Đề tài Giao tiếp và ẩm thực trong du lịch

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN KHOA DU LỊCH HỌC -------o0o------- TIỂU LUẬN Môn: Tâm lý học du lịch Giao tiếp và ẩm thực trong du lịch Môc lôc Më ®Çu 1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ giao tiÕp trong du lÞch 1.1. Kh¸i niÖm giao tiÕp du lÞch 1.2. Vai trß cña giao tiÕp trong du lÞch 2. Èm thùc vµ giao tiÕp trong kinh doanh du lÞch 2.1. Tæng quan v¨n hãa Èm thùc 2.2. Èm thùc trong du lÞch 2.3. Giao tiÕp vµ Èm thùc trong kinh doanh du lÞch 3. Nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ giao tiÕp trong v¨n hãa Èm thùc 3.1. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong giao tiÕp vµ Èm thùc trong du lÞch 3.2. Mét sè ®Ò xuÊt KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Më ®Çu NÕu giao tiÕp lµ th­êng xuyªn ë bÊt cø thêi gian nµo vµ th­êng trùc trong bÊt cø mét kh«ng gian lÞch sö vµ x· héi nµo th× v¨n hãa giao tiÕp l¹i lµ s¶n phÈm cña tõng lóc, tõng n¬i. V¨n hãa giao tiÕp phô thuéc ®ång thêi còng ph¶n ¸nh vµ thËm chÝ t¸c ®éng trë l¹i víi rÊt nhiÒu ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh x· héi, kinh tÕ, tù nhiªn còng nh­ tõng c¸ nh©n vµ n¨m th¸ng n÷a. Dï chØ lµ mét khÝa c¹nh cña v¨n hãa nãi chung, song v¨n hãa giao tiÕp còng lµ c¶ mét lÜnh vùc tæ hîp cña nhiÒu yÕu tè: ¨n, mÆc, nãi n¨ng, øng xö… Èm thùc ®­îc sö dông nh­ lµ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó giao tiÕp. Th«ng qua Èm thùc, ng­êi ta cã thÓ hiÓu biÕt vÒ c¶ mét nÒn v¨n hãa, mét lèi sèng c¸ch øng xö. Èm thùc lóc ®ã kh«ng chØ dõng l¹i ë nghÖ thuËt tr×nh diÔn c¸c mãn ¨n mµ cßn lµ n¬i ®Ó héi ngé, giao l­u, lµ n¬i ®Ó céng c¶m víi nhau. Giao tiÕp trong c¸c b÷a ¨n cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng kh¸c víi giao tiÕp trong c¸c buæi ®ãn tiÕp x· giao hay giao tiÕp trong qu¸ tr×nh tham quan hay giao tiÕp ë nh÷ng khung c¶nh kh¸c. Giao tiÕp vµ Èm thùc cã mét mèi quan hÖ ngÇm, kÝn h¬n. Ng­êi ta m­în Èm thùc ®Ó giao tiÕp víi nhau. Trong c¸c b÷a ¨n, ng«n ng÷ vµ cö chØ trong giao tiÕp kh«ng cßn ®ãng vai trß quan träng nhÊt mµ l¹i lµ kh«ng khÝ cña b÷a ¨n, c¸ch sö dông vµ th­ëng thøc c¸c mãn ¨n. Ng­êi ta kh«ng cÇn dïng qu¸ nhiÒu lêi nãi hay ®éng t¸c mµ chñ yÕu du kh¸ch tù c¶m nhËn theo c¸ch riªng cña m×nh. C¶m nhËn theo c¸ch nµo l¹i phô thuéc vµo v¨n hãa cña tõng n¬i vµ t©m lý cña tõng ®èi t­îng kh¸ch kh¸c nhau. Trong du lÞch, ¨n uèng lµ mét hîp phÇn kh«ng thÓ thiÕu bªn c¹nh tham quan vµ gi¶i trÝ. C¸ch øng xö, phôc vô, v¨n hãa giao tiÕp t¹i ®iÓm du lÞch, ®Æc biÖt lµ trong c¸c b÷a ¨n tæ chøc cho kh¸ch du lÞch cã thÓ t¹o Ên t­îng tèt ®Ñp cho kh¸ch du lÞch vµ thóc ®Èy mong muèn cña hä tiªu dïng thªm c¸c dÞch vô. 1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ giao tiÕp trong du lÞch 1.1. Giao tiÕp du lÞch T©m lý cña con ng­êi ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn th«ng qua ho¹t ®éng vµ giao tiÕp cña c¸ nh©n víi ng­êi kh¸c. Giao tiÕp ®· trë thµnh mét ph­¬ng tiÖn quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch thÓ hiÖn trong trao ®æi th«ng tin, hiÓu biÕt vµ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau gi÷a du kh¸ch vµ nhµ cung øng dÞch vô du lÞch. §Æc biÖt, trong bèi c¶nh du kh¸ch n­íc ngoµi ®Õn ViÖt Nam ngµy mét nhiÒu nh­ hiÖn nay, th× viÖc nghiªn cøu giao tiÕp gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa trong ho¹t ®éng du lÞch, cµng trë nªn cã ý nghÜa quan träng. Giao tiÕp lµ ho¹t ®éng trao ®æi th«ng tin nhËn biÕt vµ t¸c ®éng lÉn nhau trong quan hÖ ng­êi – ng­êi ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých nhÊt ®Þnh. V× vËy, giao tiÕp ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh hai chiÒu, vµ lµ mét qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ ph¶n håi th«ng tin gi÷a hai hay nhiÒu ®èi t­îng tham gia giao tiÕp. Công ty lữ hành Công ty gửi khách Người cung cấp dịch vụ Hướng dẫn viên Khách du lịch Giao tiếp – Trao đổi thông tin đa chiều Giao tiÕp lµ mét h×nh thøc trao ®æi th«ng tin, sù hiÓu biÕt vµ nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i gi÷a con ng­êi víi con ng­êi mµ cô thÓ trong ngµnh du lÞch lµ gi÷a du kh¸ch víi c¸c nhµ kinh doanh du lÞch, h­íng dÉn viªn, c¸c nhµ cung øng dÞch vô du lÞch. Giao tiÕp trong du lÞch còng lµ sù giao l­u, giao thoa gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa víi nhau. HiÖn nay, l­îng du kh¸ch ®i du lÞch t¹i ViÖt Nam ngµy cµng gia t¨ng, trong ®ã du kh¸ch quèc tÕ chiÕm mét tû träng kh«ng nhá. ChÝnh v× cã sù tham gia cña nhiÒu ®èi t­îng kh¸ch du lÞch nªn c¸c ho¹t ®éng giao tiÕp trong du lÞch cµng ®a d¹ng vµ phong phó h¬n. Giao tiÕp du lÞch lµ qu¸ tr×nh tiÕp xóc vµ trao ®æi th«ng tin vÒ nhËn thøc, xóc c¶m, t×nh c¶m vÒ sù hiÓu biÕt vµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a con ng­êi víi con ng­êi trong ho¹t ®éng du lÞch, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng cña ho¹t ®éng nµy. Giao tiÕp du lÞch x¶y ra trong m«i tr­êng ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch rÊt khã cã thÓ x¸c ®Þnh thêi gian vµ kh«ng gian mét c¸ch hoµn toµn chÝnh x¸c. Giao tiÕp du lÞch lµ qu¸ tr×nh trao ®æi th«ng tin vÒ nhiÒu mÆt: nhËn thøc, xóc c¶m, t×nh c¶m. Trong ho¹t ®éng du lÞch nhê cã giao tiÕp mµ con ng­êi cã thÓ truyÒn ®¹t vµ trao ®æi víi nhau vÒ c¸c vÊn ®Ò mµ hä quan t©m nh­ sù tháa m·n hay kh«ng tháa m·n cña du kh¸ch vÒ ¨n uèng, nghØ ng¬i, m«i tr­êng du lÞch… Giao tiÕp du lÞch lµ qu¸ tr×nh hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a con ng­êi víi con ng­êi. Nhê cã c¸c th«ng tin nhËn ®­îc tõ kh¸ch thÓ giao tiÕp, trªn c¬ së kinh nghiÖm vµ vèn sèng cña b¶n th©n th× Ên t­îng ban ®Çu vÒ nhau ®­îc h×nh thµnh ngµy khi gÆp nhau, Ên t­îng ban ®Çu ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi sù hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a hä. Giao tiÕp du lÞch cßn lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng qua l¹i gi÷a ng­êi víi ng­êi ( du kh¸ch vµ ng­êi phôc vô, gi÷a l·nh ®¹o c«ng ty nµy víi c«ng ty kh¸c) nh»m tháa thuËn, kÝ kÕt hîp ®ång hoÆc liªn doanh, liªn kÕt ®Ó n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ kinh doanh. Giao tiÕp du lÞch cßn chÞu sù quy ®Þnh cña c¸c ®Æc ®iÓm v¨n hãa, x· héi, lÞch sö cña chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ giao tiÕp nh­ tÝn ng­ìng, t«n gi¸o, phong tôc tËp qu¸n… 1.2. Vai trß cña giao tiÕp trong du lÞch - Giao tiÕp trong du lÞch gióp cho du kh¸ch cã thÓ n©ng cao ®­îc nhËn thøc, bæ sung nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thiªn nhiªn, v¨n hãa, lÞch sö n¬i mµ hä ®Õn tham quan, gióp qu¶ng b¸ h×nh ¶nh vÒ ®Êt n­íc tíi b¹n bÌ quèc tÕ. - Giao tiÕp trong du lÞch lµ cÇu nèi vÒ v¨n hãa gi÷a c¸c du kh¸ch ®Õn tõ nhiÒu quèc gia kh¸c nhau. NÕu du kh¸ch ®­îc tiÕp ®ãn trong m«i tr­êng th©n thiÖn, cëi më th× chÊt l­îng cña ch­¬ng tr×nh du lÞch sÏ ®­îc n©ng cao. - Giao tiÕp trong du lÞch gãp phÇn n©ng cao sù tháa m·n, hµi lßng cña du kh¸ch, cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn xóc c¶m cña du kh¸ch khi tham gia vµo ch­¬ng tr×nh du lÞch, t¹o thiÖn c¶m cho du kh¸ch vµ thóc ®Èy hä quay trë l¹i tham quan. Theo kÕt qu¶ cña cuéc ®iÒu tra chi tiªu cña kh¸ch du lÞch n¨m 2005 cña Tæng côc Thèng kª th¸ng 7/2005 cho biÕt: trong sè kh¸ch du lÞch quèc tÕ ®Õn ViÖt Nam, sè kh¸ch ®Õn lÇn thø nhÊt chiÕm 65,26%, kh¸ch ®Õn lÇn thø hai lµ 20,9% vµ lÇn thø ba lµ 13,84%. Nh­ vËy kh¸ch du lÞch quèc tÕ quay l¹i ViÖt Nam lµ 34,74%; trong ®ã du kh¸ch lµ ViÖt kiÒu trë vÒ ViÖt Nam hai lÇn trë lªn lµ 7,6%; du kh¸ch tõ ch©u ¸ quay l¹i ViÖt Nam lµ 15,6% trong tæng sè kh¸ch du lÞch quèc tÕ (chiÕm 34,8% trong nhãm kh¸ch ®Õn tõ ch©u ¸), t­¬ng tù nh­ vËy, kh¸ch ch©u ©u lµ 9,1% (28% trong nhãm); kh¸ch ch©u Mü lµ 7,04% (51% trong nhãm); ch©u §¹i D­¬ng lµ 2,06% (32,5% trong nhãm). KÕt qu¶ ®iÒu tra còng cho biÕt du kh¸ch lµ ViÖt kiÒu vÒ ViÖt Nam lµ 12,73%; du kh¸ch ®Õn tõ ch©u ¸ chiÕm 41,03%; tõ ch©u ¢u chiÕm 32,56%; tõ ch©u Phi chiÕm 0,04%; tõ ch©u Mü chiÕm 13,82% vµ tõ ch©u §¹i d­¬ng chiÕm 6,3%. Giao tiÕp trong du lÞch sÏ thay ®æi vµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i m¸y mãc theo mét khu«n mÉu nµo c¶, v× nã phô thuéc vµo t©m lý cña tõng ®èi t­îng kh¸ch du lÞch. Tâm lý du khách ngày nay không còn đi tìm vẻ đẹp thuần bề mặt và chiều rộng mà có khuynh hướng đi vào sự độc đáo và chiều sâu. Môi trường truyền thông quá nhanh chóng và hiện đại trong thế kỷ này đã tranh nhau khai thác mọi ngõ ngách của hình ảnh. Những di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh và kỳ quan trên thế giới xuất hiện thường xuyên và được giới thiệu đủ mọi khía cạnh trên báo chí và màn ảnh. Sự xuất hiện phổ biến đến độ làm cho phần đông khách du lịch trên toàn thế giới mất đi sự ngạc nhiên kỳ thú khi đặt chân đến một thực cảnh nổi tiếng vì trước đó họ đã nhìn thấy quá nhiều lần qua môi trường thông tin đại chúng. Bởi vậy, khai thác thế mạnh du lịch của không phải là xây dựng cho nhiều khách sạn năm sao, bảy sao hay khai thác những phương tiện kỹ thuật mới nhất. Phương tiện vật chất không phải là sở trường của điều kiện văn hóa và kinh tế cụ thể. Thử đi một vòng Châu Âu và Bắc Mỹ, nơi có nhiều khách sạn sang trọng và những phương tiện kỹ thuật phục vụ tân kỳ nhất của thế giới. Sự cuốn hút du khách mạnh và cao nhất là những đền đài kỷ niệm có tính lịch sử lâu đời và những phế tích của các triều đại. Ưu thế du lịch của mỗi vùng đất thường có vị thế địa lý thiên nhiên và khung cảnh văn hóa không giống nhau. Sự khai thác và cạnh tranh về ngành du lịch cần có sự phát triển cân đối và lợi ích quân bình giữa 3 nhu cầu: Làm đẹp cho đất nước, phát huy văn hóa, làm giàu cho cơ quan khai thác du lịch và toàn xã hội. Trong thời đại mới, đời sống cá nhân, xã hội và đất nước có một khái niệm mới nằm trong khung cảnh toàn cầu. Mỗi người có thể có cơ hội tiếp xúc qua phương tiện truyền thông đại chúng, qua gặp gỡ, qua du lịch với mọi sắc dân khác tiếng nói, khác màu da, khác văn hóa... bất cứ lúc nào trong đời sống. Đấy là khái niệm căn bản nhất về du lịch. 2. Èm thùc vµ giao tiÕp trong du lÞch 2.1. Tổng quan văn hóa ẩm thực Để duy trì sự sống, ăn uống luôn là việc có tầm quan trọng số một. Tuy nhiên, quan niệm của con người về chuyện này lại có khác nhau. Người phương Tây coi ăn là chuyện tầm thường không đáng nói, triết lí phương Tây nhắc nhở : "Người ta ăn để mà sống chứ không phải sống để mà ăn". Người Việt Nam nông nghiệp với tính thiết thực thì, trái lại, công khai nói to lên rằng ăn quan trọng lắm : "Có thực mới vực được đạo". Có năng lượng vật chất thì mới nói đến chuyện tinh thần được. Việc ăn đối với người Việt Nam quan trọng tới mức một đấng toàn năng như Trời cũng không dám và không được quyền xâm phạm : "Trời đánh còn tránh bữa ăn". Nhiều nhà văn như Tản Đà, Nguyễn Tuân, Vũ Bằng,.... đã viết một cách say mê về cách ăn uống (được gọi một cách hoa mĩ là "nghệ thuật ẩm thực") của người Việt Nam. Ăn uống là văn hóa, nói chính xác hơn, đó là văn hóa tận dụng môi trường tự nhiên. Cho nên, không có gì là ngạc nhiên khi thấy rằng các nền văn hóa gốc du mục (như phương Tây, hoặc Bắc Trung Hoa) thiên về ăn thịt, còn trong cơ cấu bữa ăn của người Việt Nam thì lại bộc lộ rất rõ dấu ấn của truyền thống văn hóa nông nghiệp lúa nước. Đó là một cơ cấu ăn thiên về thực vật. Và trong thực vật thì Lúa Gạo là thành phần đứng đầu bảng. Quê hương của cây lúa là vùng Đông Nam Á thấp ẩm, trong khu vực Đông Nam Á thì Việt Nam là nơi cây lúa rất phát triển. Từ phương Nam, cây lúa đã thâm nhập dần lên vùng sông Hoàng Hà là nơi chỉ quen trồng đậu, mạch. Không phải ngẫu nhiên mà bữa ăn của người Việt Nam được gọi là bữa cơm. Nằm trong khu vực của một trong những trung tâm trồng trọt, Việt Nam có một danh mục rau quả mùa nào thức ấy, phong phú vô cùng. Từ các loài thủy sản, người Việt Nam đã chế tạo ra một thứ đồ chấm đặc biệt rất bổ vì nhiều đạm là nước mắm và mắm các loại (mắm ruốc, mắm cua, mắm tép, mắm tôm, mắm cá....). Thiếu nước mắm thì chưa thành bữa cơm Việt Nam. 2.2. Èm thùc trong du lÞch Du lÞch lµ mét hîp phÇn ®­îc cÊu thµnh bëi nhiÒu yÕu tè trong ®ã cã l­u tró, ¨n uèng, tham quan ®i l¹i vµ c¸c dÞch vô bæ sung kh¸c. ¡n uèng lµ mét phÇn rÊt quan träng trong du lÞch vµ nh÷ng chi tiªu cho ¨n uèng cña kh¸ch du lÞch chiÕm tû träng t­¬ng ®èi lín. Khi ®i du lÞch, kh¸ch du lÞch vÉn ph¶i cã nhu cÇu ®­îc tháa m·n nh÷ng nhu cÇu tèi thiÓu ®ã lµ ¨n, mÆc, ë. Tuy nhiªn ¨n uèng trong du lÞch th× kh«ng chØ dõng l¹i nh­ nh÷ng b÷a c¬m sinh ho¹t hµng ngµy mµ ®­îc n©ng lªn thµnh mét nghÖ thuËt – nghÖ thuËt Èm thùc. Việt Nam là một đất nước đa văn hoá, thể hiện rõ nhất ở từng vùng. Điều đó làm cho Việt Nam trở nên rất hấp dẫn. Thành phố HCM là một trung tâm kinh tế năng động và thu hút rất nhiều nguồn vốn đầu tư trực tiếp. Trong khi đó, Hà Nội được biết đến như trung tâm chính trị, đồng thời là trung tâm văn hóa chính. Lịch sử lâu đời nhiều thế kỷ của Việt Nam cũng thể hiện rõ nhất ở Hà Nội. NghÖ thuËt Èm thùc thÓ hiÖn v¨n hãa cña tõng vïng miÒn. Trong ¨n uèng cña ng­êi Hµ Néi còng cã nh÷ng nÐt kh¸c biÖt vµ thÓ hiÖn mét tr×nh ®é thÈm mü hay nãi ®óng h¬n lµ n¨ng khiÕu trong viÖc chÕ biÕn mãn ¨n. ChØ cÇn quan s¸t m©m c¬m ngµy TÕt hay m©m c¬m kh¸ch cña ng­êi Hµ Néi lµ thÊy ngay ®­îc tÝnh lÞch sù vµ chu ®¸o trong ®ã. Trong mét m©m bao giê còng cã rÊt nhiÒu mãn, mçi mãn mét chót, mçi mãn cho mét khÈu vÞ riªng. §Æc biÖt, c¸ch bµi trÝ c¸c mãn ¨n ®Òu ®­îc tr×nh bµy rÊt ®Ñp vµ hÊp dÉn. Du khách khi đến Hà Nội có nhiều cách để tìm hiểu về Hà Nội ví dụ như khám phá Hà Nội bằng xe đạp và nấu ăn. Với nhiều khách du lịch nước ngoài lần đầu đến Hà Nội, đi thăm thú 36 phố phường bằng xích lô, đi du thuyền trên sông Hồng, thăm quan các phố nghề, làng nghề luôn là lựa chọn hàng đầu. Song, giờ đây, bên cạnh những “lối mòn” du lịch trên, để tạo sự mới mẻ và sức hút mới, khơi dậy niềm đam mê sáng tạo, bản tính thích tự khám phá của khách du lịch, nhiều doanh nghiệp du lịch trên địa bàn Hà Nội đã nghĩ ra một hướng đi khác: ngao du Hà thành bằng xe đạp và dạy khách du lịch nấu ăn theo phong tục Việt Nam. Tất nhiên, với những người lần đầu tiên đến Hà Nội, không thuộc địa bàn, đường sá ở đây thì dịch vụ này vẫn đang ngoài tầm... ngắm. Những người nước ngoài lựa chọn đi tour bằng xe đạp thường đã có “thâm niên” sinh sống tại Hà Nội như: sinh viên nước ngoài đang theo học, một số đang công tác tại các Cty, tổ chức... Họ đã có những am hiểu nhất định về đường sá, ngôn ngữ, tập quán... ở đây. Thích tự mình khám phá Hà Nội theo một cách riêng, đặc biệt, họ có thể dừng chân bất kì chỗ nào họ muốn, có thể len lỏi trong các ngõ ngách, ngắm nghía được những nét đáng yêu của Hà Nội: những quán cóc nép bên con phố nhỏ, người bán hàng rong cần cù gánh hàng len lỏi trong từng con phố, những nhịp sống thường nhật của người dân... Thống kê cho thấy, các Cty du lịch có dịch vụ cho thuê xe đạp hiện tập trung nhiều nhất ở các phố cổ Hà Nội. Trong đó, nhiều nhất là các phố Hàng Bè, Hàng Bạc, Đinh Liệt. Trung bình, mỗi cửa hàng cũng có khoảng chục chiếc xe đạp. Song, không phải xe nào cũng như xe nào đâu nhé. Loại “xịn” - xe địa hình được nhập khẩu từ nước ngoài có giá thuê theo tour là 5 USD/ngày, thuê lẻ 8 USD/ngày. Hầu hết xe loại này thường được chọn thuê đi tour đường dài: Sapa (Lào Cai), Mai Châu (Hòa Bình)... Loại thường thì giá thuê rẻ hơn (30-50.000 đ/ngày), thường dùng đi trong TP, ngao du các làng nghề ngoại thành: gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc... Thủ tục cho thuê xe cũng cực kỳ đơn giản, chỉ cần để lại hộ chiếu là du khách có thể lấy xe trong ngày hoặc qua đêm mà không cần phải làm hợp đồng ràng buộc. Ngoài ra, du khách còn có thể khám phá Hà Nội qua ẩm thực. Đối với hầu hết các khách du lịch, đến một miền đất mới và khám phá những bí ẩn từ miền đất ấy mang lại luôn là một điều thích thú. Đặc biệt, việc tìm hiểu và thưởng thức “đặc sản” của miền đất đó luôn là sở thích không thể bỏ qua của hầu hết khách du lịch. Nắm bắt tâm lý này, các Cty lữ hành tại Hà Nội đã khai thác tour du lịch dạy khách nước ngoài nấu ăn theo phong tục Việt Nam. Và thực tế cho thấy, tour du lịch kiểu này đã cho thấy sức hấp dẫn bởi sự mới lạ, khơi dậy sự thích thú từ khách du lịch khi được khám phá món ăn Việt khi có thể tự tay chế biến được món "đặc sản" như: phở, nem rán, canh chua nấu cá... Từ xưa đến nay, ẩm thực Hà Nội luôn được coi là tinh tế, được chế biến ngon, khéo léo. Ẩm thực không đơn thuần là nghệ thuật ăn uống mà là sự kết tinh văn hóa ngàn năm lịch sử của chốn kinh kỳ. Mới đây, một trang web du lịch uy tín thế giới đã bình chọn ẩm thực Hà Nội đứng trong Top 10 thành phố có đồ ăn ngon nhất thế giới. Có lẽ vì vậy, tour du lịch dậy khách du lịch nấu ăn càng trở nên hấp dẫn và xem ra đắt khách. Theo các Cty lữ hành, hiện ở Hà Nội có 5-7 nơi dạy khách du lịch nấu ăn; trong đó, 3 nơi nhiều khách nhất là: khách sạn Sofitel Metropol, nhà hàng Ánh Tuyết (số 25 Mã Mây) và nhà hàng Highway4 (số 5 Hàng Tre). Với tour du lịch dạy nấu ăn này, du khách sẽ được dẫn đi chợ, chọn mua đồ nấu, tham gia vào quá trình chế biến, nấu nướng. Theo các công ty lữ hành, hầu hết khách du lịch tham gia tour này đều tỏ ra khá thích thú, nhiều người còn cho biết khi trở về nước sẽ tự tay chế biến món ăn Việt để “khoe” với gia đình. 2.3. Giao tiÕp trong v¨n hãa Èm thùc cña ng­êi ViÖt Giao tiÕp xuÊt hiÖn ë bÊt cø n¬i ®©u, khi cã sù giao l­u tiÕp xóc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp gi÷a hai ®èi t­îng trë lªn. Èm thùc còng lµ mét m«i tr­êng mµ ë ®ã giao tiÕp xuÊt hiÖn d­íi nhiÒu gãc c¹nh vµ h×nh thøc kh¸c nhau. Kh¸ch du lÞch tíi mét ®Þa ph­¬ng, mét vïng miÒn hay mét quèc gia nµo ®ã, hä ¨n uèng c¸c mãn ¨n kh«ng ph¶i ®Ó tháa m·n vÒ nhu cÇu sinh lý mµ lµ ®Ó th­ëng thøc, ®Ó hiÓu biÕt h¬n vÒ v¨n hãa vµ phong tôc tËp qu¸n cña ®Þa ph­¬ng ®ã. Giao tiÕp lµ mét tæ hîp cña ng«n ng÷, cö chØ, lêi nãi, trang phôc, c¸c nghi lÔ… vµ tÊt c¶ ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn kh¸ ®Çy ®ñ vµ phong phó trong khi ¨n uèng. Khi ¨n uèng, du kh¸ch kh«ng chØ chó t©m vµo mãn ¨n, mµ cßn giao tiÕp víi nhau, ng¾m nh×n phong c¶nh bµi trÝ xung quanh, ®­îc phôc vô trong mét kh«ng gian v¨n hãa cã thÓ kh¸c biÖt rÊt nhiÒu n¬i mµ hä sinh sèng. Giao tiÕp trong v¨n hãa Èm thùc cña ViÖt Nam thÓ hiÖn râ nÐt tÝnh céng ®ång. Tính cộng đồng trong ăn uống đòi hỏi nơi con người một thứ văn hóa giao tiếp cao - văn hóa ăn uống. Cã thÓ lÊy mét vÝ dô ®iÓn h×nh ®ã lµ r­îu cÇn cña ng­êi ViÖt. R­îu cÇn lµ mét thø r­îu uèng trùc tiÕp qua cÇn tróc vµ ®· cã tõ rÊt l©u. NhiÒu d©n téc dïng r­îu cÇn, nh­ng mçi d©n téc cã mét c¸ch lµm, c¸ch th­ëng thøc riªng. Tuy nhiªn, th­ëng thøc r­îu cÇn nh­ thÕ nµo võa ®óng c¸ch võa t¹o ra kh«ng khÝ vui vÎ ®Çm Êm lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m. Ng­êi Th¸i dïng r­îu cÇn th­êng xuyªn, nhÊt lµ nh÷ng khi cã kh¸ch quý mõng quý mõng c¬m míi, ®¸m c­íi lÔ tÕt, héi hÌ, lÔ ®Æt tªn cho con… ®Òu cã r­îu cÇn lµm vui. B×nh r­îu ®­îc ®Æt ë n¬i trang träng, réng r·i. Hä mêi uèng tõng ®ît cã gia phong nÒ nÕp, cã ng­êi gi¸ vµ phô n÷. Th­êng vÉn ­u tiªn cho kh¸ch, chñ nhµ uèng tr­íc sau ®ã ®Õn l­ît mäi ng­êi theo thø bËc uèng cïng. Uèng r­îu cÇn ph¶i cã mét ng­êi chñ tr×, ng­êi M­êng gäi lµ chó tr¸m cßn ng­êi Th¸i gäi lµ “nµi l¸u”. Nµi l¸u ®­îc phÐp ra nh÷ng ®iÒu kiÖn quy ®Þnh cô thÓ tr­íc khi vµo cuéc r­îu, nÕu ai vi ph¹m sÏ chÞu ph¹t theo “luËt”. VÝ dô: uèng ®¹i trµ lµ bao nhiªu “sõng” uèng tõng ng­êi hay uèng tõng ®«i, mçi ng­êi ph¶i uèng bao nhiªu sõng… ng­êi ta dïng sõng tr©u ®Ó lµm ®¬n vÞ ®o l­êng, mçi sõng chøa kho¶ng 1 lÝt n­íc. Víi quan niÖm con tr©u lµ ®Çu c¬ nghiÖp nªn hä dïng sõng tr©u ®Ó lµm vËt ®o l­êng khi uèng r­îu lµ cã hµm ý t«n thê con vËt quÝ trong nhµ. Nai l¸u mêi mäi ng­êi uèng r­îu ph¶i cã ®éng t¸c trÞnh träng, ý nhÞ víi nh÷ng lêi mêi t×nh c¶m, tr©n träng nhÊt. Còng cã lèi mêi ®¬n gi¶n, l¹i cã lèi mêi thµnh bµi b¶n ®èi víi kh¸ch quý, kh¸ch sang träng lÞch l·m. Nh÷ng cuéc r­îu cã thÓ kÐo dµi khi nh¹t b×nh r­îu míi tµn cuéc vui. Hä cßn tæ chøc c¶ móa xße vßng, móa l¨m v«ng, ®¸nh trèng, chiªng t¹o dùng mét bÇu kh«ng khÝ s«i næi. C¸ch thøc t¹o ra r­îu cÇn vµ thÓ thøc uèng r­îu thÓ hiÖn mét sinh ho¹t v¨n hãa mang tÝnh céng ®ång râ nÐt. Khi ®· vµo cuéc vui r­îu cÇn con ng­êi xÝch l¹i gÇn nhau, xua tan mäi nçi u buån thËm chÝ s½n sµng tha thø cho nhau nh÷ng ®iÒu ch­a võa ý, võa lßng. Uèng r­îu cÇn tõ l©u vÉn lµ thó vui kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ®êi sèng céng ®ång nhiÒu ®Þa ph­¬ng, trë thµnh mét nÐt b¶n s¾c v¨n hãa ®¸ng tr©n träng. Nã cßn lµ cÇu nèi giao l­u v¨n hãa, t×nh c¶m gi÷a c¸c d©n téc thËm chÝ ®èi víi kh¸ch quèc tÕ còng trë thµnh mét nhu cÇu giao tiÕp. Phở - món ngon mà cụ Nguyễn Tuân khẳng định là “đệ nhất” đã được các nhà kinh doanh tiên phong chọn khai thác. Phở 2000 là một trong các nhãn hiệu đầu tiên lên đời cho món phở truyền thống bằng nét sạch, vẻ đẹp của quán ăn kiểu mới và khang trang, thích hợp đón khách du lịch và người nước ngoài. Đến Phở 24, mô hình kinh doanh quán phở trở thành dịch vụ thương mại bài bản, toàn bộ khâu chế biến được “chuyên nghiệp hoá”, nhưng vẫn nhấn mạnh đến thời gian nấu nước hầm xương đến 24 giờ; hương vị truyền thống của 24 món gia vị quế, hồi, thảo quả, hành, gừng... 3. Nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ giao tiÕp trong v¨n hãa Èm thùc 3.1. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong giao tiÕp vµ Èm thùc trong du lÞch - Sù kh¸c biÖt vÒ thãi quen, khÈu vÞ trong ¨n uèng. Mét sè mãn ¨n lµ ®Æc s¶n cña ViÖt Nam nh­ng kh¸ch n­íc ngoµi th× kh«ng c¶m thÊy høng thó khi ¨n. NÕu nh­ ng­êi h­íng dÉn viªn v« t×nh kh«ng ®Ó ý tíi viÖc ®ã th× sÏ v« t×nh mêi kh¸ch dïng thö vµ ®iÒu nµy sÏ lµm cho kh¸ch du lÞch cã c¶m gi¸c kh«ng tho¶i m¸I, v× nhiÒu khi hä kh«ng thÓ tõ chèi do v¨n hãa giao tiÕp trong ¨n uèng cña hä lµ tr¸nh tõ chèi khi ®­îc mêi. Trong khi ®ã, ng­êi ViÖt th­êng cã mét thãi quen lµ g¾p thøc ¨n cho nhau ®Ó thÓ hiÖn t×nh c¶m, sù quan t©m vµ ch¨m sãc lÉn nhau. Trong ăn uống của người Việt Nam, cùng với tính tổng hợp là tính biện chứng, linh hoạt.Tính biện chứng linh hoạt Việt Nam thể hiện rất rõ trong cách ăn. Ăn theo lối Việt Nam là một quá trình tổng hợp các món ăn. Nhưng có bao nhiêu người ăn thì có bấy nhiêu cách tổng hợp khác nhau - đó là cả một khuôn khổ rộng rãi đến kì lạ cho sự linh hoạt của con người. Tính biện chứng, linh hoạt còn thể hiện trong dụng cụ ăn. Người Việt Nam truyền thống chỉ dùng một thứ dụng cụ ăn : đôi đũa. Ăn bằng đũa chính là cách ăn đặc thù thể hiện tư duy tổng hợp và biện chứng xuất phát từ cư dân trồng lúa nước Nam -Á và Đông Nam Á. Trong khi người phương Tây phải dùng một bộ đồ ăn gồm ít nhất là thìa, dĩa, dao, mỗi thứ thực hiện một chức năng riêng rẽ và chặt chẽ (sản phẩm của tư duy phân tích) thì đôi đũa của người Việt Nam thực hiện một cách cực kì linh hoạt hàng loạt chức năng khác nhau : gắp, và, xé, xẻ, dầm, khoắng, trộn, vét, và... nối cho cánh tay dài ra để gắp thức ăn xa ! Người Việt Nam chế ra rất nhiều loại đũa: đôi đũa tre bình d©n vừa dẻo vừa dai, gặp đồ ăn nóng đến đâu cũng không hỏng; đũa mun càng dùng càng bóng; đũa sơn mài, đũa khảm trai như một tác phẩm nghệ thuật thu nhỏ; đũa ngọc quý và mát; đũa ngà quý, mát và làm thức ăn mau nguội; đũa kim giao (một loại gỗ quý và hiếm hiện chỉ còn ở rừng Cúc Phương) và đũa bạc có khả năng phát hiện được chất độc trong thức ăn. Tiếp đến là triết lí về tính số đông. Bó đũa là biểu tượng của sự đoàn kết, của tính cộng đồng. Tuy nhiên, biểu hiện quan trọng hơn cả của tính biện chứng trong việc ăn là ở chỗ, trong khi người phương Tây chủ yếu quan tâm đến số lượng cao mà thức ăn cung cấp cho cơ thể thì người Việt Nam đặc biệt chú trọng đến quan hệ biện chứng âm dương. Quan hệ đó bao gồm ba phương diện liên quan mật thiết với nhau: (a) sự hài hòa âm dương trong thức ăn, (b) sự quân hình âm dương trong cơ thể, (c) sự cân bằng âm dương giữa con người với môi trường tự nhiên - Mét thãi quen kh¸c cña ng­êi ViÖt lµ trß chuyÖn trong b÷a ¨n, trong khi c¸c du kh¸ch ph­¬ng T©y th× khi ¨n uèng hä tËp trung vµo viÖc thu n¹p n¨ng l­îng lµ chÝnh. Hä kh«ng coi träng c¸c b÷a ¨n nh­ ng­êi ¸ ®«ng, cho nªn hä cã thÓ ¨n nh÷ng b÷a ¨n ®¬n gi¶n, nhiÒu kalo vµ cã thÓ b÷a ¨n kÐo dµi chØ trong vµi phót, vµ diÔn ra ë bÊt kú ®©u, trong nhµ ga, trªn xe ®iÖn, trªn ®­êng phè… víi môc ®Ých kÕt thóc nhanh gän ®Ó hä cã thÓ b¾t tay vµo lµm c¸c c«ng viÖc kh¸c. - C¸ch chuÈn bÞ bµn ¨n, dông cô sö dông trong b÷a ¨n Ng­êi ViÖt th× chØ dïng ®òa trong b÷a ¨n, bµn ¨n ®­îc bµy biÖn theo c¸c mãn vµ mäi ng­êi cïng bµn sÏ cïng sö dông chung c¸c thøc ¨n ®ã. Cßn kh¸ch ph­¬ng T©y hä sö dông mãn ¨n theo suÊt, theo khÈu phÇn, chø kh«ng sö dông chung bÊt kú mét mãn ¨n nµo. Cã mét nh­îc ®iÓm ë ®©y, lµ thãi quen cña ng­êi ViÖt do ¨n chung m©m nªn hä hay nh­êng nhÞn, ng­êi nµy nh×n ng­êi kia “¨n tr«ng nåi, ngåi tr«ng h­íng”, do vËy n¶y sinh ra vÊn ®Ò lµ thøc ¨n l·ng phÝ rÊt nhiÒu, mét b÷a ¨n kÕt thóc th× cã thÓ thøc ¨n cßn ®Ó l¹i trªn bµn mét nöa. §iÒu nµy kh«ng x¶y ra ®èi víi c¸c thùc kh¸ch T©y ph­¬ng, hä bao giê còng sö dông hÕt phÇn ¨n trong suÊt cña m×nh. - TÝnh vÖ sinh trong ¨n uèng Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, ng­êi ViÖt cã thãi quen dïng ®òa hay ®å g¾p thøc ¨n cña m×nh ®Ó g¾p cho nh÷ng ng­êi cïng m©m, cïng bµn. §èi víi ng­êi ViÖt ®ã lµ mét thãi quen hÕt søc b×nh th­êng vµ thËm chÝ lµ th©n thiÖn, nh­ng ®èi víi kh¸ch du lÞch n­íc ngoµi th× cã thÓ ®iÒu ®ã kh«ng hîp vÖ sinh. Bªn c¹nh ®ã, viÖc sö dông mét m©m c¬m chung, mét b¸t n­íc chÊm chung ®èi víi kh¸ch n­íc ngoµi còng cã thÓ ch­a hîp m¾t ë thêi ®iÓm ban ®Çu v× hä vÉn cã thãi quen ¨n theo khÈu phÇn riªng cña tõng ng­êi. VÒ thùc chÊt, ®iÒu nµy chØ lµ sù kh¸c biÖt vÒ mÆt v¨n hãa chø kh«ng ®¸nh gi¸ vÒ tÝnh v¨n minh hay lÞch sù trong ¨n uèng. Tuy nhiªn ®Ó gióp cho du kh¸ch cã thÓ th­ëng thøc mét b÷a ¨n hoµn toµn tho¶i m¸i th× h­íng dÉn viªn hay ng­êi phôc vô hoµn toµn cã thÓ gi¶i thÝch vµ h­íng dÉn cho du kh¸ch vµ khuyÕn khÝch hä th­ëng thøc trän vÑn b÷a ¨n ®ã. 3.2. Mét sè ®Ò xuÊt Trong những năm gần đây, du lịch Việt Nam đã và đang trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn đóng góp cho sự tăng trưởng kinh tế của đất nước và góp phần quan trọng giải quyết việc làm cho xã hội, nâng cao thu nhập của dân cư. Tác động tích cực và toàn diện của sự phát triển du lịch đối với đời sống kinh tế và chính trị của đất nước là không thể phủ nhận được. Có thể nói người dân Việt Nam đã nhận thức rất rõ về tính tất yếu phải ưu tiên đầu tư cho phát triển du lịch. Nhà nhà làm du lịch, người dân làm du lịch, doanh nghiệp làm du lịch đã tạo nên một thị trường du lịch thật sự sôi động và hấp dẫn. Song thực tế đã chứng minh rất sinh động về sự phụ thuộc rất lớn vào môi trường kinh doanh của du lịch. Từ thực tế đó đã đến lúc chúng ta cần nhìn nhận, đánh giá về chiến lược kinh doanh du lịch trong những năm qua và những năm sắp tới. Bởi lẽ hầu hết các khách sạn lớn, các công ty du lịch đều hướng mọi hoạt động của mình đến khách hàng mục tiêu hàng đầu là khách quốc tế. Trong khi đó khách nội địa chưa được đặt đúng vị trí mà nó đáng được quan tâm. Chỉ đến khi lượng khách quốc tế giảm đột ngột và giảm trong thời gian dài, ví dụ như: dịch SARS vừa qua thì các doanh nghiệp mới thấy vị trí quan trọng của khách nội địa. Tuy vậy, nhiều công ty, nhiều khách sạn lớn không "mặn mà" lắm bởi vì cơ sở vật chất được họ đầu tư không phải dành để đón khách du lịch nội địa với thu nhập thấp. Trong thời gian qua hàng loạt khách sạn lớn ngừng hoạt động vì không có khách trong khi đó các khách sạn vừa và nhỏ do phù hợp với du khách nội địa đã nhanh chóng khôi phục kinh doanh, hướng vào thị trường nội địa một cách có hiệu quả. Như vậy có thể thấy rõ vai trò của khách nội địa là hết sức quan trọng đối với với ngành du lịch trong việc duy trì sự phát triển ổn định trước những rủi ro của môi trường kinh doanh quốc tế. Kinh nghiệm của một số nước phát triển về du lịch cho thấy họ rất chú trọng kích thích nhu cầu du lịch trong nước để tránh những rủi ro do môi trường kinh doanh quốc tế mang lại đồng thời lấy đó làm cơ sở và động lực để thu hút khách quốc tế. Họ cho rằng một lễ hội chỉ thực sự hấp dẫn khi cả chủ và khách đều đông, nếu chủ nhiều khách ít thì kém hấp dẫn, ngược lại chủ ít khách nhiều thì khách sẽ cảm thấy rất tẻ nhạt. Từ đó họ có chiến lược để kết hợp giữa việc không ngừng thu hút khách quốc tế với đẩy mạnh các chính sách kích cầu nội địa. Ví dụ điển hình là Trung Quốc, họ rất thành công trong việc kích thích thị trường du lịch nội địa phát triển. Chương trình hành động của họ là không ngừng nâng cao mức tiêu dùng nội địa, coi trọng vai trò nhu cầu tiêu dùng nội địa trong việc lôi kéo đối với sự tăng trưởng của kinh tế vĩ mô. Do vậy, trong tình hình nhu cầu du lịch bên ngoài tăng không cao, Trung Quốc đã chú trọng kích cầu du lịch trong nước. Đây được coi là quốc sách bất biến và lâu dài của Trung Quốc. Quốc sách đó đã và đang được thực hiện có hiệu quả và chứng minh tính đúng đắn của nó đối với một nước trên 1,2 tỷ dân. Trên bình diện chung, tăng trưởng kinh tế vĩ mô đã thoát khỏi cục diện quá phụ thuộc vào nhu cầu bên ngoài, từng bước tiến vào quỹ đạo tăng trưởng kinh tế chủ yếu dựa vào mở rộng nhu cầu nội địa. Các nhà nghiên cứu Trung Quốc đều cho rằng họ có tiềm năng rất lớn trong việc kích cầu nội địa và do đó mức tăng trưởng thực tế kinh tế vĩ mô vẫn còn khoảng cách nhất định so với tiềm năng. - Giao tiÕp du lÞch lµ mét nghÖ thuËt ®ßi hái chñ thÓ cÇn cã tr×nh ®é cao, hiÓu biÕt réng, vèn sèng, kinh nghiÖm phong phó, ®ång thêi cã kü n¨ng øng xö, giao tiÕp thµnh th¹o. B¶n chÊt cña giao tiÕp du lÞch lµ giao tiÕp gi÷a c¸c lèi sèng c¸ nh©n, gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa. V× vËy, viÖc am hiÓu vÒ v¨n hãa, lÞch sö, x· héi vµ cã kÜ n¨ng thµnh th¹o vÒ ngo¹i ng÷ ®Ó phôc vô du kh¸ch lµ mét ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt. Do ®ã, mét viÖc lµm rÊt cÇn thiÕt hiÖn nay lµ ph¶i n©ng cao tr×nh ®é giao tiÕp cho c¸c c¸n bé, nh©n viªn trong ngµnh du lÞch, ®Æc biÖt lµ tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng giao tiÕp b»ng tiÕng Anh. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ lµm ®­îc ®iÒu nµy b»ng viÖc trÝch mét phÇn lîi nhuËn ®Ó chi dïng cho c«ng t¸c ®µo t¹o, cho nh©n viªn ®i häc hoÆc më c¸c líp ®µo t¹o ng¾n h¹n vÒ kü n¨ng giao tiÕp vµ ngo¹i ng÷. C¸c kiÕn thøc cÇn biÕt trong b÷a ¨n cña kh¸ch du lÞch ph­¬ng T©y cã thÓ kÓ ®Õn ®ã lµ hä kh«ng sö dông bia trong b÷a ¨n mµ chØ dïng r­îu vang; kh«ng dïng t¨m xØa r¨ng sau khi ¨n mµ chØ xóc miÖng hoÆc ®¸nh r¨ng… - T¹o mét kh«ng khÝ cëi më, th©n thiÖn, hßa nh·, g©y Ên t­îng tèt ®Ñp cho kh¸ch du lÞch, gióp cho hä c¶m gi¸c tho¶i m¸i nh­ ®­îc ë chÝnh ng«i nhµ cña m×nh. §iÒu nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kü n¨ng giao tiÕp cña ng­êi phôc vô. Trong du lÞch, Ên t­îng ban ®Çu rÊt quan träng. Ên t­îng ban ®Çu lµ nh÷ng biÓu t­îng, h×nh ¶nh, ý kiÕn chñ quan vÒ nhau gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ giao tiÕp, ®­îc h×nh thµnh trong thêi gian ®Çu cña lÇn gÆp nhau, ch­a hiÓu biÕt vÒ nhau. Vµ chÝnh qua b÷a ¨n, du kh¸ch ®­îc phôc vô tËn t×nh, chu ®¸o th× hä sÏ cã Ên t­îng tèt ®Ñp h¬n nhiÒu vÒ ®iÓm ®Õn. - Chú ý đến yếu tố vệ sinh trong ăn uống. Chúng ta có thể bỏ đi những thói quen không tốt và không hợp vệ sinh trong ăn uống. Ví dụ như dùng tăm sau khi ăn, khạc nhổ trong khi ăn…. - Phong cách phục vụ và kỹ năng giao tiếp của những người làm du lịch cũng rất quan trọng phụ thuộc và tính chất của những cuộc tiếp đón và phụ thuộc vào văn hóa, phong tục tập quán của từng quốc gia. Bên cạnh phong cách phục vụ và kỹ năng giao tiếp chuyên nghiệp, người phục vụ đặc biệt là những người phục vụ trực tiếp tại bàn ăn phải có trang phục phù hợp, sạch sẽ, gọn gàng để thể hiện sự tôn trọng, văn minh lịch sự đối với khách. - Tìm hiểu nắm bắt tâm lý của từng đối tượng khách khác nhau cũng là điều cần lưu tâm. * Du khách là nhà quản lý Loại khách này bao gồm các nhà quản lý, động cơ chính của chuyến đi du lịch của họ và công vụ hoặc kinh doanh kết hợp với tham quan, giải trí. Đặc điểm của loại khách này là: có khả năng thanh toán cao, quyết định tiêu dùng nhanh, giao tiếp, nói năng linh hoạt, có nghệ thuật ứng xử, nhu cầu dịch vụ liên lạc rất cao, tiêu dùng các sản phẩm du lịch hảo hạng và đắt tiền và không tính toán khi tiêu dùng. * Du khách là thương gia Đặc điểm nổi bật của loại du khách này là có tiềm năng kinh tế khá, thích sử dụng các loại sản phẩm du lịch đắt tiền, có khả năng chi trả cao, thích hoạt động tìm kiếm thông tin thị trường, có tư duy kinh tế nhạy bén. * Du khách là nghệ sĩ Nhu cầu và động cơ chính trong hoạt động du lịch của họ là nghỉ ngơi, giải trí kết hợp với hoạt động sáng tạo nghệ thuật. Đặc điểm nổi bật của nhóm du khách này là có đầu óc thẩm mỹ, giàu tình cảm trong quan hệ, trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo cao, hào phóng, không tính toán trong tiêu dùng. Họ có năng lực giao tiếp thể hiện ở khả năng đoán biết tương đối chính xác tâm lý của khách thể giao tiếp. Họ thường lựa chọn các sản phẩm lưu niệm với một phong cách riêng, mang tính thẩm mĩ cao. * Du khách là các nhà khoa học Nhu cầu và động cơ hoạt động du lịch của nhóm khách này thường là công việc, hội nghị, hội thảo, nghiên cứu khoa học kết hợp với nghỉ ngơi, vui chơi giải trí. Đặc điểm nổi bật của nhóm du khách này là có tri thức, hiểu biết rộng, giàu óc tưởng tượng, tư duy sâu sắc, nhanh nhạy với cái mới, thích sáng tạo, có nhu cầu thông tin liên lạc cao. Họ là những người có tác phong sinh hoạt nhanh nhẹn, tháo vát. Ngoài ra họ còn là những người có khả năng thanh toán cao, quyết định tiêu dùng nhanh, tính toán giá cả thành thạo. Họ yêu cầu cao trong phục vụ, sẵn sàng góp ý cho công ty để phục vụ có hiệu quả hơn. * Du khách là sinh viên Nhu cầu và động cơ đi du lịch của họ là tìm hiểu, khám phá cái mới lạ, muốn khẳng định cái “tôi” và muốn nghỉ ngơi, tham quan giải trí nhằm giải tỏa các căng thẳng do công việc và sức ép xã hội tạo ra. Họ rất nhanh nhẹn trong tiêu dùng du lịch, tuy nhiên do còn phụ thuộc kinh tế vào gia đình vì thế họ thường tính toán khi tiêu dùng dịch vụ. Bên cạnh đó, học cũng thường biểu hiện tính tự do trong hoạt động du lịch như tự do trong ăn, uống và sử dụng các dịch vụ… * Du khách là người lao động Nhóm du khách này có nhu cầu và động cơ du lịch chính là: nghỉ ngơi, tham quan giải trí, kết hợp với giải tỏa các trạng thái tâm lý căng thẳng do môi trường sống hoặc điều kiện lao động tạo ra. Đặc điểm - Nªn bè trÝ kh«ng gian v¨n hãa Èm thùc thuÇn ViÖt, tr¸nh tæ chøc nh÷ng b÷a ¨n pha t¹p nöa ¸, nöa ¢u. §Æc biÖt ®èi víi c¸c du kh¸ch ph­¬ng T©y, hä ®Õn ViÖt Nam tham quan du lÞch vµ muèn th­ëng thøc nh÷ng mãn ¨n ®Æc tr­ng cña ng­êi ViÖt vµ ®­îc sèng trong kh«ng gian v¨n hãa cña ng­êi ViÖt. NÕu nh÷ng nhµ kinh doanh du lÞch lµm ®­îc ®iÒu nµy th× sÏ thu hót ®­îc l­îng kh¸ch quèc tÕ rÊt lín. Sở dĩ chúng ta nên tạo ra một không gian văn hóa Việt cho khách du lịch quốc tế bắt nguồn từ sở thích và tâm lý của đối tượng khách này. Sở thích là khả năng lựa chọn phổ biến của con người, trước một đối tượng nào đó trong các lĩnh vực của cuộc sống mà đối tượng đó có sức lôi cuốn sự tập trung chú ý, điều khiển sự suy nghĩa và thúc đẩy con người hành động. Sở thích được hình thành trên cơ sở của nhu cầu, nhưng không phải mọi nhu cầu của cá nhân đều trở thành sở thích, chỉ có nhu cầu ở cấp độ khát vọng mới là nội dung của sở thích. Theo kết quả khảo sát thực tế về sở thích tiêu dùng của khách du lịch quốc tế trên thị trường du lịch về dịch vụ ăn uống thì có tới 93% du khách quốc tế thích ăn các món ăn Việt Nam. Một mô hình có thể tham khảo cho nhiều địa phương khác có thể kể đến là khu du lịch khoáng nóng Tản Đà. Với khuôn viên gần 30ha nằm dưới chân núi Tản Viên, phong cảnh sơn thủy hữu tình, có mỏ nước khoáng nóng thiên nhiên ban tặng, với lối kiến trúc độc đáo mang đậm nét văn hóa Việt cổ kết hợp hài hòa với những tiện nghi hiện đại, Khu du lịch khoáng nóng Tản Đà đang được coi là nơi nghỉ dưỡng lý tưởng cho mọi du khách. Đến với Tản Đà, du khách có thể cảm nhận nét đặc sắc riêng có của nó ngay từ khi đặt chân đến hàng rào khu du lịch. Từ xa nhìn lại, nơi đây giống như một tòa lâu đài cổ với hai trụ cổng cao vút hình tháp gắn bằng đá ong, trông kỳ bí và huyền diệu như trong chuyện cổ tích nước ngoài. Nằm trong vùng du lịch sinh thái đã phát triển mạnh ở sườn đông núi Tản, Du lịch Tản Đà quyết định chọn cho mình một lối đi riêng: Đưa du khách trở về với cuộc sống thời xưa bằng tái hiện những nếp nhà cổ của đồng bằng Bắc bộ và thưởng thức thú thư giãn ngâm mình dưới nước khoáng nóng cùng tắm bùn, ngâm hương liệu để xả đi cái mệt nhọc, lo lắng đời thường. Với ý tưởng độc đáo đó, nơi đây được chia làm 3 khu nhỏ: Khu nhà nghỉ được xây dựng phỏng theo mô tuýp nhà cổ khắc họa trên Trống Đồng Đông Sơn. 9 ngôi nhà cổ trên 100 năm được tìm mua chuyển về Khu du lịch lắp đặt thành 4 cụm nhà với những cái tên rất độc đáo. Cụm thứ nhất gồm 3 nhà “địa chủ”. Mỗi nhà gồm 7 gian được bài trí đầy đủ tiện nghi với sập gụ, tủ chè... Cụm thứ hai có 2 nhà “ông Đồ”, mỗi nhà  gồm 5 gian được bài trí trang nhã như nhà thầy đồ thời xưa. Ngoài sập gụ, tủ chè ra còn có bút nghiên, câu đối rất tao nhã. Các cụm nhà còn lại là nhà “phú ông” và nhà “trung nông” được bài trí tương đối giống nhau. Mọi đồ đạc trong các gian nhà này từ bàn ghế đến giường, tủ... đều làm bằng tre mang đậm nét văn hóa của người Việt cổ. Tuy các đồ vật trong nhà đều được bài trí giống hệt như các nhà cổ ngày xưa nhưng những đồ vật hiện đại như máy điều hòa nhiệt độ, vòi tắm nóng lạnh để phục vụ nhu cầu của du khách cũng được bài trí rất khéo để không phá vỡ đi vẻ thanh tao của nhà cổ. Nắm bắt được tâm lý du khách đôi khi muốn được trở lại cuộc sống ở thôn quê, cho con cái mường tượng ra đời sống của gia đình cổ thời xưa nên những nhà này được sắp xếp đủ vật dụng phục vụ cho một gia đình. Không chỉ có những nếp nhà cổ, sự sắp xếp, trang trí trong Khu du lịch cũng độc nhất vô nhị trong vùng. Không nơi nào trong các khu du lịch ở Hà Tây lại có những bát “hoa” bằng những cành rau lang được hái ngoài vườn. Và thật lạ, những cỏ cây tưởng như chỉ là thứ rau xanh, vô tri vô giác nhưng dưới bàn tay cài cắm khéo léo của nhân viên ở đây đã tạo cho du khách ấn tượng về sự mộc mạc, tao nhã. Khu thứ hai là “Khu bể” gồm 2 bể bơi đặt trong nhà và ngoài trời đều là những bể nước khoáng nóng, lạnh phục vụ thú thư giãn của du khách. Nét độc đáo ở khu này là quy trình phục vụ tắm khoáng, tắm bùn cho du khách rất hiện đại mang nặng tính nghỉ dưỡng. Du khách đến đây có thể trút hết mệt mỏi sau những ngày làm việc căng thẳng bằng “tắm”. Đầu tiên là tắm tráng dưới những vòi hoa sen để trút đi bụi bặm đường dài, sau đó xuống bể bơi ngâm mình trong nước khoáng có độ nóng vừa phải. Bể sục là công đoạn thứ ba với những vòi phun nước khoáng nóng khá mạnh phun vào các huyệt, tạo cho du khách cảm giác như được “tầm quất” bằng nước. Sau 10-15 phút “tầm quất”, du khách được vào phòng xông hơi để các lỗ chân lông trên cơ thể được giãn ra, xua tan hết mỏi mệt và chuẩn bị cho công đoạn tắm bùn. Bùn phục vụ du khách ở đây là bùn xanh lấy từ Phan Thiết đưa về Khu du lịch. Sau khi khô bùn, du khách được trở về công đoạn cuối cùng là ngâm mình trong bể khoáng có độ nóng cao hơn hoặc ngâm mình trong nước khoáng có thuốc bắc được lấy từ Viện Y học cổ truyền dân tộc với đầy đủ các loại thuốc trị đau khớp, giảm béo... hoặc ngâm trong hương liệu tinh dầu bạc hà, hoa hồng và bách xanh. Tất cả được phục vụ theo ý thích và nhu cầu của du khách, nhưng đều có chung một mục đích là giúp du khách sảng khoái, mạnh khỏe. Các nhà hàng ăn uống ở đây cũng được chia làm 2 khu nhỏ: Một khu Búp-phê tự chọn ngoài trời bao gồm các món ăn dân dã như ở chợ quê (bún riêu, bún ốc, bánh đúc) phục vụ cho những du khách muốn trở về với không khí mộc mạc của thôn quê. Khu ẩm thực thứ hai là nhà hàng chính phục vụ đủ các món ăn Âu, Á nhưng du khách ấn tượng nhất là món bê quay cả con và rượu Tản Đà. Rượu này được chính tay những người làm rượu giỏi của Khu du lịch chưng cất và cũng chỉ ở đây mới có rượu Tản Đà vì không bán ra ngoài. Chính vì vậy, mà riêng khu vực nhà hàng đã có 30 đầu bếp, nhân viên và người làm rượu. Đặc biệt, đầu bếp ở đây được tuyển chọn rất kỹ, là người có tay nghề cao. Không chỉ phục vụ du khách tắm khoáng, tắm bùn, Khu du lịch còn có 2 sân ten nít, 2 sân cầu lông, 3 phòng Karaoke, 1 bàn bi-a và một khu bè đặt nổi trên hồ làm khu ăn uống, hội thảo hoặc mở tiệc để phục vụ mọi nhu cầu của khách đến Khu du lịch. Có lẽ hội tụ nhiều nét độc đáo như vậy nên khách đến với Du lịch khoáng nóng Tản Đà rất đông. Mặc dù mới chính thức khai trương ngày 15-5-2005 nhưng Khu du lịch đã đón 15.000 lượt khách. Những ngày nghỉ cuối tuần, ngày lễ, lượng khách đến Khu du lịch đông tới cả nghìn người làm nơi đây “quá tải”. Chính vì vậy, từ cuối năm 2005, Khu du lịch đã xây dựng thêm một khu nhà nghỉ gồm 15 ngôi nhà nhỏ ở sát khu bể với tên gọi rất ấn tượng “khu Lạc Việt” và một khu SPA. Nét độc đáo của khu mới này là nguồn nước khoáng nóng được đưa vào tận phòng để phục vụ du khách. Khu SPA được đặt ngay sát hồ với 5 ngôi nhà nhỏ có nhân viên phục vụ cho từng khách từ khâu tắm khoáng, tắm bùn, ngâm hương liệu và mát xa... Đây là nơi dành cho khách hoặc những người có thu nhập cao, dự kiến sẽ đưa vào sử dụng trong tháng tới. Khu du lịch dự định sẽ xây dựng thêm một khu nhà hàng và nhà hội thảo mới đủ sức chứa 300 khách để phục vụ các cuộc hội thảo và cho nhân viên đi đào tạo thêm ngoại ngữ để phục vụ khách nước ngoài. Với những nét độc đáo riêng, pha trộn hài hòa nét văn hóa của người Việt cổ với hiện đại, Khu du lịch khoáng nóng Tản Đà đang là điểm đến lý tưởng cho du khách. - Đưa món dân dã vào nhà hàng là nhằm đón đầu nhu cầu ăn uống thị trường. Khai thác phong vị quê nhà cũng là một phương thức tiếp thị và thu hút khách rất lớn vì điều này phù hợp với tâm lý và thị hiếu của đại bộ phận nhóm du khách. Có thể xây dựng các mô hình nhà hàng mới trong đó chú trọng đến sự đầu tư phục vụ khách hàng chu đáo và khai thác tối đa tâm lý vệ sinh an toàn thực phẩm của người tiêu dùng. Ngoài ra tại các địa phương có dân tộc ít người sinh sống, chúng ta có thể khai thác một số loại hình dịch vụ phục vụ khách du lịch như: Mô hình nhà nghỉ tại bản làng, bán hàng thổ cẩm, biểu diễn các tiết mục văn nghệ dân gian... Các gia đình kinh doanh nhà nghỉ có thể trang bị đẩy đủ tiện nghi vừa phục vụ nhu cầu sinh hoạt gia đình, vừa phục vụ nhu cầu của khách du lịch. Để tạo không gian, môi trường trong lành, yên tĩnh, đảm bảo giấc ngủ cho khách du lịch, các hộ gia đình đã chủ động di rời chuồng gia súc ra xa nhà ở. Vườn tược, sân nhà, chăn màn cũng luôn được gia chủ làm vệ sinh sạch sẽ. Đây là một trong những yếu tố quan trọng thu hút ngày càng đông hơn lượng khách nước ngoài đến tham quan du lịch. KÕt luËn Có thể thấy rằng nếu hiểu giao tiếp theo nghĩa rộng của từ này, chúng ta có thể thấy phạm vi ứng dụng của giao tiếp rất phong phú. Giao tiếp không chỉ dừng lại ở ngôn ngữ và cử chỉ mà còn ẩn chứa dưới nhiều hình thức và có thể nói ẩm thực cũng là một phương thức giúp con người có thể giao tiếp được với nhau. Việt Nam là một đất nước có bề dày truyền thống lịch sử văn hóa, là một điểm đến hiếu khách, an toàn và thân thiện. Chúng ta có thể khai thác thế mạnh này để cải thiện và nâng cao chất lượng dịch vụ làm sao thỏa mãn tối đa nhu cầu của du khách. Có thể thấy, với việc hội nhập kinh tế quốc tế khu vực và toàn cầu, Việt Nam càng ngày càng được bạn bè quốc tế biết đến, lượng du khách quốc tế vào Việt Nam ngày càng đông. Công nghiệp du lịch ở các nước châu Á hiện nay đang rất phát triển và tiếp đón nhiều đối tượng khách du lịch quốc tế, phần lớn thời gian họ chi dùng cho ăn uống và mua sắm. Du lịch mua sắm và ăn uống đem lại nhiều nguồn thu cho các quốc gia như Thái Lan, Singapore, Trung Quốc... Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển theo hướng này nếu như chúng ta chú trọng xây dựng các mô hình dịch vụ du lịch phong phú và đồng bộ. Một điểm yếu nhất của dịch vụ du lịch hiện nay là chất lượng còn thấp, dịch vụ nghèo nàn và đặc biệt là nhân viên phục vụ không có kỹ năng giao tiếp, không chú ý đến việc nắm bắt nhu cầu tâm lý của du khách. Rõ ràng nghệ thuật ẩm thực của chúng ta cũng có thể phát triển theo mô hình giống như Trung Quốc vì bản thân các món ăn, thức uống của chúng ta cũng hết sức đa dạng và phong phú vì nó đại diện cho một đất nước có 54 dân tộc, mỗi vùng miền lại có một văn hóa ẩm thực riêng. Nếu chúng ta tận dụng được điều này và tuyên truyền, quảng bá mạnh mẽ hơn nữa, đào tạo ra những nhân viên phục vụ có trình độ chuyên môn cao hơn nữa thì chúng ta có thể thu hút một lượng khách du lịch quốc tế nhiều hơn rất nhiều so với hiện nay. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Giáo trình tâm lý và nghệ thuật giao tiếp, ứng xử trong kinh doanh du lịch – GS.TS. Nguyễn Văn Đính - Nguyễn Văn Mạnh 2. Giáo trình Tâm lý học du lịch – PGS. TS. Nguyễn Hữu Thụ 3. Cơ sở văn hóa Việt Nam – TS. Trần Ngọc Thêm 4. Tạp chí du lịch 5. Giáo trình Marketing du lịch – TS. Trần Ngọc Nam 6. Nghiệp vụ hướng dẫn du lịch – PGS. TS. Đinh Trung Kiên