Đề tài Nâng cao năng lực cạnh tranh trong sản xuất sản phẩm mây đan xuất khẩu ở làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------o0o--------- Công trình dự thi Cuộc thi Sinh viên nghiên cứu khoa học trƣờng Đại học Ngoại thƣơng 2010 Tên công trình: mây tre đan Thuộc nhóm ngành: XH1b Họ và tên sinh viên: Nam/nữ: Dân tộc: Kinh Lớp: B-CLC-KTQT Khoá: 46 Khoa: Năm thứ : 3/4 Ngành học : Người hướng dẫn : Hà Nội 7 - 2010 2 MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 6 I. MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ LÀNG NGHỀ 6 1. Quan niệm và tiêu chí về làng nghề 6 2 9 10 10 ất tại các làng nghề trong nền kinh tế thị trường 21 25 – 25 25 25 26 26 27 29 30 32 32 3 40 An 49 53 58 58 58 60 II. mét sè KiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt 64 1. X©y dùng m« h×nh ®Çu t• cho c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An 64 2. VÒ tæ chøc thùc hiÖn 66 KÕt luËn 68 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC MỞ ĐẦU 4 Trong những năm qua, cùng với tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, kinh tế tiểu thủ công nghiệp và làng nghề đã có những đóng góp tích cực, góp phần tham gia giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp – nông thôn. Phong trào phát triển tiểu thủ công nghiệp và xây dựng làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An bắt đầu phát triển mạnh từ năm 2001 với Nghị quyết 06/2001/NQ-TU ngày 22 tháng 8 năm 2001 của Ban Chấp hành tỉnh Đảng bộ Nghệ An về phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và xây dựng làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2001 - 2010, nhiều ngành nghề tưởng thất truyền đã có cơ hội hồi sinh, nhiều làng nghề tưởng đã mai một được khôi phục; nhiều nghề mới được du nhập trong đó nổi bật nhất là nghề mây tre đan xuất khẩu. Từ chỗ chỉ còn vài chục người làm nghề tại các xã Nghi Phong, Nghi Thái (Nghi Lộc) vào những năm trước năm 2001, đến nay nghề mây tre đan đã phát triển từ các huyện đồng bằng đến các huyện miền núi, miền núi cao của tỉnh Nghệ An, tạo thêm được nhiều việc làm cho người lao động có thu nhập, làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn góp phần tích cực vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo của Đảng. Đã có 38 làng nghề được tỉnh công nhận, hàng chục doanh nghiệp, HTX chuyên doanh sản phẩm mây tre đan được thành lập tạo nên sinh lực mới cho nghề mây tre đan của tỉnh Nghệ An, tạo thêm việc làm cho hàng vạ chế. Để phát triển và hình thành được thương hiệu riêng cho sản phẩm mây tre đan của tỉnh Nghệ An, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu để tìm ra những giải pháp phù hợp nhằm phát huy được lợi thế sẵn có, tranh thủ được những thuận lợi của quá trình hội nhập để phát triển hơn nữa nghề sản xuất các sản phẩm mây tre đan xuất khẩu tại các làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Trên cơ sở thực tế đó đề tài tiến hành nghiên cứu n tỉnh Nghệ An”. Nghiên cứu về làng nghề và phát triển tiểu thủ công nghiệp, ở nước ta đã có một số công trình, đề tài nghiên cứu, tiêu biểu như: + Đề tài “Quy hoạch phát triển ngành nghề thủ công nghiệp phục vụ CNH, HĐH nông thôn Việt Nam” do JICA và Bộ NN&PTNT thực hiện tháng 11 năm 2002. Công trình đã điều tra, nghiên cứu nhiều vấn đề liên quan đến làng nghề thủ công của tất cả 61 tỉnh, thành cả nước (số 5 lượng các tỉnh, thành theo năm 2001) chuẩn bị quy hoạch tổng thể và nêu các kiến nghị cụ thể, đề xuất các chương trình hành động để phát triển ngành nghề nông thôn. + Đề tài „‟Tiếp tục đổi mới chính sách và giải pháp đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm của làng nghề truyền thống ở Bắc bộ thời kỳ đến năm 2010” của Viện nghiên cứu Thương mại (Bộ Thương mại) thực hiện năm 2003. + Đề tài “Phát triển thị trường cho làng nghề tiểu thủ công nghiệp vùng đồng bằng Sông Hồng trong giai đoạn hiện nay” của Khoa Kinh tế phát triển (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) thực hiện năm 2005. + Sách “Bảo tồn và phát triển các làng nghề trong quá trình CNH”, Nxb. Khoa học xã hội (2001) của TS. Dương Bá Phượng - Về luận án tiến sỹ: + Luận án của Trần Minh Yến (2003) “Phát triển làng nghề truyền thống ở nông thôn Việt Nam trong quá trình CNH, HĐH” + Luận án của Lê Mạnh Hùng (2005) “Định hướng và những giải pháp kinh tế chủ yếu nhằm phát triển các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp trong nông thôn tỉnh Hà Tây” + Luận án của Đỗ Quang Dũng (2006) “Phát triển làng nghề trong quá trình CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn ở Hà Tây” - Luận văn Thạc Sỹ: + Luận văn của Vũ Thị Hà (2002) “Khôi phục và phát triển làng nghề ở nông thôn vùng đồng bằng Sông Hồng - Thực trạng và giải pháp” + Luận văn của Nguyễn Trọng Tuấn (2006) “nghề truyền thống trên địa bàn Hà Nội trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế”. + Luận văn của Nguyễn Hồng Phong (2008) “Giải pháp phát triển làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An” + Luận văn của Nguyễn Văn Trung (2008) “§æi míi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn tiÓu, thñ c«ng nghÞªp trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ (lÊy vÝ dô ë thµnh phè Vinh NghÖ An)” Ở Nghệ An đã có một số đề tài về làng nghề trên địa bàn tỉnh như: + Đề tài: Nghề, làng nghề thủ công truyền thống Nghệ An (1998) do Sở Khoa học, Công nghệ và Môi trường và Hội văn nghệ dân gian tỉnh Nghệ An phối hợp nghiên cứu (PGS. Ninh Viết Giao chủ biên). Đề tài đã phân tích, tìm hiểu lịch sử hình thành và phát triển của nghề thủ công và tình hình phát triển nghề, làng nghề thủ công truyền thống tỉnh nghệ an; giới thiệu một 6 số nghề ở một số địa phương, quy trình sản xuất, thực trạng một số nghề, sự phản ánh của văn học dân gian đối với nghề. + Đề tài: Điều tra khảo sát làng nghề truyền thống và tìm giải pháp khôi phục phát triển (2001) do Sở Công nghiệp Nghệ An thực hiện. + Đề án “ Phát triển tiểu thủ công nghiệp và xây dựng làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2001 – 2005 có tính đến năm 2010 (2001) do Hội đồng Liên minh HTX và Doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Nghệ An thực hiện. Như vậy, trong những năm gần đây chưa có công trình nghiên cứu nào có tính hệ thống nghiên cứu một cách khoa học về một lĩnh vực sản xuất của một loại làng nghề cụ thể nào, đặc biệt là làng nghề sản xuất các sản phẩm mây tre đan xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Vì vậy, đề tài này nghiên cứu, nhằm tiếp tục làm rõ một số vấn đề lý luận về làng nghề, và thực trạng năng lực cạnh tranh trong sản xuất sản phẩm mây tre đan xuất khẩu trong các làng nghề mây tre đan trên địa bàn tỉnh Nghệ An; với mong muốn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong sản xuất sản phẩm mây tre đan xuất khẩu ở các làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An trong thời gian đến. a/ Đối tượng nghiên cứu - . b/ Phạm vi nghiên cứu Sản xuất các sản phẩm mây tre đan trong các làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An, giai đoạn 2005 – 2009. - - 7 - - - Làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu về các làng nghề; tài liệu cho các doanh nghiệp trong các làng nghề để tiếp tục phát triển sản xuất kinh doanh có hiệu quả; tài liệu cho giảng viên, sinh viên khi nghiên cứu về hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu. TRANH 2005 - 2009 NHỮNG KIẾN NGHỊ Chƣơng 1 I. MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ LÀNG NGHỀ 8 1. Quan niệm và tiêu chí về làng nghề * Quan niệm về làng nghề Từ trước đến nay có nhiều quan niệm về làng nghề. Có quan niệm cho rằng: làng nghề là nơi mà hầu hết mọi người trong làng đều làm nghề và lấy nó làm nghề sinh sống chủ yếu. Với quan niệm này thì làng nghề hiện không có nhiều. Có quan niệm cho rằng: làng nghề là làng có làm nghề thủ công nhưng không nhất thiết tất cả dân làng đều làm nghề. Với quan niệm này, rất khó xác định thế nào là làng nghề, bởi vì hầu như ở các làng, xã ở nước ta đều có nghề thủ công như nghề: rèn, đan lát, nghề mộc, nghề chạm khảm... GS Trần Quốc Vượng quan niệm: “làng nghề là làng ấy tuy vẫn trồng trọt theo lối tiểu nông và chăn nuôi nhỏ, cũng có một số nghề phụ khác, song đã nổi trội một số nghề cổ truyền tinh xảo với một tầng lớp thợ thủ công chuyên nghiệp hay bán chuyên nghiệp, có phường, có ông trùm, có phó cả,... cùng một số thợ và phó nhỏ đã chuyên tâm, có quy trình công nghệ nhất định “sinh ư nghệ, tử ư nghệ”, “nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”, sống chủ yếu được bằng nghề đó và sản xuất ra các mặt hàng thủ công [23, tr.27]. Tuy nhiên quan niệm này chưa phù hợp với làng nghề mới. Một số nhà nghiên cứu khác lại đưa ra quan niệm làng nghề gắn với tiêu chí cụ thể về lao động, thu nhập...Từ một số quan niệm cho thấy thuật ngữ làng nghề gồm 2 yếu tố làng và nghề. Làng là một tổ chức ở nông thôn nước ta, là sản phẩm tự nhiên phát sinh từ quá trình định cư và cộng cư của con người, ở đó họ sống, làm việc, quan hệ, vui chơi, thể hiện mối ứng xử văn hoá với thiên nhiên,xã hội và bản thân họ. Về cơ bản, cơ cấu làng được biểu hiện dưới hình thức: - Tổ chức theo khu đất cư trú; theo hình thức này làng được chia thành nhiều xóm. Các xóm thường cách nhau, mỗi xóm sinh hoạt riêng; xóm phân thành nhiều ngõ, ngõ có một hay nhiều nhà... - Tổ chức theo huyết thống, dòng họ. Dòng họ có vị trí quan trọng trong làng; có làng nhiều dòng họ và có làng chỉ có một dòng họ. - Tổ chức theo nghề nghiệp, sở thích và sự tự nguyện như phe (một tổ chức tự quản dưới hình thức câu lạc bộ), hội (hiếu hỷ, mua bán, luyện võ, tập chèo, đấu vật...), phường nghề (mộc, nề, sơn, thêu, chèo, múa rối...) - Tổ chức theo cơ cấu hành chính. Làng có khi gọi là xã, có khi gọi là thôn; dưới thôn có xóm 9 Làng giữa các miền cũng có những nét khác nhau. Làng Bắc bộ hình thành từ lâu đời, có cơ cấu tổ chức chặt chẽ, ổn định, khép kín, bền vững trên cơ sở liên kết nhiều hình thức tổ chức. mỗi hình thức tổ chức có ảnh hưởng gần như đến từng thành viên, đặc biệt là lệ tộc, lệ làng. Người dân sống gắn bó chặt chẽ với xóm làng, họ tộc, gia đình, làng nước. Càng về phía nam làng nghề càng năng động, bớt những lệ làng. Nghề trước tiên được hiểu là nghề thủ công, cụ thể như: nghề dệt vải, nghề đúc đồng, nghề khảm trai, nghề gốm sứ... Lúc đầu nghề chỉ làm phụ trong các gia đình nông thôn, chủ yếu lúc nông nhàn. Nhưng dần dần số người làm nghề thủ công càng nhiều, tách rời khỏi nông nghiệp và họ sinh sống chính bằng thu nhập từ nghề đó ngay tại làng quê. Ngày nay, ngoài nghề thủ công trên, các hoạt động cung ứng dịnh vụ ở nông thôn cũng được xếp vào nghề và người ta gọi chung là ngành nghề phi nông nghiệp. Ngành nghề phi nông nghiệp còn được gọi là ngành nghề nông thôn “Ngành nghề nông thôn là những hoạt động kinh tế phi nông nghiệp, bao gồm công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và các hoạt động dịch vụ phục vụ cho sản xuất và đời sống” [12, tr26]. Như vậy, có thể quan niệm rằng làng nghề là một cụm dân cư như làng, thôn ấp, bản, .....(gọi chung là làng) có sản xuất kinh doanh ngành nghề nông thôn mà số hộ làm nghề và thu nhập từ các nghề đó chiếm tỷ trọng cao. * Tiêu chí về làng nghề Có một số tiêu chí để xác định làng nghề, người ta thường dùng nhất là tiêu chí về thu nhập và lao động. Về lao động, người ta dùng tỷ lệ lao động (hay số hộ) làm nghề so với tổng số lao động (hay số hộ) của làng. Theo Thông tư số 116/2006/TT-BNN của Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn quy định làng nghề phải có tối thiểu 30% tổng số hộ trên địa bàn tham gia các hoạt động ngành nghề nông thôn”... Về thu nhập: người ta dùng tỷ lệ thu nhập do nghề đưa lại so với thu nhập chung của làng phải trên 50% Ngoài ra tuỳ theo nghề cụ thể có thể xem xét thêm một số tiêu chí khác cho phù hợp. Đặc biệt là đối với các nghề mà pháp luật không khuyến khích, các nghề phải đảm bảo môi trường theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường. * Phân loại làng nghề 10 Có nhiều cách phân loại làng nghề khác nhau tuỳ theo mục đích nghiên cứu; tuy nhiên tập trung một số loại chủ yếu: - Theo lịch sử hình thành và phát triển của làng nghề, người ta chia làng nghề thành làng nghề truyền thống và làng nghề mới. Đây là cách phân loại phổ biến và hay dùng nhất. Làng nghề truyền thống xuất hiện có thời gian trên 50 năm, tạo ra những sản phẩm mang bản sắc văn hoá dân tộc, nghề gắn với tên tuổi của của một hay nhiều nghệ nhân hoặc tên tuổi của làng nghề. - Theo số lượng nghề của làng người ta chia làng nghề thành làng một nghề và làng nhiều nghề - Theo ngành nghề, người ta chia làng nghề thành làng nghề chế biến lượng thực, làng nghề gốm sứ, làng nghề rèn, làng nghề mộc, làng nghề dệt, làng nghề ươm tơ... - Các làng nghề tạo ra khối lượng hàng hoá phong phú, đa dạng phục vụ cho nhu cầu sản xuất, tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. - Các làng nghề góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Thực tế các làng nghề đã có vai trò tích cực góp phần tăng tỷ trọng công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ, thu hẹp tỷ trọng nông nghiệp, chuyển lao động từ sản xuất nông nghiệp có thu nhập thấp sang ngành nghề phi nông nghiệp có thu nhập cao hơn. Sự phát triển này đã làm thay đổi cơ cấu kinh tế nông thôn từ đó đã tạo ra nền kinh tế đa dạng ở nông thôn, không chỉ có nông nghiệp thuần nhất mà còn có các ngành tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ. Sự phát triển lan toả của làng nghề đã mở rộng quy mô địa bàn sản xuất, thu hút nhiều lao động. Cơ cấu kinh tế ở nhiều làng nghề đạt: công nghiệp, dịch vụ 60 – 80%, nông nghiệp 20 – 40%. Theo tính toán của các chuyên gia kinh tế, cơ cấu lao động nông thôn theo tỷ lệ 30 – 40 – 30 là hợp lý (30% làm nông nghiệp, 40% làm công nghiệp và 30% làm dịch vụ). Để đạt được cơ cấu này thì cần phải đẩy mạnh phát triển làng nghề để tạo việc làm tại chỗ là rất cần thiết. - Làng nghề góp phần giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, tạo bình đẳng về thu nhập cho phụ nữ. Dân số nước ta hiện nay khoảng 86 triệu người đứng thứ 13 trên thế giới. mật độ dân số là 254người/km2, cao gần gấp đôi so với Trung Quốc (136người/km2, gấp trên 10 lần so với các nước phát triển). Theo Liên hiệp quốc để cuộc sống thuận lợi, mật độ bình quân chỉ nên có từ 35 – 40 người/km2; như vậy mật độ dân số của nước ta gấp khoảng 6 – 7 lần tỷ lệ này [10]. Lao động nông nghiệp của nước ta chiếm khoảng 60% dân số [24], tỷ lệ thất nghiệp cao 11 (6,5%) [3]. Đất canh tác bình quân đầu người thấp (800m2/người), ở miền Bắc chỉ còn khoảng 500m 2/người. Hầu hết các vùng quê đều dư thừa lao động, có nơi dư thừa từ 27 – 40% [18]. Mặt khác, quá trình CNH diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi nhiều (bình quân mỗi năm cả nước mất khoảng 50.000 ha đất nông nghiệp cho các nhu cầu phi nông nghiệp). Những vấn đề trên dẫn đến đời sống của nông dân nghèo, khoảng cách chênh lệch nông thôn và thành thị có xu hướng gia tăng. Vì vậy, vấn đề tạo việc làm cho lao động nông thôn, nông dân nói riêng là mối quan tâm hàng đầu trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của nước ta. Phát triển làng nghề còn có ý nghĩa khác là góp phần tạo ra bình đẳng cho phụ nữ. Phụ nữ nước ta chiếm 49% lực lượng lao động, nhưng chỉ có 26% là có công việc chính trong lĩnh vực làm công ăn lương. Phát triển ngành nghề nông thôn đã thu hút được số lượng lớn phụ nữ với thu nhập ổn định, góp phần nâng cao vị thế của phụ nữ [13, tr62] - Phát triển làng nghề góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân và xây dựng nông thôn mới. Góp phần thu hút nguồn vốn nhàn rỗi và tận dụng nguồn lực trong nhân dân. - Làng nghề phát triển thúc đẩy phát triển kết cấu hạ tầng, thay đổi bộ mặt nông thôn; góp phần quan trọng bảo tồn và gìn giữ bản sắc văn hoá dân tộc và phát triển du lịch. II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ CẠNH TRANH 1. N¨ng lùc c¹nh tranh, ph•¬ng ph¸p vµ tiªu chÝ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh 1.1. C¸c quan niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh C¸c häc thuyÕt kinh tÕ thÞ tr•êng, dï lµ tr•êng ph¸i nµo ®Òu thõa nhËn r»ng: c¹nh tranh chØ xuÊt hiÖn vµ tån t¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng, n¬i mµ cung - cÇu vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ lµ nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n cña c¬ chÕ thÞ tr•êng, c¹nh tranh lµ linh hån sèng cña thÞ tr•êng. C¹nh tranh lµ mét hiÖn t•îng kinh tÕ x· héi phøc t¹p, do c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau nªn cã c¸c quan niÖm kh¸c nhau vÒ c¹nh tranh. a) Kh¸i niÖm c¹nh tranh - Theo §¹i tõ ®iÓn tiÕng ViÖt: C¹nh tranh lµ sù tranh ®ua gi÷a nh÷ng c¸ nh©n vµ tËp tÓ cã chøc n¨ng nh• nhau nh»m giµnh phÇn h¬n, phÇn th¾ng vÒ m×nh. N¨ng lùc c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng giµnh th¾ng lîi trong cuéc c¹nh tranh cña nh÷ng hµng ho¸ cïng lo¹i trªn cïng mét thÞ tr•êng tiªu thô [25, tr.1172]. - Theo tõ ®iÓn thuËt ng÷ kinh tÕ häc: C¹nh tranh lµ sù ®Êu tranh ®èi lËp gi÷a c¸c c ¸nh©n, tËp ®oµn hay quèc gia. C¹nh tranh n¶y sinh khi hai bªn hay nhiÒu bªn cè g¾ng giµnh lÊy thø mµ kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ giµnh ®•îc [26, tr .42]. 12 - Trong ®¹i tõ ®iÓn kinh tÕ thÞ tr•êng ®Þnh nghÜa: C¹nh tranh h÷u hiÖu lµ mét ph•¬ng thøc thÝch øng víi thÞ tr•êng cña xÝ nghiÖp, mµ môc ®Ých lµ giµnh ®•îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thÞ tr•êng lµm cho ng•êi ta t•¬ng ®èi tho¶ m·n nh»m ®¹t ®•îc lîi nhuËn b×nh qu©n võa ®ñ ®Ó cã lîi cho viÖc kinh doanh b×nh th•êng vµ thï lao cho nh÷ng rñi ro trong viÖc ®Çu t•, ®ång thêi ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ s¶n xuÊt còng ®¹t ®•îc hiÖu suÊt cao, kh«ng cã hiÖn t•îng d• thõa vÒ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong mét thêi gian dµi, tÝnh chÊt s¶n phÈm ®¹t tr×nh ®é hîp lý [27, tr .247]. - Tõ ®iÓn Kinh tÕ ChÝnh trÞ häc ®Þnh nghÜa: c¹nh tranh lµ cuéc ®Êu tranh cã tÝnh chÊt ®èi kh¸ng gi÷a nh÷ng ng•êi s¶n xuÊt hµng ho¸ t• nh©n nh»m giµnh c¸c ®iÒu kiÖn cã lîi nhÊt vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸. C¹nh tranh lµ lùc l•îng c•ìng bøc bªn ngoµi, buéc nh÷ng ng•êi s¶n xuÊt hµng ho¸ t• nh©n ph¶i t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong c¸c xÝ nghiÖp cña hä, ph¶i më réng s¶n xuÊt, t¨ng tÝch luü... [27, tr.23]. - Nhµ kinh tÕ häc A.Marshall cho r»ng: "C¹nh tranh lµ hiÖn t•îng mµ mét ng•êi nµy ganh ®ua víi mét ng•êi kh¸c, ®Æc biÖt lµ khi b¸n hoÆc mua mét thø g× ®ã, ®ång thêi thuËt ng÷ c¹nh tranh g¾n liÒn víi c¸i xÊu, nã ®•îc hiÓu lµ mét phÇn ®¸ng kÓ cña sù Ých kû vµ sù döng d•ng ®èi víi phóc lîi cña nh÷ng ng•êi kh¸c" [28, tr.136]. - PGS. Lª Hång TiÖm: "C¹nh tranh lµ sù ®Êu tranh gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh nh»m giµnh lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt trong s¶n xuÊt ra s¶n phÈm, trong tiªu thô hµng ho¸, trong ho¹t ®éng dÞch vô ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn lîi Ých tèt nhÊt cña m×nh" [29, tr.6]. - Trần Sửu, Đại học Ngoại thương: “Cạnh tranh là sự phấn đấu,vươn lên không ngừng để giành vị trí hàng đầu trong một lĩnh vực nào đó bằng cách ứng dụng những tiến bộ khoa học - kỹ thuật tạo ra nhiều lợi thế nhất, tạo ra sản phẩm mới, tạo ra năng suất lao động và hiệu quả nhất” [31, tr.26] - Tr•íc ®©y khi nghiªn cøu vÒ chñ nghÜa t• b¶n C. M¸c ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò c¹nh tranh cña c¸c nhµ t• b¶n “C¹nh tranh t­ b¶n chñ nghÜa lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a c¸c nhµ t­ b¶n nh»m giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ ®Ó thu lîi nhuËn siªu ng¹ch” [30, tr.13,14]. Nh• vËy c¹nh tranh cã thÓ ®•îc hiÓu theo mét nghÜa chung nhÊt ®ã lµ sù ganh ®ua, lµ cuéc ®Êu tranh gay g¾t, quyÕt liÖt gi÷a nh÷ng chñ thÓ kinh doanh víi nhau trªn mét thÞ tr•êng hµng ho¸ cô thÓ nµo ®ã nh»m giµnh giËt kh¸ch hµng vµ thÞ tr•êng, th«ng qua ®ã mµ tiªu thô ®•îc nhiÒu hµng ho¸ vµ thu ®•îc lîi nhuËn cao. b) N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp 13 Trong các làng nghề chủ yếu phát triển vẫn dựa vào các đơn vị kinh tế trong làng nghề; bên cạnh đó Làng nghề không phải là một tổ chức pháp nhân nên để đánh giá năng lực cạnh tranh trong sản xuất của các làng nghề mây tre đan chúng ta cơ bản thông qua đánh giá năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp – đơn vị kinh tế trong làng nghề Trong c¸c tµi liÖu hiÖn nay liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy ch•a cã ®Þnh nghÜa thèng nhÊt vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn cã thÓ nªu ra mét sè ®Þnh nghÜa vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nh• sau: - Kh¸i niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh ®•îc nªu ra lÇn ®Çu tiªn ë Mü vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1980. theo Aldington Report “Doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ doanh nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ dÞch vô víi chÊt l•îng v•ît tréi vµ gi¸ c¶ thÊp h¬n c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trong n•íc vµ quèc tÕ. N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®ång nghÜa víi viÖc ®¹t ®•îc lîi Ých l©u dµi cña doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng b¶o ®¶m thu nhËp cho ng•êi lao ®éng vµ chñ doanh nghiÖp” [33, tr .17]. - Theo Fafchamps cho r»ng: N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng doanh nghiÖp ®ã cã thÓ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm víi chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh thÊp h¬n gi¸ cña nã trªn thÞ tr•êng, cã nghÜa lµ doanh nghiÖp nµo cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cã chÊt l•îng t•¬ng tù nh• s¶n phÈm cña doanh nghiÖp kh¸c, nh•ng víi chi phÝ thÊp h¬n th× ®•îc coi lµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao [32, tr.24]. - Cßn Markasen (1992) l¹i ®­a ra mét kh¸i niÖm: “Mét nhµ s¶n xuÊt lµ c¹nh tranh nÕu nh• nã cã mét møc chi phÝ ®¬n vÞ trung b×nh b»ng hoÆc thÊp h¬n chi phÝ do ®¬n vÞ cña c¸c nhµ c¹nh tranh quèc tÕ” [32, tr.24]. - Theo Philip Lasser cho r»ng: N¨ng lùc c¹nh tranh cña mét c«ng ty trong mét lÜnh vùc ®•îc x¸c ®Þnh b»ng nh÷ng thÕ m¹nh mµ c«ng ty cã hoÆc huy ®éng ®•îc ®Ó cã thÓ c¹nh tranh th¾ng lîi [32, tr.24]. - Theo B¸o c¸o vÒ søc c¹nh tranh (1985) cña DiÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi (WEF) còng chØ ra r»ng: N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ n¨ng lùc vµ c¬ héi trong hoµn c¶nh riªng tr•íc m¾t vµ t•¬ng lai cña doanh nghiÖp cã søc hÊp dÉn vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l•îng h¬n so víi ®èi thñ canh tranh trong vµ ngoµi n•íc ®Ó thiÕt kÕ s¶n xuÊt, tiªu thô hµng ho¸ vµ cung cÊp dÞch vô. §Õn n¨m 1995 WEF l¹i ®Þnh nghÜa “N¨ng lùc c¹nh tranh quèc tÕ cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng cña mét c«ng ty, mét n­íc trong viÖc s¶n xuÊt ra cña c¶i trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nhiÒu h¬n ®èi thñ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp” - Theo mét sè nhµ nghiªn cøu trong n•íc vÒ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp: + TS. Vò Träng L©m (2006) cho r»ng: N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn ë kh¶ 14 n¨ng t¹o dùng, duy tr×, sö dông vµ s¸ng t¹o míi c¸c lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nh»m ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu kh¸ch hµng vµ ®¹t ®•îc c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp trong m«i tr•êng c¹nh tranh vµ trong n•íc vµ quèc tÕ [34, tr.24-25]. Quan niÖm nµy cho thÊy nÕu doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng duy tr× vµ s¸ng t¹o liªn tôc c¸c lîi thÕ c¹nh tranh cña m×nh, doanh nghiÖp sÏ lu«n ®i tr•íc c¸c ®èi thñ vµ giµnh phÇn th¾ng trong cuéc c¹nh tranh ®Ó ®¹t ®•îc môc ®Ých duy tr× vµ më réng thÞ tr•êng, gia t¨ng lîi nhuËn. + Theo TS.NguyÔn H÷u Th¾ng (2006): N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng duy tr× vµ n©ng cao lîi thÕ c¹nh tranh trong viÖc tiªu thô s¶n phÈm, më réng m¹ng l•íi tiªu thô, thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh»m ®¹t lîi Ých kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng [33, tr .19]. HiÖn vÉn cßn tån t¹i nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh (nhiÒu tµi liÖu gäi lµ søc c¹nh tranh hay kh¶ n¨ng c¹nh tranh) cña doanh nghiÖp. Cã quan ®iÓm g¾n n¨ng lùc c¹nh tranh víi •u thÕ cña s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp ®•a ra thÞ tr•êng. Cã quan niÖm l¹i g¾n n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp theo thÞ phÇn mµ nã chiÕm gi÷, cã ng•êi l¹i ®ång nghÜa n¨ng lùc c¹nh tranh víi hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn nÕu n¨ng lùc c¹nh tranh chØ lµ thùc lùc vµ lîi thÕ cña b¶n th©n doanh nghiÖp th× ch•a ®ñ bëi v× doanh nghiÖp c¹nh tranh cã th¾ng lîi hay kh«ng l¹i bÞ t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu nh©n tè, trong ®ã cã sù t¸c ®éng cña ngo¹i lùc, cña sù vay m•în t¹m thêi ®Ó duy tr× vÞ trÝ cña nã trªn thÞ tr•êng b»ng rÊt nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Trong thùc tÕ cã nhiÒu doanh nghiÖp thùc lùc rÊt nhá nh•ng vÉn duy tr× ®•îc vÞ trÝ cña nã trªn thÞ tr•êng so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c. Do vËy, nÕu chØ hiÓu n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ thùc lùc vµ lîi thÕ cña doanh nghiÖp sÏ lµm gi¶m nh÷ng suy nghÜ s¸ng t¹o, d¸m nghÜ d¸m lµm, d¸m huy ®éng thùc lùc hoÆc nh÷ng lîi thÕ cña doanh nghiÖp kh¸c vµo viÖc duy tr× vÞ trÝ cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr•êng. Theo quan ®iÓm cña b¶n th©n t«i th× hiÓu n¨ng lùc c¹nh tranh trong s¶n xuÊt s¶n phÈm m©y tre ®an cña c¸c doanh nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an th× quan ®iÓm cña tác giả Trần Sửu (2006) là phù hợp: Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng doanh nghiệp tạo ra được lợi thế cạnh tranh, có khả năng tạo ra năng suất và chất lượng cao hơn đối thủ cạnh tranh, chiếm lĩnh thị phần lớn, tạo ra thu nhập cao và phát triển bền vững” [31, tr.27]. Quan niÖm nµy ®· phÇn nµo bao qu¸t ®•îc môc ®Ých vµ chiÕn l•îc trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp g¾n víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lµng nghÒ. Tuy nhiªn nÕu hiÓu c¹nh tranh lµ cuéc ®Êu tranh gay g¾t vµ quyÕt liÖt cña c¸c chñ thÓ kinh doanh trªn thÞ tr•êng th× chØ cã c¹nh tranh gi÷a c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ, th«ng qua c¹nh tranh hµng ho¸. Trong qu¸ tr×nh c¸c chñ thÓ c¹nh tranh víi 15 nhau, ®Ó giµnh ®•îc lîi thÕ vÒ m×nh, c¸c chñ thÓ ph¶i ¸p dông tæng hîp nhiÒu biÖn ph¸p nh»m duy tr× vµ ph¸t triÓn vÞ thÕ cña m×nh trªn thÞ tr•êng. C¸c biÖn ph¸p nµy thÓ hiÖn mét søc m¹nh nµo ®ã, mét kh¶ n¨ng nµo ®ã hoÆc mét n¨ng lùc nµo ®ã cña chñ thÓ, ®•îc gäi lµ lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña chñ thÓ ®ã. 1.2. Mét sè tiªu chÝ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ ph¹m trï tæng thÓ thÓ hiÖn søc m¹nh vµ •u thÕ t•¬ng ®èi cña doanh nghiÖp so víi ®èi thñ trong c¹nh tranh. Doanh nghiÖp cã thÓ cã lîi thÕ vÒ mÆt nµy nh•ng l¹i cã bÊt lîi ë mÆt kh¸c. Do ®ã, ph©n tÝch kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®ßi hái ph¶i cã quan ®iÓm toµn diÖn, ®¸nh gi¸ dùa trªn nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau. - Møc ®é ®æi míi cña doanh nghiÖp Lµ viÖc hoµn chØnh vµ triÓn khai mét s¸ng chÕ kü thuËt hay s¶n phÈm sö dông ®•îc. §æi míi lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó c¶i thiÖn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. §æi míi lµ tiªu chÝ quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. NÕu ®æi míi thµnh c«ng, doanh nghiÖp sÏ t¹o ra nh÷ng ®iÓm ®éc ®¸o mµ c¸c ®èi thñ kh¸c kh«ng cã. ChÝnh tÝnh ®éc ®¸o ®ã t¹o sù næi tréi cho s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh nghiÖp tõ ®ã n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. - N¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp N¨ng lùc s¶n xuÊt lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tèi ®a mµ doanh nghiÖp cã thÓ ®¹t ®•îc trong thêi gian ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh, phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tèi ®a biÓu hiÖn b»ng khèi l•îng s¶n phÈm hµng ho¸ tèi ®a ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng cao nhÊt mµ doanh nghiÖp cã thÓ ®¹t ®•îc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh nhê sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt tµi s¶n cè ®Þnh vµ lao ®éng hiÖn cã víi nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt, ¸p dông nh÷ng quy tr×nh c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt vµ tæ chøc lao ®éng khoa häc, phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nhiÖm vô kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp. C¸c yÕu tè h×nh thµnh n¨ng lùc s¶n xuÊt doanh nghiÖp [35, tr.97,98]: + YÕu tè lao ®éng + YÕu tè vËt chÊt kü thuËt cña s¶n xuÊt + YÕu tè tæ chøc kü thuËt cña s¶n xuÊt. §©y lµ chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh, chØ tiªu nµy cµng cao cµng thÓ 16 hiÖn n¨ng lùc c¹nh tranh cao cña doanh nghiÖp. - N¨ng lùc tµi chÝnh, kÕ to¸n cña doanh nghiÖp Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn ë quy m« vèn: vèn cè ®Þnh, vèn l•u ®éng vµ c¸c vèn chuyªn dïng kh¸c. Ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®ãng vai trß quan träng trong trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong viÖc h×nh thµnh, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. NhiÖm vô c¬ b¶n cña ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ [35, tr.312,313]: + Ph©n tÝch kh¸i qu¸t t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp + Ph©n tÝch møc ®é ®¶m b¶o nguån vèn l•u ®éng cho viÖc dù tr÷ tµi s¶n l•u ®éng thùc tÕ cña doanh nghiÖp + Ph©n tÝch t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp + Ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp + Ph©n tÝch kh¶ n¨ng sinh lêi cña vèn + Ph©n tÝch tèc ®é chu chuyÓn cña vèn l•u ®éng Nh• vËy, n¨ng lùc tµi chÝnh ph¶n ¸nh søc m¹nh kinh tÕ cña doanh nghiÖp, lµ yªu cÇu ®Çu tiªn, b¾t buéc ph¶i cã nÕu muèn doanh nghiÖp thµnh c«ng trong kinh doanh vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. - Tr×nh ®é vµ n¨ng lùc tæ chøc, qu¶n lý doanh nghiÖp N¨ng lùc tæ chøc qu¶n lý doanh nghiÖp ®•îc coi lµ yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nãi chung còng nh• n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nãi riªng. Tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý doanh nghiÖp ®•îc thÓ hiÖn ë c¸c néi dung sau [33, tr.33]: + Tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý: ®•îc ®¸nh gi¸ b»ng nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt ®Ó qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña doanh nghiÖp. Tr×nh ®é cña ®éi ngò nµy kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ tr×nh ®é häc vÊn mµ cßn thÓ hiÖn nh÷ng kiÕn thøc réng lín vµ phøc t¹p thuéc nhiÒu lÜnh vùc liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, tõ ph¸p luËt, thÞ tr•êng, ngµnh hµng...®Õn kiÕn thøc x· héi, nh©n v¨n. Tr×nh ®é, n¨ng lùc cña c¸n bé qu¶n lý t¸c ®éng trùc tiÕp vµ toµn diÖn tíi n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn qua viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn chiÕn l•îc, lùa chän ph•¬ng ph¸p qu¶n lý, t¹o ®éng lùc trong doanh nghiÖp... + Tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn ë viÖc s¾p xÕp, bè trÝ c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý vµ ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c bé phËn. ViÖc h×nh thµnh tæ 17 chøc bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp theo h•íng tinh, gän, nhÑ vµ hiÖu lùc cao, cã ý nghÜa quan träng kh«ng chØ b¶o ®¶m hiÖu qu¶ qu¶n lý, ra quyÕt ®Þnh nhanh chãng, chÝnh x¸c mµ cßn lµm gi¶m t•¬ng ®èi chi phÝ qu¶n lý cña doanh nghiÖp, nhê ®ã mµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. + Tr×nh ®é n¨ng lùc qu¶n lý cña doanh nghiÖp cßn ®•îc ®¸nh gi¸ th«ng qua viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l•îc kinh doanh, lËp kÕ ho¹ch, ®iÒu hµnh t¸c nghiÖp ... ®iÒu nµy cã ý nghÜa lín trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong ng¾n h¹n vµ dµi h¹n vµ do ®ã cã t¸c ®éng m¹nh tíi viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp - Kh¶ n¨ng duy tr× vµ më réng thÞ phÇn cña doanh nghiÖp Lµ tû träng cña mét doanh nghiÖp c¸ biÖt trong tæng møc tiªu thô hay s¶n l•îng cña mét thÞ tr•êng. §©y lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh møc ®é tËp trung ho¸ ng•êi b¸n trong mét thÞ tr•êng. NÕu doanh nghiÖp cã thÞ phÇn lín h¬n c¸c doanh nghiÖp kh¸c th× cã nghÜa lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña cña doanh nghiÖp ®ã lín h¬n. Trong tr•êng hîp kh«ng tÝnh ®•îc thÞ phÇn vµ tèc ®é t¨ng tr•ëng thÞ phÇn th× ng•êi ta cã thÓ sö dông chØ tiªu tèc ®é t¨ng tr•ëng doanh thu ®Ó thay thÕ. ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh sù thay ®æi ®Çu ra cña doanh nghiÖp theo thêi gian. - Kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch hµng ®èi víi s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh nghiÖp Muèn cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao h¬n doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh vµ thâa m·n tèt h¬n nhu cÇu kh¸ch hµng so víi ®èi thñ c¹nh tranh. V× vËy kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng lµ tiªu chÝ kh«ng thÓ thiÕu khi ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Kh¶ n¨ng cung cÊp cho kh¸ch hµng ®óng hµng ho¸, dÞch vô mµ hä cÇn, ®óng vµo thêi ®iÓm mµ hä mong muèn. Cung cÊp cho kh¸ch hµng nh÷ng s¶n phÈm chÊt l•îng cao h¬n, tÝnh n¨ng •u viÖt h¬n so víi c¸c s¶n phÈm hiÖn cã trªn thÞ tr•êng víi møc gi¸ chÊp nhËn ®•îc vµ ®¶m b¶o vÒ mÆt thêi gian. Sù hoµn h¶o cña c¸c dÞch vô tr•íc, trong vµ sau b¸n hµng ®ang ngµy cµng trë thµnh nh©n tè quan träng thu hót sù trë l¹i cña kh¸ch hµng, t¨ng uy tÝn vµ søc c¹nh tranh cho doanh nghiÖp. - ChÊt l•îng, gi¸ c¶ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp Lµ phÈm chÊt, c¸c tham sè kü thuËt hoÆc nh÷ng ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm ®ang l•u hµnh vµ hiÖu qu¶ doanh nghiÖp thu ®•îc tõ viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm míi. NÕu chÊt l•îng s¶n phÈm kÐm h¬n th× gi¸ b¸n thÊp h¬n, lµm cho gi¸ trÞ s¶n l•îng hµng ho¸ cña doanh nghiÖp sÏ bÞ gi¶m vµ do vËy còng lµm cho doanh thu cña doanh nghiÖp còng bÞ gi¶m xuèng. Khi cã sù kh¸c biÖt vÒ chÊt l•îng th× gi¸ c¶ lu«n ®•îc ®Æt trong sù so s¸nh víi lîi Ých do hµng hãa mang l¹i [35, tr.74]. - N¨ng lùc Marketing vµ dÞch vô kh¸ch hµng cña doanh nghiÖp 18 Lµ mét qu¸ tr×nh qu¶n lý mang tÝnh x· héi, nhê ®ã mµ c¸c c¸ nh©n vµ tËp thÓ cã thÓ cã ®•îc nh÷ng g× hä cÇn vµ mong muèn th«ng qua viÖc t¹o ra, chµo b¸n vµ trao ®æi nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ víi nh÷ng ng•êi kh¸c. Kh¶ n¨ng marketing t¸c ®éng trùc tiÕp tíi s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng, gãp phÇn lµm t¨ng doanh thu, t¨ng thÞ phÇn tiªu thô s¶n phÈm, t¨ng thanh thÕ cña doanh nghiÖp, lµ nh©n tè quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. 1.3. Ph•¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh doanh nghiÖp Nghiªn cøu ®•îc b¾t ®Çu víi viÖc x¸c ®Þnh làng nghÒ s¶n xuÊt cã tiÒm n¨ng t¨ng tr•ëng tèt, ®Æc biÖt lµ cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cao. §Ó x¸c ®Þnh nh÷ng ngµnh cã tiÒm n¨ng t¨ng tr•ëng, t¸c gi¶ ®· sö dông ph©n tÝch tæng hîp sè liÖu thèng kª víi tµi liÖu liªn quan cña c¸c së, ban, ngµnh, kÕt hîp víi ph•¬ng ph¸p ma trËn Michael Porter. §©y lµ ph•¬ng ph¸p do M. Porter ®•a ra n¨m 1970 trong t×nh huèng mét doanh nghiÖp cÇn c©n nh¾c hai lo¹i gi¶i ph¸p c¹nh tranh. Mét mÆt cã thÓ lùa chän quy m« s¶n xuÊt lín hoÆc nhá; mét mÆt cã thÓ lùa chän møc ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt cao (t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l•îng tèt h¬n c¸c ®èi thñ ë c¸c tÝnh c¸ biÖt cao cña s¶n phÈm) hoÆc møc ®é c«ng nghÖ võa ph¶i t¹o ra s¶n phÈm t•¬ng ®•¬ng hoÆc nhØnh h¬n mét chót nh•ng cã gi¸ thµnh h¹ h¬n h¼n so víi ®èi thñ. S¬ ®å 1.1: Ma trËn Porter ChÊt l•îng s¶n phÈm Quy m« s¶n xuÊt Võa ph¶i (gi¸ h¹) Cao (TÝnh c¸ biÖt) Lín 1) C¹nh tranh b»ng quy m« vµ gi¸ h¹ 2) C¹nh tranh b»ng quy m« vµ tÝnh c¸ biÖt Nhá 3) C¹nh tranh b»ng gi¸ c¶ c¸ biÖt 4) C¹nh tranh b»ng c«ng nghÖ (tÝnh c¸ biÖt) Nguån gèc cña lîi thÕ so s¸nh cña mét ®Þa ph•¬ng b¾t nguån tõ viÖc chuyªn m«n hãa vµo nh÷ng s¶n phÈm cã lîi thÕ so s¸nh vÒ c¸c ®iÒu kiÖn cung cÊp ®Çu vµo nh• vÒ vèn, lao ®éng, ®Êt ®ai vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn. Tuy nhiªn trong bèi c¶nh hiÖn nay do tiÕn bé cña kü thuËt - c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ ®æi míi trong c¸c doanh nghiÖp, lîi thÕ c¹nh tranh cña mét ®Þa ph•¬ng cßn phô thuéc vµo n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn. Lý thuyÕt míi vÒ lîi thÕ c¹nh tranh cña ®Þa ph•¬ng ®· kÕt hîp lý thuyÕt vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty víi chuyªn m«n hãa theo ngµnh cña ®Þa 19 ph•¬ng vµ ®•îc Micheal Porter ®•a ra trong m« h×nh vÒ c¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh: Thø nhÊt, lµ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt, vÞ trÝ cña ®Þa ph•¬ng vÒ c¸c nh©n tè ®Çu vµo cÇn thiÕt ®Ó c¹nh tranh trong mét ngµnh nh• ®iÒu kiÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Êt ®ai, lao ®éng, vèn, c¬ së h¹ tÇng. Thø hai, lµ ®iÒu kiÖn thÞ tr•êng ®Þa ph•¬ng, c¸c doanh nghiÖp sÏ t¹o ra ®•îc lîi thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr•êng quèc tÕ nÕu nh• nhu cÇu ®Þa ph•¬ng vÒ c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô rÊt kh¾t khe. Thø ba, lµ ngµnh c«ng nghiÖp bæ trî cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ. Thø t•, lµ chiÕn l•îc cña doanh nghiÖp d©n doanh vµ ®Æc ®iÓm c¹nh tranh trong ngµnh. Theo lý thuyÕt vÒ chuyªn m«n ho¸ theo ®Þa lý th× mét ®Þa ph•¬ng sÏ thu ®•îc lîi thÕ vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« khi cã møc ®é tËp trung s¶n xuÊt trong mét ngµnh cao h¬n so víi møc ®é tËp trung ngµnh cña ®Þa ph•¬ng kh¸c. Møc ®é tËp trung s¶n xuÊt cao t¹i mét ®Þa ph•¬ng sÏ kÝch thÝch chuyªn m«n ho¸ trong viÖc cung cÊp c¸c ®Çu vµo, c¶i tiÕn vµ ®æi míi c«ng nghÖ dùa trªn c¸c mèi liªn hÖ gÇn gòi vÒ mÆt ®Þa lý gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp cung cÊp ®Çu vµo. Ngµnh chiÕm tû träng lao ®éng lín t¹i ®Þa ph•¬ng vµ cã tèc ®é t¨ng tr•ëng cao vÒ thu hót lao ®éng lµ ngµnh t¹o ra thu nhËp vµ viÖc lµm chÝnh cho ®Þa ph•¬ng. Dùa trªn ph•¬ng ph¸p tiÕp cËn trªn, ®Ò tµi ®· lùa chän ngµnh s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu trong c¸c lµng nghÒ trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An. Thø nhÊt, ngµnh c«ng nghiÖp cã møc ®é ®ãng gãp GDP cao trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cña lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp n«ng th«n. Thø hai, ngµnh s¶n xuÊt ®Çu ra phôc vô chñ yÕu cho tiªu dïng ngo¹i tØnh vµ xuÊt khÈu Thø ba, ngµnh ®· ph¸t triÓn t•¬ng ®èi æn ®Þnh trong mét thêi gian dµi Thø t•, ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh hay nãi c¸ch kh¸c lµ ngµnh ph t¸ huy ®•îc c¸c thÕ m¹nh cña tØnh vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña tØnh. 2. kinh tế thị trƣờng: Phát triển làng nghề chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, sau đây là một số nhân tố cơ bản: 2.1. Nhu cầu của thị trường Nhu cầu thị trường là nhân tố chủ yếu tác động đến sự hình thành, tồn tại và phát triển 20 của làng nghề, bởi vì sản phẩm làng nghề là hàng hoá do đó phải có được thị trường chấp nhận mới tiêu thụ được. Trước hết, nhu cầu thị trường làm xuất hiện nghề và từ đó dần dần hình thành nên làng nghề. Vì thế, nhu cầu thị trường thay đổi yêu cầu sản phẩm làng nghề phải thay đổi theo để phù hợp; điều này buộc các làng nghề phải thay đổi chất lượng sản phẩm và phương thức kinh doanh để đáp ứng được nhu cầu của thị trường, đặc biệt là trong môi trường hội nhập kinh tế quốc tế. Nhu cầu thị trường càng lớn, càng bền vững thì việc sản xuất của các làng nghề càng ổn định. Làng nghề nào thích ứng được với sự biến động của thị trường thì tồn tại và phát triển; làng nghề nào không đáp ứng được yêu cầu của thị trường thì sẽ mai một, có những làng nghề bị mất dần do sản phẩm không còn phù hợp với thị hiếu như: làng nghề sản xuất nồi đất, nón mũ lá... 2.2. Sức ép kinh tế Nguồn sống của người dân ở nông thôn chủ yếu là thu nhập từ nông nghiệp. Nhiều nơi do đất chật, người đông hoặc do điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng mà thu nhập từ nông nghiệp thấp, không đảm bảo được nhu cầu cuộc sống, do đó bắt buộc người dân phải tìm kiếm các ngành nghề phi nông nghiệp để có thêm thu nhập. Trong quá trình đó họ sẽ lựa chọn những ngành nghề phù hợp và dần dần hình thành nên làng nghề, nhiều làng nghề tồn tại và phát triển mạnh mẽ đến ngày nay đều có mật độ dân số cao, diện tích canh tác nông nghiệp hình quân đầu người thấp như: làng nghề gốm sứ bát tràng, làng mộc Đồng Kỵ, làng tranh dân gian Đông Hồ... vùng đồng bằng sông hồng trở thành nơi xuất hiện sớm nhất, tập trung nhất các làng nghề có lẽ chính sức ép kinh tế. 2.3. Vị trí địa lý Số liệu thống kê cho thấy, hầu hết các làng nghề phát triển đều nằm ở vị trí thuận lợi về giao thông hoặc gần nguồn nguyên liệu. Những vị trí như vậy có điều kiện thuận lợi trong chuyên chở nguyên vật liệu, trao đổi và buôn bán sản phẩm... Đặc biệt trước đây, do điều kiện về giao thông chưa phát triển thì yếu tố “bến sông bãi chợ” luôn đóng vai trò chính trong việc vận chuyển, buôn bán của làng nghề. Nhiều làng nghề hình thành trên cơ sở nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương như gốm Hương Canh, Thổ Hà, gốm sứ Bát Tràng, mây tre đan ở Nghệ An... 2.4.Kết cấu hạ tầng Kết cấu hạ tầng gồm hệ thống giao thông, hệ thống cấp điện, nước, thông tin, y tế, giáo dục, điều kiện sinh hoạt... ảnh hưởng rất lớn đến phát triển làng nghề. Giao thông là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất; giao thông phát triển tạo thành điều kiện để làng nghề giao lưu, vận chuyển nguyên liệu, sản phẩm thuận tiện hơn. Hệ thống cung cấp điện đảm bảo cho các làng nghề sử 21 dụng các thiết bị, máy móc trong sản xuất và phục vụ đời sống. Hệ thống thông tin liên lạc tạo điều kiện cho các làng nghề trao đổi, quảng bá sản phẩm trong nước và quốc tế. Đặc biệt, ngày nay trong nền kinh tế thị trường, với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế thì sự phát triển của hệ thống thông tin ngày càng lớn, đóng vai trò quan trọng để nắm bắt được nhu cầu của thị trường, để giao dịch, buôn bán... Ngoài ra hệ thống xử lý nước thải, y tế, giáo dục... tạo điều kiện cho làng nghề phát triển. 2.5. Truyền thống làm nghề Mỗi làng nghề truyền thống đều có những kinh nghiệm, kỹ thuật, thói quen nghề nghiệp, bí quyết riêng trong sản xuất kinh doanh. Những kinh nghiệm, kỹ thuật, thói quen, bí quyết nghề nghiệp tạo nên nét độc đáo riêng của từng làng nghề và nằm trong tay các nghệ nhân, thợ giỏi được truyền từ đời này sang đời khác để lưu giữ và phát triền nghề truyền thống tại địa phương. Những yếu tố truyền thống giúp cho sản phẩm làng nghề có tính độc đáo, mang đặc trưng riêng của từng làng nghề; do đó nó là nhân tố có vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển sản phẩm của làng nghề. Trong thực tế phát triển nghề hiện nay, đội ngũ nghệ nhân đóng vai trò quan trọng trong việc truyền nghề lại cho thế hệ sau. Tuy nhiên, nhân tố này lại cản trở việc phát triển nghề sang các địa phương khác, hạn chế việc mở mang phát triển làng nghề. 2.6. Nguôn lực cho phát triển sản xuất Trong bất kỳ quá trình sản xuất, kinh doanh nào, vốn là yếu tố không thể thiếu được. Có vốn thì làng nghề mới có điều kiện để đầu tư đổi mới máy móc, thiết bị, công nghệ để nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm, có điều kiện đào tạo nâng cao kỹ năng của người lao động, quảng cáo sản phẩm, xây dựng thương hiệu... Thông thường, vốn của các hộ sản xuất ở các làng nghề chủ yếu là vốn tự có do chính các hộ tự tích luỹ, hoặc vay mượn bạn bè, anh em. Do đó, lượng vốn thường nhỏ, không đáp ứng được nhu cầu sản xuất, đặc biệt là mở rộng thị trường, nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm làng nghề. Ngày nay, nhờ những chủ trương của Đảng và Nhà nước, các cơ chế chính sách về tài chính, tín dụng đã có nhiều thay đổi, tạo điều kiện cho các cơ sở, các hộ sản xuất trong làng nghề vay vốn tạo điều kiện cho các làng nghề phát triển sản xuất - kinh doanh. 2.7. Đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước Đây là yếu tố quan trọng, không chỉ để làng nghề phát triển mà còn để làng nghề phát triển bền vững. Đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước phù hợp với quy luật khách quan thì sẽ thúc đẩy làng nghề phát triển, ngược lại thì hạn chế sự phát triển của làng 22 nghề. Các chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước một mặt hỗ trợ, khuyến khích người dân mạnh dạn đầu tư sản xuất, áp dụng khoa học công nghệ hiện đại vào sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh; mặt khác đảm bảo làng nghề phát triển theo đúng quy hoạch, kế hoạch, đảm bảo môi trường. Nhà nước xây dựng các quy hoạch, kế hoạch phát triển làng nghề, ban hành các chính sách khuyến khích phát triển như: hỗ trợ vay vốn ưu đãi, đền bù đất đai, đào tạo nghề... Mặt khác, sự tổ chức, quản lý của Nhà nước tạo điều kiện cho làng nghề phát triển bền vững, hạn chế ô nhiễm, tàn phá môi trường gây hậu quả nghiêm trọng về kinh tế, văn hoá, xã hội, làm thất thu thuế. Chƣơng 2 – Lµ mét tØnh thuéc B¾c Trung Bé, phÝa B¾c gi¸p tØnh Thanh Ho¸ víi ®•êng biªn giíi dµi 23 96,13 km, phÝa Nam gi¸p tØnh Hµ TØnh víi ®•êng biªn giíi dµi 92,6km, phÝa T©y gi¸p víi n•íc CHDCND Lµo víi ®•êng biªn giíi dµi 419 km, phÝa ®«ng gi¸p biÓn ®«ng víi bê biÓn dµi 82 km. NghÖ An lµ mét tØnh cã ®iÒu kiÖn ®Þa lý ®a d¹ng, bao gåm c¶ vïng ®ång b»ng, vïng nói vµ vïng biÓn. DiÖn tÝch 16.487 km2, d©n sè 3.030.946 ng•êi (theo kÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 2009). Ngoài d©n téc kinh chiÕm ®a sè 89%, cßn cã c¸c d©n téc thiÓu sè nh­: Kh¬ Mó, S¸n D×u, Th¸i, H’ M«ng, ¬ §u,... chñ yÕu sinh sèng t¹i c¸c vïng miÒn nói cña tØnh; ph©n bæ ë 1 TP Vinh, 2 TX (Cöa lß, Th¸i Hoµ) vµ 17 huyÖn víi 474 x·/ph•êng, thÞ trÊn. Sù ®a d¹ng vÒ d©n téc nµy, lµm cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh nghÒ truyÒn thèng nãi chung vµ ngµnh nghÒ, s¶n phÈm m©y tre ®an còng ®a d¹ng vµ phong phó víi nh÷ng nÐt v¨n ho¸ ®Æc thï cña tõng d©n téc nh• s¶n phÈm m©y tre ®an cña ng­êi Kinh, ng­êi Th¸i, H’M«ng.. ®· lµm nªn sù ®a d¹ng cña s¶n phÈm m©y tre ®an cña NghÖ An, t¹o nªn nh÷ng Ên t•îng vµ nÐt ®Æc s¾c riªng cã cña miÒn quª xø NghÖ. 2. VÒ ®Þa h×nh NghÖ An n»m ë phÝ ®«ng b¾c d·y Tr•êng S¬n, cã ®é dèc tho¶i dÇn tõ B¾c xuèng §«ng Nam. DiÖn tÝch ®åi nói chiÕm 83% diÖn tÝch tù nhiªn, tËp trung ë phÝa t©y cña tØnh. D¶i ®ång b»ng nhá hÑp chiÕm 17% diÖn tÝch tù nhiªn ch¹y tõ nam ®Õn b¾c gi¸p BiÓn §«ng vµ bÞ c¸c d·y nói bao bäc. §Þa h×nh bÞ chia c¾t bëi hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc vµ nh÷ng d·y nói xen kÏ. Do ®Þa h×nh dµn tr¶i trªn diÖn tÝch réng lín vµ tÝnh ®a d¹ng cña ®Þa h×nh nªn ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng giao th«ng cßn h¹n chÕ ë mét sè huyÖn miÒn nói, vïng s©u, vïng xa. HÕt n¨m 2009 vÉn cßn 6 x· ch•a cã ®•êng « t« ®Õn trung t©m x·, chñ yÕu thuéc c¸c huyÖn T•¬ng D•¬ng vµ Kú S¬n. HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i kh¸ ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng, bao gåm hÖ th«ng ®•êng bé, ®•êng s¾t, ®•êng hµng kh«ng vµ c¶ng biÓn. C«ng tr×nh x©y dùng ®•êng Hå ChÝ Minh ®· c¶i thiÖn tèt ®iÒu kiÖn giao th«ng cho c¸c huyÖn trung du vµ miÒn nói cña tØnh. Giao th«ng thuËn lîi lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn nghÒ. Thùc tÕ cho thÊy ë ®©u giao th«ng ph¸t triÓn th× kinh tÕ – x· héi ph¸t triÓn, ngµnh nghÒ dÔ du nhËp vµ ng•îc l¹i. Trªn c¬ së giao th«ng thuËn lîi, nªn trong nh÷ng n¨m qua nghÒ m©y tre ®an ®· ®•îc l·nh ®¹o TØnh uû, UBND tØnh, c¸c së ngµnh, trong ®ã giao cho c¬ quan Liªn minh HTX tØnh chñ tr× thùc hiÖn c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ vµ c¬ b¶n ®Õn nµy nghÒ nµy ®· ®•îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn ë hÇu hÕt c¸c huyÖn, thµnh, thÞ trong tØnh. 24 3. VÒ thêi tiÕt khÝ hËu NghÖ An n»m ë phÝa Nam vïng ranh giíi gi÷a ®Þa m¸ng t©y b¾c vµ ®Þa m¸ng Tr•êng S¬n, v× thÕ NghÖ An lµ vïng cã khÝ hËu nhiÖt ®íi víi mïa ®«ng l¹nh kÌm theo m•a nhá vµ mïa hÌ nãng víi ®Æc tr•ng giã t©y nam (giã Lµo) kh« nãng. L•îng m•a b×nh qu©n hµng n¨m lín tõ 1.800 – 2.000 mm nh•ng ph©n bè kh«ng ®Òu. V× thÕ, mïa m•a th•êng g©y ngËp óng vµ mïa kh« hanh th•êng hay h¹n h¸n lµm cho ®êi sèng vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th•êng gÆp nhiÒu khã kh¨n; chÝnh v× vËy viÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, lµng nghÒ truyÒn thèng lµ hÕt søc phï hîp víi ®Æc ®iÓm vÒ thêi tiÕt vµ khÝ hËu trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An, vµ ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu nµy phï hîp ®Ó ph¸t triÓn nguån nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an nh•: lïng, m©y, nøa, mÐt.... 4. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n NghÖ An lµ mét tØnh cã tiÒm n¨ng rÊt lín vÒ kho¸ng s¶n nh•ng ch•a ®•îc ®Çu t• khai th¸c ®óng møc. Nguån kho¸ng s¶n ë NghÖ An ®a d¹ng vµ phong phó. Cã ®ñ lo¹i kho¸ng s¶n quý hiÕm nh•: vµng, ®¸ quý ®Õn c¸c lo¹i nh• thiÕc, b« - xÝt, phèt - pho ... vµ c¸c lo¹i kho¸ng s¶n lµm vËt liÖu x©y dùng nh• ®¸ v«i, ®¸ x©y dùng, c¸t, sái... vµ mét tr÷ l•îng lín nguyªn liÖu cho ngµnh nghÒ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu cho c¸c lµng nghÒ: hiÖn t¹i tæng tr÷ l•îng gç hiÖn cßn kho¶ng 52 triÖu m3, trong ®ã cã tíi 42,5 v¹n m3 gç p¬-mu; tr÷ l•îng lïng, tre, n÷a, mÐt kho¶ng trªn 1tû c©y tËp trung chñ yÕu ë c¸c huyÖn miÒn nói vµ nói cao: Anh S¬n, Con Cu«ng, Quú Ch©u, QuÕ Phong… 5.Vê kinh tê Giai ®o¹n 2005 – 2009, kinh tÕ NghÖ An tiÕp tôc cã nh÷ng b•íc ph¸t triÓn míi vµ toµn diÖn. Tèc ®é t¨ng tr•ëng t•¬ng ®èi æn ®Þnh vµ lu«n ®¹t ®•îc møc t¨ng tr•ëng b×nh qu©n cao h¬n tèc ®é t¨ng tr•ëng kinh tÕ cña c¶ n•íc. Tèc ®é t¨ng tr•ëng gdp b×nh qu©n n¨m thêi kú 2005 – 2009 ®¹t trªn 10,3% n¨m. gdp b×nh qu©n ®Çu ng•êi n¨m 2009 trong tØnh tÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh lµ 10,5 triÖu ®ång. BiÓu1: gdp vµ tèc ®é t¨ng tr•ëng thêi kú 2005 – 2009 §VT: tû ®ång tt ChØ tiªu tæng hîp 2005 2007 2008 2009 25 - Tèc ®é t¨ng tr•ëng GDP(%) 10.91 11.36 10.12 9.65 - Tèc ®é t¨ ng tr•ëng gi¸ trÞ khu vùc kinh tÕ t• nh©n (%) 56,37 46,43 12,64 23,04 - Tû träng thu nhËp cña khu vùc kinh tÕ t• nh©n trong GDP toµn tØnh(%) 32,34 42,52 43,50 48,81 Nguån: Côc Thèng kª NghÖ An So víi møc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n cña c¶ n•íc th× c¸c chØ tiªu ®¹t ®ù¬c cña tØnh NghÖ An cßn ë møc trung b×nh. Tuy nhiªn; c¬ cÊu kinh tÕ ®· cã b•íc chuyÓn dÞch theo h•íng tÝch cùc, tû träng n«ng nghiÖp gi¶m tõ 44,3% n¨m 2005 xuèng cßn 32% n¨m 2009, tû träng ngµnh c«ng nghiÖp - x©y dùng t¨ng tõ 18,6% (2005) lªn 34% (2009); gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng gÊp 4 lÇn so víi n¨m 2005, trong ®ã mét sè s¶n phÈm t¨ng kh¸ lµ: bia, ®•êng, xi m¨ng, g¹ch nung... c¸c s¶n phÈm tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ lµng nghÒ. HÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi kh«ng ngõng ®•îc n©ng cÊp nh•: c¶ng Cöa Lß, s©n bay Vinh, c¸c c¶ng c¸ ven biÓn Quúnh L•u, Nghi Léc...NhiÒu tuyÕn ®•êng quan träng phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ ®¶m b¶o an ninh quèc phßng ®· vµ ®ang ®•îc triÓn khai thi c«ng, nhiÒu tuyÕn tØnh lé vµ ®•êng vïng nguyªn liÖu ®•îc n©ng cÊp, lµm míi. Nguån vèn huy ®éng tõ d©n c• lµ 5.365 tû ®ång ®Ó x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, ®· lµm ®•îc 3891 km ®•êng nhùa vµ bª t«ng, 4200 km kªnh bª t«ng vµ 4.300 phßng häc ®•îc x©y dùng míi. §Õn nay cã 467/473 x· trong toµn tØnh cã ®•êng « t« vµo ®Õn trung t©m. C¸c ngµnh dÞch vô cã b•íc chuyÓn dÞch tÝch cùc, ®¸p øng tèt h¬n c¸c nhu cÇu vÒ s¶n xuÊt, kinh doanh vµ phôc vô ®êi sèng d©n c•. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c¸c ngµnh dÞch vô t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 11,4% (kÕ ho¹ch: 12-13%). Ho¹t ®éng néi th•¬ng s«i næi, tæng møc l•u chuyÓn hµng hãa vµ dÞch vô b×nh qu©n 5 n¨m t¨ng kho¶ng 8,9%/n¨m; Mét sè trung t©m th•¬ng m¹i - siªu thÞ ®•îc h×nh thµnh, hÖ thèng chî ®•îc quy ho¹ch l¹i vµ x©y dùng míi ®¸p øng ngµy cµng cao nhu cÇu mua s¾m cña nh©n d©n. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng hãa vµ dÞch vô 5 n¨m t¨ng b×nh qu©n 30,26%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu tuy cßn ë møc khiªm tèn so víi tiÒm n¨ng cña tØnh, song chÊt l•îng hµng xuÊt khÈu tõng b•íc ®•îc n©ng lªn. Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu t¨ng kh¸, nhÊt lµ c¸c mÆt hµng chñ lùc nh•: kho¸ng s¶n, thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm may mÆc... C¸c doanh nghiÖp thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu chó träng viÖc t×m kiÕm thÞ tr•êng míi. §•a tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu 5 n¨m ®¹t 398 triÖu USD. C¸c lÜnh vùc kh¸c nh•: du lÞch, tµi chÝnh - ng©n hµng, b¶o hiÓm, b•u chÝnh - viÔn th«ng, vËn t¶i... ®Òu cã b•íc ph¸t triÓn kh¸. Ngµnh du lÞch ®•îc tËp trung ®Çu t•, nhiÒu c«ng tr×nh ®•îc 26 x©y dùng nh•: t•îng ®µi B¸c Hå, qu¶ng tr•êng Hå ChÝ Minh. NhiÒu kh¸ch s¹n, nhµ hµng lín, cao cÊp ®•îc n©ng cÊp vµ x©y míi ®•a vµo khai th¸c, t¹o søc hÊp dÉn míi ®Ó thu hót du kh¸ch. Tæng doanh thu ngµnh du lÞch 5 n¨m ®¹t 5.988 tû ®ång, t¨ng b×nh qu©n 8,3%/n¨m. Sù t¨ng tr•ëng kinh tÕ cña tØnh cã sù ®ãng gãp rÊt lín cña c¸c doanh nghiÖp d©n doanh, cña hÖ thèng c¸c lµng nghÒ, lµng cã nghÒ trong tØnh. Vai trß cña khu vùc nµy ngµy cµng kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ khi tû träng gdp cña lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp nãi chung vµ cña lµng nghÒ, lµng cã nghÒ nãi riªng chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu gdp toµn tØnh. 6. VÒ x· héi Thêi gian qua, tØnh NghÖ An ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p tÝch cùc gi¶m thiÓu nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc trong x· héi. NhiÒu khu d©n c•, khu ®« thÞ míi ®•îc quy ho¹ch x©y dùng, ®•êng phè khang trang, s¹ch ®Ñp. §ång thêi c¸c gia ®×nh thuéc diÖn chÝnh s¸ch lu«n ®•îc quan t©m b»ng nhiÒu chÝnh s¸ch: hç trî nh• vay vèn l·i suÊt •u ®·i, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, tõ ®ã lµm gi¶m chªnh lÖch møc sèng gi÷a c¸c hé giµu - nghÌo; an ninh chÝnh trÞ ®•îc gi÷ v÷ng. ChÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng•êi lao ®éng cña tØnh kh«ng ngõng ®•îc quan t©m vµ ®· ®¹t ®•îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra d©n sè n¨m 2009, tØnh NghÖ An cã 3,039 triÖu ng•êi, trong ®ã d©n sè thµnh thÞ lµ 18% ng•êi. Sè ng•êi trong ®é tuæi lao ®éng lµ 1,457 triÖu ng•êi, trong ®ã tû lÖ lao ®éng ®•îc ®µo t¹o lµ 25%, sè ng•êi cã viÖc lµm míi hµng n¨m b×nh qu©n lµ 28.500 ng•êi. Lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp t¨ng lªn do qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ – x· héi, ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, kh«ng gian ®« thÞ ®•îc më réng ®· vµ ®ang t¹o ra dßng lao ®éng di c• ®Õn thµnh phè, g©y søc Ðp vÒ viÖc lµm vµ n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò x· héi ë ®« thÞ. Gi¸o dôc ®µo t¹o chuyÓn biÕn tÝch cùc, hÖ thèng tr•êng líp ®•îc quan t©m ®Çu t• x©y dùng, n©ng cÊp, mua s¾m trang thiÕt bÞ phôc vô tèt h¬n nhu cÇu häc tËp. C¸c tr•êng ®µo t¹o chuyªn nghiÖp, d¹y nghÒ vµ c¸c trung t©m häc tËp céng ®ång ph¸t triÓn kh¸ nhanh, b•íc ®Çu ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu häc tËp cña x· héi; ®Æc biÖt tØnh NghÖ An cßn thµnh lËp Tr•êng tiÓu thñ c«ng nghiÖp NghÖ An (nay lµ tr•êng Trung cÊp kinh tÕ, c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp NghÖ An) nh»m ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp, x©y dùng lµng nghÒ trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An. Trong 5 n¨m gÇn ®©y ®· ®µo t¹o ®•îc 15.000 c«ng nh©n kü thuËt, ®¹t chØ tiªu ®µo t¹o lao ®éng lµ 25%. 7. Những thuận lợi và khó khăn trong phát triển sản xuất các sản phẩm mây tre đan trên địa bàn tỉnh Nghệ An a/ Những thuận lợi: 27 - Nghệ An có hệ thống giao thông đa dạng với đầy đủ đường bộ, đường biển, đường sắt, đường hàng không và kết cấu hạ tầng đã có nhiều tiến bộ,... tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao lưu, vận chuyển hàng hoá trong và ngoài nước. - Đất đai của Nghệ An có diện tích phù hợp cho việc phát triển các cây công nghiệp. Rừng Nghệ An có chủng loại phong phú, trữ lượng khai thác được còn lớn. Tài nguyên khoáng sản thiên nhiên Nghệ An phong phú, đa dạng, trong đó có nhiều loại phù hợp với phát triển nghề với trữ lượng lớn các loại cây lùng, nứa, mét... là nguồn nguyên liệu dồi dào cho phát triển nghề mây tre đan của tỉnh. - Trong những năm qua, kinh tế - xã hội tỉnh Nghệ An đã đạt được những kết quả khả quan. Bước đầu hình thành một số ngành công nghiệp trọng điểm, có vị thế trong cả nước, nhiều công trình lớn đã được đầu tư xây dựng, hình thành một số ngành công nghiệp mũi nhọn như xi măng, mía đường, ... là tiền đề để phát triển công nghiệp và các ngành nghề, dịch vụ khác. - Người dân Nghệ An cần cù, chịu khổ, khéo tay, có tinh thần cầu tiến, sáng tạo, cần kiệm. Sau nhiều năm thực hiện chính sách đổi mới của Đảng và Nhà nước, trong giao lưu kinh tế - xã hội mở rộng, người Nghệ An đã tiếp thu được nhiều tư duy kinh tế mới, khắc phục được những yếu điểm của tư duy kinh tế truyền thống, một số người đã mạnh dạn đầu tư phát triển sản xuất. - Có tiềm năng phát triển du lịch, thông qua đó phát triển các làng nghề truyền thống trên địa bàn tỉnh Nghệ An. - Phát triển nghề mây tre đan là phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường, gần gũi với thiên nhiên, không gây ô nhiễm ảnh hưởng đến môi trường sống vì những đặc tính lý hoá của sản phẩm mây tre đan. b. Những khó khăn - Nghệ An nằm trong vùng có điều kiện khí hậu, thời tiết khắc nghiệt, nhất là bão lụt hay xảy ra ảnh hưởng lớn đến đời sống sinh hoạt và sản xuất. Mặc dù diện tích tự nhiên rộng, nhưng bị chia cắt bởi hệ thống sông suối, đồi núi nên việc phát triển kết cấu hạ tầng, giao lưu học hỏi cũng như mua bán, trao đổi sản phẩm giữa các vùng gặp nhiều khó khăn, làm tăng chi phí vận chuyển. - Nghệ An vẫn đang là một tỉnh nghèo, kém phát triển so với các tỉnh trong vùng (lập biểu so sánh), trong cả nước. Công nghiệp quy mô chủ yếu là vừa, nhỏ; số cơ sở công nghiệp có 28 quy mô lớn, nhất là công nghiệp Trung ương còn hết sức nhỏ (7%), hạn chế trong việc phát triển các ngành nghề dịch vụ. - Trình độ dân trí của một bộ phận dân cư còn thấp, nhất là đồng bào dân tộc vùng cao. Trình độ lao động nông thôn không đồng đều giữa các vùng, các huyện, thành, thị trong tỉnh. số người được đào tạo chưa nhiều. Bên cạnh đó, một số bộ phận người dân nông thôn còn có tư duy chịu khổ hơn chịu khó, dễ bằng lòng với với hoàn cảnh hơn là tìm tòi, bứt phá khỏi nghèo khổ, quen với tư duy sản xuất thời bao cấp, còn nôn nóng, chủ quan, duy ý chí, thường không đam mê với những nghề nghiệp có thu nhập thấp. - Điều kiện để người dân phát triển các nghề trồng trọt, chăn nuôi thuận lợi nên áp lực tìm kiếm các nghề khác để làm kế sinh nhai không lớn. Mặt khác, thu nhập bước đầu của nghề phi nông nghiệp thường là thấp, nên chưa hấp dẫn người dân tìm kiếm, mở mang các ngành nghề phi nông nghiệp. - Hệ thống các cơ sở dạy nghề chủ yếu tập trung ở các thành phố, thị xã và các huyện đồng bằng. Các cơ sở dạy nghề ở huyện đầu tư cơ sở vật chất còn hạn chế, thiếu phương tiện, thiết bị và đồ dùng dạy học. Các chương trình dạy nghề chậm đổi mới, vẫn mang nặng tính truyền thống nên chưa phù hợp với điều kiện phát triển nghề, chưa gắn kết với sản xuất. Đến hết năm 2009, UBND tỉnh Nghệ An đã công nhận 83 làng nghề đạt tiêu chí làng nghề của tỉnh. Số lượng làng nghề được công nhận hàng năm có xu hướng tăng lên, tuy nhiên tỷ lệ làng nghề truyền thống có xu hướng giảm, làng nghề mới có xu hướng tăng BiÓu 2: KÕt qu¶ x©y dùng lµng nghÒ qua c¸c n¨m 2003-2009 §VT : Lµng nghÒ Tt ®¬n vÞ Tæng Thùc hiÖn qua c¸c n¨m 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Tæng céng 83 12 14 10 9 10 10 18 1 NghÒ M©y tre ®an 38 6 7 3 4 7 4 7 2 NghÒ ChÕ biÕn n«ng s¶n TP 13 1 1 3 3 1 1 3 3 NghÒ ChiÕu cãi, chæi ®ãt, giÊy giã 9 1 2 1 2 2 1 4 NghÒ Méc DD vµ Mü nghÖ 8 2 2 1 1 2 5 NghÒ ChÕ biÕn H¶i s¶n 6 1 1 1 1 1 1 29 6 NghÒ D©u TT, dÖt TC©m, mãc sîi 5 1 1 1 1 1 7 NghÒ s¶n xuÊt, chÎ chu h•¬ng 3 3 8 NghÒ s¶n xuÊt g¹ch ngãi 1 1 (Nguån: Tæng hîp cña t¸ c gi¶ qua b¸o c¸ o cña c¬ quan chñ qu¶n vÒ vÊn ®Ò lµng nghÒ Liªn minh HTX tØnh NghÖ An) Thông qua biểu 2 cho thấy, thời gian qua làng nghề mây tre đan phát triển nhanh nhất, là nghề có số lượng làng nghề nhiều nhất 38 làng, có những nghề chỉ có 1 làng như nghề chế biến bánh đa, kẹo lạc; làng nghề sản xuất ngói, làng nghề sản xuất giấy gió. Nguyên nhân chủ yếu là do nghề mây tre đan có nhiều lợi thế: là nghề đơn giản, dễ làm, có nguồn nguyên liệu trong tỉnh phong phú, chủ động, là nghề truyền thống của nhiều địa phương trong tỉnh. Vì vậy, khi có chủ trương khôi phục và phát triển làng nghề, nghề mây tre đan đã có cơ hội phát triển và phát triển mạnh. Sự phân bố của các làng nghề không đều giữa các huyện, thành, thị; giữa đồng bằng và miền núi. BiÓu 3: KÕt qu¶ x©y dùng lµng nghÒ ph©n bæ theo ngµnh nghÒ ®Õn n¨m 2009 §VT : Lµng nghÒ TT §Þa ph•¬ng Tæng sè Trong ®ã M©y tre ®an ChÕ biÕn n«ng s¶n, thùc phÈm ChÕ biÕn h¶i s¶n G¹c h, ngãi Méc d©n dông & Mü nghÖ, trèng D©u t»m t¬, mãc sîi, dÖt thæ cÈm ChÎ chu h•¬ng, SX h•¬ng ChiÕu cãi, chæi ®ãt, giÊy giã Tæng céng 83 38 13 7 1 8 5 3 9 1 Nghi Léc 19 14 1 1 3 DiÔn Ch©u 15 4 4 2 1 1 1 2 3 Quúnh L•u 19 12 3 3 1 4 Yªn Thµnh 7 6 1 5 §« L•¬ng 3 1 1 1 6 H•ng Nguyªn 5 1 4 7 Nam §µn 2 2 8 Thanh Ch•¬ng 3 1 1 1 9 T©n Kú 1 1 10 TX Cöa Lß 1 1 11 TX Th¸i Hoµ 2 2 12 NghÜa §µn 1 1 13 TP Vinh 2 2 14 Anh S¬n 1 1 15 Quú Ch©u 2 1 1 (Nguån: Tæng hîp cña t¸ c gi¶ qua b¸o c¸ o cña c¬ quan chñ qu¶n vÒ vÊn ®Ò lµng nghÒ Liªn minh HTX tØnh NghÖ An) Sè l•îng lµng nghÒ trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An tËp trung ë 15 huyÖn, 57 x·. Sè l•îng lµng nghÒ chñ yÕu tËp trung ë c¸c huyÖn ®ång b»ng, cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi. So víi huyÖn ®«ng 30 b»ng vµ trung du, c¸c huyÖn miÒn nói vµ nói cao gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n trong viÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ. §iÒu nµy, do c¸c huyÖn miÒn nói cao cña tØnh NghÖ An chñ yÕu lµ d©n téc thiÓu sè, sè l•îng d©n c• th•a thít, ngµnh nghÒ truyÒn thèng so víi miÒn xu«i Ýt h¬n, do ®iÒu kiÖn ®Ó du nhËp nghÒ míi khã kh¨n, bªn c¹nh sù •u tiªn quan t©m ®Çu t• ph¸t triÓn lµng nghÒ ch•a ®•îc thùc sù chó träng. Bên cạnh đó, mặc dù đã được sự quan tâm của các cấp, các ngành, các tổ chức nhưng các làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn chưa nhận được sự quan tâm đích đáng, đầu tư có hiệu quả. Một số địa phương còn phát triển theo phong trào, chưa đi vào thực chất, chiều sâu; điều đó ít nhiều làm cho các làng nghề ở tỉnh Nghệ An sau khi được công nhận chưa thực sự phát triển bền vững. BiÓu 4: Hç trî ®Çu t• h¹ tÇng lµng nghÒ trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An ®Õn n¨m 2009 §VT: triÖu ®ång TT §Þa ph•¬ng Tæng gi¸ trÞ ®Çu t• 2001-2009 Trong ®ã TiÕp nhËn hç trî tØnh ChÝnh s¸ch cña huyÖn C¬ së ®Çu t• Tæng sè 42.950 34.050 1.300 7.600 1 Nghi Léc 3.950 2.250 1.700 2 DiÔn Ch©u 13.000 11.700 400 900 3 Quúnh L•u 10.600 10.200 400 4 Yªn Thµnh 2.700 1.000 300 1.400 5 §« L•¬ng 6 H•ng Nguyªn 2.200 2.200 7 Nam §µn 8 Thanh Ch•¬ng 1.400 650 750 9 T©n Kú 3..200 1.500 1.700 10 TX Cöa Lß 1.650 700 600 350 11 TX Th¸i Hoµ 2.450 2.050 400 12 NghÜa §µn 600 600 13 Vinh 14 Anh S¬n 1.200 1.200 15 Quú Ch©u 16 Quú Hîp 17 QuÕ Phong 18 Con Cu«ng 19 T•¬ng D•¬ng 20 Kú S¬n (Nguån: Tæng hîp cña t¸ c gi¶ qua b¸o c¸ o cña c¬ quan chñ qu¶n vÒ vÊn ®Ò lµng nghÒ Liªn minh HTX tØnh NghÖ An) 31 Thông qua Biểu 4 cho thấy, giai đoạn 2001 – 2009 tổng giá trị đầu tư cho các làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An đạt 42,95 tỷ đồng như vậy bình quân 1 làng nghề chỉ được đầu tư 517 triệu đồng, như vậy tỷ lệ vốn đầu tư cho một làng nghề là quá nhỏ. Thông thường, làng nghề cần nhất được đầu tư về hạ tầng (đường, điện), về cơ sở sản xuất kinh doanh và đào tạo, về xúc tiến thương mại...Thực tế, để nhận được vốn đầu tư từ nguồn ngân sách của nhà nước, các làng nghề phải mất rất nhiều thời gian để thực hiện, bởi vì làng nghề không phải là một tổ chức có tư cách pháp nhân, nên việc lập và đầu tư cho làng nghề thường phải thông qua một tổ chức có tư cách pháp nhân trong làng nghề, vì vậy từ chủ trương đến thực tổ chức thực hiện gặp nhiều khó khăn, trở ngại. Bên cạnh đó, do quy định về cấp quản lý làng nghề chưa rõ ràng nên chưa có một tổ chức đầu mối thực sự để giải quyết các vấn đề liên quan cho làng nghề và năng lực lập dự án và tìm kiếm các nguồn đầu tư của các làng nghề đang nhiều yếu kém nên vấn đề đầu tư cho làng nghề chưa thực sự tương xứng với yêu cầu phát triển của làng nghề. Những địa phương nhận được nhiều nguồn vốn đầu tư chủ yếu vẫn là những địa phương có nhiều thế mạnh như: TP Vinh, huyện Quỳnh Lưu, Diễn Châu, huyện Nghi Lộc; TX Cữa Lò,... Ở Nghệ An hiện nay, cơ quan được giao quản lý vấn đề này là cơ quan Liên minh HTX tỉnh Nghệ An. Tóm lại, thời gian qua từ chỗ chưa có làng nghề nào, việc xây dựng và công nhận được 83 làng nghề là một thành công trong phát triển tiểu thủ công nghiệp và xây dựng làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 1.2. Quá trình phát triển nghề mây tre đan tỉnh Nghệ An 1.2.1. §Æc ®iÓm nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an. - Lµ s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ, ®ßi hái ng•êi lao ®éng cã tay nghÒ khÐo lÐo, thµnh th¹o vÒ kü thuËt vµ cã nhËn thøc vÒ mü thuËt. - §Çu t• Ýt, chu kú s¶n xuÊt ng¾n, mau cã s¶n phÈm, tiªu thô nhanh, mang l¹i hiÖu qu¶ ngay. - Gi¶i quyÕt ®•îc nhiÒu ng•êi cã viÖc lµm, chi phÝ lao ®éng kÕt tinh trong 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm lín. - Yªu cÇu kho ®ùng nguyªn liÖu vµ thµnh phÈm cã thÓ tÝch lín (v× hµng cång kÒnh). - Chi phÝ vËn chuyÓn cao. - DÔ mèc, dÔ mèi mät. 1.2.2. Mô tả quy trình sản xuất sản phẩm mây tre đan xuất khẩu Nguyªn liÖu ChÎ th« ChÎ tinh Ph¬i kh« §an Lµm s¹ch SÊy S¬n tÈm Ph¬i kh« §ãng gãi KiÓm tra CLSP NhËp kho 32 Trước đây, nghề mây tre đan ở Nghệ An là một trong những ngành nghề không thể thiếu trong cuộc sống, sinh hoạt của nhân dân, là ngành nghề sản xuất ra những vật dụng cần thiết phục vụ cho cuộc sống sinh hoạt hàng ngày như: các lọai sản phẩm phục vụ cho sinh hoạt (rổ, rá, thúng, mủng...), các vật dụng dùng cho sản xuất (quang gióng, phên, liếp...), các sản phẩm mỹ nghệ (bàn ghế, chao đèn, đồ để các dụng cụ sinh hoạt, lọ hoa...) tuy nhiên do xu thế phát triển của xã hội, các sản phẩm mây tre đan có nhiều loại không thực sự thích hợp với cuộc sống hiện đại, bên cạnh sự bàng trướng của các sản phẩm công nghiệp (nhựa, kim loại..) nên các sản phẩm làm bằng chất liệu mây tre đan dần dần bị thu hẹp trong tâm lý của người tiêu dùng, làm cho nghề mây tre đan trên địa bàn tỉnh Nghệ An cũng có những biến đổi, thăng trầm theo thời cuộc. Bên cạnh những chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, tỉnh Nghệ An đã cụ thể hoá bằng những nội dung, chương trình cụ thể để thúc đẩy lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp phát triển (xem phụ lục), từ đó tạo tiền đề để khôi phục và phát triển các ngành nghề, làng nghề truyền thống vốn có của tỉnh. Vì vậy nghề mây tre đan trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã có cơ hội và có những bước phát triển mạnh mẽ (xem phụ lục). Tõ chç chØ cã 100 lao ®éng ®Õn nay toµn tØnh ®· cã gÇn 1 v¹n lao ®éng, doanh sè t¨ng nhanh qua c¸c n¨m: N¨m 2000: 200 triÖu ®ång. N¨m 2001: 500 triÖu ®ång; N¨m 2002: 1 tû ®ång; N¨m 2003 1,5 tû ®ång; N¨m 2004 16,5 tû ®ång; n¨m 2005: ®¹t trªn 52 tû ®ång vµ tÝnh ®Õn thêi ®iÓm hÕt n¨m 2009, tæng sè 83 lµng nghÒ cã gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®¹t gÇn 200 tû ®ång; gi¶i quyÕt 33 lao ®éng cho gÇn 2 v¹n lao ®éng cã viÖc lµm vµ thu nhËp æn ®Þnh víi møc b×nh qu©n ®¹t 650.000®ång/th¸ng/lao ®éng (Xem BiÓu 5, phÇn phô lôc) cho thÊy, møc thu nhËp cao nhÊt lµ ë lµng nghÒ m©y tre ®an truyÒn thèng Tr•êng Thµnh, x· DiÔn Tr•êng, huyÖn DiÔn Ch©u víi møc thu nhËp b×nh qu©n ®¹t 12,9 triÖu ®ång/lao ®éng/n¨m; thÊp nhÊt lµ ë lµng nghÒ m©y tre ®an Xu©n T×nh, x· DiÔn Léc, huyÖn DiÔn Ch©u víi møc thu nhËp chØ ®¹t gÇn 3,5 triÖu ®ång/lao ®éng/n¨m. Biểu 5: Tình hình thu nhập bình quân trong các làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An (năm 2009) ĐVT: triệu đồng TT Nhóm làng nghề Thu nhập chung Thu nhập từ nghề/năm Thu nhập/tháng Tỷ lệ (TNTN/TNC) (%) 1 Mây tre đan 5.57 6.9 0,65 124,0 2 Chế biến lượng thực thực phẩm 9 10,8 0,9 120,0 3 chiếu cói, chổi đót 6,2 7,6 0.63 122,6 4 Chế biến hải sản 11 14 1,167 127,3 5 Mộc dân dụng và mỹ nghệ 8,4 9,8 0,817 116,7 6 Dâu tằm tơ 6.1 6,95 0,6 114,0 7 Sản xuất vật liệu xây dựng 16,1 19,1 1,592 118,2 (Nguån: Ban chØ §¹o thùc hiÖn NghÞ quyÕt 06 vÒ ph¸t triÓn CN, TTCN, lµng nghÒ tØnh NghÖ An) Thu nhËp cña lao ®éng trong c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an xuÊt khÈu ë NghÖ An nh×n chung ch•a ph¶i lµ cao; møc t¨ng thu nhËp b×nh qu©n hµng n¨m cña lao ®éng lµm nghÒ m©y tre ®an ®¹t 12,7%. Tuy nhiªn, c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an th•êng ë c¸c x· nghÌo, qua biÓu 4.1 cho ta thÊy, so víi c¸c lµng nghÒ kh¸c thu nhËp b×nh qu©n cña lµng nghÒ m©y tre ®an thÊp h¬n vÒ gi¸ trÞ nh•ng vÒ tû lÖ so víi thu nhËp chung th× chØ sau lµng nghÒ chÕ biÕn h¶i s¶n; qua ®ã cho ta thÊy vai trß cña lµng nghÒ m©y tre ®an lµ rÊt lín trong thu nhËp cña ng•êi d©n vïng nghÒ. Bªn c¹nh ®ã, thùc tÕ ë NghÖ An kh¼ng ®Þnh ë ®©u nghÒ m©y tre ®an ph¸t triÓn ë ®ã kh«ng cã hé thiÕu ®ãi, kh¼ng ®Þnh ph¸t triÓn nghÒ m©y tre ®an ®ang gãp phÇn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c«ng cuéc xo¸ ®ãi, tiÕn tíi gi¶m nghÌo vµ lµm giµu ë c¸c ®Þa ph•¬ng trong tØnh. So víi mét sè tØnh nh• H¶i D•¬ng cã møc thu nhËp cña lao ®éng lµng nghÒ ®¹t tõ 6,82 triÖu, Th¸i B×nh ®¹t b×nh qu©n tõ 600 – 800.000®/lao ®éng/th¸ng, Thanh Ho¸ 550- 750.000®/lao ®éng/th¸ng (theo Y Nhung Vn economy, ngµy 24/4/2010), lµng nghÒ m©y tre ®an ë Chuyªn Mü (Hµ Néi) ®¹t b×nh qu©n 9 triÖu ®ång/n¨m; th× møc thu nhËp cña lao ®éng ë c¸c lµng nghÒ ë NghÖ An cã møc t•¬ng ®•¬ng hoÆc cã thÊp h¬n nh•ng kh«ng qu¸ chªnh lÖch. Tuy nhiªn so víi thu nhËp b×nh qu©n cña lao ®éng 34 thuÇn n«ng th× møc thu nhËp cña ng•êi lµm nghÒ m©y tre ®an xuÊt khÈu vÉn cao gÊp 1,2 – 3 lÇn. Trong nh÷ng n¨m qua lµng nghÒ m©y tre ®an ph¸t triÓn ®· më réng sù giao l•u th«ng th•¬ng trong vïng, trong tØnh, trong n•íc vµ ®èi víi tõng ng•êi d©n trong lµng nghÒ vµ trong tØnh, t¹o ®iÒu kiÖn häc hái tõ ®ã lµm thay ®æi nhiÒu vÒ t• duy, nhËn thøc, nhÊt lµ vÒ s¶n xuÊt kinh doanh trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng, tõ ®ã nhiÒu ng•êi ®· m¹nh d¹n bá vèn t×m tßi, ®i häc häc tËp, ®Çu t• s¶n xuÊt, më mang ph¸t triÓn ngµnh nghÒ m©y tre ®an. Bªn c¹nh ®ã, thêi gian qua, TØnh uû, UBND tØnh NghÖ An x¸c ®Þnh râ muèn x©y dùng ®•îc lµng nghÒ ph¶i cã nghÒ, nh©n réng nghÒ; muèn cã nghÒ, nh©n réng nghÒ ph¶i ®µo t¹o nghÒ nªn trong thêi gia qua ®· tæ chøc ®µo t¹o vµ truyÒn nghÒ cho nhiÒu ng•êi lao ®éng, vµ tæ chøc s¶n xuÊt cho ng•êi lao ®éng sau khi häc nghÒ. §Õn nay, ®· gi¶i quyÕt ®•îc gÇn 3 v¹n lao ®éng N«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt hµng m©y tre ®an xuÊt khÈu gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An. BiÓu 6: Tæng hîp kÕt qu¶ ®µo t¹o nghÒ m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An giai ®o¹n 2001-2009 §VT: L•ît ng•êi N¨m Liªn minh HTX Tr•êng d¹y nghÒ TTCN Trung t©m khuyÕn c«ng C c¸ trung t©m DN Tæng sè lao ®éng 2001 – 2008 13.279 2628 5514 2663 23154 2009 930 285 1240 250 25.859 Tæng 14.209 2.913 6.754 2.913 49.013 (Nguån: Tæng hîp cña t¸ c gi¶ qua b¸o c¸ o cña c¬ quan chñ qu¶n vÒ vÊn ®Ò lµng nghÒ Liªn minh HTX tØnh NghÖ An) KÕt qu¶ ®µo t¹o ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triªn cña c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An. Tõ chç ch•a cã lµng nghÒ ®Õn nay ®· cã 38 lµng nghÒ. B×nh qu©n thu nhËp cña ng•êi lao ®éng ®Õn nay ®· ®¹t 600.000 ®ång – 1.500.000 ®ång/ th¸ng; cã hé ®· cã thu nhËp tõ 5 - 6 triÖu ®ång/ th¸ng. NhiÒu c¬ së chuyªn doanh s¶n phÈm ®å m©y tre ®an xuÊt khÈu xuÊt hiÖn nh•: Cty TNHH c Phong (TP Vinh), HTX Tiên Thanh (huyên Quynh Lưu), Cty TNHH Phương Anh, DNTN Phong Canh, Đinh Triêu (huyên Nghi Lôc), Cty TNHH Xuân Hương (huyên Thanh Chương),.. c biêt môt sô DN đa xuât khâu tr c tiêp san phâm sang các n c: EU, Nhật Bản... như cy TNHH c Phong (TP Vinh) với giá trị xuất khẩu hàng năm đạt hàng triệu USD; đây co thê noi la môt b c chuyên l n trong nganh nghê mây tre đan Nghê An. 2. Năng l c canh tranh trong sản xuất kinh doanh sản phẩm mây tre đan xuât khâu 35 trên đia ban tinh Nghê An C¸c s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ tõ gç, tre, nøa lµ mÆt hµng chñ lùc xuÊt khÈu cña ngµnh thñ c«ng mü nghÖ tØnh NghÖ An, gi¸ trÞ xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng n¨m cña s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ (trong ®ã chñ yÕu lµ s¶n phÈm m©y tre ®an) ®¹t trªn 3,1 triÖu USD. C¸c s¶n phÈm chñ yÕu cña ngµnh nµy ®•îc chÕ biÕn tõ gç vµ c¸c l©m s¶n kh¸c nh• m©y, tre, nøa. §©y lµ ngµnh cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín nhÊt trong lÜnh vùc c¸c s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An. Ngoµi nh÷ng s¶n phÈm cao cÊp ®ßi hái ¸p dông c«ng nghÖ cao th× c¸c c«ng ®o¹n cßn l¹i còng nh• nh÷ng s¶n phÈm mü nghÖ ®Òu sö dông nhiÒu lao ®éng, ®Æc biÖt lµ lao ®éng n«ng th«n trong c¸c lµng nghÒ; tuy nhiªn trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an c¸c lµng nghÒ trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: 2.1- VÒ quy m« vµ møc ®é ®æi míi cña c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an: Sè l•îng ®¬n vÞ kinh tÕ (DN, HTX, tæ hîp t¸c) trong lÜnh vùc nµy t¨ng rÊt nhanh tõ 24 ®¬n vÞ n¨m 2005 lªn 114 ®¬n vÞ n¨m 2009. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng vÒ sè l•îng c¸c ®¬n vÞ kinh doanh trong c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an ®· gãp phÇn lµm t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh. Quy m« lao ®éng b×nh qu©n 1 doanh nghiÖp trong ngµnh t¨ng nhanh n¨m 2005 trung b×nh mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong ngµnh cã 35 lao ®éng, th× ®Õn nay b×nh qu©n 1 ®¬n vÞ gi¶i quyÕt ®•îc cho 63 lao ®éng cã viÖc lµm vµ thu nhËp th•êng xuyªn; cao h¬n nhiÒu møc ®é trung b×nh cña c¶ khu vùc doanh nghiÖp d©n doanh trong tØnh (22,5 lao ®éng). §©y lµ giai ®o¹n phôc håi c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an tõ khi cã NghÞ quyÕt 06 cña Ban chÊp hµnh TØnh ñy n¨m 2001 vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ x©y dùng lµng nghÒ trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An giai ®o¹n 2001 – 2010. Quy m« tµi s¶n b×nh qu©n cña mét ®¬n vÞ kinh doanh trong c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an t¨ng tõ 69 triÖu n¨m 2002 lªn 600 triÖu ®ång n¨m 2009. Sù t¨ng tr•ëng vÒ quy m« c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an chøng tá ®©y lµ ngµnh kinh tÕ ®ang cã sù ph¸t 36 triÓn rÊt m¹nh mÏ. BiÓu 7: Møc ®é ®æi míi cña c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa khu vùc d©n doanh trong lÜnh vùc chÕ biÕn s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu TT H¹ng môc §æi míi §æi míi chËm RÊt chËm 1 Møc ®é ®æi míi c¶i tiÕn s¶n phÈm 67% 18% 17% 2 Møc ®é ®æi míi c¶i tiÕn KT c«ng nghÖ 15,3% 68,7% 16% 3 Møc ®é ®æi míi trong qu¶n lý ®iÒu hµnh 14,3% 61,4% 24,3% Nguån: tæng hîp cña t¸ c gi¶ tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra DN cu¶ Dù ¸ n hç trî ph t¸ triÓn DN (BSPS) t¹i NghÖ An Qua sè liÖu ë B¶ng cho thÊy c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu chñ yÕu th«ng qua c¸c ®¬n ®Æt hµng nªn mÉu m·, chñng lo¹i… phô thuéc vµo phÝa ®èi t¸c nªn hÇu hÕt c¸c lµng nghÒ ph¶i chñ ®éng ®æi míi ®Ó thÝch øng víi sù thay ®æi nhanh chãng vÒ chñng lo¹i cña c¸c ®¬n ®Æt hµng. HiÖn nay hÇu hÕt quy m« cña c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c lµng nghÒ (c¸c DN, HTX, tæ hîp) nªn 67% c¸c lµng nghÒ mµ chñ yÕu lµ c¸c ®¬n vÞ kinh doanh lu«n cã sù ®æi míi trong c¶i tiÕn s¶n phÈm, sè cßn l¹i chñ yÕu duy tr× kh¸ch hµng truyÒn thèng, s¶n phÈm truyÒn thèng nªn cã sù thay ®æi chËm. Trong ®ã 71,4% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ møc ®é ®æi míi chËm nhÊt lµ ®æi míi trong qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, tiÕp ®ã lµ møc ®é ®æi míi c¶i tiÕn kü thuËt – c«ng nghÖ. Thùc tr¹ng trªn xuÊt ph¸t tõ nguyªn nh©n lµ hÇu hÕt c¸c lµng nghÒ vµ c¸c chñ ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong lµng nghÒ ®Òu tr•ëng thµnh tõ nh÷ng ng•êi lµm nghÒ nªn ch•a nh×n nhËn hÕt tÇm quan träng cña khoa häc qu¶n lý. §©y còng sÏ lµ mét th¸ch thøc ®èi víi viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh trong s¶n xuÊt cho s¶n phÈm m©y tre ®an trong c¸c lµng nghÒ tØnh NghÖ An trong thêi gian ®Õn. 2.2- C¸c nguån cung cÊp ®Çu vµo: So víi c¸c n•íc kh¸c trong viÖc xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy nh•: Trung quèc, In®onesia th× c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an cña tØnh NghÖ An nãi chung vµ cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh c¸c mÆt hµng nµy cã lîi thÕ h¬n h¼n vÒ nguån cung cÊp nguyªn liÖu. NhiÒu doanh nghiÖp d©n doanh cho r»ng c¸c nhµ xuÊt khÈu Trung Quèc trong lÜnh 37 vùc nµy chñ yÕu sö dông c¸c nguån nguyªn liÖu tæng hîp trong khi ®ã c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An mµ nßng cèt lµ c¸c doanh nghiÖp, HTX tØnh NghÖ An chñ yÕu l¹i dïng c¸c nguyªn liÖu cã nguån gèc xuÊt xø tõ tù nhiªn nªn s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh cao h¬n. Nguyªn liÖu s¶n xuÊt nghÒ m©y tre ®an tõ: song, hÌo, giang, tre, nøa...lµ nh÷ng nguyªn liÖu dåi dµo vµ s½n cã trong tØnh, cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó cung cÊp th•êng xuyªn, l©u dµi cho c¸c ®¬n vÞ, hé gia ®×nh s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an trong c¸c lµng nghÒ. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò khai th¸c vµ vËn chuyÓn cßn khã kh¨n do ®•êng giao th«ng ch•a tèt, viÖc chÕ biÕn nguyªn liÖu t¹i chç cßn th« s¬, c«ng nghÖ l¹c hËu nªn sù l·ng phÝ vÒ nguyªn liÖu trong s¶n xuÊt cßn cao. BiÓu 8: §¸nh gi¸ vÒ nguån cung øng ®Çu vµo cho c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu ĐVT: % TT §Çu vµo khan hiÕm B×nh th•êng S½n cã 1 Nguyªn liÖu chÝnh 0 2,9 97,1 2 Nguyªn liÖu phô 7,8 19,3 72,9 3 Bao b× 0 9,8 80,2 4 M¸y mãc thiÕt bÞ 53,4 13,3 33,3 5 Chi tiÕt phô tïng thay thÕ 53,4 13,3 33,3 6 Kü s• kü thuËt 1,7 7,8 90,5 7 C«ng nh©n lµnh nghÒ 6,4 20,3 73,3 8 Nhµ qu¶n lý chuyªn nghiÖp 85,7 10,8 3,5 9 Lao ®éng phæ th«ng 0 0 100 Nguån: tæng hîp cña t¸ c gi¶ tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra DN cu¶ Dù ¸ n hç trî ph t¸ triÓn DN (BSPS) t¹i NghÖ An Bªn c¹nh ®ã, c¸c lµng nghÒ, doanh nghiÖp trong ngµnh cßn cã lîi thÕ vÒ lao ®éng cã tay nghÒ do thõa h•ëng bÝ quyÕt lµng nghÒ l©u ®êi cña mét sè lµng nghÒ nh• ë lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an Nghi Th¸i, Nghi Phong... Cho ®Õn nay toµn tØnh ®· cã 53 x· cã nghÒ m©y tre ®an ®ang ho¹t ®éng, trong ®ã cã 36 lµng ®· ®•îc UBND tØnh ra quyÕt ®Þnh c«ng nhËn lµng nghÒ. C¸c lµng nghÒ trong tØnh ®· cã thÓ tù s¶n xuÊt ra ®•îc hÇu hÕt c¸c nguyªn liÖu th« ban ®Çu (gç, tre, nøa, m©y) cho ®Õn thµnh phÈm cuèi cïng. Nguån cung øng ®Çu vµo theo ®¸nh gi¸ cña c¸c lµng nghÒ, doanh nghiÖp s½n cã nhÊt ë NghÖ An lµ lùc l•îng lao ®éng phæ th«ng, tiÕp theo ®ã lµ nguån cung øng bao b×, cung øng m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c¸c chi tiÕt phô tïng thay 38 thÕ. V× thùc tÕ hÖ thèng m¸y mãc, c«ng nghÖ øng dông trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu ®ang ë møc th« s¬, ®¬n gi¶n vµ thñ c«ng vÉn gi÷ mét vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. V× vËy, c¸c lµng nghÒ, c¸c doanh nghiÖp tËn dông ®•îc nguån lao ®éng nhµn rçi cã tay nghÒ ë c¸c lµng nghÒ víi gi¸ nh©n c«ng rÎ. Tuy vËy, h¹n chÕ cña doanh nghiÖp lµ kh«ng chñ ®éng ®•îc thêi ®iÓm giao hµng nÕu kh¸ch hµng yªu cÇu giao nhanh víi khèi l•îng hµng lín, do s¶n xuÊt vÉn cßn manh món, nhá lÎ vµ ph©n t¸n. Theo ¤ng Th¸i §¹i Phong (Gi¸m ®èc Cty TNHH §øc Phong – DN lín nhÊt cña NghÖ An trong lÜnh vùc nµy) th× ®Ó lµm ra h¬n 2 triÖu s¶n phÈm xuÊt khÈu mçi n¨m, Cty ph¶i tiªu tèn hµng triÖu tÊn song, m©y tõ rõng cho s¶n xuÊt. Bëi vËy, Cty TNHH §øc Phong lµ mét doanh nghiÖp ®i ®Çu trong viÖc thay v× khai th¸c nguyªn liÖu tù nhiªn ®· chñ ®éng trång vµ x©y dùng vïng nguyªn liÖu bÒn v÷ng; Cty ®· trång ®•îc 1.350 ha m©y nguyªn liÖu (trªn ®Þa bµn 4 huyÖn Anh S¬n, T©n Kú, NghÜa §µn, Nghi Léc) víi tæng møc ®Çu t• gÇn 100 tû ®ång; víi ph•¬ng ph¸p doanh nghiÖp ®Çu t• 30%, d©n sÏ ®Çu t• c«ng ch¨m sãc, mét phÇn gièng vµ ®Êt; dù kiÕn mçi ha mçi n¨m cã thÓ thu 7 tÊn m©y vµ khai th¸c liªn tôc trong vßng 30 n¨m nh»m t¹o ra vïng nghÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng tõ s¶n xuÊt nguyªn liÖu tíi thµnh phÈm (B¸o c¸o tæng kÕt cña Cty TNHH §øc Phong n¨m 2009) 2.3- Kh¶ n¨ng ®æi míi kü thuËt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ thiÕt kÕ s¶n phÈm míi trong c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an: HiÖn nay phÇn lín c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an tØnh NghÖ An trong lÜnh vùc nµy ch•a cã d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp vÉn sö dông nh÷ng c«ng nghÖ ®¬n gi¶n, thñ c«ng; ®èi víi nghÒ m©y tre ®an ng•êi d©n chØ cÇn mét bé ®å nghÒ: dao, kÐo, c•a lµ cã thÓ hµnh nghÒ ®•îc. Mét sè doanh nghiÖp ®· b¾t ®Çu ¸p dông c«ng nghÖ t•¬ng ®èi phøc t¹p trong mét sè kh©u nh­ sÊy, hoµn thiÖn s¶n phÈm… nh­ Cty TNHH §øc Phong, DNTN Phong C¶nh, Cty Ph­¬ng Anh… (lµ ®¬n vÞ ®Çu mèi cña c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An), nh•ng tr×nh ®é c«ng nghÖ vÉn l¹c hËu, chñ yÕu vÉn lµ c«ng nghÖ trong n•íc s¶n xuÊt. 39 BiÓu 9: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ®æi míi kü thuËt, c«ng nghÖ cña c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an xuÊt khÈu tØnh NghÖ An TT H¹ng môc Cßn h¹n chÕ B×nh th•êng Tèt 1 Kh¶ n¨ng thiÕt kÕ/lùa chän quy tr×nh sx phï hîp, hiÖu qu¶ 40,0% 46,7% 13,3% 2 Kh¶ n¨ng kiÓm so¸t quy tr×nh c«ng nghÖ SX 40,3% 46,7% 13,3% 3 Kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ øng dông tiÕn bé míi vµo SX 23,7% 56,3% 200% 4 Kh¶ n¨ng c¶i tiÕn quy tr×nh s¶n xuÊt 50,0% 44% 160% 5 Kh¶ n¨ng ®a d¹ng hãa s¶n phÈm 20,0% 51,4% 28,6% Nguån: tæng hîp cña t¸ c gi¶ tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra DN cu¶ Dù ¸ n hç trî ph t¸ triÓn DN (BSPS) t¹i NghÖ An Qua b¶ng 3 cho thÊy, c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An cã kh¶ n¨ng ®æi míi kü thuËt c«ng nghÖ ®ang ë møc h¹n chÕ. Trong ®ã, yÕu nhÊt lµ ë kh©u ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi; c«ng nghÖ, kü thuËt s¶n xuÊt chñ yÕu vÉn lµ thñ c«ng, chØ mét sè c«ng ®o¹n s¶n xuÊt ¸p dông m¸y mãc, thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng (chñ yÕu lµ c¸c kh©u s¬ chÕ nguyªn vËt liÖu). TiÕp ®ã lµ kh¶ n¨ng c¶i tiÕn quy tr×nh s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt. Do tr×nh ®é c«ng nghÖ nh• trªn nªn chÊt l•îng s¶n phÈm phô thuéc nhiÒu vµo tay nghÒ ng•êi thî. §•îc ®¸nh gi¸ lµ næi tréi h¬n trong c¸c kh¶ n¨ng ®æi míi cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng ®a d¹ng hãa s¶n phÈm nh•ng còng chØ cã 28,6% doanh nghiÖp lµ ®¸nh gi¸ ë møc tèt. BiÓu 10: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thiÕt kÕ s¶n phÈm míi cña c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An TT H¹ng môc H¹n chÕ B×nh th•êng Tèt 1 Kh¶ n¨ng ®æi míi kiÓu d¸ng s¶n phÈm 17,0% 16,7% 67,0% 2 Kh¶ n¨ng c¶i tiÕn, bæ sung c¸c tÝnh n¨ng míi cñauSP 63,0% 24,0% 13% 3 Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn s¶n phÈm míi 31,0% 40,4% 28,6% Nguån: tæng hîp cña t¸ c gi¶ tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra DN cu¶ Dù ¸ n hç trî ph t¸ triÓn DN (BSPS) t¹i NghÖ An 40 C¸c lµng nghÒ, c¸c doanh nghiÖp cßn yÕu vÒ kh¶ n¨ng c¶i tiÕn, ®æi míi vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi. NhiÒu doanh nghiÖp cho biÕt hä kh«ng cã c¸n bé chuyªn s©u vÒ thiÕt kÕ s¶n phÈm vµ trang trÝ häa tiÕt hoa v¨n. C¸c doanh nghiÖp ch•a ¸p dông ®•îc tiÕn bé trong c«ng nghÖ th«ng tin vµo thiÕt kÕ s¶n phÈm míi. Trong ®ã, yÕu nhÊt lµ kh¶ n¨ng c¶i tiÕn, bæ sung c¸c tÝnh n¨ng míi cña s¶n phÈm, theo 63% doanh nghiÖp cho r»ng kh¶ n¨ng c¶i tiÕn, bæ sung c¸c tÝnh n¨ng míi cña s¶n phÈm ë møc h¹n chÕ, 24% ®¸nh gi¸ ë møc trung b×nh vµ chØ cã 13% ®¸nh gi¸ lµ tèt. TiÕp ®ã lµ kh¶ n¨ng ®æi míi vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi vµ ®•îc ®¸nh gi¸ lµ næi tréi nhÊt trong kh¶ n¨ng thiÕt kÕ s¶n phÈm míi cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng ®æi míi kiÓu d¸ng s¶n phÈm v× chñ yÕu lµ s¶n xuÊt theo ®¬n hµng, nªn ph¶i liªn tôc thay ®æi do ®¬n hµng thay ®æi vÒ chñng lo¹i. V× vËy, kh¶ n¨ng t¹o ®•îc nÐt ®éc ®¸o cho s¶n phÈm ®Ó n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cßn h¹n chÕ, chñ yÕu vÉn duy tr× c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng cho nªn c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy ch•a më réng thªm ®•îc thÞ tr•êng míi. 2.4- VÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh kÕ to¸n: Tèc ®é t¨ng tr•ëng tû lÖ trang bÞ vèn/lao ®éng trung b×nh thêi kú 2005 - 2009 cña c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an lµ 40%/n¨m, do nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c lµng nghÒ nhËn ®•îc sù quan t©m cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n•íc. Do ®ã, tû lÖ trang bÞ vèn/lao ®éng ®· t¨ng tõ 6 triÖu ®ång n¨m 2005 lªn ®Õn 17,6 triÖu ®ång n¨m 2009 (do nghÒ m©y tre ®an m¸y mãc, dông cô s¶n xuÊt cßn gi¶n ®¬n). Tuy nhiªn, n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c lµng nghÒ (mµ chñ yÕu lµ cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trong lµng) yÕu, vèn Ýt, th•êng bÞ kh¸ch hµng th•êng xuyªn chiÕm dông vèn nhiÒu lµm cho quay vßng vèn chËm. C¸c doanh nghiÖp nµy còng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vèn. Cã trªn 30% sè doanh nghiÖp tù ®¸nh gi¸ lµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cßn h¹n chÕ vµ rÊt h¹n chÕ. V× vËy c¸c doanh nghiÖp khã kh¨n trong viÖc ®¸p øng c¸c ®¬n ®Æt hµng, tõ ®ã trùc tiÕp t¸c ®éng tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh. Theo doanh nghiÖp yÕu nhÊt lµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn: cã 33,3% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ ë møc rÊt h¹n chÕ vµ h¹n chÕ vµ chØ 41 cã 20% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ ë møc dÔ dµng, tiÕp ®ã lµ kh¶ n¨ng x©y dùng hÖ thèng h¹ch to¸n chi phÝ mét c¸ch hiÖu qu¶, chØ cã 20% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ ë møc cã hiÖu qu¶; vµ ®•îc ®¸nh gi¸ næi tréi nhÊt lµ kh¶ n¨ng sö dông vèn l•u ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh•ng còng chØ 40% doanh nghiÖp ®•îc ®¸nh gi¸ lµ cã kh¶ n¨ng sö dông vèn l•u ®éng tèt, 53,3% ë møc ®é trung b×nh 2.5- VÒ thu thËp, qu¶n lý th«ng tin: HÖ thèng th«ng tin qu¶n lý cña c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c lµng nghÒ nãi riªng ®ang ë møc yÕu kÐm, h¹n chÕ. Trong ®ã, ®•îc ®¸nh gi¸ lµ yÕu nhÊt lµ kh¶ n¨ng ¸p dông liªn kÕt ®iÖn tö trong kinh doanh víi 40% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ ë møc rÊt h¹n chÕ, 46,7% ®¸nh gi¸ lµ ë møc h¹n chÕ, kh«ng cã doanh nghiÖp nµo ®¸nh gi¸ lµ ë møc ®é thµnh th¹o cã hiÖu qu¶ chØ cã 13,3% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ ë møc trung b×nh; tiÕp ®ã lµ hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý dù tr÷, ®•îc ®¸nh gi¸ lµ næi tréi nhÊt lµ hÖ thèng th«ng tµi chÝnh, kÕ to¸n nh•ng còng vÉn cßn ë møc ®é h¹n chÕ. §©y lµ mét bÊt lîi cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp d©n doanh trong kh¶ n¨ng n¾m b¾t vµ ra quyÕt ®Þnh trong kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2.6- Marketing vµ dÞch vô kh¸ch hµng: VÒ c¬ b¶n c¸c lµng nghÒ, doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy rÊt yÕu vÒ c¸c ho¹t ®éng marketing, x©y dùng th•¬ng hiÖu nh• qu¶ng b¸ h×nh ¶nh, s¶n phÈm, kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn nhu cÇu míi, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thÞ tr•êng míi, kh¶ n¨ng kiÓm so¸t c¸c kªnh ph©n phèi vµ th«ng tin cho kh¸ch hµng vÒ s¶n phÈm. §iÓm yÕu nhÊt cña c¸c lµng nghª vµ doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy lµ ë kh¶ n¨ng kiÓm so¸t kªnh ph©n phèi, trong ®ã 53,3% doanh nghiÖp khi ®•îc hái tù ®¸nh gi¸ lµ ë møc h¹n chÕ, 40% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ ë møc trung b×nh vµ chØ cã 6,7% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ ë møc ®é tèt, tiÕp ®Õn lµ kh¶ n¨ng qu¶ng b¸ h×nh ¶nh, th•¬ng hiÖu cña doanh nghiÖp, th©m nhËp thÞ tr•êng. §•îc ®¸nh gi¸ næi tréi nhÊt lµ kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn nhu cÇu míi vµ cung cÊp th«ng tin cho kh¸ch hµng nh•ng chØ cã 13,3% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ th•c hiÖn tèt. §iÒu nµy ph¶n ¸nh møc ®é thô ®éng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÞ tr•êng, n©ng thÞ phÇn cña c¸c lµng nghÒ vµ doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy. 42 2.7- ThÞ tr•êng cho c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an: Các sản phẩm mây tre đan tại các làng nghề tỉnh Nghệ An được tiêu thụ thông qua hai hình thức chủ yếu: Một là: hộ gia đình tự bán sản phẩm đến cho khách hàng; hình thức này là phổ biến Hai là: thông qua các doanh nghiệp kinh doanh các sản phẩm mây tre đan và thủ công mỹ nghệ. + VÒ thÞ tr•êng néi ®Þa: PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp d©n doanh (trªn 80% doanh nghiÖp) ®Òu ®¸nh gi¸ r»ng thÞ tr•êng néi ®Þa vÒ c¸c s¶n phÈm gç, m©y tre, nøa trong 3 n¨m tíi sÏ t¨ng tr•ëng vµ t¨ng tr•ëng m¹nh. Tuy nhiªn møc ®é c¹nh tranh trong thÞ tr•êng néi ®Þa rÊt gay g¾t. Kh¸ch hµng néi ®Þa cã yªu cÇu kh¸ cao vÒ kiÓu d¸ng vµ møc ®é tin cËy cña s¶n phÈm. Nh©n tè c¹nh tranh quan träng trong thÞ tr•êng néi ®Þa lµ yÕu tè gi¸ c¶, c¶i tiÕn kiÓu d¸ng, mÉu m· s¶n phÈm, tÝnh n¨ng cña s¶n phÈm; møc ®é tin cËy cña s¶n phÈm, c¸c ®iÒu kiÖn qu¶ng b¸ vµ marketing b¸n hµng. + VÒ thÞ tr•êng xuÊt khÈu: HiÖn nay c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an cña NghÖ An ®· cã mÆt ë Ýt nhÊt trªn 20 n•íc ë kh¾p c¸c ch©u, lôc bªn c¹nh c¸c thÞ tr•êng truyÒn thèng nh•: Nga, §«ng ¢u, vµ ®· tiÕn tíi cã mÆt ë c¶ nh÷ng thÞ tr•êng khã tØnh nhÊt nh­: Mü, NhËt B¶n… ë b×nh diÖn quèc gia hµng m©y tre ®an cña ViÖt Nam ®· tiÕn tíi tèp 3 sau Trung Quèc, In®«nªsia. Kh¸ch hµng n•íc ngßai ®ßi hái yªu cÇu cao h¬n so víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng néi ®Þa, trªn khÝa c¹nh nh•: kiÓu d¸ng s¶n phÈm, tiªu chuÈn chÊt l•îng, ®é tin cËy cña s¶n phÈm, ®iÒu kiÖn b¸n hµng vµ gi¸ c¶. Møc ®é c¹nh tranh trªn thÞ tr•êng xuÊt khÈu vÒ c¸c s¶n phÈm nµy gay g¾t h¬n trªn thÞ tr•êng néi ®Þa. Do lîi thÕ vÒ ®Æc thï riªng cña nguån nguyªn liÖu, s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp NghÖ An cã nh÷ng nÐt mang tÝnh ®éc ®¸o nªn trong thêi gian tíi c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®¸nh gi¸ r»ng tiÒm n¨ng t¨ng tr•ëng cña thÞ tr•êng xuÊt khÈu lµ rÊt lín. BiÓu 11: Tèc ®é t¨ng tr•ëng thÞ tr•êng cña s¶n phÈm m©y tre ®an NghÖ An 43 ĐVT: % TT Lo¹i thÞ tr•êng Kh«ng t¨ng tr•ëng T¨ng tr•ëng T¨ng tr•ëng m¹nh 1 ThÞ tr•êng trong tØnh 0 14,3 85,7 2 ThÞ tr•êng ngßai tØnh 7,1 14,3 71,4 Nguån: tæng hîp cña t¸ c gi¶ tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra DN cu¶ Dù ¸ n hç trî ph t¸ triÓn DN (BSPS) t¹i NghÖ An Qua kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cña doanh nghiÖp b¶ng cho ta thÊy: tèc ®é t¨ng tr•ëng cña thÞ tr•êng cña c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an lµ rÊt kh¶ quan. Trong ®ã, ®•îc ®¸nh gi¸ cao nhÊt lµ thÞ tr•êng xuÊt khÈu víi 61,5% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ sÏ t¨ng tr•ëng cao, tiÕp ®ã lµ ®Õn thÞ tr•êng ngoµi tØnh víi 28,6% doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ sÏ t¨ng tr•ëng cao. §¸nh gi¸ nµy hoµn toµn phï hîp víi tÝnh chÊt cña s¶n phÈm mü nghÖ, lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ cña c¸c lµng nghÒ vµ doanh nghiÖp trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tuy nhiªn, bÊt lîi lín nhÊt ®èi víi c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an cña lµng nghÒ tØnh NghÖ An lµ trong nh÷ng n¨m qua ch•a cã mét doanh nghiÖp nµo cña NghÖ An xuÊt khÈu trùc tiÕp s¶n phÈm nµy, chñ yÕu vÉn xuÊt khÈu qua con ®•êng uû th¸c. §Õn th¸ng 10 n¨m 2009, lÇn ®Çu tiªn Cty TNHH §øc Phong ®· ký ®•îc hîp ®ång trùc tiÕp víi IKEIEA – TËp ®oµn trang trÝ néi thÊt lín nhÊt Thuû §iÓn, xuÊt khÈu 3 mÉu ®Ìn (xem phô lôc) víi doanh sè tèi thiÓu n¨m ®Çu tiªn lµ 25 tû VN§ vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo t¨ng lªn gÊp 3 lÇn víi thêi h¹n 5 n¨m. §©y lµ l« hµng m©y tre ®an xuÊt khÈu ®Çu tiªn cña s¶n phÈm m©y tre ®an NghÖ An trong n¨m 2009. 2.8- C¸c dÞch vô hç trî ph¸t triÓn kinh doanh cho c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu: C¸c dÞch vô hç trî ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh lµ rÊt cÇn thiÕt víi hÖ thèng c¸c lµng nghÒ vµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cña lµng nghÒ. Nh•ng hiÖn nay, trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An c¸c dÞch vô nµy vÉn cßn thiÕu vµ yÕu. Theo ®¸nh gi¸ cña doanh nghiÖp c¸c dÞch vô ph¸t triÓn kinh doanh trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An vÉn cßn ë møc ®é h¹n chÕ. Trong ®ã, h¹n chÕ nhÊt lµ dÞch vô t• vÊn ph¸p luËt chØ cã 13,3% doanh nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an xuÊt khÈu ®¸nh gi¸ lµ rÊt s½n cã, tiÕp ®ã lµ dÞch vô t• vÊn chÊt l•îng, dÞch vô t• vÊn kü thuËt, chuyÓn giao c«ng nghÖ... §•îc ®¸nh gi¸ lµ nèi tréi nhÊt trong c¸c dÞch vô ph¸t triÓn kinh doanh cho c¸c lµng nghÒ lµ dÞch vô vËn t¶i: 80% 44 doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ lµ s½n cã vµ rÊt s½n cã. §Ó kh¾c phôc mét phÇn sù thiÕu hôt nµy, kho¶ng 71% doanh nghiÖp trong lµng nghÒ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an cho biÕt hä cã tham gia c¸c tæ chøc hiÖp héi nh•: Liªn minh HTX tØnh NghÖ An, Héi m©y tre ®an tØnh NghÖ An, Héi doanh nghiÖp trÎ... c¸c hiÖp héi nµy ®· gióp ®ì c¸c lµng nghÒ, doanh nghiÖp trong, cung cÊp th«ng tin thÞ tr•êng, tËp hîp ý kiÕn doanh nghiÖp trong ngµnh ®Ó ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n•íc ... 3. Nh÷ng h¹n chÕ chñ yÕu trong c¹nh tranh cña c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An 3.1- Møc vèn nhá, chñ yÕu dùa vµo vèn tù cã vµ vèn tõ thÞ tr•êng kh«ng chÝnh thøc: theo mét ®iÒu tra míi ®©y cña Côc thèng kª NghÖ an ®èi víi 1.145 hé s¶n xuÊt th× t×nh h×nh vèn nh• sau: 593 hé cã vèn b×nh qu©n trªn 10 triÖu ®ång chiÕm tû lÖ 51,8%; 360 hé cã vèn b×nh qu©n tõ 5 – 10 triÖu ®ång, chiÕm 31,4%. Nh• vËy cã thÓ thÊy r»ng vèn cña c¸c hé gia ®×nn s¶n xuÊt trong c¸c lµng nghÒ ë NghÖ An thÊp. §èi víi lµng nghÒ, lµ tæ chøc kh«ng cã t• c¸ch ph¸p nh©n nªn vÊn ®Ò vay vèn vµ huy ®éng vèn víi t• c¸ch cña lµng nghÒ lµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®•îc, v× vËy nguån vèn huy ®éng vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña lµng nghÒ chñ yÕu dùa vµo c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trong lµng nghÒ. Tuy nhiªn, do ch•a cã c¬ chÕ cho vay vèn ®èi víi khu vùc kinh tÕ nµy nªn c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trong lµng nghÒ rÊt khã vay ®•îc vèn v× chñ yÕu lµ quy m« nhá, kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp, gÆp khã kh¨n khi ph¶i chuÈn bÞ c¸c hå s¬ xin vay vèn, kÕ ho¹ch kinh doanh, b¸o c¸o tµi chÝnh ... B¶n th©n c¸c tæ chøc tÝn dông cßn coi khu vùc doanh nghiÖp nhá vµ võa lµ cã nhiÒu rñi ro, v× vËy ch•a s½n sµng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy vay vèn. Ngoµi ra, n¨ng lùc thÈm ®Þnh tÝn dông cña c¸c c¸n bé tÝn dông ng©n hµng còng cßn nhiÒu h¹n chÕ. Bªn c¹nh ®ã, l·i suÊt vèn vay trong n¨m 2008, 2009 qu¸ cao, nªn ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c¸c lµng nghÒ trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. 3.2- Tr×nh ®é c«ng nghÖ ë c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an hiÖn nay ®ang sö dông c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®¬n gi¶n, c«ng cô th« s¬, l¹c hËu; ®èi víi nghÒ m©y tre ®an ng•êi d©n chØ cÇn mét bé ®å nghÒ: dao, kÐo, c•a. GÇn ®©y mét sè c¬ së lµng nghÒ m©y tre ®an ®· m¹nh d¹n ®Çu t• m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l•îng s¶n phÈm; ®iÓn h×nh nh• c«ng ty TNHH §øc Phong, DNTN Phong C¶nh (lµng nghÒ Phong C¶nh), Ph­¬ng Anh …®· ®Çu t­ thiÕt bÞ chÎ nan, n©ng cao chÊt l•îng vµ n¨ng suÊt chÎ nan lµm nguyªn liÖu cung cÊp cho c¸c lµng nghÒ. Tr•íc ®©y c«ng ®o¹n nµy th•êng ®•îc lµm b»ng tay nªn nan kh«ng ®Òu c¶ ®é dµy lÉn bÒ réng, sau khi trang bÞ hÖ thèng d©y chuyÒn chÎ nan th× nan ®Òu, ®Ñp h¬n, s¶n phÈm lµm ra hÊp dÉn h¬n. 3.3- VÒ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an: Trªn ®Þa bµn tØnh mÆc dï ®· h×nh thµnh mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh c¸c s¶n phÈm m©y 45 tre ®an, tiªu biÓu nh•: Cty TNHH §øc Phong, Cty TNHH Ph•¬ng Anh, DNTN Phong C¶nh, DNTN §×nh TriÒu…c¸c doanh nghiÖp nµy võa lµm nhiÖm vô cung øng nguyªn vËt liÖu, võa tæ chøc s¶n xuÊt tiªu thô s¶n phÈm cho c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an. Ngoµi ra t¹i c¸c lµng nghÒ ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc ph©n c«ng hîp t¸c theo tæ. Mét sè hé cö ra mét ng•êi nhËn nguyªn liÖu, thanh to¸n víi c¸c doanh nghiÖp. Tuy vËy, t¹i c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an cña tØnh NghÖ An th× h×nh thøc kinh doanh hé gia ®×nh vÉn lµ chñ yÕu. Sù xuÊt hiÖn cña c¸c doanh nghiÖp cßn Ýt; quy m« cña c¸c doanh nghiÖp cßn nhá. Cty TNHH §øc Phong lµ doanh nghiÖp ®•îc coi lµ lín nhÊt tØnh NghÖ An trong lÜnh vùc m©y tre ®an xuÊt khÈu, doanh thu n¨m 2009 lµ 15,6 tû ®ång, n¹p ng©n s¸ch 365 triÖu ®ång; DNTN Phong C¶nh doanh thu ®¹t gÇn 10 tû ®ång. §iÒu nµy võa ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an, ®ång thêi võa lµ nguyªn nh©n h¹n chÕ ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An hiÖn nay. BiÓu 12: C¸c doanh nghiÖp kinh doanh c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an tiªu biÓu trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An thêi gian qua TT Tªn doanh nghiÖp §Þa chØ Ngµnh nghÒ kinh doanh 1 Cty TNHH §øc Phong TP Vinh, tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an vµ thñ c«ng mü nghÖ XK 2 XÝ nghiÖp th•¬ng binh tæng hîp th•¬ng binh 19 – 5 Cöa Héi, TX Cöa Lß, tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an vµ thñ c«ng mü nghÖ XK, c¸c s¶n phÈm thuû h¶i s¶n 3 Cty TNHH Ph•¬ng Anh HuyÖn Quúnh L•u, TØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu 4 Cty TNHH Xu©n H•¬ng HuyÖn Thanh Ch•¬ng, tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu 5 Cty TNHH Ngäc Cµnh HuyÖn Yªn Thµnh, tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu 6 Cty TNHH Do·n Gia HuyÖn Nghi Léc, tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu 7 DNTN Phong C¶nh HuyÖn Nghi Léc, tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu 8 DNTN §×nh TriÒu HuyÖn Nghi Léc, tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu 9 Cty TNHH §øc QuyÒn HuyÖn DiÔn Ch©u tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu 10 Cty TNHH H•¬ng Th¶o HuyÖn Quú Ch©u tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu 11 DNTN Minh Qu¶ng HuyÖn DiÔn Ch©u, tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm tiÓu thñ c«ng nghiÖp 12 HTX Thä Thµnh HuyÖn Yªn Thµnh tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu 13 HTX Quúnh H•ng HuyÖn Quúnh L•u tØnh NghÖ An C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an vµ thñ c«ng mü nghÖ xuÊt khÈu 14 HTX Phó Lîi HuyÖn Quúnh L•u, C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an vµ 46 tØnh NghÖ An chÕ biÕn thuû h¶i s¶n (Nguån: Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t• tØnh NghÖ An) 3.4- Kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr•êng vµ th«ng tin, hiÓu biÕt vÒ luËt ph¸p quèc tÕ cña c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an cßn bÊt cËp: PhÇn lín c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an kh«ng cã th•¬ng hiÖu trªn thÞ tr•êng, do vËy kh¶ n¨ng tiÕp cËn ng•êi tiªu dïng kh«ng thuËn lîi, kh«ng d¸m bá tiÒn thuª qu¶ng c¸o trªn c¸c ph•¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng cã søc ¶nh h•ëng lín, thiÕu h¼n kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr•êng n•íc ngoµi, nªn h¹n chÕ rÊt nhiÓu trong thÞ tr•êng ®Çu vµo vµ thÞ tr•êng ®Çu ra. Ngoµi ra, cßn ph¶i kÓ ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu kh¶ n¨ng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn (R&D) cña c¸c lµng nghÒ vµ c¸c ®¬n vÞ kinh doanh trong lµng nghÒ ®Ó ®¸p øng nh÷ng thay ®æi th•êng xuyªn diÔn ra trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng nh• th«ng tin vÒ mÆt hµng míi, vÒ chÊt l•îng s¶n phÈm vµ dÞch vô... Tuy ®· héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nh•ng nh×n chung c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an cßn ch•a cã trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc vµ th«ng tin thÞ tr•êng còng nh• luËt ph¸p vµ th«ng lÖ quèc tÕ, vÒ nh÷ng cam kÕt cña ta víi c¸c n•íc vµ cña c¸c n•íc víi ta vÒ •u ®·i thuÕ quan, c¾t gi¶m hµng rµo phi thuÕ quan, c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn chÊt l•îng... C«ng t¸c dù b¸o thÞ tr•êng, xö lý th«ng tin chËm nªn hiÖu qu¶ kinh doanh ch•a cao. 3.5- ChÊt l•îng cña nguån nh©n lùc trong c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an cßn thiÕu vµ yÕu: C¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an ®ang thiÕu nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cao nh•: c¸c nhµ qu¶n lý chuyªn nghiÖp, ®éi ngò kü s•, c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ. MÆc dï theo ®¸nh gi¸ cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c lµng nghÒ th× nguån lùc lao ®éng lµ nguån lùc s½n cã ë tØnh NghÖ An, nh•ng chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng. Nguån nh©n lùc cã kü n¨ng cßn Ýt (trong lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp, lµng nghÒ chØ míi cã kho¶ng 20.000 l•ît lao ®éng ®•îc tham gia c¸c líp häc nghÒ); gi¸ lao ®éng rÎ nh•ng kh«ng æn ®Þnh vµ cã chiÒu h•íng t¨ng. Lao ®éng ch•a cã t¸c phong lµm viÖc c«ng nghiÖp, cßn tïy tiÖn trong giê giÊc, hµnh vi, tinh thÇn hîp t¸c vµ lµm viÖc theo nhãm ch•a cao, Ýt thÓ hiÖn s¸ng kiÕn c¸ nh©n, thiÕu kinh nghiÖm lµm viÖc. Doanh nghiÖp Ýt hoÆc kh«ng cã ®iÒu kiÖn tæ chøc båi d•ìng n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô, kü thuËt tay nghÒ cho c«ng nh©n. §iÒu nµy dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, chi phÝ nh©n c«ng trong gi¸ thµnh thµnh phÈm lín lµm cho kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c lµng nghÒ cßn nhiÒu h¹n chÕ. V× vËy, ®éi ngò lao ®éng cho c¸c doanh nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an ë NghÖ An cã thÓ nãi võa thiÕu võa thõa, kh«ng ®¸p øng nhu cÇu ®ßi hái cña thùc tiÔn. 3.6- Thu nhËp tõ nghÒ ®•a l¹i cßn thÊp, ch•a c¹nh tranh ®•îc víi nghÒ n«ng vµ nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c, tÝnh chÊt nghÒ ch•a thùc sù æn ®Þnh nªn ng•êi d©n ch•a thiÕt tha lµm nghÒ, nhiÒu ng•êi cã xu h•íng chuyÓn sang lµm nghÒ kh¸c cã thu nhËp cao h¬n 47 3.7- VÊn ®Ò x©y dùng th•¬ng hiÖu cßn ch•a ®•îc c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an ®Çu t• tháa ®¸ng. VÊn ®Ò x©y dùng vµ ph¸t triÓn th•¬ng hiÖu lµ mét ®iÓm yÕu kh¸ râ nÐt trong c¸c lµng nghÒ vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An. Thêi gian qua còng ®· cã nhiÒu doanh nghiÖp sù ®Çu t• ®Ých ®¸ng cho vÊn ®Ò nµy, nh•ng cßn mang tÝnh tù ph¸t, nhá lÎ vµ thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp, ®ång bé. Néi dung c¸c chiÕn l•îc th•¬ng hiÖu kh«ng ®•îc ®Þnh vÞ râ rµng nªn t¸c dông cña viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn th•¬ng hiÖu ch•a cao. Cßn qu¸ nhiÒu doanh nghiÖp míi chØ quan t©m ®Õn x©y dùng tªn hiÖu vµ x©y dùng mét c¸ch véi vµng, cÈu th¶ kh«ng chó träng ®Õn nh÷ng nguyªn t¾c c¨n b¶n, kh«ng theo tr×nh tù hîp lý bµi b¶n vµ qu¸ chó träng ®Õn ng¾n h¹n. HiÖn t¹i khã kh¨n cho doanh nghiÖp trong viÖc x©y dùng th•¬ng hiÖu lµ ch•a cã mét m«i tr•êng ph¸p lý th«ng tho¸ng, b×nh ®¼ng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp chñ ®éng trong viÖc x©y dùng th•¬ng hiÖu. 4. - trong (xem phụ lục) nhưng chủ yếu vẫn đang ở mức độ đào tạo đại trà, số lượng học viên được đào tạo chuyên sâu, dài hạn chưa nhiều (chủ yếu đào tạo tại Trường trung - nghề tỉnh Nghệ An so với các tỉnh k phẩm mây tre đan của làng nghề vẫn chưa thực sự thuận lợi. - Một số thể chế chưa thực sự rõ ràng, đặc biệt là việc áp dụng đối với các làng nghề và doanh nghiệp làng nghề như: + ThÓ chÕ ®Çu t• vµ khuyÕn khÝch ®Çu t• vµo c¸c lµng nghÒ cßn mét sè trë ng¹i: C¸c •u ®·i ®Çu t• dµn tr¶i, qu¸ phøc t¹p, khËp khiÔng, chång chÐo víi nhiÒu lo¹i v¨n b¶n; nhiÒu cÊp ban hµnh; mét sè quy ®Þnh thiÕu chÆt chÏ; mét sè biÖn ph¸p •u ®·i thiÕu tÝnh kh¶ thi, thiÕu hÊp dÉn (ch¼ng h¹n nh• quy ®Þnh vÒ viÖc Nhµ n•íc gãp vèn vµo doanh nghiÖp hay chÝnh s¸ch •u ®·i ®Çu t• c¸c vïng khã kh¨n); ch•a b¶o ®¶m quyÒn lîi cña nhµ ®Çu t• khi ®Çu t• vµo ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ (v× ®©y vÉn lµ mét lÜnh vùc mang tÝnh x· héi cao). Bªn c¹nh ®ã viÖc tæ chøc thùc hiÖn thÓ chÕ, chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp; h•íng dÉn vµ triÓn khai thùc hiÖn chËm; thñ tôc ®Ó ®•îc 48 h•ëng •u ®·i ®Çu t• rÊt phøc t¹p, thiÕu sù ®«n ®èc, kiÓm tra vµ do ®ã kh«ng ®¸nh gi¸ ®•îc t¸c ®éng thùc sù cña c¸c biÖn ph¸p •u ®·i, hç trî ®Çu t•. + ThÓ chÕ vÒ tµi chÝnh cßn cã mét sè bÊt cËp: Mét sè quy ®Þnh trong chÕ ®é kÕ to¸n rÊt phøc t¹p, hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n thay ®æi liªn tôc, yªu cÇu b¸o c¸o cao, ch•a phï hîp víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt trong lµng nghÒ, hiÖn ®ang ë møc gi¶n ®¬n vµ hÖ thèng kÕ to¸n cho c¸c HTX còng nhiÒu ®iÓm ch•a phï. Thªm vµo ®ã, chÕ ®é qu¶n lý vµ sö dông ho¸ ®¬n, chøng tõ cßn r•êm rµ (®Æc biÖt lµ trong viÖc thu mua, vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu cho lµng nghÒ vµ vÊn ®Ò vËn chuyÓn hµng ho¸ cña lµng nghÒ ®i tiªu thô), ph¶i xuÊt tr×nh nhiÒu lo¹i giÊy tê khi mua ho¸ ®¬n tµi chÝnh; c¸c lo¹i ho¸ ®¬n mua hµng ho¸, dÞch vô cña ng•êi s¶n xuÊt nhá ch•a thèng nhÊt, quy ®Þnh vÒ b¸o c¸o sö dông ho¸ ®¬n hµng th¸ng g©y trë ng¹i lín cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c lµng nghÒ vµ lµm t¨ng thªm viÖc cho c¬ quan thuÕ. ChÝnh s¸ch thuÕ ch•a æn ®Þnh vµ thiÕu th«ng tho¸ng, söa ®æi, bæ sung th•êng xuyªn nªn vÉn mang tÝnh ch¾p v¸, thiÕu ®ång bé. Quy ®Þnh vÒ c¸c chi phÝ ®•îc khÊu trõ khi tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cßn mét sè ®iÓm ch•a hîp lý. Mét sè quy ®Þnh chung chung, khã hiÓu, g©y khã kh¨n vµ tèn kÐm cho doanh nghiÖp. C¸c quy ®Þnh vÒ c¸ch tÝnh doanh thu vµ chi phÝ võa thiÕu cô thÓ, võa kh«ng bao qu¸t hÕt c¸c chi phÝ thùc tÕ. Trong quy ®Þnh vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh cã khÊu hao nhanh nh•ng chØ ¸p dông cho nh÷ng doanh nghiÖp thuéc lÜn