Đề tài Một số giải pháp nhằm tăng cường thu hút FDI của EU, Mỹ, Nhật vào Việt Nam

LêI NãI §ÇU KÓ tõ khi ViÖt Nam ban hµnh luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987, ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn cña n­íc ta. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho ng©n s¸ch, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, vµ ®Æc biÖt chuyÓn giao cho ViÖt Nam nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i so víi khu vùc vµ thÕ giíi. §©y lµ khu vùc n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong GDP cña n­íc ta, nã cïng víi kinh tÕ quèc doanh ®· t¹o ®éng lùc cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy, ViÖt Nam kÓ tõ khi ban hµnh luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Õn nay ®· kh«ng ngõng söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn vµ t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho ho¹t ®éng FDI ®­îc diÔn ra mét c¸ch thuËn lîi nhÊt. ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng häc hái kinh ngiÖm FDI cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, tæ chøc c¸c cuéc häp víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c mµ hä gÆp ph¶i. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã kh«ng ngoµi viÖc nh»m t¨ng c­êng thu hót FDI vµo ViÖt Nam. Trong thêi kú hiÖn nay, thêi kú khã kh¨n cho ViÖt Nam trong viÖc thu hót FDI, thêi kú Trung Quèc ®­îc coi lµ: "thái nam ch©m thu hót vèn". §èi víi ta mét nÒn kinh tÕ nhá vµ gÇn kÒ th× khã kh¨n trong ho¹t ®éng thu hót FDI lµ ®iÒu tÊt yÕu. Céng thªm thêi kú ¶m ®¹m cña kinh tÕ NhËt, mét trong nh÷ng nhµ ®Çu t­ truyÒn thèng vµ chiÕm tû träng lín cña khu vùc th× luång vèn FDI vµo ViÖt Nam cµng thªm khã kh¨n mÆt kh¸c c¸c n­íc trrong khu vùc hiÖn nay kh«ng ngõng thay dæi chÝnh s¸ch thu hót FDI cña theo xu h­ãng ngµy cµng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho c¸c nhµ ®Çu t­ vµo. Do c¸c n­íc nµy cÇn ph¶i thu hót FDI ®Ó kh«i phôc l¹i nÒn kinh tÕ kÓ tõ s©u vô khñng ho¶ng khinh tÕ tÇi chÝnh n¨m 1997. Trong khi c¸c n­íc ASEAN ®ang tÝch cùc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ th× ViÖt Nam vÉn cã møc c­íc phÝ rÊt cao so víi khu vùc, ®¬n cö: vÊn ®Ò vÒ c­íc phÝ internet, c­íc phÝ vËn t¶i... . §iÒu ®ã khiÕn ta ph¶i t¨ng c­êng h¬n n÷a quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc, c¸c khu vùc trªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ EU, NhËt vµ Mü... §©y lµ ba trung t©m kinh tÕ lín cña thÕ giíi. V× vËy, cÇn t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thu hót FDI tõ nh÷ng khu vùc nµy. Trong khu«n khæ cña ®Ò tµi nµy chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thu hót FDI tõ EU, NhËt vµ Mü vµo ViÖt Nam . Néi dung cña ®Ò ¸n bao gåm ba ch­¬ng, ®­îc kh¸i qu¸t nh­ sau: Ch­¬ng 1: §Æc ®iÓm vµ vÞ trÝ cña EU, Mü, NhËt B¶n trong lÜnh vùc FDI. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng thu FDI cña EU, Mü, NhËt vµo ViÖt Nam thêi gian qua. Ch­¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thu hót FDI cña EU, Mü, NhËt vµo ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Ch­¬ng I ®Æc ®iÓm vµ vÞ trÝ cña eu, mü, nhËt b¶n trong lÜnh vùc fdi I. Kh¸I niÖm Vµ T¸C §éng CñA §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 1. Kh¸i niÖm §Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi ngµy cµng ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ vµ trë thµnh mét trong nh÷ng khuynh h­íng chñ yÕu cña quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña thùc tr¹ng nµy lµ do tÝnh hiÖu qu¶ mµ ph­¬ng thøc kinh doanh ®Æc biÖt nµy mang l¹i vµ do sù ph¸t triÓn ngµy cµng t¨ng c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia, kÓ c¶ gi÷a c¸c quèc gia cã chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c nhau. Do yªu cÇu qu¶n lý vÜ m« vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­, mçi quèc gia ®Òu cã v¨n b¶n ph¸p luËt riªng ®Ó ®iÒu chØnh quan hÖ §Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã cã ®Ò cËp ®Õn kh¸i niÖm cña lÜnh vùc kinh tÕ nµy. LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam (Ban hµnh n¨m 1987, ®iÒu chØnh n¨m 1990, 1992 vµ 2000) ®· ®Þnh nghÜa nh­ sau: "§Çu t­ n­íc ngoµi lµ viÖc c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi trùc tiÕp ®­a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn n­íc ngoµi hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo kh¸c ®­îc ChÝnh phñ ViÖt Nam chÊp nhËn ®Ó hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hoÆc thµnh lËp xÝ nghiÖp liªn doanh, xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi theo qui ®Þnh cña LuËt nµy". (ë ®©y cÇn l­u ý r»ng LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam chØ trùc tiÕp ®iÒu chØnh quan hÖ kinh tÕ §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nªn ®Þnh nghÜa trªn còng chÝnh lµ ®Þnh nghÜa cña §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi). Tõ ®ã, chóng ta cã thÓ hiÓu §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ viÖc c¸c nhµ ®Çu t­ (ph¸p nh©n hoÆc c¸ nh©n) ®­a vèn hay bÊt kú h×nh th¸i gi¸ trÞ nµo vµo n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô nh»m thu lîi nhuËn hoÆc ®em l¹i c¸c hiÖu qu¶ x· héi. 2. T¸c ®éng cña §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 2.1. §èi víi n­íc chñ ®Çu t­ 2.1.1. C¸c t¸c ®éng tÝch cùc §èi víi n­íc ®Çu t­, §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®em l¹i lîi nhuËn cao h¬n ë trong n­íc. §©y lµ vÊn ®Ò quan träng hµng ®Çu ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. ViÖc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi lµm cho yªu cÇu t­¬ng ®èi vÒ lao ®éng ë trong n­íc gi¶m hay n¨ng suÊt gi¶m. Ng­îc l¹i, tæng lîi nhuËn thu ®­îc tõ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi t¨ng, lîi suÊt ®èi víi yÕu tè lao ®éng gi¶m vµ yÕu tè t­ b¶n t¨ng. Nh­ vËy, thu nhËp tõ viÖc ®Çu t­ ë n­íc ngoµi cã sù t¸i ph©n phèi thu nhËp quèc néi tõ lao ®éng thµnh t­ b¶n. Trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ ra n­íc ngoµi, §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi kÝch thÝch viÖc xuÊt khÈu trùc tiÕp thiÕt bÞ m¸y mãc. §Æc biÖt lµ khi ®Çu t­ vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã nÒn c«ng nghiÖp c¬ khÝ l¹c hËu hoÆc khi c¸c c«ng ty mÑ cung cÊp cho c¸c c«ng ty con ë n­íc ngoµi m¸y mãc thiÕt bÞ, linh kiÖn, phô tïng vµ nguyªn liÖu. NÕu c«ng ty cña n­íc ®Çu t­ muèn chiÕm lÜnh thÞ tr­êng th× §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¸c ®éng vµo viÖc xuÊt khÈu c¸c linh kiÖn t­¬ng quan, c¸c s¶n phÈm t­¬ng quan ®Ó t¨ng tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. §èi víi nhËp khÈu, nÕu c¸c n­íc ®Çu t­ ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ngµnh khai th¸c cña n­íc chñ nhµ, hä cã ®­îc nguyªn liÖu gi¸ rÎ. Trong ®iÒu kiÖn nhËp khÈu ngang nhau, hä cã thÓ gi¶m ®­îc gi¸ so víi tr­íc ®©y nhËp tõ n­íc kh¸c. NÕu sö dông gi¸ lao ®éng rÎ cña n­íc ngoµi ®Ó s¶n xuÊt linh kiÖn råi xuÊt vÒ trong n­íc ®Ó s¶n xuÊt thµnh phÈm, hä cã thÓ gi¶m ®­îc gi¸ thµnh phÈm mµ tr­íc ®©y hä ph¶i nhËp khÈu. Trong dµi h¹n, viÖc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi sÏ ®em l¹i ¶nh h­ëng tÝch cùc cho c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña n­íc ®Çu t­. §ã lµ do viÖc xuÊt khÈu thiÕt bÞ m¸y mãc, nguyªn vËt liÖu... céng víi mét phÇn lîi nhuËn ®­îc chuyÓn vÒ n­íc ®· ®em ngo¹i tÖ trë l¹i cho n­íc ®Çu t­. C¸c chuyªn gia ­íc tÝnh thêi gian hoµn vèn cho mét dßng t­ b¶n trung b×nh lµ tõ 5 ®Õn 10 n¨m. 2.1.2. C¸c t¸c ®éng tiªu cùc Nh­ trªn ®· ph©n tÝch th× §Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi gióp c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña n­íc ®i ®Çu t­ nh­ng ®ã lµ t¸c ®éng tÝch cùc trong dµi h¹n. Tr­íc m¾t, do sù l­u ®éng vèn ra n­íc ngoµi mµ viÖc ®Çu t­ trùc tiÕp nµy l¹i g©y ra ¶nh h­ëng tiªu cùc t¹m thêi cho c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Nguyªn nh©n lµ do trong n¨m cã ®Çu t­ ra n­íc ngoµi, chi tiªu bªn ngoµi cña n­íc ®Çu t­ t¨ng lªn vµ g©y ra sù th©m hôt t¹m thêi trong c¸n c©n thanh to¸n ng©n s¸ch. V× vËy, nã khiÕn mét sè ngµnh trong n­íc sÏ kh«ng ®­îc ®Çu t­ ®Çy ®ñ. Mét yÕu tè ¶nh h­ëng tiªu cùc kh¸c n÷a lµ viÖc xuÊt khÈu t­ b¶n cã nguy c¬ t¹o ra thÊt nghiÖp ë n­íc ®Çu t­. H·y xem xÐt mét trong nh÷ng nguyªn nh©n mµ c¸c nhµ t­ b¶n ®Çu t­ ra n­íc ngoµi lµ nh»m sö dông lao ®éng kh«ng lµnh nghÒ, gi¸ rÎ cña nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. §iÒu nµy tÊt yÕu lµm t¨ng thÊt nghiÖp c¬ cÊu trong sè lao ®éng kh«ng lµnh nghÒ cña n­íc ®Çu t­. Thªm vµo ®ã, n­íc së t¹i l¹i cã thÓ xuÊt khÈu sang n­íc ®Çu t­ hoÆc thay cho viÖc nhËp khÈu tr­íc ®©y tõ n­íc ®Çu t­, hä tù s¶n xuÊt ®­îc hµng ho¸ cho m×nh cµng lµm cho nguy c¬ thÊt nghiÖp nµy thªm trÇm träng. Xu h­íng gi¶m møc thuª m­ín nh©n c«ng ë n­íc chñ ®Çu t­ vµ t¨ng møc thuª c«ng nh©n ë n­íc së t¹i dÉn ®Õn sù ®èi kh¸ng vÒ lao ®éng ë n­íc ®Çu t­ vµ quyÒn lîi lao ®éng ë n­íc chñ nhµ. Tãm l¹i, cã mét sè t¸c ®éng kh«ng tèt tíi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ hay lµm gia t¨ng tû lÖ thÊt nghiÖp cña viÖc c¸c nhµ t­ b¶n ®Çu t­ ra n­íc ngoµi song kh«ng v× thÕ mµ khuynh h­íng nµy cã chiÒu h­íng bÞ gi¶m sót. §Ó ®¸p øng yªu cÇu thùc tÕ vµ v× nh÷ng lîi Ých to lín vµ l©u dµi mµ h×nh thøc ®Çu t­ nµy mang l¹i, nhÊt ®Þnh §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vÉn sÏ ngµy cµng ®­îc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. 2.2. §èi víi n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ 2.2.1 T¸c ®éng tÝch cùc §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, t¸c dông chñ yÕu cña §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ lµm t¨ng thªm tÝch luü vµ bï ®¾p vµo lç hæng ngo¹i tÖ. Do thu nhËp cña c¸c n­íc nµy cßn thÊp nªn tÝch luü thÊp trong khi tû lÖ t­ b¶n ®Çu ra l¹i cao. Muèn ®¹t ®­îc tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhÊt ®Þnh (lµ tû lÖ tÝch luü trõ ®i tû lÖ t­ b¶n ®Çu ra) th× mét trong nh÷ng biÖn ph¸p lµ ph¶i h¹ tû lÖ t­ b¶n ®Çu ra. BiÖn ph¸p nµy yªu cÇu ph¶i n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt vµ qu¶n lý vµ §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã thÓ ®¸p øng ®­îc ®ßi hái nµy. Bªn c¹nh tû lÖ tÝch luü thÊp, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn thiÕu nhiÒu ngo¹i tÖ. Do vËy, kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu nhËp khÈu ®Çu t­ thiÕt bÞ, §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi còng lÊp ®­îc lç hæng nµy. Ngoµi ra §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cßn cã thÓ kÐo theo ®Çu t­ trong n­íc. Khi n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ së, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sÏ thóc ®Èy n­íc së t¹i ®Çu t­. Nh­ vËy, nã còng lµm t¨ng thªm viÖc lµm cho c¸c n­íc nµy. Lîi Ých quan träng mµ §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi mang l¹i lµ c«ng nghÖ kü thuËt hiÖn ®¹i, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn cã thÓ thóc ®Èy sù ®æi míi kü thuËt trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, gãp phÇn lµm t¨ng n¨ng suÊt c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, khai th¸c vµ sö dông hiÖu qu¶ h¬n nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, thay ®æi kÕt cÊu s¶n phÈm, ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ míi, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao. Nã cã t¸c ®éng lín lao ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. 2.2.2. T¸c ®éng tiªu cùc Nh­ chóng ta ®· ph©n tÝch th× kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc ¶nh h­ëng tÝch cùc ®èi víi thu chi quèc tÕ cña n­íc së t¹i mµ §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· ®em l¹i, nh­ng xÐt vÒ l©u dµi, viÖc c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCs) ®em vèn ®Õn ®Çu t­ vµ hµng n¨m l¹i chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc sÏ t¹o ra g¸nh nÆng ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c n­íc nµy, ®Æc biÖt lµ sau khi TNCs thu håi vèn. Bªn c¹nh ®ã, vÊn ®Ò viÖc lµm còng ph¶i lóc nµo còng ®i theo chiÒu h­íng mong ®îi cña chóng ta, nh÷ng n­íc tiÕp nhËn vèn ®Çu t­. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ, lao ®éng kh«ng lµnh nghÒ trë nªn cã hiÖu suÊt thÊp. Thùc tÕ cho thÊy, c¸c c«ng ty cã vèn FDI nh×n chung Ýt sö dông lao ®éng t¹i chç (trõ nh÷ng doanh nghiÖp gia c«ng xuÊt khÈu hoÆc doanh nghiÖp chØ sö dông c«ng nh©n víi lao ®éng gi¶n ®¬n, dÔ ®µo t¹o) vµ ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, hä ®· sö dông ph­¬ng thøc s¶n xuÊt tËp trung t­ b¶n nhiÒu h¬n. Nã cã t¸c ®éng lµm gi¶m viÖc lµm, ®i ng­îc víi chiÕn l­îc viÖc lµm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. MÆt kh¸c n÷a, trong viÖc thu hót §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, c¸c n­íc së t¹i cßn ph¶i chÞu nhiÒu thiÖt thßi. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi mÎ, hiÖn ®¹i cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· cã ®iÒu kiÖn xuÊt hiÖn ë nh÷ng quèc gia nµy song chñ yÕu l¹i bÞ c¸c n­íc ®Çu t­ kiÓm so¸t, kÕt cÊu kinh tÕ th× bÞ phô thuéc vµo ®èi t­îng ngµnh hµng s¶n xuÊt mµ n­íc ®Çu t­ quyÕt ®Þnh kinh doanh. Kh«ng chØ cã vËy, sù dÞch chuyÓn nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ kÐm tiªn tiÕn, tiªu hao nhiÒu n¨ng l­îng tõ c¸c n­íc ®Çu t­ ®· g©y ra « nhiÔm m«i tr­êng nghiªm träng, tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ khai th¸c qu¸ møc... Tãm l¹i, trong viÖc thu hót §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, n­íc së t¹i võa ®­îc lîi l¹i võa bÞ thiÖt h¹i. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy hµi hoµ nh­ thÕ nµo hoµn toµn phô thuéc vµo chÝnh s¸ch, s¸ch l­îc vµ chiÕn l­îc thu hót §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. NÕu n­íc së t¹i x©y dùng ®­îc mét kÕ ho¹ch ®Çu t­ cô thÓ vµ khoa häc th× viÖc thu hót còng nh­ sö dông nguån vèn ®Çu t­ nµy sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ rÊt cao. 2.3. T¸c ®éng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®èi víi kinh tÕ x· héi ViÖt Nam. * §Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¹o thuËn lîi cho viÖc tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng quèc tÕ, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña ViÖt Nam. Kh«ng tÝnh dÇu khÝ, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña khu vùc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi chiÕm 24% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. * §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi gãp phÇn tÝch cùc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng CNH - H§H. Theo thèng kª tõ c¬ quan qu¶n lý ®Çu t­ n­íc ngoµi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi tËp trung 50,5 % vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng, cßn l¹i 45,5% vµo dÞch vô. §©y lµ nh©n tè quan träng t¹o nªn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng n©ng cao tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. * Th«ng qua ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· h×nh thµnh c¸c KCN vµ KCX * C¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho gÇn 40 v¹n lao ®éng trùc tiÕp, kh«ng kÓ kho¶ng 1 triÖu lao ®éng gi¸n tiÕp kh¸c 9 theo c¸ch tÝnh cña WB, cø 1 lao ®éng trùc tiÕp t¹o ra viÖc lµm cho kho¶ng 2-3 lao ®éng gi¸n tiÕp trong x©y dùng vµ cung øng c¸c lo¹i dÞch vô kh¸c). * §Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn ph¸ thÕ bao v©y cÊm vËn cña mét sè thÕ lùc ph¶n ®éng quèc tÕ, n©ng cao quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ, t¨ng c­êng thÕ vµ lùc cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc. * §Çu t­ n­íc ngoµi chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ®Þa ph­¬ng cã ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng thuËn lîi h¬n nh­ TP. Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, §ång Lai ... ®· gãp phÇn lµm cho träng ®iÓm kinh tÕ cã t¸c ®éng t¨ng tr­ëng cao, t¹o ®éng lùc l«i kÐo cho c¸c vïng xung quanh ph¸t triÓn theo. * §Çu t­ n­íc ngoµi ®· phãp phÇn chuyÓn giao c«ng nghÖ sang ViÖt Nam nh÷ng c«ng hiÖn ®¹i vµ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i so víi khu vùc vµ thÕ giíi. §©y lµ yÕu tè rÊt quan träng cho ta thùc hiÖn CNH - H§H ®Êt n­íc. II. nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña eu, mü, nhËt trong vÊn ®Ò ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi 1. Mét sè ®Æc ®iÓm næi bËt cña EU trong lÜnh vùc FDI víi ThÕ giíi Khu vùc EU cã mét vµi ®Æc ®iÓm quan träng, trong lÜnh vùc ®Çu t­ EU còng lµ mét trong ba n­íc träng ®iÓm trong lÜnh vùc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi. V× vËy, kh«ng ngõng c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ nghiªn c­ó EU ®Ó më réng quan hÖ, ®Ó ®iÒu kiÖn thËn lîi cho dßng FDI chÈy vµo. §Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña EU ®ã lµ sù liªn kÕt kinh tÕ x· héi chÆt chÏ. §©y lµ khu vùc duy nhÊt thÕ giíi cho ®Õn nay sö dông ®ång tiÒn chung Ch©u ¢u trong néi bé khèi, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng ®­îc sö dông chung ch¼ng h¹n: vÊn ®Ò vÒ l·i suÊt, vÊn ®Ò vÒ tû gi¸i hèi ®o¸i... ®iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nhµ ®Çu t­ tham gia ®Çu t­ tõ ngoµi khèi ®Çu t­ vÇo khu vùc vµ thËm chÝ ngay c¶ c¸c nhµ ®Çu t­ t¹i néi bé khèi còng dÔ dµng ®Çu t­ trong khèi. Bëi v×, c¸c nhµ ®Çu t­ dÔ dµng chuyÓn tiÒn cña m×nh sang c¸c n­íc trong néi bé khèi do kh«ng cã tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a c¸c n­íc. Khu vùc EU cã søc m¹nh kinh tÕ lín. NÕu GDP cña EU céng thªm NA UY, thuþ sÜ vµ iceLaND vµo kho¶ng 8.000 tû $ gÊp ®«i khu vùc ASEAN céng thªm NhËt, Hµn Quèc, Trung Quèc vµ §µi Loan. Trong khi d©n sè cña khu vùc nµy nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi khu vùc asean vµ Trung quèc. §iÒu ®ã ®· chøng tá khu vùc EU cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh nh­ tthÕ nµo. TiÒm lùc kinh tÕ m¹nh céng thªm sù n¨ng ®éng cña khu vùc nµy ®· ®ãng gãp rÊt lín cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña thÕ giíi. HiÖn nay, ViÖt Nam thu hót FDI cña EU cßn rÊt h¹n chÕ so víi tiÒm n¨ng cña hai khu vùc, do ®ã chóng ta cÇn ph¶i t¨ng c­êng h¬n n÷a trong viÖc thu hót FDI cña EU. C«ng nghÖ cao cña thÕ giíi ®­îc tËp trung ë EU. §©y lµ khu vùc c«ng nghÖ nguån cña thÕ giíi. §iÒu ®ã ®Æt ra cho phÝa ViÖt Nam lµ: ®Ó thu hót FDI cña EU th× ta cÇn ph¶i cã mét ®éi ngò tr×nh ®é kü thuËt cao míi cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó tiÕp cËn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña khu vùc nµy. Sù ph¸t triÓn cao vÒ kinh tÕ x· héi , tr×nh ®é v¨n ho¸, ®Çu t­ rÊt lín trong néi b«i khèi... ®ã lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi næi bËt chung cña EU. Ngoµi ra ta cßn thÊy ®Æc ®iÓn khinh tÕ riªng cña tõng n­íc vÝ dô: ®Æc ®iÓm kinh tÕ §øc, n­íc cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh thø ba thÕ giíi mµ chñ yÕu ph¸t triÓn m¹nh vÒ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá so víi quy m« cña thÕ giíi. §©y lµ ®iÒu rÊt ®¸ng chó ý cña kinh tÕ §øc, nã ®Æt ra cho ViÖt Nam lµ: trong qu¸ tr×nh thu hót FDI cña §øc ta ph¶i cã c¸c dù ¸n cã quy m« kh«ng qu¸ lín kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. Cã lÏ ®©y lµ khã kh¨n cho ta trong viÖc thu hót FDI tõ §øc bëi c¸c nhµ ®Çu t­ cã truyÒn thèng ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n cã quy m« nhá th× rÊt h¹n chÕ ®Çu t­ sang c¸c khu vùc kh¸c c¸ch qu¸ xa. EU bao gåm nh÷ng n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn t­¬ng ®èi ®ång ®Òu nhau vµo lo¹i cao nhÊt ThÕ giíi. V× vËy, cïng víi xu h­íng chung cña ThÕ giíi lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia nµy chiÕm trªn 3/4 toµn bé FDI trªn ThÕ giíi, ®iÒu ®ã dÔ hiÓu khi ta thÊy ®Çu t­ néi bé khèi EU chiÕm tû träng lín ®ång thêi ngµy cµng gia t¨ng gi÷a c¸c quèc gia tong néi bé khèi HiÖn nay kho¶ng mét nöa dßng vèn ®Çu t­ tõ c¸c n­íc EU ®­îc thùc hiÖn trong néi bé khèi EU ngµy cµng ®­îc gia t¨ng chiÕm tû träng tõ 19,7% dßng vèn FDI toµn cÇu n¨m1995 t¨ng lªn 48,1% n¨m 2000 ®¹t con sè trªn 550 tû $. §Çu t­ d­íi h×nh thøc mua l¹i vµ s¸p nhËp ph¸t triÓn m¹nh vÒ quy m«, sè l­îng vµ tè ®é kÓ tõ sau c¬n b·o tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ n¨m1997. Tæng gi¸ trÞ mua l¹i vµ s¸p nhËp cña EU trrong n¨m 1998 ®¹t 332 tû $ b»ng 80% dßng vèn FDI cña EU, gÊp 3,5 lÇn n¨m 1995. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng mua l¹i vµ s¸p nhËp cã xu h­íng n­íc ngoµi tr÷ng l¹i tõ cuèi n¨m 2001. Lý do, v× t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi biÕn ®éng phøc t¹p hiÖn nay ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ lín do sù kÐm linh ho¹t h¬n c¸c tËp ®oµn kinh tÕ hay c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCs) cã quy m« nhá h¬n. Mü lµ ®iÓm ®Õn chÝnh trong dßng vèn ®Çu t­ ra cña EU. Trung b×nh thêi kú 1995-2000, ®Çu t­ cña EU vµo Mü chiÕm kho¶ng 30% dßng FDI tõ EU. Mçi n¨m ®Çu t­ cña EU vµo Mü chiÕm 60% tæng vèn FDI vµo Mü Trong thêi kú 1995-1997. Tû lÖ nµy t¨ng nhanh tõ 8,5% vµo n¨m 1998 vµ 1999, gi¶m xuèng 72% vµo n¨m 2000. 2. Mét sè ®Æc ®iÓm kinh tÕ næi bËt cña Mü trong lÜnh vùc FDI víi ThÕ giíi. Mü lµ n­íc cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, víi hµng tr¨m c«ng ty ®a quèc gia quy m« lín, ho¹t ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc, Mü lµ chñ ®Çu t­ cña nhiÒu n­íc. Mü ®Çu t­ nhiÒu nhÊt vµo nh÷ng n¬i cã c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn, tr×nh ®é lao ®éng cã chuyªn m«n cao, luËt ph¸p æn ®Þnh râ rµng, møc ®é rñi ro thÊp. Nh­ vËy, nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn cµng thu nhËn nhiÒu FDI. Vµ c¸c n­íc ë khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (bao gåm c¶ ASEAN) lµ ®Þa chØ hÊp dÉn ®Ó thu hót FDI. §Æc biÖt FDI cña Mü ®­îc ph©n bæ theo qui m« vµ c¬ cÊu nh»m tèi ®a hãa lîi nhuËn 2.1 - Quy m« vèn ®Çu t­ Cũng như đa số các nước tư bản khác, Hoa Kỳ bắt đầu hoạt động xuất khẩu tư bản dưới hình thức đầu tư trực tiếp ra nước ngoài từ cuối thế kỷ 19 và nhanh chóng trở thành một trong những nhà đầu tư lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, trong khoảng vài chục năm đầu, Hoa Kỳ chỉ đứng thứ 3 thế giới về xuất khẩu tư bản, sau hai cường quốc tư bản lúc ấy là Anh và Pháp. Kể từ sau cuộc Chiến tranh Thế giới lần thứ hai đến nay, Hoa Kỳ mới thực sự vươn lên trở thành quốc gia đứng đầu thế giới về sức mạnh kinh tế nói chung và trong lĩnh vực đầu tư trực tiếp ra nước ngoài nói riêng. Bảng biểu 1 dưới đây sẽ giúp chúng ta thấy rõ hơn tình hình đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Hoa Kỳ trong những năm gần đây. (*) Tính đến hết quý II năm 2002 Nguồn: Viện phân tích kinh tế Hoa Kỳ (BEA) Từ bảng biểu 1 b¾t ®Çu từ năm 1989 đến hết năm 2001, trung bình mỗi năm Hoa Kỳ đầu tư trực tiếp ra nước ngoài khoảng 113,2 tỷ USD và liên tục giữ vị trí dẫn đầu thế giới về FDI. Giai đoạn 1994-2001, mức tăng FDI bình quân hàng năm của nước này là 9,21%, trong đó tăng cao nhất vào các năm 1997-1999 và sụt giảm trong hai năm tiếp theo , ứng với biểu đồ phát triển của nền kinh tế Hoa Kỳ. Tuy giảm cả về tuyệt đối và tương đối (giảm tỷ trọng FDI so với toàn thế giới) trong một, hai năm gần đây nhưng khoảng cách giữa Hoa Kỳ và các quốc gia khác trong lĩnh vực FDI vẫn còn tương đối lớn và nước này vẫn tiếp tục duy trì vị trí số 1 thế giới về FDI. 2.2 - C¬ cÊu ®Çu t­ Cơ cấu theo thị trường đầu tư Như đã phân tích ở trên, luồng chảy chủ đạo của nguồn FDI toàn cầu là từ các nước phát triển đến các nước phát triển. Hoa Kỳ cũng không nằm ngoài xu hướng này. Bảng 1.3 trình bày chi tiết về cơ cấu FDI của Hoa Kỳ theo thị trường từ năm 1994 đến hết quý II năm 2002. B¶ng 2: C¬ cÊu FDI cña Hoa Kú theo thÞ tr­êng giai ®o¹n 1994 - 2002 Đơn vị : triệu USD Thị trường FDI Tỷ trọng Canada 99447 10,09 % Châu Âu 533955 54,18 % Mỹ Latinh 180574 18,32 % Châu Phi 12800 1,30 % Trung Đông 8088 0,82 % Châu Á-TBD 147956 15,01 % Quốc tế 2683 0,27 % Tổng FDI 985521 100 % (*) Tính đến hết quý II năm 2002 Nguồn: BEA Châu Âu, nơi tập trung phần lớn các nước công nghiệp phát triển, là thị trường FDI lớn nhất của Hoa Kỳ. Trong giai đoạn 1994-2002, hơn một nửa lượng FDI của nước này đã đổ vào đây. Ngoài ra, chỉ riêng nước láng giềng Canada, cũng là một quốc gia phát triển, đã thu hút 10,09% FDI của Hoa Kỳ. Đó là chưa kể đến thị phần của các nước phát triển khác nằm rải rác ở những khu vực còn lại trên thế giới. Trong số những “khách hàng nhỏ”, các nước Mỹ Latinh, vốn được coi là “sân sau” của Hoa Kỳ, và khu vực châu Á - Thái Bình Dương là những địa chỉ hấp dẫn hơn cả đối với nguồn FDI của Hoa Kỳ. Điều này một lần nữa lại khẳng định sự vươn lên đầy năng động của các nước châu Á - Thái Bình Dương, mà đa số là các quốc gia đang phát triển, trong việc thu hút FDI. Cơ cấu theo lĩnh vực đầu tư B¶ng 3: C¬ cÊu FDI cña Hoa Kú theo lÜnh vùc giai ®o¹n 1994 - 2002. Đơn vị : triệu USD Lĩnh vực FDI Tỷ trọng Dầu mỏ 66800 5,18% Sản xuất Thực phẩm Hoá chất Luyện kim Máy móc, thiết bị Điện tử Thiết bị vận tải Các ngành SX khác 280358 21,76% 21570 1,67% 82171 6,38% 16473 1,28% 36829 2,86% 68510 5,32% 28839 2,24% 48634 3,77% Bán buôn 62975 4,89% Tài chính, ngân hàng 397579 30,85% Dịch vụ 66912 5,19% Các lĩnh vực khác 110898 8,61% Tổng FDI 1288548 100% (*) Tính đến hết quý II năm 2002 Nguồn: BEA Qua bảng 1.4 có thể thấy tài chính - ngân hàng là thế mạnh của Hoa Kỳ khi đầu tư trực tiếp ra nước ngoài. Lĩnh vực này chiếm trên 30% tổng FDI của Hoa Kỳ giai đoạn 1994-2002, lớn hơn tất cả các ngành sản xuất gộp lại. Tiếp theo là lĩnh vực sản xuất, mà đứng đầu là ngành hoá chất và điện tử. Dịch vụ và dầu mỏ cũng là những ngành chiếm tỷ trọng khá lớn. Có thể nói FDI của Hoa Kỳ nói chung, cũng như các lĩnh vực là thế mạnh của nước này trong FDI nói riêng, bao trùm một phạm vi lớn các ngành nghề, lĩnh vực khác nhau, từ dầu mỏ đến điện tử, từ hoá chất đến dịch vụ và tài chính - ngân hàng. Sự đa dạng trong lĩnh vực đầu tư này là minh chứng sinh động cho một nền kinh tế vững mạnh và toàn diện của Hoa Kỳ. Như vậy, chúng ta đã phân tích những nét khái quát trong tình hình đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Hoa Kỳ trong những năm gần đây. Với cơ cấu FDI đa dạng về thị trường cũng như về lĩnh vực đầu tư, đặc biệt là với một lượng vốn FDI khổng lồ qua các năm, có thể nói Hoa Kỳ đã khẳng định được vị trí số 1 thế giới trong lĩnh vực FDI. Để đạt được và duy trì vị trí này trong một khoảng thời gian dài liên tục, Hoa Kỳ đã và đang có những chiến lược hết sức phong phú, đa dạng trong các hoạt động FDI của mình trên toàn cầu. Các chiến lược đó có thể được đề cập trên nhiều phưong diện khác nhau.Đó là chiến lược trên tầm vĩ mô của chính phủ Hoa Kỳ và chiến lược trên tầm vi mô của các công ty nước này khi đầu tư trực tiếp ra nước ngoài. 3. Mét sè ®Æc ®iÓm kinh tÕ næi bËt cña NhËt trong lÜnh vùc FDI víi ThÕ giíi. NhËt lµ mét trong nh÷ng n­íc cã tiÒm n¨ng kinh tÕ cã thÓ nãi ngang hµng víi Mü trong lÜnh vùc ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi. Còng nh­ c¸c nhµ ®Çu t­ kh¸c, NhËt ph©n bæ nguån vèn ®Çu t­ cña m×nh theo ngµnh, theo khu vùc nh»m thu ®­îc tèi ®a lîi nhuËn. 3.1. FDI theo c¬ cÊu ngµnh: Ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng ngµy cµng cã xu h­íng gi¶m,thay thÕ vµo ®ã lµ nh÷ng ngµnh mang h×nh thøc th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, tiÒn tÖ, dÞch vô b¶o hiÓm, kinh doanh vµ mét sè dÞch vô kh¸c. Riªng trong lÜnh vùc ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh chÕ t¹o th× vÉn ë møc ®é kh«ng cao l¾m. 3.2. FDI theo c¬ cÊu khu vùc ®Þa lý: NhËt vÉn ­u tiªn hµng ®Çu cho c¸c quèc gia cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, khu vùc Ch©u ¸ lu«n ®­îc NhËt t¨ng c­êng ®Çu t­ th«n. Tuy nhiªn, NhËt còng dang chuyÓn h­íng ®Çu t­ sang c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trong ®ã Mü cã quan hÖ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi lín nhÊt sau ®ã míi ®Õn c¸c n­íc thuéc EU vµ Ch©u ¸ lµ khu vùc ®­îc NhËt tËp trung ®Çu t­. II. ®Æc ®iÓm fdi cña eu, mü, nhËt trong lÜnh vùc ®Çu t­ vµo viÖt nam. 1. VÞ trÝ cña EU trong lÜnh vùc ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. §Çu t­ cña EU vµo ViÖt Nam trong chiÕn l­îc Ch©u ¸ míi cña m×nh còng x¸c ®Þnh ViÖt Nam lµ mòi ®ét ®Ó tõ ®ã th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng kh¸c ë Ch©u ¸, bëi EU ®· t×m thÊy ë ViÖt Nam nhiÒu lîi thÕ ®Ó chän ViÖt Nam lµ "®Þa bµn ®Çu cÇu", ®Þa ®iÓm quan träng chiÕn l­îc ®èi ngo¹i cña m×nh. Tuy nhiªn, trong t×nh h×nh hiÖn nay do Trung Quèc ®ang lµ n­íc thu hót m¹nh mÏ FDI dång thêi nh÷ng nhµ ®Çu t­ tõ EU phÇn lín lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá so víi quy m« doanh ngiÖp c¸c n­íc ph¸t triÓn cña ThÕ giíi. 2. VÞ trÝ cña Mü trong lÜnh vùc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi ë ViÖt Nam Tõ sau khi Mü chÝnh thøc xãa bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt nam vµo ngµy 3/2/1994, ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c c«ng ty Mü vµo ViÖt nam ®· cã b­íc nh¶y vät. NhiÒu c«ng ty vµ tËp ®oµn kinh tÕ Mü vµo ViÖt nam víi môc ®Ých lµ th¨m dß ho¹t ®éng ®Çu t­ cña thÞ tr­êng nµy. ChØ riªng n¨m 1994 - n¨m ®Çu tiªn khi lÖnh cÊm vËn ®­îc b¶i bá - sè vèn ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt nam ®· t¨ng vät lªn 120,310 triÖu USD víi 12 dù ¸n, ®­a n­íc nµy lªn vÞ trÝ thø 14 trong danh s¸ch c¸c nhµ ®Çu t­ lín nhÊt vµo ViÖt nam. So víi c¶ giai ®o¹n 1988-1993, khi lÖnh cÊm vËn cßn hiÖu lùc, ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 3,34 triÖu USD. §iÒu nµy cho thÊy: tr­íc khi Mü xo¸ bá cÊm vËn, c¸c c«ng ty cña Mü ®· rÊt sèt ruét muèn ®­îc vµo ®Çu t­ kinh doanh t¹i ViÖt nam, ®Ó cã c¬ héi c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty cña NhËt B¶n, Ch©u ¢u vµ c¸c n­íc kh¸c. Do ®ã khi huû bá lÖnh cÊm vËn, c¸c c«ng ty Mü ®· "nh¶y" vµo ®Çu t­ ë ViÖt nam. Cô thÓ, sau khi huû bá lÖnh cÊm vËn 1 ngµy, ®· cã 30 c«ng ty më v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i ViÖt nam, "më ®Çu cuéc ®Êu tranh ®Ó giµnh tr¸i tim vµ vÝ tiÒn cña ng­êi ViÖt nam". ChØ vµi n¨m sau ®ã, nhÊt lµ khi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao, ®Çu t­ cña Mü t¹i ViÖt nam ®· t¨ng lªn nhanh chãng. 3. VÞ trÝ cña NhËt trong lÜnh vùc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi ë ViÖt Nam Sau khi luËt ®Çu t­ cña ViÖt Nam ra ®êi th× NhËt vÉn cßn do dù ch­a thùc sù ®Çu t­ vµo n­íc ta, mét phÇn lµ do lÖnh cÊm vËn cña Mü t¸c ®éng. ChØ cho ®Õn ba n¨m sau kÓ tõ 1 dù ¸n duy nhÊt vµo ®Çu n¨m 1990 víi tæng vèn chØ lµ 1 triÖu USD, NhËt ®· ®Çu t­ vµo ta tíi 20 dù ¸n vµo n¨m 1991 vµ ®øng thø t­ trªn thÕ giíi víi sè vèn gÊp nhiÒu lÇn so víi n¨m 1991 lµ 791 triÖu USD víi 76 dù ¸n. §Õn n¨m 1995 NhËt ®· ®øng thø ba sau §µi Loan vµ Hång K«ng víi tæng sè vèn ®Çu t­ lªn xÊp xØ 2 tû USD. 1996-1997 lµ nh÷ng n¨m khã kh¨n trong lÜnh vùc ®Çu t­ ra nøc ngoµi nãi chung do ¶nh h­ëng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë Ch©u ¸, n¨m 1997 gi¶m xuèng chØ cßn 54 dù ¸n víi t­¬ng ®­¬ng 606 triÖu USD. §Õn ®Çu n¨m 1999 th× tæng vèn ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña NhËt ë Viªt Nam chØ xÊp xØ 3.892 triÖu USD víi kho¶ng 300 dù ¸n. 4. Nh©n tè t¸c ®éng ®Õn thu hót FDI cña EU , Mü, NhËt vµo ViÖt Nam. Ta nhËn thÊy t¸c ®éng ®Õn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®ã lµ lîi nhuËn. Tuy nhiªn, viÖc ®Çu t­ vµo ®©u, vµo quèc gia nµo vµo lÜnh vùc nµo l¹i ¶nh h­ëng lín bëi m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc vµ quèc tÕ. D­íi ®©y xin ®Ò cËp ®Õn mét sè nh©n tè t¸c ®éng ®Õn thu hót FDI cña EU, Mü, NhËt vµo ViÖt Nam. thø nhÊt: ViÖc Trung Quèc gia nhËp tæ chøc WTO ®ång thêi nã ®ang lµ n­íc thu hót FDI lín nhÊt trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, th× t¸c ®éng kh¶ n¨ng thu hót FDI cña ViÖt Nam lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái . §a sè c¸c nhµ ®Çu t­ ®­îc hái, chiÕn l­îc Ch©u ¸ cña hä lµ g×, chóng ta ®Òu nhËn ®­îc c©u tr¶ lêi r»ng tr­íc tiªn ®ã lµ xen xÐt thÞ tr­êng Trung Quèc sau ®ã míi ®Õn c¸c quèc c¸c quèc gia kh¸c, trong ViÖt Nam ®­îc xem lµ quèc gia ®­îc ®¸nh gi¸ cao. MÆc dï æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ møc ®é rñi ro cña ta tèt h¬n cña Trung quèc. Tuy nhiªn, chóng ta cßn rÊt nhiÒu yÕu tè kÐm Trung Quèc, ®¬n cö vÒ vÊn ®Ò thÞ tr­êng, thÞ tr­êng cña ta t­¬ng ®èi lín nh­ng ®ã chØ lµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng cã nghÜa lµ d©n sè ®«ng nh­ng søc mua yÕu do d©n sè cã møc thu nhËp thÊp chØ b»ng ch­a ®­îc mét nöa so víi Trung Quèc. Thø hai: VÊn ®Ò vÒ an ninh chÝ trÞ c¶ n­íc vµ khu vùc, lÊy Indonesia lµm vÝ dô. Vô khñng bè võa qua ë Bali ®· t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn m«i tr­êng ®Çu t­ cña n­íc nµy. KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña n­íc nµy ch¾c ch¾n sÏ bÞ ¶nh h­ëng m¹nh, lÜnh vùc tr­íc tiªn ®ã lµ du lÞch sau ®ã lµ c¸c lÜnh vùc nh¹y c¶m kh¸c, tiÕp ®ã sÏ lµ sù suy gi¶m ho¹t ®éng ®Çu t­. thø ba: ViÖc xóc tiÕn ®Çu t­ cña ViÖt Nam. §Ó h×nh ¶nh cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ cã Ên t­îng ®Ñp, chóng ta kh«ng thÓ khoanh tay ngåi nh×n c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ mµ chóng ta cÇn ph¶i t¨ng c­êng qu¶ng b¸ vÒ tÝnh hÊp dÉn m«i tr­êng ®Çu t­ ViÖt Nam. Võa qua chóng ta ®· cã liªn tiÕp c¸c cuéc viÕng th¨m ë tÇm nguyªn thñ quèc gia sang c¸c n­íc Ch©u ¢u, Mü, NhËt ®i kÌm víi nã lµ c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §iÒu ®ã, sÏ ¶nh h­ëng lín ®Õn thu hót FDI cña ViÖt Nam. thø t­ : VÊn ®Ò vÒ lao ®éng . HiÖn nay ®éi ngò lao ®éng cã tay nghÒ cao lµ rÊt hiÕm. Trong khi EU, Mü, NhËt lµ n¬i "c«ng nghÖ nguån" cña thÕ giíi, c«ng nghÖ ®øng vµo hµng thø nhÊt thÕ giíi th× kh¶ n¨ng tiÕp nhËn ®­îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ rÊt khã. Sù chªnh lÖch qu¸ lín vÒ c«ng nghÖ khi c¸c nhµ ®Çu t­ vµo, ®iÒu ®ã cã nghÜa ph¶i ®µo t¹o, do ®ã sÏ t¨ng chi phÝ cho c¸c nhµ ®Çu t­ vµ ®©y còng lµ ®iÒu rÊt ®¸ng quan t©m cña nhµ ®Çu t­ . thø n¨m: Mét sè yÕu tè kh¸c : VÊn ®Ò vÒ thÞ tr­êng: §èi víi mét sè nhµ ®Çu t­, mèi quan t©m ®Çu tiªn cña hä khi ®Çu t­ vµo quèc gia ®ã lµ quy m« thÞ tr­êng, h¬n thÕ n÷a ®©y kh«ng ph¶i lµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng víi d©n sè cao, mµ ph¶i lµ thÞ tr­êng thùc tÕ víi sè d©n cã thu nhËp t­¬ng ®èi vµ cã søc mua cao, ®Æc biÖt nã ph¶i ®­îc nghiªn cøu trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi m«i tr­êng ®Çu t­. VÒ hÖ thèng ph¸p luËt: HÖ thèng ph¸p luËt kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng thu hót FDI cña EU, Mü, NhËt vµo ViÖt Nam mµ ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé kÕt qu¶ thu hót FDI c¸c khu vùc vµ c¸c quèc gia kh¸c. VÒ c¬ së h¹ tÇng: §©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cña m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc. HiÖn nay ta lµ mét quèc gia ®­îc ®¸nh gi¸ cã c¬ së h¹ tÇng rÊt kÐm, cã c­íc phÝ cao, tèc ®é sö lý cña internet rÊt chËm, tèc ®é truyÒn th«ng còng vËy. Ch­¬ng 2 THùC TR¹NG THU HóT FDI CñA EU, mü, nhËt VµO VIÖT NAM ThêI GIAN QUA i. ®¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh thu hót fdi cña eu, mü, nhËt vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 1990 - 2002. 1. FDI cña EU, Mü, NhËt vµo ViÖt Nam theo lÜnh vùc ®Çu t­. 1.1. FDI cña EU vµo ViÖt Nam theo lÜnh vùc ®Çu t­. C¸c nhµ ®Çu t­ EU cã mÆt trong tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ t¹i ViÖt Nam. Trong ®ã, hai lÜnh vùc vèn FDI cña EU tËp trung lín vµo (thÓ hiÖn ë quy m« c¸c dù ¸n), ®ã lµ ngµnh giao th«ng vËn t¶i - b­u ®iÖn (chiÕm 30,1% sè vèn víi quy m« 1 dù ¸n lµ 101,4 triÖu USD) vµ ngµnh dÇu khÝ (chiÕm 6,7% vÒ vèn nh­ng quy m« 1 dù ¸n lµ 41,7 triÖu USD). §iÒu ®ã chøng tá nh÷ng ngµnh cã thÕ m¹nh cïng víi nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn cña Ch©u ¢u ®ang cã mÆt t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn, nÕu xem xÐt sè dù ¸n th× ngµnh c«ng nghiÖp nÆng lµ ngµnh cã sè dù ¸n FDI nhiÒu nhÊt (56 dù ¸n, chiÕm 23,7%) víi vèn ®Çu t­ chØ ®øng thø 3, sau ®ã lµ ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ (32 dù ¸n, chiÕm 13,5%), råi ®Õn ngµnh n«ng - l©m (25 dù ¸n, chiÕm 10,5% sè dù ¸n). Tuy vËy, c¸c dù ¸n nµy l¹i cã quy m« nhá. §iÒu nµy cã thÓ thÊy râ qua b¶ng d­íi ®©y: B¶ng 1: C¸c dù ¸n FDI ®ang ho¹t ®éng cña 10 n­íc EU vµo ViÖt Nam ph©n theo ngµnh (1998 - 2002). TT Ngµnh Sè dù ¸n V§T Q.m«/1DA (triÖu USD) Sè DA (%) Gi¸ trÞ (triÖu USD) (%) 1 CN nÆng 56 23,7 886,4 20,2 15,8 2 CN dÇu khÝ 7 2,9 292,0 6,7 41,7 3 CN nhÑ 32 13,5 85,2 1,9 2,6 4 CN thùc phÈm 16 6,8 302,8 6,9 18,9 5 N«ng - L©m - Ng­ 25 10,5 337,7 7,7 13,5 6 Kh¸ch s¹n - Du lÞch 17 7,1 407,1 9,3 23,9 7 DÞch vô 22 9,3 118,5 2,7 5,4 8 XD VP - C¨n hé 8 3,4 234,3 5,3 29,3 9 GTVT - B­u ®iÖn 13 5,5 1.318,3 30,1 101,4 10 X©y dùng 17 7,2 177,7 4,1 10,4 11 VH - Y tÕ - Gi¸o dôc 9 3,8 54,3 1,2 6,0 12 Tµi chÝnh - Ng©n hµng 15 6,3 172,0 3,9 11,5 Tæng sè 237 100 4.386,7 100 (Nguån: Vô qu¶n lý dù ¸n) Chóng ta sÏ xem xÐt mét sè ngµnh næi bËt mµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña EU ®· tËp trung víi khèi l­îng vèn lín, v× ®©y lµ nh÷ng ngµnh ®· chøng tá ®­îc thÕ m¹nh cña c¸c nhµ ®Çu t­ nµy, nhÊt lµ vÒ kü thuËt - c«ng nghÖ: - C¸c nhµ ®Çu t­ cña EU ®Æc biÖt quan t©m ®Õn lÜnh vùc dÇu khÝ, nhÊt lµ hai n­íc Anh vµ Hµ Lan trong giai ®o¹n ®Çu. Trong tæng sè c¸c dù ¸n ®ang ho¹t ®éng vµ c¶ c¸c hîp ®ång ®· hÕt h¹n hoÆc gi¶i thÓ th× sè dù ¸n th¨m dß khai th¸c dÇu khÝ ë ViÖt Nam ®· cã mét nöa thuéc vÒ c¸c nhµ ®Çu t­ cña EU, víi c¸c "®èi thñ" lõng danh thÕ giíi nh­ tËp ®oµn BP (Anh), Shell (Hµ Lan), Total (Ph¸p), Fina (BØ)... - LÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i - b­u ®iÖn chiÕm tû lÖ vèn lín nhÊt. Riªng trong lÜnh vùc b­u ®iÖn, c¸c tªn tuæi næi tiÕng nh­ Siemens (§øc), Alcatel (Ph¸p), Kinnevik vµ Comvil (Thuþ §iÓn) còng trë nªn quen thuéc víi thÞ tr­êng ViÖt Nam. H·ng Siemens víi 2 dù ¸n liªn doanh s¶n xuÊt c¸p quang, thiÕt bÞ viÔn th«ng vµ h·ng Alcatel còng liªn doanh s¶n xuÊt thiÕt bÞ viÔn th«ng lµ nh÷ng h·ng m¹nh d¹n ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Trong khi ®ã, nhiÒu h·ng viÔn th«ng cña c¸c n­íc kh¸c chØ thùc hiÖn c¸c hîp ®ång th­¬ng m¹i khai th¸c dÞch vô viÔn th«ng. - LÜnh vùc ®øng thø hai vÒ vèn ®Çu t­ lµ ngµnh c«ng nghiÖp, trong ®ã c«ng nghiÖp nÆng chiÕm tû lÖ vèn lín nhÊt (69,5%). C¸c nhµ ®Çu t­ cña EU chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ngµnh nh­ ®iÖn tö, tin häc; « t«, xe m¸y; ho¸ chÊt... §©y lµ nh÷ng lÜnh vùc thuéc thÕ m¹nh cña c¸c nhµ ®Çu t­ EU. Tuy nhiªn, quy m« mçi dù ¸n vÉn ch­a cao, ch­a xøng víi tiÒm n¨ng cña c¸c nhµ ®Çu t­ nµy. Ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ cã tû lÖ vèn thÊp nhÊt vµ còng cã quy m« dù ¸n nhá nhÊt nh­ng chÝnh c¸c dù ¸n nµy ®· thu hót ®­îc mét l­îng lín lao ®éng, tËn dông ®­îc gi¸ nh©n c«ng rÎ vµ nguån nguyªn liÖu dåi dµo cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghÖ s¶n xuÊt do c¸c nhµ ®Çu t­ cña EU sö dông kh«ng ph¶i lµ nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn. MÆc dï vËy, c¸c nhµ c«ng nghiÖp Ch©u ¢u còng ®· mang ®Õn n­íc ta nh÷ng kü thuËt hiÖn ®¹i vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn trong ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm, ®Æc biÖt lµ chÕ biÕn n«ng phÈm - mét lÜnh vùc ®ang ®­îc n­íc ta kªu gäi ®Çu t­ (quy m« cña mçi dù ¸n nµy kh¸ cao: 18,9 triÖu USD). §¸ng kÓ nhÊt lµ dù ¸n mÝa ®­êng Bourbon cña Ph¸p ë T©y Ninh víi vèn ®Çu t­ 111 triÖu USD; tiÕp ®ã lµ dù ¸n s÷a Foremost cña Hµ Lan ë S«ng BÐ víi vèn ®Çu t­ lµ 49,5 triÖu USD; c¸c dù ¸n chÕ biÕn h¹t ®iÒu, chÌ xuÊt khÈu; chÕ biÕn cµ phª ë §¾c L¾c; trong lÜnh vùc ®å uèng cao cÊp, c¸c h·ng r­îu, c¸c h·ng bia næi tiÕng thÕ giíi cña Hµ Lan, §an M¹ch còng ®· cã mÆt t¹i ViÖt Nam... - Còng gièng nh­ c¸c nhµ ®Çu t­ cña nh÷ng n­íc kh¸c, c¸c nhµ ®Çu t­ cña EU rÊt chó ý vµo lÜnh vùc kh¸ch s¹n - du lÞch (quy m« mçi dù ¸n t­¬ng ®èi lín: 23,9 triÖu USD). Sím nhÊt vµ còng thµnh c«ng nhÊt cho ®Õn nay ph¶i kÓ ®Õn dù ¸n liªn doanh kh¸ch s¹n Metropole v¬Ý C«ng ty Feal International (Ph¸p) vµ Societe de Development de Metropole B.V (Hµ Lan); C«ng ty Feal cßn tham gia mét dù ¸n lín kh¸c vÒ kh¸ch s¹n, ®ã lµ kh¸ch s¹n Cét Cê Thñ Ng÷ 76 triÖu USD... Trªn thùc tÕ ®©y lµ lÜnh vùc cã kh¶ n¨ng thu håi vèn t­¬ng ®èi nhanh. HÇu hÕt c¸c dù ¸n trong ngµnh ®­îc cÊp giÊy phÐp trong giai ®o¹n 1989 - 1994. Thêi gian nµy l­u l­îng kh¸ch quèc tÕ, c¸c ®oµn th­¬ng gia vµ du kh¸ch ®Õn ViÖt Nam t¨ng nhanh, trong khi ®ã ë ViÖt Nam cã rÊt Ýt kh¸ch s¹n ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ, do vËy ®©y lµ giai ®o¹n bïng næ vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc nµy. Nh­ng gÇn ®©y, ngµnh nµy ®· trë nªn b·o hoµ vµ c¸c dù ¸n cña c¸c n­íc EU còng kh«ng cßn coi ®©y lµ lÜnh vùc ®Çu t­ "nãng" n÷a. - Mét lÜnh vùc ®Çu t­ rÊt ®¸ng chó ý ë ®©y, ®ã lµ n«ng - l©m. §©y lµ lÜnh vùc th­êng cã lîi nhuËn thÊp, rñi ro nhiÒu nh­ng còng ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ EU dµnh 337,7 triÖu USD ®Ó khai th¸c thÕ m¹nh cña nã. Quy m« 1 dù ¸n ngµnh nµy kh«ng cao l¾m: 13,5 triÖu USD nh­ng còng ®· gãp phÇn CNH - H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n cña n­íc ta. - Mét lÜnh vùc rÊt ®¸ng quan t©m n÷a ®ã lµ x©y dùng - v¨n phßng víi 08 dù ¸n, nh­ng chiÕm 5,3% sè vèn vµ cã quy m« trung b×nh 1 dù ¸n t­¬ng ®èi lín: 29,3 triÖu USD. Trong ®ã ®¸ng chó ý lµ 1 dù ¸n liªn doanh cña §øc - C«ng ty Badaco Wego ë TP. Hå ChÝ Minh víi vèn ®Çu t­ lµ 109,4 triÖu USD. * Ngoµi c¸c lÜnh vùc ®¸ng chó ý trªn, c¸c nhµ ®Çu t­ cña EU cßn tham gia ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ng víi sè vèn ë møc thÊp. Nãi tãm l¹i, c¸c nhµ ®Çu t­ cña EU tËp trung vèn FDI nhiÒu vµo c¸c ngµnh giao th«ng vËn t¶i - b­u ®iÖn, dÇu khÝ, c«ng nghiÖp, kh¸ch s¹n - du lÞch,... tõ ®ã ®· chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo qu¸ tr×nh CNH - H§H cña ViÖt Nam th«ng qua c¸c lÜnh vùc nµy, nh­ng sù chuyÓn giao vÒ vèn vµ c«ng nghÖ ®ã cßn qu¸ nhá bÐ so víi tiÒm lùc cña c¸c n­íc ®ã. Bªn c¹nh ®ã cã thÓ thÊy thÕ m¹nh cña c¸c n­íc EU lµ kü thuËt - c«ng nghÖ, nh­ng c¸c lÜnh vùc tËp trung nhiÒu dù ¸n FDI cña EU l¹i cã quy m« mét dù ¸n t­¬ng ®èi nhá (nh­ c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp nhÑ, n«ng - l©m nghiÖp, dÞch vô, x©y dùng...), ®iÒu ®ã chøng tá hµm l­îng kü thuËt trong c¸c ngµnh nµy lµ rÊt thÊp, cã khi sö dông c¶ nh÷ng c«ng nghÖ cò vµ l¹c hËu. ë ®©y cã mét m©u thuÉn lµ: chóng ta khuyÕn khÝch FDI cã sù chuyÓn giao kü thuËt - c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, nh­ng chØ khi sö dông nh÷ng c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng (th­êng lµ c¸c c«ng nghÖ cò, l¹c hËu) th× c¸c n­íc EU míi cã thÓ tËn dông ®­îc nguån nh©n c«ng dåi dµo víi gi¸ rÎ cña ViÖt Nam, mµ nh÷ng c«ng nghÖ nµy c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ ®· chuyÓn giao phÇn lín th«ng qua FDI vµo ViÖt Nam. V× vËy chóng ta ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch hÊp dÉn ®Ó cã thÓ khai th¸c ®­îc thÕ m¹nh cña c¸c n­íc EU mµ vÉn tËn dông ®­îc mäi nguån lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn. 1.2. FDI cña Mü vµo ViÖt Nam theo lÜnh vùc ®Çu t­. Hoa Kú, trong giai ®o¹n 1996 - 2000 víi trªn 100 dù ¸n vµ tæng vèn ®­ng ký lµ 1.094.829.771 USD, chiÕm 3,05% tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· cã ®ãng gãp tÝch cùc trong viÖc gi¶i quyÕt nhu cÇu vèn cho nÒn kinh tÕ n­íc ta, lµ nguån bæ sung quan träng cho t×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n v·ng lai, gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña n­íc ta. VÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña Mü chñ yÕu tËp trung vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng (gåm c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp nhÑ, tin häc vµ dÞch vô tin häc, c«ng nghiÖp chÕ biÕn dÇu khÝ...) víi 60 dù ¸n, tæng vèn ®¨ng ký ®¹t 660 triÖu USD, chiÕm 59% vÒ sè dù ¸n nh­ng chiÕm 62% vÒ vèn ®µu t­. LÜnh vùc dÞch vô (bao gåm x©y dùng v¨n phßng, c¨n hé cho thuª, v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc, tµi chÝnh, Ng©n hµng...) ®øng thø 2 víi 30 dù ¸n, tæng vèn ®¨ng ký 275 triÖu USD, chiÕm 30% sè dù ¸n vµ 26% tæng sè vèn. LÜnh vùc n«ng l©m thuû s¶n chiÕm tû träng rÊt nhá víi11dù ¸n, tæng nguån vèn ®¨ng ký 130,9 triÖu USD, chiÕm 11% vÒ sè dù ¸n vµ 12% vÒ vèn. Chi tiÕt ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 2. B¶ng 2: §Çu t­ trùc tiÕp cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam tÝnh theo ngµnh. TT Ngµnh Sè dù ¸n Tû träng Tæng vèn Tû träng 1 C«ng nghiÖp nÆng 12 11,81 % 359.017 30,37 % 2 C«ng nghiÖp nhÑ 28 27,72 % 336.421 28,46 % 3 Y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc 17 16,83 % 116.215 9,83 % 4 Kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n 6 5,96 % 102.791 8,69 % 5 X©y dùng 7 6,95 % 87.259 7,38 % 6 N«ng - L©m 9 8,91 % 72.664 6,65 % 7 VËn t¶i 4 3,98 % 40.350 3,41 % 8 DÞch vô 12 11,88 % 37.502 3,17 % 9 DÇu khÝ 4 3,98 % 19.200 1,62 % 10 Thuû s¶n 2 1,94 % 4.816 0,41 % Tæng 101 100 % 1.176.236 100 % Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Chó ý: C¸c dù ¸n trªn ®©y kh«ng bao gåm c¸c dù ¸n bÞ gi¶i thÓ hoÆc hÕt thêi h¹n ho¹t ®éng. §Çu t­ trùc tiÕp cña Hoa Kú tËp trung chñ yÕu vµo ngµnh c«ng nghiÖp, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña khu vùc nµy ®¹t trªn 20%/n¨m, gãp phÇn quan träng ®­a tèc ®é t¨ng tr­ëng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña c¶ n­íc ®¹t trªn 10%/n¨m. §Çu t­ trùc tiÕp cña Hoa Kú trong lÜnh vùc dÞch vô cã chiÒu h­íng t¨ng lªn, trong ®ã tû träng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vÒ kh¸ch s¹n, du lÞch gi¶m râ rÖt, ®Çu t­ x©y dùng h¹ tÇng khu c«ng nghiÖp, b­u chÝnh viÔn th«ng, y tÕ, ®µo t¹o nguån nh©n lùc t¨ng nhanh. §©y lµ dÊu hiÖu rÊt tÝch cùc nh»m gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­. §Çu t­ trùc tiÕp cña Hoa Kú chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi víi 61 dù ¸n (chiÕm 60% sè dù ¸n), tæng vèn ®Çu t­ ®¨ng ký lµ 503,6 triÖu USD (chiÕm 47%); 31 dù ¸n liªn doanh (chiÕm 31%), tæng vèn ®Çu t­ ®¨ng ký 516 triÖu USD (chiÕm 48%), 9 dù ¸n hîp doanh (chiÕm 9%) víi vèn ®¨ng ký 45,5 triÖu USD chiÕm 5%. 1.3. FDI cña NhËt vµo ViÖt Nam theo lÜnh vùc ®Çu t­. NÒn kinh tÕ NhËt B¶n cã ®Æc thï lµ mét nÒn kinh tÕ h­íng ngo¹i víi c¬ cÊu c«ng nghiÖp hoµn chØnh. V× vËy, FDI cña NhËt cã mÆt trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ c«ng nghiÖp, n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô. Nh­ng tËp trung chñ yÕu vÉn lµ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp nÆng chiÕm tû träng lín nhÊt trong c¸c ngµnh (chiÕm 39% xÐt vÒ sè dù ¸n). Sau c«ng nghiÖp nÆng lµ c«ng nghiÖp nhÑ (chiÕm 19,7% tæng sè dù ¸n). Thêi gian ®Çu, NhËt B¶n quan t©m nhiÒu ®Õn c¸c dù ¸n khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn dÞch vô. Nh­ ®· nãi ë trªn, NhËt B¶n lµ mét n­íc nghÌo vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®©y lµ lý do quan thóc ®Èy c¸c c«ng ty NhËt B¶n thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn h­íng ngo¹i trªn c¬ së nhËp nguyªn liÖu. Thªm vµo ®ã, tõ thËp kû 70 - 80; NhËt B¶n vÊp ph¶i t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng do hËu qu¶ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ rót ng¾n theo ph­¬ng thøc cæ ®iÓn (khai th¸c tµi nguyªn ®ång thêi tµn ph¸ thiªn nhiªn). V× vËy, chiÕn l­îc ®Çu t­ cña NhËt B¶n vµo Ch©u ¸ tõ cuèi thËp niªn 80 ®Õn nay vÉn lµ nh»m vµo khai th¸c nguyªn liÖu tõ bªn ngoµi vµ ®ång thêi b¾t ®Çu chó träng chuyÓn giao nh÷ng ngµnh mµ NhËt mÊt lîi thÕ c¹nh tranh vµ g©y « nhiÔm m«i tr­êng. Ngoµi ra còng tõ thùc tr¹ng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ë ViÖt Nam giai ®o¹n nµy, ®ã lµ c¸c ngµnh thuéc c¬ së h¹ tÇng, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp yÕu kÐm, cã nhu cÇu thu hót FDI. §iÒu nµy gãp phÇn lý gi¶i t¹i sao c¬ cÊu ®Çu t­ theo ngµnh cña NhËt B¶n trong giai ®o¹n ®Çu khi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam l¹i diÔn ra nh­ vËy. B¶ng 3: §Çu t­ cña NhËt B¶n vµo ViÖt Nam theo ngµnh tÝnh hÕt n¨m 1994. §¬n vÞ: triÖu USD Sè dù ¸n Tæng sè vèn ®Çu t­ Tû lÖ cña NhËt trong tæng vèn ®Çu t­ theo tõng ngµnh (%) Tæng Dù ¸n PhÇn cña NhËt PhÇn chung Cña NhËt C«ng nghiÖp 492 40 3.838,2 175,4 4,6 DÇu khÝ 25 4 1.284,9 121,4 9,4 N«ng-l©m-ng­ nghiÖp 75 5 385,8 7,7 2,6 Ng­ nghiÖp 20 - 60,4 - - GTVT-B­u ®iÖn 21 - 636,8 - - Kh¸c s¹n du lÞch 104 5 1.954,1 184,6 9,4 DÞch vô 127 12 729,6 34,6 4,7 Tµi chÝnh-Ng©n hµng 15 - 176,6 - - C¸c ngµnh kh¸c 51 - - - - Tæng sè 930 66 9066,4 523,7 30,7 Nguån: Uû ban Hîp t¸c vµ ®Çu t­ ë giai ®o¹n sau, FDI ®· cã sù c¶i thiÖn theo h­íng ®a d¹ng ho¸ c¸c lÜnh vùc ®Çu t­. FDI ®· ®­îc ph©n bè vµo c¸c lÜnh vùc: c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp nhÑ, giao th«ng vËn t¶i, b­u ®iÖn, x©y dùng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, n«ng nghiÖp, tµi chÝnh - ng©n hµng, dÇu khÝ, b¶o hiÓm vµ c¸c ngµnh kh¸c. Cã thÓ nãi, sù ®a d¹ng ho¸ nµy lµ mét b­íc tiÕn thùc sù cña ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp cña NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam, phï hîp víi lîi Ých cña phÝa NhËt B¶n vµ nhu cÇu cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n­íc nhµ. B¶ng 4. §Çu t­ n­íc ngoµi cña NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam ph©n theo ngµnh (TÝnh ®Õn hÕt 20/12/2002) §¬n vÞ tÝnh: triÖu USD Ngµnh Sè dù ¸n Vèn ®¨ng ký (triÖu $) Vèn thùc hiÖn Vèn thùc hiÖn/vèn ®¨ng ký C«ng nghiÖp nÆng 117 1.846,8 954 51 C«ng nghiÖp nhÑ 59 341,1 231,8 68 X©y dùng 18 423,6 295 70 C«ng nghiÖp thùc phÈm 18 122,9 74,8 60,8 C«ng nghiÖp dÇu khÝ 4 131 434 - N«ng, l©m nghiÖp 17 53,5 30,9 57,8 Thuû s¶n 5 20 14,5 72,5 Kh¸ch s¹n, du lÞch 8 142,9 84 58,8 X©y dùng h¹ tÇng KCX 3 53,2 14 26,3 Tµi chÝnh - Ng©n hµng V¨n ho¸ - Y tÕ - gi¸o dôc 4 7 56 35,9 49,2 20 87,9 55,7 X©y dùng v¨n phßng, c¨n hé 13 173 133 76,9 DÞch vô 20 29 4,5 15,5 Tæng sè 310 3.941,9 2.664 67,6 Nguån: Vô Qu¶n lý dù ¸n - Bé KH & §T NÕu tÝnh chung c¶ toµn bé lÜnh vùc c«ng nghiÖp th× FDI ®· chiÕm tíi 65% sè dù ¸n, 61% tæng sè vèn cho tíi thêi ®iÓm cuèi n¨m 2000. Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp th× c«ng nghiÖp nÆng cã 117 dù ¸n víi vèn ®Çu t­ 1.876,8 triÖu USD; c«ng nghiÖp nhÑ cã 56 dù ¸n víi 341,1 triÖu USD; c«ng nghiÖp thùc phÈm cã 18 dù ¸n víi 122,9 triÖu USD; vµ c«ng nghiÖp x©y dùng còng cã 18 dù ¸n víi 423,6 triÖu USD. Cã thÓ nãi nh÷ng lÜnh vùc mµ NhËt B¶n ®Çu t­ vµo hÇu hÕt thuéc nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc mòi nhän mµ n­íc ta cßn yÕu vµ ®ang chó träng ph¸t triÓn, ®ßi hái kü thuËt cao nh­ s¶n xuÊt « t«, xe m¸y, s¶n xuÊt Robot, ®iÖn tö, vËt liÖu x©y dùng... Sau c«ng nghiÖp, mét sè lÜnh vùc ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt ­u tiªn ®Çu t­ theo thø tù: dÞch vô víi 20 dù ¸n chiÕm 6,5% tæng sè dù ¸n, 0,7% tæng vèn ®¨ng ký; giao th«ng vËn t¶i, b­u ®iÖn cã 17 dù ¸n, chiÕm 5,4% sè dù ¸n, 7,3% vèn ®¨ng ký; x©y dùng chiÕm 5,8% trong tæng dù ¸n, 10,7% tæng vèn ®Çu t­ ®¨ng ký. Nh­ vËy, mÆc dï sè dù ¸n ®Çu t­ trong lÜnh vùc dÞch vô ®øng vÞ trÝ thø hai sau c«ng nghiÖp vÒ sè dù ¸n nh­ng l­îng vèn ®¨ng ký l¹i kh«ng ®¸ng kÓ chiÕm 0,7% tæng vèn FDI. Ng­îc l¹i, ngµnh giao th«ng vËn t¶i, b­u ®iÖn vµ x©y dùng xÕp vÞ trÝ sau dÞch vô vÒ sè dù ¸n nh­ng l¹i cã vèn ®¨ng ký chiÕm tíi 7,3% vµ 10,7% tæng vèn ®¨ng ký. Trong lÜnh vùc n«ng, l©m nghiÖp ®Õn nay cã 17 dù ¸n víi tæng sè vèn lµ 53,5 triÖu USD chiÕm 5,5% sè dù ¸n vµ 1,4% tæng sè vèn ®Çu t­. Nh×n chung sè dù ¸n trong lÜnh vùc nµy t¨ng chËm, nguyªn nh©n chÝnh lµ viÖc ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ cung cÊp nguyªn liÖu, tiªu thô s¶n phÈm, vÒ gi¶i quyÕt ®Êt ®ai, chÞu ¶nh h­ëng cña thêi tiÕt khÝ hËu... Râ rµng lµ nh÷ng biÕn ®éng trong quy m« vµ tèc ®é thùc hiÖn cña dù ¸n FDI tiÕn triÓn theo chiÒu h­íng tÝch cùc. Thùc tÕ cho thÊy, ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp nÆng, tÝnh ®Õn thêi ®iÓm th¸ng 12 n¨m 2001 tû lÖ vèn thùc hiÖn/vèn ®¨ng ký ®¹t kho¶ng 51%; c«ng nghiÖp nhÑ 68%; c«ng nghiÖp thùc phÈm 60,8%; x©y dùng 70% v¨n phßng, x©y dùng v¨n phßng vµ c¨n hé cho thuª lµ 70%; riªng ngµnh dÇu khÝ, khi triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n, phÝa NhËt B¶n ®· t¨ng vèn ®Çu t­ ®­a trÞ gi¸ thùc hiÖn lªn ®Õn 434 triÖu USD gÊp 9,2 lÇn so víi vèn ®¨ng ký ban ®Çu. Nh×n chung tiÕn ®é thùc hiÖn ®Çu t­ lµ kh¸ nhanh so víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi kh¸c. §iÒu ®ã thÓ hiÖn tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n cña c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt B¶n ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n c¶. Tû lÖ vèn thùc hiÖn trung b×nh ®¹t 67,6% tæng sè vèn ®¨ng ký. 2. FDI cña EU, Mü, NhËt vµo ViÖt Nam theo l·nh thæ. 2.1. FDI cña EU vµo ViÖt Nam theo l·nh thæ. §Õn ngµy 31/12/1999, ®Çu t­ cña c¸c n­íc EU ®· cã mÆt ë 35 ®Þa ph­¬ng trong tæng sè 61 tØnh thµnh cã vèn FDI cña c¶ n­íc. C¸c dù ¸n tËp trung chñ yÕu vµo c¸c tØnh phÝa Nam nh­ TP. Hå ChÝ Minh, B×nh D­¬ng, §ång Nai,... C¸c tØnh phÝa B¾c c¸c dù ¸n cña EU chñ yÕu tËp trung ë Hµ Néi - lµ n¬i ®øng thø 2 sau TP. Hå ChÝ Minh, sau ®ã lµ H¶i Phßng. ë miÒn Trung còng cã dù ¸n tËp trung nhiÒu ë Qu¶ng Nam - §µ N½ng, ngoµi ra chØ cßn cã ë Thõa Thiªn HuÕ vµ NghÖ An. C¸c dù ¸n kh¸c tËp trung r¶i r¸c ë c¸c tØnh thµnh kh¸c ë phÝa Nam vµ B¾c víi sè vèn phÇn lín lµ nhá. Ta cã b¶ng sau: B¶ng 5: C¸c dù ¸n FDI ®ang ho¹t ®éng cña 10 n­íc EU ë mét sè ®Þa ph­¬ng tiªu biÓu cña ViÖt Nam (tõ 01/01/1998 - 13/12/1999). TT §Þa ph­¬ng Dù ¸n Vèn ®Çu t­ Sè DA (%) TriÖu USD (%) 1 TP. Hå ChÝ Minh 86 36,2 1.832,2 41,8 2 Hµ Néi 53 22,4 1.198,4 27,4 3 §ång Nai 19 8,1 289,5 6,5 4 B×nh D­¬ng 13 5,5 95,9 2,2 5 Qu¶ng Nam - §µ N½ng 8 3,3 52,7 1,2 6 H¶i Phßng 5 2,2 55,8 1,3 7 C¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c 53 22,3 862,2 19,6 Tæng sè 237 100 4.386,7 100 Nguån: Vô qu¶n lý dù ¸n Theo sè liÖu tæng hîp cña b¶ng trªn, TP. Hå ChÝ Minh dÉn ®Çu c¶ n­íc vÒ sè dù ¸n lÉn sè vèn ®Çu t­: 86 dù ¸n, chiÕm 36,2% vµ vèn ®Çu t­ lµ 1.832,2 triÖu USD, chiÕm 41,8% tæng sè vèn. Trong ®ã, c¸c n­íc ®Çu t­ chñ yÕu lµ Ph¸p, Anh, Hµ Lan, §øc cã sè dù ¸n chiÕm 87,2% vµ chiÕm 98,8% vèn ë ®©y. Hµ Néi ®øng thø hai c¶ vÒ sè dù ¸n lÉn vèn ®Çu t­: 53 dù ¸n, chiÕm 22,4% vµ vèn ®Çu t­ lµ 1.198 triÖu USD, chiÕm 27,4% vèn. Trong ®ã, c¸c dù ¸n còng tËp trung chñ yÕu vµo c¸c n­íc trªn. C¸c dù ¸n vµo §ång Nai chñ yÕu tõ c¸c n­íc nh­ Ph¸p, §øc, HµLan. Nh­ vËy c¸c dù ¸n cña EU tËp trung chñ yÕu vµo c¸c thµnh phè, c¸c trung t©m ®« thÞ ph¸t triÓn - lµ nh÷ng n¬i cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nh­ c¬ së h¹ tÇng tèt, cã søc mua lín,... ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi hÊp dÉn bÊt cø mét nhµ ®Çu t­ nµo chø kh«ng ph¶i riªng EU. 2.2. FDI cña Mü vµo ViÖt Nam theo l·nh thæ. VÒ ®Þa bµn ®Çu t­, còng nh­ c¸c quèc gia kh¸c, ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü tËp trung vµo c¸c ®Þa ph­¬ng cã c¬ së h¹ tÇng tèt nh­ TP. Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, B×nh D­¬ng, Bµ RÞa Vòng Tµu, §ång Nai. Riªng 5 tØnh nµy ®· chiÕm 62% vÒ sè dù ¸n vµ 12% tæng sè vèn ®Çu t­. Chi tiÕt xem ë b¶ng 6. B¶ng 6: FDI cña Mü vµo ViÖt Nam theo l·nh thæ. TT §Þa bµn Sè dù ¸n Tû träng Sè vèn Tû träng 1 TP. Hå ChÝ Minh 29 28,71 % 351.111 29,7 % 2 §ång Nai 08 7,92 % 250.909 21,22 % 3 Hµ Néi 22 21,78 % 196.118 16,59 % 4 H¶i D­¬ng 01 0,99 % 102.700 8,69 % 5 Bµ RÞa Vòng Tµu 05 4,95 % 100.432 8,5 % 6 B×nh D­¬ng 11 10,89 % 50.910 4,31 % 7 §µ N½ng 04 3,96 % 35.093 2,97 % 8 Hµ T©y 01 0,99 % 20.000 1,69 % 9 §ak Lak 03 2,97 % 12.035 1,02 % 10 Qu¶ng Nam 01 0,99 % 11.283 0,95 % 11 C¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c 16 15,84 % 46.645 4,37 % Tæng 101 100 % 1.176.23 100 % Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Chó ý: C¸c dù ¸n trªn ®©y kh«ng bao gåm c¸c dù ¸n bÞ gi¶i thÓ hoÆc hÕt thêi h¹n ho¹t ®éng. XÐt trªn quan ®iÓm vÒ ph©n bæ ®Çu t­ trùc tiÕp viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: T¹i vïng B¾c Bé, ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü tËp trung vµo ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ chiÕm tû träng 63,8%, ngµnh c«ng nghiÖp nÆng chiÕm 12,2%, ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm chiÕm 9,3%; T¹i vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü tËp trung vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng chiÕm 23,3%, ngµnh kh¸ch s¹n du lÞch chiÕm 22,6% vµ ngµnh giao th«ng vËn t¶i b­u ®iÖn chiÕm 13%. T¹i vïng kinh tÕ träng ®iÓm Trung Bé, ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü tËp trung vµo ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm chiÕm 24%, ngµnh x©y dùng chiÕm 19,7%, ngµnh kh¸ch s¹n du lÞch chiÕm 36,7% vµ ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ chiÕm 10,5%; T¹i vïng kinh tÕ träng ®iÓm Nam Bé, ®Çu t­ cña Mü tËp trung chñ yÕu vµo ngµnh c«ng nghiÖp nÆng chiÕm 22,8%, ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ chiÕm 19,4%, ngµnh x©y dùng v¨n phßng, trang trÝ néi thÊt chiÕm 15,4%; t¹i vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü tËp trung chñ yÕu ngµnh x©y dùng chiÕm tû träng 55,3%, trong khi ngµnh lín thø 2 lµ ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ chØ chiÕm 14,2% vµ ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm chiÕm 12,4%. 2.3. FDI cña NhËt vµo ViÖt Nam theo l·nh thæ. C¬ cÊu FDI theo vïng, l·nh thæ ®· cã chuyÓn biÕn tÝch cùc. Thêi gian ®Çu, FDI chñ yÕu tËp trung vµo c¸c tØnh phÝa Nam, ®Õn nay ®· cã sù quan t©m h¬n ®èi víi khu vùc miÒn B¾c; cã tíi 28/61 tØnh thµnh trong c¶ n­íc cã c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña NhËt B¶n ®ang ®­îc tiÕn hµnh thùc hiÖn. §©y lµ nh÷ng tØnh thµnh cã c¬ së h¹ tÇng (c¶ cøng vµ mÒm) thuËn lîi t­¬ng ®èi h¬n so víi c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c vµ cã nguån lùc ®­îc ®µo t¹o cã tay nghÒ nh­ ë Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, §ång Nai...; Riªng TP. Hå ChÝ Minh tËp trung ®­îc nhiÒu dù ¸n còng nh­ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, víi h¬n 90 v¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c h·ng vµ ng©n hµng NhËt B¶n; Cao nhÊt lµ Hµ Néi víi 59 dù ¸n víi sè vèn lµ 867,933 triÖu USD chiÕm 19,7% tæng dù ¸n vµ 22,5% tæng sè vèn; TP. Hå ChÝ Minh cã 118 dù ¸n chiÕm 39,5% víi sè vèn lµ 45,141 triÖu USD chiÕm 19,3 % tæng sè vèn; tiÕp ®Õn lµ §ång Nai 28 dù ¸n víi sè vèn lµ 729,929 triÖu USD; Thanh Ho¸ chØ cã 2 dù ¸n nh­ng vèn chiÕm tíi 373,6 triÖu USD.... Tuy nhiªn gÇn ®©y cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ lín vµo c¬ së h¹ tÇng nh­ khu chÕ xuÊt T©n ThuËn, Linh Trung, dù ¸n B¾c Nhµ BÌ - Nam B×nh Ch¸nh, dù ¸n ®« thÞ míi Nam Sµi Gßn vµ dù ¸n nhµ m¸y n­íc B×nh An. B¶ng 7: §Çu t­ trùc tiÕp cña NhËt B¶n theo vïng l·nh thæ. (TÝnh ®Õn n¨m 2000 - ChØ tÝnh dù ¸n cßn hiÖu lùc) §¬n vÞ: triÖu USD, % §Þa ph­¬ng Sè dù ¸n Vèn ®Çu t­ ®¨ng ký Vèn ®Çu t­ thùc hiÖn Vèn thùc hiÖn/Vèn ®¨ng ký Hµ Néi 59 867,93 319,08 37,8 TP. Hå ChÝ Minh 118 745,14 358,19 48,1 §ång Nai 28 729,93 304,53 41,7 Thanh Ho¸ 2 373,60 235,35 63,0 B×nh D­¬ng 17 295,43 94,74 32,0 VÜnh Phóc 6 220,67 165,40 75,0 Bµ RÞa Vòng Tµu 7 169,26 159,32 94,1 B¾c Ninh 1 126,00 126,00 100 H¶i Phßng 18 108,00 57,45 52,0 Qu¶ng Ninh 5 22,34 21,54 96,4 Hµ T©y 3 19,48 15,37 74,0 Kh¸nh Hoµ 3 18,94 17,72 94,0 L©m §ång 6 17,44 3,16 18,1 §µ N½ng 5 16,35 13,15 80,4 B×nh §Þnh 1 14,12 14,62 103,6 Th¸i Nguyªn 4 9,33 0,60 6,4 B¹c Liªu 1 8,96 9,78 109,1 Thõa Thiªn HuÕ 2 8,75 4,90 56,0 H¶i D­¬ng 1 8,00 6,00 75,0 B×nh ThuËn 2 4,88 0,79 16,0 NghÖ An 1 4,51 1,89 42,0 An Giang 1 4,50 1,60 35,6 H­ng Yªn 1 4,44 3,78 84,2 CÇn Th¬ 2 3,80 0,87 23,0 Hoµ B×nh 2 2,38 0,86 36,2 Th¸i B×nh 1 0,90 - - Hµ TÜnh 1 0,53 0,87 164,5 Tæng sè 298 3.805,61 1.937,56 50,9 Nguån: Vô qu¶n lý dù ¸n ®Çu t­ - Bé KH & §T (Kh«ng tÝnh c¸c dù ¸n dÇu khÝ) Tõ sè liÖu ë b¶ng trªn, chóng ta cã thÓ thÊy ®éng th¸i FDI ë ViÖt Nam. MÆc dï TP. Hå ChÝ Minh lµ thµnh phè cã sè dù ¸n cao nhÊt nh­ng quy m« trung b×nh cña mét dù ¸n chØ kho¶ng 6,31 triÖu USD, trong khi ®ã Hµ Néi vµ §ång Nai lµ hai vïng cã sè dù ¸n chØ b»ng 1/2 vµ gÇn 1/4 TP. Hå ChÝ Minh nh­ng quy m« trung b×nh cña mét dù ¸n lµ 14,7 triÖu USD vµ 2,6 triÖu USD; ®Æc biÖt B¾c Ninh lµ mét trong nh÷ng tØnh cã duy nhÊt mét dù ¸n nh­ng cã quy m« vèn ®Çu t­ lµ cao nhÊt 126 triÖu USD. Qua sù ph©n tÝch trªn phÇn nµo cho thÊy quy m« c¸c dù ¸n ë TP. Hå ChÝ Minh nhá, chñ yÕu ho¹t ®éng ë c¸c lÜnh vùc dÞch vô. Trong khi ®ã ë Hµ Néi, B×nh D­¬ng, §ång Nai... lµ nh÷ng ®Þa ph­¬ng mµ NhËt B¶n ®¹t c¬ së s¶n xuÊt, nhµ x­ëng nh­ liªn doanh s¶n xuÊt xe m¸y Sirius víi 24,25 triÖu USD; liªn doanh Yamaha Sãc S¬n 80 triÖu USD; ®©y lµ nh÷ng ngµnh t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng mét c¸ch trùc tiÕp. Cho ®Õn thêi ®iÓm nµy, ®· cã rÊt nhiÒu c«ng ty hµng ®Çu cña NhËt B¶n cã mÆt vµ ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam trªn nhiÒu lÜnh vùc nh­ s¶n xuÊt phô tïng, l¾p r¸p « t«, xe m¸y; s¶n xuÊt ph©n bãn, ho¸ chÊt; dÇu khÝ... Cã thÓ nãi, c¬ cÊu ®Çu t­ theo vïng l·nh thæ cña FDI t¹i ViÖt Nam kh«ng c©n ®èi, víi mét biÓu hiÖn næi bËt lµ chØ tËp trung vµo mét sè ®Þa ph­¬ng. §iÒu nµy cho thÊy ®èi t¸c NhËt rÊt kÐn ®Þa ®iÓm ®Çu t­. M­êi ®Þa ph­¬ng dÉn ®Çu ®· chiÕm tíi 87,6% tæng sè dù ¸n vµ 91,8% tæng vèn FDI vµo ViÖt Nam. Sù ph©n bè nµy kh¸ t­¬ng øng víi tÝnh chÊt, møc ®é më cöa vµ tiÒm n¨ng cña c¸c vïng kinh tÕ ë ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, kh«ng thÓ phñ nhËn FDI nãi chung vµ FDI nãi riªng ®· gãp phÇn h×nh thµnh nªn c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm quèc gia vµ ë giai ®o¹n ®Çu tiÕn hµnh C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× ®©y lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan; vµ nh­ vËy míi t¹o ra ®­îc nh÷ng chuyÓn biÕn cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ. 3. FDI cña EU, Mü, NhËt vµo ViÖt Nam theo h×nh thøc ®Çu t­. 3.1. FDI cña EU vµo ViÖt Nam theo h×nh thøc ®Çu t­. C¸c dù ¸n FDI cña EU vµo ViÖt Nam tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31/12/1999 cã ®ñ c¸c h×nh thøc ®Çu t­, trong khi c¸c nhµ ®Çu t­ Ch©u ¸ cã xu h­íng thÝch chän h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi th× h×nh thøc liªn doanh l¹i ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ cña EU ­a thÝch nhÊt. Sau ®ã míi lµ h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi, råi ®Õn h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh vµ cuèi cïng lµ h×nh thøc BOT, h×nh thøc nµy chØ cã 2 dù ¸n. Cô thÓ:  B¶ng 8: FDI ®ang ho¹t ®éng cña 10 n­íc EU t¹i ViÖt Nam tõ 10/01/1998 - 31/12/1999 ph©n theo h×nh thøc ®Çu t­. H×nh thøc Sè dù ¸n V§T Sè DA (%) TriÖu USD (%) 100% vèn 94 39,7 440,4 10 Liªn doanh 123 51,9 2.039,2 46,4 H§HTKD 18 7,6 1.516,9 34,5 BOT... 02 0,8 390,2 9,1 Tæng 237 100 4.386,7 100 Nguån: Vô qu¶n lý dù ¸n Bªn c¹nh nh÷ng nÐt chung nh­ ®· thÊy qua b¶ng trªn, mçi n­íc thuéc EU l¹i cã mét "nÐt" riªng, ch¼ng h¹n c¸c nhµ ®Çu t­ cña Ph¸p, Anh, Hµ Lan thÝch h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c liªn doanh; trong khi §øc, Thuþ §iÓn, §an M¹ch, Italia, BØ, Lucxembua vµ ¸o l¹i Ýt chän hay kh«ng chän h×nh thøc nµy... Cô thÓ: B¶ng 9: C¸c dù ¸n FDI ®ang ho¹t ®éng cña tõng n­íc EU t¹i ViÖt Nam ph©n theo h×nh thøc ®Çu t­, ®¬n vÞ: triÖu USD (tõ 01/01/1998 -31/12/1999). TT H×nh thøc 100% vèn Liªn doanh H§HTKD BOT N­íc Sè DA V§T Sè DA V§T Sè DA V§T Sè DA V§T 1 Ph¸p 38 191,4 57 861,5 08 619,2 01 120,0 2 Anh 11 52,5 11 242,2 05 481,4 01 270,2 3 Hµ Lan 14 105,2 19 408,2 03 73,8 - - 4 §øc 13 66,4 14 287,1 01 1,0 - - 5 Thuþ §iÓn 02 1,5 04 27,8 01 341,5 - - 6 §an M¹ch 01 0,9 04 110,5 01 1,0 - - 7 Italia 01 1,6 04 38,0 - - - - 8 BØ 05 9,2 06 48,7 - - - - 9 Lucxembua 06 9,2 04 18,7 - - - - 10 ¸o 03 2,5 01 2,8 - - - - Tæng 94 440,4 123 2.039,2 18 1.516,9 2 390,2 Nguån: Vô Qu¶n lý dù ¸n Cã mét ®iÓm næi bËt ®ã lµ phÇn lín c¸c n­íc ®Òu lùa chän h×nh thøc liªn doanh. Nh­ vËy cã thÓ thÊy c¸c nhµ ®Çu t­ cña EU ®Òu muèn cã sù tham gia cña c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam, muèn tranh thñ sù hiÓu biÕt vµ hç trî cña c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam trong FDI cña m×nh. §iÒu nµy còng dÔ dµng gi¶i thÝch, bªn c¹nh nh÷ng nguyªn nh©n vÒ nguån tµi chÝnh h¹n hÑp... th× nguyªn nh©n s©u xa nhÊt ®ã chÝnh lµ viÖc c¸c nhµ ®Çu t­ cña EU cßn e ng¹i vµ ch­a quan, ch­a hiÓu râ ®­îc m«i tr­êng ®Çu t­ cña ViÖt Nam, v× vËy hä rÊt sî cã nhiÒu rñi ro cho nh÷ng ®ång vèn cña m×nh. Th«ng qua h×nh thøc liªn doanh, c¸c nhµ ®Çu t­ EU võa chia sÎ ®­îc c¸c rñi ro ®ã, võa cã mét c¸ch tiÕp cËn nhanh nhÊt vµ dÔ dµng nhÊt víi m«i tr­êng ®Çu t­ cßn nhiÒu biÕn ®éng, ®Æc biÖt trong c¸c chÝnh s¸ch luËt ph¸p cña ViÖt Nam. Cßn c¸c nhµ ®Çu t­ cña ViÖt Nam khi tham gia liªn doanh, hä ®ång thêi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm víi ®ång vèn cña m×nh nªn sÏ s½n sµng cung cÊp vµ hç trî nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt nhÊt cho c¸c ®èi t¸c ®Ó sù phèi hîp ®Çu t­ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt. Nh­ng h×nh thøc nµy chØ ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ EU ­a chuéng chñ yÕu trong thêi gian ®Çu. Theo con sè tæng hîp th× giai ®o¹n 1996 - 1999, c¸c dù ¸n ®Çu t­ h×nh thøc nµy ®· cã chiÒu h­íng gi¶m, chØ cßn 50 dù ¸n so víi 73 dù ¸n cña giai ®o¹n tr­íc. Cßn h×nh thøc 100% vèn cã tíi 58 dù ¸n, ®· t¨ng lªn 161% so víi 36 dù ¸n cña giai ®o¹n tr­íc. §ång thêi còng cã nhiÒu dù ¸n ®· chuyÓn tõ h×nh thøc liªn doanh sang h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi, vÝ dô: C«ng ty quèc tÕ Th¸i B×nh, s¶n xuÊt ®¸ khèi cña Lucxembua ë Qu¶ng Nam, chuyÓn h×nh thøc 100% vèn vµo ngµy 18/5/1994; C«ng ty Prezioso s¶n xuÊt bao b×, s¬n chèng gØ cña Ph¸p ë TP. Hå ChÝ Minh chuyÓn h×nh thøc ®Çu t­ vµo th¸ng 7/1995... §iÒu nµy còng dÔ dµng gi¶i thÝch v× c¸c nhµ ®Çu t­ EU ®· b¾t ®Çu hiÓu râ hoÆc ®· cã nhiÒu thêi gian ®Ó tiÕp cËn víi m«i tr­êng ®Çu t­... cña ViÖt Nam. H¬n n÷a, h×nh thøc liªn doanh còng ®· béc lé nh÷ng yÕu kÐm vÒ qu¶n lý cña bªn ViÖt Nam. V× vËy, c¸c nhµ ®Çu t­ EU sÏ c¶m thÊy yªn t©m h¬n vµ kiÓm so¸t ®­îc c¸c rñi ro chñ yÕu trong qóa tr×nh ®Çu t­, tõ ®ã cã thÓ lùa chän h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi ®Ó cã quyÒn chñ ®éng víi nguån vèn cña m×nh, tù quyÕt ®Þnh ®­îc c¸c ph­¬ng thøc kinh doanh hiÖu qu¶ nhÊt vµ còng tr¸nh ®­îc sù can thiÖp, nhÊt lµ sù qu¶n lý yÕu kÐm cña bªn ®èi t¸c. Nh­ vËy, mét m«i tr­êng ®Çu t­ æn ®Þnh lµ rÊt quan träng ®Ó hÊp dÉn ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c ®èi t¸c EU. H×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh chiÕm tû lÖ vèn lín lµ do c¸c dù ¸n cã quy m« vèn rÊt lín vµ tËp trung chñ yÕu vµo c¸c lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i - b­u ®iÖn, dÇu khÝ nh­ hîp ®ång dÇu khÝ l« 05-2 víi BP vµ Staoil cña Anh vµ Na Uy víi vèn ®Çu t­ lµ 103 triÖu USD; hîp ®ång th«ng tin di ®éng cña Thuþ §iÓn ë Hµ Néi víi sè vèn lµ 341,5 triÖu USD. 3.2. FDI cña Mü vµo ViÖt Nam theo h×nh thøc ®Çu t­. Ngoµi ra FDI cña Mü cßn cã mét sè C«ng ty ®¨ng ký t¹i Singapore, British Virgin Islands,... thuéc tËp ®oµn lín cña Mü ®Çu t­ sang ViÖt Nam nh­ Coca Cola, Procter & Gamble... kh«ng thuéc danh môc ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü ë ViÖt Nam. Chi tiÕt xem ë b¶ng 10. B¶ng 10: H×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü t¹i ViÖt Nam (§¬n vÞ: 100.000 USD) STT H×nh thøc ®Çu t­ Sè dù ¸n Tû träng Tæng vèn Tû träng 1 100% vèn n­íc ngoµi 61 60 % 503,6 47 % 2 Liªn doanh 31 31 % 516,0 48 % 3 Hîp ®ång hîp t¸c LD 09 9 % 45,5 5 % Tæng 101 100 % 1.065,100 100 % Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Chó ý: C¸c dù ¸n trªn ®©y kh«ng bao gåm c¸c dù ¸n bÞ gi¶i thÓ hoÆc hÕt thêi h¹n ho¹t ®éng. 3.3. FDI cña NhËt vµo ViÖt Nam theo h×nh thøc ®Çu t­. §Çu t­ trùc tiÕp cña NhËt B¶n ë ViÖt Nam ®­îc thùc hiÖn d­íi ba d¹ng chñ yÕu sau:  B¶ng 11: C¸c h×nh thøc FDI cña NhËt ë ViÖt Nam. §¬n vÞ: dù ¸n 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Liªn doanh 7 7 17 29 34 25 7 1 3 100% vèn NhËt B¶n - 7 11 33 32 26 10 11 6 Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh 4 2 1 4 1 5 - 1 - Nguån: Vô qu¶n lý dù ¸n - Bé KH & §T Doanh nghiÖp liªn doanh: §©y lµ h×nh thøc mµ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi th­êng trän trong giai ®o¹n ®Çu khi ®Çu t­ vµo bÊt kú mét thÞ tr­êng míi nµo. §©y ®­îc coi lµ h×nh thøc tèi ­u h¬n c¶ bëi lÏ ë giai ®o¹n nµy c¸c nhµ ®Çu t­ ch­a thùc sù tin t­ëng vµ hiÓu ®èi t¸c cña m×nh. C¸c nhµ ®Çu t­ NhËt còng vËy, th«ng qua h×nh thøc nµy hay th«ng qua liªn doanh, phÝa NhËt B¶n sÏ hiÓu h¬n vÒ thÞ tr­êng ViÖt Nam, vÒ hÖ thèng ph¸p luËt còng nh­ phong tôc tËp qu¸n ®Þa ph­¬ng n¬i mµ hä sÏ tiÕn hµnh ®Çu t­. Do vËy th«ng th­êng ®èi t¸c liªn doanh víi NhËt trong h×nh thøc nµy lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ phÇn gãp chñ yÕu cña phÝa ViÖt Nam lµ ®Êt, bÊt ®éng s¶n nªn viÖc ®¸nh gi¸ gÆp nhiÒu khã kh¨n ®· lµm ¶nh h­ëng tíi hiÖu qu¶ liªn doanh. HiÖn nay vèn ®Çu t­ cña NhËt theo h×nh thøc nµy chiÕm 60% víi xÊp xØ 50% sè dù ¸n. NÕu so víi møc chung hiÖn nay 70% sè vèn ®Çu t­ vµ 62% dù ¸n th× c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt B¶n kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng­êi ­a chuéng h×nh thøc nµy. Trong khi ®ã, ®èi víi Singapore chiÕm tíi 75% dù ¸n, gÊp 1,4 lÇn so víi NhËt B¶n; In®«nªxia lµ 61% gÊp gÇn 1,2 lÇn... H×nh thøc liªn doanh chñ yÕu cña doanh nghiÖp ViÖt Nam víi NhËt B¶n liªn quan chñ yÕu ®Õn c¸c dù ¸n chÕ biÕn s¶n phÈm n«ng - l©m nghiÖp, dÞch vô, s¶n xuÊt xe m¸y v.v... Doanh nghiÖp 100% vèn NhËt B¶n: §©y lµ h×nh thøc ®­îc nhiÒu nhµ ®Çu t­ NhËt B¶n quan t©m nhÊt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Bëi chØ ë h×nh thøc nµy, nhµ ®Çu t­ míi cã quyÒn ®éc lËp, tù quyÕt ®Þnh ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh, chñ ®éng trong chiÕn l­îc kinh doanh thÝch hîp víi m«i tr­êng lu«n cã sù biÕn ®éng. Nh»m thu hót vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng söa ®æi c¸c ®¹o luËt liªn quan theo h­íng t¹o thuËn lîi h¬n ®èi víi lo¹i h×nh nµy. Cã thÓ nãi c¸c c«ng ty thuéc lo¹i h×nh nµy ho¹t ®éng kinh doanh nh­ c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cña ViÖt Nam. Nhê ®ã lo¹i h×nh nµy ®ang ngµy cµng gia t¨ng. NÕu n¨m 1997 lo¹i h×nh nµy míi chiÕm 40% sè dù ¸n, n¨m 1998 ®· lµ 42% vµ ®Õn nay nã ®· chiÕm gÇn tíi 50% sè dù ¸n. §©y lµ con sè kh¸ cao so víi møc trung b×nh 30% sè dù ¸n tæng FDI vµo ViÖt Nam. H×nh thøc nµy ®­îc tËp trung chñ yÕu ë c¸c lÜnh vùc dÞch vô, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ ®Æc biÖt lµ c¸c lÜnh vùc ®ßi hái c«ng nghÖ cao nh­ s¶n xuÊt ®iÖn l¹nh, thiÕt bÞ quang häc. VÝ dô c«ng ty s¶n xuÊt linh kiÖn m¸y tÝnh Fujisu ë §ång Nai; c«ng ty ®iÖn m¸y Sanyo v.v.... Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh: H×nh thøc nµy ®­îc sö dông chñ yÕu trong lÜnh vùc th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ, viÔn th«ng..., nh÷ng lÜnh vùc then chèt mµ phÝa ViÖt Nam muèn h¹n chÕ sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mÆc dï ë lÜnh vùc nµy rÊt cÇn ®Õn kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. B¶ng 12: C¸c h×nh thøc FDI cña NhËt t¹i ViÖt Nam theo h×nh thøc ®Çu t­ (TÝnh ®Õn n¨m 2000 - ChØ tÝnh dù ¸n cßn hiÖu lùc) §¬n vÞ: triÖu USD, % H×nh thøc ®Çu t­ Sè dù ¸n Tû lÖ Tæng vèn ®¨ng ký Tû lÖ Vèn thùc hiÖn Tû lÖ Vèn ph¸p ®Þnh Tû lÖ Liªn doanh 138 46,1 2.250,5 58,4 1.362,4 57,4 918,1 49,1 100% vèn NhËt b¶n 249 49,8 1.205,2 31,2 550,6 23,2 597,7 30,2 Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh 12 4,1 369,6 10,4 457,5 19,4 369,9 20,7 Tæng sè 299 100 3.825,6 100 2.370,5 100 1.913,1 100 Nguån: Vô qu¶n lý dù ¸n iI. THùC TR¹NG THU HóT FDI CñA EU, mü vµ nhËt VµO VIÖT NAM giai ®o¹n 1990 - 2002. 1. FDI cña EU vµo ViÖt Nam, kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, tån t¹i vµ nh÷ng nguyªn nh©n. KÓ tõ khi ViÖt Nam ban hµnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi (1988) c¸c nhµ ®Çu t­ EU ®· cã mÆt t¹i ViÖt Nam, më ®Çu b»ng viÖc ngµy 4/5/1988 c«ng ty dÇu khÝ BP cña Anh ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ th¨m dß khai th¸c dÇu khÝ t¹i thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam víi tæng vèn ®Çu t­ 17 triÖu $. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2001, EU ®· trë thµnh nhµ ®Çu t­ lín thø hai t¹i ViÖt Nam víi 382 dù ¸n ®uîc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, tæng vèn ®¨ng ký 7,53 tû $. NÕu trõ ®i 80 dù ¸n gi¶i thÓ tr­íc thêi h¹n vµ 14 dù ¸n hÕt h¹n víi tæng vèn ®Çu t­ gÇn 1,74 tû $ th× sè dù ¸n cßn hiÖu lùc lµ 288 víi tæng vèn ®¨ng ký lµ 5,8 tû $, vèn ph¸p ®Þnh lµ 3,38 tû $, vèn thùc hiÖn lµ 2,37 tû $ chiÕm 9,5% sè dù ¸n, 15,4% vèn ®¨ng ký, 19,5% vèn ph¸p ®Þnh vµ 122,75% vèn thùc hiÖn cña toµn bé c¸c dù ¸n t¹i ViÖt Nam. Nh­ vËy c¸c dù ¸n cña EU sè vèn trung b×nh lín h¬n trung c¸c dù ¸n FDI t¹i ViÖt Nam. §iÒu ®ã mét phÇn lµ do tû träng ®Çu t­ lín vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp, chñ yÕu lµ dÇu khÝ, tû lÖ nµy chiÕm ®Õn 56,25% tæng sè dù ¸n, 51,3% tæng vèn ®Çu t­ sè liÖu cô thÓ vÒ lÜnh vùc ®Çu t­ cña EU vµo ViÖt Nam ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: B¶ng 1: LÜnh vùc C«ng nghiÖp N«ng nghiÖp DÞch vô Sè dù ¸n 162 30 96 % 56,25 10,42 33,23 Vèn 3,55 0,3405 1,91 % 61,3 5,87 32,92 Nguån: T¹p chÝ kinh tÕ & dù b¸o 2002 Nh­ vËy lÜnh vùc ®Çu t­ chñ yÕu cña EU vÊn lµ c«ng nghiÖp, trong ®ã dÇu khÝ chiÕm tû träng lín víi sè vèn 1,38 tû $ chiÕm kho¶ng 38,87% trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, 23,8% tæng l­îng vèn ®Çu t­ ®Çu t­ cña EU vµo ViÖt Nam. NÕu so víi møc trung b×nh vèn ®Çu t­ FDI vµo ViÖt Nam th× EU tËp trung nhiÒu vµo c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ dÇu khÝ b¶ng 2: B¶ng 2: Ngµnh Tæng C«ng nghiÖp N«ng nghiÖp DÞch vô Sè dù ¸n 3170 1704 417 1049 % 100 53,75 13,5 33,1 Sè vèn 39100,8 16077,5 1735 21288,3 % 100 41,12 4,44 54,44 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2000 HiÖn nay CNH - H§H ®Çu t­ EU ®· cã mÆt trong 33 tØnh thµnh trong c¶ n­íc nh­ng ph©n bè kh«ng ®Òu, chñ yÕu ë c¸c thµnh phè lín, n¬i cã ®iÒu kiÖn ®Çu t­ thuËn lîi. MÆc dï ViÖt Nam vÉn kh«ng ngõng khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµo c¸c vïng khã kh¨n b»ng biÖn ph¸p kinh tÕ. Tuy nhiªn, ®Çu t­ cña EU vÉn chØ tËp trung ë TP. HCM (105) dù ¸n, B×nh D­¬ng (28) dù ¸n, §ång Nai (23) dù ¸n , H¶i phßng (5) dù ¸n, Hµ Néi (54) dù ¸n, Qu¶ng Nam (8) dù ¸n.... trªn ®©y lµ mét sè néi dung c¬ b¶n vÒ t×nh h×nh chung ®Çu t­ cña EU vµo ViÖt Nam sau ®©y lµ t×nh h×nh ddÇu t­ cña tõng nhµ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam: 1.1. T×nh h×nh ®Çu t­ cña Ph¸p vµo ViÖt Nam : HiÖn nay vÉn lµ n­íc dÉn ®Çu vÒ FDI vµo ViÖt Nam. VÞ trÝ nµy ®· ®­îc gi÷ qua nhiÒu n¨m, v× quan hÖ ViÖt – Ph¸p ®· cã tõ l©u, tõ thÕ kû 19 Ph¸p x©m chiÕm ViÖt Nam. Do ®ã, phÇn nµo sù hiÓu biÕt cña Ph¸p vÒ ViÖt Nam tèt h¬n c¸c n­íc kh¸c cïng khu vùc céng víi sù quan hÖ mËt thiÕt gi÷a hai chÝnh phñ ViÖt Nam vµ Ph¸p. Trong nhiÒu n¨m th­êng xuyªn cã c¸c cuéc viÕng th¨m cña c¸c nguyªn thñ quèc gia cô thÓ: n¨m 1993 chuyÕn viÕng th¨m chÝnh thøc cña tæng thèng Ph¸p Francoice Mitterrand. Nhê ®ã cã tíi 22 dù ¸n ®Çu t­ vµo ViÖt Nam víi sè vèn lµ 236 triÖu $. N¨m 1997 trong khi l­îng vèn FDI vµo ViÖt Nam ®ang suy gi¶m, nh­ng ®Çu t­ cña Ph¸p vµo ViÖt Nam vÉn gia t¨ng, n¨m ®ã Ph¸p ®Çu t­ vµo ViÖt Nam 18 dù ¸n víi sè vèn ®Çu t­ lªn tíi 689 triÖu $. KÕt qu¶ ®ã lµ do trong n¨m cã sù viÕng th¨m cña tæng thèng Ph¸p J. Chirac vµ héi nghÞ cao cÊp lÇn thø b¶y c¸c n­íc cã sö dông tiÕng Ph¸p diÔn ra t¹i Hµ Néi. Trong n¨m nay Chñ tÞch n­íc TrÇn §øc L­¬ng viÕng th¨m chÝnh thøc n­íc Ph¸p hy väng r»ng vèn ®Çu t­ cña Ph¸p vµo ViÖt Nam cßn gia t¨ng h¬n n÷a. HiÖn nay h×nh thøc ®Çu t­ cña Ph¸p ®Çu t­ vµo ViÖt Nam chñ yÕu lµ liªn doanh chiÕm tíi 54,0% sè liÖu cô thÓ c¸c h×nh thøc ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: B¶ng 3: H×nh thøc ®Çu t­ Liªn doanh Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh Hîp ®ång vËn hµnh chuyÓn giao (BOT) C«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi % 54 7 29 10 H×nh thøc liªn doanh chiÕm tû träng lín nhÊt vµ ®©y còng lµ h×nh thøc ®­îc ®Æc biÖt bªn ViÖt Nam khuyÕn khÝch, bëi nã sÏ chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®aÞ , kü thuËt cao vµ tµi chÝnh cña c«ng ty Ph¸p . §øng sau h×nh thøc bªn liªn doanh, h×nh thøc hîp ®ång vËn hµnh chuyÓn giao (BOT) còng chiÕm tû träng lín 29%. H×nh thøc nµy, bëi v× nã c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng cho phÝa ViÖt Nam, ®ång thêi ta kh«ng mÊt vèn ®Ó gãp nh­ h×nh thøc liªn doanh. Tû lÖ 29% mét tû lÖ rÊt lín so víi c¸c n­íc kh¸c ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Cho tíi nay h×nh thøc BOT (viÕt t¾t bao gåm: BOT, BTO vµ BT) ®­îc thùc hiÖn ë ViÖt Nam vÉn ë con sè rÊt nhá vµo kho¶ng trªn 10 dù ¸n. Nhµ ®Çu t­ Ph¸p còng gièng víi c¸c nhµ ®Çu t­ tõ EU chñ yÕu tËp trung vµo c¸c vïng ph¸t triÓn thuËn lîi, mÆc dï phÝa ViÖt Nam vÉn kh«ng ngõng kªu gäi, khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµo c¸c ®Þa bµn kinh tÕ x· héi khã kh¨n h¬n. §Çu t­ cña Ph¸p chñ yÕu tËp trung vµo TP. HCM, Hµ Néi, T©y Ninh, §ång Nai, TiÒn Giang.... nh÷ng dù ¸n cã thÓ kÓ ®Õn nh­: Telec«m t¹i TP. HCM, c«ng ty TNHH mÝa ®­êng Bourbon t¹i T©y Ninh 95 triÖu $, nÕu ph©n theo ngµnh th× c¬ cÊu ®Çu t­ cña Ph¸p vµo ViÖt Nam ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: Trong ®è ngµnh n«ng nghiÖp chiÕm 14%, c«ng nghiÖp chiÕm 19%, ng©n hµng chiÕm 3%, kh¸ch s¹n 7%, n­íc 6%, viÔn th«ng 22%, vËn t¶i 1%, dÞch vô 17%. Qua h×nh trªn ta thÊy lÜnh vùc ®Çu t­ cña Ph¸p vµo ViÖt Nam ®¸ng quan t©m ®ã lµ lÜnh vùc viÔn th«ng chiÕm tû lÖ 22% ViÖt Nam. ViÖt Nam ®ang lµ mét n­íc trong qu¸ tr×nh CNH - H§H ®Êt n­íc chÝnh v× vËy lÜnh vùc viÔn th«ng chiÕm mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn ®éi ngò kü thuËt, cã tr×nh ®é vÒ qu¶n lý, nghiÖp vô ®Ó cã thÓ héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, n¾m b¾t th«ng tin míi, kü thuËt tiªn tiÕn míi trªn thÕ giíi ¸p dông vµo ViÖt Nam. TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2002 Ph¸p cã 80 dù ¸n ®i vµo ho¹t ®éng víi sè vèn ®¨ng ký 1,3 tû $ bao gåm 15 dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n víi tæng vèn n­íc ngoµi ký 220 triÖu $. Tæng vèn ®Çu t­ cña 80 dù ¸n trªn > 1,3 tû $ vµ t¹o viÖc lµm cho trªn 10.500 lao ®éng trùc tiÕp, sè lao ®éng gi¸n tiÕp lín h¬n rÊt nhiÒu, ®Æc biÖt c¸c dù ¸n mÝa ®­êng, ch¨n nu«i gia sóc gia cÇm .... Nh­ vËy, FDI cña Ph¸p vµo ViÖt Nam kh«ng nh÷ng lín vÒ tû träng trong khu vùc EU mµ cßn cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng bëi nã ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc ®­îc ®Æc biÖt ViÖt Nam chó ý vµ khuyÕn khÝch nh­ BOT, viÔn th«ng.... §iÒu ®ã, ®Æt ra cho ViÖt Nam trong thêi gian tíi ®©y ph¶i t¨ng c­êng h¬n n÷a mèi quan hÖ hîp t¸c víi Ph¸p t¹o ddiÒu kiÖn thuËn lîi cho nhµ ®Çu t­ Ph¸p ®Çu t­ vµo ViÖt Nam . 1.2. T×nh ®Çu t­ cña Hµ Lan vµo ViÖt Nam : Hµ Lan lµ n¬i ®øng tø hai trong thÕ giíi trong khèi EU ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, tÝnh tõ n¨m 1991 ®Õn nay, Hµ Lan ®· cã 54 dù ¸n ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, trong ®ã sè dù ¸n cßn hiÖu lùc 44 dù ¸n víi sè vèn ®Çu t­ 1,65 tû $. TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2002. Ho¹t ®éng FDI cña Hµ Lan t¹i ViÖt Nam t¹o viÖc lµm cho 5000 lao ®éng, doanh thu tõ c¸c dù ¸n ®¹t trªn 1,1 tû $. Nh­ vËy, tõ n¨m 2000 ®Õn nay, ®Çu t­ cña Hµ Lan vµo ViÖt Nam ®· v­ît Anh. Mét sè c¸c c«ng ty cã gi¸ trÞ lín lµ Shell Group, Unilever... 1.3. T×nh h×nh ®Çu t­ cña v­¬ng quèc Anh vµo ViÖt Nam . V­¬ng quèc Anh lµ n­íc ®øng thø 3 trong khu vùc EU ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, ®øng thø 10 trªn ThÕ giíi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, víi 34 dù ¸n cßn hiÖu lùc, tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 1,14 tû $. LÜnh vùc ®Çu t­ chñ yÕu cña c¸c nhµ ®Çu t­ Anh lµ dÇu khÝ, c«ng nghiÖp nÆng, kh¸ch s¹n, du lÞch. §­îc tËp trung chñ yÕu ë mét sè thµnh phè lín nh­: TP. HCM, Bµ RÞa Vòng Tµu, Hµ Néi, t¹o viÖc lµm cho 4000 lao ®éng . HiÖn nay Anh lµ n­íc cã l­îng FDI ra ngoµi vµo lo¹i lín nhÊt ThÕ giíi: Thêi kú 1996 - 2000 lu«n xÕp thø nhÊt EU. TÝnh riªng n¨m 2000 ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña Anh lµ 249.794 triÖu $, trong khi ®Çu t­ ®øng thø 2 cña EU lµ Ph¸p, ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña Ph¸p lµ 172.478 triÖu $, thÕ nh­ng ®Çu t­ cña Anh vµo ViÖt Nam vÉn cßn rÊt h¹n chÕ míi ®øng thø 10 trong sè c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Nh­ vËy, trong thêi gian tíi chóng ta cÇn t¨ng c­êng thu hót FDI tõ Anh, kh«ng ngõng xóc tiÕn ®Çu t­, x©y dùng c¸c dù ¸n ®Çu t­ gäi vèn n­íc ngoµi. 1.4. T×nh h×nh ®Çu t­ cña céng hoµ liªn bang §øc. Trªn ThÕ giíi, §øc lµ mét n­íc cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh nhÊt ë Ch©u ¢u vµ ®øng thøc 3 trªn ThÕ giíi. §Çu t­ cña §øc ra n­íc ngoµi chiÕm tû träng lín so víi ThÕ giíi. HiÖn nay ®Çu t­ cña §øc vµo ViÖt Nam vÉn ë vÞ trÝ rÊt khiªm tèn ®øng thø 17 trong sè c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam víi 36 dù ¸n cßn hiÖu lùc, tæng sè vèn 355 triÖu $ ®øng thø 3 trong EU ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. C¸c nhµ ®èi t­îng §øc cã mÆt ë nhiÒu lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh­: c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp dÇu khÝ, x©y dùng c¨n phßng vµ c¨n hé, b­u chÝnh viÔn th«ng, kh¸ch s¹n du lÞch, tµi chÝnh ng©n hµng, c«ng nghiÖp nhÑ, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp... Trong ®ã c«ng nghiÖp nÆng lµ lÜnh vùc ®Çu t­ chñ yÕu. 1.5. T×nh h×nh ®Çu t­ cña c¸c n­íc kh¸c thuéc EU ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. C¸c n­íc kh¸c ®Çu t­ vµo ViÖt Nam chiÕm vÞ trÝ thÊp, chØ cã Thuþ §iÓn cã sè vèn ®Çu t­ vµo ViÖt Nam lµ 355 triÖu $, cßn c¸c n­íc kh¸c ®Çu t­ trªn d­íi 100 triÖu $ . Nh­ vËy, cã thÓ nãi ®Çu t­ cña EU vµo ViÖt Nam vÉn ch­a xøng víi tiÒm n¨ng kinh tÕ còng nh­ quy m« cña FDI ra khái EU ®Æc biÖt lµ §øc, mét n­íc cã tiÒm lùc kinh tÕ rÊt m¹nh nh­ng vÉn ®øng ë vÞ trÝ khiªm tèn, ®ã lµ ®iÒu h¹n chÕ lín ®èi víi viÖc thu hót FDI tõ EU vµo ViÖt Nam EU lµ mét nhµ ®Çu t­ l©u ®êi cña thÕ giíi. V× vËy, nh÷ng diÔn biÕn chung cña c¸c xu h­íng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ThÕ giíi còng gièng xu h­íng ®Çu t­ cña EU. Hä ®Òu ®Çu t­ vµo Trung Quèc lµ ®iÒu dÔ hiÓu V× ®a sè ®Òu quan t©m ®Õn lîi Ých ng¾n h¹n. 2. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc, tån t¹i vµ nh÷ng nguyªn nh©n. 2.1. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc. HiÖn nay ®Çu t­ cña EU ®øng vÞ trÝ thø hai trong sè c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, sè vèn ®¨ng ký 7,53 tû $, nÕu tÝnh sè vèn cßn hiÖu lùc lµ 5,8 tû $ chiÕm 15,4 % so víi toµn bé c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Nhê vËy, ®· t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng, gãp kh«ng nhá trong viÖc t¨ng tr­ëng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam. Trong khi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam ®ang gi¶m sót n¨m 1997 - 1998 th× nhµ ®Çu t­ EU l¹i t¨ng lªn kho¶ng 3% møc cao nhÊt kÓ tõ n¨m 1991. §©y lµ l­îng vèn rÊt quan trong bæ sung sù thiÕu hôt l­îng FDI vµo ViÖt Nam. N¨m 1999 - 2000 ®Çu t­ cña EU vµo ViÖt Nam tiÕp tôc t¨ng cao h¬n ®¹t møc mét tû $ vµ gi¶m nhÑ kho¶ng 19 % n¨m 2001 . Nh­ vËy, nhê thu hót FDI tõ EU, ta ®· cã ®­îc mét l­îng vèn lín ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ... §Æc biÖt ®­îc chó ý trong c¸c nhµ ®Çu t­ EU ®ã lµ Ph¸p, n­íc xÕp thø nhÊt trong c¸c nhµ ®Çu t­ EU vµo ViÖt Nam, víi sè vèn 2,17 tû $ ®iÒu ®¸ng chó ý ë ®©y kh«ng ph¶i lµ vèn mµ lµ c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ cña Ph¸p, Ph¸p cã mÆt hÇu hÕt t¹i c¸c lÜnh vùc cña ViÖt Nam, tõ c«ng nghiÖp ®Õn n«ng nghiÖp vµ dÞch vô. H×nh thøc ®Çu t­ chñ yÕu ®ã lµ liªn doanh chiÕm 54%, ®©y lµ tû lÖ rÊt ®¸ng quý cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, v× nã høa hÑn chuyÓn giao c«ng nghÖ sang ViÖt Nam, h×nh thøc hîp ®ång x©y dùng chuyÓn giao (BOT) chiÕm 29% mét tû lÖ rÊt lín so víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸c vµo ViÖt Nam t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam c¶i thiÖn s¬ së h¹ tÇng, t¨ng kh¶ n¨ng thu hót FDI trªn ThÕ giíi. 2.2. Tån t¹i . MÆc dï vÞ trÝ cña EU trong ViÖt Nam lµ cao, tuy nhiªn nÕu xÐt vÒ tiÒm lùc kinh tÕ cña EU th× l­îng vèn ®Çu t­ cña EU vµo ViÖt Nam vÉn ch­a xøng víi EU. ChØ tÝnh riªng n¨m 2000 ®Çu t­ ra n­íc ngoµi tõ khèi EU ®· lªn tíi xÊp xØ 773 tû $ th× con sè 5,8 tû $ n¨m 1988 - 2001 vÉn lµ con sè qu¸ nhá. MÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp FDI cña EU ®· cè mÆt ë 33 tØnh thµnh phè trong c¶ n­íc nh­ng chñ yÕu chØ tËp trung vµo c¸c thµnh phè lín. §©y lµ ®iÒu rÊt h¹n chÕ cho ViÖt Nam trong viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng cho c¸c vïng khã kh¨n, ®¶m b¶o ph¸t triÓn t­¬ng ®èi ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng kinh tÕ. §iÒu ®¸ng chó ý lµ c¸c nhµ ®Çu t­ EU chØ tËp trung chñ yÕu vµo dÇu khÝ, trong khi lÜnh vùc n«ng nghiÖp hÇu nh­ cßn bá ngá ngo¹i trõ Ph¸p cã mét sè dù ¸n cã quy m« t­¬ng ®èi lín. Nh­ vËy, vÊn ®Ò gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho phÝa ViÖt Nam sÏ gÆp khã kh¨n, bëi v× lÜnh vùc n«ng nghiÖp sÏ t¹o viÖc lµm rÊt lín cho nh÷ng ng­êi lao ®éng ë vïng n«ng th«n cßn ®ang d­ thõa. Trong thêi gian 1991 - 2001 l­îng FDI cña EU vµo ViÖt Nam lu«n chiÕm vÞ trÝ quan träng. Nh­ng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 ta míi thu hót ®­îc 30 triÖu $. §©y lµ con sè rÊt ®¸ng lo ng¹i cho ta trong viÖc thu hót FDI trong n¨m nay. Môc tiªu ®Æt ra tõ 2001 - 2005 thu hót FDI lµ 12 tû $, trung b×nh mét n¨m lµ 2,4 tû $, nh­ng t×nh h×nh nµy khiÕn ta khã cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®­îc kÕ ho¹ch n¨m 2002. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o ®­îc môc tiªu ®Ò ra, ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu trong viÖc thu hót FDI cña EU . 2.3. Nguyªn nh©n: 2.3.1. Kh¸ch quan . Do t×nh h×nh thu hót FDI cña Trung Quèc ®ang rÊt lín, nã ®­îc coi nh­ "thái nam ch©m thu hót vèn", ®iÒu nµy ®· t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn t×nh h×nh thu hót FDI cña ViÖt Nam. Bëi v× c¸c nhµ ®Çu t­ EU trong chiÕn l­îc Ch©u ¸ míi cña m×nh còng xem ViÖt Nam lµ n­íc cã vai trß quan träng nh­ng trong t×nh h×nh hiÖn nay, n­íc ®­îc xÕp vÞ trÝ sè mét vÉn lµ Trung Quèc. Do sù c¸ch xa vÒ c«ng nghÖ. EU khu vùc cã c«ng nghÖ nguån cña ThÕ giíi. §iÒu nµy ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp FDI cña EU t¹i ViÖt Nam . Do quy m« thÞ tr­êng cña ViÖt Nam cßn nhá bÐ. Quy m« thÞ tr­êng ë ®©y kh«ng ph¶i lµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng víi 80 triÖu d©n mµ thÞ tr­êng ë ®©y lµ sè ng­êi d©n trong sè ®ã nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cho c¸c s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp EU. 2.3.2 Chñ quan: * VÒ phÝa ViÖt Nam. ViÖt Nam trong thêi gian qua ch­a coi träng c«ng viÖc xóc tiÕn ®Çu t­, qu¶ng c¸o h×nh ¶nh ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ, giíi thiÖu c¸c dù ¸n kªu gäi vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, cã quy m« phï hîp tÝnh kh¶ thi cao, phï hîp víi c¸c nhµ ®Çu t­ EU. VÊn ®Ò vÒ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch. Cho ®Õn nay lÜnh vùc nµy ®· ®­îc ViÖt Nam c¶i thiÖn nhiÒu nh­ng vÉn cßn h¹n chÕ ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ch¼ng h¹n vÊn ®Ò vÒ cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, gi¶i phãng mÆt b»ng ... * VÒ phÝa EU. Sù h¹n chÕ ®Çu t­ cña EU vµo ViÖt Nam mét phÇn do sù chËm trÔ ngay chÝnh c¸c n­íc thuéc EU ch¼ng h¹n: ®Çu t­ cña §øc vµo ViÖt Nam thÊp mét phÇn do chÝnh chÝnh s¸ch cña §øc. §Þnh h­íng ®Çu t­ cña §øc tõ tr­íc ®Õn nay vÉn lµ c¸c n­íc T©y ¢u. 3. FDI cña Mü vµo ViÖt Nam, kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, tån t¹i vµ nh÷ng nguyªn nh©n. 3.1. FDI cña Mü vµo ViÖt Nam. Tõ sau khi Mü chÝnh thøc xãa bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt nam vµo ngµy 3/2/1994, ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c c«ng ty Mü vµo ViÖt nam ®· cã b­íc nh¶y vät. NhiÒu c«ng ty vµ tËp ®oµn kinh tÕ Mü vµo ViÖt nam víi môc ®Ých lµ th¨m dß ho¹t ®éng ®Çu t­ cña thÞ tr­êng nµy. ChØ riªng n¨m 1994 - n¨m ®Çu tiªn khi lÖnh cÊm vËn ®­îc b¶i bá - sè vèn ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt nam ®· t¨ng vät lªn 120,310 triÖu USD víi 12 dù ¸n, ®­a n­íc nµy lªn vÞ trÝ thø 14 trong danh s¸ch c¸c nhµ ®Çu t­ lín nhÊt vµo ViÖt nam. So víi c¶ giai ®o¹n 1988-1993, khi lÖnh cÊm vËn cßn hiÖu lùc, ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 3,34 triÖu USD. §iÒu nµy cho thÊy: tr­íc khi Mü xo¸ bá cÊm vËn, c¸c c«ng ty cña Mü ®· rÊt sèt ruét muèn ®­îc vµo ®Çu t­ kinh doanh t¹i ViÖt nam, ®Ó cã c¬ héi c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty cña NhËt B¶n, Ch©u ¢u vµ c¸c n­íc kh¸c. Do ®ã khi huû bá lÖnh cÊm vËn, c¸c c«ng ty Mü ®· "nh¶y" vµo ®Çu t­ ë ViÖt nam. Cô thÓ, sau khi huû bá lÖnh cÊm vËn 1 ngµy, ®· cã 30 c«ng ty më v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i ViÖt nam, "më ®Çu cuéc ®Êu tranh ®Ó giµnh tr¸i tim vµ vÝ tiÒn cña ng­êi ViÖt nam". ChØ vµi n¨m sau ®ã, nhÊt lµ khi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao, ®Çu t­ cña Mü t¹i ViÖt nam ®· t¨ng lªn nhanh chãng. Cô thÓ: B¶ng 4: §Çu t­ cña Mü t¹i ViÖt nam (TÝnh ®Õn th¸ng 10/2002 - c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) N¨m Sè dù ¸n Tæng sè vèn ®Çu t­ (triÖu USD) Tû träng (%) Quy m« dù ¸n (triÖu USD) 1994 12 120,310 8,57 10,03 1995 19 397,871 28,34 20,94 1996 16 159,722 11,38 9,98 1997 12 98,544 7,02 8,21 1998 15 306,955 21,87 20,46 1999 14 66,352 4,73 4,74 2000 12 95,275 6,79 7,94 2001 23 110,8 7,89 4,82 10/2002 19 - - - Tæng céng 144 1.403,680 100,00 9,75 Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ Víi quy m« vµ tèc ®é ®Çu t­ t¨ng kh¸ lín vµo ViÖt nam, chØ 2 n¨m sau khi lÖnh cÊm vËn ®­îc dì bá, Mü ®· v­ît lªn thø 6 trong danh s¸ch 10 nhµ ®Çu t­ lín nhÊt vµo ViÖt nam vµ chØ sau NhËt, §µi Loan, Hµn Quèc, Singapore vµ Thuþ §iÓn. N¨m 1995, ®· t¹o ra mét b­íc ®ét biÕn míi víi 19 dù ¸n ®Çu t­ cña Mü víi tæng sè vèn ®Çu t­ lµ 397,871 triÖu USD. §©y lµ n¨m ®¹t møc ®Çu t­ cao kû lôc c¶ vÒ sè l­îng dù ¸n lÉn sè vèn ®Çu t­ vµ quy m« dù ¸n, chiÕm tíi 28,34% tæng vèn ®Çu t­; 13,19% sè dù ¸n ®Çu t­, víi quy m« dù ¸n b×nh qu©n ®¹t 20,94 triÖu USD - møc cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn giê cña ®Çu t­ Mü vµo ViÖt nam vµ cao h¬n nhiÒu so víi quy m« dù ¸n cña c¶ giai ®o¹n (9,75 triÖu USD). §iÒu ®¸ng quan t©m lµ c¸c c«ng ty tÇm cì thÕ giíi cña Mü ®· tham gia chÝnh víi nh÷ng dù ¸n quy m« lín vµ cã tÇm quan träng ®èi víi t­¬ng lai ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam. Ch¼ng h¹n nh­ Mobil Oil víi dù ¸n dÇu khÝ (Má Thanh Long) 55 triÖu USD, dù ¸n khu du lÞch Non N­íc cña tËp ®oµn BBI China Beach Ltd 243 triÖu USD…. VÞ trÝ nµy Mü tiÕp tôc gi÷ trong n¨m 1997, mÆc dï c¶ sè dù ¸n lÉn tæng vèn ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt Nam gi¶m m¹nh (trong n¨m chØ cã thªm 12 dù ¸n víi tæng sè vèn 98,544 triÖu USD). Tuy tèc ®é ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt nam hai n¨m 1996 - 1997 cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i do t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè kh¸ch quan nh­ khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc, m«i tr­êng, chÝnh s¸ch ®Çu t­ cña ViÖt nam ch­a æn ®Þnh, phøc t¹p, nhiÒu rñi ro, chËm thu lîi nhuËn, chÝnh s¸ch ®èi xö cña ViÖt Nam ®èi víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi nãi chung, c«ng ty Mü nãi riªng, cßn nhiÒu ph©n biÖt, ch­a thuËn cho c¸ch lµm ¨n kinh doanh cña hä. Nh­ng t¸c ®éng tÝch cùc cña c¸c nh©n tè kh¸c nh­ viÖc chÝnh phñ Mü cho phÐp c¬ quan ph¸t triÓn th­¬ng m¹i Mü (TDA) chÝnh thøc më c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî ®Çu t­ t¹i ViÖt nam, sù cÊp phÐp ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam cña ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu vµ Tæ chøc ®Çu t­ t­ nh©n h¶i ngo¹i (OPIC), còng nh­ hiÖp ®Þnh vÒ b¶n quyÒn gi÷a chÝnh phñ hai n­íc ®­îc ngo¹i tr­ëng hai n­íc ký vµo ngµy 27/6/1997, ®· t¹o c¬ së ph¸p lý vµ nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng trong viÖc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ hai n­íc nhÊt lµ lÜnh vùc ®Çu t­. Sau hai n¨m theo xu h­íng gi¶m sót, ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt nam n¨m 1998 l¹i t¹o ®­îc b­íc t¨ng ®ét biÕn víi sè vèn ®Çu t­ t¨ng h¬n 3 lÇn so víi n¨m tr­íc, ®¹t 306,955 triÖu USD víi 15 dù ¸n. §iÒu nµy mét phÇn lµ do ngµy 10/3/1998, tæng thèng Mü B.Clinton ®· tuyªn bè b·i bá tï chÝnh ¸n Jackson-Vanik ®èi víi ViÖt nam, nh»m thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ víi ViÖt nam lªn mét b­íc míi. PhÝa Mü cho r»ng, bá tï chÝnh ¸n Jackson-Vanik ®èi víi ViÖt nam lµ b­íc ®Çu cho viÖc thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm ®Çu t­, t¹o thÕ thuËn lîi cho c¶ hai bªn ViÖt-Mü, ®ång thêi t¨ng thªm niÒm tin ®èi víi c¸c c«ng ty Mü vèn quan t©m tíi viÖc hîp t¸c ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. MÆc dï vèn ®Çu t­ t¨ng song thø h¹ng cña Mü ®· tôt xuèng vÞ trÝ thø 8 trong danh s¸ch 10 nhµ ®Çu t­ lín nhÊt vµo ViÖt nam. Sang n¨m 1999 - n¨m ¶m ®¹m nhÊt trong lÜnh vùc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt nam - ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt nam còng trong t×nh tr¹ng chung. MÆc dï sè dù ¸n ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt Nam gi¶m kh«ng ®¸ng kÓ so víi n¨m tr­íc, ®¹t 66,352 triÖu USD. NÕu nh­ n¨m 1995 ®­îc ghi nhËn lµ n¨m ®¹t møc cao kû lôc vÒ tæng vèn ®Çu t­, sè dù ¸n vµ quy m« dù ¸n th× n¨m 1999 ®¸nh dÊu møc thÊp nhÊt vÒ tæng vèn ®Çu t­ vµ quy m« dù ¸n cña vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam. Quy m« trung b×nh mét dù ¸n chØ b»ng 48,62% møc trung b×nh cña c¶ giai ®o¹n vµ chØ gÇn b»ng 1/4 so víi møc t­¬ng øng n¨m 1995. Sù gi¶m sót nµy ®· ®Èy Mü xuèng vÞ trÝ cuèi cïng trong danh s¸ch 10 nhµ ®Çu t­ lín nhÊt vµo ViÖt nam trong n¨m 1999. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2000, Mü chØ chiÕm 3,5% tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt nam, xÕp thø 9 trong tæng sè 13 n­íc nµy. N¨m 1999-2000 ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt nam ®· gi¶m h¼n. T×m hiÓu nguyªn nh©n suy gi¶m ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt nam cã thÓ ®­a ra vµi nhËn xÐt: Sau khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc, nhiÒu n­íc ®· lÊy l¹i ®­îc phong ®é ph¸t triÓn tèt, thay ®æi chÝnh s¸ch ®Çu t­ nh­ Th¸i Lan, Hµn Quèc nªn ®· hót vèn n­íc ngoµi nhiÒu h¬n, trong ®ã cã Mü, thay v× Mü ®Çu t­ vµo ViÖt nam th× ®Çu t­ vµo c¸c n­íc ®ã. MÆt kh¸c, Trung Quèc lµ n­íc l¸ng giÒng cña ViÖt nam còng cã nhiÒu lîi thÕ h¬n trong viÖc thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ Mü vµo Trung Quèc. Ngoµi ra, ph¶i kÓ ®Õn, nÒn kinh tÕ Mü b¾t ®Çu suy tho¸i, c¸c c«ng ty Mü cÇn c¬ cÊu l¹i vµ hä s½n sµng rót c¸c dù ¸n ®Çu t­ ë n­íc ngoµi nÕu nh¾m thÊy kh«ng cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, sè dù ¸n ®Çu t­ cña Mü ®ang cã chiÒu h­íng t¨ng lªn. N¨m 2000, luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc söa ®æi ®· chØ râ nh÷ng ngµnh nghÒ ®­îc nhµ n­íc khuyÕn khÝch ®Çu t­: s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, sö dông kü thuËt cao, sö dông nhiÒu lao ®éng, tµi nguyªn s½n cã t¹i ViÖt nam, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, Bªn c¹nh ®ã, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü ®­îc kÝ kÕt vµo ngµy 13/7/2000 (giê Hoa Kú) ®¸nh dÊu viÖc hoµn tÊt qu¸ tr×nh b×nh th­êng ho¸ hoµn toµn quan hÖ ViÖt-Mü. Theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ ®¸nh gi¸ th× hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü ®­îc kÝ kÕt sÏ t¹o m«i tr­êng thuËn lîi h¬n ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt nam, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ ®Çu t­ Mü. Do ®ã, n¨m 2001, ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt nam ®­îc c¶i thiÖn h¬n víi 23 dù ¸n vµ tæng sã vèn ®Çu t­ lµ 110,8 triÖu. §iÒu nµy ®· ®­a Mü lªn vÞ trÝ thø 6 trong tæng sè 10 nhµ ®Çu t­ lín vµo ViÖt nam n¨m 2001. MÆc dï vËy, nÕu so víi c¸c quèc gia kh¸c nh­ Hµ Lan - n­íc dÉn ®Çu ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt nam n¨m 2001- th× tæng vèn ®Çu t­ cña Mü ch­a b»ng 1/5 cña Hµ Lan. Tõ ®Çu n¨m 2002 ®Õn nay, c¸c doanh nghiÖp Mü ®· ®Çu t­ vµo ViÖt nam kho¶ng 20 dù ¸n víi tæng sè vèn ®Çu t­ ®¨ng ký gÇn 50 triÖu USD, trë thµnh 1 trong 6 n­íc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t­ nhiÒu nhÊt vµo ViÖt nam trong n¨m nay. HiÖn nay, Mü cã kho¶ng 144 dù ¸n cßn hiÖu lùc t¹i ViÖt nam víi tæng vèn ®¨ng ký trªn 1 tØ USD, ®øng vÞ trÝ thø 13 trong sè c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ vÒ FDI vµo ViÖt nam. Trong ®ã, cã 62 dù ¸n víi tæng vèn ®Çu t­ 582 triÖu USD ®· ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ 25 dù ¸n víi tæng vèn ®¨ng ký 151 triÖu USD ®ang x©y dùng dù ¸n. NÕu so víi nhiÒu ®èi t¸c ®Çu t­ kh¸c th× t×nh h×nh gãp vèn cña Mü, t×nh h×nh thùc hiÖn vèn ®· ®¨ng ký vµ t×nh h×nh thùc hiÖn vèn ph¸p ®Þnh ®· ®¨ng ký cña Mü lµ t­¬ng ®èi thÊp. Vµ mÆc dï lµ mét n­íc lín víi nguån vèn dåi dµo, nh­ng c¸c dù ¸n cña Mü ®Çu t­ vµo ViÖt Nam ®a sè chØ lµ nh÷ng dù ¸n nhá, quy m« mét dù ¸n thÊp h¬n c¶ møc b×nh qu©n chung cña tÊt c¶ c¸c ®èi t¸c ®Çu t­ (B¶ng 2) B¶ng 5: T×nh h×nh thùc hiÖn vèn vµ quy m« dù ¸n C¸c chØ tiªu Mü B×nh qu©n chung Tû lÖ gãp vèn trong vèn ph¸p ®Þnh ®¨ng ký(%) 71 77 Tû lÖ thùc hiÖn vèn ®Çu t­ ®· ®¨ng ký (%) 37 42 Tû lÖ thùc hiÖn vèn ph¸p ®Þnh ®· ®¨ng ký (%) 49 48 Quy m« b×nh qu©n 1 dù ¸n (triÖu USD) 9,75 16,23 Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­. Tuy cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät, song ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt Nam cßn dõng l¹i ë nh÷ng kÕt qu¶ khiªm tèn so víi tiÒm n¨ng cña c¶ hai phÝa. §Õn nay, Mü míi chiÕm 3,2% tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. NÕu so s¸nh vèn ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt Nam víi tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi cña Mü th× con sè nµy hÕt søc nhá nhoi: trong suèt nh÷ng n¨m qua tû lÖ nµy ch­a n¨m nµo ®¹t næi 0,5% (dao ®éng trong kho¶ng tõ 0,227% ®Õn 0,456%). Nh­ vËy, qua nghiªn cøu qu¸ tr×nh ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt Nam, ta thÊy ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt Nam lóc lªn, lóc xuèng kh«ng ®Òu. Mü lµ quèc gia cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, l­îng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi cña Mü lín, nh­ng so víi c¸c quèc gia kh¸c ®Çu t­ vµo ViÖt Nam th× l­îng vèn FDI cña Mü thu hót vµo ViÖt Nam lµ qu¸ bÐ, ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng lµ mét c­êng quèc sè mét vÒ kinh tÕ, ch­a khai th¸c hÕt lîi thÕ cña mét vïng ®Êt mµ Mü ®· vµ ®ang cã. 3.2. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc, tån t¹i vµ c¸c nguyªn nh©n. 3.2.1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc. Nh÷ng ph©n tÝch ë trªn cho thÊy: ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü ®· trë thµnh mét bé phËn h÷u c¬ cña nÒn kinh tÕ vµ ®· cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam, cô thÓ: - §Çu t­ trùc tiÕp cña Mü ®· gãp phÇn bæ sung nguån vèn quan träng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, t¨ng c­êng tiÒm lùc kinh tÕ ®Ó khai th¸c vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc trong n­íc nh­ dÇu khÝ, ®iÖn n¨ng, nu«i trång vµ chÕ biÕn c©y trång c«ng nghiÖp, c©y l­¬ng thùc. B¶ng 6: TØ lÖ ®ãng gãp cña ®Çu t­ Mü trong tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi (%) N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Tû lÖ (%) 2,6 3,5 2,8 2,5 3,2 2,2 2,7 3,1 24,5 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­. - §Çu t­ trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt Nam ®· chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh, gãp phÇn ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt. Cïng víi ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp, c¸c nhµ ®Çu t­ Mü ®· tiÕn hµnh chuyÓn giao c«ng nghÖ. NhiÒu c«ng nghÖ míi ®­îc nhËp vµo n­íc ta nh­ th«ng tin viÔn th«ng, th¨m dß dÇu khÝ, s¶n xuÊt l¾p r¸p « t«, ho¸ chÊt… VÒ chÊt l­îng c«ng nghÖ ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü ®­a vµo ViÖt Nam, nh×n chung, phÇn lín c¸c trang thiÕt bÞ lµ ®ång bé, thuéc lo¹i trung b×nh cña thÕ giíi vµ tiªn tiÕn h¬n nh÷ng thiÕt bÞ hiÖn cã cña ta. Bªn c¹nh ®ã, c¸c nhµ ®Çu t­ Mü, trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ rÊt quan t©m ®Õn viÖc tham gia ®µo t¹o, n©ng cao tay nghÒ, tr×nh ®é chuyªn m«n cho ng­êi lao ®éng ViÖt nam, kÓ c¶ lao ®éng trùc tiÕp lÉn ®éi ngò qu¶n lý. - Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ: sù gia t¨ng FDI cña Mü gãp phÇn vµo t¨ng tr­ëng GDP, n©ng cao ®êi sèng ng­êi d©n ViÖt nam. - §ãng gãp vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc Nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ cña Mü khi ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng nh÷ng mang l¹i lîi nhuËn cho chñ ®Çu t­, lîi Ých trùc tiÕp cho bªn liªn doanh, cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam mµ cßn ®ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ n­íc hµng tr¨m triÖu ®ång, lµm t¨ng nguån thu vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc, gãp phÇn vµo viÖc kh¾c phôc c©n b»ng thu chi, gãp mét phÇn quan träng vµo viÖc bï ®¾p th©m hôt c¸n c©n v·ng lai vµ c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. B¶ng 7: T×nh h×nh ®ãng gãp cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ Mü vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc (§¬n vÞ: triÖu USD) N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 13,8 17,5 23,3 27,5 27,7 24,1 23,0 24,2 24,8 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­. Nguån thu vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m. N¨m 1994 lµ 13,8 triÖu USD; ®Õn n¨m 1998 ®· t¨ng lªn 27,7 triÖu USD nh­ng sang n¨m 1999 gi¶m xuèng cßn 24,1 triÖu USD; n¨m 2000 lµ 23,0 triÖu USD; n¨m 2001 lµ 24,2 triÖuUSD vµ n¨m 2002 lµ 24,8 triÖuUSD. §©y lµ mét vÊn ®Ò ®Æt ra cho c«ng t¸c qu¶n lý, ph¶i ch¨ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· béc lé sù l¬i láng ë phÝa ViÖt nam, hay do phÝa Mü ®· lîi dông nh÷ng quy ®Þnh thiÕu chÆt chÏ vÒ chÕ ®é tµi chÝnh ®Ó trèn tr¸nh nghÜa vô?. Tuy nguån thu nµy cã gi¶m nh­ng tû lÖ ®ãng gãp cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ Mü vµo ng©n s¸ch t­¬ng ®èi cao. Râ rµng, ho¹t ®éng FDI cña Mü ®· gãp phÇn æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« nÒn kinh tÕ ViÖt nam. Nã ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc c¶i thiÖn ng©n s¸ch nhµ n­íc, kh¾c phôc hiÖn t­îng béi chi, thóc ®Èy t¨ng vèn trë l¹i cho ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc. - Ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ Sù t¨ng tr­ëng chung cña c¶ nÒn kinh tÕ lµ do sù t¨ng tr­ëng cña c¸c ngµnh mang l¹i. Trong ®ã, sù cã mÆt cña FDI Mü gãp mét phÇn quan träng. §èi víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, FDI cña Mü cã t¸c ®éng kh«ng nhá, c«ng nghiÖp ®· kh«ng chØ ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña m«i tr­êng trong n­íc mµ cßn ®¸p øng nhu cÇu xuÊt khÈu, ph¸t huy n¨ng lùc s¶n xuÊt trong nhiÒu lÜnh vùc. Th«ng qua viÖc hîp t¸c víi c¸c TNCs m¹nh hµng ®Çu cña Mü nh­ Ford, Chrydler, IBM, thuéc c¸c ngµnh chÕ t¹o - s¶n xuÊt, do ®ã chóng ta cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu mét sè phô tïng «t« hay linh kiÖn ®iÖn tö. C¸c lo¹i phô tïng vµ linh kiÖn ®iÖn tö nµy cã thÓ s¶n xuÊt tõ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi hay th«ng qua c¸c hîp ®ång gia c«ng cho c¸c c«ng ty Mü. - T¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho nhiÒu lao ®éng ViÖt nam, gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng. Kh«ng chØ gãp phÇn ®¾c lùc vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ, sù ho¹t ®éng cña FDI Mü t¹i ViÖt nam ®· mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi. C¸c dù ¸n FDI Mü ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng còng nh­ n©ng cao tay nghÒ cho hä. §©y lµ t¸c ®éng mµ kh«ng ph¶i doanh nghiÖp ViÖt nam nµo còng cã thÓ thùc hiÖn ®­îc, ®Æc biÖt mang l¹i mét phong c¸ch lµm viÖc hiÖn ®¹i. Kh«ng chØ trùc tiÕp t¹o ra viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI, ho¹t ®éng FDI Mü cßn t¹o ra hµng ngµn lao ®éng gi¸n tiÕp. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2001, ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü ®· thu hót kho¶ng 35.000 lao ®éng ViÖt nam, nÕu tÝnh c¶ lao ®éng gi¸n tiÕp (cung øng dÞch vô, x©y dùng,…) cã thÓ lªn ®Õn h¬n 40.000 ng­êi, gãp phÇn t¹o nªn mét thÞ tr­êng lao ®éng. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay, tuy con sè nµy nhá song rÊt ®¸ng quý. Cïng víi viÖc gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp, FDI Mü còng gãp phÇn mang l¹i møc thu nhËp cao cho nh÷ng ng­êi lao ®éng trong khu vùc vµ gi¸n tiÕp n©ng cao ®êi sèng chung cho toµn bé ng­êi d©n. - Gãp phÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, t¨ng thu ngo¹i tÖ, lµnh m¹nh c¸n c©n th­¬ng m¹i. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü ®· gãp mét phÇn quan träng trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. B¶ng 8: Tû träng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp Mü so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Gi¸ trÞ (triÖu USD) 81 135 174 323 325 255* 332* 351* 376* Tû träng (%) 1,71 3,41 3,45 4,58 4,48 3,2 3,32 3,67 3,89 (*) Kh«ng tÝnh dÇu th« Nguån: Bé Th­¬ng m¹i. Sè liÖu ë b¶ng 8 cho thÊy: trong mÊy n¨m gÇn ®©y kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp Mü kh«ng ngõng gia t¨ng. Nh­ vËy, c¸c dù ¸n FDI Mü tËp trung chñ yÕu vµo thÞ tr­êng trong n­íc nh­ng kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cña FDI Mü vµo t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu - mét môc tiªu hµng ®Çu cña ViÖt nam. - Mét sè thµnh tùu kh¸c nh­ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, gãp phÇn më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ th«ng qua ®ã gãp phÇn më réng thÞ tr­êng cña ViÖt nam, t¨ng c­êng xuÊt khÈu, t¹o ®éng lùc gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam ®Çu t­ ra n­íc ngoµi 3.2.2. Mét sè tån t¹i. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t, nh÷ng ®ãng gãp to lín cña ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, ho¹t ®éng FDI Mü cßn béc lé nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm, cô thÓ: - §Çu t­ trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam trong thêi gian qua rÊt thÊt th­êng. NÕu xÐt vÒ tæng vèn ®Çu t­ hµng n¨m th× kÕt qu¶ chªnh lÖch nhau rÊt lín: vèn ®Çu t­ trong n¨m 1995 (cao nhÊt) gÊp gÇn 6 lÇn n¨m 1999 (thÊp nhÊt). - Thêi gian qua, ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam gi¶m m¹nh. N¨m 1999, tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam chØ ®¹t 66,352 triÖu USD - chØ b»ng 80% sè vèn thu hót ®­îc trong n¨m ®Çu khi lÖnh cÊm vËn ®­îc huû bá hay chØ b»ng 21,6% sè vèn ®Çu t­ trong n¨m tr­íc ®ã. Quy m« dù ¸n ®· gi¶m m¹nh tõ 20,46 triÖu USD n¨m 1998 cßn 4,82 triÖu USD n¨m 2001. Bªn c¹nh ®ã, sè dù ¸n ®Çu t­ cña Mü vµo ViÖt nam còng liªn tôc gi¶m. - Tuy cã nh÷ng b­íc nh¶y vät, song ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam cßn dõng l¹i ë nh÷ng kÕt qu¶ kh¸ khiªm tèn so víi tiÒm n¨ng cña c¶ hai phÝa. §Õn nay, Mü míi chiÕm 4,09% tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt nam (1.403,680 triÖu USD so víi 34.327 triÖu USD). NÕu so s¸nh vèn ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi cña Mü th× con sè nµy hÕt søc nhá nhoi: trong suèt nh÷ng n¨m qua tû lÖ nµy ch­a n¨m nµo ®¹t næi 0,5% (dao ®éng trong kho¶ng tõ 0,26% ®Õn 0,496%). - C¸c nhµ ®Çu t­ Mü vµo ViÖt nam vÉn cßn h¹n chÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ ®Çu t­ cã tiÒm lùc m¹nh. - C¬ cÊu ®Çu t­ tuy ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn tÝch cùc nh­ng vÉn cßn nhiÒu ®iÓm bÊt hîp lý nh­: vèn ®Çu t­ vµ chñ yÕu tËp trung vµo nh÷ng vïng kinh tÕ träng ®iÓm, vÒ h×nh thøc ®Çu t­ ®ang cã sù chuyÓn m¹nh qua h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi. - Cßn cã nhiÒu h¹n chÕ trong lÜnh vùc chuyÓn giao c«ng nghÖ: cã nh÷ng c«ng nghÖ chuyÓn giao ®· cò, l¹c hËu, ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶; c«ng nghÖ ®­îc chuyÓn giao kh«ng ®ång bé vµ ®Þnh gi¸ kh«ng ®óng… Tõ ®ã, dÉn ®Õn s¶n phÈm lµm ra cã tÝnh c¹nh tranh ch­a cao vµ ®· g©y « nhiÔm m«i tr­êng. - Nh÷ng h¹n chÕ vÒ chÝnh trÞ - x· héi - v¨n ho¸ do ®Çu t­ trùc tiÕp cña Mü g©y ra. 3.2.3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ - Sù gi¶m sót vèn FDI cña Mü tõ n¨m 1999, nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ do nÒn kinh tÕ Mü ®· b¾t ®Çu suy tho¸i. Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng xóc tiÕn ®Çu t­, nh÷ng ho¹t ®éng ngo¹i giao nh»m t×m kiÕm ®èi t¸c, cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c cho phÝa n­íc ngoµi thùc sù ch­a hiÖu qu¶. - M«i tr­êng ®Çu t­ cña ViÖt nam cßn thiÕu hÊp dÉn trong bèi c¶nh c¹nh tranh thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ngµy cµng gay g¾t vµ nhiÒu n­íc trong khu vùc lu«n cã nh÷ng ®iÒu chØnh ®Ó t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn h¬n. - ViÖc triÓn khai dù ¸n ®Çu t­ cßn chËm vµ nhiÒu ph¸t sinh. - C«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn nhiÒu yÕu kÐm, thõa c¸c thñ tôc phiÒn hµ, song l¹i thiÕu kh©u qu¶n lý sau ®Çu t­. Thªm vµo ®ã, theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, chi phÝ ®Çu t­ ë ViÖt nam lµ kh¸ cao trong khu vùc Ch©u ¸. Theo kh¶o s¸t cña JETRO, c­íc ®iÖn tho¹i, tiÒn ®iÖn, phÝ vËn chuyÓn container,… cao gÊp 2 - 3 lÇn so víi c¸c n­íc kh¸c ë Ch©u ¸. Thªm vµo ®ã, tÖ quan liªu, tham nhòng, bu«n lËu, sù yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò næi cém lµm gi¶m mèi quan t©m cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Theo b¸o c¸o cña c¬ quan CRS tr×nh Quèc héi Mü n¨m 1999, ViÖt nam ®øng thø 15 trong sè 16 n­íc Ch©u ¸ vÒ søc hÊp dÉn cña m«i tr­êng kinh doanh. - So víi c¸c n­íc trong khu vùc th× lîi thÕ vÒ lao ®éng rÎ ë ViÖt nam kh«ng cßn n÷a. - Nguyªn nh©n cã sù chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ cò kü, l¹c hËu víi gi¸ cao g©y thiÖt h¹i cho bªn ViÖt nam lµ do phÝa ViÖt nam qu¸ thiÕu c¸c chuyªn gia kü thuËt, c¸n bé kü thuËt vµ c¸c nhµ t­ vÊn cã ®ñ tr×nh ®é ®Ó thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ c«ng nghÖ. §ång thêi, sù qu¶n lý láng lÎo vµ thËm chÝ cã c¶ nh÷ng vÊn ®Ò tiªu cùc nh­ sù h¸m lêi, chØ nhËn thÊy lîi Ých tr­íc m¾t mµ kh«ng thÊy ®­îc hËu qu¶ sau nµy cña mét sè ®èi t­îng. §ã còng phÇn nµo ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng tù chñ, kiÓm so¸t cña phÝa ViÖt Nam. ViÖc t×m hiÓu, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh nhËn thøc râ nguyªn nh©n cña c¸c h¹n chÕ trong ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ mét c¬ së cho viÖc ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t hu h¬n n÷a t¸c dông cña FDI phôc vô cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Êt n­íc. 4. FDI cña NhËt vµo ViÖt Nam, kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, tån t¹i vµ nh÷ng nguyªn nh©n. 4.1. §Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y. §Çu t­ trùc tiÕp cña NhËt B¶n vµo ViÖt Nam chËm h¬n so víi quan hÖ viÖn trî vµ th­¬ng m¹i... Nh×n l¹i lÞch sö tr­íc ®©y, th× NhËt cã ®Çu t­ vµo ViÖt Nam nh­ng cßn rÊt nhá bÐ. Th¸ng 12/1987 ChÝnh phñ ViÖt Nam th«ng qua LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, mét n¨m sau n¨m 1989 NhËt B¶n ®· ®Çu t­ vµo ViÖt Nam nh­ng chØ víi duy nhÊt mét dù ¸n; ph¶i ®Õn n¨m 1990, NhËt B¶n chÝnh thøc trë l¹i ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, tiÕp theo ®ã nhiÒu c«ng ty míi b¾t ®Çu tiÕn hµnh tham gia kh¶o s¸t thÞ tr­êng ViÖt Nam. §Æc biÖt lµ tõ n¨m 1992, tøc lµ sau khi NhËt B¶n "t¸i tµi trî ODA" cho ViÖt Nam vµ kÓ tõ ®ã cho ®Õn nay, NhËt B¶n ®· ®Çu t­ víi sè l­îng vèn lín vµi n­íc ta, gãp phÇn n©ng cao kü thuËt c«ng nghÖ trong mét sè lÜnh vùc, thu hót lùc l­îng lao ®éng lín vµ gia t¨ng thu nhËp quèc d©n. §Çu t­ trùc tiÕp cña NhËt B¶n vµo ViÖt Nam trong thêi gian qua còng tr¶i qua nh÷ng b­íc th¨ng trÇm. C¸c h×nh thøc ®Çu t­ cïng c¬ cÊu ®Çu t­ theo lÜnh vùc còng nh­ theo vïng l·nh thæ cã nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng riªng so víi c¸c ®èi t¸c ®Çu t­ kh¸c ë ViÖt Nam. §Ó cã bøc tranh toµn c¶nh vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam, cÇn ph¶i xem xÐt nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña qu¸ tr×nh nµy. Nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua ba khÝa c¹nh sau ®©y: * Quy m« ®Çu t­. Sau khi luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ban hµnh n¨m 1988, ®· cã nhiÒu nhµ ®Çu t­, trong ®ã cã c¶ c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt B¶n th¨m dß vµ ®i ®Õn quyÕt ®Þnh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­. Nh­ng ë giai ®o¹n nµy, l­îng vèn ®Çu t­ cña NhËt B¶n còng nh­ sè dù ¸n cßn thÊp. N¨m 1989, NhËt B¶n míi chØ cã mét dù ¸n víi sè vèn 5 triÖu USD, nh­ng b¾t ®Çu tõ n¨m 1990, tèc ®é còng nh­ quy m« t¨ng dÇn tíi n¨m 1992. N¨m 1990 cã ba dù ¸n víi tæng sè vèn ®Çu t­