Đề tài Khảo sát mật độ xương và tìm hiểu những yếu tố liên quan đến mật độ xương của những người đàn ông sức khoẻ bình thường 50 tuổi trở lên ở TP Hồ Chí Minh – Nguyễn Thị Hoài Châu

KHẢO SÁT MẬT ĐỘ XƯƠNG VÀ TÌM HIỂU NHỮNG YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN MẬT ĐỘ XƯƠNG CỦA NHỮNG NGƯỜI ĐÀN ÔNG SỨC KHOẺ BÌNH THƯỜNG 50 TUỔI TRỞ LÊN Ở TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Hoài Châu* và CS. TÓM TẮT Nghiên cứu được tiến hành trên 178 người đàn ông có sức khoẻ bình thường độ tuổi từ 50 trở lên cư ngụ tại TP. Hồ Chí Minh, được đo mật độ xương và khảo sát các yếu tố liên quan đến bệnh loãng xương. Kết quả cho thấy tuổi, thể trạng (chỉ số BMI), tập thể thao và hút thuốc lá có ảnh hưởng đến mật độ xương. SUMMARY STUDY OF BONE DENSITY AND FACTORS RELATED TO OSTEOPOROSIS OF HEALTHY MEN AGING FROM 50 ONWARDS IN HO CHI MINH CITY Nguyen Thi Hoai Chau et al. * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 34 – 37 The research was held on 178 healthy men aging from 50 onwards in HCM city. We measured their bone density and studied factors related to osteoporosis. The result shows that age, BMI, physical activities and smoking habit affect the bone density. ĐẶT VẤN ĐỀ Việc khảo sát mật độ xương của người phụ nữ gần tuổi mãn kinh đã được thực hiện khá nhiều ở Việt Nam và ngoại quốc. Riêng về khảo sát mật độ xương của người đàn ông lớn tuổi thì còn ít công trình nghiên cứu. Chúng tôi thực hiện nghiên cứu này nhằm góp phần: -Khảo sát mật độ xương ở những người đàn ông khoẻ mạnh có độ tuổi từ 50 trở lên để tìm hiểu tỷ lệ thiếu xương và loãng xương nếu có ở những người này. -Tìm hiểu ảnh hưởng của một số yếu tố như tuổi, thể trạng (chỉ số BMI), tình trạng tập thể thao, tình trạng có uống sữa, hút thuốc lá và uống rượu bia đến mật độ xương của những người đàn ông này nhằm đưa ra khuyến cáo phòng ngừa loãng xương thích hợp để nâng cao chất lượng cuộc sống. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu được tiến hành trên 178 người đàn ông có độ tuổi từ 50 trở lên ở TP. Hồ Chí Minh. Các người đàn ông này ở trong tình trạng sức khoẻ tốt, chưa sử dụng thuốc điều trị loãng xương, không dùng nội tiết tố và không có bệnh nội – ngoại khoa quan trọng. Phương pháp nghiên cứu Những người đo mật độ xương được khám sức khoẻ tổng quát bởi người nghiên cứu, được cân đo chiều cao và trọng lượng, trả lời một số câu hỏi thăm dò được in sẵn do người nghiên cứu soạn thảo trước theo hướng nghiên cứu của đề tài. Có 2 phương pháp để đo mật độ xương là dùng tia X hoặc sóng siêu âm chiếu qua vùng xương cần được đánh giá và đo sự thay đổi của tia X hoặc sóng siêu âm khi đi qua vùng xương này, từ đó xác định mật độ xương. Ở đây, chúng tôi sử dụng kỹ thuật siêu âm định lượng vì chi phí thấp, dụng cụ có thể mang xách tay và không có nhiễu xạ. Được sự tài trợ của hãng dược phẩm Roche, chúng tôi sử dụng máy siêu âm quét qua vùng gót * Bộ môn Sinh Lý - Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh 34 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 9 * Phụ bản của Số 1 * 2005 chân QUS2 của hãng. Bệnh nhân được đo bởi cùng một bác sĩ đã được huấn luyện kỹ về cách sử dụng máy. Bệnh nhân để gót chân trái hoặc phải vào vị trí thích hợp của máy QUS2. Trong thời gian đo, tín hiệu siêu âm chiếu qua gót chân và quét qua một vùng có diện tích là 1cm2 gọi là vùng quan tâm (region of interest). Sau đó, tín hiệu đi ra được phân tích và tính ra thành trị số BUA (Broadband Ultrasound Attenuation) có đơn vị là dB/MHz tiếp theo sẽ được đổi sang trị số T-Score của cá nhân đó. Các trị số này được in ra từ máy QUS2 và sau đó sẽ được người đo đưa lên biểu đồ QUS2 để xác định mật độ xương thuộc loại bình thường thiếu xương hay loãng xương. Theo qui định của tổ chức y tế thế giới, giá trị T-Score: -T-Score > -1: Bình thường -(-2.5) < T-Score ≤ -1: Thiếu xương -T-Score ≤ -2.5: Loãng xương Các số liệu nghiên cứu được xử lý theo phương pháp thống kê Y học sử dụng chương trình phần mềm Epi Info 6.04 và Stata 6. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN Kết quả nghiên cứu về mật độ xương của 178 người đàn ông ở 2 nhóm tuổi trung niên (≤ 65 tuổi) và tuổi già (> 65 tuổi) Bảng 1A. Ảnh hưởng của tuổi tác trên mật độ xương. Nhóm tuổi Bình thường Thiếu xương Loãng xương Trung niên 40 (64,52%) 19 (30,65%) 3 (4,83%) Già 42 (36,21%) 43 (37,07%) 31 (26,72%) P < 0,05 Ở người già, tỷ lệ loãng xương và thiếu xương cao hơn người trung niên (P=0,0000) Bảng 1B. Ảnh hưởng của nhiều nhóm tuổi trên mật độ xương Nhóm tuổi Bình thường Thiếu xương Loãng xương 50-59 (32 người) 22 (68,75%) 9 (28,12%) 1 (3,12%) 60-69 (49 người) 24 (48,98%) 18 (36,73%) 7 (14,29%) 70-79 (64 người) 23 (35,94%) 25 (39,06%) 16 (25%) ≥ 80 (33 người) 13 (39,39%) 10 (30,3%) 10 (30,3%) P < 0,05 Như vậy, tuổi càng cao thì tỷ lệ loãng xương càng lớn. Riêng với nhóm tuổi ≥ 80, 69,7% có uống sữa và 57,5% có tập thể thao (đi bộ hơn 30 phút một ngày) nên tỷ lệ thiếu xương thấp hơn và tỷ lệ bình thường cao hơn nhóm từ 70-79 tuổi (tỷ lệ uống sữa: 57,81% - tỷ lệ tập thể thao: 62,5%). Tỷ lệ loãng xương chung của 178 người là 19,10%, thiếu xương: 34,83%, bình thường 46,07%. Đối chiếu với một nghiên cứu thực hiện tại khoa điều trị đau bệnh viện Trưng Vương gồm 211 người đàn ông trong độ tuổi từ 50 trở lên, chúng tôi nhận thấy tỷ lệ loãng xương cao hơn rất nhiều là 43,6%, thiếu xương là 32,22%, còn lại là 14,69% bình thường. Tỷ lệ người trên 70 tuổi trong khảo sát của chúng tôi là 52,2%, cao so với tỷ lệ của người trên 70 tuổi là 14,21% trong nghiên cứu tại bệnh viện Trưng Vương. Sự sai biệt về các tỷ lệ này giữa 2 nơi có thể lý giải rằng tỷ lệ uống sữa của nhóm người trên 70 tuổi mà chúng tôi khảo sát là 73,93% so với tỷ lệ uống sữa ở bệnh viện Trưng Vương là 22,13%, tỷ lệ tập thể thao ở nhóm người trên 70 tuổi của chúng tôi là 65,75% so với tỷ lệ tập thể thao ở nhóm người ở bệnh viện Trưng Vương là 38,65%; hơn nữa, những người này có vấn đề đau nên mới đến khoa Đau, còn những người do chúng tôi khảo sát thì hoàn toàn bình thường. Một nghiên cứu được thực hiện ở TP. Hồ Chí Minh năm 1998 trên 3.985 phụ nữ quanh tuổi mãn kinh cho thấy tỷ lệ loãng xương là 42,8% và thiếu xương là 37,2%. Như vậy, tỷ lệ loãng xương ở người già nam (trên 65 tuổi) có vẻ ít hơn (26,72%) so với phụ nữ cùng lứa tuổi. Ảnh hưởng của yếu tố thể trạng (chỉ số BMI) trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi Bảng 2. Ảnh hưởng của BMI trên mật độ xương Nhóm đàn ông Bình thường Thiếu xương Loãng xương Ốm (BMI<18,5):36 9 (25%) 14 (38,89%) 13 (36,11%) Vừa (18.5≤BMI<23):89 44 (49,44%) 31 (34,83%) 14 (15,73%) Dư cân (23≤BMI<30):53 29 (54,72%) 17 (32,08%) 7 (13,21%) P = 0,019 Qua bảng 2, ta thấy BMI có ảnh hưởng đến mật 35 độ xương của người đàn ông. Những người vừa và dư cân có tỷ lệ loãng xương và thiếu xương thấp hơn hẳn so với người gầy. Điều này phù hợp với y văn, do đó chúng tôi nghĩ rằng cần đưa ra biện pháp phòng ngừa loãng xương sớm cho những người gầy. Ảnh hưởng của tập thể thao trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi Bảng 3A. Ảnh hưởng của tập thể thao trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi. Nhóm đàn ông Bình thường Thiếu xương Loãng xương Không tập (61) 26 (42,62%) 18 (29,51%) 17 (27,87%) Có tập (117) 56 (47,86%) 44 (37,61%) 17 (14,53%) P = 0,094 Bảng 3B. Ảnh hưởng của tập thể thao trên mật độ xương của đàn ông già (trên 65 tuổi) Nhóm đàn ông Bình thường Thiếu xương Loãng xương Không tập (37) 11 (29,73%) 10 (27,03%) 16 (43,24%) Có tập (79) 31 (39,24%) 33 (41,77%) 15 (18,99%) P = 0,022 Vậy tập thể thao làm hạ thấp tỷ lệ loãng xương ở người già, thay vì bị loãng xương thì bị ở mức độ nhẹ hơn là thiếu xương nên tỷ lệ thiếu xương tăng lên so với trường hợp không tập thể thao. Những người trung niên tỷ lệ tập thể thao là 61,3% thấp hơn người già (68%). Có lẽ do người trung niên còn đi làm nên chưa có thời giờ tập thể thao đều đặn như người già. Ảnh hưởng của uống sữa (100-200ml) trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi Bảng 4. Ảnh hưởng của uống sữa trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi Uống sữa Bình thường Thiếu xương Loãng xương Không (82) 40 (48,78%) 27 (32,93%) 15 (18,29%) Có (96) 42 (43,75%) 35 (36,46%) 19 (19,79%) P = 0,797 Tỷ lệ uống sữa của người 70 tuổi trở lên là 61,8% nhiều hơn so với tỷ lệ uống sữa ở người dưới 70 tuổi là 44,4%, nhưng người trên 70 tuổi lại có mật độ xương kém hơn người dứơi 70 tuổi nên sự sai biệt các tỷ lệ do tình trạng uống sữa hay không uống sữa không có ý nghĩa thống kê. Ảnh hưởng của uống cà phê trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi: Bảng 5. Ảnh hưởng của uống cà phê trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi. Uống cà phê Bình thường Thiếu xương Loãng xương Không (113) 56 (49,56%) 36 (31,86%) 21 (18,36%) Có (65) 26 (40%) 26 (40%) 13 (20%) P > 0,05 Như vậy với khảo sát của chúng tôi, chưa thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê của mật độ xương với việc uống cà phê hay không. Ảnh hưởng của hút thuốc lá trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi: Bảng 6. Ảnh hưởng của hút thuốc lá trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi. Hút thuốc lá Bình thường Thiếu xương Loãng xương Không (137) 68 (49,64%) 44 (32,12%) 25 (18,25%) Có (41) (trên 10 điếu / ngày) 14 (34,14%) 18 (43,9%) 9 (21,95%) P < 0,05 Như vậy, hút thuốc lá có ảnh hưởng lên tỷ lệ thiếu xương và loãng xương (làm tăng các tỷ lệ này) Ảnh hưởng của rượu bia trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi Bảng 7. Ảnh hưởng của rượu bia trên mật độ xương của đàn ông trên 50 tuổi. Uống rượu bia Bình thường Thiếu xương Loãng xương Không (115) 53 (46,09%) 38 (33,04%) 24 (20,87%) Có (63) 29 (46,03%) 24 (38,09%) 10 (15,88%) P > 0,05 Vậy chưa thấy có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa mật độ xương với tình trạng có uống rượu bia hay không. KẾT LUẬN Nhóm đàn ông tuổi già (trên 65 tuổi) có tỷ lệ loãng xương và thiếu xương cao hơn hẳn so với nhóm 36 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 9 * Phụ bản của Số 1 * 2005 đàn ông trung niên. Do đó, việc tầm soát mật độ xương có định kỳ một năm một lần cho những người này là điều cần thiết để phòng ngừa và điều trị bệnh loãng xương. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1 Nguyễn Thị Thanh Thủy và CS: Khảo sát mật độ khoáng xương ở những người 30 tuổi trở lên đến khám tại khoa điều trị đau bệnh viện cấp cứu Trưng Vương - Hội nghị khoa học kỹ thuật 2004, Bệnh viện cấp cứu Trưng Vương, Trang 43-54. Các yếu tố thuận lợi của bệnh loãng xương ở người đàn ông già là tuổi tác, thể trạng ốm yếu (chỉ số BMI), không tập thể thao và hút thuốc lá (đang hoặc đã hút nhiều). 2 Progress in Osteoporosis – IOF (International Osteoporosis Foundation): volume 2, number 1 – 2001. Overview: 1-5. 3 William F. Ganong: Sự điều hòa bằng kích thích tố của sự biến dưỡng Calci và sinh lý của xương. 37