo vieäc phoøng ngöøa oâ nhieãm, suy thoaùi moâi tröôøng, caûi thieän chaát löôïng moâi tröôøng soáng,höôùng ñeán muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng cuûa thaønh phoá trong töông lai.
1.Ñaët vaán ñeà:
Ñoàng Hôùi laø trung taâm kinh teá, chính trò, vaên hoùa, giaùo duïc, du lòch cuûa tænh Quaûng Bình vaø ñang trôû thaønh moät ñieåm thu huùt ñoâng khaùch du lòch trong vaø ngoaøi nöôùc, ñaëc bieät laø töø khi vöôøn Quoác gia Phong Nha - Keû Baøng ñöôïc UNESCO coâng nhaän laø di saûn thieân nhieân theá giôùi. Löôïng du khaùch ñeán thaønh phoá Ñoàng Hôùi tham quan nghæ döôõng ngaøy caøng ñoâng.
Trong thôøi kyø chieán tranh, Ñoàng Hôùi laø vuøng bò taøn phaù naëng neà, haàu nhö toaøn boä caùc coâng trình haï taàng cô sôû bò phaù huûy vaø hö hoûng hoaøn toaøn. Vieäc haøn gaén veát thöông sau chieán tranh gaëp raát nhieàu khoù khaên, do nhöõng khoù khaên veà kinh teá cuõng nhö nhu caàu xaây döïng gaáp ruùt ñeå phuïc hoài ñoâ thò neân haï taàng cô sôû cuûa Quaûng Bình noùi chung vaø Ñoàng Hôùi noùi rieâng coøn chaép vaù, chöa ñöôïc ñoàng boä. Maëc duø trong moät soá naêm gaàn ñaây, tænh ñaõ coù nhieàu coá gaéng ñaàu tö xaây döïng haï taàng nhö vieäc xaây döïng caùc khu ñoâ thò, laøm môùi caùc ñöôøng xaù, heä thoáng kyõ thuaät khaùc, nhöng vì nguoàn voán nhoû leû, laïi phaân chia veà caùc ngaønh ñaàu tö, neân vieäc xaây döïng, hoaøn thieän ñoâ thò laø raát khoù khaên. Ñoàng Hôùi ñaõ ñöôïc Boä xaây döïng coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi 3 (2003), naêm 2004 ñöôïc chính phuû pheâ duyeät vaø quyeát ñònh thaønh laäp thaønh phoá Ñoàng Hôùi tröïc thuoäc tænh.
Ñoàng Hôùi coù vò trí ñòa lyù raát thuaän lôïi, laø ñaàu moái giao thoâng quan troïng cuûa caû nöôùc, song laïi coù khí haäu heát söùc khaéc nghieät.
Naèm trong vuøng haïn haùn vaø möa baõo lôùn xaûy ra thöôøng xuyeân. Löôïng möa phaân boå khoâng ñeàu, möa taäp trung nhieàu vaøo caùc thaùng 9,10,11. Löôïng möa trung bình töø 1300 – 4000mm, toång giôø naéng 1786 giôø/naêm, ñoä aåm trung bình trong naêm laø 84% vaø thuoäc cheá ñoä gioù muøa: gioù Ñoâng Nam, gioù Taây Nam vaø gioù Ñoâng Baéc.
Maûng xanh ñoâ thò laø moät thaønh phaàn khoâng theå thieáu cuûa caùc ñoâ thò, coù taùc duïng baûo veä moâi tröôøng, taïo caûnh quan ñoâ thò, naâng cao chaát löôïng moâi tröôøng soáng, chaát löôïng boùng maùt, goùp phaàn khaéc phuïc vaø ngaên chaën suy thoaùi moâi tröôøng do con ngöôøi vaø thieân nhieân taïo ra. Caùc tieâu chí veà maûng xanh ñoâ thò nhö: dieän tích caây xanh/ngöôøi, dieän tích maët nöôùc/ngöôøi, ñaát caây xanh coâng coäng/ngöôøi, v.v… laø moät trong nhöõng tieâu chí quan troïng. Caøng ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi thaønh phoá Ñoàng Hôùi, ñoâ thò treû ñang phaán ñaáu ñaït tieâu chí cô baûn ñoâ thò loaïi 2 vaø trôû thaønh moät thaønh phoá du lòch.
Trong nhöõng naêm vöøa qua coâng taùc phaùt trieån maûng xanh ñoâ thò ñaõ ñaït ñöôïc moät soá keát quaû tuy nhieân so vôùi yeâu caàu coøn raát thaáp. Dieän tích caây xanh/ngöôøi, dieän tích maët nöôùc/ngöôøi… chöa ñaït yeâu caàu cuûa moät ñoâ thò loaïi 3. Caùc ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng chöa tuaân thuû ñaày ñuû caùc tieâu chuaån veà quyõ ñaát caây xanh ñoâ thò theo quy ñònh trong quy chuaån xaây döïng Vieät Nam vaø caùc tieâu chuaån thieát keá quy hoaïch xaây döïng hieän haønh. Quyõ ñaát daønh cho vöôøn öôm caây chöa ñaït yeâu caàu, boá trí chöa hôïp lí. Vieäc löïa choïn chuûng loaïi caây, hình daùng, maøu saéc, chieàu cao, ñöôøng kính taùn, hình thöùc taùn, daïng laù, maøu hoa, hoa, tuoåi thoï caây …, vieäc phoái keát caùc loaïi caây troàng chöa phuø hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân cuûa thaønh phoá vaø chöa ñaït hieäu quaû.
Quy hoaïch maûng xanh ñoâ thò cho thaønh phoá Ñoàng Hôùi laø vieäc heát söùc quan troïng vaø caàn thieát. Chính quyeàn ñòa phöông caùc caáp, caùc cô quan ban ngaønh, coäng ñoàng daân cö vaø cô quan chuyeân traùch veà maûng xanh ñoâ thò caàn phaûi quan taâm vaø tham gia moät caùch tích cöïc vaøo coâng taùc laäp quy hoaïch vaø hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi luoân gaén vôùi quy hoaïch nhaèm laøm taêng ñoä che phuû cuûa caây xanh ñoâ thò, ñaûm baûo maät ñoä caây xanh ñöôøng phoá, …ñaùp öùng toát hôn nhu caàu cuûa xaõ hoäi, yeâu caàu cuûa söï phaùt trieån ñoâ thò Ñoàng Hôùi.
2.Muïc tieâu cuûa ñeà taøi nghieân cöùu.
Nghieân cöùu ñònh höôùng cô sôû quy hoaïch ñeå boá trí hôïp lí heä thoáng maûng xanh ñoâ thò nhaèm khaéc phuïc toái ña söï thieáu huït vaø phaân boá khoâng ñoàng ñeàu, thieáu khoa hoïc dieän tích xanh, ñaûm baûo an toaøn sinh thaùi vaø nhu caàu phaùt trieån cuûa thaønh phoá Ñoàng Hôùi.
3.Noäi dung cuûa ñeà taøi nghieân cöùu.
Tìm hieåu veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi, lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thaønh phoá Ñoàng Hôùi, tænh Quaûng Bình. Ñöa ra nhaän xeùt.
Tìm hieåu cô sôû khoa hoïc phuïc vuï cho coâng taùc quy hoaïch maûng xanh ñoâ thò.
Tìm hieåu hieän traïng maûng xanh thaønh phoá Ñoàng Hôùi, tænh Quaûng Bình. Ruùt ra nhaän xeùt, ñaùnh giaù.
Döï baùo nhu caàu maûng xanh cuûa thaønh phoá Ñoàng Hôùi ñeán naêm 2010, 2015, 2020.
Ñeà xuaát caùc phöông aùn, löïa choïn phöông aùn phuø hôïp quy hoaïch maûng xanh thaønh phoá Ñoàng Hôùi, tænh Quaûng Bình.
Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp hoã trôï nhaèm thöïc hieän quy hoaïch maûng xanh thaønh phoá Ñoàng Hôùi.
Xaây döïng baûn ñoà quy hoaïch maûng xanh ñoâ thò thaønh phoá Ñoàng Hôùi ñeán naêm 2015 vaø ñònh höôùng ñeán naêm 2020.
Phaân coâng thöïc hieän quy hoaïch maûng xanh thaønh phoá Ñoàng Hôùi, tænh Quaûng Bình ñeán naêm 2015 vaø ñònh höôùng 2020.
4.Phaïm vi nghieân cöùu.
Giôùi haïn veà maët khoâng gian: thaønh phoá Ñoàng Hôùi, tænh Quaûng Bình.
Giôùi haïn veà maët thôøi gian: ñeán naêm 2015 vaø ñònh höôùng tôùi naêm 2020.
Giôùi haïn veà maët noäi dung: ñoái töôïng nghieân cöùu laø maûng xanh ñoâ thò cuûa thaønh phoá Ñoàng Hôùi.
5.Phöông phaùp nghieân cöùu.
5.1.Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu:
Thu thaäp soá lieäu veà moïi maët lieân quan ñeán thaønh phoá Ñoàng Hôùi.
Thu thaäp caùc keát quaû veà hieän traïng maûng xanh thaønh phoá Ñoàng Hôùi.
Thu thaäp taøi lieäu veà chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng cuûa quoác gia vaø cuûa thaønh phoá.
Thu thaäp taøi lieäu veà quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa thaønh phoá Ñoàng Hôùi ñeán naêm 2010.
Thu thaäp nhöõng keát quaû nghieân cöùu khoa hoïc lieân quan ñeán noäi dung ñoà aùn.
Tìm hieåu caùc vaên baûn phaùp luaät coù lieân quan ñeán coâng taùc quy hoaïch maûng xanh ñoâ thò.
Choïn loïc taøi lieäu, soá lieäu chính xaùc, tieâu bieåu, khoa hoïc.
5.2.Phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa:
Nhaèm boå sung soá lieäu hoaëc kieåm tra laïi nhöõng soá lieäu maø trong quaù trình toång hôïp coøn thieáu hoaëc chöa hôïp lí.
5.3.Phöông phaùp phaân tích toång hôïp soá lieäu.
Treân cô sôû soá lieäu thu thaäp ñöôïc, cuøng vôùi soá lieäu tham khaûo thöïc teá, tieán haønh phaân tích, ñaùnh giaù, töø ñoù choïn loïc vaø ñöa caùc soá lieäu coù yù nghóa vaøo ñoà aùn.
5.4.Phöông phaùp phaân tích heä thoáng:
Phaân tích thaønh phaàn, caáu truùc cuûa maûng xanh ñoâ thò vaø caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån vaø taùc duïng cuûa noù.
5.5.Phöông phaùp baûn ñoà, GIS:
Ñoïc baûn ñoà, theå hieän phöông aùn keát quaû nghieân cöùu leân baûn ñoà. Duøng phaàn meàm map-info ñeå soá hoùa baûn ñoà, xaây döïng caùc lôùp baûn ñoà chuyeân ñeà veà maûng xanh thaønh phoá Ñoàng Hôùi. Goàm:
Baûn ñoà hieän traïng maûng xanh thaønh phoá Ñoàng Hôùi.
Baûn ñoà quy hoaïch maûng xanh thaønh phoá Ñoàng Hôùi naêm 2010, 2020.
5.6.Phöông phaùp chuyeân gia.
Laéng nghe yù kieán vaø söï chæ daãn cuûa thaày höôùng daãn, tham khaûo caùc yù kieán cuûa caùc chuyeân gia veà moâi tröôøng, maûng xanh ñoâ thò.
2.1.KHAÙI QUAÙT VEÀ LÒCH SÖÛ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN THAØNH PHOÁ ÑOÀNG HÔÙI.
Theo doøng lòch söû, maûnh ñaát Quaûng Bình noùi chung vaø thaønh phoá Ñoàng Hôùi noùi rieâng coù moät quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån laâu ñôøi, laø söï keá thöøa vaø phaùt trieån lieân tuïc cuûa caùc yeáu toá kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi.
Töø thôøi tieàn söû, ôû ñòa baøn Ñoàng Hôùi ñaõ coù daân cö sinh soáng. Theo caùc nhaø nghieân cöùu thì nôi ñaây ñaõ toàn taïi vaø phaùt trieån moät neân vaên hoùa thuoäc haäu kyø ñoà ñaù môùi – vaên hoùa Baøu Troù. Vôùi nhöõng ñaëc tröng vaên hoùa tieâu bieåu, vaên hoùa Baøu Troù trôû thaønh teân goïi moät neàn vaên hoùa cuûa cö daân ñoàng baèng ven bieån mieàn Trung.
Thôøi ñaïi caùc vua Huøng, Ñoàng Hôùi – Quaûng Bình thuoäc boä Vieät Thöôøng (moät trong 12 ñôn vò haønh chính cuûa nöôùc Vaên Lang). Ñeán thôøi kyø nhaø Haùn ñoâ hoä, thuoäc moät huyeän cuûa quaän Nhaät Nam. Thôøi Lyù thuoäc chaâu Laâm Bình; thôøi Traàn thuoäc dinh Taân Bình; thôøi kyø Nguyeãn Hoaøng (1640) thuoäc veà dinh Quaûng Bình; ñeán ñôøi Minh Maïng (1827) thuoäc tænh Quaûng Bình.
Trong suoát thôøi kyø caùc trieàu ñaïi phong kieán Vieät Nam, Ñoàng Hôùi – Quaûng Bình laø moät vuøng ñaát quan troïng, laø ñòa baøn troïng yeáu, xuaát phaùt ñieåm cuûa cuoäc Nam tieán vaø vì vaäy trôû thaønh nôi giao tranh aùc lieät cuûa caùc theá löïc phong kieán caùt cöù, tieâu bieåu laø cuoäc chieán tranh Trònh – Nguyeãn.
Döôùi trieàu nhaø Maïc, caùi teân nguyeân goác cuûa ñòa danh Ñoàng Hôùi ñaõ xuaát hieän trong OÂ chaâu caän luïc cuûa tieán só Döông Vaên An vieát naêm 1556 vôùi teân goïi Ñoäng Haûi vaø ngheà noåi tieáng laøm muoái.
Naêm 1885 thöïc daân Phaùp chieám Quaûng Bình, Ñoäng Haûi trôû thaønh Ñoàng Hôùi qua vieäc vaên baûn hoùa caùc ñòa danh treân baûn ñoà vaø Ñoàng Hôùi ñöôïc xaùc laäp laø tænh lî tænh Quaûng Bình. Maëc duø vaäy, maõi ñeán naêm 1939, boä maùy quaûn lyù caáp thò xaõ môùi ñöôïc thieát laäp goàm 7 laøng: Ñoäng Haûi, Leä Myõ, Traán Ninh, Tieàn Thieäp, Höôùng Döông, Kieân Bính, Thaïch Luõy. Ñöôïc chia laøm 4 khu phoá: Ñoàng Haûi, Ñoàng Ñình, Ñoàng Phuù, Ñoàng Myõ. Song heä thoáng chính quyeàn nöûa phong kieán, nöõa thuoäc ñòa vôùi nhöõng chính saùch kinh teá kìm haõm ñaõ khoâng laøm cho thò xaõ phaùt trieån. Boä maët thò xaõ Ñoàng Hôùi vaãn bao goàm caùc laøng ngheà thuaàn noâng, thuaàn ngö, moät soá laøng ngheà tieåu thuû coâng truyeàn thoáng vaø heä thoáng dòch vuï, buoân baùn quy moâ nhoû.
Naêm 1945, caùch maïng thaùng 8 thaønh coâng, thò xaõ Ñoàng Hôùi thuoäc söï quaûn lyù cuûa chính quyeàn nhaân daân; ñòa giôùi Ñoàng Hôùi khoâng môû roäng nhöng vaãn ñaûm nhaän vai troø laø trung taâm tænh lî tænh Quaûng Bình.
Töø naêm 1945 – 1975, qua hai cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp vaø choáng Myõ ngoaøi 4 phöôøng noäi thò, thò xaõ Ñoàng Hôùi nhieàu laàn ñöôïc nhaäp, taùch theâm caùc xaõ Baûo Ninh, Höng Ninh, Traán Ninh, Vónh Ninh, Löông Ninh vaø thaønh laäp theâm phöôøng Ñoàng Sôn ôû phía Taây thò xaõ.
Naêm 1976, ñaát nöôùc thoáng nhaát, tænh Bình Trò Thieân ñöôïc thaønh laäp do saùp nhaäp töø 3 tænh: Quaûng Bình, Quaûng Trò, Thöøa Thieân Hueá. Ñoàng hôùi laø trung taâm khu vöïc phía Baéc cuûa tænh.
Thaùng 7 naêm 1989, söï taùi laäp tænh ñaõ ñöa thò xaõ Ñoàng Hôùi trôû laïi vò trí trung taâm tænh lî. Töø ñoù ñeán nay, dieän maïo cuûa thò xaõ Ñoàng Hôùi khoâng ngöøng ñöôïc thay ñoåi. Thò xaõ Ñoàng Hôùi coù 14 ñôn vò haønh chính (8 phöôøng, 6 xaõ), vôùi vò trí vaø tieàm naêng cuûa mình thò xaõ Ñoàng Hôùi ñaõ khaúng ñònh vai troø laø trung taâm kinh teá – chính trò – vaên hoùa – xaõ hoäi cuûa tænh, theå hieän söùc vöôn cuûa thò xaõ treû, naêng ñoäng.
Sau hôn 10 naêm taùi laäp tænh, nhaát laø nhöõng naêm gaàn ñaây, cuøng vôùi vieäc hình thaønh vaø xaây döïng khu coâng nghieäp vuøng Taây Baéc Ñoàng Hôùi, khu du lòch Myõ Caûnh – Baûo Ninh – Ñoàng Hôùi, khoâi phuïc saân bay Ñoàng Hôùi vaø caùc khu coâng nghieäp khaùc cuûa tænh. Caùc cô sôû haï taàng kyõ thuaät ñöôïc ñaàu tö xaây döïng. Thò xaõ Ñoàng Hôùi ñaõ coù cô hoäi vaø ñieàu kieän ñeå phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, xaây döïng cô sôû haï taàng phuïc vuï quaù trình coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa. Tröôùc yeâu caàu phaùt trieån ngaøy caøng maïnh cuûa caùc tænh mieàn Trung noùi chung, cuûa tænh Quaûng Bình noùi rieâng vaø caùc khu kinh teá troïng ñieåm cuûa tænh nhö: Cöûa khaåu quoác teá Chalo, khu caûng bieån Hoøn La, khu du lòch vöôøn quoác gia Phong Nha – Keû Baøng vaø ñöôøng Hoà Chí Minh ñaõ thuùc ñaåy thò xaõ nhanh choùng phaùt trieån vaø ñaït ñöôïc caùc tieâu chuaån cuûa ñoâ thò loaïi III. Naêm 2004 thò xaõ Ñoàng Hôùi chính thöùc ñöôïc coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi III – laø moät thaønh phoá tröïc thuoäc tænh.
2.2. ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN:
2.2.1 Vò trí ñòa lyù:
Thaønh phoá Ñoàng Hôùi naèm ôû toïa ñoä:
17022’ vó ñoä Baéc.
106029’ kinh ñoä Ñoâng.
Treân Quoác loä 1A, caùch Haø Noäi 490 km veà phía Baéc, caùch Hueá 160 km veà phía Nam. Thaønh phoá coù vò trí trung ñoä tænh Quaûng Bình, caùch khu du lòch vöôøn quoác gia Phong Nha – Keû Baøng 50 km, caùch khu du lòch suoái Bang 50 km, caùch khu cuïm Caûng bieån Hoøn La 60 km vaø cöûa khaåu quoác teá Cha Lo 180 km. Ñoàng Hôùi naèm ngay treân bôø bieån, coù soâng Nhaät Leä chaûy giöõa loøng thaønh phoá, bôø bieån vôùi chieàu daøi 12km veà phía Ñoâng thaønh phoá vaø coù heä thoáng soâng, suoái, hoà, röøng nguyeân sinh ôû phía Taây thaønh phoá raát thích hôïp cho vieäc phaùt trieån du lòch, nghæ ngôi, giaûi trí.
Ñoàng Hôùi laø moät thaønh phoá coù caûnh quan töï nhieân ña daïng, moâi tröôøng sinh thaùi raát toát. Phaïm vi haønh chính:
Phía Baéc giaùp huyeän Boá Traïch.
Phía Nam giaùp huyeän Quaûng Ninh.
Phía Ñoâng giaùp vôùi bieån Ñoâng.
Phía Taây giaùp vôùi huyeän Quaûng Ninh vaø Boá Traïch.
2.2.2 Ñòa hình ñòa maïo chung treân thaønh phoá Ñoàng Hôùi.
Ñoàng Hôùi coù ñòa hình ña daïng, bao goàm vuøng ñoài, vuøng ñoàng baèng vaø vuøng caùt ven bieån. Phía Ñoâng soâng Nhaät leä laø vuøng caùt Baûo Ninh coù ñòa hình daïng coàn caùt ngang oån ñònh, cao ñoä trung bình laø 10 m, doác veà phía soâng Nhaät Leä vaø bieån Ñoâng vôùi ñoä doác töông ñoái lôùn, khoâng baèng phaúng.
Phaàn phía Taây chia thaønh 5 khu vöïc chính:
Khu vöïc 1 vaø khu vöïc 4: khu vöïc trung taâm thaønh phoá vaø khu vöïc Phuù Haûi, Ñöùc Ninh vaø Ñöùc Ninh Ñoâng, chuû yeáu naèm 2 beân ñöôøng Quoác loä 1A vaø ñöôøng Leâ Lôïi. Khu vöïc naøy coù ñòa hình töông ñoái thaáp vaø baèng phaúng, cao ñoä trung bình laø 2m, nôi cao nhaát laø khu Haøo thaønh vôùi coát 3,7m, nôi thaáp nhaát laø khu ruoäng noâng nghieäp coù coát 0,2 – 0,5 m, hôi doác veà Quoác loä 1A vôùi ñoä doác khoaûng 0,2%.
Khu vöïc 2: Khu Baéc Lyù vaø Nam Lyù, naèm ôû phía Taây Thaønh phoá coù ñöôøng saét Quoác gia chaïy qua, laø vuøng goø ñoài doác veà 2 phía Ñoâng vaø Taây cuûa ñöôøng Phan Ñình Phuøng. Khu vöïc naøy coù cao ñoä trung bình laø 10m, nôi cao nhaát laø 18m vaø nôi thaáp nhaát laø 2,5m, ñoä doác trung bình töø 5 – 10%.
Khu vöïc 3: Khu Ñoàng Sôn, Thuaän Ñöùc, Nghóa Ninh, Baéc Nghóa naèm veà 2 phía Ñoâng vaø Taây ñöôøng 15A, laø vuøng goø ñoài nhaáp nhoâ coù höôùng thaáp daàn töø Taây sang Ñoâng vaø töø Nam ra Baéc, ñoä doác trung bình töø 7 – 10%. Cao ñoä trung bình cuûa khu vöïc naøy laø 8m, choã cao nhaát laø 15,5m, thaáp nhaát 3,0m.
Khu vöïc 5: Khu Loäc Ninh, Haûi Thaønh, laø khu vöïc ñoài caùt ven bieån, cao ñoä trung bình laø 10m, nôi cao nhaát laø 16m, thaáp nhaát 3,0m, höôùng doác daàn veà phía Nam vôùi ñoä doác trung bình töø 3 – 5%.
2.2.3. Khí haäu:
Ñoàng Hôùi naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa vuøng trung Trung Boä, vôùi 2 muøa chuû yeáu laø muøa Ñoâng (töø thaùng 10 ñeán thaùng 3 naêm sau) vaø muøa Heø (töø thaùng 4 ñeán thaùng 10), muøa Ñoâng coù nhieàu möa hôn so vôùi khu mieàn Baéc, muøa Heø noùng vaø haïn, thöôøng coù gioù Taây Nam traøn sang töø Laøo gaây noùng nöïc vaø haïn haùn thònh haønh töø thaùng 4 ñeán thaùng 8. Laø moät trong nhöõng vuøng coù khí haäu khaéc nghieät nhaát Vieät Nam.
Moät soá ñaëc tröng chính veà khí haäu Ñoàng Hôùi döôùi ñaây:
Nhieät ñoä:
Nhieät ñoä trung bình naêm: 24,40C.
Nhieät ñoä cao nhaát tuyeät ñoái:40,10C.
Nhieät ñoä thaáp nhaát tuyeät ñoái: 7,80C.
Baõo thöôøng xaûy ra töø thaùng 8 ñeán thaùng 10 trong naêm.
Toác ñoä gioù baõo trung bình: 79 km/h.
Toác ñoä gioù baõo cao nhaát tuyeät ñoái:137 km/h (ngaøy 22/9/1964)
Ñoä aåm:
Ñoä aåm töông ñoái trung bình: 84%.
Ñoä aåm nhoû nhaát tuyeät ñoái: 19%.
Ñoä aåm cao nhaát tuyeät ñoái: 90%.
Naéng:
Soá giôø naéng trung bình: 1786 giôø/naêm.
Thôøi gian naéng baét ñaàu töø thaùng 5 ñeán thaùng 8.
Möa:
Löôïng möa trung bình naêm: 2252 mm.
Löôïng möa trung bình thaùng nhieàu nhaát: 573mm.
Löôïng möa trung bình thaùng ít nhaát 44mm.
Löôïng möa lôùn nhaát trong 24 giôø: 354mm.
2.2.4. Ñaëc ñieåm thuûy vaên, haûi vaên:
Thaønh phoá Ñoàng Hôùi coù 4 con soâng chính, ñoù laø soâng Myõ Cöông, soâng Leä Kyø, soâng caàu Raøo, soâng Nhaät Leä.
Soâng Nhaät Leä: goàm 2 nhaùnh:
Soâng Kieán Giang – nhaùnh thöù nhaát cuûa soâng Nhaät Leä, baét nguoàn töø suoái Raøo Chaân huyeän Leä Thuûy chaûy theo höôùng töø Taây sang Ñoâng. Nhaùnh naøy ñoå ra soâng Nhaät Leä taïi Taân Ninh huyeän Quaûng Ninh. Phaàn haï löu cuûa soâng Kieán Giang vaø Ñaïi Giang laø soâng Nhaät Leä. Dieän tích löu vöïc töø soâng Ñaïi Giang ñeán Nhaät Leä laø 1.330km2 vôùi chieàu daøi cuûa soâng Nhaät Leä 150km, chieàu roäng soâng taïi thaønh phoá Ñoàng Hôùi laø 800m. Phaàn lôùn soâng mang tính mieàn nuùi quanh co, ñoä doâùc lôùn. Chæ coù ñoaïn soâng Nhaät Leä mang tính chaát ñoàng baèng coù aûnh höôûng trieàu bieån. Soâng Nhaät Leä bò nhieãm maën vaø chòu aûnh höôûng raát lôùn ñeán vieäc thoaùt nöôùc cuûa khu trung taâm cuûa thaønh phoá Ñoàng Hôùi. Theo soá lieäu quan traéc taïi traïm thuûy vaên Kieán Giang: soâng coù dieän tích löu vöïc 321km2. Moät soá ñaëc tröng doøng chaûy vaø möïc nöôùc soâng Kieán Giang nhö sau:
Löu löôïng thaùng lôùn nhaát trong naêm: 65.6m3/s (thaùng 10)
Löu löôïng thaùng nhoû nhaát trong naêm: 3.63m3/s (thaùng 8)
Löu löôïng thaùng lôùn nhaát: 0.654m (thaùng 10)
Löu löôïng thaùng nhoû nhaát: 0.555m (thaùng 7)
Nhaùnh thöù hai laø soâng Ñaïi Giang baét nguoàn töø nuùi Pop Ru huyeän Leä Thuûy chaûy theo höôùng töø Taây sang Ñoâng ñoå ra soâng Nhaät leä.
Soâng Nhaät Leä chaûy qua thaønh phoá Ñoàng Hôùi, traïm ño möïc nöôùc treân soâng naèm ôû khu vöïc chòu aûnh höôûng cuûa thuûy trieàu bieån Ñoâng laø traïm thuûy vaên Löông Yeán.
Möïc nöôùc thaùng nhoû nhaát: -1.44m (thaùng 7)
Möïc nöôùc thaùng lôùn nhaát: +1.34m (thaùng 10)
Soâng Myõ Cöông:
Baét nguoàn töø xaõ Phöôùc Myõ huyeän Quaûng Ninh vôùi chieàu daøi 16km, chieàu roäng 80m. Löu löïôïng lôùn nhaát Qluõ =3503/s, Qkieät =0.25m3/s, soâng heïp, quanh co, ñuïc baån, maën, haèng naêm leân quaù caàu Myõ Cöông.
Soâng Leä Kyø:
Chaûy ven thaønh phoá baét nguoàn töø nuùi cao huyeän Quaûng Ninh chaûy theo höôùng töø Taây sang Ñoâng vaø ñoå vaøo soâng Nhaät Leä. Chieàu daøi soâng 20km, chieàu roäng 20m. Dieän tích löu vöïc 90km2, Qluõ =630m3/s, Qkieät =3.1m3/s.
Soâng Caàu Raøo (coøn goïi laø soâng Luõy):
Soâng chaûy giöõa thaønh phoá, soâng baét nguoàn töø hoà Loäc Ninh chaûy theo höôùng Baéc Nam ñoå vaøo soâng Nhaät Leä.
Veà haûi vaên, soá lieäu thu thaäp ñöôïc cho thaáy soâng Nhaät Leä chòu aûnh höôûng cuûa baùn nhaät trieàu töø bieån Ñoâng vôùi 2 chaân, 2 ñænh trieàu xen giöõa caùc ñôït trieàu. Bieân ñoâï thuûy trieàu quan traéc ñöïôïc naèm trong khoaûng 0.75 ñeán 1.5m, nöôùc daâng trong baõo coù theå xaûy ra vôùi bieân ñoä 2 - 3m.
Cheá ñoä haûi löu bò chi phoái theo quy luaät bieån vònh Baéc Boä. Theàm bieån Quaûng Bình chòu aûnh höôûng cuûa quaù trình xoùi lôû - boài tuï xen keõ. Beân caïnh ñoù coøn xuaát hieän doøng chaûy töø bieån vaøo soâng khi trieàu leân vaø ngöôïc laïi khi trieàu xuoáng vaø vaøo muøa möa.
2.2.5. Toång quaùt chung veà ñaëc ñieåm ñòa chaát coâng trình vaø ñòa chaát thuûy vaên
a.Ñòa chaát coâng trình:
Ñòa chaát Ñoàng Hôùi mang tính chaát cuûa vuøng ñoàng baèng ven bieån ñòa hình thaáp, caáu truùc ñòa taàng ñöôïc hình thaønh bôûi 2 yeáu toá thaønh taïo cô baûn laø traàm tích bieån vaø boài tích theàm soâng. Ñaát ñaù chuû yeáu laø caùt, seùt laãn ít soûi. Töø keát quaû khaûo saùt thaêm doø ñòa chaát caáu truùc ñòa taàng qua 12 hoá khoan taïi 4 phöôøng Ñoàng Myõ, Ñoàng Phuù, Haûi Ñình, Baéc Lyù, Nam Lyù (vuøng nghieân cöùu giai ñoaïn I) nhö sau:
Lôùp thöù nhaát: ñaát boài tích aù caùt naëng laãn soûi saïn + taïp chaát höõu cô, maøu xaùm vaøng xaãm. Keát caáu chaët vöøa, traïng thaùi deûo cöùng. Lôùp naøy phaân boá khoâng ñeàu ôû ñoä saâu töø 0.0 - 2.2m
Lôùp thöù hai: lôùp ñaùt aù seùt daïng buøn laãn xaùc soø, ñieäp + taïp chaát höõu cô maøu xaùm ñen. Keát caáu xoáp – traïnh thaùi deûo – deûo meàm. Lôùp naøy phaân boá khoâng ñeàu, gaëp ôû ñoä saâu töø 2.0 – 4.9m
Lôùp thöù ba: lôùp aù caùt nheï haït thoâ laãn soûi saïn nhoû, maøu xaùm vaøng. Keát caáu chaët – traïng thaùi nöûa cöùng. Lôùp naøy phaân boá ôû ñoä saâu töø 4.0 – 7.0m
Lôùp thöù tö: lôùp ñaát aù seùt laãn ít soûi saïn nhoû, maøu xaùm vaøng. Keát caáu chaët – traïng thaùi nöûa cöùng. Lôùp naøy phaân boá khoâng ñeàu, ôû ñoä saâu töø 7.0 – 9.4m
Lôùp thöù naêm: lôùp ñaát caùt laãn haïi buïi, maøu loang loã, xaùm traéng, hoàng nhaït. Keát caáu chaët traïng thaùi deûo cöùng – nöûa cöùng. Lôùp naøy phaân boá ôû ñoä saâu töø 4 – 9m
b.Ñòa chaát thuûy vaên
Hieän taïi thaønh phoá Ñoàng Hôùi löôïng nöôùc ngaàm töông ñoái nhieàu nhöng nöôùc ngaàm haàu nhö bò nhieãm maën.
2.3. ÑIEÀU KIEÄN KINH TEÁ – XAÕ HOÄI:
2.3.1. Tình hình xaõ hoäi vaø daân soá:
a. Daân soá:
Naêm 2005, daân soá TP Ñoàng Hôùi coù 101.085 ngöôøi treân dieän tích 156km2 vôùi 16 xaõ/phöôøng, maät ñoä daân soá trung bình laø 648 ngöôøi/km2.
Baûng 1: Baûng daân soá vaø maät ñoä daân soá naêm 2004.
Daân soá trung bình
Dieän tích
(km2)
Maät ñoä
(Ngöôøi/km2)
Toång soá
Nöõ
Toång soá
99797
49896
155,54
627
I. Khu vöïc noäi thò:
64307
32274
45,01
1295
1. Phöôøng Ñoàng Phuù
7396
3705
381
1941
2. Phöôøng Baéc Lyù
12828
6433
10,19
1270
3. Phöôøng Haûi Ñình
3572
1786
1,37
2747
4. Phöôøng Ñoàng Myõ
2510
1260
0,58
4372
5. Phöôøng Nam Lyù
10809
5422
3,90
2771
6. Phöôøng Baéc Nghóa
6470
3236
7,76
833
7. Phöôøng Ñöùc Ninh Ñoâng
4595
2356
3,43
11468
8. Phöôøng Ñoàng Sôn
8413
4213
19,65
429
9. Phöôøng Phuù Haûi
3296
1646
3,06
1098
10. Phöôøng Haûi Thaønh
4418
2209
2,45
1803
II. Khu vöïc ngoaïi thò:
34890
17622
99,69
349
1. Xaõ Nghóa Ninh
4401
2230
16,22
271
2. Xaõ Ñöùc Ninh
7381
3725
5,21
1416
3. Xaõ Baûo Ninh
8491
4290
16,30
520
4. Xaõ Loäc Ninh
7992
4036
13,40
596
5. Xaõ Quang Phuù
3016
1525
3,23
942
6. Xaõ Thuaän Ñöùc
3610
1856
45,28
80
Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ 2004.
Baûng 2: Baûng daân soá qua caùc naêm.
Naêm
Toång
Theo giôùi tính
Theo khu vöïc
Nam
Nöõ
Thaønh thò
Noâng thoân
1992
82427
40496
41931
47991
34436
1993
86352
42451
43901
50740
35612
1994
88190
43389
44801
51764
36426
1995
89053
43859
45194
52213
36840
1996
91411
45066
46345
54497
36914
1997
92952
45872
47080
55327
37625
1998
93716
46296
47420
52658
41148
1999
94014
46398
47616
52681
41333
2000
94828
47016
47812
52279
42549
2001
95419
47137
48282
52942
42477
2002
96018
47615
48403
53389
42669
2003
97569
48526
49043
58303
39266
2004
99197
49301
49896
64307
43890
Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ 2004.
b. Lao ñoäng:
Ñeán nay, thaønh phoá Ñoàng Hôùi giaûi quyeát ñöôïc khoaûng 80% soá lao ñoäng trong ñoä tuoåi coù vieäc laøm oån ñònh. Chaát löôïng löïc löôïng lao ñoäng töông ñoái cao. Tính bình quaân coù 40% soá lao ñoäng ñaõ qua ñaøo taïo töø coâng nhaân kyõ thuaät trôû leân. Soá ngöôøi lao ñoäng trong caùc ngaønh kinh teá, thöông maïi, dòch vuï ñang coù xu höôùng taêng leân.
Hieän taïi, soá lao ñoäng noäi thò ôû ñoä tuoåi lao ñoäng laø 48.272 ngöôøi chieám 50% vaø ñöôïc chia thaønh caùc thaønh phaàn sau:
Soá ngöôøi laøm ngö nghieäp raát haïn cheá, saûn löôïng ñaùnh baét raát ít so vôùi tieàm naêng hieän coù cuûa Ñoàng Hôùi, ngoaøi ra coøn coù moät soá hoä gia ñình saûn xuaát muoái (3.290 ngöôøi – chieám 8%).
Soá ngöôøi laøm coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp: 24.992 ngöôøi chieám 60%.
Soá ngöôøi laøm coâng taùc quaûn lyù caùc ngaønh khaùc: 12.914 ngöôøi chieám31.4%.
Lao ñoäng noâng nghieäp coù xu theá giaûm daàn do dieãn bieán thôøi tieát xaáu ñaõ aûnh höôûng tôùi naêng suaát, hôn nöõa giaù thaønh cuûa noâng saûn laïi khoâng cao. Trong ngö nghieäp ñaõ böôùc ñaàu coù chuyeån bieán trong phong traøo ñaùnh baét thuûy saûn, caùc hoä ngö nghieäp ñaàu tö theâm thuyeàn, löôùi, moät soá hoä ñaõ coù phöông tieän ñaùnh baét xa bôø.
Coâng taùc xoùa ñoùi giaûm ngheøo ñöôïc quan taâm, chuù troïng baèng vieäc thöïc hieän caùc döï aùn nhö 327, 773 vaø caùc chöông trình ñaøo taïo ñeå naâng cao daân trí, höôùng daãn vieäc laøm cho nhaân daân. Tyû leä ñoùi ngheøo ñaõ giaûm xuoáng ñaùng keå.
2.3.2. Tình hình phaùt trieån kinh teá:
Möùc soáng cuûa ngöôøi daân Ñoàng Hôùi ñang ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän vaø naâng cao. GDP bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 2003 ñaït 400 USD/ngöôøi/naêm, toång thu ngaân saùch Nhaø nöôùc trong nhöõng naêm gaàn ñaây coù möùc taêng ñaùng keå.
Ñoàng Hôùi ñaõ vaø ñang xaây döïng nhieàu cô sôû saûn xuaát dòch vuï nhö:
Khu coâng nghieäp Taây Baéc Ñoàng Hôùi, Nhaø maùy cheá bieán xuaát khaåu noâng, thuûy saûn Ñoàng Hôùi, khu du lòch Baûo Ninh.
Saân bay Ñoàng Hôùi cuõng ñaõ ñöôïc khôûi coâng xaây döïng vaøo thaùng 8/2004, döï kieán hoaøn thaønh vaøo quí IV naêm 2006 vôùi toång möùc ñaàu tö hôn 212,8 tæ ñoàng, môû ra trieån voïng lôùn cho thaønh phoá trong vieäc phaùt trieån thöông maïi.
Beân caïnh ñoù, Ñoàng Hôùi cuõng ñang phaùt trieån maïnh vieäc xaây döïng khu ñoâ thò môùi vôùi yeâu caàu cao veà haï taàng ñoâ thò nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa ngöôøi daân.
a.Saûn xuaát coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp.
Theo soá lieäu thoáng keâ naêm 2004 thì saûn xuaát coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp chieám 30% trong toång soá thu nhaäp toaøn tænh. Rieâng coâng nghieäp - tieåu thuû coâng nghieäp do thaønh phoá quaûn lyù taêng 13,0% naêm 2003 ñaït 83.505 trieäu ñoàng.
Hieän nay, treân ñòa baøn thaønh phoá coù hôn 1.250 cô sôû coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp. Trong ñoù, caùc cô sôû saûn xuaát coù khaû naêng gaây oâ nhieãm laøm aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng khu vöïc laø Nhaø maùy thanh Nhoâm ñònh hình Ñoàng Hôùi, nhaø maùy xi maêng soá 1. Xí nghieäp cheá bieán Suùc xuaát khaåu… caùc chaát thaûi cuûa caùc nhaø maùy treân ñaõ gaây oâ nhieãm khoâng khí, nöôùc vaø ñaát ôû khu vöïc daân cö xung quanh. Do ñoù laøm cho vaán ñeà sinh hoaït saûn xuaát cuûa daân cö xung quanh nhaø maùy bò aûnh höôûng, thaäm chí coøn coù theå gaây nguy haïi ñeán söùc khoûe con ngöôøi.
b.Saûn xuaát noâng nghieäp:
Hieän nay thaønh phoá Ñoàng Hôùi coù khoaûng 30% daân soá hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp, chuû yeáu taäp trung ôû caùc xaõ ngoaïi thaønh. Ñaây cuõng laø moät nguyeân nhaân saâu xa laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc vì ngöôøi noâng daân thöôøng coù thoùi quen söû duïng phaân chuoàng ñeå boùn ruoäng, theâm vaøo ñoù nhöõng thoùi quen, taäp quaùn nhö: phoùng ueá böøa baõi, ñoå raùc, xaùc ñoäng vaät xuoáng ao hoà, soâng,… laøm cho nguoàn nöôùc bò aûnh höôûng. Vieäc söû duïng phaân boùn vaø caùc loaïi hoùa chaát trong noâng nghieäp khoâng nhöõng laøm aûnh höôûng ñeán nöôùc maët maø coøn laøm cho nguoàn nöôùc ngaàm ôû ñaây cuõng bò oâ nhieãm baån. Ñoù laø lyù do giaûi thích taïi sao ôû caùc xaõ saûn xuaát noâng nghieäp, phaàn lôùn caùc gieáng nöôùc aên ñeàu coù tyû leä toång coliform cao.
c.Thöông maïi vaø dòch vuï
Hoaït ñoäng thöông maïi vaø dòch vuï ñang coù xu höôùng phaùt trieån maïnh. Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa thaønh phoá, hoaït ñoäng naøy treân ñòa baøn ñaït tæ troïng 28,9% naêm 2003, cô sôû thöông maïi dòch vuï taêng töø 2.604 naêm 2000 leân ñeán gaàn 3.000 cô sôû naêm 2003. Taïo döïng nhieàu cô sôû haï taàng phuïc vuï du lòch, thu huùt nhieàu du khaùch ñeán tham quan. Dòch vuï moãi naêm taêng doanh thu 11,2%.
2.3.3.Giaùo duïc- Y teá
a.Giaùo duïc
Giaùo duïc ñaøo taïo cuûa thaønh phoá Ñoàng Hôùi trong nhöõng naêm qua ñaõ taïo ñöôïc höôùng phaùt trieån ña daïng caùc loaïi hình toå chöùc tröôøng lôùp. Phaùt trieån maïng löôùi tröôøng hoïc, hoaøn chænh cô caáu giaùo duïc ôû töøng xaõ, phöôøng ñaûm baûo thu huùt haàu heát con em trong ñoä tuoåi vaøo hoïc.
13/14 xaõ , phöôøng ñaït tieâu chuaån phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû, coù 10 tröôøng ñaït tieâu chuaån quoác gia. Soá hoïc sinh ñaït giaûi trong caùc kyø thi caáp tænh, caáp quoác gia ngaøy caøng taêng. Ñaõ thöïc hieän toát cuoäc vaän ñoäng xaõ hoäi hoùa giaùo duïc.
Ngaønh giaùo duïc thaønh phoá Ñoàng Hôùi nhieàu naêm lieàn laø ñôn vò daãn ñaàu toaøn tænh. Giaùo duïc Ñaøo taïo ñaõ thöïc söï thöïc hieän phöông chaâm: naâng cao daân trí, ñaøo taïo nhaân löïc, boài döôøng nhaân taøi cho quaù trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc.
Nhö vaäy, trình ñoä daân trí cuûa thaønh phoá Ñoàng Hôùi ngaøy caøng ñöôïc naâng cao veà caû soá löôïng laãn chaát löôïng neân ngöôøi daân ngaøy caøng coù söï thay ñoåi tieán boä trong nhaän thöùc veà vaán ñeà moâi tröôøng vaø söï caàn thieát phaûi baûo veä noù, laøm cho chaát löôïng cuoäc soáng ngaøy caøng ñöôïc naâng cao.
b.Y teá
Coâng taùc chaêm soùc söùc khoûe coäng ñoàng ñaõ ñöôïc quan taâm ñaàu tö vaø phaùt trieån coù hieäu quaû. Ñeán nay, 14/14 xaõ phöôøng coù traïm y teá, trong ñoù coù 8 traïm y teá coù baùc syõ. Treân ñòa baøn thaønh phoá coù moät beänh vieän lôùn - Beänh vieän Höõu Nghò Vieät Nam – Cu Ba - Ñoàng Hôùi, vôùi hôn 400 giöôøng beänh. Phoøng khaùm cuûa thaønh phoá coù 40 giöôøng beänh vaø caùc traïm y teá xaõ, phöôøng coù 57 giöôøng beänh. Tyû leä treû em tieâm chuûng ñaït 100%.
2.3.4.Cô sôû haï taàng
a.Ñoái vôùi giao thoâng vaän taûi
Ñöôøng boä: Ñoàng Hôùi coù caùc tuyeán ñöôøng boä quoác gia chaïy qua nhö quoác loä 15 (ñöôøng Hoà Chí Minh), quoác loä 1A ñi qua thaønh phoá vôùi toång chieàu daøi 13km, rieâng ñoaïn ñi qua noäi thaønh daøi 7,75km, maët caét ñöôøng coù chieàu roäng toaøn boä laø 25m, keát caáu ñöôøng laø ñaù daêm treân raûi thaûm nhöïa loaïi 3,5kg/m2.
Ñöôøng noäi thaønh ñang ñöôïc töøng böôùc ñöôïc nhöïa hoùa, vôùi toång chieàu daøi hieän coù laø 32,2km, trong ñoù ñöôøng ñaõ ñöôïc nhöïa hoùa laø 28,07km, ñöôøng caáp phoái 3,7km.
Ñöôøng saét: taïi thaønh phoá coù ñöôøng saét Baét Nam chaïy qua vôùi chieàu daøi ñoaïn ñöôøng naèm trong phaïm vi thaønh phoá toång coäng laø 12km. Ga Ñoàng Hôùi laø moät trong nhöõng ga lôùn vaø quan troïng cuûa ñöôøng saét nöôùc ta.
Ñöôøng thuûy: Ñoàng Hôùi coù soâng Nhaät Leä chaûy qua vaø cöûa soâng naèm ngay treân ñòa baøn cuûa thaønh phoá neân raát thuaän tieän cho vieäc giao löu baèng ñöôøng thuûy giöõa thaønh phoá vaø caùc ñòa baøn khaùc treân toaøn quoác baèng caùc phöông tieän ñöôøng thuûy pha soâng bieån.
Ñöôøng haøng khoâng: hieän nay coù moät saân bay daân duïng phía Ñoâng Baéc cuûa thaønh phoá. Dieän tích cuûa khu saân bay gaàn 200 ha. Saân bay chöa coù thieát bò kyõ thuaät phuïc vuï cho vieäc chæ huy haï caùnh, caát caùnh vaø hieän chöa ñöôïc ñöa vaøo söû duïng.
Do vieäc xaây döïng caùc khu daân cö cuûa thaønh phoá khoâng taäp trung neân tình hình hieän traïng maïng löôùi giao thoâng noäi thaønh cuõng phaûi phuï thuoäc vaøo ñoù. Maïng löôùi ñöôøng chính cuûa thaønh phoá hình thaønh moät heä thoáng giao thoâng cô baûn theo hai chieàu Baéc-Nam vaø Ñoâng-Taây, maät ñoä caùc ñöôøng chính chieám 0,55km/km2, maët caét ngang cuûa caùc tuyeán roäng trung bình töø 6m - 8m.
b.Ñoái vôùi caùc vaán ñeà caáp ñieän
Thaønh phoá Ñoàng Hôùi naèm treân tuyeán ñöôøng daây taûi ñieän quoác gia, ôû ñaây coù traïm truyeàn taûi 200 KV vaø 500 KV neân caùc ñieàu kieän söû duïng ñieän heát söùc thuaän tieän. Tính ñeán nay ñaõ coù hôn 99% hoä daân thaønh phoá ñaõ söû duïng ñieän. Rieâng ñieän chieáu saùng coâng coäng thaønh phoá ñaõ laép ñaët ñöôïc vôùi chieàu daøi hôn 44.900m.
2.4.NHAÄN XEÙT:
Ñoàng Hôùi laø moät thaønh phoá treû ñang treân ñaø xaây döïng vaø phaùt trieån. Song toác ñoä phaùt trieån kinh teá chöa cao thu thaäp bình quaân tính treân ñaàu ngöôøi coøn thaáp so vôùi nhieàu thaønh phoá khaùc trong nöôùc. Nguyeân nhaân coù theå laø:
Xuaát phaùt ñieåm cuûa thaønh phoá laø moät thaønh phoá ngheøo, keùm phaùt trieån, saûn xuaát noâng nghieäp laø chuû yeáu, ñoàng thôøi laïi bò chieán tranh taøn phaù naëng neà. Sau chieán tranh Ñoàng Hôùi haàu nhö phaûi baét tay xaây döïng laïi töø ñaàu.
Ñieàu kieän töï nhieân khoâng thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån kinh teá. Khí haäu raát khaéc nghieät.
Muøa naéng noùng, töø thaùng 4 ñeán thaùng 8, nhieät ñoä trung bình haøng ngaøy 270C, coù khi nhieät ñoä cao nhaát leân ñeán >400C, laïi chòu aûnh höôûng cuûa gioù muøa Taây Nam khoâ noùng gaây haïn haùn nghieâm troïng.
Muøa möa baõo, töø thaùng 9 ñeán thaùng 3 naêm sau, nhieät ñoä trung bình haøng ngaøy laø 17 – 200C, coù luùc xuoáng ñeán <100C keøm theo gioù muøa Ñoâng Baéc. Löôïng möa taäp trung vaøo khoaûng thôøi gian naøy keøm theo yeáu toá ñòa hình khoâng thuaän lôïi vôùi beà ngang nhoû heïp, caùc con soâng ôû ñaây thöôøng ngaén vaø doác neân thöôøng xuyeân bò luõ luït taøn phaù.
Naèm trong vuøng haïn haùn vaø möa baõo xaûy ra thöôøng xuyeân. Löôïng möa phaân boå khoâng ñeàu, möa taäp trung nhieàu vaøo caùc thaùng 9,10,11. Löôïng möa trung bình töø 1300 – 4000mm, toång giôø naéng 1786 giôø/naêm, ñoä aåm trung bình trong naêm laø 84% vaø thuoäc cheá ñoä gioù muøa: gioù Ñoâng Nam, gioù Taây Nam vaø gioù Ñoâng Baéc.
Chöa taän duïng, phaùt huy heát tieàm naêng voán coù ñeå phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Chöa coù quy hoaïch chung ñeå phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, quy hoaïch cuûa caùc ngaønh, vuøng, laõnh thoå. Hoaëc neáu coù thì chæ mang tính chaát vaên baûn, thöôøng ôû daïng “quy hoaïch” treo. “quy hoaïch” khoâng gaén vôùi thöïc teá cuûa ñòa phöông neân khoù aùp duïng.
Vieäc ñaàu tö phaùt trieån haï taàng khoâng theo quy hoaïch, phaùt trieån cô sôû haï taàng khoâng ñoàng boä, coøn mang tính “chaép vaù”.
3.1. Toång quan veà quy hoaïch.
3.1.1 Khaùi nieäm Quy hoaïch.
Quy hoaïch laø söï tích hôïp giöõa caùc kieán thöùc khoa hoïc vaø kyõ thuaät, taïo neân nhöõng söï löïa choïn ñeå coù theå thöïc hieän caùc quyeát ñònh veà caùc phöông aùn cho töông lai.
Quy hoaïch laø coâng vieäc chuaån bò coù toå chöùc cho caùc hoaït ñoäng coù yù nghóa, bao goàm vieäc phaân tích tình theá, ñaët ra caùc yeâu caàu, khai thaùc vaø ñaùnh giaù caùc löïa choïn vaø phaân chia moät quaù trình haønh ñoäng.
Quy hoaïch laø quaù trình soaïn thaûo moät taäp hôïp caùc chöông trình lieân quan, ñöôïc thieát keá ñeå ñaït caùc muïc tieâu nhaát ñònh. Noù bao goàm vieäc ñònh ra moät/ nhieàu vaán ñeà caàn ñöôïc giaûi quyeát, thieát laäp caùc muïc tieâu quy hoaïch, xaùc ñònh caùc giaû thieát maø quy hoaïch caàn döïa vaøo, tìm kieám vaø ñaùnh giaù caùc bieän phaùp haønh ñoäng coù theå thay theá vaø löïa choïn haønh ñoäng cuï theå ñeå thöïc hieän. (Compton,1993).
Vaäy baûn chaát cuûa quy hoaïch laø moät coâng cuï coù tính chieán löôïc trong phaùt trieån, ñöôïc coi laø phöông phaùp thích hôïp ñeå tieán tôùi töông lai theo moät phöông höôùng, muïc tieâu do ta vaïch ra.
Quy hoaïch cuõng coù theå laø taát caû caùc coâng vieäc hoaëc khaû naêng kieåm soaùt töông lai baèng caùc hoaït ñoäng hieän taïi nhôø vaøo söï öùng duïng luaät nhaân quaû. Noù laø moät baûn baùo caùo vieát keøm theo döï baùo thoáng keâ, trình baøy toaùn hoïc, ñaùnh giaù ñònh löôïng vaø sô ñoà (baûn ñoà) moâ taû nhöõng moái quan heä giöõa caùc phaàn töû khaùc nhau cuûa baûn quy hoaïch.
Caùc kieåu Quy hoaïch.
Quy hoaïch chieán löôïc vaø quy hoaïch haønh ñoäng. Quy hoaïch chieán löôïc quan taâm ñeán muïc tieâu chieán löôïc, thöôøng laø meàm deûo, khoâng bò raøng buoäc bôûi quy trình phaùp luaät (do ñoù sau naøy coù theå deã daøng chænh lyù). Quy hoaïch haønh ñoäng thöôøng laáy ngaân saùch ñòa phöông, quan taâm chuû yeáu ñeán bieän phaùp vaø caùc höôùng daãn cho nhöõng hoaït ñoäng ñaëc tröng ñoù. Caû hai daïng quy hoaïch naøy ñeàu lieân quan chaët cheõ vôùi caùc chöùc naêng kieåm soaùt trong coâng taùc quaûn lyù vaø coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau.
Quy hoaïch toång theå vaø quy hoaïch chuyeân ngaønh. Quy hoaïch toång theå hay quy hoaïch chuyeân ngaønh thöôøng chöa ñöa ñeán caùc hoaït ñoäng aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán moâi tröôøng maø noù chæ laø cô sôû cho caùc quy hoaïch chi tieát sau ñoù.
Quy hoaïch chung vaø quy hoaïch chöùc naêng: quy hoaïch chung thöôøng ñònh höôùng vaøo vieäc quy hoaïch söû duïng ñaát vaø phaùt trieån caáu truùc vaät lyù, cung caáp chæ daãn cho caùc quy hoaïch chöùc naêng ñeå coù theå höôùng tôùi caùc muïc tieâu chung cuõng nhö chia seõ nguoàn döõ lieäu ñaûm baûo cho vieäc choïn löïa caùc vò trí thích hôïp vaø phoái hôïp thôøi gian trong phaùt trieån. Treân thöïc teá moái quan heä quy hoaïch chung – quy hoaïch chöùc naêng khoâng hoaøn toaøn chaéc chaén. Quy hoaïch giao thoâng, caáp nöôùc, ñoå thaûi chaát thaûi laø then choát cho ñoâ thò hoùa moät vuøng laïi laø coâng vieäc cuûa nhöõng nhaø quy hoaïch chöùc naêng chöù khoâng phaûi cuûa quy hoaïch chung.
Quy trình Quy hoaïch.
Sô ñoà toång quaùt cuûa quy trình quy hoaïch:
Muïc tieâu
Quaûn lyù
Ñaùnh giaù
Quy hoaïch
Phöông aùn
Phaân tích.
Quy trình quy hoaïch naøy goàm caùc böôùc:
Thieát laäp muïc tieâu.
Phaân tích.
Phaùt trieån caùc phöông aùn löïa choïn.
Ñaùnh giaù caùc phöông aùn theo möùc ñoä ñaït tôùi muïc tieâu.
Choïn löïa phöông aùn hieäu quaû nhaát, neáu khoâng toàn taïi thì quay laïi böôùc 2.
Thöïc hieän.
Giaùm saùt.
Khi aùp duïng vaøo thöïc teá, tuøy theo tröôøng hôïp cuï theå, quy trình quy hoaïch trong moãi lænh vöïc ñaëc thuø seõ theå hieän tính hôïp lyù veà kinh teá, chính trò, luaät phaùp, xaõ hoäi hay sinh thaùi khaùc nhau. Tuy nhieân, noùi chung noù vaãn töông töï nhö moâ hình quy hoaïch nhö treân.
3.2 Toång quan veà quaûn lyù moâi tröôøng, quy hoaïch moâi tröôøng.
3.2.1 Quaûn lyù moâi tröôøng:
Quaûn lyù moâi tröôøng nhö GS. Leâ Quyù An ñònh nghóa: “laø baèng moïi bieän phaùp thích hôïp, taùc ñoäng vaø ñieàu chænh caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi nhaèm laøm haøi hoøa caùc noái quan heä giöõa phaùt trieån vaø moâi tröôøng sao cho vöøa thoûa maõn nhu caàu cuûa con ngöôøi, vöøa baûo ñaûm ñöôïc chaát löôïng cuûa moâi tröôøng vaø khoâng vöôït quaù khaû naêng chòu ñöïng cuûa haønh tinh chuùng ta.” (Saùch: Chính saùch vaø coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ôû Vieät Nam, 1997).
Theo TS Tröông Maïnh Tieán ñònh nghóa:“Quaûn lyù moâi tröôøng laø toång hôïp caùc bieän phaùp, luaät phaùp, chính saùch kinh teá, kyû thuaät, xaõ hoäi nhaèm baûo veä chaát löôïng moâi tröôøng soáng vaø phaùt trieån beàn vöõng kinh teá xaõ hoäi quoác gia.”
Caùc muïc tieâu chuû yeáu cuûa coâng taùc quaûn lyù Nhaø nöôùc veà moâi tröôøng bao goàm:
Khaéc phuïc vaø phoøng choáng suy thoaùi, oâ nhieãm moâi tröôøng phaùt sinh trong hoaït ñoäng soáng cuûa con ngöôøi.
Phaùt trieån beàn vöõng kinh teá vaø xaõ hoäi quoác gia theo 9 nguyeân taéc cuûa moät xaõ hoäi beàn vöõng do Hoäi nghò Rio -92 ñeà xuaát. Caùc khía caïnh cuûa phaùt trieån beàn vöõng bao goàm: phaùt trieån beàn vöõng kinh teá, baûo veä caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, khoâng taïo ra oâ nhieãm vaø suy thoaùi chaát löôïng moâi tröôøng soáng, naâng cao vaên minh vaø coâng baèng xaõ hoäi.
Xaây döïng caùc coâng cuï coù hieäu löïc quaûn lyù moâi tröôøng quoác gia vaø caùc vuøng laõnh thoå. Caùc coâng cuï treân phaûi thích hôïp cho töøng ngaønh, töøng ñòa phöông vaø coäng ñoàng daân cö.
(Saùch: Quan traéc moâi tröôøng, 2005)
3.2.2 Quy hoaïch moâi tröôøng:
QHMT “laø quaù trình söû duïng moät caùch heä thoáng caùc kieán thöùc ñeå thoâng baùo cho quaù trình ra quyeát ñònh veà töông lai cuûa moâi tröôøng” (Greg Lindsey, 1997)
QHMT “laø toång hôïp cuûa caùc bieän phaùp moâi tröôøng coâng coäng maø caáp coù thaåm quyeàn veà moâi tröôøng coù theå söû duïng” (Faludi, 1987)
Theo Toner, QHMT laø “söï öùng duïng caùc kieán thöùc veà khoa hoïc töï nhieân vaø söùc khoûe trong caùc quyeát ñònh veà söû duïng ñaát.” (Greg Lindsey, 1997)
QHMT laø “söï coá gaéng laøm caân baèng haøi hoøa caùc hoaït ñoäng phaùt trieån maø con ngöôøi vì quyeàn lôïi cuûa mình aùp ñaët moät caùch quaù möùc leân moâi tröôøng töï nhieân” (John E, 1979)
QHMT laø söï xaùc ñònh caùc muïc tieâu mong muoán ñoái vôùi moâi tröôøng töï nhieân vaø ñeà ra caùc chöông trình, quy trình quaûn lyù ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñoù.” (Alan Gilpin, 1996)
Theo Vuõ Quyeát Thaéng: “QHMT laø vieäc xaùc laäp caùc muïc tieâu moâi tröôøng mong muoán, ñeà xuaát vaø löïa choïn phöông aùn, giaûi phaùp ñeå baûo veä, caûi thieän vaø phaùt trieån moät/nhöõng moâi tröôøng thaønh phaàn hay taøi nguyeân cuûa moâi tröôøng nhaèm taêng cöôøng moät caùch toát nhaát naêng löïc, chaát löôïng cuûa chuùng theo muïc tieâu ñaõ ñeà ra.”
Theo PGS TS. Phuøng Chí Syõ “ QHMT laø quaù trình söû duïng caùc kieán thöùc khoa hoïc kyõ thuaät nhaèm ñeà xuaát caùc bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng vaø söû duïng hôïp lí taøi nguyeân thieân nhieân trong moät khoâng gian xaùc ñònh phuïc vuï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi noùi chung hoaëc moät ngaønh noùi rieâng.”
Theo PGS TS. Nguyeãn Theá Thoân: “ QHMT ñöôïc hieåu laø söï vaïch ñònh, quy ñònh saép xeáp, boá trí caùc ñoái töôïng moâi tröôøng theo khoâng gian laûnh thoå hoaëc theo khoâng gian vaät theå moâi tröôøng nhaèm baûo ñaûm moâi tröôøng soáng toát ñeïp cho con ngöôøi vaø baûo veä moâi tröôøng soáng cho caùc heä sinh vaät cuûa moâi tröôøng beàn vöõng trong söï thoáng nhaát vôùi söï phaùt trieån laâu beàn cuûa kinh teá xaõ hoäi theo caùc ñònh höôùng, caùc muïc tieâu vaø thôøi gian cuûa keá hoaïch, phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån nhaát ñònh.”
Khaùi quaùt veà lòch söû Quy hoaïch moâi tröôøng.
Khaùi nieäm QHMT baét ñaàu xuaát hieän töø ñaàu theá kyû XX.
Vaøo ñaàu theá kyû XX, Geddes (1915) - nhaø sinh vaät hoïc ngöôøi Scotland, ñaõ nhaän thaáy söï hình thaønh song song cuûa heä sinh thaùi - chöùc naêng - sinh vaät.
Naêm 1938, Mumford ñaõ môû roäng söï phaân tích sinh thaùi hoïc nhaân vaên noâng thoân aùp duïng cho ñoâ thò.
Sau ñoù Ian Harg, nhaø quy hoaïch caûnh quan vaø laø taùc giaû cuoán thieát keá thieân nhieân (1939,1969) ñaõ aùp duïng caùc nguyeân taéc cuûa hoï vaøo moät vaøi öùng duïng cuï theå.
Giai ñoaïn 1961-1972 coù yù nghóa lôùn ñoái vôùi söï phaùt trieån veà lyù thuyeát cuõng nhö phöông phaùp luaän cuûa quy hoaïch moâi tröôøng. Sau khi boä luaät baûo veä moâi tröôøng cuûa Myõ ra ñôøi (NEPA -1969), nhieàu luaät khaùc cuõng laàn löôït ñöôïc thoâng qua trog giai ñoaïn ñaàu 1970, nhö luaät veà nöôùc saïch, luaät veà khoâng khí saïch, luaät veà quaûn lyù vuøng ven bieån v..v...vaøo thôøi ñieåm naøy, vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng ñaõ ñöôïc moïi ngöôøi heát söùc quan taâm. Caùc thoâng tin veà aûnh höôûng cuûa oâ nhieãm khoâng khí, oâ nhieãm nöôùc ..v..v... ñaõ ngaøy moät nhieàu. Söï ra ñôøi ñaïo luaät veà moâi tröôøng cuûa nöôùc Myõ (NEPA) cuøng vôùi caùc coâng cuï quaûn lyù cuûa noù, nhö ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng, thöïc chaát ñaõ thoåi moät luoàng gioù môùi vaøo quy hoaïch söû duïng ñaát ñai. Ngoaøi nhöõng muïc tieâu thoâng thöôøng voán coù, noù ñoàng thôøi cuõng phaûi xöû lyù nhöõng vaán ñeà khaùc nhö choáng oâ nhieãm moâi tröôøng, khai thaùc vaø baûo veä hôïp lyù nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân ..v..v...
Vaøo nhöõng naêm 1960 McHarg ñaõ keâu goïi ñöa caùc nguyeân lyù sinh thaùi hoïc vaøo quy hoaïch caûnh quan ñoâ thò.
QHMT ngaøy nay laø söï keá thöøa vaø phaùt trieån treân caùc nguyeân lyù cô baûn veà khoa hoïc söùc khoûe vaø khoa hoïc moâi tröôøng. Noù ñöôïc taïo ra do söï tham gia ñoùng goùp cuûa nhieàu nguyeân lyù khoa hoïc nhö sinh thaùi hoïc, sinh hoïc, kyõ thuaät, ñòa lyù, ñòa chaát, kieán truùc caûnh quan, dòch teã hoïc moâi tröôøng vaø nhieàu ngaønh khaùc.
3.2.4 Thöïc traïng Quy hoaïch Moâi tröôøng ôû Vieät Nam.
a.Heä thoáng vaên baûn phaùp lyù:
Thaäp kyû 90 baét ñaàu vôùi moät loaït caùc hoaït ñoäng maïnh meõ, lieân tuïc veà moâi tröôøng ôû Vieät Nam, phuø hôïp vôùi xu theá chung vaø taát yeáu cuûa theá giôùi. Chính phuû Vieät Nam ñaõ kieân ñònh thöïc hieän ñöôøng loái phaùt trieån ñaát nöôùc moät caùch toaøn dieän vaø beàn vöõng. Nhôø nhöõng noã löïc to lôùn ñoù, cho ñeán nay moät haønh lang phaùp lyù thoáng nhaát ôû caáp vó moâ nhaèm phaùt trieån beàn vöõng ñaõ ñöôïc taïo laäp vaø ngaøy caøng trôû neân hoaøn thieän ôû Vieät Nam.
Naêm 1991 – Chính phuû Vieät Nam thoâng qua keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia veà moâi tröôøng vaø phaùt trieån laâu beàn.
Naêm 1993 – Quoác hoäi thoâng qua luaät Baûo veä moâi tröôøng.
Naêm 1998 - Boä Chính trò, Ban Chaáp haønh trung öông Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ra Chæ thò 36-CT/TW veà Taêng cöôøng coâng taùc baûo veä moâi tröôøng trong thôøi kyø coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc.
Naêm 2000 - Chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng quoác gia giai ñoaïn 2001 - 2010, Keá hoaïch haønh ñoäng moâi tröôøng Vieät Nam giai ñoaïn 2001 - 2005 ñöôïc Cuïc Moâi tröôøng chuû trì soaïn thaûo moät caùch khoa hoïc vaø coâng phu, trình Chính phuû ban haønh.
Phaùt trieån trong khuoân khoå haønh lang phaùp lyù vó moâ thoáng nhaát ñoù, ñeán nay boä maùy quaûn lyù nhaø nöôùc veà moâi tröôøng töø trung öông ñeán ñòa phöông ñaõ ñöôïc xaây döïng, cuûng coá, ngaøy caøng phaùt huy taùc duïng tích cöïc.
Töø naêm 1994 ñeán nay, 27 nghò ñònh, chæ thò, thoâng tö caáp boä vaø lieân boä, quyeát ñònh coù lieân quan ñaõ ñöôïc ban haønh, taïo thaønh moät heä thoáng vaên baûn phaùp quy phuïc vuï vieäc thöïc hieän Luaät Baûo veä moâi tröôøng.
Seõ laø khoâng ñaày ñuû vaø thieån caän neáu khoâng nhaán maïnh raèng, caùc vaên baûn ñaõ neâu ôû treân ñoùng vai troø ñieàu tieát tröïc tieáp coâng taùc baûo veä moâi tröôøng ôû Vieät Nam. Ngoaøi ra, coøn coù nhieàu vaên baûn coù taùc ñoäng giaùn tieáp ñeán coâng taùc naøy, tröôùc heát phaûi keå ñeán:
- Luaät Ñaát ñai,
- Luaät Khoaùng saûn,
- Luaät Taøi nguyeân nöôùc,
- Luaät Baûo veä röøng,
- Phaùp leänh Baûo veä caùc nguoàn lôïi thuyû saûn,
- Luaät Khoa hoïc, Coâng ngheä.
Caùc luaät naøy ñaõ ñöôïc ban haønh sôùm, söûa ñoåi ñieàu chænh kòp thôøi, hôïp lyù, coù taùc duïng tích cöïc trong vieäc phaùt trieån toaøn dieän ñaát nöôùc vaø duy trì tính beàn vöõng cuûa quaù trình phaùt trieån.
b. Caùc chöông trình, ñeà taøi nghieân cöùu vaø caùc ñeà aùn coù lieân quan ñeán quy hoaïch moâi tröôøng vuøng.
Ngay töø nhöõng naêm 70, Nhaø nöôùc ñaõ chuù troïng vaø quan taâm ñaàu tö nghieân cöùu, ñieàu tra ñaùnh giaù caùc ñieàu kieän töï nhieân, taøi nguyeân thieân nhieân vaø moâi tröôøng ñaát nöôùc theo caùc vuøng sinh thaùi. Ngoaøi nhöõng ñeà taøi, ñeà aùn ñoäc laäp ñaõ hình thaønh moät loaït caùc chöông trình nghieân cöùu nhaèm töøng böôùc xaây döïng boä tö lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân, taøi nguyeân thieân nhieân vaø moâi tröôøng caùc vuøng laõnh thoå phuïc vuï phaùt trieån kinh teá, giaûm nheï thieân tai vaø baûo veä moâi tröôøng. Coù theå ñieåm qua moät soá chöông trình trieån khai theo caùc giai ñoaïn nhö sau:
- Giai ñoaïn 1976 - 1980: Coù 4 chöông trình ñieàu tra toång hôïp caùc vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long, Taây Baéc, Taây Nguyeân vaø ven bieån mieàn Trung.
- Giai ñoaïn 1981 - 1985: Trieån khai 19 chöông trình khoa hoïc caáp nhaø nöôùc coù lieân quan ñeán taøi nguyeân vaø moâi tröôøng. Ñaùng chuù yù laø chöông trình 52.02 vôùi 26 ñeà taøi ñaõ ñieàu tra ñaùnh giaù tieàm naêng, hieän traïng taøi nguyeân sinh hoïc, caùc heä sinh thaùi vaø tình hình suy thoaùi cuûa chuùng. Chöông trình cuõng ñaõ ñeà xuaát ñöôïc nhöõng chính saùch chung veà chieán löôïc quoác gia veà baûo toàn vaø goùp phaàn xaây döïng nhaän thöùc veà moâi tröôøng.
- Giai ñoaïn 1986 - 1990: Coù 13 chöông trình khoa hoïc lieân quan ñeán taøi nguyeân moâi tröôøng, trong ñoù coù Chöông trình 52-Ñ rieâng veà moâi tröôøng. Chöông trình ñaõ ñeà caäp ñeán nhöõng vaán ñeà taøi nguyeân sinh hoïc vaø baét ñaàu ñi vaøo vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng. Chöông trình ñaõ goùp phaàn xaây döïng "Keá hoaïch quoác gia veà moâi tröôøng vaø phaùt trieån laâu beàn".
- Giai ñoaïn 1991 - 1995: Trieån khai 4 chöông trình lieân quan ñeán taøi nguyeân vaø moâi tröôøng, trong ñoù coù Chöông trình KT-02 rieâng veà moâi tröôøng. Chöông trình naøy cuõng ñaõ goùp phaàn xaây döïng döï thaûo "Luaät Baûo veä moâi tröôøng" vaø nghieân cöùu caùc giaûi phaùp ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng, tieâu chuaån moâi tröôøng, quan traéc vaø phaân tích moâi tröôøng.
Nhìn chung, caùc chöông trình, ñeà taøi nghieân cöùu keå treân ñaõ thu ñöôïc nhieàu keát quaû coù giaù trò veà khoa hoïc vaø thöïc tieãn, goùp phaàn giaûi quyeát moät soá vaán ñeà noåi coäm veà taøi nguyeân vaø moâi tröôøng trong moãi giai ñoaïn.
Tröôùc tình hình phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vôùi möùc taêng tröôûng cao, dieãn bieán veà taøi nguyeân vaø moâi tröôøng ngaøy caøng phöùc taïp, trong keá hoaïch 1996 - 2000, Nhaø nöôùc ñaëc bieät quan taâm ñeán vaán ñeà söû duïng hôïp lyù nguoàn taøi nguyeân vaø baûo veä moâi tröôøng. Nhöõng phöông höôùng vaø nhieäm vuï chính cuûa khoa hoïc vaø coâng ngheä trong giai ñoaïn naøy laø: "Nghieân cöùu vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp khoa hoïc coâng ngheä nhaèm khai thaùc coù hieäu quaû tieàm naêng thieân nhieân, ñieàu kieän töï nhieân vaø baûo veä moâi tröôøng". Ñeå ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi cuûa thöïc tieãn trong thôøi kyø ñoåi môùi, thöïc hieän quyeát ñònh cuûa Thuû töôùng Chính phuû, Boä KHCN&MT ñaõ chæ ñaïo xaây döïng vaø thöïc hieän chöông trình KHCN-07 vôùi 12 ñeà taøi.
Trong nhieàu tröôøng hôïp, do caùc ñaëc ñieåm cuï theå veà chöùc naêng ôû ñòa phöông maø quy hoaïch ngay trong tænh coøn chia ra caùc ñôn vò nhoû hôn: Quy ñònh tieåu vuøng, ví duï: Song song vôùi quy hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi thaønh phoá Haï Long, Sôû KHCN&MT Quaûng Ninh ñaõ xaây döïng Döï aùn quy hoaïch quaûn lyù moâi tröôøng vònh Haï Long. Tham gia xaây döïng döï aùn quy hoaïch naøy, beân caïnh caùc chuyeân gia moâi tröôøng Vieät Nam coøn coù caùc chuyeân gia moâi tröôøng Nhaät Baûn (nhoùm nghieân cöùu JICA). Giai ñoaïn ñaàu cuûa döï aùn laø thieát laäp heä thoáng thoâng tin döõ lieäu khu vöïc vònh Haï Long. Moät soá hoaït ñoäng trong giai ñoaïn naøy ñaõ thöïc hieän nhö vieäc phaân tích ñieàu kieän moâi tröôøng cuûa khu vöïc vònh Haï Long baèng aûnh veä tinh, baùo caùo veà caân baèng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng ôû vònh Haï Long.
Toùm laïi, haàu heát caùc quy hoaïch phaùt trieån kinh teá sau giai ñoaïn 1990 ñeàu coù xem xeùt ñeán caùc yeáu toá moâi tröôøng (ñieån hình laø quy hoaïch toång theå Ñoàng baèng soâng Cöûu Long vaø quy hoaïch toång theå Ñoàng baèng soâng Hoàng (1994), quy hoaïch thaønh phoá Haø Noäi ñeán naêm 2020, quy hoaïch cuïm ñoâ thò Mieáu Moân, Hoaø Laïc, Xuaân Mai, quy hoaïch phaùt trieån kinh teá thaønh phoá Haï Long...). Song trong thöïc teá cho thaáy vaán ñeà quy hoaïch moâi tröôøng chöa ñöôïc xem xeùt vaø ñeà caäp ñuùng möùc ñoä, vai troø cuûa noù.
c. Quy hoaïch ngaønh.
Quy hoaïch ngaønh laø quy hoaïch caùc ngaønh kinh teá, coù muïc tieâu cuï theå, treân phaïm vi phaân boá cuï theå, coù caùc döï aùn phaùt trieån keøm theo ñoù laø caùc giaûi phaùp chuû yeáu ñeå baûo veä moâi tröôøng. Quy hoaïch ngaønh coù quy hoaïch noâng nghieäp, coâng nghieäp, laâm ngö nghieäp, thuyû lôïi, giao thoâng vaän taûi...
Loaïi quy hoaïch moâi tröôøng ngaønh ñoøi hoûi thoâng tin soá lieäu raát cuï theå, chi tieát. Moïi yù ñoà cuûa ngöôøi quy hoaïch moâi tröôøng ngaønh ñöôïc baøn baïc vôùi chính quyeàn ñòa phöông, vôùi caùc cô quan, cô sôû saûn xuaát ñoùng treân ñòa phöông ñoù, phaûi xem xeùt nghieâm tuùc yù kieán coäng ñoàng. Ñaùnh giaù aûnh höôûng moâi tröôøng khoâng theå boû qua quy hoaïch moâi tröôøng chuyeân ngaønh.
Söï chính xaùc veà ranh giôùi trong quy hoaïch moâi tröôøng ngaønh ñoøi hoûi raát cao ñeå traùnh nhöõng va chaïm veà quyeàn lôïi vaø nhöõng chi phí khoâng thaät caàn thieát, töùc laø phaûi toái öu hoaù trong lónh vöïc kinh teá - moâi tröôøng.
Trong thaäp nieân 90, quy hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, quy hoaïch caùc ngaønh ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Tuy nhieân caùc yeáu toá moâi tröôøng trong caùc quy hoaïch ñoù chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Hoaëc môùi chæ chuù troïng ñeán caùc yeáu toá phaùt trieån kinh teá, chöa quan taâm ñeán baûo veä moâi tröôøng. Caùc hoaït ñoäng khai thaùc khoaùng saûn, khai thaùc röøng, phaùt trieån coâng nghieäp... haàu heát chöa chuù yù ñeán vieäc ñoå thaûi cuûa chaát thaûi raén, loûng, khí,... laïi caøng khoâng chuù yù ñeán caùc taûi löôïng cho pheùp cuûa caùc yeáu toá moâi tröôøng, ñieàu naøy seõ gaây ra nhöõng haäu quaû cho caùc theá heä mai sau.
d. Quy hoaïch ñoâ thò
Quy hoaïch khu daân cö, ñoâ thò ôû Vieät Nam bao goàm caùc thaønh phoá thuoäc trung öông, caùc thaønh phoá thò xaõ tröïc thuoäc tænh, caùc thò xaõ, thò traán, ñöôïc phaân chia thaønh hai heä thoáng song song nhöng taùch bieät nhau:
- Theo ñôn vò haønh chính.
- Theo phaân loaïi ñoâ thò (trong Quyeát ñònh 132/HÑBT ngaøy 5/5/1990 caùc ñoâ thò cuûa Vieät Nam ñöôïc chia thaønh 5 loaïi, döïa treân daân soá, löïc löôïng lao ñoäng phi noâng nghieäp, maät ñoä daân cö, möùc ñoä trang bò cô sôû haï taàng...)
Noùi chung trong "Baùo caùo ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng" trong caùc döï aùn quy hoaïch ñoâ thò caùc chuû ñeà moâi tröôøng sau ñöôïc khuyeán nghò ñeà caäp:
1. Heä thoáng thoaùt nöôùc.
2. Heä thoáng giao thoâng.
3. Phuû xanh thaønh phoá.
4. Moâi tröôøng xaây döïng vaên hoaù.
5. Caûi thieän nhaø oå chuoät.
6. Söùc khoeû moâi tröôøng.
7. Kieåm soaùt oâ nhieãm nöôùc.
8. Kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí.
9. Quy hoaïch söû duïng ñaát.
10. Quaûn lyù chaát thaûi raén.
11. Quaûn lyù chaát thaûi ñaëc bieät...
Beân caïnh loaïi quy hoaïch ngaønh vaø quy hoaïch ñoâ thò nhö neâu treân, coøn coù quy hoaïch chuyeân ngaønh. Döï aùn loaïi naøy höôùng veà moâi tröôøng nhöng chæ giaûi quyeát moät hay hai yeáu toá moâi tröôøng coù tính öu tieân, noåi coäm theo xaùc ñònh cuûa ñòa phöông. Ví duï ôû Vieät Nam ñaõ thöïc hieän caùc loaïi quy hoaïch mang tính chuyeân ngaønh nhö:
- Quy hoaïch caùc baõi choân laáp chaát thaûi raén.
- Quy hoaïch heä thoáng thoaùt nöôùc möa, nöôùc thaûi vaø heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi.
- Quy hoaïch caùc röøng phoøng hoä (choáng caùt laán ôû vuøng duyeân haûi, choáng luõ luït, xoùi moøn,...)
- Quy hoaïch coâng vieân, hoà nöôùc phuïc vuï nghæ ngôi.
Tuy nhieân, nhìn chung caùc hoaït ñoäng moâi tröôøng neâu treân môùi chæ mang tính loàng gheùp coù noäi dung mang tính quy hoaïch moâi tröôøng, chöa coù moät baûn quy hoaïch moâi tröôøng thaät söï naøo ñöôïc thöïc hieän.
e. Thöïc hieän caùc ñeà taøi nghieân cöùu do Cuïc Moâi tröôøng toå chöùc.
Do tính caáp baùch cuûa vaán ñeà, naêm 1998 Cuïc Moâi tröôøng ñaõ ñaàu tö ñeà taøi nghieân cöùu veà phoái hôïp vôùi Khoa Moâi tröôøng - Tröôøng Ñaïi hoïc Töï nhieân, Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi thöïc hieän ñeà taøi nghieân cöùu veà phöông phaùp luaän quy hoaïch moâi tröôøng. Naêm 1999, ñeà taøi ñöôïc tieáp tuïc vôùi muïc tieâu bieân soaïn höôùng daãn quy hoaïch moâi tröôøng vaø xaây döïng quy hoaïch moâi tröôøng sô boä ñoàng baèng soâng Hoàng.
Naêm 2000, Cuïc Moâi tröôøng phoái hôïp vôùi Vieän Moâi tröôøng vaø Taøi nguyeân Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh, moät soá Trung taâm moâi tröôøng phía Nam vaø 9 tænh vuøng Ñoâng Nam Boä trieån khai thí ñieåm Quy hoaïch moâi tröôøng vuøng Ñoâng Nam boä. Ñeà taøi naøy seõ tieáp tuïc trong naêm 2001 vaø keát thuùc naêm 2002. Vieäc trieån khai thí ñieåm ñeà taøi Quy hoaïch moâi tröôøng vuøng Ñoâng Nam boä vôùi muïc tieâu ñöa ra caùc höôùng ñeå toång hôïp caùc bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng nhaèm giaûi quyeát haøi hoaø giöõa phaùt trieån vaø moâi tröôøng, tieán tôùi phaùt trieån beàn vöõng vuøng Ñoâng Nam boä. Ñoàng thôøi thoâng qua ñoù hoaøn thieän theâm veà phöông phaùp luaän ñeå tieán tôùi ban haønh Baûn höôùng daãn Quy hoaïch moâi tröôøng vaø ñöa ra moät moâ hình thí ñieåm veà quaûn lyù moâi tröôøng, treân cô sôû ñoù trieån khai cho caùc vuøng khaùc.
3.2.5 Caùc caáp ñoä vaø hình thöùc Quy hoaïch Moâi tröôøng.
QHMT coù theå phaân chia thaønh:
Quy hoaïch baûo veä moät thaønh phaàn moâi tröôøng (nhö ñaát, nöôùc, nöôùc ngaàm, taøi nguyeân sinh vaät vv.v...
Quy hoaïch moâi tröôøng toång theå vuøng, khu vöïc (löu vöïc, vuøng ven bieån, heä thoáng ñoâ thò, caùc vuøng sinh thaùi - hay vuøng ñòa sinh vaät). QHMT vuøng thöôøng phaûi chuù yù ñeán ñaày ñuû caùc yeáu toá taøi nguyeân, chaát löôïng caùc thaønh phaàn moâi tröôøng (ñaát, nöôùc, khoâng khí), caùc heä sinh thaùi nhaïy caûm, sinh vaät quyù hieám, ña daïng sinh hoïc cuõng nhö caùc hoaït ñoäng phaùt trieån trong khu vöïc.
Baûng 3: Caùc caùch tieáp caän ñöa vaán ñeà moâi tröôøng vaøo quy hoaïch phaùt trieån (ADB-1991)
Caáp quy hoaïch
Nhaát theå hoùa chính saùch, thuû tuïc moâi tröôøng
Kyõ thuaät quy hoaïch moâi tröôøng ñöôïc ADB söû duïng.
Quy hoaïch caáp quoác gia
Chính saùch moâi tröôøng ñöôïc ñöa vaøo quy hoaïch moâi tröôøng caáp quoác gia
Khaùi quaùt moâi tröôøng, chieán löôïc moâi tröôøng, chöông trình haønh ñoäng quoác gia veà moâi tröôøng.
Quy hoaïch caáp khu vöïc.
Quy hoaïch phaùt trieån khu vöïc vaø quy hoaïch ña ngaønh.
Quy hoaïch toång hôïp phaùt trieån moâi tröôøng khu vöïc, quy hoaïch söû duïng ñaát, quy hoaïch ña döï aùn.
Quy hoaïch caáp ngaønh
Nghieân cöùu ngaønh, caùc moái lieân keát vôùi ngaønh khaùc.
Höôùng daãn moâi tröôøng, chieán löôïc moâi tröôøng ngaønh.
Quy hoaïch caáp döï aùn
Kieåm ñieåm veà moâi tröôøng cuûa caùc hoaït ñoäng döï aùn.
Thuû tuïc kieåm toaùn moâi tröôøng caáp döï aùn: ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng vaø höôùng daãn moâi tröôøng.
Veà tính chaát, quy hoaïch moâi tröôøng coù theå ñöôïc tieán haønh theo moät quy trình rieâng bieät vaø töông ñoái ñoäc laäp - ñoù laø caùc daïng quy hoaïch chuyeân ngaønh hay quy hoaïch toång theå moâi tröôøng. Trong caùc daïng thöùc quy hoaïch phaùt trieån khaùc nhö quy hoaïch söû duïng ñaát, quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò vaø quy hoaïch vuøng ..v..v…vieäc loàng gheùp chuùng vôùi caùc muïc tieâu, chính saùch moâi tröôøng laø phöông thöùc hieäu quaû nhaát ñeå coù theå ñaït tôùi söï phaùt trieån beàn vöõng. Vôùi quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - moâi tröôøng, nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng ñöôïc ñeà cao, coù vò trí ngang baèng vôùi caùc thaønh phaàn quan troïng khaùc do ñoù taïo ra söï haøi hoøa vaø gaén keát caàn thieát cho phaùt trieån beàn vöõng.
Cô sôû phaùp lyù trong Quy hoaïch moâi tröôøng ôû Vieät Nam.
Caên cöù phaùp lyù trong QHMT lieân quan ñeán haàu heát caùc vaên baûn phaùp luaät hieän haønh. Caùc vaên baûn phaùp luaät quan troïng haøng ñaàu laø:
Luaät baûo veä moâi tröôøng ñöôïc Quoác hoäi nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam thoâng qua ngaøy 27/11/1993 vaø ñöôïc chuû tòch nöôùc kyù saéc leänh ban haønh ngaøy 10/1/1994.
Luaät baûo veä moâi tröôøng ñöôïc Quoác hoäi nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam khoùa XI, kyø hoïp thöù 8 thoâng qua ngaøy 29/11/2005 vaø coù hieäu löïc töø ngaøy 01/07/2006.
Nghò ñònh 175/CP cuûa Chính phuû ra ngaøy 18/10/1994 veà höôùng daã thi haønh luaät baûo veä moâi tröôøng.
Chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng quoác gia ñeán naêm 2010 vaø ñònh höôùng ñeán 2020 (theo QÑ 256/2003/QÑ-TTg); caùc chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng ñòa phöông vaø ngaønh.
31 tieâu chuaån Vieät Nam veà moâi tröôøng baét buoäc aùp duïng, ban haønh theo quyeát ñònh soá 35/2002/QÑ – BKHCNMT 25/6/2002 cuûa Boä tröôûng Boä Khoa hoïc, Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng.
Luaät Ñaát ñai naêm 2003 ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua ngaøy 26/11/2003, coù hieäu löïc töø ngaøy 1/7/2004.
Luaät Khoaùng saûn ñöôïc Quoác hoäi nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam khoùa IX thoâng qua ngaøy 20/3/1996 vaø chuû tòch nöôùc kyù saéc leänh coâng boá ban haønh soá 472-CTN ngaøy 3/4/1996.
Luaät taøi nguyeân nöôùc ñöôïc Quoác hoäi nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam khoùa X, kyø hoïp thöù 3 thoâng qua ngaøy20/5/1998.
Luaät thuûy saûn ñöôïc Quoác hoäi nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam khoùa XI, kyø hoïp thöù 4 vaø ñöôïc thoâng qua naêm 2003.
Luaät xaây döïng ñöôïc Quoác hoäi nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam thoâng qua ngaøy 26/11/2003.
Luaät phaùt trieån vaø baûo veä röøng, ban haønh ngaøy 18/11/1991 vaø luaät söûa ñoåi, boå sung luaät phaùt trieån vaø baûo veä röøng ñöôïc Quoác hoäi nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam thoâng qua ngaøy 10/11/2004.
Caùc coâng öôùc quoác teá Vieät Nam ñaõ tham gia kyù keát:
Coâng öôùc veà vieäc baûo veä di saûn vaø töï nhieân cuûa theá giôùi (ñaõ ñöôïc thoâng qua taïi kyø hoïp thöù 17 cuûa Ñaïi hoäi ñoàng UNESCO taïi paris ngaøy 16-11-1972)
Coâng öôùc veà caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc coù taàm quan troïng quoác teá ñaëc bieät nhö laø nôi cö truù cuûa loaøi chim nöôùc Ramsar, 2-2-1971 (ñöôïc söûa ñoåi theo nghò ñònh thö Paris ngaøy 03-12-1982)
Coâng öôùc Basel veà kieåm soaùt vaän chuyeån qua bieân giôùi raùc pheá thaûi nguy hieåm vaø vieäc tieâu huûy chuùng.
Coâng öôùc veà ña daïng sinh hoïc (Rio De Janeiro, ngaøy 05-06-1992)
Ñaëc ñieåm cuûa Quy hoaïch moâi tröôøng.
Quy hoaïch moâi tröôøng coù moät soá ñaëc ñieåm nhö sau:
Quan ñieåm heä sinh thaùi. Quan ñieåm naøy xem xeùt con ngöôøi trong töï nhieân hôn laø taùch khoûi noù; nghóa laø nhaán maïnh moái töông taùc giöõa con ngöôøi vôùi caùc heä sinh thaùi töï nhieân vaø roäng hôn sinh quyeån. Caùc daïng quy hoaïch coù xu höôùng taäp trung heïp hôn.
Tính heä thoáng. Xem xeùt toång theå caùc thaønh phaàn lieân quan, taäp trung vaøo caùc thaønh phaàn chuû choát vaø caùc moái quan heä cuûa chuùng, thöøa nhaän caùc heä thoáng laø môû, töông taùc vôùi moâi tröôøng, nhaân bieát söï lieân heä vaø phuï thuoäc giöõa caùc heä thoáng.
Tính ñòa phöông. Töø moâi tröôøng nhaán maïnh tính ñaëc tröng cuûa moãi ñòa phöông, tuy nhieân caàn thieát phaûi xem xeùt caùc thaønh phaàn moâi tröôøng vaø söï bieán ñoåi moâi tröôøng trong phaïm vi lôùn hôn.
Tính bieán ñoåi theo thôøi gian. Xem xeùt söï thay ñoåi moâi tröôøng theo caùc chu kyø khaùc nhau, daøi vaø ngaén, quaù khöù vaø töông lai. Neáu quyõ thôøi gian khoâng hôïp lí, quy hoaïch moâi tröôøng seõ khoâng ñaït ñöôïc muïc tieâu ñaõ ñaët ra. Caùc daïng quy hoaïch khaùc thöôøng coù truïc thôøi gian ngaén hôn.
Tính chaát höôùng vaøo taùc ñoäng. Nghieân cöùu xem xeùt ñaày ñuû nhöõng aûnh höôûng moâi tröôøng do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaø söï phaân boá cuûa chuùng. Caùc daïng quy hoaïch khaùc thöôøng coù ñònh höôùng ñaàu vaøo, taäp trung chuû yeáu vaøo döõ lieäu, muïc tieâu vaø keá hoaïch hôn laø vaøo taùc ñoäng cuûa caùc hoaït ñoäng phaùt trieån.
Tính phoøng ngöøa. Khuynh höôùng chuû ñaïo trong chieán löôïc quy hoaïch moâi tröôøng laø nhu caàu baûo toàn, trong ñoù noù taäp trung vaøo vieäc laøm giaûm nhu caàu ñoái vôùi moät loïai haøng hoùa hay dòch vuï coù khaû naêng taïo ra caùc stress hôn laø vieäc chaáp nhaän caùc nhu caàu nhö laø ñaõ ñaët ra töø tröôùc vaø coá gaéng taäp trung vaøo vieäc laøm giaûm thieåu hay loaïi boû caùc aûnh höôûng moâi tröôøng.
3.2.8 Caùc nguyeân taéc Quy hoaïch moâi tröôøng.
Xaùc ñònh roõ caùc muïc tieâu vaø caùc ñoái töôïng cho quy hoaïch moâi tröôøng
Quy hoaïch moâi tröôøng phaûi ñöôïc tieán haønh ñoàng thôøi vôùi quy hoaïch kinh teá-xaõ hoäi.
Xaùc ñònh caùc quy moâ veà khoâng gian vaø thôøi gian cuûa quy hoaïch moâi tröôøng.
Quy hoaïch moâi tröôøng luoân luoân treân quan ñieåm heä thoáng, töùc laø phaûi phaân tích vaø toång hôïp heä thoáng.
Quy hoaïch moâi tröôøng phaûi qua coâng taùc ñaùnh giaù moâi tröôøng vaø laäp caùc luaän cöù khoa hoïc cho quy hoaïch moâi truôøng.
Quy hoaïch moâi tröôøng phaûi phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi.
3.2.9 Quy trình Quy hoaïch moâi tröôøng.
Quy hoaïch moâi tröôøng veà cô baûn cuõng töông töï nhö trong caùc lónh vöïc quy hoaïch khaùc. Tuy nhieân, trong quy hoaïch moâi tröôøng caùc muïc tieâu moâi tröôøng thöôøng raát khoù ñònh löôïng. Hôn nöõa, ngoaøi nhöõng muïc tieâu moâi tröôøng coù tính quoác gia coøn toàn taïi caùc muïc tieâu ñaëc thuø cuûa ñòa phöông, vì vaäy quy trình quy hoaïch moâi tröôøng thöôøng xuaát phaùt töø nhöõng khía caïnh moâi tröôøng vaø taøi nguyeân ñaùng quan taâm ôû moãi ñòa phöông.
Sô ñoà moâ taû caùc böôùc trong nghieân cöùu laäp quy hoaïch moâi tröôøng.
Ñieàu kieän moâi tröôøng
Quaûn lyù
Muïc tieâu MT
Thieát keá quy hoaïch
Vaán ñeà TNMT
Quy trình quy hoaïch
Thöïc hieän, giaùm saùt
Ñaùnh giaù:
Ñieàu kieän MT, taùc ñoäng MT, phöông aùn
3.2.10. Caùc phöông phaùp chuû yeáu ñöôïc söû duïng trong Quy hoaïch moâi tröôøng.
Phöông phaùp phaân tích heä thoáng
Phöông phaùp naøy ra ñôøi phuïc vuï cho con ngöôøi khi phaûi tieán haønh nghieân cöùu lieân ngaønh caùc ñoái töôïng laø caùc heä thoáng phöùc taïp. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa lyù thuyeát heä thoáng caùc toång theå, caùc heä thoáng. Phöông phaùp phaân tích heä thoáng tieán haønh phaân tích treân moät heä thoáng cuï theå, treân moät toång theå goàm nhieàu boä phaän, nhieàu yeáu toá thaønh phaàn caùc quan heä töông hoã vôùi nhau vaø vôùi moâi tröôøng quanh chuùng. Khi phaân tích heä thoáng, xeùt töøng yeáu toá, nhöng khoâng theå xeùt rieâng leû maø phaûi xeùt moãi yeáu toá trong moái töông quan vaø taùc ñoäng qua laïi cuûa noù vôùi caùc yeáu toá khaùc vaø moâi tröôøng beân ngoaøi cuûa chuùng.
Sau khi xem xeùt caùc yeáu toá, phöông phaùp phaân tích heä thoáng ñoøi hoûi phaûi xem xeùt toång hôïp trôû laïi caùc yeáu toá thaønh phaàn trong theå thoáng nhaát cuûa heä thoáng vaø nghieân cöùu chuùng trong toång theå cuøng caùc yeáu toá taùc ñoäng töø beân ngoaøi; nghieân cöùu nhöõng ñaëc thuø, nhöõng quy luaät cuûa töøng heä thoáng, xeùt moãi heä thoáng trong quaù trình phaùt sinh, phaùt trieån, taêng tröôûng, suy thoaùi ñeå thaáy ñöôïc xu theá vaø tìm ra phöông höôùng taùc ñoäng tích cöïc vaøo heä thoáng coù hieäu quaû nhaát cho nhöõng quyeát ñònh theo caùc muïc tieâu cuûa nghieân cöùu caùc heä thoáng.
Phöông phaùp phaân tích heä thoáng nhaán maïnh tính lieân ngaønh, söû duïng nhieàu chuyeân gia trong caùc lónh vöïc khaùc nhau ñeå cuøng nghieân cöùu, ra quyeát ñònh cho caùc vaán ñeà phöùc taïp.
Phöông phaùp phaân tích heä thoáng ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc:
Xaùc ñònh ranh giôùi, ñöôøng bieân heä thoáng.
Quan traéc, ño ñaïc, thu thaäp thoâng tin caùc yeáu toá thaønh phaàn, hôïp phaàn, saép xeáp caùc döõ lieäu coù lieân quan tôùi ñoái töôïng nghieân cöùu.
Phaân tích, thoáng keâ caùc moái lieân keát giöõa caùc yeáu toá maø quan troïng nhaát laø caùc yeáu toá gaây taùc ñoäng qua laïi trong heä thoáng, caùc moái lieân keát chìa khoùa trong heä thoáng gaây ra khaû naêng ñieàu khieån heä thoáng.
Xaây döïng moâ hình ñònh tính, moâ hình toaùn hoïc cuûa heä thoáng coù caùc muïc tieâu, theå hieän caáu truùc vaø hoaït ñoäng chöùc naêng cuûa heä thoáng coù moái lieân heä qua laïi vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi trong caùc moâ hình.
Moâ phoûng heä thoáng vôùi caùc ñieàu kieän, giaû thieát khaùc nhau, phaân tích moâ hình trong caùc yù nghóa khaùc nhau cuûa caùc tieán trình, choïn giaûi phaùp ñuùng ñaén cho caùc quyeát ñònh toái öu.
Quy hoaïch moâi tröôøng laø löïa choïn, quy ñònh, saép xeáp, boá trí caùc ñoái töôïng moâi tröôøng theo laûnh thoå. Caùc ñoái töôïng moâi tröôøng ña daïng vaø phöùc taïp, chuùng taùc ñoäng qua laïi laãn nhau trong heä sinh thaùi ( ñòa sinh thaùi heä thoáng) cuûa laûnh thoå moâi tröôøng. Thaønh phaàn moâi tröôøng naøy bò taùc ñoäng vaø thay ñoåi, keùo theo söï thay ñoåi caùc thaønh phaàn khaùc. Bôûi vaäy phöông phaùp phaân tích heä thoáng treân quan ñieåm tieáp caän heä thoáng laø phöông phaùp khoâng theå thieáu vaø xuyeân suoát coâng taùc quy hoaïch moâi tröôøng.
Phöông phaùp vieãn thaùm vaø phaân tích, xöû lyù heä thoâng tin ñòa lyù (GIS) ñöôïc söû duïng trong quy hoaïch moâi tröôøng.
Phöông phaùp vieãn thaùm söû duïng caùc thoâng tin cuûa caùc nguoàn tö lieäu caäp nhaät ña thôøi gian cuûa aûnh maùy bay vaø nhieàu loaïi veä tinh khaùc nhö : LANSAT TM, SPOT, MOSS, ADEOS, RADARSAT, ERSAT, IRS, RESOURCE, OCEAN, NOAA-AVHRR … ñoái vôùi veä tinh chuùng coù theå cung caáp tö lieäu raát kòp thôøi sau nhöõng khoaûng thôøi gian ngaén (töøng ngaøy hoaëc vaøi ba ngaøy tuøy töøng loaïi veä tinh). Phöông phaùp vieãn thaùm raát coù hieäu quaû ñeå phaûn aùnh nhanh, kòp thôøi vaø khaùch quan nhöõng thoâng tin veà hieän traïng moâi tröôøng qua taøi lieäu vieãn thaùm, aûnh vieãn thaùm. Ñaây laø taøi lieäu cô sôû toát nhaát cho coâng taùc quy hoaïch moâi tröôøng.
Phöông phaùp phaân tích, xöû lyù heä thoâng tin ñòa lyù (GIS) döïa vaøo kyõ thuaät öùng duïng nhöõng heä thoáng vi tính soá ñeå tieáp nhaän, löu tröõ, xöû lí phaân tích, quaûn lyù, trình baøy, moâ hình hoùa vaø phaân tích nhöõng soá lieäu, thoâng tin moâi tröôøng veà töï nhieân vaø kinh teá – xaõ hoâi thuoäc laûnh thoå moät vuøng, moät khu vöïc, moät ñòa ñieåm ñòa lyù. Vò trí moâ taû chöùa ñöïng heä thoâng tin ñòa lyù phaûi ñöôïc xaùc ñònh trong GIS bôûi moät heä thoáng löôùi chieáu ñòa lyù, bao goàm caùc maõ soá sôn vaên – kinh ñoä – vó ñoä, nhaèm baûo ñaûm khaû naêng truy xuaát vaø xöû lí soá lieäu chính xaùc treân moät vuøng ñòa lyù cuï theå. Noùi chung GIS laø toång theå soá lieäu ñònh vò cho khoâng gian ñòa lyù, ñöôïc toå chöùc quaûn lyù vaø xöû lyù bôùi caùc phaàn meàm thích öùng cuûa maùy tính nhö MapInfo, ArcInfo, ArcView, Idrisi, …
Kyû thuaät GIS döïa vaøo khaû naêng löu tröõ, xöû lyù, moâ hình hoùa vaø phaân tích coù theå taïo ra caùc khaû naêng sau ñaây:
Choàng xeáp vaø toång hôïp nhieàu lôùp thoâng tin chuyeân ñeà treân cuøng moät khu vöïc, keå caû nhöõng thoâng tin thuoäc loaïi khaùc nhau vaø coù soá löôïng lôùn. Ñieàu naøy raát coù yù nghóa cho vieäc thaønh laäp caùc baûn ñoà toång hôïp caûnh quan sinh thaùi vaø moâi tröôøng sinh thaùi cuõng nhö baûn ñoà quy hoaïch moâi tröôøng.
Cung caáp nhöõng thoâng tin môùi nhôø vaøo nhöõng moâ hình toaùn hoïc giöõa hai hay nhieàu lôùp thoâng tin chuyeân ñeà treân cuøng moät vuøng ñòa lyù.
Moâ taû nhöõng ñaëc ñieåm ña daïng cuûa moâi tröôøng sinh thaùi treân caûnh quan sinh thaùi, vuøng sinh thaùi, … trong ñoù bao goàm caû nhöõng ñaëc ñieåm coù tính töông hoã chaët cheõ ñoái vôùi nhau.
Quaûn lyù, caäp nhaät vaø cung caáp thoâng tin veà phaân tích thoáng keâ döïa vaøo soá lieäu löu tröõ.
Söû duïng vaø xöû lyù moät soá löôïng lôùn thoâng tin töø giaûi ñoaùn vieãn thaùm vaø trình baøy laïi chuùng theo tieâu chuaån baûn ñoà hoïc. Bôûi vaäy thöôøng keát hôïp caû hai phöông phaùp vieãn thaùm vaø phaân tích, xöû lyù heä thoâng tin ñòa lyù cuøng tieán haønh treân cuøng moät laûnh thoå.
Nhöõng keát quaû xöû lyù ñöôïc cuûa GIS coù theå trình baøy döôùi daïng chöõ vieát, daïng coâng thöùc toaùn hoïc hay daïng baûn ñoà ñòa lyù. Do vaäy, coâng ngheä GIS ngaøy nay ñaõ ñöôïc öùng duïng vaøo nhieàu lónh vöïc ñaëc bieät laø quaûn lyù, nghieân cöùu taøi nguyeân thieân nhieân, quy hoaïch phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng beàn vöõng …
Phöông phaùp ñaùnh giaù moâi tröôøng
Ñaùnh giaù moâi tröôøng goàm coù ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng, ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng vaø ñaùnh giaù toång hôïp moâi tröôøng. Coù raát nhieàu phöông phaùp ñeå ñaùnh giaù. Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng goàm moät loaït phöông phaùp lieät keâ soá lieäu veà thoâng soá moâi tröôøng, phöông phaùp danh muïc caùc ñieàu kieän moâi tröôøng, phöông phaùp ma traän moâi tröôøng, phöông phaùp sô ñoà maïng löôùi, phöông phaùp phaân tích lôïi ích chi phí môû roäng, … Ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng coù phöông phaùp ñònh löôïng so saùnh vôùi tieâu chuaån moâi tröôøng, phöông phaùp choàng gheùp baûn ñoà, phöông phaùp ñaùnh giaù nhanh moâi tröôøng coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng, … Ñaùnh giaù toång hôïp moâi tröôøng laø phöông phaùp ñaùnh giaù toång hôïp cuøng moät luùc caùc taùc ñoäng cuûa haønh ñoäng phaùt trieån leân moâi tröôøng vaø caùc taùc doäng trôû laïi cuûa chaát löôïng moâi tröôøng ñoái vôùi haønh ñoäng phaùt trieån trong theå thoáng nhaát cuûa moâi tröôøng, ñaùnh giaù heä quaû cuûa söï taùc ñoäng qua laïi giöõa haønh ñoäng phaùt trieån vaø chaát löôïng moâi tröôøng.
Phöông phaùp baûn ñoà
Laø phöông phaùp ñòa lyù phoå bieán kinh ñieån nhaát trong quy hoaïch moâi tröôøng töø hoaïch ñònh cho ñeán thieát keá moâ hình vôùi caùc quy moâ khaùc nhau ñeàu phaûi söû duïng baûn ñoà ñòa hình coù caùc tyû leä khaùc nhau. Söï phaân tích vaø traéc löôïng baûn ñoà ñòa hình seõ cung caáp nhöõng thoâng tin caàn thieát veà ñòa hình vaø caáu truùc cuûa moâi tröôøng. Caùc baûn ñoà thaønh phaàn moâi tröôøng hay caùc baûn ñoà toång hôïp moâi tröôøng sinh thaùi, caùc baûn ñoà ñaùnh giaù hay caùc baûn ñoà quy hoaïch moâi tröôøng ñeàu chöùa ñöïng vaø cung caáp nhöõng thoâng tin chính xaùc veà caùc keát quaû nghieân cöùu veà söï theå hieän caùc keát quaû nghieân cöùu ñoù leân treân caùc baûn ñoà. Quy hoaïch moâi tröôøng vaø kinh teá – xaõ hoäi ñöôïc tieán haønh theo laûnh thoå, maø caùc laûnh thoå ñöôïc theå hieän baèng caùc baûn ñoà, do ñoù phöông phaùp baûn ñoà laø khoâng theå thieáu. Baûn ñoà laø loaïi ngoân ngöõ ñaëc bieät söû duïng trong ñòa lyù vaø moâi tröôøng. Ñoái vôùi quy hoaïch moâi tröôøng tuøy theo quy moâ laûnh thoå maø choïn tyû leä baûn ñoà sao cho thích hôïp. Ví duï, ôû quy moâ laûnh thoå caáp tænh neân choïn tæ leä baûn ñoà thích hôïp laø 1:100000; ôû quy moâ caáp huyeän laø 1:50000 …
Phöông phaùp moâ taû so saùnh
Phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc tieán haønh keát hôïp vôùi phöông phaùp thöïc ñòa, laø phöông phaùp coå truyeàn. Coâng taùc khaûo saùt theo tuyeán hay dieän ñeàu phaûi döøng laïi ôû caùc ñieåm khaûo saùt ñieån hình vaø moâ taû caùc hieän töôïng nghieân cöùu, so saùnh, laäp maët caét, veõ sô ñoà, tö duy suy nghó caét nghóa caùc hieän töôïng vaø ñöôïc moâ taû ghi cheùp trong caùc nhaät kyù loä trình. Coù ngöôøi cho raèng ñaây laø phöông phaùp coå ñieån laïc haäu, loãi thôøi, chæ caàn söû duïng caùc phöông phaùp hieän ñaïi nhö vieãn thaùm, … laø ñuû. Ñieàu ñoù khoâng ñuùng. Phöông phaùp vieãn thaùm duø coù hieän ñaïi ñeán ñaâu, cuõng phaûi coù ñoái saùnh kieåm tra baèng coâng taùc khaûo saùt thöïc ñòa. Coâng taùc khaûo saùt moâ taû thöïc ñòa vaãn laø coâng taùc böôùc ñaàu phaûi laøm trong coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc veà ñòa lyù moâi tröôøng, nhaát laø khi caàn phaûi laáy maãu ôû caùc ñòa ñieåm khaùc nhau ñeå phaân tích, nghieân cöùu caùc khu vöïc khaùc nhau. Quy hoaïch moâi tröôøng ñoøi hoûi phaûi ñi thöïc ñòa, ñieàu tra nghieân cöùu, quan saùt ño ñaïc, ñaùnh giaù hieän traïng, xaùc ñònh muïc tieâu, … coù nhö theá môùi chính xaùc vaø duùng thöïc teá. Bôûi vaäy, phöông phaùp moâ taû taát yeáu phaûi ñöôïc söû duïng.
Ngoaøi caùc phöông phaùp neâu treân, phöông phaùp toaùn hoïc trong moâi tröôøng ñöôïc söû duïng roäng raõi, trong ñoù coù toaùn thoáng keâ, lyù thuyeát taäp hôïp vaø bieán ñoåi, ñaïi soá ma traän, caùc phöông trình sai phaân vaø vi phaân. Phöông phaùp moâ hình hoùa phaàn naøo ñaõ ñöôïc ñeà caäp trong phöông phaùp phaân tích heä thoáng. Caùc phöông phaùp döï baùo ñöôïc söû duïng bôûi söï taäp hôïp nhieàu phöông phaùp khaùc nhau, trong ñoù caùc phöông phaùp moâ hình toaùn hoïc vaø vaät lyù ñöôïc aùp duïng roäng raõi. Söï taäp hôïp nhieàu phöông phaùp keå caû taäp hôïp tri thöùc cuûa nhieàu chuyeân gia nhaèm tìm ra con ñöôøng phaùt trieån chaéc chaén cuûa moâi tröôøng hay traïng thaùi töông lai cuûa khaùch theå moâi tröôøng ñang ñöôïc söû duïng phuïc vuï cho nhöõng quyeát ñònh quy hoaïch moâi tröôøng ñuùng ñaén.
3.3. Toång quan veà quy hoaïch maûng xanh ñoâ thò.
3.3.1 Khaùi nieäm maûng xanh ñoâ thò.
Maûng xanh ñoâ thò laø taäp hôïp taát caû caùc thaûm thöïc vaät thaân goã trong phaïm vi nhöõng nôi coù cö daân ñoâ thò sinh soáng, töø thoân laøng beù nhoû ñeán vuøng daân cö roäng lôùn saàm uaát nhaát (Jorgensen, 1965).
Ñieàu ñoù coù nghóa laø maûng xanh ñoâ thò ngoaøi taäp hôïp caây troàng noäi ñoâ, coøn bao goàm heä thoáng röøng ngoaïi vi, caùc vöôøn thöïc vaät, caùc khu nghæ ngôi giaûi trí, caùc coâng vieân, caây coâng nghieäp daøi ngaøy, vöôøn caây aên traùi, caây phaân taùn caùc loaïi traûi daøi töø noäi ñoâ ra ngoaïi thaønh.
Trong ñoà aùn naøy, khaùi nieäm maûng xanh ñoâ thò bao goàm caây xanh vaø maët nöôùc trong ñoâ thò.
3.3.2. Thaønh phaàn caây xanh, maûng xanh ñoâ thò.
Theo thoâng tö soá 20/2005/TT-BXD ngaøy 20 thaùng 12 naêm 2005 cuûa boä xaây döïng. Höôùng daãn quaûn lyù caây xanh ñoâ thò.
Caây xanh ñoâ thò bao goàm:
Caây xanh söû duïng coâng coäng: laø taát caû caùc loaïi caây xanh troàng treân ñöôøng phoá vaø khu vöïc sôû höõu coâng coäng (coâng vieân, vöôøn thuù, caùc ñaøi töôûng nieäm, quaûng tröôøng)
Caây xanh söû duïng haïn cheá laø taát caû caùc loaïi caây xanh trong caùc khu ôû, caùc coâng sôû, tröôøng hoïc, ñình chuøa, beänh vieän, nghóa trang, coâng nghieäp, kho taøng, bieät thöï, nhaø vöôøn cuûa caùc toå chöùc, caù nhaân.
Caây xanh chuyeân duïng laø caùc loaïi caây trong vöôøn öôm, caùch ly, phoøng hoä hoaëc phuïc vuï nghieân cöùu.
Phaân theo vò trí coù 3 loaïi:
Caây xanh noäi thò.
Caây xanh ngoaïi thò.
Caây xanh chuyeân duøng.
Maët nöôùc trong ñoâ thò coù theå chia thaønh:
Maët nöôùc töï nhieân: ao, hoà, soâng, suoái … coù saün trong ñoâ thò.
Maët nöôùc nhaân taïo: caùc dieän tích maët nöôùc do con ngöôøi xaây döïng, taïo ra: ñaøi phun nöôùc, caùc hoà nöôùc nhaân taïo…
3.3.3 Taùc duïng cuûa caây xanh, maûng xanh ñoâ thò ñoái vôùi moâi tröôøng ñoâ thò.
Caây xanh vaø maët nöôùc laø moät boä phaän caáu thaønh khoâng theå thieáu ñöôïc trong ñoâ thò. Caây xanh vaø maët nöôùc (soâng, hoà, boàn nöôùc nhaân taïo…) ñoùng vai troø quan troïng trong lónh vöïc kieán truùc coâng trình ñaëc bieät laø ôû moät nöôùc coù khí haäu nhieät ñôùi aåm nhö Vieät Nam.
Töø ngaøn xöa, caây xanh, maët nöôùc luoân gaén boù vôùi caùc ñòa ñieåm daân cö vuøng ñoàng baèng vaø trung du: raëng tre xanh, caùi ao laøng laø nhöõng thöù haàu nhö khoâng theå taùch khoûi khaùi nieäm veà moät ngoâi laøng coå truyeàn.
Ngaøy nay, khi quaù trình ñoâ thò hoùa ngaøy caøng maïnh meõ, maät ñoä xaây döïng ngaøy caøng cao, vai troø cuûa caây xanh, maët nöôùc ngaøy caøng caàn phaûi ñöôïc chuù yù trong quaù trình laäp quy hoaïch moät ñoâ thò, trong quaù trình thieát keá kieán truùc moät coâng trình cuï theå.
Caây xanh, maët nöôùc khi ñöôïc söû duïng thích ñaùng trong caùc khu xaây döïng (khu nhaø ôû, khu nhaø laøm vieäc hoaëc caùc coâng trình coâng coäng, khu coâng nghieäp…) seõ caûi thieän ñaùng keå caûnh quan moâi tröôøng trong caùc khu ñoù. Caây xanh, maët nöôùc coù taùc duïng tích cöïc caûi taïo moâi tröôøng, nhö khaû naêng laøm giaûm yeáu böùc xaï maët trôøi chieáu tröïc tieáp, giaûm nhieät ñoä khoâng khí vaø nhieät ñoä caùc beà maët, huùt bôùt khoùi buïi, caùc chaát ñoäc haïi cuõng nhö tieáng oàn, taêng cöôøng ñoä aåm khoâng khí, caûi thieän cheá ñoä gioù… trong caùc khu xaây döïng.
Taùc ñoäng tích cöïc cuûa caây xanh, maët nöôùc tôùi moâi tröôøng ñoâ thò:
a.Taùc duïng laøm trong saïch baàu khoâng khí:
Cung caáp oxy, giaûm tích luõy khí carbonic:
Trong moâi tröôøng ñoâ thò tyû leä O2 luoân bò haï thaáp do maät ñoä daân cö ñoâng ñuùc, löôïng khí CO2 khoâng ngöøng taêng leân töông öùng vôùi vieäc söû duïng nhieân lieäu trong caùc nhaø maùy, phöông tieän giao thoâng vaø do con ngöôøi thaûi ra trong quaù trình hoâ haáp.
Caây xanh laø nhaø maùy duy nhaát laáy khí CO2 vaø thaûi khí O2 thoâng qua quaù trình quang hôïp vaø hoâ haáp. Ban ngaøy, döôùi taùc ñoïâng cuûa böùc xaï maët trôøi xaûy ra phaûn öùng quang hôïp, caây xanh huùt khí CO2 vaø taêng noàng ñoä O2 trong khí quyeån. Ban ñeâm, moät phaàn Hydrate carbon bò phaân huûy thoâng qua quaù trình hoâ haáp vaø giaûi phoùng CO2. Moät hecta caây xanh trong 1 giôø, haáp thu 8 kg CO2, baèng soá löôïng CO2 cuûa 200 ngöôøi thaûi ra. Vieän thöïc vaät ( tröôøng ñaïi hoïc Dresden-Ñöùc) gaàn ñaây laàn ñaàu tieân cung caáp soá lieäu veà O2, CO2 cuûa 3 loaøi caây troàng chuû yeáu ôû chaâu AÂu treân ñöôøng phoá, coâng vieân, ñoù laø Gieû chaâu AÂu, Soài cuoáng (laù roäng), vaø Vaân Sam (laù kim). Con soá veà löôïng O2 caây xanh nhaû ra, vaø löôïng khí CO2 huùt vaøo trong 1 ngaøy laàn löôït cho 3 loaøi caây troàng treân laø:13 - 9 – 1,2kg vaø 400 – 460 – 150kg/ngaøy, trong khi nhu caàu hoâ haáp cuûa moät ngöôøi bình thöôøng caàn khoaûng 500 lít O2/ngaøy (1 lít O2 = 1,41gr).
Moät soá caây xanh coøn tieát ra chaát phytoncide coù taùc duïng dieät khuaån laøm trong laønh moâi tröôøng, coù lôïi cho söùc khoûe cuûa cö daân ñoâ thò.
b.Taùc duïng giaûm böùc xaï maët trôøi cuûa caây xanh:
Ñeå ñoàng hoùa CO2 vaø nöôùc, caây xanh caàn haáp thu naêng löôïng böùc xaï cuûa Maët trôøi. Caây coù taùn laù caøng lôùn vaø raäm raïp caøng huùt ñöôïc nhieàu böùc xaï vì toång dieän tích maët laù (laø boä phaän xaûy ra quaù trình quang hôïp) caøng cao. Tuøy theo möùc ñoä raäm raïp maø caây coù theå haáp thuï ñöôïc töø 30 ñeán 80% böùc xaï maët trôøi chieáu xuoáng.
Caây xanh coøn coù khaû naêng caûn caùc böùc xaï maët trôøi chieáu qua noù, taïo ra boùng raâm che naéng cho khoâng gian beân döôùi. Taùn laù cuûa caây xanh coù theå ngaên ñöôïc 40 – 90% löôïng böùc xaï maët trôøi chieáu tôùi noù. Coû cuõng coù taùc duïng caûn böùc xaï maët trôøi chieáu xuoáng nung noùng maët ñaát: moät lôùp coû daøy vaø ñöôïc chaêm soùc thöôøng xuyeân coù theå caûn ñöôïc tôùi 80% löôïng böùc xaï chieáu xuoáng maët ñaát.
Caây xanh cuõng coù taùc duïng giaûm bôùt böùc xaï, phaûn xaï maët trôøi ra moâi tröôøng xung quanh do heä soá phaûn xaï nhieät cuûa chuùng thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc beà maët xaây döïng.
Khaû naêng laøm giaûm böùc xaï maët trôøi cuûa caây xanh khoâng chæ tính ñôn thuaàn treân dieän tích troàng caây maø coøn phaûi chuù yù tôùi toång dieän tích maët laù cuûa töøng loaïi caây troàng treân ñoù. Treân cuøng dieän tích, neáu chuùng ta troàng caây coù taùn laù caøng to, caøng raäm raïp thì khaû naêng giaûm böùc xaï caøng lôùn.
c.Taùc duïng cuûa caây xanh, maët nöôùc tôùi nhieät ñoä vaø ñoä aåm khoâng khí.
Caây xanh ngaên chaën vaø loïc böùc xaï maët trôøi, ngaên chaën gioù vaø laøm thoaùt hôi nöôùc laøm giaûm söï boác hôi cuûa aåm ñoä ñaát. Muøa heø trong röøng hay ôû nhöõng nôi troàng caây xanh taäp trung nhö coâng vieân, khu du lòch sinh thaùi, vöôøn thöïc vaät… aåm ñoä töông ñoái thöôøng cao hôn beân ngoaøi khoaûng troáng töø 7-12% ñoâi khi leân ñeán 20% taêng daàn töø treân xuoáng döôùi. Ñoä cheânh leäch aåm ñoä töông ñoái giöõa saøn röøng, lôùp khoâng khí saùt maët ñaát, vaø treân taùn caây bieán ñoäng töø 5-6%.
Caây xanh cuõng giöõ vai troø quan troïng trong chu kyø tuaàn hoaøn nöôùc, ngaên löôïng möa vaø laøm chaäm doøng chaûy treân maët ñaát. Caùc loaïi caây laù kim thöôøng ngaên caûn löôïng möa toát hôn caây laù roäng. Caây laù kim khi ñöôïc troàng thaønh röøng hoaëc ñaùm lôùn, ngaên caûn khoaûng 40% löôïng möa, vaø löôïng nöôùc naøy seõ boác hôi trôû laïi baàu khí quyeån, trong khi ñoù röøng laù roäng chæ ngaên chaën ñöôïc 20%, 80% coøn laïi xuoáng ñeán maët ñaát. Ñieàu naøy coù theå lí giaûi do caây laù kim coù caáu truùc laù phaân taùn nöôùc leân beà maêït nhieàu hôn caây laù roäng, neân caây laù kim caàn ñöôïc troàng ôû nhöõng nôi dö thöøa nöôùc vaø caây laù roäng neân ñöôïc troàng ôû nhöõng nôi caàn gia taêng löôïng nöôùc thaám trong ñaát. Ngoaøi ra, caây xanh coøn coù taùc duïng ngaên caûn söï boác hôi ñoä aåm trong ñaát.
Caùc hình thöùc maët nöôùc lôùn coù taùc duïng giaûm nhieät ñoä khoâng khí muøa heø 2– 40C, taêng ñoä aåm töông ñoái 5 – 12%. Nhieät ñoä khoâng khí vuøng ven caùc hoà nöôùc giaûm 1 – 1,50C vaø vuøng ven soâng giaûm 4 – 50C.
Do caùc khaû naêng treân maø taïi nhöõng khu vöïc coù nhieàu caây xanh, maët nöôùc, maät ñoä xaây döïng thaáp coù nhieät ñoä khoâng khí thaáp hôn vaø ñoä aåm cao hôn caùc khu vöïc coù maät ñoä xaây döïng cao, ít caây xanh. Theo caùc soá lieäu nghieân cöùu tieán haønh taïi Khoa kieán truùc tröôøng ñaïi hoïc xaây döïng Haø Noäi taïi moät soá vuøng daân cö Vieät Nam thì vaøo muøa heø, nhieät ñoä khoâng khí taïi caùc khu vöïc coù nhieàu caây xanh, maët nöôùc thöôøng thaáp hôn nhieät ñoä taïi caùc khu daân cö ít caây xanh tôùi 2 – 30C.
Soá lieäu quan traéc cuûa moät soá taùc giaû nöôùc ngoaøi cuõng cho thaáy trong nhöõng giôø coù nhieät ñoä cöïc ñaïi, nhieät ñoä khoâng khí döôùi taùn laù caây thaáp hôn nhieät ñoä khoâng khí nôi troáng traûi 0,8 – 30C vaø ñoä aåm töông ñoái cao hôn 5 – 8%.
d.AÛnh höôûng cuûa caây xanh maët nöôùc tôùi cheá ñoä gioù.
Söï di chuyeån cuûa khoâng khí, hay gioù cuõng laøm aûnh höôûng ñeán tieän nghi cuoäc soáng cuûa con nguôøi. Taùc ñoäng naøy coù theå laø tích cöïc hay tieâu cöïc phuï thuoäc raát lôùn vaøo söï hieän höõu cuûa caây xanh. Caây xanh laøm giaûm toác ñoä gioù vaø taïo neân caùc vuøng yeân tónh tröôùc vaø sau gioù. Do ñoù, ôû nhieàu nôi treân theá giôùi, caây xanh ñöôïc söû duïng nhö laø phöông tieän kieåm soaùt gioù hieäu quaû. Caây to vaø caây buïi kieåm soaùt gioù bôûi söï caûn trôû laø leäch höôùng vaø loïc. Hieäu quaû vaø möùc ñoä kieåm soaùt thay ñoåi tuøy theo kích thöôùc loaøi, hình daùng ñoä daøy taùn laù vò trí cuï theå cuûa caây xanh. Caây xanh töï nhieân hay keát hôïp vôùi kieán truùc khaùc coù theå taïo neân söï thay ñoåi höôùng gioù xung quanh nhaø ôû. Nhaën thaúng goùc höôùng gioù coù theå laøm giaûm gioù töø 2- 5 laàn chieàu cao caây cao nhaát ôû phía tröôùc haøng caây, vaø 30 - 40 laàn ôû phía sau haøng caây… toác ñoä gioù giaûm toái ña ñeán 50% trong khoaûng caùch 10 - 20 laàn chieàu cao caây cao nhaát sau haøng caây. Möùc ñoä baûo veä, chaén gioù phuï thuoäc vaøo chieàu cao, chieàu roäng, khaû naêng xuyeân qua, söï xaép xeáp haøng caây vaø chuûng loaïi caây xanh.
Vuøng yeân gioù phuï thuoäc raát nhieàu vaøo chieàu cao caây. Caây caøng cao, khoaûng caùch ñöôïc baûo veä caøng xa. Tuy nhieân, khi caây caøng cao, khoaûng troáng beân döôùi caønh nhieàu gioù gia taêng ôû phaàn thaáp. Do ñoù caàn coù söï keát hôïp giöõa caây to vaø caây buïi beân döôùi ñeå taêng hieäu quaû chaén gioù. Vì vaäy, hieäu quaû chaén gioù phuï thuoäc vaøo chieàu cao vaø ñoä thoâng gioù. Khi ñai chaén gioù quaù daøy taïo neân moät söï giaûm gioù nhieàu hôn ôû phía sau ngoïn gioù thì laïi quaù kín taïo ra gioù xoaùy ôû phía tröôùc. Loaøi caây laø heát söùc quan troïng ñoái vôi hieäu quaû cuûa vieäc chaén gioù.
Chöùc naêng naøy cuûa caây xanh ñaëc bieät coù hieäu quaû ôû caùc vuøng luoân coù gioù baõo, gioù laïng vaø trong caùc ñai caùch li giöõa KCN, KCX vaø KDC chung quanh.
Caây xanh coù taùn lôùn khi ñöôïc troàng hai beân ñöôøng phoá seõ taïo ra nhöõng haønh lang thoâng gioù maùt trong ñoâ thò, nhaát laø khi heä thoáng “haønh lang thoâng gioù” naøy ñöôïc phoái keát toát ñoái vôùi caùc coâng vieân lôùn, coù nhieàu caây xanh, maët nöôùc. Tuy nhieân ñöôøng phoá höôùng Taây – Ñoâng cuûa thaønh phoá Vinh cuõ laïi trôû thaønh haønh lang daãn gioù Taây khoâ noùng vaøo saâu trong thaønh phoá vaø gaây hoûa hoaïn lôùn thieâu ruïi nhieàu daõy phoá tröôùc ñaây.
Nhöõng khoái caây xanh lôùn, troàng caây daøy ñaëc coù theå laøm thay ñoåi höôùng gioù thoåi, cho pheùp höôùng luoàng gioù maùt vaøo khu vöïc maø mình mong muoán hoaëc haïn cheá gioù laïnh ñoái vôùi mieàn khí haäu phía Baéc Vieät Nam.
e.Haïn cheá tieáng oàn:
Tieáng oàn laø moät phaàn cuoäc soáng ñoâ thò. Töø nhöõng ngaøy xa xöa, Nero ñaõ thoâng qua moät ñaïo luaät caám xe ngöïa di chuyeån trong ñeâm ôû La Maõ coå ñaïi do bôûi aâm thanh cuûa baùnh xe reân xieát treân ñöôøng phoá. Vaán ñeà naøy caøng trôû neân nghieâm troïng hôn ôû caùc ñoâ thi hieän ñaïi, nôi maø caùc dòch vuï giao thoâng boä, thuûy, haøng khoâng hieän dieän 24/24, chöa keå tieáng oàn ñeán töø caùc nguoàn khaùc nhö söûa chöõa, xaây döïng… caùc nhaø nghieân cöùu khuyeán caùo, tieáng oàn thöôøng xuyeân seõ gaây neân roái loaïn veà taâm lyù vaø ñe doïa cuoäc soáng xaõ hoäi.
Tieáng oàn, nhö vaäy laø moät söï oâ nhieãm khoâng troâng thaáy, bao goàm caùc taùc ñoäng vaät lyù vaø sinh lyù. Taùc ñoäng vaät lyù lieân quan ñeán söï truyeàn soùng aâm thanh xuyeân qua khoâng khí, vaø taùc ñoâïng sinh lyù bao goàm phaûn öùng cuûa con ngöôøi ñoái vôùi aâm thanh. AÂm thanh thaáp nhaát maø con ngöôøi coù theå nhaän thöùc ñöôïc trong ñieàu kieän hoaøn toaøn yeân tónh laø 0dB, cao nhaát laø 120dB. Laù, caønh, nhaùnh cuûa caây xanh ngaên caûn ñöôïc tieáng oàn. Thöïc vaät coù theå ngaên chaën tieáng oàn taàn soá cao hôn laø tieáng oàn coù taàn soá thaáp. Caùc soùng aâm thanh ñöôïc haáp thuï moät caùch coù hieäu quaû bôûi caùc caây coù laù daøy. Moïng nöôùc, coù cuoáng laù, vì caùc ñaëc tröng naøy cho pheùp möùc ñoä co daõn vaø rung ñoäng cao hôn. AÂm thanh cuõng bò khuùc xaï vaø bò ñoåi höôùng bôûi caùc caønh to vaø thaân caây.
Cook (1978) cho bieát raèng moät ñai caây roäng 30m cao 15m coù theå laøm giaûm tieáng oàn treân xa loä 10 dB. Tuy nhieân ñai caây roäng nhö theá khoâng phaûi deã daøng thöïc hieän trong ñieàu kieän ñoâ thò, nôi ñaát ñai khaù ñaét ñoû. Caây xanh keát hôïp vôùi ñòa hình coù theå laøm giaûm cöôøng ñoä aâm thanh xuoáng töø 5 – 8 dB. Reehof & Mc Daniel (1978) cuõng ñaõ khaúng ñònh 1 ñai caây daøy, heïp coù theå laøm giaûm töø 3 – 5 dB. Neáu söû duïng toå hôïp caây cao, caây buïi vaø thaûm coû, coù theå laøm giaûm töø 8 – 12 dB. Tuy nhieân khoâng coù söï khaùc bieät lôùn trong taùc duïng laøm giaûm aâm thanh giöõa caùc loaøi caây.
Vò trí ñai caây heát söùc quan troïng. Neâu ñaët gaàn nguoàn aâm thanh thì toát hôn laø ñaët gaàn khu vöïc caàn baûo veä. Caùc nhaø ôû ñoâ thò coù theå ñöôïc che chaén hieäu quaû hôn vôùi tieáng oàn do xe coä vôùi haøng caây buïi ñaët sau 1 haøng caây cao coù chieàu roäng khoaûng 6m.
f.Haïn cheá oâ nhieãm khoâng khí:
Töø khoaûng 4 – 6 tyû naêm tröôùc khí quyeån ñaõ chöùa caùc chaát thaûi ra töø nuùi löûa, löûa röøng. Tuy nhieân thoâng qua caùc hoaït ñoäng ngaäm nöôùc, laéng, loïc, caùc phaûn öùng hoùa hoïc … khí quyeån töï giaûi quyeát vaán ñeà. Khi hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi gia taêng, ñaëc bieät laø ôû caùc ñoâ thò, löôïng caùc chaát oâ nhieãm ñaõ vöôït quaù khaû naêng töï giaûi quyeát cuûa khí quyeån, vaø oâ nhieãm khoâng khí ñaõ trôû thaønh vaán ñeà soáng coøn cuûa haønh tinh. Ñeå giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà naøy caàn phaûi söû duïng toång hôïp nhieàu bieän phaùp khoa hoïc kyõ thuaät, moâi sinh, kinh teá xaõ hoäi, chính saùch …
Caùc chaát gaây oâ nhieãm khaù phong phuù goàm caû 3 daïng khí, raén vaø loûng, trong ñoù haït phaân töû laø quan troïng nhaát vaø vai troø cuûa caây xanh trong vieäc ngaên chaën, laøm giaûm noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm vaãn coøn chöa bieát ñeán nhieàu. Moät soá nghieân cöùu cho thaáy:
Nitrogen oxides (NO2, NO) ñöôïc haáp thuï bôûi boä laù cuûa caây xanh ñeå laáy Nitô (Smith,1976)
Sunlfur dioxides (SO2) caây thaân goã coù theå haáp thu moät phaàn SO2 trong khoâng khí, tuy nhieân noù cuõng gaây toån haïi khoâng ít cho beà maët laù. (Lampadius)
Carbon monoxide (CO) thaûm thöïc vaät thaân goã laøm giaûm noàng ñoä CO trong khoâng khí (Smith,1976).
Amonia (NH3) caây troàng haáp thu vaø söû duïng NH3 cho vieäc Nitrogen hoùa (Smith & Dochinger,1978).
Ozone (O3) thaûm thöïc vaät haáp thu vaø laøm giaûm löôïng O3 trong khí quyeån moät caùch nhanh choùng. Smith & Dochinger(1978), ñaõ baùo caùo raèng moät khu röøng coù theå laøm giaûm 1/8 löôïng O3 chæ trong 1 giôø. Caây cao loaïi boû ñöôïc nhieàu O3 hôn caây thaáp, caây coù caøng nhieàu laù to, nhieàu khí khoång thì vieäc laøm giaûm noàng ñoä O3 trong khí quyeån hieäu quaû caøng cao.
Hydrogen sulfide (HS), Hydrocarbons, Aldehydes … chöa coù taøi lieäu taùc ñoäng veà söï taäp trung chaát khí naøy vôùi thaûm thöïc vaät.
Robinette (1972) cho bieát moät nghieân cöùu gaàn ñaây ôû Nga, moät ñai caây xanh roäng 500m bao quanh nhaø maùy ñaõ laøm giaûm löôïng SO2 taäp trong khoaûng 70% vaø Nitric oxides (NO) taäp trung khoaûng 67%. Nhö vaäy caây xanh coù theå haáp thu moät soá chaát oâ nhieãm ñaëc bieät nhö NO2, NO, CO, SO2, NH3, O3.
Ñoái vôùi buïi, trung bình 1 ha caây xanh ñoâ thò coù theå thanh loïc 50 – 70 taán/naêm. Caây xanh (caønh, thaân, laù, choài, hoa …) höùng caùc haït oâ nhieãm (caùt, buïi, tro, khoùi, …), vaø sau ñoù röûa troâi baèng möa. Caây xanh cuõng giuùp taùch caùc haït trong khoâng khí baèng caùch röûa saïch khoâng khí, hoâ haáp gia taêng aåm ñoä, nhö vaäy giuùp coá ñònh caùc haït oâ nhieãm. Ngoaøi ra caây xanh cuõng laøm che laáp caùc hôi, khoùi, muøi hoâi baèng caùch thay baèng muøi cuûa laù, höông cuûa hoa hay baèng caùch haáp thuï.
g.Kieåm soaùt söï röûa troâi vaø xoùi moøn ñaát.
Vì caùc taùc ñoäng moâi tröôøng thöôøng gaén vôùi caùc hoaït ñoäng xaây döïng, kieåm soaùt xoùi moøn laø coâng duïng kyõ thuaät hoïc moâi sinh quan troïng nhaát cuûa caây xanh. Xoùi moøn ñaát laø söï maát lôùp ñaát maët bôûi söï di chuyeån cuûa gioù vaø khoâng khí thöôøng gaây ra do söï baûo veä ñaát khoâng thích hôïp. Xoùi moøn ñaát chòu aûnh höôûng bôûi söï phôi traàn cuûa khu vöïc tröôùc gioù vaø nöôùc, ñaëc tính vaät lyù cuûa ñaát vaø ñòa hình.
Thöïc vaät giaûm xoùi moøn ñaát gaây ra do nöôùc baèng caùch ngaên caûn haït möa, giöõ ñaát trong heä reã, gia taêng söï haáp thuï nöôùc thoâng qua tích luõy chaát höõu cô. Theâm vaøo ñoù caây xanh thì haáp daãn, deã nhìn hôn caùc thieát bò choáng xoùi moøn khaùc.
h.Quaûn trò nöôùc thaûi
Söï gia taêng daân soá keát hôïp vôùi coâng nghieäp hoùa ñaõ gia taêng ñaùng keå nhu caàu nöôùc ôû caùc ñoâ thò. Söï gia taêng naøy cuõng taïo ra söï gia taêng thöôøng xuyeân caùc vaán ñeà nöôùc thaûi.
Ñeå giaûm thieåu taùc ñoäng gaây oâ nhieãm cuûa nöôùc thaûi, coù nhieàu giaûi phaùp xöû lyù ñaõ ñöôïc aùp duïng vaø moät trong nhöõng giaûi phaùp ñoù laø thieát laäp heä thoáng thaûi töôùi ñaát. Heä thoáng thaûi töôùi ñaát laøm giaûm oâ nhieãm caùc doøng soâng, baûo toàn vaø duy trì chu kyø nöôùc, cho pheùp döôõng chaát ñöôïc luaân chuyeån vaø taùi söû duïng.
Sepper (1971) ñeà nghò söû duïng moät heä thoáng sinh hoïc (ñaát vaø thöïc vaät) nhö laø moät boä loïc soáng ñeå laøm saïch nöôùc trong ñaát. Thöïc hieän coù kieåm soaùt veà maët vi sinh vaät trong ñaát, dinh döôõng khoaùng seõ ñöôïc laáy ñi vaø laøm giaûm noàng ñoä bôûi vi sinh trong lôùp ñaát beà maët. Söï keát tuûa hoùa hoïc, trao ñoåi ion, bieán ñoåi sinh hoïc, söï thu huùt sinh hoïc thoâng qua heä thoáng reã cuûa lôùp thöïc vaät che phuû.
Theo nghieân cöùu cuûa Ñaïi hoïc Pennsylvania, Myõ, heä thoáng loïc sinh hoïc phuø hôïp nhaát cho caùc thaønh phoá nhoû vaø vuøng ngoaïi oâ vì coù saún ñaát troáng. Trong nghieân cöùu caùc nhaø khoa hoïc ôû ñaây thaáy raèng vôùi toác ñoä laéng 5.08 cm moãi tuaàn, chæ caàn 52ha ñaát ñeå thoaùt 4,5 trieäu lít nöôùc thaûi ra moãi ngaøy, chæ yeâu caàu 522 ha ñaát cho heä thoáng loïc sinh hoïc.
i.Giaûm söï choùi saùng vaø phaûn chieáu:
Böùc xaï maët trôøi aûnh höôûng tôùi taàm nhìn cuûa chuùng ta cuõng nhö ñoái vôùi caûm giaùc nhieät ñoä. Chuùng ta bò bao quanh bôûi voâ soá beà maët chieáu saùng: göông, theùp, nhoâm, beâ toâng vaø maët nöôùc, caùc beà maët ñoù ñeàu phaûn chieáu aùnh saùng. Moïi ngöôøi ñeàu coù caûm giaùc baát tieän cuûa vieäc aùnh saùng phaûn chieáu ñeán maét cuûa chuùng ta.
Söï taùc haïi cuûa aùnh saùng vaø phaûn chieáu coù theå ñöôïc laøm giaûm theo kieåu kieán truùc nhö: maùi hieân, maøn che cöûa soå, saùo che, hay höôùng xaây nhaø vaø nôi ñaët cöûa soå. …
Thöïc vaät, caây xanh coù theå duøng ñeå che chaén vaø laøm dòu aùnh saùng sô caáp vaø aùnh saùng thöù caáp. Hieäu quaû cuûa noù tröôùc heát tuøy vaøo kích thöùôùc vaø maät ñoä. Nguoàn cuûa aùnh saùng phaûi ñöôïc bieåu thò tröôùc khi thöïc vaät thích hôïp coù theå ñöôïc choïn ñeå kieåm soaùt noù. Möùc ñoä kieåm soaùt cuõng phaûi ñöôïc xem xeùt ñeå loaïi tröø aùnh saùng hoaøn toaøn hay taïo ra moät maøng loïc hay taïo ra hieäu öùng laøm dòu.
Caây coái coù theå ngaên hay loïc aùnh saùng sô caáp suoát ngaøy ñeâm. Caùc caây coù theå ñöôïc choïn theo chieàu cao thích hôïp vaø maät ñoä laù sao cho chuùng coù theå coù taùc duïng baûo veä suoát thôøi kyø taêng tröôûng cuûa chuùng. Caây xanh coøn coù theå ñöôïc duøng ôû xa loä ñeå kieåm soaùt aùnh saùng buoåi saùng vaø aùnh saùng buoåi xeá chieàu.
Coù theå kieåm soaùt aùnh saùng ban ñeâm baèng caùch ñaët ñuùng choã caùc caây, caây buïi chung quanh caùc saøn, saân, cöûa soå hay doïc theo ñöôøng phoá ñeå baûo veä taàm nhìn cho laùi xe.
Aùnh saùng thöù caáp coù theå ñöôïc kieåm soaùt baèng caùch troàng caây che chaén nguoàn aùnh saùng sô caáp tröôùc khi noù ñeán vaät phaûn chieáu hay sau khi noù ñaõ chaïm vaøo vaät phaûn chieáu vaø ñi ñeán maét ngöôøi.
j.Kieåm soaùt giao thoâng
Vöøa taêng theâm veû thaåm myõ, caây vaø caùc buïi thaáp coù theå ñöôïc duøng ñeå kieåm soaùt giao thoâng. Vieäc kieåm soaùt giao thoâng bao goàm khoâng chæ ñoái vôùi giao thoâng cô giôùi maø coøn ñoái vôùi boä haønh.
Caây xanh vöøa caûi thieän veû ñeïp ñöôøng phoá maø coøn ñònh höôùng moïi ngöôøi ñi theo ñöôøng ñaõ ñònh. Nhieàu vaät lieäu khaùc cuõng coù theå duøng laøm raøo daäu nhö daây theùp gai, haøng raøo xaây baèng beâ toâng, daây xích saét… nhöng chuùng huûy hoaïi töï nhieân cuûa caûnh quan ñöôøng phoá.
k.Giaù trò thaåm myõ cuûa caây xanh, maët nöôùc:
Trong thieát keá xaây döïng caùc chaát lieäu nhö goã, beâ toâng, theùp, ñöôïc duøng nhö chaát lieäu coù tính kieán truùc vaø coù tính caáu truùc. Nhaø thieát keá kieán truùc thöôøng hoûi caùc caâu hoûi: coù caàn daønh moät khu sinh hoaït rieâng tö cho chuû nhaø hay khoâng. ÔÛ ñaây coù caàn che chaén caùc aùnh maét nhìn khoâng mong ñôïi khoâng?, dieän tích khu vöïc coù quaù roäng vaø baát tieän?... trong nhieàu tình huoáng, caây xanh vaø caây buïi coù theå thöïc hieän caùc chöùc naêng kieán truùc nhö nhöõng vaät lieäu khaùc.
Moãi loaøi caây, coù nhöõng ñaëc tröng veà hình daïng vaø maøu saéc, keát caáu vaø kích thöôùc. Thöïc vaät coù theå thay ñoåi trong tieàm naêng höõu duïng khi noù taêng tröôûng vaø khi muøa vuï thay ñoåi.
Söû duïng cuûa caây xanh thay ñoåi theo nhaø thieát keá vaø ngöôøi söû duïng. Caùc caây khi troàng theo nhoùm, coù theå taïo thaønh voøm taùn hay caùc töôøng xanh coù keát caáu, chieàu cao vaø maät ñoä khaùc nhau. Moät vaøi chöùc naêng chæ caàn moät caây, trong khi moät soá chöùc naêng caàn ñeán nhieàu caây.
Bôûi vì thöïc vaät soáng vaø taêng tröôûng, caây to vaø caây buïi phaûi ñöïôc xem xeùt moät caùch ñoäng veà chöùc naêng trong thieát keá kieán truùc. Vì caây xanh coù nhöõng tieàm naêng veà kieán truùc, chuùng coù theå ñöôïc duøng nhö caùc thaønh phaàn kieán truùc moät caùch rieâng leû hay theo nhoùm taäp hôïp ñeå taïo ra caùc chöùc naêng: giôùi haïn khoâng gian, che chaén taàm nhìn, kieåm soaùt rieâng tö, söï thu huùt taàm nhìn…
Nhaän thöùc cuûa chuùng ta döïa treân chöùc naêng nhìn cuûa chuùng ta. Khoâng gian hieän thöïc khoâng gian ñöôïc caûm nhaän khi khoaûng caùch ñeán baát kyø phaàn töû vaät theå naøo ñöôïc giôùi haïn taàm nhìn. Vì vaäy, khoâng gian ñöôïc caûm nhaän trong moät coâng vieân roäng, thoaùng seõ khaùc vôùi moät coâng vieân coù nhieàu caây. Hieän thöïc khoâng gian naøy ñöôïc caûi thieän toát hôn bôûi keát caáu vaø hình daïng. Keát caáu thoâ vaø daùng ñaäm hôn seõ gaây
Các file đính kèm theo tài liệu này:
NOI DUNG LUAN VAN TOT NGHIEP.doc
