Đề tài Nghiên cứu các giải pháp thích hợp quản lý chất thải rắn tại thành phố Đà Lạt – tỉnh Lâm Đồng

Chöông 1: MÔÛ ÑAÀU 1.1 Ñaët vaán ñeà: Hieän nay caùc hoaït ñoäng ñeå phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa loaøi ngöôøi laø nguyeân nhaân chuû yeáu gaây ra nhöõng vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng. Caùc hoaït ñoäng naøy, moät maët taïo ra nguoàn cuûa caûi vaät chaát phuïc vuï cho ñôøi soáng cuûa con ngöôøi, maët khaùc phaùt sinh caùc pheá thaûi laøm thay ñoåi tính chaát trong laønh cuûa moâi tröôøng, aûnh höôûng tôùi söï phaùt trieån cuûa sinh vaät noùi chung vaø con ngöôøi noùi rieâng. ÔÛ nöôùc ta, trong nhöõng naêm gaàn ñaây do quaù trình coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc vaø quaù trình ñoâ thò hoaù ñaõ laøm cho löôïng chaát thaûi phaùt sinh ngaøy caøng taêng vaø ñang laø vaán ñeà caàn ñöôïc quan taâm vaø giaûi quyeát. Vaø moät trong nhöõng nguoàn gaây oâ nhieãm chuû yeáu laø chaát thaûi raén sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh teá vaø sinh hoaït haèng ngaøy. Ñoâ thò laø nôi thaûi ra nhieàu raùc thaûi moät caùch taäp trung vaø cuõng do ñoù, coäng vôùi maät ñoä daân cö cao, söï aûnh höôûng do chaát thaûi gaây ra ñoái vôùi con ngöôøi vaø moâi tröôøng cuõng roõ reät hôn. Chính vì vaäy, caùc vaán ñeà veà quaûn lyù chaát thaûi, ñaëc bieät laø chaát thaûi raén ñaõ ñöôïc caùc quoác gia treân theá giôùi vaø nước ta quan taâm vaø trong töøng quoác gia thì vaán ñeà quaûn lyù moâi tröôøng coù nhöõng caùch rieâng trong vieäc toå chöùc thöïc hieän töø quy moâ, giaûi phaùp quaûn lyù, ñieàu kieän quaûn lyù, thaønh phaàn vaø tính chaát raùc thaûi. Töø trình ñoä daân trí ñeán taäp quaùn soáng cuûa ngöôøi daân,… Vì theá khi ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù, khoâng theå aùp duïng moät caùch raäp khuoân maø phaûi döïa treân ñaëc ñieåm, ñieàu kieän cuûa töøng ñòa phöông vaø coù theå tham khaûo moät soá kinh nghieäm döïa treân cô sôû khoa hoïc thöïc tieãn. Thaønh phoá Ñaø Laït laø trung taâm du lòch cuûa tænh Laâm Ñoàng vôùi dieän tích 39.106 (Km2), daân soá 190.476 (Ngöôøi), maät ñoä daân soá 487 (Ngöôøi/Km2), thaønh phoá Ñaø Laït coù 15 ñôn vò haønh chính tröïc thuoäc. Goàm coù12 phöôøng, 3 Xaõ, chieám tæ troïng cao trong neàn kinh teá cuûa thaønh phoá laø ngaønh du lòch 61%. Ñaø Laït coù vò trí ñòa lyù khaù thuaän lôïi, khí haäu maùt meû quanh naêm ñaõ thu huùt ñöôïc moät löôïng khaùch khaù ñoâng trong nöôùc cuõng nhö quoác teá. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa thaønh phoá veà cô sôû haï taàng vaø doøng ngöôøi nhaäp cö ñaõ laøm cho moâi tröôøng soáng ñang coù daáu hieäu oâ nhieãm. Veà chaát löôïng nöôùc vaø raùc thaûi ñang laø moái quan taâm cuûa caùc nhaø quaûn lyù, caùc nhaø nghieân cöùu cuûa coäng ñoàng daân cö taïi thaønh phoá Ñaø Laït. Quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi môùi chæ ñöôïc quan taâm trong vaøi naêm gaàn ñaây. ÔÛ tænh Laâm Ñoàng noùi chung vaø thaønh phoá Ñaø Laït noùi rieâng, ñaëc bieät laø chaát thaûi raén ñoâ thò. Vieäc quaûn lyù thu gom chaát thaûi raén töø khi phaùt sinh cho ñeán böôùc xöû lyù cuoái cuøng ñang coøn nhieàu baát caäp. Chaát thaûi raén ñang laø moái ñe doïa ñeán moâi tröôøng chung cuûa thaønh phoá Ñaø Laït vì theá caàn phaûi coù nhöõng nghieân cöùu ñaùnh giaù hieän traïng chaát thaûi raén, töø ñoù xaây döïng caùc giaûi phaùp nhaèm quaûn lyù vaø xöû lyù töø nguoàn phaùt sinh. Xuaát phaùt töø nhöõng yeâu caàu treân, toâi tieán haønh nghieân cöùu ñeà taøi “Nghieân cöùu caùc giaûi phaùp thích hôïp quaûn lyù chaát thaûi raén taïi thaønh phoá Ñaø Laït – tænh Laâm Ñoàng” laø raát caàn thieát. 1.2 Muïc tieâu, noäi dung, phöông phaùp nghieân cöùu: 1.2.1 Muïc tieâu: - Ñaùnh giaù hieän traïng chaát thaûi raén, hieän traïng hieän höõu veà quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi raén - Döï baùo dieãn bieán veà thaønh phoá vaø soá löôïng chaát thaûi raén ñeán 2015 - Treân cô sôû ñaùnh giaù veà hieän traïng vaø döï baùo töø ñoù nhöõng ñeà xuaát veà caùc giaûi phaùp quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi raén giuùp cho caùc cô quan chöùc naêng cuûa ñòa phöông coù moät ñònh höôùng trong vieäc khoáng cheá oâ nhieãm, goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng, söï beàn vöõng thaønh phoá Ñaø Laït nhöõng naêm saép tôùi. 1.2.2 Noäi dung: Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñeà ra, ñeà taøi caàn thöïc hieän caùc noäi dung sau: 1.2.2.1 Khaûo saùt hieän traïng quaûn lyù chaát thaûi raén taïi thaønh phoá Ñaø Laït: * Hieän traïng chaát thaûi raén: - Nguoàn goác phaùt sinh chaát thaûi raén: Sinh hoaït, beänh vieän, coâng nghieäp, noâng nghieäp, xaây döïng - Taûi löôïng chaát thaûi raén töø caùc nguoàn thaûi - Ñaëc ñieåm caùc loaïi chaát thaûi raén: Tæ troïng, ñoä aåm, … töø moät soá nguoàn thaûi ra vieäc phaân loaïi raùc thöïc teá vaø caùc soá lieäu thu thaäp töø nhöõng naêm tröôùc. * Heä thoáng quaûn lyù haønh chính: - Cô quan chuyeân traùch thu gom – vaän chuyeån – xöû lyù raùc taïi thaønh phoá Ñaø Laït - Heä thoáng caùc vaên baûn phaùp lyù coù lieân quan ñeán chaát thaûi raén taïi thaønh phoá Ñaø Laït * Hieän traïng thu gom vaø vaän chuyeån: - Khoái löôïng raùc thu gom qua heä thoáng dòch vuï coâng coäng - Quaù trình thu gom, vaän chuyeån raùc thaûi - Heä thoáng thu gom raùc: Caùc thoâng tin lieân quan ñeán heä thoáng thu gom raùc - Heä thoáng vaän chuyeån raùc: Trang thieát bò phuïc vuï coâng taùc vaän chuyeån, soá voøng vaän chuyeån cuûa caùc xe, löôïng raùc moät laàn vaän chuyeån. * Hieän traïng thu hoài, xöû lyù raùc thaûi: - Thu hoài, taùi söû duïng, taùi cheá chaát thaûi raén: Töø caùc nguoàn phaùt sinh: Raùc thaûi sinh hoaït, beänh vieän, noâng nghieäp, dòch vuï,… - Baõi chöùa raùc cuûa thaønh phoá Ñaø Laït: + Qui trình hoaït ñoäng cuûa baõi chöùa raùc + Caùc soá lieäu lieân quan ñeán ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi vaø cô sôû vaät chaát, kyõ thuaät taïi baõi chöùa raùc + Hieän traïng moâi tröôøng taïi khu vöïc baõi chöùa raùc 1.2.2.2 Döï baùo dieãn bieán veà chaát thaûi raén thaønh phoá Ñaø Laït ñeán 2015: Döïa vaøo caùc yeáu toá: Toác ñoä gia taêng daân soá, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, quy hoaïch toång theå thaønh phoá Ñaø Laït seõ döï baùo dieãn bieán veà thaønh phaàn, soá löôïng chaát thaûi raén ñeán 2015 1.2.2.3 Xaây döïng caùc giaûi phaùp quaûn lyù, xöû lyù chaát thaûi raén taïi thaønh phoá Ñaø Laït: - Giaûi phaùp quaûn lyù vaø kyõ thuaät: + Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù chaát thaûi raén, cô caáu quaûn lyù, chính saùch vaø caùc giaûi phaùp hoã trôï khaùc: Giaùo duïc, tuyeân truyeàn, giaùm saùt oâ nhieãm… + Quy trình kyõ thuaät quaûn lyù chaát thaûi raén: Quy trình thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén cho töøng nguoàn phaùt sinh. - Ñeà xuaát moät số coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén: + Coâng ngheä thieâu ñoát, choân laáp hôïp veä sinh, xöû lyù raùc thaønh phaân compost (höõu cô), oån ñònh,… + ÖÙng duïng GIS xaây döïng baûn ñoà hieän traïng thu gom raùc thaûi trong thaønh phoá Ñaø Laït vaø caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén. 1.2.3 Phöông phaùp nghieân cöùu: Ñeå theå hieän noäi dung nghieân cöùu treân, caùc phöông phaùp nghieân cöùu sau ñöôïc söû duïng: 1.2.3.1 Phöông phaùp ñieàu tra: + Ñieàu tra thöïc teá: Ñieàu tra qua phieáu phoûng vaán tröïc tieáp töø caùc hoä daân ôû 12 phöôøng vaø 3 xaõ baèng caùch choïn ngaãu nhieân khoaûng 20 hoä trong moãi phöôøng, xaõ. Caùc thoâng tin phoûng vaán bao goàm: Löôïng raùc thaûi, soá ngöôøi trong hoä, caùc vaán ñeà veà thu gom xöû lyù raùc. + Ñieàu tra caùc ñoái töôïng khaùc coù lieân quan ñeán chaát thaûi raén nhö: Chôï, tröôøng hoïc, coâng trình xaây döïng, boä phaän chuyeân traùch cuûa cô quan chöùc naêng 1.2.3.2 Phöông phaùp thoáng keâ: + Soá lieäu thu thaäp ñöôïc xöû lyù treân maùy vi tính baèng phaàn meàm Excel, caùc giaù trò veà toác ñoä thaûi raùc, thaønh phaàn raùc thaûi, söû duïng khaùi nieäm ñoä tin caäy trong tính toaùn thoáng keâ ñeå tính. Keát quaû seõ ñöôïc hieån thò döôùi daïng: X = x Trong ñoù: x laø giaù trò trung bình cuûa giaù trò ño laø khoaûng tin caäy 1.2.3.3 Phöông phaùp döï baùo: + Söû duïng moâ hình toaùn ñeå döï baùo toác ñoä phaùt sinh raùc sinh hoaït ñeán 2015, toác ñoä gia taêng daân soá ñöôïc döï baùo baèng phöông phaùp Euler, thoâng qua chöông trình gaàn ñuùng. Ni = Ni – 1 + R.Ni – 1.T Vôùi: Ni, Ni – 1: Daân soá naêm thöù i vaø naêm thöù i – 1 R: Toác ñoä gia taêng daân soá (naêm) T: Thôøi gian (naêm) 1.3 YÙ nghóa khoa hoïc: Vôùi nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc, ñeà taøi coù yù nghóa trong vieäc baûo veä moâi tröôøng vaø caùc lôïi ích kinh teá – xaõ hoäi ñem laïi - YÙ nghóa khoa hoïc, thöïc tieãn: + Coù caùi nhìn toaøn caûnh veà quaûn lyù chaát thaûi raén, ñöa ra caùi nhìn toång quaùt hôn veà chaát thaûi cuõng nhö giaù trò hieän thöïc cuûa chaát thaûi, bieán nhöõng caùi boû ñi thaønh nhöõng caùi coù theå söû duïng ñöôïc. - YÙ nghóa moâi tröôøng + Taän duïng trieät ñeå chaát thaûi + Giaûm bớt aùp löïc cuûa baõi raùc vaø goùp phaàn ngaên chaën caùc ruûi ro oâ nhieãm moâi tröôøng do chaát thaûi gaây ra - YÙ nghóa kinh teá – xaõ hoäi + Tieát kieäm chi phí xöû lyù khi thu hoài laïi ñöôïc caùc chaát thaûi coù khaû naêng söû duïng tieáp hoaëc laáy laøm nguyeân lieäu ñeå trao ñoåi hoaëc baùn cho caùc doanh nghieäp khaùc coù nhu caàu söû duïng. * Keát quaû cuûa ñeà taøi laø cô sôû khoa hoïc giuùp cho ban laõnh ñaïo coâng ty cuõng nhö caùc nhaø quaûn lyù moâi tröôøng cuûa ngaønh quaûn lyù chaát thaûi raén hoaïch ñònh caùc chính saùch phuø hôïp cho coâng taùc baûo veä moâi tröôøng, laø cô sôû ñeå löïa choïn caùc bieän phaùp quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi cho phuø hôïp, taïo ñieàu kieän phaùt trieån beàn vöõng cho moâi tröôøng soáng. Chöông 2: CHAÁT THAÛI RAÉN VAØ O NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG DO CHAÁT THAÛI RAÉN 2.1 Chaát thaûi raén (Solid waste): 2.1.1 Khaùi nieäm: - Chaát thaûi raén laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá – xaõ hoäi cuûa mình ( bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng…) trong ñoù, quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. - Trong luaän vaên naøy, thuaät ngöõ “raùc thaûi” ñöôïc söû duïng ñeå thay theá thuaät ngöõ “chaát thaûi raén”. Trong moät soá tröôøng hôïp do chaát thaûi phaùt sinh töø hoaït ñoäng sinh hoaït haèng ngaøy cuûa con ngöôøi nhö: raùc thaûi sinh hoaït, raùc thaûi xaây döïng… 2.1.2 Phaân loaïi chaát thaûi raén: * Theo baûn chaát nguoàn taïo thaønh: - Chaát thaûi raén sinh hoaït: Laø nhöõng chaát thaûi lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, nguoàn taïo thaønh chuû yeáu töø caùc khu daân cö, caùc cô quan, tröôøng hoïc, caùc trung taâm, dòch vuï, thöông maïi… Chaát thaûi raén sinh hoaït coù thaønh phaàn bao goàm: Kim loaïi, saønh söù, thuûy tinh, gaïch ngoùi vôõ, ñaát ñaù, cao su, chaát deûo, thöïc phaåm dö thöøa hoaëc quaù haïn söû duïng, xöông ñoäng vaät, tre, goã… Theo phöông dieän khoa hoïc coù theå phaân bieät caùc loaïi chaát thaûi raén sau: + Chaát thaûi thöïc phaåm: bao goàm caùc thöùc aên thöøa, rau quaû… loaïi chaát thaûi naøy mang baûn chaát deã bò phaân huyû sinh hoïc, quaù trình phaân huyû taïo ra caùc muøi khoù chòu, đặc biệt trong ñieàu kieän thôøi tieát noùng aåm. Ngoaøi caùc loaïi thöùc aên dö thöøa töø gia ñình coøn coù thöùc aên dö thöøa töø caùc beáp aên taäp theå, caùc nhaø haøng, khaùch saïn, kyù tuùc xaù, chôï… + Chaát thaûi tröïc tieáp töø ñoäng vaät chuû yeáu laø phaân, bao goàm phaân ngöôøi vaø phaân cuûa caùc ñoäng vaät khaùc. + Chaát thaûi loûng chuû yeáu laø buøn ga coáng raõnh, laø caùc chaát thaûi ra töø caùc coâng vieäc sinh hoaït cuûa daân cö. + Tro vaø caùc chaát dö thöøa thaûi boû khaùc bao goàm: Caùc loaïi vaät lieäu sau ñoát chaùy, caùc saûn phaåm sau khi ñun naáu baèng than, cuûi caùc chaát thaûi deã chaùy khaùc trong gia ñình, trong kho cuûa caùc coâng sôû, cô quan, xí nghieäp, caùc loaïi xæ than + Caùc chaát thaûi raén töø ñöôøng phoá coù thaønh phaàn chuû yeáu laø laù caây, cuûi, nylon, voû bao goùi… - Chaát thaûi raén coâng nghieäp: Laø chaát thaûi phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, trung taâm coâng nghieäp. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi coâng nghieäp goàm: + Caùc pheá thaûi töø vaät lieäu trong quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp, tro, xæ trong caùc nhaø maùy nhieät ñieän + Caùc pheá thaûi töø nguyeân lieäu phuïc vuï cho saûn xuaát + Caùc pheá thaûi trong quaù trình coâng ngheä + Bao bì ñoùng goùi saûn phaåm - Chaát thaûi xaây döïng: Laø caùc pheá thaûi nhö gaïch, ñaù, ñaát, ngoùi, beâ toâng vôõ do caùc hoaït ñoäng phaù, dôõ, xaây döïng coâng trình,… Chaát thaûi xaây döïng goàm: + Vaät lieäu xaây döïng trong quaù trình dôõ boû coâng trình xaây döïng + Ñaát ñaù do vieäc ñaøo moùng trong xaây döïng + Caùc vaät lieäu nhö kim loaïi, chaát deûo + Caùc chaát thaûi töø caùc heä thoáng cô sôû haï taàng kyõ thuaät nhö traïm xöû lyù nöôùc thieân nhieân, nöôùc thaûi sinh hoaït, buøn caën töø caùc coáng thoaùt nöôùc thaønh phoá - Chaát thaûi noâng nghieäp: Laø nhöõng chaát thaûi vaø maãu thöøa thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp, thí duï nhö troàng troït, thu hoaïch caùc loaïi caây troàng, caùc saûn phaåm thaûi ra töø cheá bieán söõa, cuûa caùc loø gieát moå… * Theo möùc ñoä nguy haïi: - Chaát thaûi nguy haïi : Bao goàm caùc loaïi hoaù chaát deã gaây phaûn öùng, ñoäc haïi, chaát thaûi sinh hoïc deã gaây thoái röõa, caùc chaát deã chaùy, noå hoaëc caùc chaát thaûi phoùng xaï, caùc chaát thaûi nhieãm khuaån, laây lan,… coù nguy cô ñe doaï tôùi söùc khoeû ngöôøi, ñoäng vaät vaø caây coû. Nguoàn phaùt sinh ra chaát thaûi nguy hại chuû yeáu töø caùc hoaït ñoäng y teá, coâng nghieäp vaø noâng nghieäp. - Chaát thaûi y teá: Laø chaát thaûi coù chöùa caùc chaát hoaëc hôïp chaát coù moät trong caùc ñaëc tính gaây nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc vôùi caùc chaát khaùc gaây nguy haïi tôùi moâi tröôøng vaø söùc khoeû cuûa coäng ñoäng. Caùc loaïi chaát thaûi y teá (nguy haïi) ñöôïc phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng chuyeân moân trong caùc beänh vieän, traïm xaù vaø traïm y teá. Caùc nguoàn phaùt sinh ra chaát thaûi beänh vieän bao goàm: + Caùc loaïi boâng baêng, gaïc, neïp duøng trong khaùm beänh, ñieàu trò, phaãu thuaät. + Caùc loaïi kim tieâm, oáng tieâm + Caùc chi theå caét boû, toå chöùc moâ caét boû + Chaát thaûi sinh hoïc töø caùc beänh nhaân + Caùc chaát thaûi coù chöùa caùc chaát coù noàng ñoä cao nhö: Chæ, thuûy ngaân, cadimi, arsen, xianua,… + Chaát thaûi phoùng xaï trong beänh vieän - Caùc chaát nguy haïi do caùc cô soá coâng nghieäp hoaù chaát thaûi ra coù tính ñoäc haïi cao, taùc ñoäng xaáu ñeán söùc khoûe - Chaát thaûi nguy haïi töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp chuû yeáu laø caùc loaïi phaân hoaù hoïc, caùc loaïi thuoác tröø saâu 2.1.3 Thaønh phaàn, tính chaát cuûa chaát thaûi raén: 2.1.3.1 Thaønh phaàn: Thaønh phaàn lyù - hoùa hoïc cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò raát khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo töøng ñòa phöông, vaøo caùc muøa, khí haäu, caùc ñieàu kieän kyõ thuaät vaø nhieàu yeáu toá khaùc. Baûng 2.1 Thaønh phaàn phaân loaïi cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò Hôïp phaàn % troïng löôïng Ñoä aåm(%) Troïng löôïng rieäng(kg/m3) Khoaûng giaù trò TB Khoaûng giaù trò TB Khoaûng giaù trò TB Chaát thaûi thöïc phaåm 6-25 15 50-80 70 128-80 228 Giaáy 25-45 40 4-10 6 32-128 81,6 Catton 3-15 4 4-8 5 38-80 49,6 Chaát deûo 2-8 3 1-4 2 32-128 64 Vaûi vuïn 0-4 2 6-15 10 32-96 64 Cao su 0-2 0,5 1-4 2 96-192 128 Da vuïn 0-2 0,5 8-12 10 96-256 160 Saûn phaåm vöôøn 0-20 12 30-80 60 84-224 104 goã 1-4 2 15-40 20 128-20 240 Thuyû tinh 4-16 8 1-4 2 160-480 193,6 Can hoäp 2-8 6 2-4 3 48-160 88 KL khoâng theùp 0-1 1 2-4 2 64-240 160 KL theùp 1-4 2 2-6 3 128-1120 320 Buïi, tro, gaïch 0-10 4 6-12 8 320-960 480 Toång hôïp 100 15-40 20 180-420 300 2.1.3.2 Tính chaát cuûa chaát thaûi raén: Caùc tính chaát vaät lí, hoaù hoïc cuûa chaát thaûi raén coù yù nghóa raát lôùn trong vieäc ñaùnh giaù caùc chöông trình, keá hoaïch quaûn lyù, xöû lyù, taùi söû duïng chaát thaûi raén ôû hieän taïi vaø töông lai, tuyø thuoäc nguoàn phaùt sinh, ñieàu kieän kinh teá, taäp quaùn sinh hoaït cuûa töøng ñòa phöông maø tính chaát cuûa chaát thaûi raén thay ñoåi khaùc nhau. 2.1.3.2.1 Ñaëc tính vaät lyù: - Troïng löôïng rieâng hay troïng löôïng theå tích BD = A: Troïng löôïng thuøng chöùa B: Chaát thaûi C: Dung tích thuøng chöùa BD: Troïng löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén Troïng löôïng rieâng laø thoâng soá quan troïng phuïc vuï cho coâng taùc thu gom vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc thaûi. - Ñoä aåm: laø löôïng nöôùc chöùa trong 1 ñôn trong löôïng chaát thaûi ôû traïng thaùi nguyeân thuyû. Ñoä aåm ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc: Ñoä aåm = a : troïng löôïng ban ñaàu cuûa maãu b : troïng löôïng cuûa maãu sau khi saáy khoâ ôû t0C = 105oC Ñoä aåm raùc thay ñoåi theo thaønh phaàn vaø theo caùc muøa trong naêm,ñoä aåm trong raùc cao taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc vi sinh vaät kò khí phaân huyû gaây thoái röõa. - Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén + Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén raát ña daïng vaø ñaëc tröng theo töøng loaïi ñoâ thò (thoùi quen, möùc ñoä vaên minh, toác ñoä phaùt trieån). Caùc ñaïc tröng ñieån hình cuûa chaát thaûi raén nhö sau: Ÿ Hôïp phaàn coù nguoàn goác höõu cô cao (50,27% - 62,22%) Ÿ Chöùa nhieàu ñaát caùt, soûi ñaù vuïn, gaïch vôõ Ÿ Ñoä aåm cao, nhieät trò thaáp (900 Kcal/kg) + Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén laø thoâng soá quan trong trong vieäc ñaùnh giaù khaû naêng thu hoài caùc pheá lieäu, löïa choïn coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi phuø hôïp. Baûng 2.2 Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén Thaønh phaàn Ví duï - Caùc chaát chaùy ñöôïc + Giaáy + Haøng deät + Thöïc phaåm + Coû, goã cuûi, rôm raï + Chaát deûo + Da vaø cao su Saùch, baùo, bìa cacton, caùc tuùi giaáy, caùc vaät lieäu baèng giaáy,… Vaûi, len, nylon,… Voû quaû, thaân caây, traùi caây hoûng, thöùc aên thöøa,… Ñoà duøng baèng goã nhö baøn, gheá, thang, giöôøng, voû döøa,… Tuùi chaát deûo, chai, loï chaát deûo, oáng daãn nöôùc,… Giaøy, ví, giaû da,… - Caùc chaát khoâng chaùy + Caùc kim loaïi saét + Caùc kim loaïi phi saét + Thuyû tinh + Ñaù vaø saønh söù Voõ hoäp, daây ñieän, haøng raøo, dao, naép loï,… Voõ hoäp nhoâm, giaáy bao goùi, ñoà ñöïng,… Chai loï, ñoà ñöïng baèng thuyû tinh, boùng ñeøn,… Voû trai, oác, xöông, gaïch, goám,… - Caùc chaát hoãn hôïp Ñaù cuoäi, caùt, ñaát, toùc,… 2.1.3.2.2 Ñaëc tính hoaù hoïc: - Chaát höõu cô: laáy maãu, nung ôû 950oC phaàn bay hôi ñi ñoù laø chaát höõu cô hay coøn goïi laø toån thaát khi nung, trong tính toaùn, laáy trung bình 53% chaát höõu cô. - Chaát tro: phaàn coøn laïi sau khi nung tức laø caùc chaát trô dö hay chaát voâ cô. - Haøm lượng cacbon coá ñònh: laø löôïng cacbon coøn laïi sau khi ñaõ loaïi caùc chaát voâ cô khaùc khoâng phaûi laø cacbon trong tro, haøm lượng naøy thöôøng chieám khoaûng 5% 12%, trung bình laø 7%. Caùc chaát voâ cô khaùc trong tro bao goàm thuyû tinh, kim loaïi… ñoái vôùi chaát thaûi raén ñoâ thò, caùc chaát naøy coù trong khoaûng 15% ñeán 30%, trung bình laø 20%. - Giaù trò nhieät löôïng: giaù trò nhieät taïo thaønh khi ñoát chaát thaûi raén, giaù trò naøy ñöôïc xaùc ñònh theo cong thöùc DuLoâng Ñôn vò giaù trò nhieät löôïng: () = 2,326[145,4C + 620(H*O)+ 41.5] Trong ñoù: C,H,O,S: % troïng löôïng moãi yeáu toá trong raùc. Baûng 2.3 Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa caùc hôïp phaàn chaûy ñöôïc cuûa chaát thaûi raén Hôïp phaàn % troïng löôïng theo traïng thaùi khoâ C H O N S Tro Chaát thaûi thöïc phaåm 48 6,4 37,6 2,6 0,4 5 Giaáy 3,5 6 44 0,3 0,2 6 Carton 4,4 5,9 44,6 0,3 0,2 5 Chaát deûo 60 7,2 22,8 0 0 10 Vaûi, Haøng deät 55 6,6 31,2 4,6 0,15 2,45 Cao su 78 10 0 2 0 10 Da 60 8 11,6 10 0,4 10 Laù caây, coû 47,8 6 38 3,4 0,3 4,5 Goã 49,5 6 42,7 0,2 0,1 1,5 Buïi, gaïch vuïn tro 26,3 3 2 0,5 0,2 68 Baûng 2.4 Soá lieäu trung bình veà caùc chaát dö trô vaø nhieät naêng cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò Hôïp phaàn Chaát dö trô (%) Nhieät trò (KJ/Kg) Khoaûng giaù trò TB Khoaûng giaù trò TB Chaát thaûi thöïc phaåm 2 – 8 5 3,489-6.978 4.652 Giaáy 4 – 8 6 11.630–1.608 16.747,2 Carton 3 – 6 5 13956-17.445 16.282 Chaát deûo 6 – 20 10 27.912-37.216 32.564 Vaûi, vuïn 2 – 4 2.5 15.119-18.608 17.445 Cao su 8 – 20 10 20.934-27.912 23.260 Da vuïn 8 – 20 1 15.119-19.771 17.445 Laù caây, coû 2 – 6 4.5 2,326-18.608 6.512,8 Goã 0.6 – 2 1.5 17.445-19.771 18.608 Thuyû tinh 96 – 99+ 98 116,3-22,6 18.608 Can hoäp 96 – 99+ 98 232,6-1.163 697,8 Phi kim loaïi 90 – 99+ 96 0 0 Kim loaïi 94 – 99+ 96 232,6-1.163 697.8 Buïi, gaïch vuïn tro 60 – 80 70 2.326-11.630 6.978 Toång hôïp 9.304-12.793 10.467 2.1.4 Toác ñoä thaûi raùc: - Toác ñoä thaûi raùc (Kg/ngöôøi/ngaøy) laø löôïng raùc maø moät ngöôøi thaûi ra trong moät ngaøy - Toác ñoä thaûi raùc sinh hoaït theo ñaàu ngöôøi ôû caùc khu vöïc ñoâ thò coù theåbieåu dieãn theo phöông trình W=A x Ln(t + B)+C W: Toác ñoä thaûi raùc sinh hoaït tính theo ñaàu ngöôøi (Kg/ngöôøi/ngaøy) t: Thôøi gian tính toaùn (naêm) A,B,C: Caùc haèng soá phuï thuoäc vaøo giai ñoaïn phaùt trieån vaø tình hình ñoâ thò 2.2 O nhieãm moâi tröôøng do chaát thaûi raén: 2.2.1 Ñoái vôùi moâi tröôøng nöôùc: - Taïi caùc baõi raùc, nöôùc coù trong raùc seõ ñöôïc taùch ra keát hôïp vôùi caùc nguoàn nöôùc khaùc nhö: nöôùc möa, nöôùc ngaàm, nöôùc maët hình thaønh nöôùc roø ræ… Nöôùc roø ræ di chuyeån trong baõi raùc seõ laøm taêng khaû naêng phaân huyû sinh hoïc trong raùc cuõng nhö quaù trình vaän chuyeån caùc chaát gaây oâ nhieãm ra moâi tröôøng xung quanh - Chaát thaûi raén, ñaëc bieät laø chaát thaûi höõu cô, trong moâi tröôøng nöôùc seõ bò phaân huyû nhanh choùng - Caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ goàm caùc chaát ñöôïc hình thaønh trong quaù trình phaân huyû sinh hoïc, hoaù hoïc,… Nhìn chung, möùc ñoä oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ raát cao (COD: töø 3.000 45.000 mg/l, N-NH3: töø 10 800 mg/l, BOD5: töø 2.000 30.000 mg/l, TOC (cacbon höu cô toång coäng: 1.500 20.000mg/l, phosphorus toång coäng töø 1 70 mg/l,… Vaø löôïng lôùn caùc vi sinh vaät). Ñoái vôùi caùc baõi raùc thoâng thöôøng (ñaùy baõi khoâng coù lôùp choáng thaám, suït luùn cuûa lôùp choáng thaám bò thuûng…) caùc chaát oâ nhieãm seõ thaám saâu vaøo nöôùc ngaàm, gaây oâ nhieãm cho taàng nöôùc vaø seõ raát nguy hieåm khi con ngöôøi söû duïng taàng nöôùc naøy phuïc vuï cho aên uoáng, sinh hoaït. Ngoaøi ra, chuùng coøn coù khaû naêng di chuyeån theo phöông ngang, ræ ra beân ngoaøi baõi raùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët. - Nöôùc ræ raùc töø baõi choân laáp raùc thaûi coù chöùa chaát höõu cô vaø voâ cô (ñaëc bieät laø caùc ion kim loaïi naëng) laø nguoàn oâ nhieãm raát lôùn, caùc chaát höõu cô bò halogen hoaù, caùc halogen ña voøng thôm,… chuùng coù theå gaây ñoät bieán gen, gaây ung thö. Caùc chaát naøy neáu thaám vaøo taàng nöôùc ngaàm hoaëc nöôùc maët seõ xaâm nhaäp vaøo chuoãi thöùc aên, gaây haäu quaû voâ cuøng nghieâm troïng cho söùc khoeû, sinh maïng cuûa con ngöôøi hiện tại vaø caû trong töông lai. 2.2.2 Ñoái vôùi moâi tröôøng khoâng khí: - Caùc loaïi raùc thaûi deã phaân huyû (nhö thöïc phaåm, traùi caây hoûng…), trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp (nhieät ñoä thích hôïp laø 30oC vaø ñoä aåm laø töø 70 80%) seõ ñược caùc vi sinh vaät phaân huyû taïo ra muøi hoâi vaø nhieàu loaïi khí oâ nhieãm khaùc coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng ñoâ thò, söùc khoeû vaø khaû naêng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. - Trong ñieàu kieän kò khí: goác sulfate coù trong raùc coù theå bò khöû thaønh sulfide(S2-), sau ñoù sulfide tieáp tuïc keát hôïp vôùi ion H+ ñeå taïo thaønh H2S, moät chaát coù muøi hoâi thoái khoù chòu 2CH3CHCOOH + SO42- 2CH3COOH + S2- +H2O+ CO2 vaø S2- +2H + H2S - Sulfide laïi tieáp tuïc taùc duïng vôùi caùc cation kim loaïi, ví duï nhö Fe2+ taïo neân maøu ñen baùm vaøo thaân reã hoaëc bao boc quanh cô theå sinh vaät - Quaù trình phaân huyû caùc chaát höõu cô, trong ñoù coù chöùa suful trong chaát thaûi raén coù theå taïo thaønh caùc chaát coù muøi hoâi ñaëc tröng: Methyl mercaptan vaø axít amino butyric CH3SCHCH2CH2 (NH2)COOH CH3SH + CH3CH2CH2 (NH2)COOH Methionine Metylmercaptan Aminobutyric axit Methyl mercaptan coù theå bò thuyû phaân taïo ra methyl alcohol vaø H2S - Quaù trình phaân huyû raùc thaûi chöùa nhieàu chaát ñaïm bao goàm caû quaù trình leân men chua, leân men thoái, moác xanh, moác vaøng,… coù muøi oâi thiu. * Ñoái vôùi caùc axit amin: tuyø theo moâi tröôøng maø chaát thaûi raén coù chöùa caùc axit amin seõ bò vi sinh vaät phaân huyû trong ñieàu kieän kò khí hay hieám khí. - Trong ñieàu kieän hieám khí: axit amin coù trong raùc thaûi höõu cô ñöôïc men phaân giaûi vaø vi khuaån taïo thaønh axit höõu cô vaø NH3 (gaây muøi hoâi). R – CH(COOH) – NH2 R – CH2 – COOH + NH3 - Trong ñieàu kieân kò khí: axit amin bò phaân huyû thaønh caùc chaátdaïng amin vaø CO2 R – CH(COOH) – NH2 R – CH2 – NH2 + O2 - Trong soá caùc amin ñöôïc taïo thaønh coù nhieàu loaïi gaây ñoäc cho ngöôøi vaø ñoäng vaät. Treân thöïc teá, caùc amin ñöôïc hình thaønh ôû hai quaù trình kò khí vaø hieáu khí. Vì vaäy ñaõ taïo ra moät lượng ñaùng keå caùc khí ñoäc vaø caû caùc vi khuaån, naám moác phaùt taùn vaøo khoâng khí Baûng 2.5 Thaønh phaàn moät soá chaát khí cô baûn trong khí thaûi baõi raùc. Thaønh phaàn khí %theå tích CH4 CO2 N2 O2 NH3 SOx,H2S,Mercaptan H2 CO Chaát höõu cô bay hôi vi löôïng 45 -60 40 – 60 2 – 5 0.1 – 1.0 0.1 -1.0 0 – 10 0 – 0.2 0 – 0.2 0.01 – 0.6 Nguoàn : Handbook of Solid waste Management,1994. Baûng 2.6 Dieãn bieán thaønh phaàn khí thaûi baõi raùc. Khoaûng thôøi gian töø luùc hoaøn thaønh choân laáp(thaùng) % trung bình theo theå tích N2 CO2 CH4 0-3 5.2 88 5 3-6 3.8 76 21 6-12 0.4 65 29 12-18 1.1 52 40 18-24 0.4 53 47 24-30 0.2 52 48 30-36 1.3 46 51 36-42 0.9 50 47 42-48 0.4 51 48 Nguoàn: Handbook of Solid waste Management,1994. Baûng 2.6 Cho thaáy: noàng ñoä CO2 trong khí thaûi baõi raùc khaù cao, ñaêc bieät trong 3 thaùng ñaàu tieân, khí CH4 ñöôïc hình thaønh trong ñieàu kieän phaân huyû kò khí, chæ taêng nhanh töø thaùng 6 trôû ñi vaø ñaït cöïc ñaïi vaøo caùc thaùng 30 – 36. Do vaäy, ñoái vôùi caùc baõi choân raùc coù vi moâ lôùn ñang hoaït ñoäng hoặc ñaõ hoaøn taát coâng vieäc choân laáp nhieàu naêm, caàn kieåm tra noàng ñoä khí CH4 ñeå haïn cheá khaû naêng gaây chaùy noå laøm ngaït thôû ñoái vôùi ngöôøi vaø ñoäng vaät taïi khu vöïc baõi choân laáp. 2.2.3 Ñoái vôùi moâi tröôøng ñaát: - Caùc chaát thaûi höõu cô seõ ñöôïc vi sinh vaät phaân huyû trong moâi tröôøng ñaát trong hai ñieàu kieän hieáu khí, khi coù ñoä aåm thích hôïp seõ taïo ra haøng loaït caùc saûn phaåm trung gian, cuoái cuøng hình thaønh caùc chaát khoaùng ñôn giaûn: nöôùc, CO2,CH4… - Vôùi moät löôïng raùc thaûi vaø nöôùc roø ræ vöøa phaûi thì khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát seõ phaân huyû caùc chaát naøy trôû thaønh caùc chaát ít oâ nhieãm hoặc khoâng oâ nhieãm. - Nhöng vôùi löôïng raùc quaù lôùn vöôït quaù khaû naêng töï laøm saïch cuûa ñaát thì moâi tröôøng ñaát seõ trôû neân quaù thaûi vaø bò oâ nhieãm. Caùc chaát oâ nhieãm naøy cuøng với kim loaïi naëng, caùc chaát ñoäc haïi vaø vi truøng theo nöôùc trong ñaát chaûy xuoáng nguoàn nöôùc ngaàm laøm oâ nhieãm taàng nöôùc naøy. - Ñối vôùi raùc thaûi khoâng phaân huyû nhö (nhöïa, cao su, saønh, thuyû tinh,…)neáu khoâng coù giaûi phaùp thích hôïp seõ daãn ñeán nguy cô thoaùi hoaù vaø giaûm ñoä phì cuûa ñaát. 2.2.4 Ñoái vôùi caûnh quan vaø söùc khoeû coäng ñoàng: - Chaát thaûi raén, neáu khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñuùng caùch seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoeû coäng ñoàng vaø laøm maát veû myõ quan ñoâ thò. - Thaønh phaàn chaát thaûi raén raát phöùc taïp, laø nôi chöùa raát nhieàu maàm beänh töø ngöôøi hay gia suùc, caùc chaát thaûi höõu cô, xaùc ñoäng thöïc vaät cheát,… taïo ñieàu khieän cho ruoài muoãi,… sinh saûn vaø laây lan maàm beänh cho ngöôøi, ñoâi khi trôû thaønh dòch. Moät soá vi khuaån, sieâu vi khuaån, kí sinh truøng,… toàn tai trong raùc coù theå gaây beänh cho ngöôøi nhö: soát reùt, dòch haïch, thöông haøn, phoù thöông haøn, tieâu chaûy, beänh ngoaøi da,… - Phaân loaïi, thu gom vaø xöû lyù raùc khoâng ñuùng quy ñònh, laø nguy cô gaây beänh nguy hieåm cho nhöõng ngöôøi tröïc tieáp tieáp xuùc vôùi chaát thaûi raén, nhaát laø khi gaëp phaûi caùc chaát thaûi raén nguy haïi töø y teá, coâng nghieäp. - Taïi caùc baõi raùc loä thieân, neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù toát seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng cho baõi raùc vaø coäng ñoàng daân cö trong khu vöïc: oâ nhieãm khoâng khí, caùc nguoàn nöôùc, oâ nhieãm ñaát. - Raùc thaûi neáu khoâng ñöôïc thu gom toát cuõng laø moät trong nhöõng yếu toá gaây caûn trôû doøng chaûy, laøm giaûm khaû naêng thoaùt nöôùc cuûa caùc soâng raïch vaø heä thoáng thoaùt nöôùc ñoâ thò. 2.3 Quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi raén: Quaûn lyù chaát thaûi raén laø vaán ñeà then choát cuûa việc ñaûm baûo moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi bao goàm vieäc : Ngaên ngöøa vaø giaûm thieåu chaát thaûi raén. Taùi söû duïng vaø taùi cheá chaát thaûi raén. Thu gom vaän chuyeån chaát thaûi raén. Ñeå haïn cheá nhöõng aûnh höôûng baát lôïi cuûa chuùng ñoái vôùi moâi tröôøng soáng. 2.3.1 Ngaên ngöøa vaø giaûm thieåu chaát thaûi raén: - Hieän nay nhu caàu cuûa daân chuùng ngay caøng cao, soá löôïng chaát thaûi khoång loà ngaøy caøng taêng vaø do vaäy coù nhieàu söï coá xaûy ra trong quaù trình quaûn lyù, giaûi quyeát chaát thaûi raén taïo thaønh vaø xu theá aûnh höôûng cuûa chaát thaûi raén tôùi moâi tröôøng thieân nhieân ngaøy caøng taêng. - Ngaên ngöøa vaø giaûm thieåu chaát thaûi raén töø nguoàn laø moät trong nhöõng bieän phaùp quaûn lyù toát nhaát nhaèm ñem laïi lôïi ích cho caùc hoä gia ñình, caùc cô sôû cuõng nhö toaøn xaõ hoäi, do vieäc giaûm chi phí kieåm soaùt, thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén. * Moät soá giaûi phaùp ngaên ngöøa vaø giaûm thieåu chaát thaûi raén: - Söû duïng toái öu nguyeân lieäu baèng caùch haïn cheá chaát thaûi vaø taän duïng laïi caùc nguyeân lieäu dö thöøa, thay ñoåi coâng thöùc saûn phaåm ñeå taïo ra ít chaát thaûi, thay caùc saûn phaåm ñoùng goùi vaø bao bì baèng caùc vaät lieäu deã phaân huyû, deã taùi cheá (nhö bao bì giaáy, goã … thay cho caùc bao bì nylon hoặc caùc bao bì baèng nhöïa toång hôïp). - Taêng möùc tieâu thuï. - Thieát keá laïi caùc quaù trình saûn xuaát vaø saûn phaåm sao cho söû duïng ít nguyeân lieäu hôn. - Thieát keá vaø taïo ra caùc saûn phaåm ít gaây oâ nhieãm vaø ít caùc nguoàn chaát thaûi hôn khi söû duïng. - Loaïi boû söï ñoùng goùi khoâng caàn thieát. - Aùp duïng coâng ngheä saûn xuaát saïch hôn trong saûn xuaát. Muïc tieâu cuûa coâng ngheä naøy laø haïn cheá söû duïng taøi nguyeân vaø giaûm thieåu chaát thaûi. Trong töông lai coù theå taïo ra coâng ngheä hieäu quaû hôn, taïo ra quaù trình saûn xuaát môùi, cuõng nhö baûo veä vaø taùi söû duïng nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân keå caû vieäc chuyeån hoaù chaát thaûi thaønh naêng löôïng. 2.2.3 Taùi söû duïng, taùi cheá chaát thaûi raén vaø thu hoài naêng löôïng - Taùi söû duïng (ruese): Thu hoài chaát thaûi raén ñeå duøng laïi cho moät muïc ñích hoặc söû duïng cho muïc ñích khaùc. Ví duï nhö laø taän duïng caùc chai loï sau khi söû duïng ñeå döïng caùc chaát loûng khaùc. - Taùi cheá: laø hoaït ñoäng thu hoài laïi töø chaát thaûi caùc thaønh phaàn coù theå söû duïng ñeå cheá bieán thaønh caùc saûn phaåm môùi söû duïng laïi cho caùc hoaït ñoäng sinh hoaït vaø saûn xuaát. * Hoaït ñoäng taùi cheá mang laïi nhöõng lôïi ích sau: + Tieát kieäm taøi nguyeân thieân nhieân bôûi vieäc söû duïng vaät lieäu ñöôïc taùi cheá thay cho vaät lieäu goác. + Giaûm löôïng raùc thaûi thoâng qua vieäc giaûm chi phí ñoå thaûi, giaûm taùc ñoäng moâi tröôøng do ñoå thaûi gaây ra, tieát kieäm dieän tích choân laáp. + Moät lôïi ích quan troïng laø coù thể thu lôïi nhuaän töø hoaït ñoäng taùi cheá, hoaït ñoäng taùi cheá naøy seõ mang tính kinh doanh vaø vì theá coù theå giaûi thích taïi sao caùc vaät lieäu coù theå taùi cheá ñöôïc thu gom töø nguoàn phaùt sinh cho tôùi khaâu xöû lyù vaø tieâu huyû cuoái cuøng. - Thu hoài naêng löôïng: hoaït ñoäng thu hoài naêng löôïng töø quaù trình xöû lyù trung gian maø chuû yeáu laø töø quaù trình ñoát vaø quaù trình uû sinh hoïc. Baûng 2.7 Caùc phöông phaùp xöû lyù trung gian. Muïc ñích Coâng ngheä Giaûm khoái löôïng Thu hoài naêng löôïng (nhieät ñieän) Giöõ oån ñònh caùc chaát ñoäc haïi trong raùc thaûi. Giöõ veä sinh, an toaøn cho söùc khoeû coâng ñoàng. Taùi cheá. Giaûm kích thöôùc baèng caùc phöông phaùp neùn, … Ñoát raùc. Ñoát raùc coù taùi cheá nhieät. Ñoát raùc coù heä thoáng nung chaûy ñeå giaûm theå tích (coâng ngheä môùi). Ñoát khí coù heä thoáng nung chaûy. Taïo nguoàn naêng löôïng môùi töø raùc thaûi (RDF). Cheá bieán phaân compost: caét nhoû vaø phaân loaïi. RDF (Refuse Denvied Fuel): laø loaïi nguyeân lieâu thu töø raùc coù theå ñoát ñöôïc gioáng nhö than. 2.3.3 Thu gom vaø vaän chuyeån raùc thaûi raén: - Thu gom theo khoái: trong heä thoáng naøy caùc xe thu gom chaïy theo moät quaù trình ñeàu ñaën theo taàn xuaát ñaõ ñöôïc thoaû thuaän tröôùc (2 hoặc 3 laàn/ tuaàn hoặc ngaøy). Nhöõng xe naøy döøng taïi ngaõ ba, ngaõ tö… vaø rung chuoâng. Theo tín hieäu naøy, moïi ngöôøi ôû nhöõng phoá quanh ñoù mang nhöõng soït raùc cuûa hoï ñeán ñeå ñoå vaøo xe. Coù nhieàu daïng khaùc nhau cuûa hình thöùc naøy ñaõ ñöôïc aùp duïng nhöng ñieåm chung laø moïi gia ñình phaûi coù thuøng raùc rieâng ôû trong nhaø vaø mang ñeán cho ngöôøi thu gom raùc vaøo nhöõng thôøi ñieåm ñöôïc quy dònh tröôùc. - Thu gom beân leà ñöôøng: heä thoáng thu gom naøy ñoøi hoûi moät dòch vuï ñeàu ñaën vaø thôøi gian töông ñoái chính xaùc. 2.3.4 Xöû lyù raùc thaûi raén: - Xöû lyù chaát thaûi raén laø giaûm hoaëc loaïi boû caùc thaønh phaàn khoâng mong muốn trong caùc chaát thaûi nhö caùc chaát ñoäc haïi, khoâng hôïp veä sinh, taän duïng vaät lieäu vaø naêng löôïng trong chaát thaûi. - Löïa choïn caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén caàn xem xeùt caùc yeáu toá: + Thaønh phaân tính chaát chaát thaûi raén sinh hoaït, coâng nghieäp, nguy haïi vaø khoâng nguy haïi + Toång löôïng chaát thaûi raén caàn ñöôïc xöû lyù + Khaû naêng thu hoài saûn phaåm vaø naêng löôïng + Yeâu caàu baûo veä moâi tröôøng - Xöû lyù chaát thaûi laø duøng caùc bieân phaùp kyõ thuaät ñeå xöû lyù caùc chaát thaûi vaø khoâng laøm aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng, taùi taïo laïi caùc saûn phaåm coù lôïi cho xaõ hoäi nhằm phaùt huy hieäu quaû kinh teá. 2.3.4.1 Phöông phaùp choân laáp: - Phöông phaùp truyeàn thoâng ñôn giaûn nhaát laø choân laáp raùc. Phöông phaùp naøy chi phí thaáp vaø ñöôïc aùp dung phoå bieán ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. - Vieäc choân laáp ñöôïc thöïc hieän baêng caùch duøng xe chuyeân duøng chở raùc tôùi caùc baõi ñaõ xaây döïng tröôùc, sau khi raùc ñöôïc ñoå xuoáng, xe uûi seõ san baèng, ñaàm neùn treân beà maët vaø ñoå leân moät lôùp ñaát. Haøng ngaøy phun thuoác dieät ruoài raéc voâi boät …. Theo thôøi gian, söï phaân huyû vi sinh vaät laøm cho raùc trôû neân tôi xoáp vaø theå tích cuûa baõi raùc giaûm xuoáng. Vieäc ñoå raùc lieân tuïc cho ñeán khi baõi baõi raùc ñaày, thì chuyeån sang baõi raùc môùi. Hieän nay, vieäc choân laáp raùc thaûi sinh hoaït vaø raùc thaûi höõu cô ñöôïc söû duïng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhöng phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh veà baûo veä moâi tröôøng moät caùch nghieâm ngaët. Vieäc choân laáp chaát thaûi coù xu höôùng giaûm daàn, tieán tôùi chaám döùt ôû caùc nöôùc đang phaùt trieån. Caùc baõi choân laáp raùc phaûi caùch xa khu daân cö, khoâng gaàn nguoàn nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm. Ñaùy cuûa baõi raùc nằm treân taàng ñaát seùt hoặc ñöôïc phuû caùc lôùp choáng thaám baèng maøng ñòa chaát, ôû caùc baõi choân laáp raùc caàn phaûi thieát keá thu gom vaø xöû lyù raùc tröôùc khi thaûi ra moâi tröôøng. Việc thu khí gas ñeå bieán ñoåi thaønh naêng löôïng laø moät trong moät khaû naêng vì moät phaàn kinh phí ñaàu tö cho baõi raùc coù theå thu hoài laïi. Öu ñieåm: Ÿ Coâng ngheä ñôn giaûn, reû vaø phu hôïp vôùi nhieàu loaïi raùc. Ÿ Chi phí cho caùc baõi choân laáp thaáp. Nhöôïc ñieåm: Ÿ Chieám dieän tích töông ñoái lôùn Ÿ Khoâng ñöôïc söï ñoàng tình cuûa daân cö xung quanh. Ÿ Tìm kieám xaây ñöïng baõi môùi laø coâng vieäc khoù khaên. Ÿ Nguy cô daãn ñeán oâ nhieãm moâi trường nöôùc, khí, chaùy, noå 2.3.4.2 Phöông phaùp xöû lí nhieät: - Nhieät phaân (pyrolysis): + Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù tieán boä nhaát, ñöôïc thöïc hieän ôû caùc nöôùc phaùt trieån (Myõ, Ñan maïch…). + Nhieät phaân laø quaù trính phaân huyû baèng nhieät trong ñieàu kieän thieáu oxi hoaëc coù oxi ñeå phaân huyû raùc thaønh khí ñoát theo caùc phaûn öùng: C + O2 CO2 C + H2O CO + H2 C + ½ O2 CO2 C + H2 CH4 + Caùc saûn phaåm sinh ra töø quaù trình nhieät phaân laø caùc saûn phaåm khí, chuû yeáu nhö: CH4, H2, CO2, CO, vaø moät saûn phaåm loûng coù chöùa caùc hoaù chaát nhö: axit acetic, acetone, methanol,… ñöôïc taän duïng laøm nguyeân lieäu ñeå cheá bieán caùc saûn phaåm coù ích khaùc, tuy nhieân chæ coù 31 37% raùc ñöôïc phaân huyû coøn laïi ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp thieâu ñoát. - Thieâu ñoát raùc (incineration): + Thieâu ñoát raùc laø phöông phaùp xöû lyù raùc phoå bieán nhaát ngaøy nay ñöôïc nhieàu quoác gia treân theá giôùi aùp duïng. Ñaây laø quaù trình oxi hoùa chaát thaûi raén ôû nhieät ñoä cao ñeå taïo thaønh CO2 vaø hôi nöôùc theo phaûn öùng: C xHyO z + (x + y/4 + z/2)O 2 xCO 2 + y/2H 2O. + Phöông phaùp thieâu ñoát raùc coù yù nghóa quan troïng laø laøm giaûm tôùi mức nhoû nhaát chaát thaûi cho khaâu xöû lyù cuoái cuøng, neáu söû duïng coâng ngheä tieân tieán coøn coù yù nghóa cao baûo veä moâi tröôøng. Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù raùc toán keùm nhaát so vôùi phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh vì chi phí ñeå ñoát moät taán raùc cao hôn khoaûng 10 laàn. + Coâng ngheä ñoát raùc thöôøng söû duïng ôû caùc quoác gia phaùt trieån vì phaûi coù moät neàn kinh teá ñuû maïnh ñeå bao caáp cho vieäc ñoát raùc sinh hoaït nhö laø moät dòch vuï phuùc lôïi xaõ hoäi cuûa toaøn daân. Tuy nhieân ñoát raùc sinh hoaït bao goàm nhöõng chaát khaùc nhau sinh khoái ñoäc vaø deã sinh ñoxin neáu vieäc giaûi quyết, vieäc xöû lyù khoâng toát. Öu ñieåm: Ÿ Xöû lyù trieät ñeå caùc chæ tieâu oâ nhiễm cuûa chaát thaûi ñoâ thò. Ÿ Coâng ngheä naøy cho pheùp xöû lyù ñöôïc toaøn boä chaát thaûi ñoâ thò maø khoâng caàn nhieàu dieän tích ñaát söû duïng laøm baõi choân laáp raùc. Nhöôïc ñieåm: Ÿ Vaän haønh daây chuyeàn phöùc taïp, ñoøi hoûi naêng löïc kyõ thuaät vaø tay ngheà cao. Ÿ Giaù thaønh ñaàu tö lôùn, chi phí tieâu hao naêng löôïng vaø chi phí xöû lyù cao. + Vieäc söû duïng caùc loø thieâu ñoát raùc hieän nay khoâng döøng laïi ôû muïc ñích giaûm theå tích ban ñaàu cuûa raùc (giaûm khoaûng 90%) maø coøn thu hoài nhieät löôïng phuïc vuï caùc nhu caàu khaùc nhö: taän duïng caùc loø hôi, loø söôûi hoaëc caùc coâng nghieäp caàn thieát vaø phaùt ñieän. + Khi thieát keá loø ñoát, boán yeáu toá caàn thieát cho söï ñoát chaùy hoaøn toaøn chaát thaûi laø: löôïng oxi cung caáp, nhieät ñoä chaùy phaûi ñaûm baûo töø 900 1300oC (hoaëc cao hôn tuyø loaïi chaát thaûi), thôøi gian ñoát chaát thaûi vaø möùc ñoä xao troän beân trong loø. Ngoaøi ra coøn phaûi chuù yù theâm vaät lieäu cheá taïo loø ñoát ñeå ñaûm baûo chòu nhieät cao. + Khí thaûi sau khi laøm nguoäi coù theå xöû lyù baèng dung dòch kiềm ñeå trung hoaø caùc chaát ñoäc haïi sau khi nung. + Hieân nay ôû Vieät Nam coâng ngheä thieâu ñoát chæ thích hôïp cho vieäc xöû lyù chaát thaûi beänh vieän, chaát thaûi nguy haïi, caùc loaïi chaát thaûi coù thôøi gian phaân huyû daøi. 2.3.4.3 Xöû lyù sinh hoïc: Xöû lyù sinh hoïc laø moät trong nhöõng phöông phaùp xöû lyù raùc hiệu quaû, reû tieàn, ít gaây oâ nhieãm vaø phuø hôïp vôùi ñieàu kieän khí haäu Vieät Nam. Coâng ngheä xöû lyù sinh hoïc coù theå chia laøm ba loaïi: - Xöû lyù hieáu khí taïo thaønh phaân (Composting): + Uû sinh hoïc (Compost): coù theå ñöôïc coi nhö quaù trình oån ñònh caùc chaát höõu cô ñeå thaønh caùc chaát muøn, vôùi thao taùc saûn xuaát vaø kieåm soaùt moät caùch khoa hoïc taïo quaù trình toái öu ñoái vôùi quaù trình. + Quaù trình uû höõu cô töø raùc höõu cô laø moät phöông phaùp truyeàn thoáng, ñöôïc aùp duïng phoå bieán ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån vaø ôû Vieät Nam, phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng raát hieäu quaû. Vieäc uû raùc sinh hoaït vôùi thaønh phaàn chuû yeáu laø chaát höõu cô deã phaân huyû coù theå tieán haønh ngay ôû caùc hoä gia ñình ñeå boùn phaân cho vöôøn cuûa mình. Öu ñieåm: Ÿ Loaïi tröø ñöôïc 50% löôïng raùc sinh hoaït bao goàm caùc chaát höõu cô laø thaønh phaàn gaây oâ nhieãm ñaát, nöôùc vaø khoâng khí. Ÿ Söû duïng laïi ñöôïc 50% caùc chaát höõu cô coù trong thaønh phaàn raùc thaûi ñeå cheá taïo thaønh phaân boùn phuïc vuï cho noâng nghieäp theo höôùng caân baèng sinh thaùi. Haïn cheá vieäc nhaäp khaåu phaân hoaù hoïc ñeå bảo veä ñaát ñai. Ÿ Tieát kieäm ñaát söû duïng laøm baõi choân laáp. Taêng khaû naêng choáng oâ nhieãm moâi tröôøng. Caûi thieän ñieàu kieän soáng coäng ñoàng. Ÿ Vaän haønh ñôn giaûn, baûo trì deã daøng. Deã kieåm soaùt chaát löôïng saûn phaåm. Ÿ Giaù thaønh töông ñoái thaáp, coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Ÿ Phaân loaïi raùc thaûi söû duïng ñöôïc caùc chaát coù theå taùi cheá nhö (KL maøu, saét, theùp, thuyû tinh, nhöïa, giaáy, bao bì,… ) phuïc vuï cho coâng nghieäp. + Trong quaù trình chuyeån hoaù nöôùc raùc seõ chaûy ra. Nöôùc naøy seõ ñöôïc thu laïi baèng moät heä thoáng raõnh xung quanh khu vöïc ñeå ñöa moät beå ñaët taïi cuoái khu uû raùc. Taïi ñaây nöôùc raùc seõ ñöôïc bôm töôùi vaøo raùc uû ñeå boå xung ñoä aåm. Nhöôïc ñieåm: Ÿ Möùc ñoä töï ñoäng cuûa coâng ngheä chöa cao. Ÿ Vieäc phaân loaïi chaát thaûi vaãn ñöôïc thöïc hieän baèng phöông phaùp thuû coâng neân deã gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoeû. Ÿ Naïp lieäu thuû coâng, naêng xuaát keùm. Ÿ Phaàn tinh cheá chaát löôïng keùm do töï trang töï cheá. Ÿ Phaàn pha troän vaø ñoùng bao bì thuû coâng, chaát löôïng khoâng ñeàu. + Quaù trình uû raùc hieáu khí dieãn ra theo phöông trình phaûn öùng: CHC + H2O caùc chaát ñôn giaûn + CO2 + CH4 + NH3+ SO4 Xuùc taùc: vi khuaån kò khí. + Phöông phaùp uû raùc hieáu khí döïa treân söï hoaït ñoäng cuûa caùc vi khuaån hieáu khí vôùi söï coù maët cuûa oxi. Thöôøng chæ sau hai ngaøy nhieät ñoä raùc seõ taêng leân khoaûng 45oC sau 6 7 ngaøy nhieät ñoä ñaït tôùi 70 75oC. nhieät ñoä naøy daït ñöôïc chæ vôùi ñieàu kieän duy trì moâi tröông toái öu cho vi khuaån hoaït ñoäng như: oxi, ñoä aåm, pH, tæ soá C/N vaø moät soá chaát dinh döôõng voâ cô nhö: phoát pho, löu huyønh, nitô, kali,… + Söï phaân huyû hieáu khí dieãn ra khaù nhanh, sau hai ñeán boán tuaàn raùc ñöôïc phaân huyû hoaøn toaøn. Caùc vi khuaån gaây bệnh vaø coân truøng bò huyû dieät do nhieät ñoä uû taêng. Beân caïnh ñoù, muøi hoâi cuõng bò khöû nhôø quaù trình uû hieáu khí. Ñoä aåm toái öu cho quaù trình naøy laø 50 60oC. - Xöû lyù kò khí (anaerobic): Quaù trình xöû lyù kò khí, phaûn öùng xaûy ra nhö sau: CHC + H2O caùc chaát ñôn giaûn + CO2 + CH4 + NH3 +H2S Xuùc taùc: vi khuaån kò khí. Öu ñieåm: Ÿ Chi phí ñaàu tö ban ñaàu thaáp. Ÿ Saûn phaåm phaân huyû coù theå coù theå keát hôp xöû lyù vôùi phaân haàm caàu vaø phaân gia suùc cho phaân höõu cô coù haøm löôïng dinh döôõng cao. Ÿ Thu hoài khí CH4 laøm nguoàn cung caáp nhieät phuïc vuï cho caùc nhu caàu ñun naáu, loø hôi… Nhöôïc ñieåm: Ÿ Thôøi gian phaân huyû laâu (4 ñeán 12 ngaøy). Ÿ Caùc khí sinh ra töø qua trình phaân huyû kò khí laø: H2S, NH3 gaây muøi khoù chòu. Ÿ Caùc vi khuaån gaây beänh luoân toàn taïi cuøng vôùi quaù trình phaân huyû vì nhieät ñoä phaân huyû thaáp. - Xöû lyù kò khí keát hôïp hieáu khí (combined anaerobic and aerobrc): Öu ñieåm: Ÿ Khoâng coù löôïng nöôùc thaûi töø quaù trình hieáu khí. Ÿ Söû duïng nöôùc roø ræ trong quaù trình uû ñeå leân men kò khí. Ÿ Vöøa taïo ñöôïc löôïng phaân boùn phuïc vuï cho noâng nghieäp vaø taïo ra CH4 cung caáp nhieät. 2.3.4.4 Xöû lyù hoaù hoïc: - Caùc giaûi phaùp xöû lyù hoaù hoïc thöôøng ñöôïc öùng duïng ñeå xöû lyù chaát thaûi raén coâng nghieäp, caùc giaûi phaùp xöû lyù hoaù hoïc nhö: oxi hoaù, trung hoaø, thuyû phaân,… Chuû yeáu ñeå phaù huyû chaát thaûi raén hoaëc laøm giaûm ñoäc tính cuûa chaát thaûi raén nguy haïi. - Söû duïng voâi, kieàm laøm giaûm khaû naêng gaây ñoäc cuûa caùc kim loaïi naëng do taïo thaønh caùc hydroxin khoâng hoaø tan. - Ñoái vôùi caùc chaát thaûi raén coù tính axit coù theå trung hoaø bằng caùc chaát kieàm vaø ngöôïc laïi. 2.3.4.5 OÅn ñònh hoaù: - Phöông phaùp oån ñinh hoaù chuû yeáu ñöôïc söû duïng xöû lyù chaát thaûi raén ñoäc haïi nhaèm: + Giaûm roø ræ caùc chaát ñoäc haïi baèng caùc giaûm beà maêt tieáp xuùc, haïn cheá ôû möùc cao sự thẩm thaáu cuûa chaát thaûi vaøo moâi tröôøng. + Caûi thieän kích thöôùc chaát thaûi veà ñoä neùn vaø ñoä cöùng. - Oån ñònh chaát thaûi laø coâng ngheä troän vaät lieäu thaûi vôùi vaät lieâu daïng raén, taïo thaønh theå raén bao laáy chaát thaûi hoaëc coá ñònh chaát thaûi trong caáu truùc cuûa vaät raén. - Phöông phaùp naøy thöôøng duøng ñeå xöû lyù chaát thaûi raén cuûa kim loaïi, maï kim loaïi, chì, tro, cuûa loø ñoát,… taïo thaønh khoái raén deã vaän chuyeån vaø choân laáp trong hoá hôïp veä sinh. Chöông 3: TOÅNG QUAN VEÀ THAØNH PHOÁ ÑAØ LAÏT 3.1 Ñaëc ñieåm ñieàu kieän töï nhieân: 3.1.1 Vò trí ñòa lí: - Thaønh phoá Ñaø Laït naèm treân cao nguyeân Laâm Vieân, veà phía Ñoâng – Baéc tænh Laâm Ñoàng, ñòa giôùi haønh chính ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: + Phía Baéc giaùp huyeän Laïc Döông + Phía Nam giaùp huyeän Ñöùc Troïng + Phía Ñoâng vaø Ñoâng – Nam giaùp huyeän Ñôn Döông + Phía Taây vaø Taây – Nam giaùp huyeän Laâm Haø. - Thaønh phoá Ñaø Laït coù dieän tích töï nhieân 39.106 ha, daân soá (naêm 2001): 174.100 ngöôøi, chieám 4% veà dieän tích vaø 16,3% veà daân soá tænh Laâm Ñoàng. Trung taâm thaønh phoá Ñaø Laït caùch thaønh phoá Hoà Chí Minh khoaûng 300 km veà phía Taây – Nam, caùch Buoân Ma Thuoät 190 km veà phía Baéc, caùch Phan Rang 110 km veà phía Ñoâng, caùch Nha Trang 130 km veà phía Ñoâng - Baéc. Ñaây laø lôïi theá ñeå Ñaø Laït môû roäng moái giao löu vôùi vuøng Troïng ñieåm kinh teá Phía Nam, caùc tænh Duyeân haûi Trung boä vaø Taây nguyeân. - Thaønh phoá Ñaø Laït laø tænh lî cuûa Laâm Ñoàng; laø trung taâm du lòch – nghæ döôõng, ñaøo taïo ña ngaønh, nghieân cöùu khoa hoïc cuûa caû nöôùc. Söï phaùt trieån cuûa Ñaø Laït coù moái quan heä maät thieát vôùi caùc vuøng khaùc cuûa Tænh, vì vaäy trong nhöõng lónh vöïc caàn thieát seõ môû roäng phaïm vi nghieân cöùu ñeán caùc vuøng phuï caän. Theo Tôø trình soá 3991/TTr-UB ngaøy 04 thaùng 12 naêm 2001 cuûa UBND tænh Laâm Ñoàng, phaïm vi nghieân cöùu roäng 96.914 ha, bao goàm ñòa phaän haønh chính cuûa thaønh phoá Ñaø Laït vaø vuøng phuï caän vôùi dieän tích töï nhieân 57.810 ha bao goàm: caùc xaõ phía Nam cuûa huyeän Laïc Döông, phía Baéc cuûa huyeän Ñôn Döông vaø huyeän Ñöùc Troïng, tieåu vuøng Nam Ban cuûa huyeän Laâm Haø. 3.1.2. Ñòa hình: Ñòa hình laø moät hình theå phaûn aùnh yeáu toá ñòa chaát vaø quaù trình ñòa maïo; do ñoù, gaén lieàn vôùi nguoàn goác ñòa chaát vaø tuoåi khu vöïc, ñòa hình Ñaø Laït nhìn chung thuoäc daïng sôn nguyeân, coù theå phaân thaønh 3 daïng ñòa hình cuïc boä: Nuùi cao, ñoài thaáp vaø thung luõng. - Ñòa hình nuùi cao: Bao goàm caùc daõy nuùi cao bao quanh khu vöïc trung taâm Ñaø Laït, chieám treân 70% dieän tích töï nhieân toaøn Thaønh phoá, coù theå chia laøm 2 khu vöïc: + Khu vöïc naèm ôû phía Nam, phía Ñoâng vaø phía Taây: bao goàm caùc daõy nuùi coù ñoä cao thay ñoåi töø 1.450 1.550m, caù bieät coù daõy cao treân 1.600m, taïo thaønh voøng cung bao quanh 3 maët khu trung taâm. Haàu heát dieän tích coù ñoä doác raát lôùn, nhieàu thaùc, thöïc bì chuû yeáu laø röøng thoâng nguyeân sinh, thích hôïp cho phaùt trieån laâm nghieäp keát hôïp vôùi du lòch. + Khu vöïc phía Baéc: Bao goàm caùc daõy nuùi coù ñoä cao thay ñoåi töø 1.600m ñeán 1.700m, ñaëc bieät coù nuùi Liang Biang (thuoäc Laïc Döông) cao tôùi 2.165m. - Ñòa hình ñoài: Laø caùc giaûi ñoài hoaëc nuùi thaáp - ít doác (phaàn lôùn töø 20o trôû xuoáng), phaân boá taäp trung ôû khu vöïc trung taâm Thaønh phoá vôùi ñoä cao phoå bieán töø 1.500 ñeán 1.550m vaø Taø Nung (ñoä cao phoå bieán 1.100 – 1,200m), chieám gaàn 30% dieän tích töï nhieân. - Ñòa hình thung luõng: Goàm caùc daûi ñaát truõng phaân taùn ven caùc suoái lôùn, ña phaàn dieän tích ñaõ ñöôïc söû duïng laøm hoà chöùa nöôùc. Tuy chæ chieám khoaûng 1% toång dieän tích töï nhieân, nhöng daïng ñòa hình naøy coù vai troø quan troïng trong baûo veä nguoàn nöôùc, caûi taïo khí haäu vaø taïo neân nhöõng neùt ñeïp rieâng cho caûnh quan Thaønh phoá. 3.1.3 Khí haäu: Naèm trong vuøng nhieät ñôùi gioù muøa caän xích ñaïo nhöng bò chi phoái bôûi quy luaät ñoä cao vaø aûnh höôûng cuûa ñòa hình neân khí haäu cuûa Laâm Ñoàng maø ñaëc bieät laø cuûa Ñaø Laït coù nhöõng ñieåm ñaëc bieät so vôùi vuøng xung quanh: maùt laïnh quanh naêm, möa nhieàu, muøa khoâ ngaén, löôïng boác hôi thaáp, khoâng coù baõo (baûng 1 vaø hình 3), taïo cho Ñaø Laït coù nhöõng lôïi theá noåi troäi vaø vaø moät soá haïn cheá trong phaùt trieån kinh teá noùi chung vaø söû duïng quyõ ñaát noùi rieâng: Lôïi theá: Ÿ Raát thuaän lôïi cho phaùt trieån du lòch vaø nghæ döôõng, lôïi theá naøy ñöôïc phaùt huy cao hôn nhieàu so vôùi nôi khaùc nhôø öu theá veà caûnh quan vaø vò trí ñòa lyù. Ÿ Phaùt trieån toát caùc loaïi caây troàng, vaät nuoâi coù nguoàn goác aù nhieät ñôùi vaø oân ñôùi ngay trong vuøng coù khí haäu nhieät ñôùi caän xích ñaïo. Ÿ Löôïng nöôùc töôùi cho caây troàng trong muøa khoâ thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc vuøng khaùc ôû Ñoâng Nam Boä vaø Taây Nguyeân. Ÿ Khaû naêng taùi sinh cuûa röøng khaù cao, thôøi gian baûo quaûn noâng saûn vaø nhaát laø vôùi caùc loaïi rau-hoa- quaû khaù daøi. Baûng 3.1: Caùc yeáu toá khí haäu - thôøi tieát ôû Ñaø Laït vaø caùc traïm gaàn tænh LÑ Chæ tieâu Ñaø Baûo Long Phan Nha B. Ma Laït Loäc Khaùnh Rang Trang Thuoät 1. Böùc xaï toång coäng (Kcal/cm2.naêm) 128,0 154 165 158 2. Nhieät ñoä khoâng khí (oC) - Trung bình naêm 18,3 21,4 25,4 26,1 26,6 23,3 - Toái cao 29,4 33,5 Naêm xuaát hieän 1961 1968 - Toái cao trung bình 23,9 27,7 31,4 31,3 30,3 28,7 - Toái thaáp 4,9 4,5 12 14,2 14,6 7,4 Naêm xuaát hieän 1965 1963 - Toái thaáp trung bình 13,9 17,3 21,4 22 23.2 19,7 3. Löôïng möa (mm) - Trung bình naêm 1868 2722 2.139 771 1.335 1.770 - Naêm cao nhaát 2431 2982 2894 972 2.240 2.234 Naêm xuaát hieän 1932 1970 1952 1964 1917 1943 - Naêm thaáp nhaát 1019 2189 1.361 506 739 1.146 Naêm xuaát hieän 1911 1971 1931 1963 1957 1970 4. Soá ngaøy möa (ngaøy) - Trung bình 167 191 169 60 128 156 5. Löôïng boác hôi (mm) - Trung bình naêm 693 6. Ñoä aåm khoâng khí (%) - Trung bình naêm 84 86 7. Soá giôø naéng - Trung bình (giôø/naêm) 1.868 1.988 2.096 2.536 2.492 2.451 8. Soá ngaøy coù söông muø (Soá ngaøy/naêm) 80 85,4 0 0 0,8 20 Nguoàn: Baùo caùo ñaùnh giaù kinh teá taøi nguyeân töï nhieân tænh Laâm Ñoàng vaø Toång hôïp soá lieäu khí haäu caùc tænh thaønh Vieät Nam. Haïn cheá: Ÿ Naéng ít, toång tích oân thaáp neân heä soá quay voøng trong söû duïng ñaát noâng nghieäp khoâng cao, caàn löu yù ñeán phaùt trieån caùc loaïi caây coù chaát löôïng vaø giaù trò kinh teá cao. Ÿ Cöôøng ñoä möa lôùn, laø 1 trong nhöõng yeáu toá gaây röûa troâi xoùi moøn ñaát, möa nhieàu trong muøa nghæ heø ñaõ haïn cheá söùc haáp daãn veà du lòch, maây muø nhieàu aûnh höôûng ñaùng keå ñeán vaän taûi ñöôøng khoâng. 3.1.4 Taøi nguyeân nöôùc: 3.1.4.1 Nöôùc maët: - Ñaø Laït naèm ôû vò trí ñaàu nguoàn cuûa heä thoáng soâng Ñoàng Nai, thuoäc löu vöïc cuûa 4 nhaùnh soâng - suoái lôùn laø: Ña Nhim, Ña Tam, Cam Ly, Suoái Vaøng. + Soâng Ña Nhim: Soâng Ña Nhim naèm ôû phía Ñoâng thaønh phoá Ñaø Laït, laø moät trong 2 nhaùnh chính cuûa heä thoáng soâng Ñoàng Nai thuoäc ñòa phaän Laâm Ñoàng; phaàn löu vöïc naèm trong ñòa phaän Ñaø Laït coù dieän tích khoaûng 116 km2. + Suoái Prenn: Naèm ôû khu vöïc phía Nam, coù 2 nhaùnh chính laø Ñatanla vaø Prenn, dieän tích löu vöïc phaàn naèm treân ñòa phaän Ñaø Laït khoaûng 121 km2, hieän coù 2 thaùc noåi tieáng (Ñatanla, Prenn) vaø hoà Tuyeàn Laâm, coù vai troø quan troïng trong phaùt trieån du lòch vaø cung caáp nöôùc töôùi cho khu vöïc phía baéc huyeän Ñöùc Troïng. + Suoái Cam Ly: Suoái Cam Ly baét nguoàn töø caùc daõy nuùi phía Ñoâng – Baéc cuûa Thaønh phoá, chaûy qua khu vöïc trung taâm, sau ñoù ñoå veà soâng Ña Daâng qua ñòa phaän Taø Nung vaø khu vöïc Nam Ban thuoäc huyeän Laâm Haø. Dieän tích löu vöïc trong ñòa phaän Ñaø Laït khoaûng 150 km2, laø nguoàn cung caáp nöôùc chính vaø ñoàng thôøi laø truïc tieâu chính cho khu vöïc trung taâm cuûa Thaønh phoá. Hieän nay, treân löu vöïc naøy ñaõ xaây döïng nhieàu hoà nöôùc coù vai troø quan troïng trong phaùt trieån kinh kinh teá - xaõ hoäi cuûa Thaønh phoá nhö Xuaân Höông, Ña thieän, Chieán Thaéng, Than Thôû, Thaùi Phieân ... + Suoái Vaøng: Suoái Vaøng laø moät nhaùnh cuûa soâng Ña Daâng, baét nguoàn töø khu vöïc phía Taây daõy Liang Biang, löu vöïc chuû yeáu naèm treân ñòa phaän huyeän Laïc Döông, hieän coù 2 hoà lôùn naèm ôû phía Taây Baéc Thaønh phoá laø hoà Suoái Vaøng vaø hoà Ñan Kia, laø nguoàn cung caáp nöôùc sinh hoaït chuû yeáu cho thaønh phoá, coù vai troø quan troïng trong phaùt trieån du lòch vaø ñoâ thò môùi cuûa Ñaø Laït. - Nhìn chung, soâng suoái treân ñòa phaän Ñaø Laït coù baäc theàm heïp, söôøn doác, nhieàu thaùc gheành, doøng chaûy maïnh vaø phaân boá khoâng ñeàu trong naêm. Löôïng doøng chaûy trung bình naêm: 23-28 l/s/km2, löôïng doøng chaûy kieät töø 0,25 l/s/km2 (löu vöïc soâng Ña Nhim) ñeán 1,36 l/s/km2 (löu vöïc suoái Cam Ly vaø Prenn) (Baùo caùo döï aùn ñaùnh giaù kinh teá taøi nguyeân töï nhieân tænh Laâm Ñoàng,1994). - Ñaø laït coù nhieàu vò trí thuaän lôïi cho xaây döïng hoà chöùa nöôùc ñeå ñieàu tieát doøng chaûy vaø giöõ nöôùc laïi cho muøa khoâ, nhung cuõng coù haïn cheá laø ñòa hình bò chia caét neân chi phí cho xaây döïng coâng trình daãn nöôùc khaù toán keùm 3.1.4.2 Nöôùc ngaàm: Maëc duø laø mieàn nuùi, nhöng Ñaø Laït coù tröõ löôïng nöôùc ngaàm töông ñoái khaù, bao goàm: - Nöôùc ngaàm taàng noâng: Nöôùc ngaàm taàng noâng phuï thuoäc chaët cheõ vaøo vaøo caùc hoaït ñoäng khai thaùc taøi nguyeân treân beà maët, ngöôõng nöôùc ngaàm taàng noâng chæ dao ñoäng trong khoaûng töø 3-7m, tröõ löôïng trung bình khoaûng 0,1-1,0 l/s, chaát löôïng toát. - Nöôùc ngaàm taàng saâu: Nöôùc ngaàm taàng saâu ôû Ñaø Laït ñöôïc phaùt hieän bôûi 2 taàng chöùa nöôùc: + Taàng chöùa nöôùc loã hoång: Phaân boá raûi raùc ôû khu vöïc Coâ Giang, Thaùi Phieân, Cam Ly, Nam Thieân vôùi dieän tích heïp, beà daøy khoâng quaù 10 m, löu löôïng maïch nöôùc töø 0,1-0,2 l/s, thaønh phaàn hoaù hoïc thuoäc kieåu Bicarbonnat, ñoä khoaùng hoaù töø 0,08-0,1g/l. + Taàng chöùa nöôùc phun traøo, traàm tích axit, riolit, cuoäi keát, saïn keát …, ñoä saâu taàng nöôùc tónh khoaûng 30-50m, möùc ñoä giaøu cuûa nöôùc ôû taàng naøy khoâng ñeàu, löu löôïng töø 0,1-1,0 l/s, neáu khoan saâu hôn cuõng chæ ñaït 0,5-2,0 l/s, chaát löôïng toát, hieän chöa ñöôïc khai thaùc. - Nhìn chung, nguoàn nöôùc maët ôû Ñaø Laït tuy khoâng doài daøo nhöng coù theå ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa moät thaønh phoá vôùi höôùng chuû ñaïo laø du lòch-dòch vuï, ñaøo taïo vaø nghieân cöùu khoa hoïc. Höôùng söû duïng nguoàn nöôùc chuû yeáu laø nöôùc maët, nöôùc ngaàm chæ neân ñöôïc söû duïng ôû caùc ñieåm daân cö ngoaïi thaønh khi chöa coù ñieàu kieän caáp nöôùc taäp trung. Maëc duø chaát löôïng nguoàn nöôùc ôû moät soá hoà chöùa lôùn (Ñan Kia, Suoái Vaøng, Tuyeàn Laâm, Chieán Thaéng, Ña Thieän) coøn toát nhöng veà laâu daøi vaãn phaûi chuù troïng bieän phaùp baûo veä ñeå haïn cheá toái ña veà oâ nhieãm vaø boài laéng. 3.1.5 Taøi nguyeân ñaát: - Theo baûn ñoà ñaát TP Ñaø Laït tæ leä 1/25.000 ñöôïc laäp treân cô sôû keá thöøa taøi lieäu vaø baûn ñoà ñaát tæ leä 1/100.000 cuûa Vieän Quy hoaïch vaø Thieát keá Noâng nghieäp ñeå ñieàu tra boå sung, toaøn Thaønh phoá coù 5 nhoùm vôùi 12 ñôn vò phaân loaïi ñaát. Baûng 3.2 : Dieän tích caùc nhoùm ñaát ôû TP Ñaø Laït Haïng muïc Kyù Dieän tích Tæ leä Hieäu ( ha ) ( % ) Toång dieän tích töï nhieân 39.106 100 I. Nhoùm ñaát phuø sa 414 1,06 1. Ñaát phuø sa chua P-c-h 284 0,73 2. Ñaát phuø sa gley P-gl-h 130 0,33 II. Nhoùm ñaát glaây 409 1,05 3. Ñaát gley chua Gl-c-h 409 1,05 III. Nhoùm ñaát ñoû 1.060 3,48 4. Ñaát ñoû chua giaøu muøn Fñ-c-hu 284 0,73 5. Ñaát ñoû chua taàng maët giaøu höõu cô Fñ-c-um 561 1,43 6. Ñaát ñoû chua ngheøo Bazô Fñ-c-vt 515 1,32 IV. Nhoùm ñaát ñen 558 1,43 7. Ñaát ñen giaøu muøn R-hu-h 558 1,43 V. Nhoùm ñaát xaùm 35.789 91,52 8. Ñaát xaùm X-cn-h 3.415 8,73 9. Ñaát xaùm raát chua soûi saïn X-cn-sk1 420 1,08 10. Ñaát xaùm ñoû vaøng X-cr-h 21.635 55,33 11. Ñaát xaùm giaøu muøn tích nhoâm X-hu-nh 8.834 22,59 12. Ñaát xaùm taàng maët giaøu muøn raát chua X-um-nn 1.484 3,79 Soâng, suoái 576 1,47 - Qua so saùnh ñaëc ñieåm caùc loaïi ñaát ôû Ñaø Laït vôùi ñaëc ñieåm ñaát ñai cuûa Laâm Ñoàng cuõng nhö tieâu chuaån ñaùnh giaù chung cuûa Vieät Nam, coù theå ruùt ra moät soá nhaän xeùt nhö sau: Ÿ Ñoä phì nhieâu ñaát ñai ôû Ñaø Laït töông ñoái khaù, dieän tích ñaát bò thoaùi hoùa chieám tæ leä raát nhoû. Ÿ Caùc loaïi ñaát thích hôïp cho phaùt trieån noâng nghieäp veà ñaïi theå laø phaân boá khaù taäp trung, thuaän lôïi cho toå chöùc khai thaùc vaø baûo veä. Ÿ Taàng daøy ñaát khaù saâu, theå hieän: Baûng3. 3: Tyû leä dieän tích ñaát phaân theo taàng daøy Haïng muïc Ñôn vò Toaøn quoác Laâm Ñoàng Ñaø Laït Toång dieän tích % 100 100 100 Taàng daøy treân 100 cm % 48,01 59,46 72,50 Taàng daøy töø 50 – 100 cm % 23,55 28,73 26,91 Taàng daøy döôùi 50 cm % 27,44 11,80 2,04 Ÿ Ñoä doác lôùn, cuøng vôùi löôïng möa vaø cöôøng ñoä möa lôùn neân ñaát deã bò röûa troâi vaø xoùi moøn, tieàm aån nguy cô thoaùi hoùa neáu khoâng ñöôïc baûo veä toát vaø söû duïng hôïp lyù. Baûng 3.4: Tyû leä dieän tích ñaát phaân theo doä doác Haïng muïc Ñôn vò Toaøn quoác Laâm Ñoàng Ñaø Laït Toång dieän tích % 10040 100 100 Ñoä doác < 80 % 46,30 20,66 2,53 Ñoä doác töø 8 – 200 % 11,65 16,56 27,22 Ñoä doác > 200 % 42,05 62,78 70,25 Ÿ Khaû naêng giöõ nöôùc vaø dinh döôõng cuûa ñaát khoâng cao, keå caû ñaát Bazan, caàn ñaëc bieät chuù troïng bieän phaùp baûo veä vaø naâng cao haøm löôïng höõu cô trong ñaát. 3.1.6 Taøi nguyeân khoaùng saûn: - Theo taøi lieäu cuûa Lieân Ñoaøn ñòa chaát 6, treân phaïm vi Ñaø Laït coù caùc loaïi khoaùng saûn chính nhö sau: + Thieác: Goàm thieác goác vaø thieác sa khoaùng, phaân boá ôû caùc khu vöïc Ñaïchair, nuùi Ñarahoa (Laïc Döông), caùch trung taâm Ñaø Laït 15-30 km; khu vöïc Ña Thieän, Maêng Lin, Thaùi Phieân (Ñaø Laït), tröõ löôïng khoaûng 16.000 taán. + Cao lin: Toaøn tænh coù tröõ löôïng 520 trieäu taán, taäp trung chuû yeáu ôû 2 moû treân ñòa baøn Ñaø Laït laø Traïi Maùt thuoäc xaõ Xuaân Thoï vaø Prenn thuoäc Phöôøng 3. + Ñaù xaây döïng: Taäp trung ôû khu vöïc Taø Nung, Cam Ly, Laïc Tieân, Suoái Vaøng, Traïi Maùt. - Nhìn chung, ngoaïi tröø khai thaùc caolin ôû khu vöïc chaân ñeøo Prenn vaø ñaù xaây döïng ôû khu vöïc Taø Nung, vieäc khai thaùc caùc loaïi khoaùng saûn ôû caùc khu vöïc khaùc caàn coù söï caân nhaéc kyõ löôõng, nhaát laø ôû goùc ñoä baûo veä moâi tröôøng vaø caûnh quan. 3.1.7 Taøi nguyeân röøng: - Röøng laø nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân noåi baät vaø heát söùc quyù giaù, caùc caùnh röøng thoâng ñaïi ngaøn cuøng vôùi caùc hoà - thaùc ñaõ taïo neân veû ñeïp thô moäng coù söùc cuoán huùt ñoái vôùi du khaùch. - Thôøi kyø töø 1992-1995 do chöa laøm toát coâng taùc baûo veä neân dieän tích röøng töï nhieân ñaõ suy giaûm ñaùng keå, nhöng töø naêm 1996 ñeán nay raát ñaõ ñöôïc chuù troïng neân röøng töï nhieân ñöôïc baûo veä moät caùch höõu hieäu, dieän tích röøng troàng khoâng ngöøng môû roäng vaø tröõ löôïng röøng cuõng ñöôïc taêng leân ñaùng keå. Baûng 3.5: Bieán ñoäng taøi nguyeân röøng cuûa Ñaø Laït thôøi kyø 1992 - 1998 Haïng muïc Ñôn vò Caùc naêm So saùnh 1992 1999 1999/1992 I. Dieän tích röøng Ha 24.778 21.524 -3.254 1. Röøng töï nhieân ha 22.531 16.881 -5.650 1.1.Röøng goã ha 21.720 16.704 -5.015 1.2.Röøng tre nöùa ha 9 59 50 1.3.R. Hoãn giao (laù kim-L.roäng) ha 784 110 -674 1.4.R. Hoãn giao (goã-tre-nöùa) ha 18 8 -10 2. Röøng troàng ha 2.247 4.643 2.396 II. Tröõ löôïng 1. Toång tröõ löôïng goã 1000 m3 2.591,18 3.104,17 513,00 2. Toång tröõ löôïng tre, nöùa 1000 caây 98,00 392,00 294,00 3. Tröõ löôïng röøng goã m3/ha 115,07 164,30 49,24 4. Tröõ löôïng röøng tre, nöùa Caây/ha 6.111,11 6.248,73 137,62 5. Tröõ löôïng röøng hoãn giao Goã m3/ha 117,28 167,26 49.98 Tre, nöùa Caây/ha 2.388,89 2.811,39 422,50 6. Tröõ löôïng TB röøng Thaønh phoá Goã m3/ha 104,69 144,67 39,98 Tre, nöùa Caây/ha 3.629,63 5.816,61 2.188,98 Nguoàn : Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân Laâm Ñoàng. - Trong röøng coù nhieàu loaïi thuù quyù hieám nhö höu, nai, nhím, hoå, lôïn röøng, caùc loaøi chim quùy … Ngoaøi giaù trò veà phaùt trieån du lòch, röøng ôû Ñaø Laït coøn coù vai troø to lôùn trong baûo veä moâi tröôøng, boå sung nguoàn nguyeân lieäu cho phaùt trieån coâng nghieäp cheá bieán vaø tieåu thuû coâng nghieäp cuûa Thaønh phoá. Tuy nhieân, hieän tæ leä che phuû röøng ôû Ñaø Laït chæ coøn 56% so vôùi toång dieän tích töï nhieân, thaáp hôn ñaùng keå so vôùi tæ leä che phuû trung bình toaøn tænh (63-64%), vieäc suy giaûm tæ leä che phuû ñaõ vaø ñang gaây nhöõng taùc haïi khoâng nhoû ñeán moâi tröôøng, nhaát laø ñeán tình traïng boài laéng caùc hoà chöùa ôû khu vöïc trung taâm Ñaø Laït. Vì vaäy, trong töông lai cuõng coøn phaûi tieáp tuïc öu tieân ñaàu tö cho coâng taùc troàng vaø baûo veä röøng. 3.1.8 Caûnh quan vaø moâi tröôøng: 3.1.8.1 Caûnh quan: - Laâm Ñoàng noùi chung vaø Ñaø Laït noùi rieâng coù nhieàu caûnh quan ngoaïn muïc vaø ñoäc ñaùo, keát hôïp vôùi caùc lôïi theá veà vò trí ñòa lyù vaø khí haäu ñaõ taïo neân öu theá noåi troäi veà phaùt trieån du lòch so vôùi caùc khu vöïc khaùc ôû mieàn Nam cuõng nhö trong caû nöôùc. + Veà thaùc: coù raát nhieàu thaùc nhöng noåi tieáng vaø coù khaû naêng khai thaùc vaøo du lòch goàm coù: Pren, Cam Ly, Ñatanla, Hang Coïp, Baûy Taàng vaø caùc thaùc ôû phuï caän nhö : Poâng Gua, Baûo Ñaïi, Gouga, Lieân Khöông (Ñöùc Troïng); Thaùc Voi (Laâm Haø)… + Caùc caûnh quan, caùc cuïm coâng trình kieán truùc, caùc danh lam thaéng caûnh: röøng thoâng, vöôøn hoa, hoà Xuaân Höông, hoà Ñan Kia, hoà Tuyeàn Laâm, thuûy ñieän Ña Nhim, nuùi Lang Biang … - Vieäc khai thaùc caùc lôïi theá veà caûnh quan vaøo phaùt trieån du dòch ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû nhaát ñònh, nhöng tieàm naêng khai thaùc vaãn coøn raát lôùn. Trong töông lai caàn coù caùc bieän phaùp toång hôïp ñeå môû roäng caùc khu du lòch vaø keát hôïp nhieàu chöùc naêng ñeå thu huùt ngaøy caøng toát hôn du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc. 3.1.8.2 Moâi tröôøng: Do coøn giöõ ñöôïc tæ leä che phuû röøng töông ñoái khaù, maët khaùc caùc cô sôû saûn xuaát gaây oâ nhieãm coøn chöa nhieàu, cuøng vôùi nhieàu coá gaéng cuûa chính quyeàn Thaønh phoá, neân nhìn chung moâi tröôøng ôû Ñaø Laït ñöôïc baûo veä khaù toát. Tuy nhieân, cuõng ñaõ coù nhöõng bieåu hieän caàn phaûi quan taâm nhieàu hôn nhö: tình traïng oâ nhieãm nguoàn nöôùc ôû suoái Cam Ly, keùm veä sinh ôû moät soá khu du lòch, soùi moøn vaø röûa troâi do canh taùc treân ñaát doác daãn ñeán boài laéng caùc hoà chöùa nöôùc, xaây döïng quaù maät ñoä cho pheùp ôû moät soá phöôøng trong khu trung taâm, choân caát phaân taùn treân nhieàu nghiaõ trang trong khu vöïc noäi thaønh. 3.1.9 Taøi nguyeân nhaân vaên: - Ñaø Laït laø trung taâm haønh chính, kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi cuûa tænh Laâm Ñoàng, daân cö ñöôïc hình thaønh töø moïi mieàn ñaát nöôùc neân cô caáu ña daïng, hoäi tuï ñöôïc nhieàu phong tuïc taäp quaùn toát ñeïp. Nhaân daân Ñaø Laït coù truyeàn thoáng ñaáu tranh caùch maïng trong 2 cuoäc khaùng chieán, ñöôïc coâng nhaän laø Thaønh phoá anh huøng, coù tinh thaàn ñoaøn keát vaø caàn cuø lao ñoäng, hieáu hoïc, coù trình ñoä daân trí vaø ñieåm xuaát phaùt veà kinh teá vöôït troäi so vôùi maët baèng chung cuûa caùc ñòa phöông khaùc trong Tænh. Phong caùnh ngöôøi Ñaø Laït hieàn hoaø, hieáu khaùch, thanh lòch. - Ñaø Laït cuõng laø nôi hoäi tuï nhieàu neàn vaên hoùa cuûa nhieàu daân toäc, vôùi nhieàu di tích lòch söû vaø coâng trình kieán truùc coù giaù trò nhö: caùc bieät thöï mang phong caùch kieán truùc Phaùp, nhieàu nhaø thôø thieân chuùa giaùo vaø phaät giaùo; nhieàu leã hoäi truyeàn thoáng, nhieàu ngaønh ngheà thuû coâng ñaëc saéc; keát hôïp vôùi caûnh quan thieân nhieân ngoaïn muïc vaø thô moäng, taïo lôïi theá cho phaùt trieån du lòch. 3.1.10 Ñaùnh giaù chung veà ñieàu kieän töï nhieân, taøi nguyeân thieân nhieân vaø caûnh quan moâi tröôøng: - Caùc lôïi theá: (1). Ñaø Laït coù vò trí ñòa lyù thuaän lôïi cho môû roäng moái giao löu vôùi caùc trung taâm kinh teá cuûa caùc vuøng, nhaát laø khi caùc tuyeán giao thoâng noái tröïc tieáp giöõa Ñaø Laït vôùi Nha Trang, Buoân Ma Thuoät, Haø Noäi vaø caùc nöôùc trong khu vöïc ñöôïc phuïc hoài vaø naâng caáp. (2). Khí haäu thuaän lôïi cho phaùt trieån du lòch vaø nghæ döôõng, lôïi theá naøy ñöôïc phaùt huy cao hôn nhieàu so vôùi nôi khaùc nhôø öu theá veà vò trí ñòa lyù. Phaùt trieån toát caùc loaïi caây troàng vaät nuoâi coù nguoàn goác aù nhieät ñôùi vaø oân ñôùi ngay trong vuøng coù khí haäu nhieät ñôùi caän xích ñaïo, löôïng nöôùc caàn töôùi cho caây troàng thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc vuøng khaùc. (3). Nguoàn nöôùc tuy khoâng doài daøo nhöng coù theå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa Thaønh phoá vôùi caùc chöùc naêng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. (4). Ñaát ñai coù ñoä phì khaù, dieän tích bò thoaùi hoùa chieám tæ leä raát nhoû; caùc loaïi ñaát thích hôïp cho phaùt trieån noâng nghieäp veà ñaïi theå laø phaân boá khaù taäp trung, thuaän lôïi cho toå chöùc saûn xuaát vaø baûo veä. (5). Röøng ôû Ñaø Laït vöøa laø thaéng caûnh, vöøa coù giaù trò kinh teá, baûo veä moâi tröôøng vaø coù vai troø quan troïng trong phaùt trieån maïng löôùi du lòch. Thôøi kyø töø naêm 1995 ñeán nay dieän tích vaø tröõ löôïng trung bình cuûa röøng ñeàu taêng, laø 1 trong nhöõng thaønh quaû ñaùng khích leä trong baûo veä moâi tröôøng cuûa Thaønh phoá. (6). Coù nhieàu caûnh quan ngoaïn muïc vaø ñoäc ñaùo, keát hôïp vôùi caùc lôïi theá veà vò trí ñòa lyù, khí haäu vaø taøi nguyeân nhaân vaên ña daïng, raát thuaän lôïi cho xaây döïng caùc cuïm du lòch vôùi nhöõng neùt ñaëc saéc cuûa moãi khu vöïc, laø öu theá noåi troäi veà phaùt trieån du lòch so vôùi caùc tænh khaùc ôû mieàn Nam, - Caùc haïn cheá : (1). Söùc huùt maïnh meõ cuûa vuøng Kinh teá troïng ñieåm Phía Nam coù theå laøm giaûm bôùt cô hoäi ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo Laâm Ñoàng cuõng nhö treân ñòa baøn Ñaø Laït, nhaát laø veà lónh vöïc coâng nghieäp, ñaøo taïo. (2). Vieäc huy ñoäng moät soá taøi nguyeân vaøo phaùt trieån kinh teá phaàn naøo bò haïn cheá do yeâu caàu veà caùc moái quan heä vôùi vuøng haï löu. Vieäc môû roäng phaïm vi phaùt trieån noäi thaønh coù phaàn bò haïn cheá do ñòa hình bò chia caét bôûi söï aùn ngöõ cuûa caùc daõy nuùi cao vaø coù ñoä doác lôùn. (3). Do chæ coù giao thoâng ñöôøng boä vôùi ñòa hình chia caét maïnh vaø ôû xa caûng bieån neân ñaõ haïn cheá khoâng nhoû ñeán phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa Thaønh phoá. (4). Ñaát doác, cuøng vôùi löôïng möa vaø cöôøng ñoä möa lôùn, neân deã bò röûa troâi vaø xoùi moøn, tieàm aån nguy cô thoaùi hoùa neáu khoâng ñöôïc baûo veä toát vaø söû duïng hôïp lyù. 3.2 Ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi: 3.2.1 Daân soá – lao ñoäng: 3.2.1.1. Daân soá: - Trong hôn 100 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån, Ñaø Laït ñaõ traûi qua nhieàu giai ñoaïn thaêng traàm, nhöng vaãn luoân giöõ ñöôïc neùt ñoäc ñaùo vaø söùc loâi cuoán nhôø caùc lôïi theá veà thieân nhieân, caûnh quan vaø nhöõng ñoùng goùp döïng xaây cuûa nhieàu theá heä. - Naêm 1975 daân soá Ñaø Laït ñaõ coù khoaûng 95.000 ngöôøi, do thöïc hieän chính saùch giaõn daân ñoâ thò neân ñeán naêm 1990 chæ taêng so vôùi naêm 1975 khoaûng 21.000 ngöôøi. Baûng3. 6: Daân soá- lao ñoäng TP Ñaø Laït, thôøi kyø 1985-2001 Haïng muïc Ñôn vò 1995 1999 2000 2001 1. Daân soá trung bình Tænh Laâm Ñoàng 1000 Ng 820.5 998,8 1.037,0 1.069,1 TP. Ñaø laït 1000 Ng 129.1 162,2 168,0 174,1 Toác ñoä taêng daân soá (LÑ) %/naêm 5,88 3,60 3,60 2. Cô caáu daân soá TP. Ñaø Laït 2.1. Daân soá thaønh thò 1000 Ng 112.3 144,2 149,7 155,4 - Tæ leä so vôùi toång daân soá % 87,00 88,89 89,07 89,25 2.2. Daân soá noâng thoân 1000 Ng 16,8 18,00 18,4 18,7 - Tæ leä so vôùi toång daân soá % 13,00 11,11 10,93 10,75 3. Lao ñoäng xaõ hoäi 1000 Ng 81,31 102,44 105,87 109,68 4. BQ.Ñaát NN/ ñaàu ngöôøi Tænh Laâm Ñoàng M2/Ng 2.245 2.259 2.264 2.258 TP. Ñaø Laït M2/Ng 501 624 594 573 Tæ leä Ñaø Laït / Laâm Ñoàng % 22,33 27,64 26,23 25,39 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ naêm 2001 tænh Laâm Ñoàng. - Töø naêm 1990 ñeán nay, daân soá Ñaø Laït taêng khaù nhanh, nhaát laø taêng cô hoïc, naêm 2001 daân soá Ñaø Laït coù khoaûng 177.153 ngöôøi, chieám 16,3% daân soá toaøn tænh. - Treân 96% daân soá cuûa Ñaø Laït laø ngöôøi Kinh, ñöôïc ñeán töø moïi mieàn cuûa ñaát nöôùc, qua quaù trình phaùt trieån ñaõ taïo neân phong caùch rieâng cuûa ngöôøi Ñaø Laït: hieàn hoaø, thanh lòch, hieáu hoïc, caàn cuø, tieát kieäm, coù yù chí vöôn leân. - Ñoàng baøo daân toäc taïi choã (Laïch, Chil, Sreâ) soáng taäp trung ôû xaõ Taø Nung vaø khu vöïc Maêng Lin töø 4-5 theá kyû tröôùc. Trong quaù trình giao löu vôùi beân ngoaøi, maø ñaëc bieät vôùi söï quan taâm cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc neân taäp quaùn sinh hoaït, trình ñoä saûn xuaát, maët baèng daân trí trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ ñöôïc naâng leân ñaùng keå so vôùi tröôùc giaûi phoùng, nhöng nhìn chung vaãn coøn ôû tình traïng laïc haäu vaø thaáp hôn raát nhieàn so vôùi maët baèng chung cuûa Thaønh phoá. 3.2.1.2 Lao ñoäng: - Lao ñoäng xaõ hoäi taêng nhanh vaø maát caân ñoái vôùi phaùt trieån caùc ngaønh thuoäc khu vöïc II vaø III, neân haøng naêm vaãn coøn nhieàu lao ñoäng chöa coù vieäc laøm. Lao ñoäng noâng nghieäp cuõng lieân tuïc taêng, hieän vaãn coøn chieám tôùi 38,5% lao ñoäng xaõ hoäi, gaây söùc eùp raát lôùn veà môû roäng dieän tích ñaát noâng nghieäp. - Hieän nay, bình quaân ñaát noâng nghieäp theo lao ñoäng noâng nghieäp ôû Laâm Ñoàng thuoäc dieän cao nhaát nöôùc, gaáp 2 laàn bình quaân toaøn quoác. Nhöng bình quaân ñaát noâng nghieäp theo lao ñoäng noâng nghieäp ôû Ñaø Laït chæ baèng 1/2 bình quaân toaøn tænh, neáu loaïi ñaát noâng nghieäp naèm trong phaân ñònh ñaát laâm thì bình quaân ñaát noâng nghieäp treân lao ñoäng noâng nghieäp chæ baèng 1/4, vôùi söùc eùp veà taêng daân soá vaø taêng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ôû khu vöïc saûn xuaát noâng nghieäp, ñoøi hoûi phaûi coù söï chuyeån ñoåi maïnh meõ veà cô caáu lao ñoäng xaõ hoäi theo höôùng coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa, phaûi coù nhöõng taùc ñoäng thaät maïnh meõ ñeán phaùt trieån kinh teá caùc khu vöïc II vaø III, caàn chuù troïng hôn nöõa veà phaùt trieån tieåu thuû coâng nghieäp vaø ngaønh ngheà. 3.2.2 Phaùt trieån kinh teá: 3.2.2.1 Taêng tröôûng kinh teá: - Thôøi kyø 1990-1995, Ñaø Laït ñaõ ñaït toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cao hôn so vôùi trung bình toaøn tænh vaø cao hôn nhieàu so vôùi trung bình caû nöôùc, GDP bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 1995 quy USD cuûa Ñaø Laït vöôït troäi so vôùi trung bình toaøn tænh vaø caû nöôùc. - Thôøi kyø 1996-2000 toác ñoä taêng tröôûng cuûa Ñaø Laït tuy vaãn cao hôn trung bình toaøn quoác nhöng thaáp hôn nhieàu so vôùi trung bình toaøn tænh Laâm Ñoàng (14,8%). Nguyeân nhaân chính laø do khuûng hoaûng taøi chính cuûa caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ ñaõ aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán kinh teá cuûa nöôùc ta vaø nhaát laø ñoái vôùi ngaønh du lòch (ngaønh kinh teá muõi nhoïn cuûa Ñaø Laït). Moät lyù do cuõng caàn ñöôïc ñaëc bieät quan taâm laø vieäc phaùt trieån theâm nhieàu khu du lòch ôû Bình Thuaän, Ñaéc Laéc, Ñoàng baèng soâng Cöûu Long cuõng coù theå laøm giaûm bôùt du khaùch nhaát laø trong tình traïng kinh teá trong thôøi kyø khoù khaên. Baûng 3.7: Taêng tröôûng vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá thôøi kyø 1991 – 2000, thaønh phoá Ñaø Laït Soá TT Moät soá chæ tieâu Ñôn vò Thôøi kyø 1991-1995 Thôøi kyø 1996-2000 1 Nhòp ñoä taêng GDP haøng naêm % 13,3 7,2 2 GDP bình quaân ñaàu ngöôøi Quy USD USD 391 429 Theo giaù thöïc teá 1000 ñoàng 3.084 4.750 3 Nhòp ñoä taêng GTSX haøng naêm + Noâng – laâm – thuûy % 8,5 + Coâng nghieäp – xaây döïng % 6,5 + Dòch vuï – du lòch % 7,0 4 Chuyeån dòch cô caáu kinh teá +Tæ troïng ngaønh noâng–laâm–thuûy % 18,97 20,00 +Tæ troïng ngaønh coâng ngieäp-xaây döïng % 23,45 19,00 +Tæ troïng ngaønh du lòch-dòch vuï % 57,58 61,00 Nguoàn: “Vaên kieän Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu Ñaûng boä Thaønh phoá Ñaø Laït khoùa VIII”. - Kinh teá taêng tröôûng chaäm neân khoaûng caùch veà bình quaân thu nhaäp theo ñaàu ngöôøi giöõa Ñaø Laït vôùi möùc trung bình toaøn Tænh ñaõ bò thu heïp ñaùng keå. Tuy nhieân, Ñaø Laït vaãn giöõa ñöôïc vò theá quan troïng vaø hieän vaãn ñoùng goùp treân 40% ngaân saùch toaøn tænh. 3.2.2.2 Phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá: 3.2.2.2.1.Du lòch vaø dòch vuï: - Veà du lòch: Trong nhöõng naêm qua, Thaønh phoá ñaõ coù nhieàu noã löïc nhaèm phaùt trieån maïnh ngaønh du lòch – dòch vuï nhö: hoaøn thaønh quy hoaïch toång theå phaùt trieån du lòch ñeán naêm 2010, böôùc ñaàu huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn löïc trong vaø ngoaøi tænh, hình thaønh ñöôïc ngaønh kinh teá du lòch vôùi söï tham gia cuûa nhieàu thaønh phaàn, quaûn lyù nhaø nöôùc veà du lòch ngaøy caøng coù hieäu quaû neân ñaõ ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng raát cao trong thôøi kyø 1990-1995 vaø truï ñöôïc tröôùc aûnh höôûng höôûng cuûa khuûng hoaûng Taøi chính Khu vöïc, ñaõ duy trì ñöôïc söùc huùt du khaùch trong ñieàu kieän caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét hôn vaø vaãn giöõ ñöôïc vò theá laø ngaønh muõi nhoïn trong phaùt trieån kinh teá cuûa Thaønh phoá. Tuy nhieân, cuõng coøn nhöõng haïn cheá caàn ñöôïc nhanh choùng khaéc phuïc nhö: chieán löôïc phaùt trieån du lòch chaäm ñöôïc trieån khai, saûn phaåm môùi phuïc vuï du khaùch phaùt trieån khoâng ñaùng keå, nhieàu saûn phaåm truyeàn thoáng coù phaàn giaûm söùc haáp daãn, trong kinh doanh coøn coù tình traïng caïnh tranh thieáu laønh maïnh, mang tính aên soåi, gaây phieàn haø cho du khaùch. - Veà dòch vuï: Caùc hoaït ñoäng dòch vuï haønh chính ngaøy caøng ñöôïc phaùt trieån vaø hoaøn thieän, ñaûm baûo cho guoàng maùy xaõ hoäi treân ñòa baøn ngaøy caøng hoaït ñoäng toát hôn, ñoùng vai troø quan troïng trong phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi treân phaïm vi toaøn tænh. Nhöng hoaït ñoäng thöông maïi phaùt trieån chaäm, daøn traûi, chöa hình thaønh ñöôïc caùc muõi nhoïn. Trong ñoù, hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu treân ñòa baøn Thaønh phoá noùi chung vaø trong phaïm vi quaûn lyù cuûa chính quyeàn Thaønh phoá noùi rieâng phaùt trieån coøn chaäm, chöa oån ñònh, keát quaû xuaát khaåu thaáp hôn so vôùi döï kieán. 3.2.2.2.2 Ngaønh coâng nghieäp - tieåu thuû coâng nghieäp vaø xaây döïng: - Thaønh phoá Ñaø Laït khoâng coù chöùc naêng laø trung taâm coâng nghieäp cuûa Tænh neân vai troø cuûa ngaønh naøy trong phaùt trieån kinh teá ñöôïc xeáp sau ngaønh du lòch-dòch vuï. Tuy nhieân, cuõng khoâng neân coi nheï vai troø cuûa phaùt trieån coâng cheá bieán maø ñaëc bieät laø tieåu thuû coâng nghieäp vaø phaùt trieån ngaønh ngheà trong vieäc giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm, khai thaùc theá maïnh vaø hoã trôï cho phaùt trieån du lòch. - Trong nhöõng naêm qua, coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp cuõng ñaõ höôùng vaøo khai thaùc caùc theá maïnh treân ñòa baøn Thaønh phoá (coâng nghieäp cheá bieán rau-hoa-quaû-döôïc lieäu, phaùt trieån tieåu thuû coâng nghieäp: may, theâu, ñan…), nhöng hieäu quaû coøn chöa cao, toác ñoä taêng tröôûng thaáp, tæ troïng trong cô caáu kinh teá giaûm töø 23,45% naêm 1995 xuoáng 19% naêm 2000, thaáp hôn so vôùi ngaønh noâng nghieäp, chöa töông xöùng vôùi vò trí cuûa moät thaønh phoá loaïi 2. 3.2.2.2.3 Noâng laâm nghieäp: - Naêm 2000, ngaønh noâng nghieäp thu huùt tôùi 38,5% lao ñoäng xaõ hoäi, cao hôn so vôùi lao ñoäng ôû khu vöïc du lòch-dòch vuï vaø coâng nghieäp, chöùng toû noâng nghieäp hieän coøn coù vai troø to lôùn trong giaûi quyeát vieäc laøm cho lao ñoäng taïi choã cuûa Thaønh phoá. - Trong 10 naêm qua, saûn xuaát noâng nghieäp luoân ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao, rieâng trong thôøi kyø 1996-2000 ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao nhaát so vôùi caùc ngaønh khaùc cuûa Thaønh phoá. Do ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng cao neân tyû troïng cuûa noâng nghieäp trong cô caáu kinh teá toaøn Thaønh phoá ñaõ taêng töø 18,97% naêm 1995 leân 20% naêm 2000, thu nhaäp cuûa ngöôøi saûn xuaát ngaøy moät taêng cao vaø töông ñoái oån ñònh. - Saûn xuaát ngaønh troàng troït ñaõ phaùt trieån theo caû 3 höôùng: môû roäng dieän tích, taêng vuï, taêng naêng suaát vaø chaát löôïng saûn phaåm. Nhieàu kyõ thuaät tieân tieán trong nöôùc cuõng nhö cuûa theá giôùi ñaõ ñöôïc aùp duïng kòp thôøi, caùc theá maïnh veà phaùt trieån rau, hoa, naám, quaû xöù laïnh ñaõ ñöôïc phaùt huy töøng böôùc, nhaát laø trong phaùt trieån hoa. Haïn cheá cuûa phaùt trieån troàng troït laø chöa taïo ñöôïc thò tröôøng oån ñònh, cheá bieán vaø baûo quaûn coøn chöa ñaùp öùng yeâu caàu, vieäc chaïy ñua môû roäng dieän tích caø pheâ trong thôøi gia tröôùc ñaây ñaõ goùp phaàm laøm cung vöôït caàu daãn ñeán tình traïng tuït giaù nghieâm troïng, nhieàu khu vöïc ñaát doác chæ thích hôïp vôùi phaùt trieån laâm nghieäp bò khai hoang laøm noâng nghieäp, aûnh höông khaù nghieâm troïng ñeán caûnh quan vaø moâi tröôøng. - Chaên nuoâi phaùt trieån chaäm, khoâng ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra, ñaøn boø giaûm töø 4.810 con naêm 1995 xuoáng 3.773 con naêm 2000, ñaøn gia caàm giaûm töông öùng töø 186 ngaøn con xuoáng 135 ngaøn con, ñaøn heo töø 8.110 con xuoáng 8.105 con. - Trong thôøi kyø 1996-2000, ngaønh laâm nghieäp ñaõ coù nhöõng coá gaéng vöôït baäc trong vieäc baûo veä dieän tích röøng töï nhieân vaø troàng môùi ñöôïc 1.900 ha röøng, coâng taùc chaêm soùc vaø troàng môùi ñeàu vöôït keá hoaïch vaø ñaûm baûo chaát löôïng. Tuy nhieân, vieäc giao khoaùn röøng coøn chaäm, quaûn lyù baûo veä ñaát ñaõ ñöôïc xaùc ñònh cho laâm phaàn coøn chöa nghieâm, neân nhieàu ñieän tích ñöôïc giao cho caùc ñôn vò laâm nghieäp ñaõ bò khaùi thaùc traùi pheùp laøm noâng nghieäp. - Coù theå khaúng ñònh raèng, saûn xuaát noâng nghieäp vaãn laø moät theá maïnh vaø khoâng theå bò coi nheï trong moät soá naêm tröôùc maét, vaán ñeà quan troïng laø phaûi thuùc ñaåy noâng nghieäp phaùt trieån ñuùng höôùng ñeå vöøa taïo vieäc laøm cho löïc löôïng lao ñoäng hieän coøn chieám tôùi 38,5% lao ñoäng xaõ hoäi cuûa Thaønh phoá, vöøa theo kòp ñöôïc trình ñoä tieân tieán trong nöôùc vaø khu vöïc, keát hôïp chaët cheõ giöõa phaùt trieån noâng nghieäp vôùi toân taïo vaø laøm ñeïp caûnh quan, goùp phaàn xöùng ñaùng vaøo phaùt trieån du lòch cuûa Thaønh phoá. 3.2.3 Phaùt trieån caùc lónh vöïc vaên hoaù - xaõ hoäi: Thaønh quaû noåi baät trong söï nghieäp phaùt trieån vaên hoaù xaõ hoäi cuûa Laâm Ñoàng noùi chung vaø Ñaø Laït noùi rieâng laø ñaõ laøm toát caùc coâng taùc giaùo duïc, y teá vaø chaêm lo ñôøi soáng ngöôøi ngheøo, thöïc hieän toát caùc chính saùch daân toäc, oån ñònh an ninh xaõ hoäi. 3.2.3.1 Phaùt trieån giaùo duïc: Söï nghieäp giaùo duïc ñaõ ñöôïc taêng cöôøng caû veà cô sôû vaät chaát kyõ thuaät vaø chaát löôïng giaùo duïc. Cuoái naêm 2000 ñaõ coù 14/15 xaõ phöôøng ñaït tieâu chuaån quoác gia veà phoå caäp trung hoïc cô sôû, vöôït hôn 2 laàn so vôùi muïc tieâu ñeà ra: - Giaùo duïc maàm non ñaõ ñöôïc xaõ hoäi hoaù maïnh vôùi 86 nhaø – nhoùm treû, taêng 30,3% so vôùi naêm 1996, ñaït tyû leä huy ñoäng ra lôùp 12% ñoái vôùi caùc chaùu nhaø treû, 85% ñoái vôùi caùc chaùu maãu giaùo vaø treân 90% ñoái vôùi caùc chaùu 5 tuoåi, trong ñoù heä baùn coâng, daân laäp, tö thuïc chieám 84,3%. - Giaùo duïc phoå thoâng ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu, soá hoïc sinh ñaõ taêng töø 33.007 hoïc sinh naêm hoïc 1995-1996 leân 38.510 hoïc sinh naêm hoïc 1999-2000. Ñaït tæ leäâ cao veà huy ñoäng hoïc sinh: tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû treân 90%, caáp III 72%. Hieäu quaû ñaøo taïo taêng nhanh, naêm 2000 baäc tieåu hoïc ñaït 92%, trung hoïc cô sôû ñaït 87%, phoå thoâng trung hoïc 88%. - Löïc löôïng giaùo vieân caùc caáp ñöôïc taêng cöôøng caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng, soá giaùo vieân trung bình tính theo lôùp hoïc ñaït 1,15 ôû baäc tieåu hoïc; 1,7 ôû baäc THCS vaø 2,02 ôû baäc PTTH. - Tuy nhieân, cuõng coøn moät soá toàn taïi caàn quan taâm khaéc phuïc laø: chaát löôïng hoïc sinh coøn coù söï cheânh leäch ñaùng keå giöõa khu vöïc noäi thaønh vôùi ngoaïi thaønh, cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cho ngaønh giaùo duïc coøn thieáu, xaõ hoäi hoaù trong giaùo duïc phoå thoâng coøn chaäm. 3.2.3.2 Y teá vaø keá hoaïch hoaù gia ñình: - Hoaït ñoäng y teá cuûa Thaønh phoá khoâng ngöøng phaùt trieån, khoâng ñeå xaûy ra dòch beänh, maïng löôùi y teá cô sôû ñöôïc quan taâm taêng cöôøng, nhaát laø vuøng ñoàng baøo daân toäc ít ngöôøi, hieän coù 3,4 y-baùc syõ/ngaøn daân, naêm 1999 ñöôïc coâng nhaän thanh toaùn beänh phong. Soá ngöôøi khaùm beänh taïi caùc cô sôû y teá cuûa Thaønh phoá ngaøy caøng taêng, chaát löôïng khaùm chöõa beänh ngaøy caøng ñöôïc naâng leân, ñaõ toå chöùc nhieàu ñôït khaùm beänh vaø caáp thuoác mieãn phí cho ñoàng baøo daân toäc vaø ngöôøi coù hoaøn caûnh khoù khaên.. - Hoaït ñoäng chöõa trò cho ñoàng baøo trong tænh cuõng khoâng ngöøng ñöôïc taêng cöôøng veà coâng suaát vaø chaát löôïng hoaït ñoäng. Tuy nhieân, neáu so vôùi yeâu caàu phaùt trieån cuûa Thaønh phoá thì caàn phaûi ñöôïc taäp trung theâm caùc cô sôû khaùm chöõa beänh chaát löôïng cao, moät maët phuïc vuï toát hôn cho nhaân daân trong Tænh, moät maët phuïc vuï toát hôn cho khaùch du lòch trong nöôùc vaø quoác teá. - Coâng taùc keá hoaïch hoaù gia ñình thöôøng xuyeân ñöôïc quan taâm, ñaõ giaûm tæ leä taêng daân soá töï nhieân töø 1,76% naêm naêm 1996 xuoáng 1,58% naêm 2000, tæ leä sinh con thöù 3 giaûm töông öùng töø 16,18% xuoáng 9,77%. 3.2.3.3 Hoaït ñoäng vaên hoaù, thoâng tin, theå duïc theå thao: - Caùc hoaït ñoäng vaên hoaù, thoâng tin, theå duïc theå thao ñaõ coù nhieàu coá gaéng phuïc vuï nhaân daân vaø ñaùp öùng nhieäm vuï chính trò taïi ñòa phöông. Töø khi Ñaøi Phaùt tranh Truyeàn hình Thaønh phoá ñöôïc naâng caáp, thôøi löôïng phaùt soùng cuõng nhö noäi dung chöông trình ñeàu taêng leân ñaùng keå. 5/15 xaõ - phöôøng coù traïm truyeàn thanh, soá maùy ñieän thoaïi phaùt trieån ñaït xaáp xæ keá hoaïch laø 10 maùy/100 daân. - Cuoäc vaän ñoäng thöïc hieän neáp soáng môùi, xaây döïng gia ñình-thoân-khu phoá-xaõ-phöôøng vaên hoaù ñang ñöôïc tích cöïc trieån khai treân haàu heát caùc ñòa baøn daân cö, nhöng hieäu quaû coøn thaáp. Caùc tuï ñieåm sinh hoaït vaên hoaù vaãn coøn raát thieáu cho caû daân ñòa phöông vaø du khaùch; caùc cô sôû phuïc vuï cho phaùt trieån theå duïc theå thao haàu nhö chöa phaùt trieån, coøn caùch xa so vôùi yeâu caàu cuûa thaønh phoá loaïi 2. 3.2.4 Coâng taùc quaûn lyù ñoâ thò: 3.2.4.1 Coâng taùc quy hoaïch: - Treân cô sôû Quy hoaïch toång theå xaây döïng ñaõ ñöôïc pheâ duyeät theo Quyeát ñònh soá 620/TTg ngaøy 27 thaùng 10 naêm 1994 cuûa Thuû töôùng Chính phuû, trong thôøi gian qua Thaønh phoá ñaõ coù nhieàu coá gaéng trong vieäc trieån khai laäp quy hoaïch chi tieát caùc khu vöïc nhaèm quaûn lyù ñoâ thò toát hôn. Ñaõ thöïc hieän quy hoaïch chi tieát 14 khu vöïc vôùi toång dieän tích 2.320 ha, thöïc hieän quy hoaïch chænh trang ñoä thò ôû moät soá khu vöïc. - Naêm 2001 ñaõ tieán haønh “Ñieàu chænh quy hoaïch chung” vaø ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät, hieän ñang khaån tröông tieán haønh quy hoaïch chi tieát caùc khu vöïc troïng ñieåm, quy hoaïch söû duïng ñaát treân phaïm vi toaøn Thaønh phoá vaø chi tieát ñeán töøng phöôøng-xaõ. 3.2.4.2 Coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc veà ñoâ thò: - Caùc cô quan coù thaåm quyeàn ñaõ ban haønh nhieàu vaên baûn veà quaûn lyù ñoâ thò nhö: quy ñònh loä giôùi caùc truïc ñöôøng, quy ñònh caùc chæ tieâu chuû yeáu veà quaûn lyù quy hoaïch vaø xaây döïng ñoái vôùi nhaø ôû tö nhaân, quy hoaïch chænh trang heä thoáng giao thoâng ñöôøng heûm treân töøng phöôøng xaõ. - Hoaøn chænh hoà sô ñeå quaûn lyù heä thoáng cô sôû haï taàng ñoâ thò, bao goàm: ñöôøng vaø caùc nuùt giao thoâng, bieån baùo chæ daãn giao thoâng, chieáu saùng, caáp nöôùc, maïng löôùi ñieän thoaïi, nghóa trang, caây xanh vaø coâng vieân … - Coâng taùc laøm xanh-saïch-ñeïp Thaønh phoá ñaõ ñöôïc tieán haønh thöôøng xuyeân, ñaõ thaät söï coù taùc duïng laøm xanh-saïch- ñeïp vaø naâng cao yù thöùc laøm ñeïp Thaønh phoá ñeán töøng khuoân vieân ñaát ôû cuûa töøng gia ñình. - Tuy nhieân, coâng taùc quaûn lyù ñoâ thò vaãn coøn nhieàu thieáu soùt, caùc quy hoaïch phuïc vuï daân cö chöa nhieàu maø môùi taäp trung cho quy hoaïch phaân loâ nhaèm caáp quyeàn söû duïng ñaát ôû. Tình traïng vi phaïm caùc quy ñònh lieân quan ñeán quaûn lyù ñoâ thò vaãn thöôøng xuyeân xaûy ra, hoà sô quaûn lyù caùc coâng trình haï taàng coøn chöa ñaày ñuû. Caùc bieän phaùp nhaèm daõn daân khu vöïc coù maät ñoä daân soá quaù taûi keát hôïp phaùt trieån vôùi caùc khu ñoâ thò môùi coøn chaäm vaø chöa ñoàng boä. 3.2.5 Phaùt trieån keát caáu haï taàng vaø cô sôû vaät chaát kyõ thuaät: - Vôùi nhieàu nguyeân nhaân chuû quan cuõng nhö khaùch quan, trong thôøi kyø töø 1975-1994, vieäc xaây döïng keát caáu haï taàng vaø cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cuûa Thaønh phoá chöa ñöôïc chuù troïng ñuùng möùc, neân chaäm ñöôïc môû mang, nhieàu coâng trình bò xuoáng caáp, nhaát laø maïng löôùi giao thoâng, truï sôû laøm vieäc cuûa cô quan nhaø nöôùc, caùc cô sôû du lòch, dòch vuï. - Töø naêm 1995 ñeán nay, vôùi nhöõng noã löïc vöôït baäc cuûa tænh Laâm Ñoàng cuõng nhö TP Ñaø Laït, ñaõ huy ñoäng moät caùch coù hieäu quaû cao noäi löïc vaø tranh thuû ngoaïi löïc vaøo ñaàu tö xaây döïng, neân keát caáu haï taàng vaø cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cuûa Thaønh phoá ñaõ ñöôïc naâng caáp vaø phaùt trieån khaù nhanh so vôùi khaû naêng cuûa moät tænh coøn ngheøo. 3.2.5.1 Maïng löôùi giao thoâng: 3.2.5.1.1 Giao thoâng ñoái ngoaïi: Trong quaù trình phaùt trieån, ñaõ hình thaønh maïng löôùi giao thoâng ñoái ngoaïi khaù hôïp lyù, neáu maïng löôùi naøy ñöôïc naâng caáp moät caùch ñuùng möùc seõ taïo cho Laâm Ñoàng noùi chung vaø Ñaø Laït noùi rieâng coù cô hoäi ñeå môû roäng moái giao löu, phaùt huy lôïi theá veà vò trí ñòa lyù. a. Ñöôøng boä: Töø tröôùc giaûi phoùng, ñaõ hình thaønh maïng löôùi ñöôøng boä noái Ñaø Laït vôùi caùc trung taâm kinh teá-chính trò cuûa töøng khu vöïc nhö thaønh phoá Hoà Chí Minh, Buoân Ma Thuoät, Phan Rang, Nha Trang, Phan Thieát, nhöng töø sau giaûi phoùng chæ coøn 2 tuyeán coù theå löu thoâng xe cô giôùi laø: Ñaø Laït - TP Hoà Chí Minh vaø Ñaø Laït - Phan Rang. - Tuyeán Ñaø Laït – TP Hoà Chí Minh: Tuyeán naøy daøi khoaûng 300 km, ñoaïn naèm treân ñòa phaän Laâm Ñoàng daøi 170 km, treân ñòa phaän Ña Laït daøi 39,8km; laø tuyeán giao thoâng huyeát maïch, coù vai troø quan troïng baäc nhaát trong phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa Laâm Ñoàng. Ñoaïn Quoác loä 20 treân ñòa phaän Laâm Ñoàng coù chieàu roäng maët ñöôøng töø 6-7,5m, chæ môùi ñöôïc traûi lôùp beâ toâng nhöïa moûng neân nhieàu ñoaïn ñaõ coù bieåu hieän xuoáng caáp, caàn phaûi sôùm ñöôïc naâng caáp môùi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa Tænh vaø Thaønh phoá. - Tuyeán Ñaø Laït – Phan Rang: Tuyeán naøy daøi khoaûng 110 km, ñoaïn naèm treân ñòa phaän Laâm Ñoàng daøi 42 km, maët ñöôøng traûi nhöïa roäng 5,5 – 6,0 m, chaát löôïng xaáu, nhaát laø ñoaïn töø Ñaø Laït ñeán Ñôn Döông. - Ñaø Laït – Ñaàm Roøn – Buoân Ma Thuoät (TL 722): daøi 190 km, ñoaïn treân ñòa phaän tænh Ñaéc Laéc ñaõ ñöôïc traûi nhöïa, ñoaïn treân ñòa phaän Laâm Ñoàng ñang ñöôïc phuïc hoài nhöng cho ñeán nay vaãn chöa thoâng xe maø phaûi ñi voøng qua Quoác loä 27. - Tuyeán TL725: Ñaø Laït – Nam Ban – Quoác loä 27, ñoïan treân ñòa phaän Ñaø laït daøi 12km, ñang ñöôïc khoâi phuïc, coù theå löu thoâng xe cô giôùi nhöng coøn khoù khaên, nhaát laø ñoïan ñöôøng ñeøo. - Tuyeán TL 723: Ñaø Laït – Nha Trang, daøi 138 km, khoâi phuïc ñöôïc tuyeán naøy thì löu thoâng töø Ñaø Laït ñeán Nha Trang seõ ruùt ngaén ngaàn moät nöûa so vôùi tuyeán Ñaø Laït – Phan Rang – Nha Trang (235km). - Beán xe lieân tænh: Naèm ôû phía Nam Thaønh phoá, ñaõ ñöôïc xaây döïng hoaøn chænh beán baõi ñoå vôùi quy moâ: dieän tích beán 1,6-1,7 ha, löu löôïng xe qua beán trung bình150-160 xe/ngaøy-ñeâm. b. Ñöôøng khoâng: Hieän coù 1 saân bay ôû thaønh phoá vaø 1 saân bay ôû vuøng phuï caän: - Saân bay Cam Ly naèm ôû phía Taây Thaønh phoá, caùch trung taâm khoaûng 4 km, ñöôøng baêng 1.400 x 35m. - Saân bay Lieân Khöông naèm treân ñòa phaän huyeän Ñöùc Troïng, caùch trung taâm Thaønh phoá khoaûng 30 km, ñöôøng baêng 2.080 x 40m. c. Ñöôøng saét: Tuyeán ñöôøng saét Ñaø Laït – Thaùp Chaøm (Phan Rang) daøi 84 km, ñöôïc xaây döïng töø thôøi thuoäc phaùp, ñaõ bò hö hoûng naëng, hieän môùi khoâi phuïc vaø hoaït ñoäng ñoaïn Ñaø Laït – Traïi Maùt daøi 7 km. 3.2.5.1.2 Giao thoâng noäi thaønh: Trong quaù trình xaây döïng vaø phaùt trieån, thaønh phoá Ñaø Laït ñaõ hình thaønh ñöôïc maïng löôùi giao thoâng noäi thaønh khaù hôïp lyù, bao goàm caùc tuyeán ñöôøng truïc, ñöôøng vaønh ñai vaø ñöôøng noäi boä: - Hieän coù 126 tuyeán ñöôøng vôùi toång chieàu daøi 392 km, maät ñoä ñöôøng 4,5 km/km2, toång dieän tích maët ñöôøng 786.814 m2 (78,6 ha), trong ñoù: + Ñöôøng beâ toâng nhöïa: 48 tuyeán, dieän tích: 446.984 m2; + Ñöôøng laùng nhöïa: 49 tuyeán, dieän tích: 290.480 m2; + Ñöôøng caáp phoái: 29 tuyeán, dieän tích: 49.350 m2. Ngoaøi ra, taïi khu trung taâm coøn coù 70 tuyeán ñöôøng caáp phoái ñaù daêm, ñöôøng ñaát noái caùc truïc ñöôøng chính vôùi caùc khu daân cö. - Ñaõ xaây döïng ñöôïc 11 nuùt giao thoâng, 9 baõi ñaäu xe noäi boä, 4 beán xe coâng coäng, 6 baõi ñaäu xe khu vöïc. 3.2.5.1.3 Giao thoâng noâng thoân: Ñaõ xaây döïng ñöôïc 55 tuyeán giao thoâng noâng thoân vôùi toång chieàu daøi khoaûng 82,8km. Maïng löôùi ñöôøng noâng thoân phaân boá khaù hôïp lyù nhöng chaát löôïng coøn thaáp, caàn phaûi taêng cöôøng ñaàu tö naâng caáp. 3.2.5.2 Thuûy lôïi: - Thuûy lôïi coù vai troø quan troïng trong phaùt trieån noâng nghieäp, caûi thieän moâi tröôøng, laøm ñeïp caûnh quan vaø tröõ nöôùc cho sinh hoaït. Cho ñeán nay, treân ñòa baøn Thaønh phoá ñaõ xaây döïng ñöôïc caùc heä thoáng coâng trình sau ñaây: Baûng 3. 8: Quy moâ caùc coâng trình thuûy lôïi Soá TT Teân coâng trình Ñôn vò khai thaùc D.Tích C.Trình (ha) C.Suaát Thieát Keá (ha) Hieän traïng töôùi D.Tích (ha) H.suaát (%) I Trong phaïn vi Thaønh Phoá 467,36 1.065 735 69 1 Hoà Ñaát Laøng X. Xuaân Tröôøng 30 15 50 2 Hoà Loäc Quyù X. Xuaân Thoï 4,10 30 30 100 3 Hoà Ña Quyù X. Xuaân Thoï 50 30 60 4 Ñaäp Xuaân Thaønh X. Xuaân Thoï 50 30 60 5 H.Töï Phöôùc (26/3) Phöôøng 11 40 25 63 6 H. Thaùi Phieân Phöôøng 12 9,06 150 75 50 7 H. Than Thôû BQLCT Th. Lôïi 8,20 10 10 100 8 H. OÂng Tröøng Phöôøng 12 30 15 50 9 Ñ. Thanh Nieân Phöôøng 12 20 5 25 10 H. Chieán Thaéng BQLCT Th. Lôïi 43,00 50 11 H. Ña Thieän 1 Phöôøng 8 3,80 60 10 17 12 H. Ña Thieän 2 Phöôøng 8 8,50 50 50 100 13 H. Ña Thieän 3 BQLCT Th. Lôïi 11,00 200 200 100 14 H. Xuaân Höông BQLCT Th. Lôïi 47,57 50 15 H. 4 Vaïn Thaønh Phöôøng 5 15 10 67 16 H. 5 Cam Ly BQLCT Th. 0,70 30 15 50 Lôïi 17 Ñ. Kim Thaïch Phöôøng 7 40 30 75 18 H. Taø Nung BQLCT Th. Lôïi 3,50 150 7 5 19 Ñ. An Sôn Phöôøng 4 30 5 17 20 HTTN Ña Thieän BQLCT Th. Lôïi 30 25 83 21 HTTN Nöôùc Trong X. Taø Nung Cung caáp nöôùc sinh hoaït cho 430 hoä 22 Ñ.oáng töôùi Taø Nung BQLCT Th. Lôïi 50 50 100 23 H. Tuyeàn Laâm CT Du Lòch 320 D.Lòch, nöôùc cho Ñ.Troïng 24 H. Meâ Linh CT Du Lòch 8,00 II Vuøng phuï caän 1 H. Suoái Vaøng Cung caáp nöôùc sinh hoaït – du lòch 2 H. Ñan Kia Cung caáp nöôùc sinh hoaït – du lòch 3 H. Ñôn Döông Thuûy ñieän – du lòch Ghi chuù: Dieän tích hoà Xuaân Höông bao goàm caû dieän tích cuûa 4 hoà laéng (7,67ha). - Caùc coâng trình thuûy lôïi treân, veà cô baûn ñaõ ñaùp öùng caùc nhu caàu phaùt trieån du lòch, döï tröõ nöôùc cho sinh hoaït, nhöng rieâng phuïc vuï cho noâng nghieäp thì coøn raát thieáu vaø caàn phaûi ñöôïc hoaøn thieän theo höôùng hieän ñaïi hoaù heä thoáng töôùi. 3.2.5.3 Caáp nöôùc sinh hoaït: 3.2.5.3.1 Khu vöïc noäi thaønh: - Nguoàn nöôùc: Hieän nay nguoàn cung caáp chính laø nöôùc hoà Ñan Kia vaø hoà Chieán Thaéng. + Hoà Ñan Kia: Naèm caùch trung taâm Thaønh phoá 10,5 km vaø caùch bieät vôùi caùc khu daân cö, hieän cung caáp nöôùc cho nhaø maùy nöôùc Suoái Vaøng, dung tích chöùa nöôùc trong hoà 20 trieäu m3. Chaát löôïng nöôùc toát ( PH: 7,5; haøm löôïng caën max: 400mg/l; min: 30-40 mg/l). + Hoà Chieán Thaéng: Naèm ôû phía Ñoâng – Baéc Thaønh phoá, dung tích chöùa nöôùc 3,6 trieäu m3, dung tích höõu ích 2 trieäu m3. Chaát löôïng nöôùc töông ñoái toát nhöng coù theå bò oâ nhieãm do naèm trong khu vöïc troàng rau. - Nhaø maùy nöôùc: Hieän coù 2 nhaø maùy nöôùc. + Nhaø maùy nöôùc Hoà Xuaân Höông ñöôïc xaây döïng naêm 1949 theo coâng ngheä söû lyù cuûa Phaùp, coâng suaát thieát keá 8.000 m3/ngaøy-ñeâm, coâng suaát thöïc teá 6.000 m3. Nöôùc hieän ñöôïc laáy töø hoà Chieán Thaéng qua ñöôøng oáng gang Æ300. + Nhaø maùy nöôùc Suoái Vaøng ñöôïc xaây döïng naêm 1984 theo coâng ngheä söû lyù hieän ñaïi do Ñan Maïch giuùp. Coâng suaát thieát keá giai ñoaïn I: 25.000 m3/ngaøy-ñeâm, coù theå môû roäng leân 42.000 m3/ngaøy-ñeâm. Nöôùc hieän ñöôïc laáy töø hoà Ñan Kia. - Ñöôøng oáng chính: Coù 2 heä thoáng ñöôøng oáng chính: + Heä thoáng oáng chuyeån taûi vaø heä thoáng oáng caáp I coù Æ töø 300-600mm, vôùi chieàu daøi 14.429 m. + Heä thoáng oáng phaân phoái: noái heä thoáng coáng caáp I vôùi caùc ñieåm söû duïng nöôùc. - Heä thoáng beå chöùa: coù 2 nhoùm beå chöùa: + Nhoùm beå ñaët ôû cao trình thaáp laøm nhieäm vuï tích nöôùc vaø thöôøng ñi vôùi traïm bôm taêng aùp, hieän coù 3 beå vôùi toång dung tích 3.700 m3. + Nhoùm beå chöùa ñaët ôû vò trí cao laøm nhieäm vuï ñieàu hoaø nöôùc vôùi toång dung tích 13.000 m3 . 3.2.5.3.2 Khu vöïc ngoaïi thaønh: Hieän nay, khu vöïc ngoaïi thaønh chæ môùi xaây döïng ñöôïc 1 heä thoáng cung caáp nöôùc sinh hoaït taäp trung ôû Taø Nung vôùi quy moâ 430 hoä, coøn laïi chuû yeáu söû duïng nöôùc gieáng. 3.2.5.4 Maïng löôùi ñieän: - Nguoàn ñieän: Nguoàn cung caáp ñieän chuû yeáu laø Nhaø maùy Thuûy ñieän Ña Nhim vaø Nhaø maùy Thuûy ñieän Suoái Vaøng. - Maïng ñieän: Bao goàm maïng cung caáp ñieän goàm coù ñöôøng daây 66 KV vaø ñöôøng daây 31,5 KV, maïng phaân phoái goàm coù ñöôøng daây 31,5 KV; 15 KV; 6,6 KV vaø maïng haï theá 0,2-0,4 KV. Theo ñaùnh giaù cuûa ngaønh ñieän, veà nguoàn cung caáp laø doài daøo, nhöng ñoä an toaøn cuûa maïng löôùi ñieän nhìn chung laø chöa ñaûm baûo, caàn phaûi ñöôïc naâng caáp, söûa chöõa ñeå taêng ñoä an toaøn cho löôùi ñieän. 3.2.5.5 Maïng löôùi tröôøng hoïc: - Tröôøng maàm non: Böôùc ñaàu ñaõ xaây döïng ñöôïc 19 tröôøng vaø 17 ñieåm tröôøng maàm non, 67 nhoùm treû gia ñình. Thu huùt ñöôïc 7.859 chaùu vôùi toång soá 302 lôùp. Dieän tích chieám ñaát 53.011 m2. - Tröôøng phoå thoâng: Ñaõ xaây döïng ñöôïc maïng löôùi tröôøng phoå thoâng, bao goàm: 39 tröôøng, vôùi 627 phoøng hoïïc vaø 931 lôùp hoïc. Toång dieän tích chieám ñaát cuûa caùc tröôøng phoå thoâng toaøn Thaønh phoá laø 522.495 m2 (52,25 ha). Soá lieäu chi tieát cuûa töøng caáp hoïc ñöôïc theå hieän trong baûng 3.9 - Caùc tröôøng tröôøng Ñaïi hoïc, cao ñaúng, daïy ngheà: Bao goàm: + Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït: coù 11.000 hoïc sinh, dieän tích khuoân vieân 338.963 m2 (bao goàm caû kyù tuùc xaù vaø ñaát ôû cuûa giaùo vieân), trong ñoù: khu A 306.600 m2, khu B 32363 m2. + Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm Laâm Ñoàng: coù 1.920 hoïc sinh, dieän tích khuoân vieân 86.106 m2; + Tröôøng Kyõ thuaät Laâm Ñoàng: coù 6.400 hoïc sinh, dieän tích khuoân vieân 6.400 m2; + Tröôøng trung hoïc y teá: coù 336 hoïc sinh + Tröôøng daïy laùi xe Laâm Ñoàng: coù 195 hoïc sinh, dieän tích khuoân vieân khoaûng 70.000 m2. Baûng3. 9: Quy moâ caùc tröôøng phoå thoâng ôû TP Ñaø Laït Haïng muïc Soá löôïng D.Tích Tröôøng phoøng lôùp H.sinh (m2) Toaøn Thaønh phoá 39 627 931 38.869 522.495 1. Tröôøng tieåu hoïc 23 316 437 16.071 196.481 2. Tröôøng PTCS (caáp 1-2) 2 46 73 3.428 326.014 (bao goàm töø 2-6) 3. Tröôøng THCS (caáp 2) 3 51 92 4.164 4. Tröôøng PTTH (caáp 2-3) 8 170 288 12.866 5. Tröôøng trung hoïc (caáp 3) 2 20 17 1.430 6. Tröôøng caáp 1-2-3 1 24 24 910 - Caùc tröôøng khaùc: + Tröôøng Caâm ñieác Laâm Ñoàng: coù 130 hoïc sinh + Trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân Laâm Ñoàng: coù 950 hoïc sinh. - Toång dieän tích ñaát giaønh cho maïng löôùi tröôøng hoïc treân ñòa baøn Thaønh phoá: 907.001 m2. dieän tích trung bình cho hoïc sinh töøng caáp: Maãu giaùo: 6,75 m2/HS, tieåu hoïc: 12,23 m2/HS, trung hoïc: 11,65 m2/HS, Ñaïi hoïc: 20 m2/HS, cao ñaúng: 44,85 m2/HS. Nhö vaäy so vôùi quy chuaån thì taát caû caùc caáp ñeàu thaáp hôn. 3.2.5.6 Maïng löôùi y teá: - Maïng löôùi thuoäc Thaønh phoá: ñaõ xaây döïng ñöôïc maïng löôùi y teá cô sôù bao goàm: Trung taâm y teá Thaønh phoá, Phoøng khaùm ña khoa trung taâm, Phoøng khaùm ña khoa khu vöïc, Ñoäi y teá döï phoøng, nhaø hoä sinh vaø TTKHHGÑ, 13 traïm y teá cuûa 10 phöôøng (phöôøng 1 vaø 2 khoâng coù) 3 xaõ vaø caùc phaân traïm Maêng Lin, Phaùt Chi, toång dieän tích chieám ñaát 15.747 m2. - Cô sôû y teá caáp tænh: Hieän coù beänh vieän ña khoa Ñaø Laït (thuoäc tænh), dieän tích 55.103 m2; Beänh vieän y hoïc coå truyeàn Phaïm Ngoïc Thaïch, dieän tích 10.349 m2; Trung taâm PCBXH, dieän tích 692 m2. Toång soá giöôøng beänh cuûa caùc cô sôû y teá caáp tænh: 700 giöôøng. Nhìn chung, ñeå ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån maïnh meõ trong töông lai, caàn phaûi nhanh choùng ñaàu tö xaây döïng theâm caùc cô sôû khaùm vaø chöõa beänh ñeå phuïc vuï toát hôn nhaân daân trong tænh, trong vuøng cuõng nhö cho du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc. 3.2.5.7 Caùc cô sôû vaên hoaù, theå duïc theå thao, thoâng tin – lieân laïc: - Caùc coâng trình vaên hoaù theå thao ôû Ñaø Laït coøn quaù ít vaø ngheøo naøn. Hieän coù 3 raïp chieáu boùng ñeàu ôû khu vöïc trung taâm Thaønh phoá, moät ñaøi phaùt thanh vaø truyeàn hình, moät nhaø baûo taøng; moät khu theå duïc theå thao goàm coù saân tennis, caàu loâng vaø saân vaän ñoäng quy moâ 12.000-15.000 choã, nhöng laïi ôû vò trí khoâng phuø hôïp; moät saân golf ñaït tieâu chuaån quoác teá, nhöng hieäu quaû söû duïng coøn raát thaáp. ÔÛ caáp phöôøng-xaõ thieáu caùc nhaø vaên hoùa, cô sôû theå duïc theå thao; caùc thoân baûn vaø khu phoá ñeàu thieáu truï sôû ñeå hoäi hoïp vaø toå chöùc caùc hoaït ñoäng vaên hoaù ôû cô sôû. - Ñaõ hình thaønh maïng löôùi ñieän thoaïi vaø böu chính töø Tænh xuoáng ñeán Thaønh phoá vaø caùc xaõ phöôøng, rieâng maïng löôùi truyeàn thanh thì coøn thieáu nhieàu. Heä thoáng truyeàn hình vaø tieáp soùng cuõng ñaõ ñöôïc cuûng coá nhöng chaát löôïng coøn haïn cheá. 3.2.5.8 Truï sôû laøm vieäc cuûa caùc cô quan haønh chính: - Sau giaûi phoùng, do coù nhu caàu raát lôùn veà truï sôû laøm vieäc neân Tænh ñaõ söû duïng caùc bieät thöï hieän coù ñeå giaûi quyeát caùc thieáu huït hieän thôøi. Vì vaäy, phaàn lôùn caùc caùc truï sôû ñeàu khoâng ñaùp öùng yeâu caàu veà coâng naêng vaø thaåm myõ, maët khaùc gaây laõng phí veà söû duïng taøi saûn. - Töø naêm 1995, Tænh ñaõ coù nhieàu noã löïc ñeå boá trí khu laøm vieäc taäp trung (khu vöïc phía Baéc Phöôøng 3, Phöôøng 4) vaø ñaàu tö xaây döïng truï sôû môùi; ñeán nay, haàu heát caùc cô quan caáp tænh ñaõ ñöôïc xaây döïng laïi theo quy hoaïch, rieâng caùc cô quan cuûa Thaønh phoá vaø truï sôû cuûa moät soá phöôøng caàn phaûi ñöôïc khaån tröông xaây döïng laïi; ñaëc bieät, caàn chuù troï