Đề tài Khảo sát dự định sử dụng của nhà đầu tư cá nhân đối với hình thức giao dịch chứng khoán trực tuyến

LÔØI CAÛM ÔN Luaän vaên toát nghieäp laø thaønh quaû cuûa moät quaù trình laøm vieäc laâu daøi. Trong suoát khoaûng thôøi gian khoù khaên vöøa qua, toâi may maén nhaän ñöôïc raát nhieàu söï yeâu thöông, giuùp ñôõ cuûa gia ñình, thaày coâ vaø baïn beø… Tröôùc tieân, con xin caûm ôn oâng baø, ba meï vaø nhöõng ngöôøi thaân yeâu trong gia ñình ñaõ luoân taïo moïi ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå con ñöôïc hoïc taäp thaät toát. Con caûm ôn Chuùa ñaõ luoân yeâu thöông, naâng ñôõ tinh thaàn con moãi khi con trôû neân yeáu ñuoái, naûn loøng tröôùc khoù khaên. Toâi xin baøy toû loøng bieát ôn cuûa mình ñoái vôùi Quyù Thaày Coâ khoa Quaûn lyù Coâng nghieäp tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa TP.HCM, nhöõng ngöôøi ñaõ trang bò neàn taûng lyù thuyeát cho toâi trong suoát nhöõng naêm hoïc Ñaïi hoïc giuùp toâi coù theå thöïc hieän luaän vaên toát nghieäp naøy. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn Coâ Phaïm Ngoïc Thuùy, ngöôøi ñaõ cho toâi nhöõng lôøi nhaän xeùt vaø höôùng daãn raát chaân tình, giuùp toâi giaûi quyeát vaø vöôït qua nhöõng khoù khaên gaëp phaûi trong suoát quaù trình thöïc hieän luaän vaên toát nghieäp naøy. Caûm ôn coâ ñaõ chæ baûo cho em raát nhieàu ñieàu boå ích trong caùch tö duy vaø thöïc hieän coâng vieäc, nhöõng ñieàu thöïc söï quan troïng cho chaëng ñöôøng tieáp theo cuûa em. Cuoái cuøng toâi xin göûi lôøi caûm ôn saâu saéc ñeán nhöõng ngöôøi baïn thaân thieát, ñaõ giuùp ñôõ, ñoäng vieân toâi raát nhieàu trong suoát nhöõng naêm hoïc taäp taïi tröôøng Ñaïi hoïc Baùch Khoa. Moät laàn nöõa xin chaân thaønh caûm ôn! Thaùng 12 naêm 2007 Sinh vieân Vaên Traàn Dieãm Thuøy TOÙM TAÉT ÑEÀ TAØI Khoaûng hôn moät naêm trôû laïi ñaây, thò tröôøng chöùng khoaùn ñaõ trôû thaønh ñeà taøi thôøi söï nhaän ñöôïc söï quan taâm lôùn cuûa nhieàu taàng lôùp nhaân daân taïi Vieät Nam vì nhöõng böôùc phaùt trieån maïnh meõ caû veà löôïng vaø chaát. Ngaøy 23/8/2007, Sôû Giao dòch chöùng khoaùn TP.HCM ñaõ coâng boá loä trình phaùt trieån coâng ngheä thoâng tin tieán tôùi giao dòch tröïc tuyeán vaøo quyù I/2008 nhaèm ñem ñeán moät giaûi phaùp hoaït ñoäng hieäu quaû vaø tieát kieäm ñoái vôùi moät thò tröôøng coù quy moâ giao dòch ngaøy caøng lôùn. Ñeà taøi “Khaûo saùt döï ñònh söû duïng cuûa nhaø ñaàu tö caù nhaân ñoái vôùi hình thöùc giao dòch chöùng khoaùn tröïc tuyeán” ñöôïc thöïc hieän vôùi muïc ñích xaùc ñònh caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng cuûa nhaø ñaàu tö (NÑT) caù nhaân ñoái vôùi giao dòch chöùng khoaùn tröïc tuyeán (GDCKTT) nhaèm giuùp caùc nhaø quaûn lyù cuõng nhö caùc coâng ty chöùng khoaùn coù caùi nhìn roõ hôn veà nhaän thöùc cuûa NÑT ñoái vôùi phöông thöùc giao dòch coøn khaù môùi meû naøy ñeå töø ñoù coù nhöõng quyeát ñònh hôïp lyù cho vieäc phaùt trieån GDCKTT trong töông lai. Ñeà taøi söû duïng 4 moâ hình lyù thuyeát: Moâ hình chaáp nhaän coâng ngheä – TAM, Lyù thuyeát hôïp nhaát veà söï chaáp nhaän vaø söû duïng coâng ngheä (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology - UTAUT), Nghieân cöùu veà phoå bieán söï ñoåi môùi (Diffusion of Innovations), Moâ hình chaáp nhaän söû duïng thöông maïi ñieän töû (e-CAM) ñeå laøm cô sôû thieát laäp moâ hình nghieân cöùu. Phöông phaùp nghieân cöùu ñònh tính vaø nghieân cöùu ñònh löôïng ñöôïc söû duïng ñeå thöïc hieän ñeà taøi. Nghieân cöùu ñònh tính söû duïng kyõ thuaät phoûng vaán caù nhaân ñeå boå sung vaøo moâ hình lyù thuyeát nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng GDCKTT cuûa NÑT laøm cô sôû ñeå thieát keá nghieân cöùu ñònh löôïng. Nghieân cöùu ñònh löôïng duøng kyõ thuaät phoûng vaán NÑT caù nhaân thoâng qua baûn caâu hoûi vôùi kích thöôùc maãu n=167. Phaàn meàm SPSS 11.5 ñöôïc söû duïng ñeå phaân tích döõ lieäu thu thaäp ñöôïc vôùi caùc coâng cuï: thoáng keâ moâ taû, phaân tích nhaân toá vaø kieåm tra ñoä tin caäy Cronbach Alpha ñeå kieåm ñònh boä thang ño, phaân tích phöông sai moät nhaân toá ñeå kieåm ñònh söï khaùc bieät vaø cuoái cuøng phaân tích hoài quy ñeå xaùc ñònh caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng GDCKTT cuûa NÑT caù nhaân. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, trong caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng, NÑT caù nhaân quan taâm nhaát ñeán tính deã söû duïng cuûa GDCKTT, keá ñeán laø nhöõng lôïi ích quan troïng maø hình thöùc naøy ñem laïi nhö thuaän tieän veà khoâng gian, tieát kieäm thôøi gian, cuõng nhö vieäc khoâng phaûi chen chuùc, chôø ñôïi mua baùn taïi caùc saøn giao dòch ñoâng ngöôøi cuûa caùc coâng ty chöùng khoaùn. Ñeà taøi coù moät soá haïn cheá nhaát ñònh nhöng keát quaû nghieân cöùu vaãn coù theå ñöôïc söû duïng nhö moät nguoàn tham khaûo cho caùc nhaø quaûn lyù vaø caùc coâng ty chöùng khoaùn khi xaây döïng keá hoaïch phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn trong töông lai. MUÏC LUÏC Ñeà muïc Trang Nhieäm vuï luaän vaên Phuï luïc 1: Baûn caâu hoûi 77 Phuï luïc 2: Baûng maõ hoùa döõ lieäu 81 Phuï luïc 3: Caùc keát quaû thoáng keâ 82 DANH SAÙCH HÌNH VEÕ Hình 2.1: Ñöôøng ñi cuûa leänh trong giao dòch taïi saøn vaø qua ñieän thoaïi 5 Hình 2.2: Maøn hình ñaêng nhaäp vaøo dòch vuï cuûa CTCK Vietcombank 6 Hình 2.3: Maøn hình ñaët leänh GDCKTT cuûa CTCK Vietcombank 6 Hình 2.4: Maøn hình quaûn lyù danh muïc ñaàu tö cuûa CTCK Vietcombank 7 Hình 2.5: Maøn hình ñaët leänh mua cuûa CTCK Vietcombank 7 Hình 2.6: Ñöôøng ñi cuûa leänh trong giao dòch online vaø qua tin nhaén SMS 9 Hình 2.7: Ñöôøng ñi cuûa leänh trong giao dòch khoâng saøn 11 Hình 2.8: Ñöôøng ñi cuûa leänh trong GDCKTT 12 Hình 3.1: Moâ hình TAM ban ñaàu 15 Hình 3.2: Moâ hình TAM hieän nay 15 Hình 3.3: Moâ hình UTAUT 17 Hình 3.4: Phaân loaïi khaùch haøng theo thôøi gian chaáp nhaän SP môùi 25 Hình 3.5: Moâ hình chaáp nhaän söû duïng thöông maïi ñieän töû e-CAM 27 Hình 3.6: Moâ hình nghieân cöùu 30 Hình 4.1: Quy trình thöïc hieän nghieân cöùu 32 Hình 5.1: Bieåu ñoà cô caáu Giôùi tính cuûa maãu 50 Hình 5.2: Bieåu ñoà cô caáu Ñoä tuoåi cuûa maãu 50 Hình 5.3: Bieåu ñoà cô caáu Trình ñoä hoïc vaán cuûa maãu 51 Hình 5.4: Bieåu ñoà cô caáu Ñieàu kieän truy caäp Internet cuûa maãu 52 Hình 5.5: Bieåu ñoà cô caáu Khaû naêng söû duïng maùy tính cuûa maãu 53 Hình 5.6: Moâ hình nghieân cöùu hieäu chænh 61 DANH SAÙCH BAÛNG BIEÅU Baûng 3.1: Trieån voïng thöïc hieän: Caáu truùc, Ñònh nghóa vaø Thang ño 18 Baûng 3.2: Trieån voïng noã löïc: Caáu truùc, Ñònh nghóa vaø Thang ño 19 Baûng 3.3: AÛnh höôûng xaõ hoäi: Caáu truùc, Ñònh nghóa vaø Thang ño 20 Baûng 3.4: Ñieàu kieän thuaän lôïi: Caáu truùc, Ñònh nghóa vaø Thang ño 21 Baûng 3.5: Caùc loaïi ruûi ro lieân quan ñeán saûn phaåm dòch vuï 27 Baûng 4.1: Thang ño döï kieán yeáu toá Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi 34 Baûng 4.2: Thang ño döï kieán yeáu toá Nhaän thöùc tính höõu ích 34 Baûng 4.3: Thang ño döï kieán yeáu toá Nhaän thöùc tính deã söû duïng 36 Baûng 4.4: Thang ño döï kieán yeáu toá Aûnh höôûng xaõ hoäi 36 Baûng 4.5: Thang ño döï kieán yeáu toá Nhaän thöùc ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán 37 Baûng 4.6: Thang ño döï kieán caùc yeáu toá caù nhaân 37 Baûng 4.7: Baûn caâu hoûi vaø keát quaû khaûo saùt ñònh tính 39 Baûng 4.8: Caùc bieán vaø thang ño ñöa vaøo khaûo saùt ñònh löôïng 43 Baûng 4.9: Caùc phöông phaùp choïn maãu 47 Baûng 5.1: Cô caáu Giôùi tính vaø Ñoä tuoåi cuûa maãu 51 Baûng 5.2: Möùc ñoä ñoàng yù cuûa NÑT ñoái vôùi nhoùm yeáu toá “Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi” 53 Baûng 5.3: Möùc ñoä ñoàng yù cuûa NÑT ñoái vôùi nhoùm yeáu toá “Nhaän thöùc tính höõu ích” 54 Baûng 5.4: Möùc ñoä ñoàng yù cuûa NÑT ñoái vôùi nhoùm yeáu toá “Nhaän thöùc tính deã söû duïng” 54 Baûng 5.5: Möùc ñoä ñoàng yù cuûa NÑT ñoái vôùi nhoùm yeáu toá “AÛnh höôûng xaõ hoäi” 55 Baûng 5.6: Möùc ñoä ñoàng yù cuûa NÑT ñoái vôùi nhoùm yeáu toá “Nhaän thöùc ruûi ro lieân quan ñeán GDTT” 55 Baûng 5.7: Möùc ñoä ñoàng yù cuûa NÑT ñoái vôùi nhoùm yeáu toá “Döï ñònh söû duïng” 55 Baûng 5.8: Thoáng keâ caâu traû lôøi cuûa NÑT ñoái vôùi nhoùm yeáu toá “Döï ñònh söû duïng” 56 Baûng 5.9: Thoáng keâ caâu traû lôøi cuûa NÑT ñoái vôùi nhoùm yeáu toá “Döï ñònh söû duïng sau khi caân nhaéc ruûi ro”. 56 Baûng 5.10: KMO and Bartlett's Test 57 Baûng 5.11: Ma traän phaân tích nhaân toá ñoái vôùi bieán ñoäc laäp 57 Baûng 5.12: Chia nhoùm caùc yeáu toá Nhaän thöùc tính höõu ích 58 Baûng 5.13: KMO and Bartlett's Test 59 Baûng 5.14: Ma traän phaân tích nhaân toá ñoái vôùi bieán phuï thuoäc 59 Baûng 5.15: Baûng toång hôïp phaân tích ñoä tin caäy Cronbach Alpha 60 Baûng 5.16: Thoáng keâ giaù trò trung bình cuûa “Döï ñònh söû duïng” trong töøng nhoùm “tuoåi” 61 Baûng 5.17: Thoáng keâ giaù trò trung bình cuûa “Döï ñònh söû duïng” trong töøng nhoùm “trình ñoä hoïc vaán” 62 Baûng 5.18: Thoáng keâ giaù trò trung bình cuûa “Döï ñònh söû duïng” trong töøng nhoùm “ñieàu kieän truy caäp Internet” 63 Baûng 5.19: Thoáng keâ giaù trò trung bình cuûa “Döï ñònh söû duïng” trong töøng nhoùm “khaû naêng söû duïng maùy tính” 63 Baûng 5.20: Thoáng keâ giaù trò trung bình cuûa caùc yeáu toá trong thang ño 64 Baûng 5.21: Thoáng keâ giaù trò trung bình cuûa caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán “Döï ñònh söû duïng” trong töøng nhoùm “tuoåi” 64 Baûng 5.22: Thoáng keâ giaù trò trung bình cuûa caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán “Döï ñònh söû duïng” trong töøng nhoùm “trình ñoä hoïc vaán” 65 Baûng 5.23: Thoáng keâ giaù trò trung bình cuûa caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán “Döï ñònh söû duïng” trong töøng nhoùm “ñieàu kieän truy caäp Internet” 66 Baûng 5.24: Thoáng keâ giaù trò trung bình cuûa caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán “Döï ñònh söû duïng” trong töøng nhoùm “khaû naêng söû duïng maùy tính” 67 Baûng 5.25: Phaân tích hoài qui - Model Summary 68 Baûng 5.26: Phaân tích hoài quy 69 CHÖÔNG 1 MÔÛ ÑAÀU LYÙ DO HÌNH THAØNH ÑEÀ TAØI. Thò tröôøng chöùng khoaùn ñaõ xuaát hieän ôû Hoa Kyø vaøo nhöõng naêm 1700. Khi aáy caùc broker ôû Philadelphia, Pennsylvania vaø New York City thöôøng tuï taäp ôû nhöõng coâng vieân vaø quaùn caø pheâ ñeå ñaáu giaù caùc chöùng khoaùn. Sôû Giao dòch Chöùng khoaùn New York cuõng ñöôïc khai sinh töø ñoù khi moät nhoùm caùc nhaø moâi giôùi coå phieáu hoïp taïi phoá Wall ñeå xaây döïng moät soá nguyeân taéc quaûn lyù vieäc mua vaø baùn coå phieáu cuõng nhö ñònh ra kyø haïn gaëp nhau ñeå giao dòch coå phieáu vaø traùi phieáu. Phöông thöùc giao dòch thò tröôøng ngoaøi trôøi naøy vaãn ñöôïc tieáp tuïc cho ñeán ñaàu nhöõng naêm 1900, khi vieäc kinh doanh dieãn ra vôùi moät nhòp ñoä choùng maët, vôùi haøng trieäu ñoâ la ñöôïc trao tay. Thò tröôøng chöùng khoaùn töø ngaøy ñaàu hình thaønh ñeán nay ñaõ coù nhieàu söï thay ñoåi ñaùng keå. Vieäc giao dòch chöùng khoaùn ngaøy nay ñöôïc thöïc hieän theo caùch maø nhaø ñaàu tö (NÑT) khoâng caàn phaûi böôùc ra ngoaøi bôûi vì coå phieáu vaø traùi phieáu coù theå ñöôïc giao dòch thoâng qua maïng löôùi maùy tính khoång loà bao phuû toaøn theá giôùi. Giao dòch chöùng khoaùn tröïc tuyeán (GDCKTT) ñaõ môû ra moät chöông môùi trong lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn toaøn caàu, noù ñaùp öùng mong muoán thuaän tieän vaø ñoäc laäp trong quaûn lyù taøi chính cuûa caùc NÑT. GDCKTT caøng phaùt trieån vaø trôû thaønh phoå bieán treân theá giôùi hôn khi caùc NÑT ngaøy caøng daønh nhieàu thôøi gian laøm vieäc, giao tieáp vaø giaûi trí baèng maùy vi tính. Taïi Vieät Nam, thò tröôøng chöùng khoaùn xuaát hieän khaù muoän so vôùi theá giôùi vôùi söï ra ñôøi cuûa 2 toå chöùc ñoù laø Trung taâm Giao dòch Chöùng khoaùn TP. Hoà Chí Minh (thaùng 7/2000, hieän nay laø Sôû Giao dòch Chöùng khoaùn TP.HCM) vaø Trung taâm Giao dòch Chöùng khoaùn Haø Noäi (thaùng 3/2005). Khoaûng hôn 1 naêm trôû laïi ñaây, thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam môùi thöïc söï trôû neân soâi ñoäng vaø coù nhöõng böôùc phaùt trieån maïnh meõ caû veà löôïng vaø chaát. Neáu nhö taïi thò tröôøng chöùng khoaùn cuûa caùc nöôùc phaùt trieån, hình thöùc GDCKTT khoâng coøn laø moät khaùi nieäm môùi meû thì taïi Vieät Nam, ña soá caùc nhaø ñaàu tö vaãn chæ quen vôùi hình thöùc giao dòch tröïc tieáp treân saøn hay giao dòch qua ñieän thoaïi. Cuï theå laø chöa ñaày 15% trong soá 250.000 ngöôøi môû taøi khoaûn duøng Internet (nguoàn: Vietnamnet). OÂng Nguyeãn Höõu Nam, Toång giaùm ñoác Coâng ty Chöùng khoaùn Gia Quyeàn (EPS) cho bieát: “NÑT vaãn thích ñeán saøn nghe ngoùng, trao ñoåi tin töùc kinh nghieäm vaø ñaët leänh tröïc tieáp hôn”. GDCKTT taïi Vieät Nam vaãn coøn haïn cheá maëc duø ñoù laø moät phöông thöùc giao dòch hieäu quaû ñoái vôùi nhöõng NÑT khoâng coù ñieàu kieän ñeán saøn. Vieäc haïn cheá GDCKTT ñeán töø nhieàu nguyeân nhaân, ngoaøi thoùi quen cuûa nhieàu NÑT thích giao dòch taïi saøn thì phaûi keå ñeán cô sôû haï taàng cuûa caùc coâng ty chöùng khoaùn (CTCK) hieän nay vaãn chöa ñuû maïnh ñeå ñaùp öùng vieäc GDCKTT. Soá löôïng nhöõng coâng ty coù cung caáp dòch vuï GDCKTT vaãn chöa nhieàu, khoaûng 10 trong soá hôn 60 CTCK ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam (nguoàn: thanhnien.com.vn). Beân caïnh ñoù, do baûn chaát dòch vuï GDCKTT cuûa caùc CTCK cung caáp hieän nay chöa thöïc söï ñuùng nghóa “tröïc tuyeán” vì leänh cuûa NÑT phaûi traûi qua giai ñoaïn nhaäp thuû coâng taïi saøn, neân hình thöùc naøy môùi chæ aùp duïng giôùi haïn vôùi moät soá ñoái töôïng khaùch haøng, hay vôùi nhöõng giao dòch coù möùc giaù trò toái thieåu naøo ñoù nhaèm traùnh tình traïng ngheõn maïch cuõng nhö deã quaûn lyù vaø baûo maät hôn trong ñieàu kieän kyõ thuaät hieän nay cuûa caùc coâng ty naøy. Nhöõng lyù do treân phaàn naøo giaûi thích cho söï haïn cheá cuûa GDCKTT taïi Vieät Nam, tuy nhieân moät khi GDCKTT ñaõ laø xu höôùng phaùt trieån chung cuûa theá giôùi thì thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam taát yeáu seõ phaûi thay ñoåi ñeå thích nghi vôùi xu höôùng ñoù. Cuï theå laø ngaøy 23/8/2007 Sôû Giao dòch Chöùng khoaùn TP.HCM (HOSE) ñaõ chính thöùc coâng boá loä trình phaùt trieån coâng ngheä thoâng tin cuûa Sôû bao goàm 2 giai ñoaïn: Giai ñoaïn 1, töø thaùng 10/2007 ñeán quyù I/2008, seõ thöïc hieän giao dòch khoâng saøn. Giai ñoaïn 2, döï kieán töø quyù I/2008, seõ thöïc hieän giao dòch tröïc tuyeán (GDTT) keát hôïp hình thöùc saøn giao dòch. Ñieåm khaùc bieät cuûa hình thöùc GDTT seõ ñöôïc trieån khai laø NÑT coù theå ñaët leänh qua maùy tính hay tin nhaén SMS vaø leänh seõ ñöôïc chuyeån thaúng vaøo heä thoáng cuûa HOSE. Trong töông lai, neáu GDCKTT ñöôïc aùp duïng hoaøn toaøn thì seõ ñem laïi lôïi ích raát lôùn ñoái vôùi caû 3 phía laø HOSE, CTCK, NÑT vaø ñoù cuõng laø caùch ñeå thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam thích öùng vôùi theá giôùi. Hieän nay, bôûi vì vieäc söû duïng GDCKTT vaãn coøn ñöôïc xem laø hình thöùc giao dòch hieän ñaïi, môùi meû ñoái vôùi thò tröôøng chöùng khoaùn nöôùc ta, cho neân seõ coù nhöõng quan taâm, nhöõng nhaän thöùc söû duïng khaùc nhau töø phía caùc NÑT ñoái vôùi hình thöùc naøy. Trong ñoù, ñoái töôïng NÑT caù nhaân caàn ñöôïc chuù troïng vì hoï ñeán töø moïi taàng lôùp nhaân daân, möùc ñoä söû duïng vaø hieåu bieát veà Internet khoâng ñoàng ñeàu, hôn nöõa hoï coøn thieáu kinh nghieäm ñoái vôùi hình thöùc GDTT noùi chung so vôùi 2 ñoái töôïng coøn laïi treân thò tröôøng chöùng khoaùn laø Toå chöùc chuyeân nghieäp trong nöôùc vaø NÑT nöôùc ngoaøi. Beân caïnh ñoù, töø khi chöùng khoaùn trôû thaønh moät vaán ñeà thôøi söï noùng hoåi taïi Vieät Nam, chuùng ta ñaõ quaù quen thuoäc vôùi hình aûnh raát ñoâng nhöõng NÑT caù nhaân taäp trung taïi caùc saøn giao dòch vaøo caùc buoåi saùng töø tröôùc khi thò tröôøng môû cöûa, chen nhau laáy phieáu ghi leänh, ñaët leänh roài laïi chaêm chuù theo doõi giaù coå phieáu treân baûng ñieän töû lôùn, vaø GDCKTT thôøi gian tröôùc ñaây döôøng nhö chæ thu huùt ñöôïc söï quan taâm cuûa giôùi nhaân vieân vaên phoøng vì hoï coù theå vöøa laøm vieäc treân maùy tính taïi coâng sôû vöøa thöïc hieän giao dòch. NÑT caù nhaân noùi chung ñaõ saün saøng ñoùn nhaän hình thöùc GDCKTT chöa? Ñoù chính laø lyù do hình thaønh ñeà taøi: “Khaûo saùt döï ñònh söû duïng cuûa nhaø ñaàu tö caù nhaân ñoái vôùi hình thöùc giao dòch chöùng khoaùn tröïc tuyeán”. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU Nhaän daïng nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng cuûa NÑT caù nhaân ñoái vôùi hình thöùc GDCKTT trong töông lai. YÙ NGHÓA THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI Nghieân cöùu naøy coù theå mang ñeán nhöõng lôïi ích sau: Ñoái vôùi nhaø laõnh ñaïo, caùc nhaø hoaïch ñònh chieán löôïc cho thò tröôøng chöùng khoaùn taïi TP.HCM thì keát quaû cuûa nghieân cöùu naøy seõ cho hoï moät caùi nhìn roõ hôn veà nhaän thöùc cuûa NÑT caù nhaân ñoái vôùi GDCKTT. Qua ñoù, coù theå xaây döïng nhöõng chính saùch, giaûi phaùp thích hôïp hôn ñeå trieån khai GDCKTT trong töông lai. Ñoái vôùi caùc coâng ty chöùng khoaùn laø nhöõng ñôn vò tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi NÑT, nghieân cöùu naøy seõ giuùp caùc coâng ty hieåu roõ nhöõng suy nghó cuûa NÑT caù nhaân ñoái vôùi GDCKTT töø ñoù coù keá hoaïch ñaøo taïo, höôùng daãn caùc NÑT caù nhaân söû duïng hieäu quaû hình thöùc GDCKTT. Ñoái vôùi baûn thaân sinh vieân seõ coù hieåu bieát saâu roäng hôn veà hình thöùc GDCKTT noùi rieâng vaø thò tröôøng chöùng khoaùn taïi Vieät Nam noùi chung. PHAÏM VI ÑEÀ TAØI Trong vieäc khaûo saùt, ñeà taøi giôùi haïn phaïm vi nghieân cöùu taïi TPHCM, thôøi gian töø 8/10-28/12/2007. Ñoái töôïng nghieân cöùu: Nhöõng NÑT caù nhaân ñang tham gia giao dòch tröïc tieáp taïi caùc saøn treân thò tröôøng chöùng khoaùn TP.HCM. Hoï coù theå laø ngöôøi ñaõ töøng söû duïng Giao dòch chöùng khoaùn qua maïng Internet hoaëc chöa töøng söû duïng dòch vuï naøy vì muïc tieâu thöïc söï cuûa nghieân cöùu naøy laø khaûo saùt döï ñònh söû duïng ñoái vôùi hình thöùc GDCKTT treân cô sôû trieån khai giao dòch khoâng saøn cuûa HOSE trong töông lai chöù khoâng phaûi ñoái vôùi hình thöùc giao dòch chöùng khoaùn qua maïng Internet hieän nay. Trong phaïm vi ñeà taøi, luaän vaên chæ thöïc hieän nghieân cöùu döï ñònh söû duïng cuûa NÑT caù nhaân ñoái vôùi Giao dòch chöùng khoaùn tröïc tuyeán qua maùy tính maø khoâng quan taâm ñeán moät soá hình thöùc phaùt trieån khaùc cuûa Giao dòch chöùng khoaùn tröïc tuyeán nhö Giao dòch qua ñieän thoaïi di ñoäng v.v… CHÖÔNG 2 GIÔÙI THIEÄU HÌNH THÖÙC GIAO DÒCH CHÖÙNG KHOAÙN TRÖÏC TUYEÁN Chöông 2 bao goàm caùc noäi dung chính: Moâ taû caùc hình thöùc giao dòch chöùng khoaùn hieän nay Moâ taû hình thöùc GDCKTT seõ ñöôïc trieån khai trong töông lai MOÂ TAÛ CAÙC HÌNH THÖÙC GIAO DÒCH CHÖÙNG KHOAÙN HIEÄN NAY Hình thöùc giao dòch chöùng khoaùn chuû yeáu taïi thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam tröôùc ñaây laø NÑT ñeán giao dòch tröïc tieáp taïi saøn vaø giao dòch qua ñieän thoaïi. Ñoái vôùi Giao dòch tröïc tuyeán (GDTT) thì ñeán cuoái thaùng 3/2003 CTCK Ngaân haøng Ngoaïi thöông (VCBS) laø ñôn vò ñaàu tieân trieån khai dòch vuï giao dòch qua maïng Internet. Tính ñeán nay thì soá löôïng nhöõng coâng ty coù cung caáp dòch vuï giao dòch qua maïng Internet vaãn chöa nhieàu, khoaûng 10 trong soá hôn 60 CTCK ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam, ngoaøi VCBS coù VNDirect (VNDS), Taân Vieät, AÂu Laïc, APEC, SSI, Gia Quyeàn (EPS), CTCK TP.HCM (HSC) (nguoàn www.Thanhnien.com.vn). Ngoaøi ra, moät soá coâng ty cuõng ñaõ trieån khai dòch vuï ñaët leänh giao dòch qua tin nhaén SMS nhö APEC, ACBS v.v… Giao dòch tröïc tieáp taïi saøn Ñaây laø hình thöùc giao dòch “coå ñieån” cuûa taát caû caùc thò tröôøng chöùng khoaùn. Nhaø ñaàu tö vieát phieáu leänh mua hoaëc baùn chöùng khoaùn taïi saøn sau ñoù ñöa cho nhaân vieân nhaäp leänh taïi quaày giao dòch. Nhaân vieân giao dòch naøy seõ chuyeån leänh ñeán nhaân vieân ñaïi dieän saøn taïi TTGDCK. Khuyeát ñieåm cuûa hình thöùc naøy laø NÑT phaûi chôø xeáp haøng noäp leänh, chôø ñeán phieân leänh cuûa mình ñöôïc nhaân vieân giao dòch nhaäp vaøo heä thoáng cuûa CTCK do ñoù söï chaäm treã veà thôøi gian seõ gia taêng. Giao dòch qua ñieän thoaïi Ñeå ñöôïc ñaët leänh qua ñieän thoaïi, nhaø ñaàu tö phaûi ñaêng kyù giao dòch qua ñieän thoaïi qua moät baûn hôïp ñoàng ñöôïc phaùt khi NÑT môû taøi khoaûn taïi CTCK vaø noäp cho nhaân vieân giao dòch taïi quaày giao dòch. Moãi nhaø ñaàu tö seõ coù moät maät khaåu ñeå giao dòch qua ñieän thoaïi. Khi goïi ñieän ñeán ñaët leänh, nhaø ñaàu tö phaûi ñoïc roõ raøng, chính xaùc caùc thoâng tin veà taøi khoaûn, maät khaåu giao dòch vaø thoâng tin mua baùn chöùng khoaùn. Nhaân vieân giao dòch seõ kieåm tra soá dö TK tieàn hoaëc TK chöùng khoaùn vaø xaùc nhaän laïi thoâng tin cuûa leänh. Toaøn boä thoâng tin ñaët leänh qua ñieän thoaïi seõ ñöôïc ghi aâm vaø löu giöõ taïi CTCK ñeå laøm caên cöù ñoái chieáu sau naøy. Sau khi nhaän leänh giao dòch cuûa NÑT, nhaân vieân giao dòch seõ chuyeån leänh ñeán nhaân vieân ñaïi dieän saøn taïi TTGDCK TP.HCM hoaëc TTGDCK Haø Noäi. Chuùng ta coù theå moâ taû cuï theå ñöôøng ñi cuûa 2 hình thöùc ñaët leänh ñaët taïi saøn vaø qua ñieän thoaïi nhö hình 2.1 döôùi ñaây. B4 B2 B1 B1 B3 NÑT ñieàn phieáu mua/baùn CK NV Cty nhaän leänh vaø kieåm tra moät soá thoâng tin (nhö soá löôïng coå phieáu, soá tieàn, soá dö trong taøi khoaûn…) NV Cty ñoïc leänh qua ñieän thoaïi cho ngöôøi ñaïi dieän saøn ngoài taïi TTGDCK Nhaân vieân ñaïi dieän saøn nhaäp leänh leân heä thoáng maùy chuû cuûa TTGDCK NÑT ñaët leänh qua ñieän thoaïi Hình 2.1: Ñöôøng ñi cuûa leänh trong giao dòch taïi saøn vaø qua ñieän thoaïi Giao dòch tröïc tuyeán Giao dòch qua maïng Internet Giao dòch qua maïng Internet laø hình thöùc maø NÑT coù theå ngoài taïi nhaø hay nôi laøm vieäc ñeå caäp nhaät thoâng tin vaø ñaët leänh giao dòch thoâng qua maùy tính coù keát noái Internet baèng ñöôøng truyeàn ADSL. Caùch thöùc ñaêng kyù dòch vuï Ñeå söû duïng ñöôïc dòch vuï naøy, NÑT ñeán caùc CTCK ñeå ñaêng ky.ù Khi ñaêng kyù laøm thuû tuïc giao dòch chöùng khoaùn qua Internet, NÑT seõ ñöôïc nhaân vieân moâi giôùi caáp cho Teân truy caäp, Maät khaåu truy caäp, Maät khaåu ñaët leänh. NÑT phaûi ñoåi maät khaåu ngay sau laàn truy caäp vaø ñaët leänh ñaàu tieân qua Internet. Thôøi gian ñeå coù theå baét ñaàu giao dòch tröïc tuyeán laø khoaûng 10 ngaøy keå töø ngaøy ñaêng kyù. Caùch thöùc söû duïng dòch vuï Ñeå thöïc hieän GDTT, NÑT vaøo website cuûa CTCK ví duï nhö vaøo trang http:/www.vcbs.com.vn cuûa CTCK Ngaân haøng Ngoaïi Thöông Vieät Nam (VCBS). Nhaán vaøo muïc Giao dòch tröïc tuyeán. Sau ñoù NÑT seõ ñöôïc yeâu caàu nhaäp Teân truy caäp vaø Maät khaåu truy caäp ñeå ñaêng nhaäp vaøo dòch vuï. Maøn hình ñaêng nhaäp ñöôïc theå hieän nhö hình 2.2 sau ñaây. Hình 2.2: Maøn hình ñaêng nhaäp vaøo dòch vuï cuûa CTCK Vietcombank (Nguoàn: http:/www.vcbs.com.vn) Sau khi nhaán nuùt Truy caäp, maøn hình ñaët leänh taïi trang web cuûa VCBS seõ hieän ra nhö hình 2.3 sau ñaây. Hình 2.3: Maøn hình ñaët leänh GDCKTT cuûa CTCK Vietcombank (Nguoàn: http:/www.vcbs.com.vn) Nhaán vaøo phaàn Truy vaán soá dö – Ñaët leänh maøn hình seõ hieån thò soá dö Taøi khoaûn tieàn vaø chöùng khoaùn cuûa NÑT nhö hình 2.4 sau ñaây. Hình 2.4: Maøn hình quaûn lyù danh muïc ñaàu tö cuûa CTCK Vietcombank (Nguoàn: http:/www.vcbs.com.vn) NÑT ñaët leänh Mua hoaëc Baùn baèng caùch click chuoät vaøo phaàn Mua hoaëc Baùn treân maøn hình. NÑT nhaäp leänh Mua hoaëc Baùn goàm caùc thoâng tin: Loaïi Chöùng khoaùn, Giaù, Khoái löôïng vaø baám chuoät vaøo nuùt ñaët leänh. Ví duï maøn hình ñaët leänh mua ñöôïc theå hieän nhö hình 2.5 sau ñaây. Hình 2.5: Maøn hình ñaët leänh mua cuûa CTCK Vietcombank (Nguoàn: http:/www.vcbs.com.vn) Sau ñoù ñeå xaùc nhaän seõ coù 1 maøn hình yeâu caàu NÑT Nhaäp Maät khaåu ñaët leänh vaø baám Chaáp nhaän. NÑT seõ theo doõi traïng thaùi cuûa leänh, cuï theå laø soá dö Taøi khoaûn tieàn vaø chöùng khoaùn qua maïng. Haøng thaùng, heä thoáng seõ töï ñoäng yeâu caàu NÑT ñoåi maät khaåu. NÑT phaûi töï chòu traùch nhieäm giöõ bí maät maät khaåu, CTCK seõ khoâng chòu traùch nhieäm trong tröôøng hôïp NÑT bò loä maät khaåu. Moät vaøi thao taùc khi söû duïng giao dòch treân maïng cuûa moãi CTCK coù theå khaùc nhau nhöng ña soá ñeàu cho pheùp ngöôøi duøng ñaët leänh, xem chi tieát taøi khoaûn ñeå quaûn lyù danh muïc ñaàu tö cuõng nhö ñaùnh giaù ñöôïc hieäu quaû ñaàu tö khi caùc chöùng khoaùn cuûa mình ñöôïc caäp nhaät theo giaù voán vaø giaù thò tröôøng. Website thöïc hieän GDTT naøy ñöôïc tích hôïp vaøo Website cuûa CTCK, vì theá trong quaù trình thöïc hieän GDTT, NÑT cuõng coù theå theo doõi bieåu ñoà giaù caùc loaïi coå phieáu, phaân tích kyõ thuaät hay bieåu ñoà bieán ñoäng cuûa chæ soá VN-Index v.v…treân Website cuûa CTCK. Caùc yeâu caàu kó thuaät NÑT chæ caàn 1 maùy vi tính coù keát noái Internet baèng ñöôøng truyeàn ADSL. Coù theå söû duïng baát cöù trình duyeät web naøo ñeå truy caäp vaøo website cuûa CTCK vaø söû duïng dòch vuï GDTT. Öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc Giao dòch qua Internet hieän nay Thuaän lôïi cuûa hình thöùc naøy laø NÑT ñaët leänh tröïc tuyeán theo doõi ñöôïc traïng thaùi cuûa leänh. Treân website ñaët leänh giao dòch tröïc tuyeán, töø khi chuyeån leänh ñi, NÑT theo doõi ñöôïc haønh trình cuûa leänh, vaø bieát ñöôïc leänh coù khôùp ñöôïc hay khoâng, hoaëc khôùp luùc naøo. Leänh khôùp taïi thôøi ñieåm naøo NÑT seõ nhaän bieát ñöôïc gaàn nhö ngay taïi thôøi ñieåm ñoù. Ñaây cuõng laø giaûi phaùp giaûm taûi söùc eùp veà dieän tích saøn giao dòch vì NÑT khoâng caàn phaûi ñeán tröïc tieáp CTCK, coù theå quaûn lyù taøi khoaûn töø xa vaø thaäm chí vaãn giao dòch thoaûi maùi khi ñi coâng taùc nöôùc ngoaøi. Tuy nhieân, khi thò tröôøng quaù taûi, ngheõn maïng, leänh ñaët rôùt hoaëc khoâng göûi ñi ñöôïc xaûy ra thöôøng xuyeân. VCBS ñaõ coù luùc phaûi thöïc hieän giôùi haïn quy moâ leänh ñaët qua maïng töø möùc 20 trieäu ñoàng trôû leân. Beân caïnh ñoù, thöïc teá söû duïng cho thaáy caùch ñaët leänh qua maïng Internet cuûa moät soá CTCK ñaõ aùp duïng vaãn chæ laø moät caùch chuyeån leänh khaùc ñeán nhaân vieân moâi giôùi taïi CTCK. Veà quy trình, leänh ñaët tröïc tieáp taïi quaày, qua ñieän thoaïi hay qua Internet vaãn phaûi chuyeån ñeán nhaân vieân moâi giôùi taïi CTCK vaø boä phaän naøy laïi thöïc hieän kieåm tra taøi khoaûn khaùch haøng sau ñoù môùi chuyeån ñeán nhaân vieân nhaäp leänh taïi hai trung taâm giao dòch. Chuùng ta coù theå moâ taû cuï theå ñöôøng ñi cuûa leänh ñaët tröïc tuyeán nhö hình 2.6 sau ñaây. B1 B1 B2 B4 B3 NÑT ñaët leänh töø maùy tính Leänh ñöôïc truyeàn veà maùy chuû cuûa CTCK ñaët taïi coâng ty vaø ñöôïc kieåm tra caùc thoâng tin (nhö soá löôïng coå phieáu, soá tieàn, soá dö trong taøi khoaûn…) NV Cty ñoïc leänh qua ñieän thoaïi cho ngöôøi ñaïi dieän saøn ngoài taïi TTGDCK Nhaân vieân ñaïi dieän saøn nhaäp leänh leân heä thoáng maùy chuû cuûa TTGDCK NÑT ñaët leänh qua tin nhaén SMS Hình 2.6: Ñöôøng ñi cuûa leänh trong giao dòch online vaø qua tin nhaén SMS Taän duïng coâng ngheä hieän ñaïi, moät soá CTCK ñi sau baét ñaàu phaùt trieån caùc dòch vuï ñaët leänh tröïc tieáp, boû qua khaâu trung gian taïi boä phaän moâi giôùi. Cty ñaàu tieân cung caáp dòch vuï ñaët leänh qua maïng theo caùch naøy phaûi keå ñeán CTCK VNDirect töø thaùng 5.2007. Dòch vuï VNDirect online cuõng coù tính naêng quaûn lyù taøi khoaûn, tích hôïp thoâng tin giao dòch vaø ñaëc bieät cho pheùp ñaët leänh vaøo thaúng heä thoáng chôø taïi hai trung taâm. Môùi ñaây, CTCK Taân Vieät cuõng taêng ñoä noùng caïnh tranh baèng caùch giôùi thieäu dòch vuï giao dòch töông töï vôùi goùi saûn phaåm iTrade. Dòch vuï iTrade Home cung caáp mieãn phí cho khaùch haøng môû taïi khoaûn taïi Taân Vieät. Dòch vuï naøy cuõng döïa treân coâng ngheä Internet (tích hôïp trong website cuûa Cty) vaø thöïc hieän chuyeån leänh ñaët tröïc tieáp vaøo danh saùch chôø taïi baøn nhaäp leänh taïi saøn. Dòch vuï iTrade Pro cuûa Taân Vieät höôùng ñeán caùc taøi khoaûn quy moâ treân 1 tæ ñoàng. Dòch vuï naøy laø phaàn meàm ñoùng goùi, söû duïng ñöôøng truyeàn tröïc tieáp neân toác ñoä caäp nhaät giaù cao hôn (baûng giaù tröïc tuyeán qua Internet coù ñoä treã khoaûng 3-5 phuùt). Nhö vaäy vôùi coâng ngheä môùi cuûa moät soá CTCK hieän nay thì ñöôøng ñi cuûa leänh ñôn giaûn hôn chuùt ít, khoâng phaûi ñi qua böôùc 3 ôû sô ñoà phía treân. Leänh ñaët töø NÑT sau khi ñöôïc kieåm tra soá dö seõ ñi thaúng ñeán danh saùch chôø vaø töø ñoù nhaân vieân ñaïi dieän taïi saøn nhaäp leänh leân heä thoáng maùy chuû cuûa TTGDCK. Maëc duø vaäy, dòch vuï GDCKTT ñang aùp duïng hieän nay vaãn coù theå hieåu laø nhaän leänh qua maïng. Vôùi vieäc vaãn coøn phaûi coù nhaân vieân taïi saøn nhaäp leänh nhö treân, thì söï coâng baèng 100% veà thôøi gian ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö vaãn laø moät vaán ñeà khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Quy trình giao dòch cuûa caû heä thoáng vaãn bò haïn cheá maáu choát laø ôû khaâu nhaäp leänh thuû coâng taïi TTGDCK. Leänh ñöôïc göûi tröïc tieáp vaøo danh saùch chôø thì vaãn coù theå rôùt trong nhöõng thôøi ñieåm quaù taûi, maëc duø khi aùp duïng khôùp leänh lieân tuïc thì nguy cô naøy giaûm ñi. Vôùi giôùi haïn choã ngoài taïi caùc trung taâm, CTCK khoâng theå taêng soá nhaân vieân ñaïi dieän taïi saøn ñeå nhaäp leänh ñöôïc vaø vì theá soá leänh coù theå vaøo heä thoáng phuï thuoäc vaøo naêng löïc "goõ" cuûa nhöõng ngöôøi naøy. Ñoù laø chöa keå khaû naêng sai soùt cuûa nhaân vieân nhaäp leänh do aùp löïc laøm vieäc taïi saøn quaù lôùn. Moät haïn cheá nöõa cuûa dòch vuï ñaët leänh tröïc tuyeán hieän nay laø sau khi ñaët leänh trong voøng 1-2 ngaøy nhaø ñaàu tö vaãn phaûi ñeán CTCK kyù leänh boå sung vì trong ñieàu kieän hieän nay vaãn chöa coù moät söï coâng nhaän chính thöùc veà chöõ kyù ñieän töû. Ñeå giaûm bôùt söï baát tieän naøy cho NÑT, moät soá CTCK cho pheùp những NÑT ñaêng kyù giao dòch tröïc tuyeán ñöôïc kyù moät soá phieáu leänh saün tröôùc hoaëc uûy quyeàn cho ngöôøi khaùc ñeán kyù leänh. Hieän taïi VCBS laø ñôn vò ñi ñaàu vôùi treân 60% soá taøi khoaûn söû duïng dòch vuï giao dòch tröïc tuyeán, APEC 20 ñeán 30%, VNDS ñaït 1.200/6.000 taøi khoaûn, AÂu Laïc môùi cung caáp trong 40 ngaøy ñaàu tieân ñaõ ñöôïc 500/3.000 taøi khoaûn söû duïng tröïc tuyeán. (nguoàn www.vnn.vn). Giao dòch baèng tin nhaén SMS Ñaây laø dòch vuï söû duïng tin nhaén cuûa ñieän thoaïi di ñoäng ñeå ñaët leänh mua baùn chöùng khoaùn, truy cöùu soá dö taøi khoaûn vaø xem caùc thoâng tin veà thò tröôøng nieâm yeát v.v… CTCK Chaâu AÙ-Thaùi Bình Döông (APEC Securities) laø coâng ty ñaàu tieân ñöa ra dòch vuï naøy (thaùng 4/2007) vôùi teân goïi APEC MobileInvestor, ñeán giöõa thaùng 7/2007 ñaõ thu huùt khoaûng hôn 500 NÑT söû duïng dòch vuï. Vôùi hình thöùc naøy, ñöôøng ñi cuûa leänh giao dòch cuõng töông töï hình thöùc giao dòch qua maïng Internet (ñöôïc trình baøy ôû hình 2.6 phía treân). MOÂ TAÛ HÌNH THÖÙC GDCKTT SEÕ ÑÖÔÏC TRIEÅN KHAI TRONG TÖÔNG LAI Giôùi thieäu veà Giao dòch khoâng saøn Vôùi quy moâ thò tröôøng ngaøy caøng lôùn nhö hieän nay ñoøi hoûi phaûi ñoåi thay phöông thöùc giao dòch, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho NÑT, vaø quan troïng hôn laø ñöa thò tröôøng vaän haønh theo höôùng hieän ñaïi, taän duïng öu theá cuûa coâng ngheä thoâng tin ñeå hoaøn thieän caùc giao dòch. Vì vaäy, sau moät thôøi gian aùp duïng thaønh coâng giao dòch khôùp leänh lieân tuïc, Sôû Giao dòch Chöùng khoaùn TP.HCM (HOSE) ñaõ chính thöùc coâng boá loä trình phaùt trieån coâng ngheä thoâng tin vaø tieán tôùi giao dòch tröïc tuyeán. Theo keá hoaïch, loä trình seõ chia laøm 2 giai ñoaïn: Giai ñoaïn 1 (töø thaùng 10 ñeán quyù 1/2008) HOSE trieån khai vieäc nhaäp leänh töø xa vôùi moät vaøi coâng ty chöùng khoaùn ñöôïc choïn laøm thí ñieåm. Theo ñoù, caùc CTCK seõ ñöa caùc maøn hình nhaäp leänh DCTerm vaø caùc ñaïi dieän giao dòch (ÑDGD) cuûa caùc ñôn vò naøy töø saøn cuûa HOSE veà CTCK. Leänh cuûa NÑT vaãn phaûi ñöôïc nhöõng ÑDGD ngoài taïi coâng ty tieáp tuïc goõ vaøo heä thoáng cuûa HOSE. Ñaây chæ laø giaûi phaùp taïm thôøi nhaèm giaûi quyeát tình traïng quaù taûi taïi saøn trung taâm (HOSE). Vôùi söï ra ñôøi cuûa ngaøy caøng nhieàu caùc CTCK, soá löôïng caùc ÑDGD taïi saøn taêng leân trong khi saøn trung taâm khoâng ñuû choã ñeå ñaûm baûo cho caùc CTCK môùi vaø saép ra ñôøi. Do ñoù thay vì nhaäp leänh taïi saøn nhö tröôùc ñaây, seõ coù hai ÑDGD taïi saøn trung taâm dôøi veà coâng ty vaø töø ñoù nhaäp leänh vaøo heä thoáng trung taâm. Giai ñoaïn 2 (töø quyù 1/2008) Seõ thöïc hieän giao dòch tröïc tuyeán keát hôïp hình thöùc saøn giao dòch. Theo ñoù, nhöõng coâng ty chöùng khoaùn coù phaàn meàm ñaùp öùng ñuû ñieàu kieän keát noái seõ tieán haønh giao dòch tröïc tuyeán. Nhöõng thaønh vieân coøn laïi vaãn tieáp tuïc giao dòch theo phöông thöùc cuõ. Vieäc boû saøn hoaøn toaøn coù theå phaûi tôùi naêm 2010 môùi thöïc hieän ñöôïc. Khi ñoù leänh cuûa NÑT seõ ñöôïc nhaäp thaúng 1 laàn vaøo maùy chuû cuûa HOSE chöù khoâng phaûi thoâng qua caùc ÑDGD nhö hieän nay, ñöôøng ñi cuûa leänh cuï theå ñöôïc thöïc hieän nhö hình 2.7 sau ñaây. B2 B1 NV Cty nhaän leänh vaø kieåm tra moät soá thoâng tin (nhö soá löôïng coå phieáu, soá tieàn, soá dö trong taøi khoaûn…) Leänh töø NÑT Leänh ñöôïc nhaäp vaøo heä thoáng maùy chuû cuûa HOSE B3 Hình 2.7: Ñöôøng ñi cuûa leänh trong giao dòch khoâng saøn Nhìn chung, vieäc giao dòch khoâng saøn seõ mang laïi lôïi ích cho caû ba phía: HOSE, CTCK vaø NÑT: Ñoái vôùi HOSE: seõ tieát kieäm ñöôïc khoaûn dieän tích daønh cho caùc CTCK taïi ñaây vaø giaûm toái ña chi phí lieân quan ñeán caùc phöông tieän vaät chaát caàn trang bò cho moät sôû giao dòch “coù saøn”, tieát giaûm nhaân söï. Giao dòch khoâng saøn cuõng taïo ra cô hoäi giao dòch nhieàu loaïi saûn phaåm chöùng khoaùn khaùc nhau, hay keát hôïp nhieàu loaïi thò tröôøng taïi cuøng moät ñòa ñieåm treân cuøng moät phöông tieän. Vôùi caùc CTCK: vieäc giao dòch khoâng saøn seõ hoã trôï toái ña cho caùc thaønh vieân phaùt trieån maûng giao dòch tröïc tuyeán töø ñoù giuùp hoï phuïc vuï toát hôn nhaèm ñem ñeán cho NÑT moät phöông thöùc giao dòch môùi, an toaøn vaø hieäu quaû. Nguoàn nhaân löïc cuûa CTCK seõ ñöôïc giaûm bôùt khi löôïng NÑT ñeán saøn ngaøy moät giaûm. Veà phía NÑT: ñöôïc höôûng nhöõng lôïi ích nhö giao dòch chöùng khoaùn nhanh choùng, tieát kieäm ñöôïc thôøi gian cuõng nhö chi phí khi mua baùn coå phieáu qua Internet, seõ khoâng coøn phaûi lo laéng veà vieäc leänh cuûa mình coù vaøo ñöôïc heä thoáng cuûa HOSE hay khoâng. Giao dòch khoâng saøn laø xu höôùng taát yeáu cuûa caùc thò tröôøng chöùng khoaùn. Vieäc aùp duïng coâng ngheä hieän ñaïi vaøo giao dòch laø caùch nhanh nhaát ñeå thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam thích öùng vôùi theá giôùi. Giôùi thieäu veà hình thöùc Giao dòch chöùng khoaùn tröïc tuyeán trong töông lai Theo loä trình phaùt trieån coâng ngheä thoâng tin cuûa HOSE, thì hình thöùc GDCKTT trong töông lai seõ khaùc bieät vôùi hình thöùc GDCKTT ñang ñöôïc aùp duïng hieän nay ôû söï “tröïc tuyeán hoaøn toaøn”. Thöïc chaát cuûa hình thöùc naøy laø keát noái giao dòch tröïc tuyeán giöõa heä thoáng giao dòch cuûa CTCK vôùi heä thoáng giao dòch cuûa trung taâm. Nhö vaäy, khi NÑT nhaäp leänh qua maïng Internet hoaëc nhaén tin töø ñieän thoaïi di ñoäng thì leänh ñoù seõ nhaäp thaúng vaøo heä thoáng maùy chuû cuûa TTGDCK maø khoâng caàn CTCK phaûi nhaäp laïi moät caùch thuû coâng nhö hieän nay. Ñöôøng ñi cuûa leänh trong GDCKTT ñöôïc theå hieän nhö trong hình 2.8 sau ñaây. B2 B1 Leänh ñöôïc truyeàn veà maùy chuû cuûa CTCK ñaët taïi coâng ty vaø ñöôïc kieåm tra caùc thoâng tin (nhö soá löôïng coå phieáu, soá tieàn, soá dö trong taøi khoaûn…) Leänh ñöôïc nhaäp vaøo heä thoáng maùy chuû cuûa HOSE B3 NÑT ñaët leänh töø maùy tính NÑT ñaët leänh töø ñieän thoaïi di ñoäng B2 Hình 2.8: Ñöôøng ñi cuûa leänh trong GDCKTT Lôïi ích quan troïng cuûa hình thöùc GDCKTT trong töông lai laø NÑT coù theå deã daøng ñaët leänh, mua baùn chöùng khoaùn moïi luùc, moïi nôi. Trong ñoù, söï coâng baèng 100% veà thôøi gian coù theå thöïc hieän ñöôïc, bôûi vì seõ khoâng coù tình traïng leänh cuûa NÑT phaûi chôø ñeán phieân mình ñöôïc nhaäp vaøo heä thoáng, beân caïnh ñoù vieäc caùc CTCK gaït leänh cuûa NÑT hay öu tieân cho nhöõng leänh coù giaù trò lôùn cuõng khoâng theå xaûy ra. Ngoaøi ra GDCKTT trong töông lai vaãn phaùt huy nhöõng ñieåm maïnh cuûa GDCKTT hieän nay nhö giuùp NÑT deã daøng trong quaûn lyù danh muïc ñaàu tö, theo doõi dieãn bieán thò tröôøng, theo doõi leänh ñaõ ñaët, tìm hieåu thoâng tin lieân quan ñeán coå phieáu mình coù. OÂng Voõ Minh Tuaán, Tröôûng Chi nhaùnh Coâng ty TMMP (moät coâng ty Nhaät chuyeân moâi giôùi cho caùc nhaø ñaàu tö Nhaät ñaàu tö vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam) cho bieát theâm “khoâng chæ thuaän tieän cho caùc nhaø ñaàu tö maø caùc CTCK cuõng ñôõ lo maët baèng, bôùt nhaân löïc, giaûm chi phí... taïi Nhaät caùc CTCK môùi thöôøng aùp duïng GDTT vaø hoï giao dòch vôùi khaùch haøng hoaøn toaøn qua maïng”. OÂng Tuaán cuõng khaúng ñònh phí giao dòch seõ giaûm xuoáng khi GDTT vì caùc CTCK seõ ñôõ bôùt chi phí. Vôùi GDTT, NÑT coù theå mua baùn cuøng loaïi chöùng khoaùn trong moät phieân, moät NÑT coù theå môû nhieàu taøi khoaûn maø khoâng bò caám nhö hieän nay... Neáu coù nhieàu taøi khoaûn, khi taøi khoaûn naøy bò söï coá do ñöôøng truyeàn cuûa CTCK, NÑT coù theå duøng taøi khoaûn khaùc ñeå mua baùn. CHÖÔNG 3 CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT Chöông 3 bao goàm caùc noäi dung chính: Moâ hình chaáp nhaän coâng ngheä – TAM Lyù thuyeát hôïp nhaát veà söï chaáp nhaän vaø söû duïng coâng ngheä (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology - UTAUT) Nghieân cöùu veà phoå bieán söï ñoåi môùi (diffusion of innovations) Moâ hình chaáp nhaän söû duïng thöông maïi ñieän töû (E-CAM) Thieát laäp moâ hình nghieân cöùu MOÂ HÌNH CHAÁP NHAÄN COÂNG NGHEÄ - TAM Giôùi thieäu Moâ hình chaáp nhaän coâng ngheä Trong nöûa cuoái theá kyû 20, nhieàu lyù thuyeát ñaõ ñöôïc hình thaønh vaø ñöôïc kieåm nghieäm nhaèm nghieân cöùu söï chaáp nhaän coâng ngheä cuûa ngöôøi söû duïng. Fishbein vaø Ajzen (1975) ñaõ ñeà xuaát “Thuyeát Haønh ñoäng hôïp lyù”ù (Theory of Reasoned Action - TRA), Ajzen (1985) ñeà xuaát “Thuyeát Haønh vi döï ñònh” (Theory of Planned Behavior - TPB), vaø Davis (1986) ñaõ ñeà xuaát “Moâ hình Chaáp nhaän Coâng ngheä” (Technology Acceptance Model - TAM). Caùc lyù thuyeát naøy ñaõ ñöôïc coâng nhaän laø caùc coâng cuï höõu ích trong vieäc döï ñoaùn thaùi ñoä cuûa ngöôøi söû duïng. Ñaëc bieät, TAM ñaõ ñöôïc coâng nhaän roäng raõi laø moät moâ hình tin caäy vaø maïnh trong vieäc moâ hình hoùa vieäc chaáp nhaän coâng ngheä thoâng tin cuûa ngöôøi söû duïng. “Muïc tieâu cuûa TAM laø cung caáp moät söï giaûi thích caùc yeáu toá xaùc ñònh toång quaùt veà söï chaáp nhaän maùy tính, nhöõng yeáu toá naøy coù khaû naêng giaûi thích haønh vi ngöôøi söû duïng xuyeân suoát caùc loaïi coâng ngheä” (Davis et al 1989, trang 985). Do ñoù, muïc ñích chính cuûa TAM laø cung caáp moät cô sôû cho vieäc khaûo saùt taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá beân ngoaøi vaøo caùc yeáu toá beân trong laø tin töôûng (beliefs), thaùi ñoä (attitudes) vaø yù ñònh (intentions). TAM ñöôïc heä thoáng ñeå ñaït muïc ñích treân baèng caùch nhaän daïng moät soá ít caùc bieán neàn taûng ñaõ ñöôïc caùc nghieân cöùu tröôùc ñoù ñeà xuaát, caùc bieán naøy coù lieân quan ñeán thaønh phaàn caûm tính (affective) vaø nhaän thöùc (cognitive) cuûa vieäc chaáp nhaän maùy tính. Moâ hình TAM ñöôïc trình baøy trong hình 3.1 sau ñaây laø moâ hình ñöôïc giôùi thieäu laàn ñaàu cuûa Davis (1986). Thaùi ñoähöôùng ñeán söû duïng Söû duïngheä thoáng thöïc söï Döï ñònhsöû duïng Caùc bieán ngoaïi vi Nhaän thöùc söï höõu ích Nhaän thöùc tính deã söû duïng Hình 3.1: Moâ hình TAM ban ñaàu (Nguoàn: Davis et al 1986) Döïa treân caùc nghieân cöùu thöïc nghieäm sau khi moâ hình TAM ñaàu tieân ñöôïc coâng boá, kieán truùc thaùi ñoä (Attitude construct - A) ñaõ ñöôïc boû ra khoûi moâ hình TAM nguyeân thuûy (Davis, 1989; Davis et al., 1989) vì noù khoâng laøm trung gian ñaày ñuû cho söï taùc ñoäng cuûa Nhaän thöùc söï höõu ích leân haønh vi döï ñònh (Behavioral Intention - BI) (Venkatesh, 1999). Hôn nöõa, moät vaøi nghieân cöùu sau ñoù (Adams et al., 1992; Fenech, 1998; Gefen and Straub, 1997; Gefen vaø Keil, 1998; Igbaria et al., 1997; Karahanna vaø Straub, 1999; Lederer et al., 2000; Mathieson, 1991; Straub et al., 1995; Teo et al., 1999; Venkatesh vaø Morris, 2000) ñaõ khoâng xem xeùt taùc ñoäng cuûa Nhaän thöùc tính deã söû duïng (Perceived Ease of Use - PEU)/Nhaän thöùc tính höõu duïng (Perceived Usefulness – PU) leân Thaùi Ñoä (Attitude - A) vaø/hoaëc BI. Thay vaøo ñoù, hoï taäp trung vaøo taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa PEU vaø/hoaëc PU leân vieäc Söû duïng heä thoáng thöïc söï. Moâ hình TAM hieän nay ñöôïc trình baøy trong hình 3.2 sau ñaây. Caùc bieán ngoaïi vi Nhaän thöùc söï höõu ích Nhaän thöùc tính deã söû duïng Döï ñònh söû duïng Chaáp nhaän söû duïng Hình 3.2: Moâ hình TAM hieän nay (Nguoàn: Davis et al 1989) Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng coâng ngheä theo moâ hình TAM ñöôïc trình baøy döôùi ñaây. Nhaän thöùc söï höõu ích Nhaän thöùc söï höõu ích ñöôïc ñònh nghóa laø “caáp ñoä maø moät ngöôøi tin raèng söû duïng moät heä thoáng ñaëc thuø seõ naâng cao keát quaû thöïc hieän cuûa hoï” (Davis 1989, tr 320) Nhaän thöùc tính deã söû duïng Nhaän thöùc tính deã söû duïng ñöôïc ñònh nghóa laø “caáp ñoä maø moät ngöôøi tin raèng söû duïng moät heä thoáng ñaëc thuø seõ khoâng caàn phaûi noã löïc” (Davis 1989, tr 320) Lyù do söû duïng moâ hình Nhö ñaõ trình baøy phía treân “TAM ñaõ ñöôïc coâng nhaän roäng raõi laø moät moâ hình tin caäy vaø maïnh trong vieäc moâ hình hoùa vieäc chaáp nhaän coâng ngheä thoâng tin cuûa ngöôøi söû duïng”, maø GDCKTT chính laø moät saûn phaåm cuûa söï phaùt trieån coâng ngheä thoâng tin, do ñoù, moâ hình khaûo saùt caùc yeáu toá taùc ñoäng vaøo vieäc chaáp nhaän coâng ngheä thoâng tin cuõng ñöôïc aùp duïng thích hôïp cho nghieân cöùu vaán ñeà töông töï trong GDCKTT. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng GDCKTT Hai yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng theo Moâ hình TAM laø: Nhaän thöùc tính höõu ích vaø Nhaän thöùc tính deã söû duïng. Hai yeáu toá naøy ñeàu ñöôïc ñöa vaøo moâ hình nghieân cöùu. lyù thuyeát hôïp nhaát veà söï chaáp nhaän vaø söû duïng coâng ngheä (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology - UTAUT) Giôùi thieäu Lyù thuyeát hôïp nhaát veà söï chaáp nhaän vaø söû duïng coâng ngheä - UTAUT Moâ hình UTAUT ñöôïc Venkatesh phaùt trieån nhaèm giaûi thích döï ñònh söû duïng cuûa moät ngöôøi ñoái vôùi vieäc söû duïng moät heä thoáng coâng ngheä thoâng tin vaø nhöõng haønh vi söû duïng xaûy ra sau ñoù. Lyù thuyeát naøy cho raèng 4 yeáu toá: Trieån voïng thöïc hieän (performance expectancy), Trieån voïng noã löïc (effort expectancy), AÛnh höôûng xaõ hoäi (social influence) vaø Ñieàu kieän thuaän lôïi (facilitating conditions) laø nhöõng yeáu toá aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán döï ñònh söû duïng vaø haønh vi (Venkatesh et. al. 2003). Giôùi tính, tuoåi, kinh nghieäm vaø söï töï nguyeän söû duïng (voluntariness of use) ñöôïc cho laø coù taùc ñoäng giaùn tieáp ñeán 4 yeáu toá chính phía treân (Venkatesh et. al. 2003). Lyù thuyeát naøy ñöôïc phaùt trieån thoâng qua vieäc xem xeùt vaø hôïp nhaát 8 moâ hình lyù thuyeát ñaõ ñöôïc nghieân cöùu tröôùc ñoù nhaèm giaûi thích haønh vi söû duïng heä thoáng coâng ngheä thoâng tin. 8 Moâ hình lyù thuyeát ñoù bao goàm: Lyù thuyeát Haønh ñoäng hôïp lyù (Theory of Reasoned Action - TRA), Thuyeát Haønh vi döï ñònh (Theory of planned behavior - TPB), Moâ hình Chaáp nhaän Coâng ngheä (Technology Acceptance Model - TAM), Moâ hình Ñoäng cô thuùc ñaåy, Lyù thuyeát keát hôïp Haønh vi döï ñònh vaø Moâ hình chaáp nhaän coâng ngheä, Moâ hình cuûa vieäc söû duïng PC (Model of PC utilization), Lyù thuyeát phoå bieán söï ñoåi môùi (Innovation diffusion theory), Lyù thuyeát Nhaän thöùc xaõ hoäi (Social cognitive theory). Moâ hình UTAUT ñöôïc trình baøy trong hình 3.3 sau ñaây. Trieån voïng thöïc hieän Ñieàu kieän thuaän lôïi Trieån voïng noã löïc Haønh vi höôùng ñeán AÛnh höôûng xaõ hoäi Haønh vi söû duïng Söï töï nguyeän söû duïng Giôùi tính Tuoåi Kinh nghieäm Hình 3.3: Moâ hình UTAUT (Nguoàn: Venkatesh et. al. 2003) Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng coâng ngheä theo moâ hình UTAUT ñöôïc trình baøy döôùi ñaây. Trieån voïng thöïc hieän (Performance expectancy) Trieån voïng thöïc hieän ñöôïc ñònh nghóa laø möùc ñoä maø moät caù nhaân tin raèng söû duïng heä thoáng seõ ñem ñeán lôïi ích trong coâng vieäc. Caáu truùc vaø thang ño cuûa yeáu toá trieån voïng thöïc hieän ñöôïc trình baøy trong baûng 3.1 sau ñaây. Baûng 3.1: Trieån voïng thöïc hieän: Caáu truùc, Ñònh nghóa vaø Thang ño Caáu truùc Ñònh nghóa Thang ño chi tieát Nhaän thöùc tính höõu ích (Davis 1989; Davis et al 1989) Möùc ñoä maø 1 ngöôøi tin raèng söû duïng 1 heä thoáng ñaëc thuø coù theå naâng cao keát quaû thöïc hieän cuûa hoï. Söû duïng heä thoáng trong coâng vieäc coù theå cho pheùp toâi hoaøn thaønh nhöõng nhieäm vuï moät caùch nhanh choùng. Söû duïng heä thoáng coù theå naâng cao keát quaû thöïc hieän cuûa toâi. Söû duïng heä thoáng coù theå gia taêng khaû naêng saûn xuaát cuûa toâi. Söû duïng heä thoáng coù theå naâng cao tính hieäu quaû trong coâng vieäc. Söû duïng heä thoáng coù theå laøm cho vieäc thöïc hieän coâng vieäc trôû neân deã daøng hôn. Toâi caûm thaáy heä thoáng höõu ích cho coâng vieäc cuûa toâi. Ñoäng cô thuùc ñaåy töø beân ngoaøi (Extrinsic Motivation) (Davis et al 1992). Söï nhaän thöùc raèng ngöôøi söû duïng seõ muoán thöïc hieän 1 haønh ñoäng bôûi noù ñöôïc hieåu laø phöông tieän ñeå thu ñöôïc keát quaû mong muoán töø söï khaùc bieät cuûa baûn thaân haønh ñoäng ñoù, ví duï nhö seõ laøm naâng cao khaû naêng thöïc hieän coâng vieâc, löông, thaêng tieán v.v… Ñoäng cô thuùc ñaåy töø beân ngoaøi cuõng söû duïng nhöõng yeáu toá gioáng nhö Nhaän thöùc tính höõu ích trong moâ hình TAM ñeå ño löôøng. Ñuû khaû naêng laøm vieäc (Thompson et al 1991). Naêng löïc cuûa heä thoáng coù theå naâng cao vieäc thöïc hieän coâng vieäc cuûa caù nhaân nhö theá naøo. Söû duïng heä thoáng seõ khoâng coù taùc duïng gì trong vieäc thöïc hieän coâng vieäc cuûa toâi. (nghòch ñaûo) Söû duïng heä thoáng coù theå laøm giaûm thôøi gian caàn thieát cho nhöõng traùch nhieäm coâng vieäc quan troïng cuûa toâi. Söû duïng heä thoáng coù theå naâng cao ñaùng keå chaát löôïng keát quaû coâng vieäc cuûa toâi. Söû duïng heä thoáng coù theå gia taêng hieäu quaû trong vieäc thöïc hieän nhieäm vuï. Söû duïng heä thoáng coù theå gia taêng soá löôïng saûn phaåm vôùi cuøng 1 möùc noã löïc. Nhöõng thuaän lôïi quan heä (Moore vaø Benbasat 1991). Möùc ñoä maø söû duïng 1 saùng kieán ñöôïc hieåu laø toát hôn söû duïng moät phaùt minh tröôùc ñoù. Söû duïng heä thoáng trong coâng vieäc coù theå cho pheùp toâi hoaøn thaønh nhöõng nhieäm vuï moät caùch nhanh choùng. Söû duïng heä thoáng coù theå naâng cao chaát löôïng coâng vieäc toâi laøm. Söû duïng heä thoáng coù theå laøm cho vieäc thöïc hieän coâng vieäc trôû neân deã daøng hôn. Söû duïng heä thoáng coù theå naâng cao tính hieäu quaû trong coâng vieäc. Söû duïng heä thoáng coù theå gia taêng khaû naêng saûn xuaát cuûa toâi. Keát quaû mong ñôïi (Outcome Expectations) (Compeau vaø Higgins 1995b; Compeau et al 1999). Keát quaû mong ñôïi lieân quan ñeán nhöõng keát quaû cuûa haønh vi. Döïa treân baèng chöùng tröôùc ñoù, noù ñöôïc chia thaønh söï thöïc hieän mong ñôïi (lieân quan ñeán coâng vieäc) vaø mong ñôïi caù nhaân (nhöõng thaønh tích caù nhaân). Neáu toâi söû duïng heä thoáng… Toâi seõ naâng cao hieäu quaû coâng vieäc Toâi seõ toán ít thôøi gian trong caùc nhieäm vuï coâng vieäc thöôøng leä Toâi seõ naâng cao chaát löôïng keát quaû coâng vieäc Toâi seõ gia taêng soá löôïng saûn phaåm vôùi cuøng 1 möùc noã löïc. Ñoàng nghieäp seõ nhaän thöùc ñöôïc toâi laø ngöôøi taøi gioûi Toâi seõ naâng cao cô hoäi ñöôïc thaêng chöùc. Toâi seõ naâng cao cô hoäi ñöôïc taêng löông (Nguoàn :Venkatesh et. al. 2003) Trieån voïng noã löïc (Effort expectancy) Trieån voïng noã löïc ñöôïc ñònh nghóa laø möùc ñoä deã söû duïng cuûa heä thoáng. Caáu truùc vaø thang ño cuûa yeáu toá trieån voïng noã löïc ñöôïc trình baøy trong baûng 3.2 sau ñaây. Baûng 3.2: Trieån voïng noã löïc: Caáu truùc, Ñònh nghóa vaø Thang ño Caáu truùc Ñònh nghóa Thang ño chi tieát Nhaän thöùc tính deã söû duïng (Davis 1989; Davis et al. 1989) Möùc ñoä maø moät ngöôøi tin raèng söû duïng moät heä thoáng ñaëc thuø seõ khoâng caàn phaûi noã löïc” Hoïc caùch vaän haønh heä thoáng laø vieäc deã daøng ñoái vôùi toâi. Toâi thaáy thaät deã daøng khi söû duïng heä thoáng ñeå laøm coâng vieäc toâi muoán noù laøm. Söï töông taùc vôùi heä thoáng cuûa toâi thì roõ raøng vaø coù theå hieåu ñöôïc. Toâi thaáy heä thoáng linh ñoäng khi töông taùc vôùi noù. Vieäc trôû neân thaønh thaïo trong söû duïng heä thoáng thì thaät deã daøng vôùi toâi. Toâi thaáy heä thoáng thaät deã söû duïng. Söï phöùc taïp (Thompson et al. 1991) Caáp ñoä maø moät heä thoáng ñöôïc nhaän thöùc laø khoù khaên ñeå hieåu vaø söû duïng. Söû duïng heä thoáng toán quaù nhieàu thôøi gian trong nhöõng traùch nhieäm bình thöôøng cuûa toâi. Laøm vieäc vôùi heä thoáng thì thaät phöùc taïp, thaät khoù ñeå hieåu ñöôïc ñieàu gì ñang xaûy ra. Söû duïng heä thoáng toán nhieàu thôøi gian cho nhöõng haønh ñoäng cô hoïc (nhö laø nhaäp döõ lieäu v.v…) Toán nhieàu thôøi gian ñeå hoïc caùch söû duïng heä thoáng nhaèm söû duïng heä thoáng hieäu quaû. Deã söû duïng (Moore vaø Benbasat 1991) Caáp ñoä maø vieäc söû duïng moät saùng kieán ñöôïc nhaän thöùc laø khoù khaên. Söï töông taùc vôùi heä thoáng cuûa toâi thì roõ raøng vaø coù theå hieåu ñöôïc. Toâi tin raèng thaät deã daøng ñeå yeâu caàu heä thoáng laøm nhöõng vieäc maø toâi muoán noù laøm. Noùi chung, toâi tin heä thoáng deã söû duïng. Hoïc caùch söû duïng heä thoáng thì deã daøng ñoái vôùi toâi. (Nguoàn :Venkatesh et. al. 2003) AÛnh höôûng xaõ hoäi (Social influence) AÛnh höôûng xaõ hoäi ñöôïc ñònh nghóa laø caáp ñoä maø moät caù nhaân nhaän thöùc nhöõng ngöôøi coù vai troø (hay aûnh höôûng) quan troïng ñoái vôùi anh ta cho raèng anh ta neân söû duïng heä thoáng. Caáu truùc vaø thang ño cuûa yeáu toá aûnh höôûng xaõ hoäi ñöôïc trình baøy trong baûng 3.3 sau ñaây. Baûng 3.3: AÛnh höôûng xaõ hoäi: Caáu truùc, Ñònh nghóa vaø Thang ño Caáu truùc Ñònh nghóa Thang ño chi tieát Quy taéc chuû quan (Subjective Norm) (Ajzen 1991; Davis et al 1989; Fishbein va Azjen 1975; Mathieson 1991; Taylor vaø Todd 1995a,1995b) Nhaän thöùc cuûa moät ngöôøi veà vieäc nhöõng ngöôøi quan troïng nhaát ñoái vôùi baûn thaân ngöôøi ñoù nghó raèng anh ra neân hay khoâng neân theå hieän haønh vi trong vaán ñeà. Nhöõng ngöôøi aûnh höôûng ñeán haønh vi cuûa toâi nghó raèng toâi neân söû duïng heä thoáng. Nhöõng ngöôøi quan troïng vôùi toâi nghó raèng toâi neân söû duïng heä thoáng. Nhöõng yeáu toá xaõ hoäi (Thompson et al 1991) Söï tieáp thu cuûa caù nhaân ñoái vôùi vaên hoùa cuûa moät nhoùm tham khaûo vaø söï thoûa thuaän rieâng giöõa caù nhaân vôùi nhau raèng moät caù nhaân neân hoøa hôïp vôùi nhöõng ngöôøi khaùc trong nhöõng hoaøn caûnh xaõ hoäi cuï theå. Toâi söû duïng heä thoáng ñeå töông xöùng vôùi nhöõng ñoàng nghieäp, hoï cuõng söû duïng heä thoáng. Caáp quaûn lyù thaâm nieân cuûa coâng ty trôû neân coù ích trong vieäc söû duïng heä thoáng. Ngöôøi giaùm saùt cuûa toâi uûng hoä vieäc söû duïng heä thoáng cho coâng vieäc cuûa toâi. Noùi chung, toå chöùc uûng hoä vieäc söû duïng heä thoáng. Hình aûnh (Moore vaø Benbasat 1991) Caáp ñoä maø vieäc söû duïng moät phaùt minh ñöôïc nhaän thöùc laø seõ naâng cao hình aûnh hay ñòa vò cuûa 1 ngöôøi trong heä thoáng xaõ hoäi cuûa ngöôøi ñoù. Nhöõng ngöôøi trong toå chöùc cuûa toâi söû duïng heä thoáng thì trôû neân uy theá hôn nhöõng ngöôøi khaùc. Nhöõng ngöôøi trong toå chöùc söû duïng heä thoáng coù moät hoà sô caù nhaân cao caáp (high profile). Vieäc söû duïng heä thoáng laø bieåu töôïng cuûa toå chöùc cuûa toâi (Nguoàn :Venkatesh et. al. 2003) Ñieàu kieän thuaän lôïi (Facilitating conditions) Ñieàu kieän thuaän lôïi ñöôïc ñònh nghóa laø caáp ñoä maø moät caù nhaân tin raèng ñeå coù theå söû duïng moät heä thoáng caàn phaûi coù cô sôû haï taàng kyõ thuaät vaø toå chöùc. Caáu truùc vaø thang ño cuûa yeáu toá ñieàu kieän thuaän lôïi ñöôïc trình baøy trong baûng 3.4 sau ñaây. Baûng 3.4: Ñieàu kieän thuaän lôïi: Caáu truùc, Ñònh nghóa vaø Thang ño Caáu truùc Ñònh nghóa Thang ño chi tieát Nhaän thöùc haønh vi ñieàu khieån (Perceived Behavioral Control) (Ajzen 1991; Taylor vaø Todd 1995a, 1995b) Phaûn chieáu nhöõng nhaän thöùc cuûa söï thuùc eùp töø beân trong vaø beân ngoaøi leân haønh vi vaø hoaøn thieän tính hieäu quaû, nhöõng ñieàu kieän taøi nguyeân thuaän lôïi, vaø nhöõng ñieàu kieän kyõ thuaät thuaän lôïi. Toâi coù quyeàn ñieàu khieån trong vieäc söû duïng heä thoáng. Toâi coù nhöõng taøi nguyeân caàn thieát ñeå söû duïng heä thoáng. Toâi coù kieán thöùc caàn thieát ñeå söû duïng heä thoáng. Heä thoáng khoâng töông thích vôùi nhöõng heä thoáng khaùc toâi söû duïng. Ñieàu kieän thuaän lôïi ( Facilitating Conditions) (Thompson et al 1991). Nhöõng yeáu toá khaùch quan trong moâi tröôøng laøm cho haønh ñoäng trôû neân deã thöïc hieän. Chæ daãn coù saün cho toâi trong vieäc löïa choïn heä thoáng. Nhöõng höôùng daãn ñaëc bieät lieân quan ñeán heä thoáng coù saün cho toâi. Coù moät ngöôøi hay (1 nhoùm) saün saøng trôï giuùp vôùi nhöõng khoù khaên cuûa heä thoáng. Tính töông thích (Moore vaø Benbasat 1991). Caáp ñoä maø 1 phaùt minh ñöôïc nhaän thöùc laø phuø hôïp vôùi nhöõng giaù trò,nhu caàu vaø kinh nghieäm hieän taïi cuûa nhöõng ngöôøi söû duïng tieàm naêng. Söû duïng heä thoáng thì töông thích vôùi moïi khía caïnh trong coâng vieäc cuûa toâi. Toâi nghó raèng söû duïng heä thoáng raát thích hôïp vôùi caùch maø toâi thích laøm vieäc. Söû duïng heä thoáng phuø hôïp vôùi phong caùch laøm vieäc cuûa toâi. (Nguoàn :Venkatesh et. al. 2003) Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng GDCKTT Döïa treân nhöõng thang ño ñöôïc söû duïng trong moâ hình UTAUT, ta nhaän thaáy 3 yeáu toá Trieån voïng thöïc hieän (performance expectancy), Trieån voïng noã löïc (effort expectancy) vaø Ñieàu kieän thuaän lôïi (facilitating conditions) trong moâ hình UTAUT laø söï phaùt trieån roäng hôn vaø cuï theå hôn 2 yeáu toá Nhaän thöùc tính höõu ích vaø Nhaän thöùc tính deã söû duïng trong moâ hình TAM. Vì vaäy trong vieäc söû duïng 2 yeáu toá Nhaän thöùc tính höõu ích vaø Nhaän thöùc tính deã söû duïng cuûa moâ hình TAM, ñeà taøi seõ chuù yù aùp duïng thang ño chi tieát cuûa moâ hình UTAUT ñeå thuaän lôïi hôn trong vieäc laøm roõ nhöõng yeáu toá naøy cuõng nhö vieäc xaây döïng bieán vaø thang ño cho moâ hình nghieân cöùu. Beân caïnh nhöõng yeáu toá treân thì moâ hình UTAUT ñaõ boå sung theâm yeáu toá coù theå taùc ñoäng ñeán Döï ñònh söû duïng heä thoáng coâng ngheä thoâng tin laø AÛnh höôûng xaõ hoäi (social influence), yeáu toá naøy seõ ñöôïc ñöa vaøo Moâ hình nghieân cöùu. Ngoaøi ra, Moâ hình UTAUT cuõng ñaõ ñöa ra nhöõng yeáu toá ñöôïc cho laø taùc ñoäng giaùn tieáp ñeán döï ñònh vaø haønh vi söû duïng ñoù laø Giôùi tính, tuoåi, kinh nghieäm vaø söï töï nguyeän söû duïng (voluntariness of use). Nhöõng yeáu toá giaùn tieáp naøy raát phuø hôïp vôùi ñeà taøi vì ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø NÑT caù nhaân, hoï ñeán töø moïi taàng lôùp nhaân daân neân coù theå nhöõng yeáu toá giaùn tieáp naøy seõ coù aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng cuûa hoï ñoái vôùi GDCKTT. Vì vaäy nhöõng yeáu toá giaùn tieáp seõ ñöôïc ñöa vaøo Moâ hình nghieân cöùu döôùi teân goïi chung laø Caùc yeáu toá caù nhaân. nghieân cöùu veà PHOÅ BIEÁN SÖÏ ÑOÅI MÔÙI (diffusion of innovations) Giôùi thieäu nghieân cöùu veà phoå bieán söï ñoåi môùi Coâng trình nghieân cöùu veà Phoå Bieán Söï Ñoåi Môùi nghieân cöùu veà vaán ñeà baèng caùch naøo (how), taïi sao (why) vaø taïi moät toác ñoä naøo (what rate) thì nhöõng yù töôûng môùi vaø coâng ngheä môùi seõ ñöôïc phoå bieán xuyeân qua caùc neàn vaên hoùa. Rogers (1995) ñònh nghóa Söï phoå bieán laø “moät quaù trình maø qua ñoù moät söï ñoåi môùi (innovation) ñöôïc truyeàn thoâng qua nhöõng keânh naøo ñoù qua moïi thôøi gian giöõa caùc thaønh vieân cuûa moät heä thoáng xaõ hoäi” (p.5). Rogers ñaõ tieán haønh ñieàu tra hôn 2000 coâng trình nghieân cöùu veà söï phoå bieán vaø 3000 saùch baùo (Severin vaø Tankard, Jr., 1992). Giöõa nhöõng nghieân cöùu phong phuù veà söï phoå bieán, “moät trong nhöõng coâng trình coù söùc thuyeát phuïc nhaát laø ‘Nghieân cöùu veà haït gioáng baép lai Iowa’ (Ryan vaø Gross, 1943) (ñöôïc trích daãn trong Severin vaø Tankard, Jr., 1992).” Cuoäc ñieàu tra veà söï phoå bieán haït gioáng baép lai ôû Iowa ñaõ coù aûnh höôûng ñeán phöông phaùp nghieân cöùu, lyù thuyeát neàn taûng, nhöõng gôïi yù vaø nhöõng giaûi thích cho nhöõng nghieân cöùu veà söï phoå bieán sau naøy vaø ñaõ thieát laäp neân moâ hình söï phoå bieán coå ñieån (Rogers, 1995; Severin vaø Tankard, Jr., 1992). Nghieân cöùu söï phoå bieán haït gioáng baép lai ôû Iowa ñaõ phoûng vaán 259 noâng daân nhaèm ñieàu tra khi naøo vaø baèng caùch naøo hoï chaáp nhaän haït gioáng baép lai vaø nhaèm coù ñöôïc nhöõng thoâng tin veà nhöõng ngöôøi noâng daân aáy vaø hoaït ñoäng cuûa trang traïi cuûa hoï. Nghieân cöùu ôû Iowa ñaõ tìm ra toác ñoä cuûa söï chaáp nhaän ñi theo moät hình chöõ S vaø nhöõng keânh truyeàn thoâng khaùc ñoùng nhöõng vai troø quan troïng khaùc nhau trong quaù trình cuûa söï phoå bieán. Theâm vaøo ñoù, nghieân cöùu ôû Iowa cuõng ñaõ tìm ra 4 thaønh phaàn cô baûn cuûa söï phoå bieán: (1) moät söï ñoåi môùi (Innovation), (2) nhöõng keânh truyeàn thoâng (communication channels), (3) thôøi gian (time) vaø (4) moät heä thoáng xaõ hoäi (social system). Söï ñoåi môùi (Innovation) Moät söï ñoåi môùi laø “moät yù töôûng, moät haønh ñoäng thöïc tieãn hay moät vaán ñeà ñöôïc nhaän thöùc laø môùi ñoái vôùi moät caù nhaân hay moät nhoùm ngöôøi” (Roger, 1995, p.11), Theo Rogers (1995), phaûn öùng cuûa moät caù nhaân ñoái vôùi söï ñoåi môùi phuï thuoäc vaøo nhaän thöùc veà tính chaát môùi laï cuûa yù töôûng vaø cho duø caù nhaân ñoù coù nghó raèng yù töôûng laø môùi laï hay khoâng thì yù töôûng ñoù cuõng phaûi laø moät söï ñoåi môùi. Moät caù nhaân baøy toû “tính chaát môùi laï” cuûa moät söï ñoåi môùi nhö laø kieán thöùc, söï thuyeát phuïc hoaëc quyeát ñònh seõ chaáp nhaän. Phaàn lôùn nhöõng yù töôûng môùi coù lieân quan ñeán nhöõng ñoåi môùi veà coâng ngheä, neân ñoâi khi töø “coâng ngheä” (p.12) ñöôïc söû duïng nhö laø moät töø ñoàng nghóa vôùi “söï ñoåi môùi” (Rogers, 1995). Nhaän thöùc nhöõng ñaëc ñieåm cuûa söï ñoåi môùi “Nhöõng nhaän thöùc naøo veà thuoäc tính cuûa söï ñoåi môùi aûnh höôûng ñeán toác ñoä chaáp nhaän söï ñoåi môùi?” Ñaây laø moät caâu hoûi nghieân cöùu quan troïng trong nhöõng nghieân cöùu veà söï phoå bieán. Nhieàu nghieân cöùu tröôùc ñoù chuù troïng vaøo ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi chaáp nhaän (adopters). Tuy nhieân, trong moät noã löïc nhaèm ñieàu tra nhöõng thuoäc tính naøo aûnh höôûng toác ñoä chaáp nhaän, Rogers cho raèng toác ñoä chaáp nhaän söï ñoåi môùi laø “toác ñoä lieân quan maø taïi ñoù moät söï ñoåi môùi ñöôïc chaáp nhaän bôûi nhöõng thaønh vieân trong moät heä thoáng xaõ hoäi” (Roger, 1995, p.22). Trong ñoù coù 5 Thuoäc tính ñöôïc nhaän thöùc cuûa söï ñoåi môùi coù theå giaûi thích toác ñoä cuûa söï chaáp nhaän laø: (1) “lôïi ích lieân quan” (relative advantage), (2) “khaû naêng töông thích” (compatibility), (3) “söï phöùc taïp” (complexity), (4) “söï thöû nghieäm” (trialability) vaø (5) “khaû naêng quan saùt” (observability) (p.206). Rogers ñònh nghóa 5 thuoäc tính nhö sau: (1) lôïi ích lieân quan laø “möùc ñoä maø moät söï ñoåi môùi ñöôïc nhaän thöùc laø toát hôn so vôùi yù töôûng maø noù thay theá” (p.212), (2) khaû naêng töông thích laø “möùc ñoä maø moät söï ñoåi môùi ñöôïc nhaän thöùc laø phuø hôïp vôùi nhöõng giaù trò ñaõ toàn taïi, nhöõng kinh nghieäm trong quaù khöù vaø nhu caàu cuûa nhöõng ngöôøi chaáp nhaän tieàm naêng” (p.224), (3) söï phöùc taïp laø “möùc ñoä maø moät söï ñoåi môùi ñöôïc nhaän thöùc laø khoù khaên ñeå hieåu vaø söû duïng” (p.242), (4) söï thöû nghieäm (trialability) laø “möùc ñoä maø moät söï ñoåi môùi coù theå ñöôïc thöû nghieäm vôùi moät neàn taûng haïn cheá” (p.243), (5) khaû naêng quan saùt laø “möùc ñoä maø taïi ñoù keát quaû cuûa moät söï ñoåi môùi coù theå thaáy ñöôïc” (p.244). Nhaän thöùc veà lôïi ích lieân quan, khaû naêng töông thích, söï thöû nghieäm, vaø khaû naêng quan saùt töông quan thuaän vôùi toác ñoä chaáp nhaän trong khi söï phöùc taïp thì töông quan nghòch vôùi toác ñoä chaáp nhaän (Rogers, 1995). Nhöõng keânh truyeàn thoâng Truyeàn thoâng laø “moät quaù trình maø taïi ñoù nhöõng ngöôøi tham gia taïo vaø chia seû thoâng tin vôùi ngöôøi khaùc nhaèm ñaït ñeán moät söï thaáu hieåu ngaàm (mutual understanding)” (p.35), vaø moät keânh truyeàn thoâng laø “phöông tieän maø nhôø ñoù thoâng ñieäp ñöôïc truyeàn töø caù nhaân naøy sang caù nhaân khaùc” (p.36) (Rogers, 1995). Theo Rogers thì keânh truyeàn thoâng coù 2 loaïi: keânh truyeàn thoâng ñaïi chuùng (mass media channels) nhö TV, Internet, Radio v.v… vaø keânh truyeàn thoâng giöõa caùc caù nhaân vôùi nhau (interpersonal channels). Tuy keânh truyeàn thoâng ñaïi chuùng thì nhanh hôn trong vieäc ñöa thoâng tin veà söï ñoåi môùi ñeán vôùi moïi ngöôøi nhöng keânh truyeàn thoâng giöõa caùc caù nhaân vôùi nhau thì hieäu quaû hôn trong vieäc khuyeán khích moät caù nhaân chaáp nhaän söï ñoåi môùi. Thôøi gian Thôøi gian laø moät yeáu toá quan troïng trong quaù trình phoå bieán (Rogers, 1995). Rogers ñaõ cho thaáy moät vaøi yeáu toá lieân quan ñeán thôøi gian trong vieäc chaáp nhaän söï ñoåi môùi: (1) “quaù trình quyeát ñònh ñoåi môùi” (the innovation-decision process), (2) “Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi” (innovativeness) cuûa moät caù nhaân hay moät nhoùm ngöôøi so vôùi nhöõng thaønh vieân khaùc cuûa 1 heä thoáng” vaø (3) “toác ñoä chaáp nhaän söï ñoåi môùi trong moät heä thoáng” (p.20). Quaù trình quyeát ñònh ñoåi môùi (the innovative-decision process) “Laø moät quaù trình maø qua ñoù 1 caù nhaân hay moät nhoùm ngöôøi ñi töø nhaän thöùc ban ñaàu veà söï ñoái môùi ñeán vieäc hình thaønh thaùi ñoä höôùng tôùi söï ñoåi môùi, ñeán quyeát ñònh chaáp nhaän hay khoâng chaáp nhaän, ñeán vieäc thöïc hieän vaø söû duïng yù töôûng môùi, vaø cuoái cuøng laø ñeán söï thöøa nhaän quyeát ñònh naøy” (Rogers, 1995, p.20). Rogers cuõng ñaõ heä thoáng 5 böôùc cuûa quaù trình naøy: (1) nhaän thöùc, (2) thuyeát phuïc, (3) quyeát ñònh (4) thöïc hieän, (5) thöøa nhaän. Giai ñoaïn nhaän thöùc xaûy ra khi moät caù nhaân nhaän bieát ñöôïc söï xuaát hieän cuûa söï ñoåi môùi vaø thu thaäp thoâng tin veà caùch noù hoaït ñoäng (Rogers, 1995). Trong giai ñoaïn thuyeát phuïc, moät caù nhaân phaùt trieån thaùi ñoä thích hay khoâng thích veà söï ñoåi môùi. Taïi giai ñoaïn quyeát ñònh, moät caù nhaân tham gia vaøo nhöõng hoaït ñoäng ñeå choïn löïa giöõa vieäc chaáp nhaän hay khoâng chaáp nhaän söï ñoåi môùi. Giai ñoaïn thöïc hieän xaûy ra khi moät caù nhaân baét ñaàu söû duïng söï ñoåi môùi, vaø taïi giai ñoaïn naøy vieäc taùi ñoåi môùi (re-invention) thöôøng dieãn ra. Vaø cuoái cuøng, taïi giai ñoaïn thöøa nhaän, moät caù nhaân coù xu höôùng khaùm phaù “söï uûng hoä theâm nöõa (reinforcement) cuûa quyeát ñònh ñoåi môùi ñaõ thöïc hieän hoaëc quay trôû laïi quyeát ñònh tröôùc ñoù nhaèm chaáp nhaän hay khoâng chaáp nhaän söï ñoåi môùi neáu coù nhöõng thoâng ñieäp xung ñoät veà söï ñoåi môùi” (Rogers, 1995, p. 181). Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi (Innovativeness) vaø phaân loaïi ngöôøi chaáp nhaän Rogers ñònh nghóa veà “Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi” (Innovativeness) laø “möùc ñoä maø moät caù nhaân hay moät nhoùm ngöôøi chaáp nhaän moät yù töôûng môùi sôùm hôn nhöõng ngöôøi coøn laïi trong heä thoáng” (p.22). Lyù thuyeát phoå bieán söï ñoåi môùi cuõng cho raèng vieäc chaáp nhaän moät söï ñoåi môùi trong coâng ngheä (technological innovation) laø moät yeáu toá trong Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi cuûa moät ngöôøi hay söï saün saøng duøng thöû saûn phaåm môùi (Atkin, et al 1998; Neuendorf, et al 1998; Rogers 1995). Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi laø tieâu chuaån ñoái vôùi vieäc phaân loaïi ngöôøi chaáp nhaän, vì theá Rogers ñaõ phaân loaïi ngöôøi chaáp nhaän döïa treân thôøi gian lieân quan maø taïi ñoù moät söï ñoåi môùi ñöôïc chaáp nhaän, bao goàm: (1) nhöõng ngöôøi khai phaù (innovators), (2) nhöõng ngöôøi tieân phong (early adopters), (3) nhöõng ngöôøi ñeán sôùm (early majority), (4) nhöõng ngöôøi ñeán treã (late majority) vaø (5) nhöõng ngöôøi laïc haäu (laggards). Noùi chung, vieäc phaân loaïi ngöôøi chaáp nhaän ñi theo moät bieåu ñoà hình chuoâng (Rogers, 1995) ñöôïc trình baøy theo hình sau: Những người khai phá (2,5%) Những người tiên phong (13,5%) Những người đến sớm (34%) Những người đến muộn (34%) Những người khai lạc hậu (16%) Thời gian chấp nhận SP mới Hình 3.4: Phaân loaïi khaùch haøng theo thôøi gian chaáp nhaän SP môùi (Nguoàn: Rogers, 1995) Toác ñoä chaáp nhaän Toác ñoä chaáp nhaän laø:”toác ñoä lieân quan maø taïi ñoù moät söï ñoåi môùi ñöôïc chaáp nhaän bôûi nhöõng thaønh vieân trong moät heä thoáng xaõ hoäi” (Rogers, 1995, p206). Heä thoáng xaõ hoäi Rogers ñònh nghóa heä thoáng xaõ hoäi laø “moät taäp hôïp nhöõng nhoùm ngöôøi coù quan heä vôùi nhau, cam keát cuøng tham gia giaûi quyeát vaán ñeà nhaèm hoaøn thaønh moät muïc tieâu chung” (p.23). Nhöõng caù nhaân, nhöõng nhoùm thaân maät, nhöõng toå chöùc, hoaëc nhöõng heä thoáng phuï (subsystems) coù theå laø nhöõng ñôn vò cuûa moät heä thoáng xaõ hoäi. Moät heä thoáng xaõ hoäi laø moät nôi maø taïi ñoù söï phoå bieán xuaát hieän. Hieäu quaû cuûa nhöõng quy phaïm xaõ hoäi, yù kieán cuûa ngöôøi laõnh ñaïo vaø nhöõng taùc nhaân coù theå thay ñoåi trong heä thoáng xaõ hoäi, loaïi cuûa quyeát ñònh ñoåi môùi, keát quaû cuûa söï ñoåi môùi, taát caû nhöõng ñieàu ñoù coù theå aûnh höôûng ñeán caáu truùc cuûa heä thoáng xaõ hoäi (Rogers, 1995). Lyù do söû duïng moâ hình Lyù thuyeát phoå bieán söï ñoåi môùi laø moät moâ hình coù nhieàu öu theá trong vieäc giaûi thích söï chaáp nhaän söï ñoåi môùi. Lyù thuyeát naøy ñaõ ñöôïc söû duïng roäng raõi trong nhieàu nghieân cöùu veà söï chaáp nhaän coâng ngheä môùi nhö: Internet (Atkin, Jeffres and Neuendort, 1998), Mua saém qua maïng (Zellweger, 1997; Jarvenpaa vaø Tractinsky, 1999; Li, Kuo vaø Russell, 1999; Lohse vaø Spiller, 1999; Swanminathan, Lepkowska-White vaø Rao, 1999 v.v…), Truyeàn hình kyõ thuaät soá (Chan-Olmsted vaø Byeng-Hee Chang, 2006) v.v… vì vaäy sinh vieân quyeát ñònh söû duïng lyù thuyeát naøy vì ñeà taøi luaän vaên “Khaûo saùt döï ñònh söû duïng cuûa NÑT ñoái vôùi GDCKTT” cuõng laø moät daïng nghieân cöùu veà söï chaáp nhaän coâng ngheä môùi. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng GDCKTT Lyù thuyeát cuûa Rogers ñöa ra 5 Thuoäc tính söï ñoåi môùi coù theå giaûi thích toác ñoä cuûa vieäc chaáp nhaän söï ñoåi môùi ñoù laø (1) “lôïi ích lieân quan”, (2) “khaû naêng töông thích”, (3) “söï phöùc taïp”, (4) “söï thöû nghieäm” vaø (5) “khaû naêng quan saùt”. Thuoäc tính “söï thöû nghieäm” khoâng phuø hôïp laém vôùi GDCKTT vì khaùc saûn phaåm coâng ngheä khaùc, khaùch haøng seõ yeâu caàu ñöôïc duøng thöû tröôùc khi mua, coøn vôùi GDCKTT, NÑT seõ ñöôïc höôùng daãn söû duïng vaø hoï seõ phaûi hieåu roõ hình thöùc söû duïng tröôùc khi söû duïng thaät söï, vaø khi söû duïng thaät söï nghóa laø NÑT ñaõ tieán haønh giao dòch moät soá tieàn thaät qua maïng tröïc tuyeán. Nhöõng thuoäc tính coøn laïi khaù töông ñoàng vôùi nhöõng yeáu toá trong 2 moâ hình TAM vaø UTAUT. Neân ñoái vôùi nhöõng yeáu toá naøy ñeà taøi choïn söû duïng yeáu toá cuûa 2 moâ hình treân. Nhö ñaõ trình baøy, Lyù thuyeát phoå bieán söï ñoåi môùi cho raèng vieäc chaáp nhaän moät söï ñoåi môùi trong coâng ngheä laø moät yeáu toá trong “Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi” cuûa moät ngöôøi hay söï saün saøng duøng thöû saûn phaåm môùi (Atkin, et al 1998; Neuendorf, et al 1998; Rogers 1995). Sinh vieân nhaän thaáy yeáu toá “Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi” phuø hôïp vôùi ñeà taøi ñang thöïc hieän vaø quyeát ñònh boå sung vaøo moâ hình nghieân cöùu. MOÂ HÌNH CHAÁP NHAÄN SÖÛ DUÏNG THÖÔNG MAÏI ÑIEÄN TÖÛ (e-CAM) Giôùi thieäu Moâ hình chaáp nhaän söû duïng thöông maïi ñieän töû e-CAM Nhaän thöùc ruûi ro lieân quan ñeán saûn phaåm/dòch vuï Nhaän thöùc ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán Döï ñònh söû duïng Hình 3.5: Moâ hình chaáp nhaän söû duïng thöông maïi ñieän töû e-CAM (Nguoàn: Joongho Ahn, Jinsoo Park, Dongwon Lee. 6/2001) Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng thöông maïi ñieän töû theo moâ hình e-CAM ñöôïc trình baøy sau ñaây. Caùc ruûi ro lieân quan ñeán saûn phaåm/dòch vuï (Perceived Risk with Product/Service  PRP) Yeáu toá naøy trình baøy veà nhaän thöùc ruûi ro cuûa ngöôøi tieâu duøng (NTD) khi mua saûn phaåm/dòch vuï qua maïng Internet. Bôûi vì NTD khoâng theå chaïm tröïc tieáp vaøo saûn phaåm/dòch vuï trong quaù trình ra quyeát ñònh mua neân hoï coù theå gaëp moät soá ruûi ro ñöôïc thoáng keâ trong baûng 3.5 sau ñaây. Baûng 3.5: Caùc loaïi ruûi ro lieân quan ñeán saûn phaåm dòch vuï Loaïi ruûi ro Ñònh nghóa Ruûi ro taøi chính Ruûi ro maø saûn phaåm khoâng ñaùng giaù taøi chính Ruûi ro chöùc naêng Ruûi ro maø saûn phaåm seõ khoâng thöïc hieän nhö kyø voïng (VD: Ví duï, saûn phaåm/dòch vuï ñöôïc giao cho NTD coù theå khoâng thöïc hieän nhö ñöôïc mong ñôïi. Hôn nöõa, NTD coù theå ñöôïc yeâu caàu chòu chi phí nhö vaän chuyeån vaø boác dôõ, khi traû laïi hay trao ñoåi saûn phaåm/dòch vuï.) Ruûi ro vaät lyù Ruûi ro veà söï an toaøn cuûa ngöôøi mua hay nhöõng ngöôøi khaùc trong vieäc söû duïng saûn phaåm Ruûi ro maát cô hoäi Ruûi ro thöïc hieän 1 haønh ñoäng maø NTD seõ boû lôõ thöïc hieän ñieàu gì khaùc maø hoï thöïc söï muoán laøm. (VD: Sau khi mua saûn phaåm/dòch vuï qua Internet, NTD coù theå tìm thaáy 1 saûn phaåm/dòch vuï chaát löôïng baèng hoaëc cao hôn vôùi möùc giaù thaáp hôn) Ruûi ro thôøi gian Ruûi ro veà toán thôøi gian chuaån bò baûn lieät keâ mua haøng, di chuyeån, tìm thoâng tin, mua saém (Nguoàn: Joongho Ahn, Jinsoo Park, Dongwon Lee. 6/2001) Caùc ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán (Perceived Risk in the Context of Online Transaction) Vaøi nghieân cöùu trong phaïm vi giao dòch tröïc tuyeán (Hoffman et al., 1999; Jarvenpaa and Tractinsky, 1999; Jarvenpaa et al., 2000; Ratnasingham, 1998; Swaminathan et al., 1999) cho raèng söï tin caäy hay tín nhieäm cuûa khaùch haøng seõ ñöôïc caûi thieän baèng caùch gia taêng tính trong suoát (transparency) cuûa tieán trình giao dòch (Ví duï: phôi baøy toaøn boä ñaëc tính, nguoàn goác, vaø nghóa vuï cuûa nhaø cung caáp), giöõ laïi döõ lieäu caù nhaân toái thieåu yeâu caàu töø ngöôøi tieâu duøng, vaø bôûi vieäc taïo ra traïng thaùi roõ raøng vaø hôïp phaùp cuûa baát kyø thoâng tin naøo ñöôïc cung caáp. Bhimani (1996) chæ ra söï ñe doïa ñoái vôùi vieäc chaáp nhaän thöông maïi ñieän töû (TMÑT) coù theå bieåu loä töø nhöõng haønh ñoäng khoâng hôïp phaùp nhö vieäc nghe troäm, loä password, chænh söûa döõ lieäu, ñaùnh löøa, vaø quòt nôï. Do ñoù, Bhimani (1996) vaø Ratnasingham (1998) ñeà nghò caùc yeâu caàu caên baûn cho TMÑT laø laøm thoûa maõn nhöõng vaán ñeà sau: söï chöùng thöïc (authentication), söï caáp pheùp (authorization), söï saün saøng (availability), söï tin caån (confidentiality), toaøn veïn döõ lieäu (data integrity), khoâng khöôùc töø (nonrepudiation), vaø caùc dòch vuï öùng duïng coù khaû naêng choïn (selective application services). Rose et al. (1999) nhaän daïng caùc trôû ngaïi kyõ thuaät vaø chi phí lieân quan cuûa chuùng vaø nhöõng giôùi haïn ñaëc thuø ñoái vôùi TMÑT B2C, bao goàm trì hoaõn download, giôùi haïn cuûa giao dieän (limitations of the interface), caùc vaán ñeà doø tìm (search problems), ño löôøng thaønh coâng öùng duïng Web khoâng thích hôïp, an toaøn yeáu, vaø thieáu caùc tieâu chuaån Internet. Do ñoù, hoï phaùt bieåu raèng neáu ngöôøi ta thöïc hieän nhöõng giao dòch kinh doanh vôùi caùc thöông gia khoâng thaønh thaät hoaëc neáu nhöõng thoâng tin nhaïy ñöôïc löu trong nhöõng cô sôû döõ lieäu khoâng an toaøn, söï ñe doïa an toaøn toàn taïi ngay caû khi döõ lieäu ñöôïc baûo veä hoaøn haûo trong giao dòch. Lyù do söû duïng moâ hình Moâ hình chaáp nhaän söû duïng thöông maïi ñieän töû (TMÑT) laø moâ hình duøng ñeå khaûo saùt caùc yeáu toá baát ñònh ruûi ro trong lónh vöïc coâng ngheä thoâng tin noùi chung vaø TMÑT noùi rieâng. “E-commerce (Electronic commerce - TMÑT) laø hình thaùi hoaït ñoäng thöông maïi baèng phöông phaùp ñieän töû; laø vieäc trao ñoåi thoâng tin thöông maïi thoâng qua caùc phöông tieän coâng ngheä ñieän töû maø noùi chung laø khoâng caàn phaûi in ra giaáy trong baát cöù coâng ñoaïn naøo cuûa quaù trình giao dòch (neân coøn ñöôïc goïi laø “thöông maïi khoâng giaáy tôø”)”. Ñeà taøi söû duïng moâ hình naøy vì GDCKTT chính laø moät hình thöùc TMÑT maø ôû ñoù NÑT chæ ñeán môû taøi khoaûn giao dòch taïi caùc coâng ty chöùng khoaùn vaø sau ñoù moïi giao dòch chöùng khoaùn seõ ñöôïc thöïc hieän thoâng qua heä thoáng maïng Internet. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng GDCKTT Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng neâu ra trong moâ hình goàm: caùc yeáu toá ruûi ro lieân quan ñeán saûn phaåm/dòch vuï vaø caùc yeáu toá ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán. Trong ñoù yeáu toá ruûi ro lieân quan ñeán saûn phaåm/dòch vuï khoâng phuø hôïp ñoái vôùi GDCKTT vì coå phieáu khoâng phaûi laø moät loaïi haøng hoùa tieâu duøng thoâng thöôøng, khoâng coù söï khaùc bieät trong vieäc nhaän ñöôïc coå phieáu giöõa GDCKTT vôùi vieäc ñaët leänh mua tröïc tieáp taïi saøn vì ñoù laø moät loaïi haøng hoùa taøi chính. Vì theá yeáu toá naøy seõ khoâng ñöôïc söû duïng trong moâ hình nghieân cöùu. Moâ hình nghieân cöùu seõ söû duïng yeáu toá ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán. THIEÁT LAÄP MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU Moâ hình nghieân cöùu sô khôûi thöïc hieän cho luaän vaên naøy seõ söû duïng nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán “döï ñònh söû duïng” vaø “söï chaáp nhaän coâng ngheä môùi” ñaõ neâu ra 4 moâ hình treân. Moâ hình nghieân cöùu cuï theå ñöôïc trình baøy trong hình 3.6 sau ñaây. Nhaän thöùc tính höõu ích Nhaän thöùc ruûi ro lieân quan ñeán GDTT Nhaän thöùc tính deã söû duïng DÖÏ ÑÒNH SÖÛ DUÏNG Aûnh höôûng xaõ hoäi Taùc ñoäng cuûa caùc Yeáu toá Caù nhaân Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi Hình 3.6: Moâ hình nghieân cöùu CHÖÔNG 4 THIEÁT KEÁ NGHIEÂN CÖÙU Chöông 4 bao goàm caùc noäi dung chính: Quy trình nghieân cöùu Phöông phaùp nghieân cöùu Nhu caàu thoâng tin vaø nguoàn thoâng tin Thieát keá nghieân cöùu ñònh tính Thieát keá nghieân cöùu ñònh löôïng Phöông phaùp phaân tích döõ lieäu QUY TRÌNH NGHIEÂN CÖÙU Quy trình nghieân cöùu cuûa luaän vaên seõ ñöôïc trình baøy trong hình 4.1 sau ñaây. Muïc tieâu nghieân cöùu Xaây döïng cô sôû lyù thuyeát & Moâ hình nghieân cöùu Xaùc ñònh nhu caàu thoâng tin vaø nguoàn thoâng tin Nghieân cöùu ñònh löôïng Keát quaû nghieân cöùu Thieát keá maãu Thieát keá baûn caâu hoûi Phoûng vaán baèng baûn caâu hoûi Keát luaän vaø kieán nghò Nghieân cöùu ñònh tính Xöû lyù, phaân tích vaø dieãn giaûi thoâng tin Hình 4.1: Quy trình thöïc hieän nghieân cöùu PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñeå thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu ñeà ra, ñeà taøi söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu ñònh tính vaø nghieân cöùu ñònh löôïng. Nghieân cöùu ñònh tính Töø moâ hình nghieân cöùu ñaõ ñöa ra, sinh vieân tieán haønh nghieân cöùu ñònh tính nhaèm xaùc ñònh roõ caùc bieán vaø thang ño cho caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán “Döï ñònh söû duïng” trong moâ hình. Nghieân cöùu naøy ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua kyõ thuaät phoûng vaán caù nhaân. Trong ñoù, nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng GDCKTT trong moâ hình nghieân cöùu seõ ñöôïc ñaùnh giaù baèng caùch phoûng vaán saâu nhöõng NÑT caù nhaân ñang tham gia giao dòch tröïc tieáp taïi 1-2 saøn giao dòch chöùng khoaùn ôû TP.HCM. Döï kieán sinh vieân seõ tieán haønh phoûng vaán 10 ngöôøi. Thoâng tin thu thaäp töø nghieân cöùu naøy nhaèm muïc ñích khaùm phaù nhöõng yeáu toá taùc ñoäng ñeán döï ñònh söû duïng cuûa NÑT caù nhaân ñoái vôùi GDCKTT, laøm cô sôû töø ñoù xaây döïng baûn caâu hoûi cho nghieân cöùu ñònh löôïng. Nghieân cöùu ñònh löôïng Ñöôïc thöïc hieän baèng caùch phoûng vaán NÑT caù nhaân thoâng qua baûn caâu hoûi. Muïc ñích cuûa nghieân cöùu naøy laø ño löôøng caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán döï ñònh söû duïng cuûa NÑT caù nhaân ñoái vôùi GDCKTT döïa vaøo nhöõng thoâng tin ñaõ thu thaäp trong nghieân cöùu ñònh tính, ñoàng thôøi ñaùnh giaù caùc thang ño vaø kieåm ñònh laïi caùc giaû thuyeát ñaõ ñaët ra. Ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng khaûo saùt cuûa luaän vaên: NÑT caù nhaân giao dòch taïi caùc saøn giao dòch cuûa caùc CTCK taïi TP.HCM Phaïm vi ñoái töôïng khaûo saùt: toaøn TPHCM. NHU CAÀU THOÂNG TIN VAØ NGUOÀN THOÂNG TIN Thoâng tin sô caáp Caùc thoâng tin sô caáp ñöôïc thu thaäp baèng caùch phoûng vaán nhöõng NÑT caù nhaân taïi caùc saøn giao dòch cuûa caùc CTCK ôû TP.HCM. Thoâng tin thöù caáp Caùc thoâng tin lieân quan ñeán ñeà taøi ñöôïc toång hôïp hoaëc trích löôïc töø caùc nghieân cöùu tröôùc ñaây, saùch, baùo, website v.v… THIEÁT KEÁ NGHIEÂN CÖÙU ÑÒNH TÍNH Xaây döïng boä thang ño Döïa vaøo caùc moâ hình lyù thuyeát veà döï ñònh söû duïng (Chöông 3) caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng goàm: Caùc yeáu toá caù nhaân, Nhaän thöùc tính höõu ích, Nhaän thöùc tính deã söû duïng, Aûnh höôûng xaõ hoäi, Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi, Ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán. Xaây döïng thang ño yeáu toá Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi Thang đño yeáu toá Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi ñöôïc xaây döïng döïa treân vieäc tham khaûo thang ño cuûa nhöõng nghieân cöùu veà phoå bieán söï ñoåi môùi coâng ngheä ñaõ thöïc hieän tröôùc ñaây (Lin, 1999; Jeffres vaø Lin, 1998; Atkin, Jeffres vaø Neuendorf, 1998; Neuendorf vaø Atkin 1998, Kang, 2002; Eastlick, 1996). Caùc bieán duøng ñeå ño Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi ñöôïc ñöa ra nhö baûng 4.1 sau ñaây (sau khi loaïi boû moät soá bieán khoâng thích hôïp vôùi ñoái töôïng trong nghieân cöùu). Baûng 4.1: Thang ño döï kieán yeáu toá Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi Bieán Thang ño Thích thöû saûn phaåm môùi Thang ño Likert 5 ñieåm Thích khaùm phaù nhöõng coâng ngheä môùi Thang ño Likert 5 ñieåm Thích theo kòp coâng ngheä môùi Thang ño Likert 5 ñieåm Thích bieát veà nhöõng yù töôûng môùi Thang ño Likert 5 ñieåm Saün saøng chaáp nhaän ruûi ro ñeå thöû moät ñieàu môùi laï. Thang ño Likert 5 ñieåm Xaây döïng thang ño Nhaän thöùc tính höõu ích Nhaän thöùc tính höõu ích “Laø caáp ñoä maø moät ngöôøi tin raèng söû duïng moät heä thoáng ñaëc thuø seõ naâng cao keát quaû thöïc hieän cuûa hoï”. Döïa vaøo cô sôû lyù thuyeát veà moâ hình UTAUT, trong ñoù coù trình baøy khaù roõ veà yeáu toá Nhaän thöùc tính höõu ích vaø nhöõng lôïi ích cuûa GDCKTT ñaõ trình baøy trong chöông 3, luaän vaên taïm thôøi ñöa nhöõng bieán nhö trong baûng 4.2 sau ñaây ñeå ño yeáu toá Nhaän thöùc tính höõu ích (nhöõng bieán naøy seõ ñöôïc boå sung vaø ñieàu chænh sau khi khaûo saùt ñònh tính). Baûng 4.2: Thang ño döï kieán yeáu toá Nhaän thöùc tính höõu ích Bieán Thang ño Giaûi thích Thuaän tieän veà khoâng gian. Thang ñoLikert 5 ñieåm NÑT coù theå giao dòch ôû baát cöù nôi naøo maø khoâng caàn phaûi ñeán saøn cuûa CTCK. Tieát kieäm thôøi gian Thang ñoLikert 5 ñieåm NÑT coù theå giao dòch nhanh choùng vì khoâng phaûi di chuyeån ñeán saøn giao dòch ñoâng ñuùc, vieát phieáu leänh vaø noäp phieáu v.v… Tieát kieäm chi phí Thang ñoLikert 5 ñieåm NÑT coù theå tieát kieäm khoaûn chi phí phaùt sinh neáu phaûi ñeán saøn nhö chi phí ñi laïi v.v… Thuaän lôïi trong vieäc quaûn lyù danh muïc ñaàu tö Thang ñoLikert 5 ñieåm Trang web GDCKTT coù nhieàu tieän ích vaø thoâng tin giuùp NÑT deã quaûn lyù danh muïc ñaàu tö nhö soá löôïng coå phieáu, soá dö taøi khoaûn v.v… Ñoäc laäp trong vieäc ra quyeát ñònh ñaàu tö Thang ñoLikert 5 ñieåm NÑT coù theå ñoäc laäp ra quyeát ñònh maø khoâng bò aûnh höôûng bôûi nhöõng caù nhaân khaùc nhö khi giao dòch ôû saøn. Cô hoäi ñaët leänh nhö nhau giöõa caùc NÑT (söï coâng baèng giöõa caùc NÑT) Thang ñoLikert 5 ñieåm NÑT khoâng phaûi quan taâm ñeán vieäc ñeán saøn giao dòch sôùm hay muoän vaø noäp leänh tröôùc hay sau taïi baøn cuûa nhaân vieân moâi giôùi hay ruûi ro bò nhaân vieân giao dòch gaït leänh hay öu tieân nhöõng leänh coù giaù trò cao v.v… Deã daøng trong vieäc tìm kieám thoâng tin veà coå phieáu caàn mua/baùn. Thang ñoLikert 5 ñieåm Caùc trang Web cuûa CTCK coù nhöõng thoâng tin caäp nhaät töø caùc coâng ty nieâm yeát vaø nhöõng phaân tích kyõ thuaät veà coå phieáu v.v… Theo doõi traïng thaùi cuûa leänh Thang ñoLikert 5 ñieåm NÑT gaàn nhö nhaän bieát ñöôïc thôøi ñieåm naøo leänh cuûa mình ñöôïc nhaäp vaøo heä thoáng vaø khôùp khi naøo. Xaây döïng thang ño Nhaän thöùc tính deã söû duïng Tính deã söû duïng ñöôïc ñònh nghóa laø “caáp ñoä maø moät ngöôøi tin raèng söû duïng moät heä thoáng ñaëc thuø seõ khoâng caàn phaûi noã löïc”. Döïa vaøo muïc Caùch söû duïng dòch vuï GDCKTT (trình baøy ôû Chöông 2), tính deã söû duïng cuûa dòch vuï GDCKTT ñöôïc theå hieän bôûi 3 bieán: Ñaêng kyù söû duïng, Thôøi gian hoïc caùch söû duïng vaø Caùch thöùc söû duïng. Trong phaàn cô sôû lyù thuyeát ñaõ trình baøy ôû chöông 3, ta thaáy moâ hình UTAUT coù yeáu toá Ñieàu kieän thuaän lôïi (Facilities Conditions) ñeà caäp ñeán söï töông thích cuûa heä thoáng môùi vôùi heä thoáng ñang söû duïng vaø nhöõng taøi nguyeân caàn coù ñeå söû duïng heä thoáng nhö laø nhöõng thöôùc ño cho tính deã söû duïng. ÔÛ ñaây ta coù theå hieåu söï töông thích nghóa laø phaàn meàm/website GDCKTT coù theå laøm vieäc cuøng luùc vôùi caùc phaàn meàm/website khaùc treân cuøng maùy vi tính hay khoâng. Taøi nguyeân caàn coù ñeå söû duïng heä thoáng ñöôïc hieåu laø yeâu caàu veà phaàn cöùng vaø phaàn meàm ñeå söû duïng Giao dòch tröïc tuyeán. Vì ñoái töôïng khaûo saùt cuûa ñeà taøi laø nhöõng NÑT chöùng khoaùn caù nhaân noùi chung, khoâng phaûi laø ngöôøi coù kieán thöùc saâu veà coâng ngheä thoâng tin neân nhöõng yeáu toá nhö söï töông thích, phaàn cöùng, phaàn meàm seõ khoâng thích hôïp ñeå ñöa vaøo khaûo saùt veà Nhaän thöùc tính deã söû duïng, maø ñaây laø lónh vöïc thuoäc veà traùch nhieäm cuûa caùc CTCK. Vaäy caùc bieán duøng ñeå ño yeáu toá Nhaän thöùc tính deã söû duïng ñöôïc ñöa ra nhö baûng 4.3 sau ñaây (nhöõng bieán naøy seõ ñöôïc boå sung vaø ñieàu chænh sau khi khaûo saùt ñònh tính). Baûng 4.3: Thang ño döï kieán yeáu toá Nhaän thöùc tính deã söû duïng Bieán Thang ño Giaûi thích Ñaêng kí söû duïng Thang ñoLikert 5 ñieåm NÑT ñöôïc khaûo saùt cho raèng vieäc ñaêng kyù söû duïng dòch vuï GDCKTT laø deã daøng Thôøi gian hoïc caùch söû duïng Thang ñoLikert 5 ñieåm Thôøi gian NÑT ñöôïc khaûo saùt tin raèng mình caàn ñeå coù theå bieát ñöôïc caùch söû duïng GDCKTT. Caùch thöùc söû duïng Thang ñoLikert 5 ñieåm NÑT ñöôïc khaûo saùt cho raèng caùch söû duïng dòch vuï laø deã daøng Xaây döïng thang ño yeáu toá Aûnh höôûng xaõ hoäi AÛnh höôûng xaõ hoäi ñöôïc ñònh nghóa laø caáp ñoä maø moät ngöôøi nhaän thöùc nhöõng caù nhaân (hay nhoùm ngöôøi) coù vai troø (hay aûnh höôûng) quan troïng ñoái vôùi ngöôøi ñoù cho raèng ngöôøi ñoù neân söû duïng heä thoáng. Vaäy caùc bieán duøng ñeå ño yeáu toá Aûnh höôûng xaõ hoäi ñöôïc ñöa ra nhö baûng 4.4 sau ñaây (nhöõng bieán naøy seõ ñöôïc boå sung vaø ñieàu chænh sau khi khaûo saùt ñònh tính). Baûng 4.4: Thang ño döï kieán yeáu toá Aûnh höôûng xaõ hoäi Bieán Thang ño Giaûi thích Aûnh höôûng cuûa ngöôøi thaân quen hay ñoàng nghieäp Thang ñoLikert 5 ñieåm NÑT ñöôïc khaûo saùt cho raèng mình söû duïng GDCKTT vì thaáy ngöôøi quen hay baïn beø ñoàng nghieäp cuõng söû duïng. Hình aûnh baûn thaân Thang ñoLikert 5 ñieåm NÑT ñöôïc khaûo saùt cho raèng khi söû duïng GDCKTT thì seõ trôû neân coù phong caùch hieän ñaïi hôn so vôùi phaûi chen chuùc giao dòch taïi saøn. Xaây döïng thang ño yeáu toá Nhaän thöùc ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán Döïa vaøo cô sôû lyù thuyeát veà caùc ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán theo moâ hình e-CAM caùc bieán ñeå ño yeáu toá Nhaän thöùc ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán ñöôïc ñöa ra nhö baûng 4.5 sau ñaây (nhöõng bieán naøy seõ ñöôïc boå sung vaø ñieàu chænh sau khi khaûo saùt ñònh tính). Baûng 4.5: Thang ño döï kieán yeáu toá Nhaän thöùc ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán Bieán Thang ño Giaûi thích Söï an toaøn Thang ñoLikert 5 ñieåm Nhaän thöùc cuûa NÑT veà nhöõng ruûi ro coù theå xaûy ra nhö loä maät khaåu, loä thoâng tin caù nhaân Tình traïng ngheõn maïch Thang ñoLikert 5 ñieåm Nhaän thöùc cuûa NÑT veà ruûi ro coù theå xaûy ra khi khoái löôïng NÑT ñaët leänh lôùn. Söï oån ñònh cuûa maïng Internet Thang ñoLikert 5 ñieåm Nhaän thöùc cuûa NÑT veà ruûi ro coù theå xaûy ra khi maïng Internet khoâng oån ñònh Xaây döïng thang ño Caùc yeáu toá caù nhaân Luaän vaên löïa choïn thang ño cho Yeáu toá caù nhaân nhö baûng 4.6 sau ñaây (nhöõng bieán naøy seõ ñöôïc boå sung vaø ñieàu chænh sau khi khaûo saùt ñònh tính). Baûng 4.6: Thang ño döï kieán caùc yeáu toá caù nhaân Bieán Thang ño Muïc tieâu Tuoåi Thang ño khoaûng Luaän vaên muoán xem xeùt söï khaùc bieät cuûa Döï ñònh söû duïng dòch vuï trong töøng nhoùm Tuoåi, Giôùi tính, Trình ñoä hoïc vaán… neân seõ ñöa bieán naøy vaøo khaûo saùt. Giôùi tính Thang ño ñònh danh Trình ñoä hoïc vaán Thang ño ñònh danh Thu nhaäp Thang ño khoaûng Bôûi vì ñoái töôïng ñöôïc khaûo saùt laø NÑT chöùng khoaùn laø nhöõng ngöôøi ñaàu tö taøi chính neân bieán naøy seõ khoâng thích hôïp vaø neân ñöôïc thay theá baèng bieán Möùc giaù trò cuûa leänh giao dòch. ÔÛ ñaây luaän vaên muoán xem xeùt döï ñònh söû duïng cuûa NÑT ñoái vôùi GDCKTT coù thay ñoåi khi hoï phaûi giao dòch 1 soá löôïng chöùng khoaùn coù giaù trò lôùn hay khoâng. Ngheà nghieäp Thang ño khoaûng Bieán naøy seõ ñöôïc thay baèng bieán Möùc ñoä tieáp xuùc vôùi internet ñeå xem xeùt söï khaùc bieät cuûa Döï ñònh söû duïng trong töøng nhoùm Ñieàu kieän tieáp xuùc vôùi Internet Khaû naêng söû duïng maùy tính Thang ño khoaûng Bieán naøy ñöôïc söû duïng ñeå xem xeùt aûnh höôûng cuûa Khaû naêng söû duïng maùy tính ñoái vôùi Döï ñònh söû duïng GDCKTT. Ñieàu chænh thang ño Treân ñaây laø phaàn xaây döïng thang ño cho caùc yeáu toá sau khi tìm hieåu caùc moâ hình lyù thuyeát vaø ñaëc ñieåm cuûa GDCKTT. Coâng vieäc tieáp theo cuûa nghieân cöùu ñònh tính laø thöïc hieän ñieàu chænh caùc bieán vaø caùc yeáu toá cho phuø hôïp hôn. Nhöõng bieán vaø yeáu toá khoâng thích hôïp caàn ñöôïc loaïi boû khoûi moâ hình nghieân cöùu ñeå töø ñoù coù theå xaây döïng moät baûn caâu hoûi chính xaùc cho nghieân cöùu ñònh löôïng. Coâng vieäc naøy ñöôïc thöïc hieän baèng phöông phaùp phoûng vaán saâu. Ñoái töôïng phoûng vaán saâu cuûa sinh vieân laø nhöõng NÑT caù nhaân ñang giao dòch tröïc tieáp taïi caùc saøn cuûa caùc CTCK ôû TP.HCM. Hoï coù theå laø ngöôøi ñaõ töøng söû duïng Giao dòch chöùng khoaùn qua maïng Internet hoaëc chöa töøng söû duïng dòch vuï naøy vì muïc tieâu thöïc söï cuûa nghieân cöùu naøy laø khaûo saùt döï ñònh söû duïng ñoái vôùi hình thöùc GDCKTT treân cô sôû trieån khai giao dòch khoâng saøn cuûa HOSE trong töông lai chöù khoâng phaûi ñoái vôùi hình thöùc giao dòch chöùng khoaùn qua maïng Internet hieän nay. Döï kieán sinh vieân seõ phoûng vaán khoaûng 10 NÑT caù nhaân taïi 2 saøn giao dòch taïi 2 coâng ty chöùng khoaùn baát kyø taïi TP.HCM. Ñoái töôïng phoûng vaán seõ ñöôïc ñoïc baûn Moâ taû dòch vuï GDCKTT döïa treân cô sôû trieån khai giao dòch khoâng saøn cuûa HOSE vaø ñöôïc giaûi ñaùp thaéc maéc tröôùc khi traû lôøi caùc caâu hoûi. Baûn moâ taû dòch vuï Giao dòch Chöùng khoaùn Tröïc tuyeán (Online) ñöôïc xaây döïng döïa treân vieäc tham khaûo hình thöùc ñaêng kyù vaø söû duïng dòch vuï giao dòch chöùng khoaùn qua Internet cuûa moät soá CTCK hieän nay nhö CTCK Ngaân haøng Ngoaïi thöông (VCBS), CTCK Gia Quyeàn (EPS), CTCK Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông (APEC) bôûi vì moät soá caùc nhaân vieân taïi nhöõng coâng ty naøy khi ñöôïc hoûi veà vieäc lieäu coù söï khaùc bieät nhieàu trong caùch thöùc ñaêng kyù vaø söû duïng dòch vuï GDCKTT trong töông lai (khi HOSE ñaõ trieån khai vieäc giao dòch khoâng saøn) so vôùi hieän taïi thì hoï ñeàu cho bieát: Maáu choát söï khaùc nhau giöõa GDCKTT hieän nay vaø trong töông lai naèm ôû khaâu chuyeån leänh cuûa NÑT vaøo heä thoáng, vaán ñeà ñoù thuoäc veà haï taàng kyõ thuaät trong vieäc keát noái giöõa caùc CTCK vôùi HOSE neân quy trình ñaët leänh cuûa NÑT ñoái vôùi GDCKTT seõ khoâng khaùc bieät nhieàu so vôùi hình thöùc giao dòch qua maïng Internet hieän nay. Beân caïnh ñoù vieäc ñaêng kyù söû duïng dòch vuï vaø quy trình ñaët leänh ñoái vôùi GDCKTT cuûa caùc coâng ty luoân höôùng ñeán vieäc laøm sao cho NÑT caûm thaáy deã daøng, ñôn giaûn khi söû duïng. Baûn moâ taû dòch vuï ñöôïc ñính keøm trong phaàn phuï luïc. Baûng 4.7 sau ñaây trình baøy noäi dung cuûa baûn caâu hoûi ñöôïc söû duïng trong khaûo saùt ñònh tính, baûn caâu hoûi naøy bao goàm 2 phaàn: Phaàn 1: Caùc caâu hoûi môû ñeå tìm bieán vaø yeáu toá boå sung cho moâ hình nghieân cöùu Phaàn 2: Kieåm tra laïi moät soá bieán döï kieán seõ khaûo saùt (khoâng bao goàm bieán thuoäc yeáu toá Tính caùch höôùng ñeán söï ñoåi môùi). Baûng 4.7: Baûn caâu hoûi vaø keát quaû khaûo saùt ñònh tính PHAÀN 1: CAÂU HOÛI MÔÛ Caâu hoûi Traû lôøi % soá ngöôøitraû lôøi 1) Theo Anh/Chò nhöõng lôïi ích maø GDCKTT coù theå mang laïi cho mình laø gì? Vì sao? Thuaän tieän veà khoâng gian, haïn cheá vieäc ñi laïi 100% Tieát kieäm thôøi gian 100% Tieát kieäm chi phí ñi laïi 10% Bieát ñöôïc traïng thaùi cuûa leänh 10% 2) Theo Anh/Chò dòch vuï GDCKTT coù deã söû duïng khoâng? Vì sao? Deã, vì ñaõ töøng söû duïng dòch vuï hieän taïi. 30% Khoâng deã laém, phaûi nhôù vaø nhaäp maät khaåu nhieàu laàn 10% Chöa bieát, vì chöa töøng söû duïng giao dòch qua Internet 60% 3) Theo Anh/Chò moät website nhö theá naøo thì deã söû duïng Moïi thoâng tin caàn thieát ñöôïc theå hieän ôû trang chuû 10% Giao dieän roõ raøng, khoâng coù quaù nhieàu muïc 40% Thao taùc qua ít böôùc 50% 4) Sau khi ñoïc höôùng daãn söû duïng dòch vuï, Anh/Chò nghó mình coù theå bieát caùch söû duïng dòch vuï naøy sau bao laâu? Seõ söû duïng ñöôïc sau 1-2 giôø 50% Khoâng bieát 50% 5) Theo Anh/Chò nhöõng ruûi ro coù theå gaëp phaûi khi GDCKTT laø gì ? Loä thoâng tin Loä maät khaåu 90% Maïng Internet chaäp chôøn, khoâng ñaët leänh ñöôïc 50% Khoâng theå huûy leänh kòp so vôùi giao dòch taïi coâng ty vì vieäc lieân heä khoù khaên 10% 6) Anh/Chò coù döï ñònh söû duïng dòch vuï GDCKTT khoâng? Vì sao? Co,ù vì thuaän tieän veà thôøi gian vaø khoâng gian 40% Chôø ñeán sau khi trieån khai giao dòch khoâng saøn, seõ söû duïng neáu noù thaät söï hoaït ñoäng toát theo nhö baùo chí ñaõ thoâng tin. 60% Khoâng, thích ñeán saøn giao dòch cuûa CTCK ñeå naém baét vaø trao ñoåi thoâng tin vôùi caùc nhaø ñaàu tö khaùc. 30% 7) Anh/Chò cho bieát möùc giaù trò trung bình cuûa 1 leänh giao dòch maø Anh/Chò thöôøng ñaët: 15-20 trieäu/1 laàn 20% 40-50 trieäu/1 laàn 10% Raát dao ñoäng, khoâng bieát chaéc chaén 70% 8) Anh/Chò söû duïng Internet bao nhieâu laàn/tuaàn? Khoâng söû duïng 20% Töø 1-2 laàn 20% Töø 3-5 laàn 40% Treân 5 laàn 20% Ghi chuù: Caùc tæ leä phaàn traêm laø phaàn traêm soá ngöôøi ñöôïc khaûo saùt ñoàng yù vôùi yù kieán ñoù PHAÀN 2: CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN DÖÏ ÑÒNH SÖÛ DUÏNG STT Nhaän thöùc tính höõu ích Raát khoângñoàng yù Khoâng ñoàng yù Khoâng coù yù kieán Ñoàng yù Raát ñoàng yù 9 Theo Anh/Chò söû duïng GDCKTT coù theå giuùp Anh/Chò thuaän tieän veà khoâng gian. 40% 60% 10 Theo Anh/Chò söû duïng GDCKTT coù theå giuùp Anh/Chò tieát kieäm ñöôïc thôøi gian. 10% 70% 20% 11 Theo Anh/Chò söû duïng GDCKTT coù theå giuùp Anh/Chò tieát kieäm ñöôïc chi phí. 90% 10% 12 Theo Anh/Chò söû duïng GDCKTT coù theå giuùp Anh/Chò thuaän lôïi trong vieäc quaûn lyù danh muïc ñaàu tö. 40% 60% 13 Theo Anh/Chò söû duïng GDCKTT coù theå giuùp Anh/Chò trôû neân ñoäc laäp trong vieäc ra quyeát ñònh ñaàu tö. 70% 30% 14 Theo Anh/Chò söû duïng GDCKTT coù theå laøm cho cô hoäi ñaët leänh cuûa nhaø ñaàu tö (NÑT) laø nhö nhau vì: NÑT khoâng phaûi chôø ñeán phieân leänh mình ñöôïc nhaân vieân moâi giôùi nhaäp vaøo heä thoáng. 100% Vieäc caùc CTCK gaït leänh cuûa NÑT hay öu tieân cho nhöõng leänh coù giaù trò lôùn cuõng khoâng theå xaûy ra. 40% 60% 15 Theo Anh/Chò söû duïng GDCKTT coù theå giuùp Anh/Chò thuaän lôïi trong vieäc tìm kieám thoâng tin veà coå phieáu so vôùi giao dòch treân saøn. 40% 20% 40% 16 Theo Anh/Chò söû duïng GDCKTT coù theå giuùp Anh/Chò theo doõi traïng thaùi cuûa leänh ñöôïc ñaët. 100% Nhaän thöùc tính deã söû duïng 17 Vieäc ñaêng kí söû duïng dòch vuï GDCKTT deã daøng cho Anh/Chò. 100% 18 Phaàn höôùng daãn söû duïng dòch vuï deã hieåu. 30% 70% 19 Anh/Chò maát raát ít thôøi gian ñeå hoïc caùch söû duïng dòch vuï GDCKTT. 20% 60% 20% 20 Dòch vuï GDCKTT noùi chung laø deã söû duïng. 20% 60% 20% AÛnh höôûng xaõ hoäi 21 Toâi söû duïng GDCKTT vì ngöôøi thaân hay ñoàng nghieäp cuûa toâi cuõng söû duïng. 100% 22 Toâi söû duïng GDCKTT vì ñaây laø moät phöông thöùc giao dòch hieän ñaïi. 70% 30% Ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán 23 Maát maät khaåu trong quaù trình söû duïng dòch vuï. 10% 90% 24 Loä thoâng tin caù nhaân trong quaù trình söû duïng dòch vuï. 10% 10% 80% 25 Tình traïng ngheõn maïch coù theå xaûy ra khi khoái löôïng leänh giao dòch qua maïng lôùn. 70% 30% 26 Heä thoáng maïng Internet hieän nay khoâng oån ñònh. 80% 20% Keát quaû phoûng vaán phaàn caâu hoûi môû cho thaáy: ÔÛ caâu hoûi soá 5, coù moät yeáu toá môùi trong nhaän thöùc ruûi ro lieân quan ñeán GDTT theo traû lôøi cuûa ngöôøi ñöôïc phoûng vaán laø: “Khoâng theå huûy leänh kòp so vôùi giao dòch taïi coâng ty vì vieäc lieân heä khoù khaên”. Tuy nhieân, theo tìm hieåu, quy ñònh veà vieäc huûy leänh ñoái vôùi GDCKTT hieän nay giöõa caùc coâng ty coù söï khaùc nhau, chöa ñi ñeán moät chuaån möïc thoáng nhaát vaø theo moät CTCK cho bieát do baûn chaát khaùc nhau cuûa 2 hình thöùc giao dòch tröïc tuyeán ôû hieän taïi vaø töông lai neân vieäc huûy leänh coù theå seõ coù khaùc bieät, vaø chæ coù theå bieát chaéc chaén cho ñeán khi giao dòch khoâng saøn ñöôïc chính thöùc trieån khai. Vì lyù do ñoù, yeáu toá môùi naøy seõ khoâng ñöôïc ñöa vaøo moâ hình nghieân cöùu. ÔÛ caâu hoûi soá 7: Ña soá ngöôøi ñöôïc phoûng vaán ñeàu khoâng theå cho bieát chính xaùc möùc giaù trò moät laàn ñaët leänh laø bao nhieâu vì noù raát dao ñoäng tuøy theo tình hình thò tröôøng cuï theå. Vì vaäy, bieán naøy ñöôïc loaïi boû khoûi moâ hình nghieân cöùu. Keát quaû khaûo saùt ñònh tính caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng cho thaáy: Caâu hoûi soá 11: Ña soá ngöôøi ñöôïc phoûng vaán ñeàu khoâng ñoàng yù vôùi yù kieán cho raèng GDCKTT seõ giuùp NÑT tieát kieäm ñöôïc chi phí vì theo hoï neáu coù thì ñoù chæ laø chi phí ñi laïi, khoâng ñaùng keå ñeå hoï quan taâm neân yeáu toá naøy khoâng ñöôïc xem laø moät lôïi ích trong GDCKTT vaø ñöôïc loaïi boû. Caâu hoûi soá 21: 100% ngöôøi ñöôïc phoûng vaán ñeàu khoâng ñoàng yù vôùi yù kieán cho raèng hoï söû duïng GDCKTT vì ngöôøi thaân hay ñoàng nghieäp cuûa hoï cuõng söû duïng. Vì vaäy bieán naøy cuõng seõ ñöôïc loaïi boû vì noù khoâng ñöôïc cho laø yeáu toá aûnh höôûng ñeán Döï ñònh söû duïng. Nhöõng bieán coøn laïi vaãn phuø hôïp vôùi muïc tieâu nghieân cöùu neân ñöôïc giöõ laïi. Döïa vaøo thang ño döï kieán, luaän vaên xaùc ñònh caùc bieán vaø thang ño ñöa vaøo khaûo saùt ñònh löôïng. Danh saùch caùc bieán vaø thang ño ñöôïc trình baøy trong baûng 4.8 sau ñaây. Baûng 4.8: Caùc bieán vaø thang ño ñöa vaøo khaûo saùt ñònh löôïng STT Bieán khaûo saùt Thang ño Gaïn loïc 1 Coù (hoaëc döï ñònh) söû duïng Internet Thang ño Ñònh danh Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi 2 Thích thöû saûn phaåm môùi Thang ño Likert 5 ñieåm 3 Thích khaùm phaù nhöõng coâng ngheä môùi Thang ño Likert 5 ñieåm 4 Thích theo kòp coâng ngheä môùi Thang ño Likert 5 ñieåm 5 Thích bieát veà nhöõng yù töôûng môùi Thang ño Likert 5 ñieåm 6 Saün saøng chaáp nhaän ruûi ro ñeå thöû moät ñieàu môùi laï Thang ño Likert 5 ñieåm Nhaän thöùc tính höõu ích 7 Thuaän tieän veà khoâng gian Thang ño Likert 5 ñieåm 8 Tieát kieäm ñöôïc thôøi gian Thang ño Likert 5 ñieåm 9 Thuaän lôïi trong vieäc quaûn lyù danh muïc ñaàu tö Thang ño Likert 5 ñieåm 10 Ñoäc laäp trong vieäc ra quyeát ñònh ñaàu tö Thang ño Likert 5 ñieåm 11 Ñaûm baûo söï coâng baèng cho moïi NÑT Thang ño Likert 5 ñieåm 12 Thuaän lôïi trong vieäc tìm kieám thoâng tin veà coå phieáu so vôùi giao dòch treân saøn Thang ño Likert 5 ñieåm 13 Theo doõi traïng thaùi cuûa leänh ñöôïc ñaët Thang ño Likert 5 ñieåm Nhaän thöùc tính deã söû duïng 14 Vieäc ñaêng kí söû duïng dòch vuï Thang ño Likert 5 ñieåm 15 Höôùng daãn söû duïng dòch vuï Thang ño Likert 5 ñieåm 16 Thôøi gian ñeå hoïc caùch söû duïng dòch vuï Thang ño Likert 5 ñieåm 17 Caùch thöùc söû duïng dòch vuï Thang ño Likert 5 ñieåm AÛnh höôûng xaõ hoäi 18 Hình aûnh baûn thaân Thang ño Likert 5 ñieåm Ruûi ro lieân quan ñeán giao dòch tröïc tuyeán 19 Maát maät khaåu Thang ño Likert 5 ñieåm 20 Loä thoâng tin caù nhaân Thang ño Likert 5 ñieåm 21 Tình traïng ngheõn maïch khi khoái löôïng leänh giao dòch qua maïng lôùn Thang ño Likert 5 ñieåm 22 Heä thoáng maïng Internet khoâng oån ñònh Thang ño Likert 5 ñieåm Döï ñònh söû duïng 23 Döï ñònh söû duïng döïa treân nhaän thöùc veà GDCKTT so vôùi caùc hình thöùc khaùc Thang ño Likert 5 ñieåm 24 Döï ñònh söû duïng sau khi caân nhaéc giöõa lôïi ích vaø ruûi ro coù theå xaûy ra Thang ño Likert 5 ñieåm Nhaân khaåu 25 Tuoåi Thang ño khoaûng 26 Giôùi tính Thang ño ñònh danh 27 Trình ñoä hoïc vaán Thang ño khoaûng 28 Ñieàu kieän tieáp xuùc vôùi Internet Thang ño khoaûng 29 Khaû naêng söû duïng maùy vi tính Thang ño khoaûng THIEÁT KEÁ NGHIEÂN CÖÙU ÑÒNH LÖÔÏNG Thoâng tin caàn thu thaäp trong phaàn naøy laø thoâng tin ôû daïng ñònh löôïng, cho pheùp chuùng ta ño löôøng chuùng baèng soá löôïng. Döïa vaøo caùc thoâng tin ñaõ thu thaäp trong nghieân cöùu ñònh tính, sinh vieân tieán haønh thieát laäp baûn caâu hoûi ñònh löôïng. Do trong baûn caâu hoûi nghieân cöùu ñònh tính coù phaàn B duøng ñeå kieåm tra laïi caùc bieán döï kieán seõ khaûo saùt neân phaàn naøo cuõng ñaõ coù theå kieåm tra khaû naêng ñoïc hieåu vaø khaû naêng traû lôøi cuûa NÑT. Neân coâng vieäc caàn thöïc hieän laø chænh söûa töø ngöõ, caâu chöõ vaø hình thöùc cho phuø hôïp hôn, taïo thuaän lôïi cho ngöôøi traû lôøi khi tieán haønh thu thaäp thoâng tin chính thöùc. Thieát keá baûn caâu hoûi Baûn caâu hoûi ñöôïc chia laøm 4 phaàn: Moâ taû dòch vuï Phaàn gaïn loïc Phaàn Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng cuûa NÑT caù nhaân ñoái vôùi GDCKTT Phaàn Caùc yeáu toá caù nhaân. Noäi dung chính cuûa moãi phaàn trong baûn caâu hoûi laø: Moâ taû dòch vuï Phaàn naøy seõ moâ taû ñeå NÑT ñöôïc phoûng vaán coù caùi nhìn toång quaùt veà GDCKTT vaø giuùp hoï nhaän thaáy söï khaùc bieät giöõa hình thöùc GDCKTT hieän nay vôùi GDCKTT ñöôïc trieån khai döïa treân cô sôû Giao dòch khoâng saøn cuûa HOSE. Phaàn gaïn loïc Muïc tieâu phaàn naøy laø nhaèm choïn ñuùng ñoái töôïng nghieân cöùu. Phaàn Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán döï ñònh söû duïng cuûa NÑT caù nhaân ñoái vôùi GDCKTT Phaàn naøy goàm caùc caâu hoûi veà Tính caùch höôùng tôùi söï ñoåi môùi, Nhaän thöùc Tính höõu ích, Nhaän thöùc Tính deã söû duïng, AÛnh höôûng xaõ hoäi, Nhaän thöùc Ruûi ro lieân quan ñeán GDTT, Döï ñònh söû duïng. Phaàn Caùc yeáu toá caù nhaân Muïc tieâu cuûa phaàn naøy laø tìm hieåu thoâng tin caù nhaân cuûa ñoái töôïng phoûng vaán laø ngöôøi ñaïi dieän cho ñoái töôïng nghieân cöùu. Töø ñoù tìm ra moái lieân heä nhaân quaû cuûa caùc yeáu toá naøy vôùi döï ñònh söû duïng GDCKTT. Vaø ñeå ñaûm baûo raèng nhöõng noäi dung trong baûn caâu hoûi ñaõ ñöôïc hieäu chænh roõ raøng, deã hieåu vaø khoâng gaây khoù khaên cuõng nhö hieåu laàm cho ngöôøi traû lôøi, trong quaù trình thieát keá baûn caâu hoûi sinh vieân ñaõ tieán haønh phaùt thöû baûn caâu hoûi cho 10 nhaø ñaàu tö. Thang ño Nhöõng bieán vaø thang ño seõ ñöa vaøo khaûo saùt ñònh löôïng ñaõ ñöôïc trình baøy trong baûng 4.8 ôû cuoái phaàn 4.4 Thieát keá nghieân cöùu ñònh tính. Phöông phaùp thu thaäp döõ lieäu ñònh löôïng Trong nghieân cöùu naøy, phöông phaùp phoûng vaán tröïc tieáp ñöôïc löïa choï