Đề tài Định giá tài sản và xác định lợi nhuận trên các báo cáo tài chính

MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU ............................................................................................... 1 CHÖÔNG 1- CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH ..................... 7 1.1 BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH VAØ NHU CAÀU THOÂNG TIN. .................... 8 1.1.1 Vai troø cuûa keá toaùn vaø nhu caàu cuûa ngöôøi söû duïng thoâng tin ..... 8 1.1.2 Baùo caùo taøi chính vaø thoâng tin caàn thieát cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. .................................................................................... 10 1.2 TAØI SAÛN VAØ VIEÄC ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN GHI NHAÄN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH............................................................... 16 1.2.1 Ñònh nghóa Taøi saûn ................................................................... 16 1.2.2 Phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn ................................................... 18 1.3 LÔÏI NHUAÄN VAØ VIEÄC XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH............................................................... 20 1.3.1 Khaùi nieäm lôïi nhuaän................................................................. 20 1.3.2 Xaùc ñònh lôïi nhuaän ................................................................... 22 1.4 MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA VIEÄC ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN. ..................................................................... 27 1.5 CÔ SÔÛ LAÄP VAØ TRÌNH BAØY BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH THEO UÛY BAN CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN QUOÁC TEÁ VAØ UÛY BAN CHUAÅN MÖÏC ÑÒNH GIAÙ QUOÁC TEÁ. ........................................................................... 29 1.5.1 Khuoân maãu lyù thuyeát cuûa UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá. 29 1.5.2 Caùc chuaån möïc thaåm ñònh giaù cuûa UÛy ban chuaån möïc ñònh giaù quoác teá................................................................................................. 38 1.5.3 Xu höôùng hoäi tuï giöõa caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø caùc chuaån möïc ñònh giaù quoác teá. ......................................................... 41 1.6 ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH THEO UÛY BAN CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN QUOÁC TEÁ VAØ THÖÏC TEÁ TAÏI MOÄT SOÁ QUOÁC GIA. ............................................................................ 42 1.7 TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT ÑOÁI VÔÙI CAÙC CHÆ TIEÂU TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH.......................................................................... 46 1.7.1 Giaù trò taøi saûn vaø söï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt. ............................. 47 1.7.2 Lôïi nhuaän vaø söï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt. .................................. 48 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 ........................................................................ 49 CHÖÔNG 2- THÖÏC TRAÏNG HEÄ THOÁNG KEÁ TOAÙN VIEÄT NAM VAØ VAÁN ÑEÀ ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN- XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN CAÙC BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH................................................................... 51 2.1 ÑAËC ÑIEÅM CUÛA HEÄ THOÁNG KEÁ TOAÙN VIEÄT NAM VAØ VAÁN ÑEÀ ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN- XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN................................... 51 2.1.1 Tröôùc naêm 1986 ....................................................................... 51 2.1.2 Trong neàn kinh teá thò tröôøng..................................................... 51 2.1.3 Heä thoáng keá toaùn Vieät nam ñang ñöôïc aùp duïng hieän nay. ....... 57 2.1.4 Vai troø cuûa keá toaùn trong doanh nghieäp. .................................. 59 2.2 THÖÏC TRAÏNG ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TRONG HEÄ THOÁNG BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH CUÛA VIEÄT NAM. ......... 60 2.2.1 Vieäc ñònh giaù taøi saûn treân Baûng caân ñoái keá toaùn ...................... 60 2.2.2 Vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän treân baûng keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh. .......................................................................................... 66 2.3 CAÙC MAËT HAÏN CHEÁ LIEÂN QUAN ÑEÁN VIEÄC ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TRONG HEÄ THOÁNG BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH CUÛA VIEÄT NAM. .............................................................. 74 2.3.1 Ñònh giaù taøi saûn treân baûng caân ñoái keá toaùn. ............................. 74 2.3.2 Xaùc ñònh lôïi nhuaän treân baûng keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh... 80 2.3.3 Thuyeát minh baùo caùo taøi chính ................................................. 87 2.3.4 Moái quan heä giöõa ñònh giaù vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän .................... 90 2.4 HAÏN CHEÁ CUÛA CAÙC THOÂNG TIN ÑAÙP ÖÙNG TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH............................................................................................ 91 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 ........................................................................ 92 CHÖÔNG 3- ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN CAÙC BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH....................................................... 94 3.1 MUÏC TIEÂU CUÛA VIEÄC HOAØN THIEÄN......................................... 94 3.1.1 Taêng cöôøng tính höõu duïng cuûa thoâng tin treân baùo caùo taøi chính............................................................................................... 94 3.1.2 Naâng cao tính phuø hôïp giöõa heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät nam vaø caùc quy ñònh phaùp lyù hieän haønh coù lieân quan. ................ 96 3.1.3 Naâng cao tính phuø hôïp cuûa thoâng tin keá toaùn vôùi caùc thoâng leä quoác teá veà keá toaùn vaø nhu caàu hoäi nhaäp. ............................................ 96 3.2 PHÖÔNG PHAÙP HOAØN THIEÄN VIEÄC ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN HEÄ THOÁNG BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH............................................................................................ 97 3.2.1 Vieäc ñònh giaù taøi saûn treân Baûng caân ñoái keá toaùn. ..................... 98 3.2.2 Xaùc ñònh lôïi nhuaän treân baûng keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh. 114 3.2.3 Thuyeát minh baùo caùo taøi chính ............................................... 127 3.3 KIEÁN NGHÒ VAØ BIEÄN PHAÙP AÙP DUÏNG. ................................... 128 3.3.1 Trình baøy moät soá caùc vaán ñeà caàn söûa ñoåi boå sung lieân quan ñeán caùc ñeà xuaát. ................................................................................ 128 3.3.2 Caùc kieán nghò khaùc coù lieân quan. ........................................... 133 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 ...................................................................... 137 KEÁT LUAÄN............................................................................................... 138 Danh muïc coâng trình cuûa taùc giaû Taøi lieäu tham khaûo Phuï luïc LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc hoaït ñoäng kinh doanh trong neàn kinh teá thò tröôøng, keá toaùn - ngoân ngöõ cuûa kinh doanh - cuõng töøng böôùc thay ñoåi nhaèm phuø hôïp vaø trôû thaønh coâng cuï thieát yeáu phuïc vuï cho coâng vieäc quaûn lyù vi moâ cuõng nhö vó moâ trong neàn kinh teá. Heä thoáng keá toaùn Vieät Nam ban haønh ngaøy 01 thaùng 11 naêm 1995 theo quyeát ñònh 1141 TC/CÑKT cuûa Boä taøi chính vôùi muïc tieâu ñaët ra laø “xaây döïng vaø vaän haønh moät heä thoáng keá toaùn phuø hôïp vôùi neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, ñoàng thôøi hoøa nhaäp vôùi heä thoáng keá toaùn caùc nöôùc trong khu vöïc cuõng nhö treân theá giôùi, treân cô sôû vaän duïng coù saùng taïo nhöõng nguyeân taéc, chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø moâ hình keá toaùn cuûa caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån töông xöùng vôùi neàn kinh teá thò tröôøng nöôùc ta”. Veà cô baûn, heä thoáng keá toaùn hieän haønh ñaõ vaø ñang ñöôïc xaây döïng theo xu höôùng phuø hôïp vôùi caùc thoâng leä keá toaùn quoác teá nhaèm taïo döïng khuoân khoå phaùp lyù veà keá toaùn, kieåm toaùn trong moâi tröôøng phaùp lyù chung cuûa neàn kinh teá Vieät nam vaø goùp phaàn thuùc ñaåy tieán trình hoäi nhaäp cuûa Vieät nam vôùi söï phaùt trieån caùc quoác gia trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Thoâng tin treân baùo caùo taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp hieän nay treân theá giôùi ñang coù nhieàu thay ñoåi cô baûn. Söï thay ñoåi naøy xuaát phaùt töø yeâu caàu ñoøi hoûi caàn phaûi ñaùp öùng moät caùch ñaày ñuû vaø ña daïng nhu caàu thoâng tin cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng trong neàn kinh teá toaøn caàu. Heä thoáng keá toaùn Vieät nam trong neàn kinh teá thò tröôøng ñöôïc thieát keá vaø phaùt trieån vôùi nhaän thöùc môùi veà ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. Thoâng tin treân baùo caùo taøi chính laø caên cöù quan troïng cuûa caùc quyeát ñònh quaûn lyù, ñaàu tö vaø vay nôï, vì theá caùc baùo caùo taøi chính caàn cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát, vaø phuø hôïp vôùi nhu caàu thoâng tin cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng ñaõ ñöôïc xaùc laäp. Tuy nhieân, caùc quy ñònh veà laäp vaø trình baøy thoâng tin treân caùc baùo caùo taøi chính trong heä thoáng keá toaùn Vieät nam hieän nay vaãn coøn chòu raøng buoäc bôûi caùc quy ñònh theo höôùng ñoái töôïng söû duïng thoâng tin chuû yeáu laø Nhaø nöôùc vôùi muïc tieâu kieåm soaùt, moät soá caùc quy ñònh vaãn chöa ñöôïc xaùc laäp moät caùch roõ raøng, cuï theå ñeå coù theå ñaùp öùng moät caùch ñaày ñuû yeâu caàu thoâng tin cuûa caùc ñoái töôïng trong neàn kinh teá thò tröôøng cuõng nhö söï phuø hôïp vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá. Cuï theå, caùc phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn vaãn coù nhöõng quy ñònh chöa hoaøn chænh trong töøng tröôøng hôïp cuï theå, vaãn coøn söï truøng laép, hay maâu thuaãn giöõa caùc quy ñònh gaây khoù khaên cho vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính. Beân caïnh ñoù, vieäc xaùc ñònh keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp hieän nay vaãn chòu söï chi phoái tröïc tieáp bôûi luaät thueá thu nhaäp doanh nghieäp, caùc doanh nghieäp vaãn chöa phaân bieät roõ raøng giöõa vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän theo muïc tieâu taøi chính vaø vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän theo muïc tieâu tính thueá. Ña soá caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ñeàu cho raèng lôïi nhuaän theo muïc tieâu tính thueá hay lôïi nhuaän chòu thueá môùi chính laø lôïi nhuaän ñöôïc caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn beân ngoaøi doanh nghieäp chaáp nhaän, coøn lôïi nhuaän theo muïc tieâu taøi chính hay lôïi nhuaän keá toaùn laø thoâng tin chæ söû duïng trong noäi boä doanh nghieäp. Heä thoáng baùo caùo taøi chính trong heä thoáng keá toaùn Vieät nam hieän nay veà cô baûn ñaõ coù nhöõng thay ñoåi phuø hôïp vôùi nhu caàu thoâng tin cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng. Tuy nhieân, vieäc ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh ñöôïc ghi nhaän treân caùc baùo caùo taøi chính vaãn chöa ñöôïc xaùc laäp moät caùch roõ raøng vaø cuï theå ñeå coù theå ñaùp öùng moät caùch ñaày ñuû yeâu caàu thoâng tin ña daïng cuûa caùc ñoái töôïng trong neàn kinh teá thò tröôøng cuõng nhö söï phuø hôïp vôùi heä thoáng caùc nguyeân taéc keá toaùn ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi vaø caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá. Ñöùng tröôùc thöïc traïng naøy, chuùng toâi nhaän thaáy raèng vieäc nghieân cöùu nhaèm hoaøn thieän caùc quy ñònh höôùng daãn cho vieäc laäp vaø trình baøy caùc baùo caùo taøi chính lieân quan ñeán vaán ñeà ñònh giaù phuïc vuï cho nhu caàu thoâng tin caàn thieát cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng trong moái quan heä vôùi vieäc xaùc ñònh vaø phaân bieät keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh theo muïc tieâu taøi chính vaø muïc tieâu tính thueá thöïc söï laø moät trong nhöõng nhu caàu caáp thieát nhaèm hoaøn thieän hôn heä thoáng keá toaùn Vieät nam hieän nay cuõng nhö trong thôøi gian saép tôùi. Töø nhaän ñònh ñoù, chuùng toâi ñaõ choïn ñeà taøi: “Ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän treân caùc baùo caùo taøi chính.” 2. Muïc tieâu, ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu * Ñeà taøi nghieân cöùu höôùng ñeán caùc muïc tieâu chính: - Xaùc ñònh roõ moái quan heä giöõa vieäc choïn löïa caùc phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän treân baùo caùo taøi chính vaø nhu caàu thoâng tin cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng trong lyù luaän vaø thöïc tieãn. - Hoaøn thieän caùc noäi dung trong heä thoáng keá toaùn Vieät nam lieân quan ñeán vaán ñeà ñònh giaù taøi saûn nhaèm naâng cao chaát löôïng cuûa baùo caùo taøi chính ñaùp öùng nhu caàu cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng. - Xaùc ñònh roõ söï khaùc bieät giöõa lôïi nhuaän keá toaùn theo muïc tieâu taøi chính vaø lôïi nhuaän keá toaùn theo muïc tieâu tính thueá. - Thieát laäp caùc baùo caùo keát quaû kinh doanh taùch bieät giöõa muïc tieâu taøi chính vaø muïc tieâu tính thueá. - Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò cuï theå coù lieân quan vieäc ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän treân baùo caùo taøi chính. * Ñoái töôïng nghieân cöùu: Luaän aùn nghieân cöùu caùc phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän treân caùc baùo caùo taøi chính trong heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp Vieät nam ñeå ñaùp öùng nhu caàu thoâng tin caàn thieát cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng khaùc nhau trong neàn kinh teá thò tröôøng. * Phaïm vi cuûa ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu 2 vaán ñeà chính: - Vieäc ñònh giaù taøi saûn trình baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn cuûa doanh nghieäp. Ñeà taøi khoâng ñi vaøo nghieân cöùu vieäc ñaùnh giaù taøi saûn doanh nghieäp noùi chung. - Lôïi nhuaän keá toaùn vôùi 2 döõ lieäu ñaàu ra laø lôïi nhuaän theo muïc tieâu taøi chính vaø lôïi nhuaän theo muïc tieâu tính thueá treân baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. 3. Phöông phaùp nghieân cöùu: - Söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng chæ ñaïo vieäc nghieân cöùu. - Söû duïng phöông phaùp quy naïp ñeå nghieân cöùu caùc vaán ñeà lyù luaän vaø trình baøy quan ñieåm veà caùc vaán ñeà lieân quan. - Söû duïng phöông phaùp thoáng keâ vaø phaân tích ñeå nghieân cöùu caùc vaán ñeà thöïc tieãn. - Söû duïng phöông phaùp toång hôïp ñöa ra caùc ñeà xuaát theo caùc muïc tieâu ñaõ ñònh höôùng. 4. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän aùn: Luaän aùn ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp môùi nhö sau: - Laøm roõ cô sôû lyù luaän veà taøi saûn vaø ñònh giaù taøi saûn treân baùo caùo taøi chính. - Goùp phaàn laøm roõ cô sôû lyù luaän veà lôïi nhuaän vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän theo muïc tieâu taøi chính vaø theo muïc tieâu tính thueá. - Ñeà xuaát söû duïng giaù thò tröôøng trong vieäc ñònh giaù taøi saûn treân baùo caùo taøi chính, keát hôïp vôùi thuyeát minh giaù goác nhaèm ñaùp öùng nhu caàu thoâng tin ña chieàu cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng. - Toång hôïp thöïc traïng, chæ ra caùc khieám khuyeát veà vaán ñeà ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän treân caùc baùo caùo taøi chính trong heä thoáng keá toaùn hieän nay. - Thieát laäp söï taùch bieät giöõa baûng keát quaû kinh doanh theo muïc tieâu taøi chính vaø theo muïc tieâu tính thueá. - Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp hoaøn thieän vieäc ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän nhaèm naâng cao chaát löôïng cuûa caùc baùo caùo taøi chính vaø ñaùp öùng moät caùch ñaày ñuû nhu caàu söû duïng thoâng tin trong neàn kinh teá thò tröôøng. 1 CHÖÔNG 1 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH 1.1 BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH VAØ NHU CAÀU THOÂNG TIN. 1.1.1 Vai troø cuûa keá toaùn vaø nhu caàu cuûa ngöôøi söû duïng thoâng tin Vai troø cuûa keá toaùn laø cung caáp caùc thoâng tin veà keát quaû taùc ñoäng cuûa caùc söï kieän, nghieäp vuï kinh teá ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Caùc thoâng tin keá toaùn cung caáp seõ taïo caàu noái lieân keát caùc nhaø quaûn lyù vôùi caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp cuõng nhö lieân keát doanh nghieäp vaø moâi tröôøng kinh doanh. Tính höõu duïng cuûa thoâng tin keá toaùn trong tieán trình ra quyeát ñònh cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn ñaõ vaø ñang laø moät ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc suoát caùc thaäp kyû qua. Caùc nghieân cöùu thöôøng taäp trung vaøo söï taùc ñoäng cuûa caùc thoâng tin trình baøy treân caùc baùo caùo taøi chính ñeán quyeát ñònh kinh teá cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. Caùc thoâng tin trình baøy treân caùc baùo caùo taøi chính chòu aûnh höôûng cuûa 2 nhoùm ñoái töôïng laø noäi boä doanh nghieäp, vaø nhöõng ngöôøi söû duïng beân ngoaøi doanh nghieäp. - Noäi boä doanh nghieäp: Laø nhöõng nhaø quaûn lyù cuûa doanh nghieäp. Theo töøng caáp ñoä, nhöõng nhaø quaûn lyù cuûa moät doanh nghieäp laø nhoùm ñoái töôïng chính söû duïng caùc thoâng tin keá toaùn. Caùc nhaø quaûn lyù chòu traùch nhieäm trong vieäc hoaïch ñònh keá hoaïch, thöïc hieän keá hoaïïch vaø kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Keát quaû cuûa coâng vieäc quaûn lyù ñöôïc ño löôøng thoâng qua caùc soá lieäu keá toaùn. Caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp luoân phaûi ñöa ra caùc quyeát ñònh phuø hôïp vôùi nhöõng keá hoaïch, vaø muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Ñeå coù nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén, hoï caàn phaûi coù nhöõng thoâng tin coù giaù trò vaø kòp thôøi. Phaàn lôùn caùc quyeát ñònh thöôøng caên cöù vaøo nguoàn thoâng tin keá toaùn vaø söï phaân tích nguoàn thoâng tin naøy. - Nhöõng ngöôøi beân ngoaøi söû duïng thoâng tin Nhöõng ngöôøi beân ngoaøi söû duïng thoâng tin keá toaùn coù theå chia ra thaønh 2 nhoùm ngöôøi: + Nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn coù quyeàn lôïi tröïc tieáp veà taøi chính: Laø caùc nhaø nhaø ñaàu tö vaø nhöõng ngöôøi cho vay. Caùc nhaø ñaàu tö caàn bieát caùc thoâng tin taøi chính veà khaû naêng sinh lôïi vaø ruûi ro tieàm taøng lieân quan ñeán voán ñaàu tö. Hoï caàn nhöõng thoâng tin ñeå xaùc ñònh xem khi naøo thì neân mua, neân giöõ laïi hay neân baùn caùc khoaûn ñaàu tö cuõng nhö caùc thoâng tin veà khaû naêng thanh toaùn caùc khoaûn coå töùc cuûa doanh nghieäp. Nhöõng ngöôøi cho vay caàn nhöõng thoâng tin keá toaùn veà giaù trò caùc taøi saûn theá chaáp nôï vay, vaø khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp khi caùc khoaûn nôï goác vaø laõi vay ñeán haïn. + Nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn coù quyeàn lôïi giaùn tieáp veà taøi chính: Bao goàm caùc nhoùm ngöôøi nhö: + Chính phuû vaø caùc cô quan cuûa chính phuû: caàn nhöõng thoâng tin keá toaùn nhaèm kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, xaùc ñònh caùc chính saùch thueá, nguoàn thu ngaân saùch vaø xem ñoù laø cô sôû ñeå thoáng keâ thu nhaäp quoác daân cuõng nhö caùc chæ tieâu vó moâ khaùc. + Caùc nhaø cung caáp vaø caùc khaùch haøng: quan taâm ñeán nhöõng thoâng tin taøi chính veà khaû naêng thanh toaùn cuõng nhö khaû naêng tieáp tuïc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp khi hoï coù nhöõng moái lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. + Nhöõng nhoùm ngöôøi khaùc: nhö nhöõng nhaø phaân tích taøi chính vaø nhöõng coá vaán, ngöôøi moâi giôùi kinh doanh, baùo chí, nhöõng nhaø nghieân cöùu kinh doanh vaø coâng chuùng. Hoï caàn nhöõng thoâng tin taøi chính döôùi nhieàu daïng veà xu höôùng phaùt trieån vaø khaû naêng taêng tröôûng trong caùc lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Tieán trình phaùt trieån vaø thoâng ñaït nhöõng thoâng tin taøi chính cho nhöõng ngöôøi söû duïng beân ngoaøi ñôn vò thöôøng ñöôïc goïi laø keá toaùn taøi chính. Nhöõng ngöôøi beân ngoaøi ñôn vò vì söï taùch bieät cuûa hoï ñoái vôùi toå chöùc, vì theá hoï thöôøng phaûi döïa vaøo nhöõng baùo caùo taøi chính cuûa toå chöùc ñeå coù ñöôïc caùc thoâng tin caàn thieát trong vieäc thöïc hieän caùc quyeát ñònh. 1.1.2 Baùo caùo taøi chính vaø thoâng tin caàn thieát cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. 1.1.2.1 Caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin Caùc nhoùm ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn vôùi caùc nhu caàu thoâng tin khaùc nhau laøm naûy sinh tính ña daïng vaø phöùc taïp ñoái vôùi nhu caàu thoâng tin caàn cung caáp. Söû duïng bieåu ñoà Venn ñeå dieãn giaûi tính ña daïng cuûa caùc thoâng tin keá toaùn caàn thieát töø caùc nhoùm ñoái töôïng: - Nhoùm ñoái töôïng I: Nhöõng ngöôøi beân ngoaøi, nhu caàu thoâng tin caàn thieát theå hieän ôû voøng troøn I. - Nhoùm ñoái töôïng II: Noäi boä doanh nghieäp, nhu caàu thoâng tin caàn thieát theå hieän ôû voøng troøn II. Döïa vaøo bieåu ñoà Venn 1.2 treân, caùc phöông phaùp cung caáp thoâng tin treân caùc baùo caùo taøi chính ñaõ ñöôïc ñeà xuaát vaø gaây nhieàu tranh caõi nhö sau: Beân ngoaøi Noäi boä doanh nghieäp I I + II Bieåu ñoà 1.1- Thoâng tin keá toaùn vaø ñoái töôïng söû duïng II Phöông phaùp 1: Choïn nhu caàu thoâng tin cuûa nhoùm ñoái töôïng I laø chính, vaø cung caáp theâm caùc thoâng tin hoã trôï cho nhoùm II (Voøng troøn I). Phöông phaùp 2: Choïn nhu caàu thoâng tin cuûa nhoùm ñoái töôïng II laø chính, vaø cung caáp theâm caùc thoâng tin hoã trôï cho nhoùm I (Voøng troøn II). Phöông phaùp 3: Choïn nhu caàu thoâng tin chung cuûa 2 nhoùm ñoái töôïng laø chính (Phaàn giao nhau cuûa 2 voøng troøn I vaø II). 1.1.2.2 Baùo caùo taøi chính vaø muïc tieâu cung caáp thoâng tin Phaàn lôùn caùc baùo caùo taøi chính hieän nay taïi caùc quoác gia cung caáp thoâng tin theo phöông phaùp I (troïng taâm cung caáp thoâng tin cho ngöôøi söû duïng beân ngoaøi doanh nghieäp). Caùc baùo caùo taøi chính naøy thöôøng goïi laø caùc baùo caùo taøi chính theo muïc ñích chung, vaø khoâng nhaèm yù ñònh ñaùp öùng nhu caàu cuûa nhöõng ngöôøi söû duïng ñoøi hoûi nhöõng nhu caàu thoâng tin cuï theå cuûa hoï. Caùc baùo caùo taøi chính theo muïc ñích chung bao goàm nhöõng baùo caùo ñöôïc trình baøy taùch bieät hay keøm theo nhöõng baùo caùo khaùc nhö baùo caùo thöôøng nieân cuûa doanh nghieäp. Muïc tieâu cuûa nhöõng baùo caùo taøi chính theo muïc ñích chung laø nhaèm theå hieän nhöõng taùc ñoäng veà maët kinh teá cuûa nhöõng nghieäp vuï cuõng nhö caùc söï kieän ñaõ xaûy ra ñoái vôùi tình traïng taøi chính vaø quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ñôn vò. Maëc duø coù nhieàu caùch khaùc nhau trong vieäc theå hieän nhöõng thoâng tin taøi chính, tuy nhieân nhöõng baùo caùo taøi chính cho muïc ñích chung thöôøng trình baøy nhöõng thoâng tin taøi chính phuø hôïp vôùi nhöõng quyeát ñònh veà ñaàu tö (ñoái vôùi nhaø ñaàu tö), tín duïng (ñoái vôùi nhöõng chuû nôï), vaø nhöõng chính saùch chung. Nhaèm thöïc hieän 3 muïc tieâu naøy, caùc loaïi baùo caùo taøi chính thöôøng ñöôïc söû duïng laø: - Baùo caùo veà tình traïng taøi chính: Baûng Caân ñoái Keá toaùn. - Nhöõng baùo caùo veà söï thay ñoåi lieân quan ñeán 1 thôøi kyø: + Baûng keát quaû kinh doanh. + Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. Nhöõng baùo caùo taøi chính naøy ñöôïc boå sung vôùi nhieàu thoâng tin chi tieát treân caùc baûng thuyeát minh baùo caùo taøi chính. Nhöõng thoâng tin boå sung treân thuyeát minh baùo caùo taøi chính laø moät phaàn khoâng theå taùch rôøi cuûa caùc baùo caùo taøi chính. 1.1.2.3 Söû duïng thoâng tin treân caùc baùo caùo taøi chính Caùc quyeát ñònh kinh teá cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn thöôøng lieân quan ñeán caùc thoâng tin trình baøy treân caùc baùo caùo taøi chính. - Thoâng tin treân baûng caân ñoái keá toaùn Baûng caân ñoái keá toaùn hay baùo caùo veà tình hình taøi chính laø baûng baùo caùo veà taøi saûn, nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp taïi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. Maëc duø hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp xaûy ra lieân tuïc, nhöng baûng caân ñoái keá toaùn ñöôïc xem nhö moät “böùc aûnh” chuïp laïi toaøn boä nguoàn löïc (taøi saûn) vaø nguoàn hình thaønh taïo ra cô caáu cuûa caùc nguoàn löïc, bao goàm nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp taïi moät thôøi ñieåm. Baûng caân ñoái keá toaùn cung caáp caùc thoâng tin taøi chính laøm cô sôû ñeå ñaùnh giaù naêng löïc hoaït ñoäng, tính linh hoaït taøi chính, khaû naêng thanh toaùn, vaø khaû naêng sinh lôïi cuûa caùc taøi saûn. - Ñaùnh giaù naêng löïc hoaït ñoäng: caên cöù vaøo caùc nguoàn löïc kinh teá maø doanh nghieäp coù theå söû duïng trong caùc hoaït ñoäng haøng ngaøy. Caùc khoaûn muïc taøi saûn theå hieän caùc nguoàn löïc kinh teá maø doanh nghieäp ñang söû duïng hay ñaàu tö taïi thôøi ñieåm laäp baùo caùo nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñònh. Caùc thoâng tin veà caùc nguoàn löïc kinh teá do doanh nghieäp kieåm soaùt vaø khaû naêng quaûn lyù caùc nguoàn löïc naøy trong quaù khöù nhö theá naøo laø caùc thoâng tin höõu ích ñeå döï ñoaùn naêng löïc cuûa doanh nghieäp trong vieäc taïo ra nguoàn tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn trong töông lai. - Ñaùnh giaù tính linh hoaït taøi chính: laø ñaùnh giaù khaû naêng cuûa doanh nghieäp trong vieäc thöïc hieän caùc hoaït ñoäng taøi chính hieäu quaû nhaèm ñaùp öùng caùc nhu caàu vaø cô hoäi chöa döï tính tröôùc. Tyû leä khoaûn nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu cung caáp thoâng tin veà cô caáu taøi chính cuûa doanh nghieäp. Nhöõng thoâng tin naøy höõu ích cho vieäc döï ñoaùn nhu caàu ñi vay trong töông lai, khaû naêng huy ñoäng caùc nguoàn löïc taøi chính vaø phöông thöùc phaân phoái lôïi nhuaän. - Ñaùnh giaù khaû naêng thanh toaùn: caên cöù vaøo tính thanh khoaûn cuûa caùc taøi saûn vaø möùc ñoä caân ñoái giöõa caùc taøi saûn vaø nguoàn hình thaønh. Tính thanh khoaûn cuûa taøi saûn laø khaû naêng chuyeån hoaù thaønh tieàn cuûa caùc taøi saûn vaø khaû naêng thanh toaùn theå hieän soá tieàn coù theå ñaùp öùng caùc nôï phaûi traû ñeán haïn (nhö tyû leä thanh toaùn ngaén haïn, tyû leä thanh toaùn nhanh,…). Thoâng tin veà khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp höõu ích cho ngöôøi söû duïng trong vieäc döï ñoaùn khaû naêng thöïc hieän caùc cam keát taøi chính khi ñeán haïn cuûa doanh nghieäp. - Ñaùnh giaù khaû naêng sinh lôïi: thoâng tin treân baûng caân ñoái keá toaùn keát hôïp vôùi thoâng tin treân keát quaû kinh doanh cuõng cung caáp thoâng tin veà khaû naêng sinh lôïi cuûa doanh nghieäp qua 2 caùch: + Thöù nhaát, taøi saûn ñöôïc ñònh nghóa nhö caùc nguoàn löïc kinh teá hy voïng mang laïi lôïi ích kinh teá töông lai. Töông öùng vôùi giaû ñònh hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa doanh nghieäp, caùc lôïi ích kinh teá töông lai naøy khoâng chæ theå hieän laø doøng tieàn maø coøn theå hieän thoâng qua khaû naêng taïo ra lôïi nhuaän. Soá lieäu cuûa caùc khoaûn muïc khoaûn phaûi thu laø caùc khoaûn öôùc tính doøng tieàn seõ thu vaøo, haøng toàn kho vaø taøi saûn coá ñònh laø caùc taøi saûn taïo ra doanh thu trong töông lai. Söï taêng hay giaûm caùc taøi saûn naøy hoã trôï cho söï döï ñoaùn doanh thu vaø khaû naêng sinh lôïi cuûa doanh nghieäp thoâng qua tyû leä doanh thu treân taøi saûn vaø tyû leä lôïi nhuaän treân taøi saûn. + Thöù hai, vieäc ñaùnh giaù khaû naêng sinh lôïi cuûa doanh nghieäp caàn döïa treân thoâng tin veà caùc nguoàn löïc nhö tyû leä doanh thu hay lôïi nhuaän treân möùc ñaàu tö ñeå ño löôøng hieäu quaû cuûa caùc hoaït ñoäng doanh nghieäp thoâng qua tyû leä lôïi nhuaän treân voán hay tyû leä hoaøn voán ñaàu tö. Beân caïnh caùc thoâng tin höõu ích, tính höõu duïng cuûa baûng caân ñoái keá toaùn bò haïn cheá bôûi caùc yeáu toá sau: - Söï khoâng ñaày ñuû: Moät soá taøi saûn vaø nôï phaûi traû khoâng ñöôïc trình baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn (do khoâng coù giaù trò xaùc ñònh moät caùch ñaùng tin caäy nhö nguoàn nhaân löïc, lôïi theá thöông maïi töï taïo,…) hay moät soá taøi saûn trình baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn khoâng coù giaù trò kinh teá (nhö taøi saûn thieáu chôø xöû lyù) vì tuaân thuû theo caùc ñieàu kieän ghi nhaän quy ñònh trong caùc chuaån möïc hay nguyeân taéc keá toaùn. - Vaán ñeà ñònh giaù: Moät soá taøi saûn, nôï phaûi traû ñöôïc ghi nhaän theo giaù goác (nhö taøi saûn coá ñònh), moät soá taøi saûn khaùc thì ñöôïc ghi nhaän theo giaù thò tröôøng (nhö haøng toàn kho, caùc khoaûn ñaàu tö) gaây khoù khaên trong vieäc hieåu vaø so saùnh. - Vaán ñeà ghi nhaän: Moät soá chuaån möïc, nguyeân taéc keá toaùn cho pheùp trì hoaõn vieäc ghi nhaän lieân quan ñeán söï thay ñoåi giaù trò. - Söï öôùc tính: Moät vaøi khoaûn muïc nôï phaûi traû ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp öôùc tính laøm aûnh höôûng ñeán tính ñaùng tin caäy cuûa thoâng tin taøi chính treân baûng caân ñoái keá toaùn. - Thoâng tin treân baûng keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh: Baûng keát quaû kinh doanh hay baùo caùo thu nhaäp trình baøy keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp trong 1 thôøi kyø. Baûng keát quaû kinh doanh bao goàm 2 yeáu toá : doanh thu vaø chi phí. Cheânh leäch giöõa doanh thu vaø chi phí laø keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Baûng keát quaû kinh doanh trình baøy taát caû caùc khoaûn laõi vaø loã töø caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp trong moät thôøi kyø. Thoâng tin treân baûng keát quaû kinh doanh ñöôïc nhieàu ñoái töôïng beân ngoaøi doanh nghieäp söû duïng hôn thoâng tin treân baûng caân ñoái keá toaùn vì baûng keát quaû kinh doanh cung caáp thoâng tin lieân quan ñeán khaû naêng sinh lôïi, vaø naêng löïc hoaït ñoäng. - Ñaùnh giaù khaû naêng sinh lôïi : keát hôïp vôùi caùc thoâng tin treân baûng caân ñoái keá toaùn, caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin coù theå ñaùnh giaù khaû naêng sinh lôïi hay ruûi ro cuûa doanh nghieäp trong quaù khöù thoâng qua caùc tyû leä lôïi nhuaän treân doanh thu, lôïi nhuaän treân taøi saûn, lôïi nhuaän treân voán,…. Caùc thoâng tin veà khaû naêng sinh lôïi hay ruûi ro trong quaù khöù thöôøng ñöôïc caùc ñoái töôïng söû duïng baùo caùo taøi chính laøm caên cöù ñeå tieân ñoaùn keát quaû töông lai cuûa doanh nghieäp. - Ñaùnh giaù naêng löïc hoaït ñoäng : thoâng tin treân baûng keát quaû kinh doanh cuõng giuùp cho ngöôøi söû thoâng tin ñaùnh giaù caùc thay ñoåi tieàm taøng cuûa caùc khoaûn muïc chi phí maø doanh nghieäp coù theå kieåm soaùt. Thoâng tin theå hieän treân baûng keát quaû kinh doanh cuõng laø caên cöù ñaùnh giaù khaû naêng cuûa doanh nghieäp thích nghi vôùi caùc ruûi ro vaø cô hoäi ñaõ qua, cuõng nhö khaû naêng cuûa doanh nghieäp nhaèm duy trì moät möùc ñoä hoaït ñoäng cuï theå naøo ñoù. Thoâng tin veà keát quaû kinh doanh cuõng höõu ích trong vieäc döï tính khaû naêng taïo ra caùc nguoàn tieàn cuûa doanh nghieäp treân cô sôû caùc nguoàn löïc hieän coù vaø ñaùnh giaù veà tính hieäu quaû cuûa caùc nguoàn löïc boå sung maø doanh nghieäp coù theå söû duïng. Caùc haïn cheá cuûa baûng keát quaû kinh doanh thöôøng ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu cuõng nhö caùc ñoái töôïng söû duïng ñeà caäp ñeán nhö : - Söï khoâng ñaày ñuû : Moät vaøi khoaûn muïc doanh thu hay chi phí ñoùng goùp vaøo keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp khoâng ñöôïc ghi nhaän vì tuaân thuû theo caùc ñieàu kieän ghi nhaän quy ñònh trong caùc chuaån möïc hay nguyeân taéc keá toaùn nhö chi phí cô hoäi,… - Tính chuû quan : Caùc khoaûn doanh thu vaø chi phí thöôøng bò chi phoái bôûi caùc chính saùch keá toaùn ñöôïc choïn löïa bôûi doanh nghieäp (nhö phöông phaùp khaáu hao taøi saûn coá ñònh, phöông phaùp xaùc ñònh trò giaù haøng toàn kho,…) - Söï öôùc tính : Moät vaøi khoaûn doanh thu, chi phí ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp öôùc tính laøm aûnh höôûng ñeán tính ñaùng tin caäy cuûa thoâng tin veà lôïi nhuaän kinh doanh. - Thoâng tin treân baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä dieãn giaûi söï thay ñoåi veà caùc khoaûn muïc tieàn (hay cung caáp thoâng tin veà caùc khoaûn thu tieàn vaø chi tieàn) cuûa doanh nghieäp trong 1 thôøi kyø. Baùo caùo naøy cung caáp thoâng tin höõu duïng trong vieäc ñaùnh giaù khaû naêng löu chuyeån tieàn thuaàn trong quaù khöù cuûa 1 doanh nghieäp, ñaùnh giaù khaû naêng thanh toaùn caùc khoaûn nôï phaûi traû vaø chi traû coå töùc, ñaùnh giaù nhu caàu taøi chính caàn taøi trôï. Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä cuõng ñöôïc söû duïng ñeå thöïc hieän vieäc so saùnh söï khaùc bieät giöõa lôïi nhuaän thuaàn theå hieän treân baùo caùo keát quaû kinh doanh vaø doøng löu chuyeån tieàn lieân quan töø hoaït ñoäng kinh doanh, cuõng nhö ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa caùc khoaûn muïc tieàn teä ñeán caùc hoaït ñoäng ñaàu tö vaø hoaït ñoäng taøi chính cuûa doanh nghieäp. Nhöõng thoâng tin naøy raát höõu ích vì noù cung caáp cho ngöôøi söû duïng thoâng tin laøm caên cöù ñeå ñaùnh giaù khaû naêng taïo ra nguoàn tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn, ñaùnh giaù vieäc söû duïng caùc nguoàn tieàn vaø döï ñoaùn veà nhu caàu tieàn teä hay ruûi ro töø caùc doøng tieàn löu chuyeån cuûa doanh nghieäp trong töông lai. - Thuyeát minh baùo caùo taøi chính. Söï haïn cheá cuûa caùc thoâng tin treân baùo caùo taøi chính thöôøng ñöôïc khaéc phuïc thoâng qua caùc noäi dung chi tieát trình baøy treân thuyeát minh baùo caùo taøi chính. Thuyeát minh baùo caùo taøi chính thöôøng bao goàm caùc dieãn giaûi mang tính töôøng thuaät hay phaân tích chi tieát hôn veà soá lieäu trình baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn, baûng keát quaû kinh doanh, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, cuõng nhö caùc thoâng tin boå sung nhö caùc chính saùch keá toaùn maø doanh nghieäp aùp duïng ñeå laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính. Thuyeát minh baùo caùo taøi chính coøn bao goàm moät soá chæ tieâu ñaùnh giaù chung veà caùc maët hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Thuyeát minh baùo caùo taøi chính thöôøng ñöôïc trình baøy theo caùch hoã trôï ngöôøi söû duïng trong vieäc hieåu baùo caùo taøi chính vaø so saùnh chuùng vôùi baùo caùo cuûa caùc doanh nghieäp khaùc. 1.2 TAØI SAÛN VAØ VIEÄC ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN GHI NHAÄN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH. 1.2.1 Ñònh nghóa Taøi saûn Ñònh nghóa veà taøi saûn laø cô sôû ñeå xaùc ñònh taøi saûn vaø vieäc ghi nhaän caùc söï kieän kinh teá lieân quan ñeán taøi saûn, xaùc ñònh giaù trò vaø trình baøy taøi saûn treân caùc baùo caùo taøi chính. Qua nghieân cöùu caùc ñònh nghóa taøi saûn theo caùc quan ñieåm keá toaùn hieän ñaïi cho thaáy caùc ñònh nghóa taøi saûn ñeàu taäp trung vaøo moät soá caùc ñaëc tính cô baûn nhö: - Taøi saûn laø 1 nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu hay ñöôïc kieåm soaùt: moät soá ñònh nghóa veà taøi saûn ñeà caäp ñeán quyeàn sôû höõu taøi saûn (chuaån möïc cô baûn cuûa Trung quoác [1],…) , trong khi caùc ñònh nghóa khaùc laïi ñeà caäp ñeán quyeàn kieåm soaùt (theo khuoân maãu lyù thuyeát cuûa UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá (IASB), Baùo caùo soá 6- Caùc khaùi nieäm keá toaùn taøi chính- trong heä thoáng khuoân maãu lyù thuyeát cuûa Myõ (SFAC 6) , Baùo caùo soá 4- Caùc khaùi nieäm keá toaùn- trong heä thoáng khuoân maãu lyù thuyeát cuûa UÙc (SAC 4), Baùo caùo veà caùc nguyeân taéc keá toaùn cuûa Anh (SPFR), chuaån möïc chung cuûa keá toaùn Vieät nam (CMCVN),..). Trong thöïc teá, phaàn lôùn caùc taøi saûn ñeàu thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa toå chöùc, nhöng söï khaúng ñònh quyeàn sôû höõu nhö moät ñieàu kieän tieân quyeát ñeå xaùc ñònh taøi saûn laø khoâng chính xaùc. Moät toå chöùc khoâng coù quyeàn sôû höõu taøi saûn khoâng coù nghóa laø toå chöùc naøy khoâng coù quyeàn kieåm soaùt taøi saûn. Vieäc kieåm soaùt thöôøng lieân quan ñeán quyeàn söû duïng veà maët phaùp lyù. - Lieân quan ñeán lôïi ích hay nguoàn löïc kinh teá töông lai: taøi saûn theå hieän 1 tieàm löïc, taùch bieät hoaëc gaén keát vôùi caùc taøi saûn khaùc, nhaèm taïo ra lôïi ích kinh teá. Coù 2 nhoùm quan ñieåm khaùc nhau trong 1 soá ñònh nghóa taøi saûn lieân quan ñeán lôïi ích kinh teá töông lai. Nhoùm quan ñieåm thöù 1 cho raèng “taøi saûn laø caùc lôïi ích kinh teá töông lai” (IASB, SAC 4, CMCVN,…), hay noùi caùch khaùc khaúng ñònh lôïi ích kinh teá töông lai laø taøi saûn. Trong khi nhoùm quan ñieåm thöù 2 cho raèng “lôïi ích kinh teá töông lai ñöôïc mang laïi töø caùc taøi saûn” (Baùo caùo soá 3- Caùc khaùi nieäm keá toaùn taøi chính- trong heä thoáng khuoân maãu lyù thuyeát cuûa Myõ- SFAC 3), hay noùi caùch khaùc taøi saûn khaùc bieät vôùi lôïi ích kinh teá (lôïi ích kinh teá chæ laø 1 trong caùc ñaëc tính cô baûn cuûa taøi saûn, hay lôïi ích kinh teá ñöôïc mang laïi töø taøi saûn). Ñieàu haøm yù roõ raøng trong thuaät ngöõ “lôïi ích kinh teá töông lai” lieân quan ñeán taøi saûn trong 2 nhoùm quan ñieåm naøy laø baûn thaân taøi saûn, 1 caùch tröïc tieáp hay giaùn tieáp, seõ taïo ra lôïi ích kinh teá taïi thôøi ñieåm hay trong töông lai, vaø lôïi ích naøy khoâng phuï thuoäc vaøo hình thaùi vaät chaát cuûa taøi saûn. Hay noùi caùch khaùc, söï khaùc bieät giöõa 2 nhoùm quan ñieåm laø taøi saûn “chaéc chaén” bieåu hieän döôùi daïng lôïi ích kinh teá hay chæ “hy voïng” mang laïi lôïi ích kinh teá thoâng qua vieäc söû duïng taøi saûn. - Lieân quan ñeán 1 toå chöùc cuï theå : noäi dung naøy thoáng nhaát trong phaàn lôùn caùc ñònh nghóa taøi saûn taïi caùc quoác gia. Lieân quan ñeán 1 toå chöùc cuï theå laø söï yeâu caàu phaân bieät taøi saûn cuûa 1 toå chöùc vaø taøi saûn cuûa chuû sôû höõu. Ñieàu naøy caàn thieát cho vieäc xaùc ñònh lôïi ích ñaït ñöôïc cuûa toå chöùc thoâng qua vieäc söû duïng taøi saûn. - Lieân quan ñeán keát quaû cuûa caùc nghieäp vuï hay söï kieän trong quaù khöù: noäi dung naøy ñaët ra taøi saûn phaûi laø keát quaû cuûa caùc nghieäp vuï hay söï kieän trong quaù khöù nhaèm khaúng ñònh chæ coù caùc nguoàn löïc ñöôïc hình thaønh töø caùc nghieäp vuï trong quaù khöù coù khaû naêng mang laïi caùc lôïi ích kinh teá töông lai thoâng qua vieäc söû duïng chuùng laø taøi saûn. Caùc nghieäp vuï hay söï kieän döï tính xaûy ra trong töông lai khoâng laø caùc nghieäp vuï taïo ra taøi saûn hieän taïi. Maëc duø coù raát nhieàu quan ñieåm veà ñònh nghóa taøi saûn khaùc nhau nhöng ñònh nghóa taøi saûn ñöôïc nhieàu quoác gia löïa choïn laø ñònh nghóa veà taøi saûn cuûa UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá (IASB). “ Taøi saûn laø nhöõng nguoàn löïc do doanh nghieäp kieåm soaùt, laø keát quaû cuûa söï kieän quaù khöù vaø hy voïng mang laïi lôïi ích kinh teá töông lai” 1.2.2 Phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn Ñònh giaù taøi saûn treân baùo caùo taøi chính laø 1 tieán trình xaùc ñònh giaù trò tieàn teä cuûa taøi saûn ñöôïc ghi nhaän vaø trình baøy treân caùc baùo caùo taøi chính. Moät cô sôû ñònh giaù taøi saûn laø 1 phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò taøi saûn ñöôïc löïa choïn ghi nhaän treân caùc baùo caùo taøi chính. Cô sôû ñònh giaù taøi saûn ñöôïc xaùc ñònh caên cöù vaøo giaù trò ño löôøng taøi saûn vaø ñôn vò ño löôøng ñöôïc söû duïng. - Caùc giaù trò coù theå söû duïng ño löôøng taøi saûn laø: + Giaù goác: Taøi saûn ñöôïc ghi nhaän theo soá tieàn hoaëc caùc khoaûn töông ñöông tieàn ñaõ traû hoaëc ghi theo giaù trò thöïc teá cuûa taøi saûn ñoù vaøo thôøi ñieåm coù ñöôïc taøi saûn. + Giaù trò coù theå thöïc hieän ñöôïc (giaù ñaàu ra hieän taïi): Taøi saûn ñöôïc ghi nhaän theo soá tieàn hoaëc caùc khoaûn töông ñöông tieàn hieän taïi coù theå thu ñöôïc neáu baùn caùc taøi saûn ñoù taïi thôøi ñieåm hieän taïi. + Giaù hieän haønh (Giaù thay theá hay giaù ñaàu vaøo hieän taïi): Taøi saûn ñöôïc ghi nhaän theo soá tieàn hoaëc caùc khoaûn töông ñöông tieàn seõ phaûi traû neáu nhö taøi saûn ñoù coù ñöôïc taïi thôøi ñieåm hieän taïi. + Giaù hieän taïi chieát khaáu (Hieän giaù): Taøi saûn ñöôïc ghi nhaän theo giaù trò hieän taïi cuûa caùc luoàng tieàn döï ñònh thu vaøo trong töông lai töø vieäc söû duïng taøi saûn. - Caùc ñôn vò ño löôøng coù theå ñöôïc söû duïng laø ñôn vò tieàn teä vaø ñôn vò söùc mua chung. Lieân keát 4 giaù trò ño löôøng vaø 2 ñôn vò ño löôøng, caùc chuyeân gia keá toaùn ñöa ra 8 cô sôû xaùc ñònh giaù trò taøi saûn: - Giaù goác theo ñôn vò tieàn teä khoâng ñoåi - Giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc theo ñôn vò tieàn teä khoâng ñoåi - Giaù trò thay theá theo ñôn vò tieàn teä khoâng ñoåi - Hieän giaù theo ñôn vò tieàn teä khoâng ñoåi - Giaù goác theo söï thay ñoåi möùc giaù chung - Giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc theo söï thay ñoåi möùc giaù chung - Giaù trò thay theá theo söï thay ñoåi möùc giaù chung - Hieän giaù theo söï thay ñoåi möùc giaù chung Söï khaùc bieät giöõa caùc cô sôû ñònh giaù taøi saûn xuaát phaùt töø caùc giaù trò söû duïng laøm cô sôû ño löôøng vaø ñôn vò ño löôøng. Caùc giaù trò söû duïng laøm cô sôû ño löôøng coù theå ñöôïc phaân loaïi theo 3 caùch: - Veà maët thoâng tin cung caáp: + Giaù goác: cung caáp thoâng tin veà giaù quaù khöù. + Giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc vaø giaù trò thay theá : cung caáp thoâng tin veà giaù hieän taïi. + Hieän giaù: cung caáp thoâng tin veà giaù töông lai. - Veà loaïi nghieäp vuï: + Giaù goác vaø giaù hieän haønh: theå hieän giaù trò lieân quan ñeán nghieäp vuï mua taøi saûn. + Giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc vaø hieän giaù: theå hieän giaù trò lieân quan ñeán nghieäp vuï baùn taøi saûn. - Veà baûn chaát cuûa loaïi söï kieän phaùt sinh: + Giaù goác: caên cöù vaøo söï kieän thöïc teá phaùt sinh + Giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc vaø giaù trò hieän haønh: caên cöù vaøo söï kieän giaû ñònh. + Hieän giaù: caên cöù vaøo söï kieän döï tính phaùt sinh. Thoâng tin veà giaù trò taøi saûn coù theå toùm löôïc theo baûng 1.1. Baûng 1.1- Giaù trò taøi saûn vaø thoâng tin cung caáp Giaù goác Giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc Giaù trò hieän haønh Hieän giaù Thoâng tin cung caáp Quaù khöù Hieän taïi Hieän taïi Töông lai Nghieäp vuï Mua taøi saûn Baùn taøi saûn Mua taøi saûn Baùn taøi saûn Baûn chaát söï kieän Thöïc teá phaùt sinh Giaû ñònh Giaû ñònh Döï tính 1.3 LÔÏI NHUAÄN VAØ VIEÄC XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH. 1.3.1 Khaùi nieäm lôïi nhuaän. Khaùi nieäm lôïi nhuaän luoân laø moät vaán ñeà coát loõi trong lyù thuyeát kinh teá vaø lyù thuyeát keá toaùn. Xuaát phaùt töø baûn chaát cuûa lôïi nhuaän trong neàn kinh teá noùi chung hay taïi caùc doanh nghieäp noùi rieâng, noäi dung cuûa khaùi nieäm lôïi nhuaän luoân coù nhöõng ñieåm töông ñoàng cuõng nhö khaùc bieät giöõa quan ñieåm cuûa caùc nhaø kinh teá vaø cuûa caùc chuyeân gia keá toaùn. 1.3.1.1 Lôïi nhuaän kinh teá Adam Smith laø nhaø kinh teá hoïc ñaàu tieân ñöa ra khaùi nieäm lôïi nhuaän trong moät aán phaåm “Baûn chaát vaø nguoàn goác cuûa caûi quoác gia” (1890). Theo Smith, “lôïi nhuaän laø söï gia taêng cuûa caûi”. Phaàn lôùn caùc nhaø kinh teá hoïc thôøi baáy giôø ñeàu uûng hoä khaùi nieäm cuûa Smith, tuy nhieân caùc dieãn giaûi khaùi nieäm naøy ñeàu giôùi haïn phaïm vi lôïi nhuaän lieân quan ñeán söï gia taêng cuûa tieàn. Vaøo cuoái theá kyû 19, lyù thuyeát veà voán vaø lôïi nhuaän cuûa Von Bohm Bawerk ñaõ môû roäng phaïm vi cuûa lôïi nhuaän qua vieäc trình baøy caùc khaùi nieäm lôïi nhuaän phi tieàn teä. Trong aán phaåm “Lyù thuyeát thöïc theå veà voán” , Bawerk cho raèng lôïi nhuaän ñöôïc hieåu khoâng chæ lieân quan ñeán söï gia taêng tieàn teä, maø khaùi nieäm lôïi nhuaän coøn ñöôïc gaén keát vôùi voán. Ñeán ñaàu theá kyû 20, caùc nhaø kinh teá hoïc Fisher ñöa ra caùc quan ñieåm môùi veà baûn chaát cuûa lôïi nhuaän. Fisher ñöa ra caùc khaùi nieäm môùi veà lôïi nhuaän nhö lôïi nhuaän aûo, lôïi nhuaän thöïc, vaø lôïi nhuaän tieàn teä trong aán baûn “Baûn chaát cuûa voán vaø lôïi nhuaän” (1912). Theo Fisher, lôïi nhuaän aûo laø söï thoûa maõn nhu caàu caù nhaân thoâng qua vieäc tieâu duøng haøng hoùa, dòch vuï thöïc teá. Lôïi nhuaän thöïc laø söï dieãn giaûi cuûa caùc söï kieän laøm gia taêng möùc höôûng thuï caù nhaân. Coøn lôïi nhuaän tieàn teä theå hieän toaøn boä soá tieàn thu ñöôïc vaø coù yù ñònh söû duïng cho tieâu duøng nhaèm ñaùp öùng caùc chi phí sinh hoaït. Maëc duø lôïi nhuaän aûo laø khaùi nieäm lôïi nhuaän neàn taûng nhaát vaø lôïi nhuaän tieàn teä laø khaùi nieäm lôïi nhuaän thöôøng ñöôïc ñeà caäp ñeán khi noùi veà “lôïi nhuaän”, nhöng theo Fisher, lôïi nhuaän thöïc chính laø lôïi nhuaän ñöôïc caùc keá toaùn vieân söû duïng trong caùc baùo caùo thöïc teá luùc baáy giôø. Lyù thuyeát veà lôïi nhuaän cuûa Fisher ñöôïc Hicks phaùt trieån thaønh 1 lyù thuyeát chung veà lôïi nhuaän kinh teá. Khaùi nieäm lôïi nhuaän kinh teá theo Hicks (1946) laø “soá tieàn toái ña maø 1 ngöôøi coù theå söû duïng trong 1 thôøi kyø vaø vaãn duy trì “traïng thaùi töông töï” taïi thôøi ñieåm cuoái kyø nhö taïi luùc ñaàu kyø”. Khaùi nieäm naøy laäp töùc trôû thaønh cô sôû cuûa caùc tranh luaän veà khaùi nieäm lôïi nhuaän. Vaán ñeà tranh luaän chung quanh khaùi nieäm lôïi nhuaän cuûa Hicks laø “traïng thaùi töông töï” vaø phaàn lôùn caùc nhaø kinh teá chaáp nhaän dieãn giaûi ñoù laø söï baûo toaøn voán. Khaùi nieäm lôïi nhuaän cuûa Hicks ñöôïc nhaø kinh teá hoïc Alexander döïa vaøo ñeå ñöa ra khaùi nieäm lôïi nhuaän cuûa 1 doanh nghieäp (1962) “Lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp laø soá tieàn maø doanh nghieäp coù theå phaân phoái cho caùc chuû sôû höõu vaø vaø vaãn duy trì tình hình taøi chính vaøo cuoái kyø nhö taïi luùc ñaàu kyø”. Khaùi nieäm naøy so saùnh giaù trò cuûa doanh nghieäp taïi 2 thôøi ñieåm ñaàu kyø vaø cuoái kyø theo giaù trò hieän taïi. Cho ñeán nhöõng naêm cuoái thaäp nieân 90, lôïi nhuaän kinh teá, veà lyù thuyeát, ñöôïc nhieàu nhaø kinh teá hoïc xem laø söï dieãn giaûi thuyeát phuïc nhaát trong caùc moâ hình veà lôïi nhuaän khaùc nhau. Lôïi nhuaän kinh teá gaén keát ñöôïc giaù trò voán trong moái lieân quan vôùi doøng löu chuyeån tieàn teä. Lôïi nhuaän kinh teá ñöôïc tính toaùn treân cô sôû yeáu toá thôøi gian vaø caû nguoàn löïc vaät chaát, con ngöôøi cuûa 1 toå chöùc. Vaø theo nhieàu nhaø kinh teá hoïc, lôïi nhuaän treân voán trong lôïi nhuaän kinh teá ñöôïc xem nhö thoâng tin höõu ích trong vieäc ñöa ra quyeát ñònh taùi ñaàu tö hay xaùc ñònh vieäc baûo toaøn voán. 1.3.1.2 Lôïi nhuaän keá toaùn Lyù thuyeát veà lôïi nhuaän vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän luoân ñoùng 1 vai troø quan troïng trong noäi dung cuûa lyù thuyeát cuõng nhö thöïc haønh keá toaùn. Lôïi nhuaän keá toaùn laø söï cheânh leäch giöõa doanh thu thöïc hieän vaø caùc chi phí phaùt sinh töông öùng vôùi doanh thu ñoù. Khaùi nieäm veà lôïi nhuaän keá toaùn coù 5 ñaëc ñieåm: - Lôïi nhuaän keá toaùn ñöôïc xaùc ñònh caên cöù vaøo nghieäp vuï thöïc söï xaûy ra taïi doanh nghieäp, laø cheânh leäch giöõa doanh thu baùn haøng hoùa, dòch vuï tröø chi phí caàn thieát ñeå thöïc hieän nghieäp vuï baùn haøng. - Lôïi nhuaän keá toaùn ñöôïc xaùc ñònh caên cöù vaøo thôøi kyø quy ñònh lieân quan ñeán keát quaû hoaït ñoäng trong 1 khoaûng thôøi gian xaùc ñònh. - Lôïi nhuaän keá toaùn caên cöù vaøo nguyeân taéc ño löôøng vaø ghi nhaän doanh thu, phuø hôïp vôùi khaùi nieäm doanh thu. - Lôïi nhuaän keá toaùn caên cöù vaøo nguyeân taéc “töông xöùng”, doanh thu thöïc hieän trong kyø töông xöùng vôùi caùc chi phí phuø hôïp ñeå taïo ra doanh thu. - Lôïi nhuaän keá toaùn caên cöù vaøo vieäc xaùc ñònh chi phí theo nguyeân taéc nhaát ñònh naøo ñoù. 1.3.1.3 Lôïi nhuaän chòu thueá Ñeå tính thueá thu nhaäp doanh nghieäp, caùc quoác gia caàn xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá. Vôùi caùc heä thoáng thueá khaùc bieät cuûa moãi quoác gia, khaùi nieäm veà thu nhaäp chòu thueá luoân coù nhöõng quan ñieåm khaùc bieät. Söï khaùc bieät naøy xuaát phaùt töø vieäc xaùc ñònh caùc khoaûn thu nhaäp chòu thueá vaø caùc khoaûn ñöôïc giaûm tröø. Maëc duø coù nhöõng quan ñieåm khaùc bieät veà thu nhaäp chòu thueá vaø trong caùc quy ñònh veà thueá taïi caùc quoác gia thöôøng ñöa ra ñònh nghóa “thu nhaäp chòu thueá”, khoâng ñöa ra ñònh nghóa veà “lôïi nhuaän chòu thueá” nhöng taïi caùc quoác gia “lôïi nhuaän chòu thueá” thöôøng ñöôïc xaùc ñònh laø “phaàn cheânh leäch giöõa toång thu nhaäp chòu thueá vaø caùc khoaûn ñöôïc khaáu tröø theo quy ñònh cuûa luaät thueá rieâng bieät cuûa moãi quoác gia”. 1.3.2 Xaùc ñònh lôïi nhuaän 1.3.2.1 Muïc tieâu cuûa vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän. Lôïi nhuaän laø moät yeáu toá quan troïng cuûa baùo caùo taøi chính ñöôïc söû duïng trong nhieàu tröôøng hôïp khaùc nhau. Vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän thöôøng döïa vaøo muïc tieâu cuûa thoâng tin lôïi nhuaän caàn höôùng ñeán. Muïc tieâu cuûa vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän thöôøng ñöôïc ñeà caäp ñeán trong caùc tröôøng hôïp: - Ño löôøng hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh: Lôïi nhuaän tröôùc tieân laø cô sôû ñeå xaùc ñònh tính hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa moät doanh nghieäp. Theo muïc tieâu naøy, lôïi nhuaän ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua caùc tieâu chuaån cô baûn nhaèm cung caáp caùc thoâng tin veà söï thaønh coâng hay hieäu quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Hieäu quaû kinh doanh ôû ñaây thöôøng taäp trung vaøo lónh vöïc taøi chính nhö hieäu quaû ñaàu tö, hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh,… - Ñaùnh giaù naêng löïc quaûn lyù: Caùc nhaø ñaàu tö thöôøng söû duïng yeáu toá lôïi nhuaän nhö moät trong nhöõng cô sôû ñaùnh giaù khaû naêng cuûa nhaø quaûn lyù trong vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp maø hoï ñang ñöôïc giao phoù ñieàu haønh. - Quyeát ñònh taøi trôï: Lôïi nhuaän ñöôïc xem nhö moät thoâng tin thieát yeáu cho caùc nhaø ñaàu tö, caùc nhaø cho vay trong vieäc thöïc hieän caùc quyeát ñònh ñaàu tö hay cho vay nôï. - Döï ñoaùn töông lai: Lôïi nhuaän coøn ñöôïc söû duïng nhö moät coâng cuï ñeå döï ñoaùn hoaït ñoäng töông lai cuûa doanh nghieäp theo giaû ñònh möùc taêng tröôûng oån ñònh trong moät khoaûng thôøi gian naøo ñoù. - Phaân phoái coå töùc: Lôïi nhuaän laø cô sôû xaùc ñònh coå töùc phaân phoái cho caùc coå ñoâng vaø lôïi nhuaän giöõ laïi cho vieäc thöïc hieän caùc chính saùch ñaàu tö hay môû roäng hoaït ñoäng kinh doanh. - Caên cöù tính thueá thu nhaäp doanh nghieäp: Lôïi nhuaän laø caên cöù ñeå tính toaùn thueá thu nhaäp doanh nghieäp döïa treân caùc quy ñònh cuï theå cuûa chính saùch taøi chính quoác gia. - Caùc quyeát ñònh kinh teá- xaõ hoäi: Caùc chính saùch kinh teá-xaõ hoäi cuûa chính phuû thöôøng caên cöù vaøo nguoàn thu ngaân saùch maø chuû yeáu laø töø thueá thu nhaäp doanh nghieäp. Vì vaäy, haøng loaït caùc chính saùch kinh teá ñeàu coù lieân quan ñeán möùc thueá thu nhaäp doanh nghieäp. 1.3.2.2 Phöông phaùp xaùc ñònh lôïi nhuaän keá toaùn Döôùi goùc ñoä keá toaùn, vieäc ño löôøng lôïi nhuaän kinh doanh luoân ñoùng vai troø quan troïng trong caû keá toaùn taøi chính cuõng nhö keá toaùn quaûn trò. Nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà ño löôøng lôïi nhuaän keá toaùn ñöôïc hình thaønh trong quaù trình phaùt trieån cuûa lyù thuyeát keá toaùn. Veà cô baûn, coù 3 tröôøng phaùi vôùi caùc quan ñieåm khaùc nhau veà ño löôøng lôïi nhuaän: - Tröôøng phaùi coå ñieån Theo tröôøng phaùi naøy, lôïi nhuaän keá toaùn laø söï khaùc bieät giöõa doanh thu thöïc hieän töø caùc nghieäp vuï baùn haøng hoùa, dòch vuï trong kyø vaø chi phí töông öùng boû ra ñeå thöïc hieän nghieäp vuï theo nguyeân taéc giaù goác. Lôïi nhuaän kinh doanh = Doanh thu thöïc hieän – Chi phí theo giaù goác Caùc chuyeân gia keá toaùn uûng hoä tröôøng phaùi coå ñieån nhö Litheron (1952), Kohler(1963), Mautz (1973) [30] ñöa ra caùc laäp luaän: - Lôïi nhuaän keá toaùn theo giaù goác ñaõ ñöôïc söû duïng trong thöïc tieãn qua nhieàu naêm vaø thöïc teá cho thaáy thoâng tin veà lôïi nhuaän keá toaùn höõu ích cho phaàn lôùn ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn trong vieäc ra quyeát ñònh. Lôïi nhuaän keá toaùn thöôøng laø cô sôû ñeå caùc chuû doanh nghieäp ñaùnh giaù khaû naêng vaø traùch nhieäm cuûa caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp trong vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp. - Lôïi nhuaän keá toaùn theo giaù goác ñöôïc ño löôøng vaø baùo caùo moät caùch khaùch quan do döïa vaøo caùc nghieäp vuï thöïc söï phaùt sinh neân veà cô baûn ñaûm baûo tính trung thöïc. - Lôïi nhuaän keá toaùn döïa vaøo nguyeân taéc doanh thu thöïc hieän, chæ ño löôøng vaø ghi nhaän doanh thu ñaõ thöïc hieän neân ñaùp öùng tính tuaân thuû nguyeân taéc thaän troïng trong keá toaùn. Beân caïnh caùc yù kieán uûng hoä vieäc söû duïng lôïi nhuaän keá toaùn theo giaù goác, lòch söû phaùt trieån keá toaùn cho thaáy ñaõ coù nhieàu yù kieán chæ trích töø caùc nhaø chuyeân moân nhö Arthur Thomas (1969), Saratota (1974) [30], caùc giôùi haïn cuûa vieäc söû duïng lôïi nhuaän keá toaùn taäp trung vaøo 2 vaán ñeà: - Nguyeân taéc “giaù goác”: + Khi coù söï thay ñoåi giaù trò tieàn teä, vieäc tuaân thuû nguyeân taéc giaù goác seõ daãn ñeán lôïi nhuaän keá toaùn khoâng phaûn aùnh söï gia taêng giaù trò cuûa taøi saûn trong 1 thôøi kyø. Beân caïnh ñoù, söï troän laãn lôïi nhuaän cuûa thôøi kyø naøy vaø thôøi kyø tröôùc vôùi caùc giaù trò tieàn teä khaùc nhau ñeå trình baøy chæ tieâu “lôïi nhuaän tích luõy” laøm giaûm tính höõu ích cuûa caùc thoâng tin keá toaùn ñöôïc coâng boá treân caùc baùo caùo taøi chính. + Söï tuaân thuû nguyeân taéc “giaù goác” daãn ñeán söï khoù khaên trong vieäc so saùnh caùc thoâng tin veà chi phí do coù nhieàu phöông phaùp chaáp nhaän söû duïng khaùc nhau trong vieäc xaùc ñònh chi phí (nhö caùc phöông phaùp xaùc ñònh trò giaù haøng toàn kho, hay caùc phöông phaùp phaân boå chi phí). + Vieäc tuaân thuû nguyeân taéc “giaù goác” ñeå trình baøy baùo caùo taøi chính coù theå daãn ñeán söï sai leäch cuûa thoâng tin keá toaùn cung caáp (nhö caùc thoâng tin veà taøi saûn, lôïi nhuaän khoâng tính ñeán söï thay ñoåi giaù trò tieàn teä, aûnh höôûng laïm phaùt hay giaûm phaùt,…) vaø khoù coù theå ñaït ñöôïc tính deã hieåu vaø tính thích hôïp cuûa thoâng tin keá toaùn ñoái vôùi ngöôøi söû duïng. - Nguyeân taéc doanh thu thöïc hieän: Theo nguyeân taéc naøy, keá toaùn vieân chæ ghi nhaän caùc nghieäp vuï kinh teá ñaõ xaûy ra vaø khoâng quan taâm ñeán söï thay ñoåi giaù trò cho ñeán khi nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh. Hay noùi caùch khaùc, doanh thu ñöôïc ghi nhaän ñeå xaùc ñònh lôïi nhuaän chæ khi quyeàn sôû höõu haøng hoùa, dòch vuï ñöôïc coâng nhaän theo luaät phaùp. Nguyeân taéc doanh thu thöïc hieän khoâng ñeà caäp ñeán vieäc ghi nhaän caùc khoaûn doanh thu chöa thöïc hieän. - Tröôøng phaùi taân coå ñieån Tröôøng phaùi taân coå ñieån, thöøa nhaän ñôn vò ño löôøng theo nguyeân taéc giaù goác coù ñieàu chænh theo söï thay ñoåi cuûa möùc giaù chung. Theo tröôøng phaùi naøy, lôïi nhuaän keá toaùn laø lôïi nhuaän ñaõ ñieàu chænh theo möùc giaù chung. Söï khaùc bieät giöõa tröôøng phaùi coå ñieån vaø taân coå ñieån xuaát phaùt töø “thöôùc ño tieàn teä”. Keá toaùn theo nguyeân taéc giaù goác khoâng ghi nhaän söï thay ñoåi cuûa möùc giaù chung cuûa tieàn teä, neân baûng caân ñoái keá toaùn luoân bao goàm nhöõng loaïi taøi saûn, nôï phaûi traû khaùc bieät do phaùt sinh taïi caùc thôøi ñieåm khaùc nhau, vôùi caùc söùc mua cuûa ñoàng tieàn khaùc nhau. Keá toaùn theo möùc giaù chung khaéc phuïc tình traïng naøy baèng caùch phaûn aùnh söï thay ñoåi söùc mua cuûa tieàn teä vaøo caùc giaù goác. Söï thay ñoåi söùc mua cuûa ñoàng tieàn ñöôïc ño löôøng baèng caùc “chæ soá giaù”. Chæ soá giaù laø tyû soá cuûa giaù bình quaân cuûa 1 nhoùm haøng hoùa hay dòch vuï vaøo 1 thôøi ñieåm nhaát ñònh naøo ñoù treân giaù bình quaân cuûa 1 nhoùm haøng hoùa, dòch vuï töông töï taïi 1 thôøi ñieåm goác. - Tröôøng phaùi caáp tieán Tröôøng phaùi caáp tieán coù 2 quan ñieåm: + Quan ñieåm thöù nhaát, lôïi nhuaän kinh doanh laø “lôïi nhuaän hieän haønh chöa ñieàu chænh theo möùc giaù chung”. Quan ñieåm naøy thöøa nhaän ñôn vò ño löôøng theo nguyeân taéc giaù hieän haønh chöa ñieàu chænh theo möùc giaù chung. Giaù hieän haønh ñöôïc tính theo 1 trong caùc phöông phaùp sau: - Phöông phaùp giaù trò hieän taïi ñaàu vaøo(giaù hieän haønh) - Phöông phaùp giaù trò hieän taïi ñaàu ra (giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän) - Phöông phaùp giaù trò hieän taïi chieát khaáu - Keát hôïp giaù trò cuûa 3 phöông phaùp treân. + Quan ñieåm thöù hai, lôïi nhuaän kinh doanh laø “lôïi nhuaän hieän haønh ñaõ ñieàu chænh theo möùc giaù chung”. Quan ñieåm naøy thöøa nhaän ñôn vò ño löôøng theo nguyeân taéc giaù hieän haønh coù ñieàu chænh theo söï thay ñoåi cuûa möùc giaù chung. 1.3.2.3 Phöông phaùp xaùc ñònh lôïi nhuaän chòu thueá. Phöông phaùp xaùc ñònh lôïi nhuaän chòu thueá chòu chi phoái chuû yeáu bôûi heä thoáng thueá vaø cô sôû tính thueá rieâng bieät cuûa töøng quoác gia. Beân caïnh ñoù, moái quan heä giöõa heä thoáng phaùp luaät veà thueá vaø caùc luaät leä cuõng nhö quy ñònh trong heä thoáng keá toaùn taïi caùc quoác gia seõ aûnh höôûng ñeán noäi dung vaø phöông phaùp xaùc ñònh lôïi nhuaän chòu thueá trình baøy treân caùc baùo caùo thueá. Qua nghieân cöùu cuûa Christopher Nobes, vaø Robert Parker [32] veà caên cöù tính thueá taïi caùc quoác gia cho thaáy coù 2 nhoùm ñöôïc xaùc ñònh: - Lôïi nhuaän chòu thueá hoaøn toaøn taùch bieät vôùi lôïi nhuaän keá toaùn. Taïi caùc quoác gia trong nhoùm naøy nhö Myõ, Anh, Haø Lan,… caùc quy ñònh veà thueá vaø caùc quy ñònh veà keá toaùn ñöôïc ban haønh bôûi caùc toå chöùc hoaøn toaøn taùch bieät. Caùc quy ñònh khaùc bieät thöôøng laø caùc noäi dung lieân quan ñeán thu nhaäp töø vieäc baùn taøi saûn, thu nhaäp töø coå töùc, caùc chi phí ñöôïc ñöôïc khaáu tröø, caùc khoaûn loã,…Vieäc “trình baøy hôïp lyù” baùo caùo taøi chính phuïc vuï chuû yeáu cho caùc coå ñoâng, khoâng caên cöù vaøo caùc quy ñònh thueá. Vì vaäy, lôïi nhuaän keá toaùn hoaøn toaøn khaùc bieät vôùi lôïi nhuaän chòu thueá. Vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän chòu thueá seõ xuaát phaùt töø lôïi nhuaän keá toaùn vôùi nhieàu buùt toaùn ñieàu chænh theo quy ñònh cuûa luaät thueá. - Lôïi nhuaän chòu thueá khoâng khaùc bieät nhieàu vôùi lôïi nhuaän keá toaùn Taïi caùc quoác gia trong nhoùm naøy nhö Phaùp, Ñöùc,…cô quan thueá ban haønh caùc quy ñònh chi tieát veà vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän chòu thueá vaø caùc quy ñònh naøy khoâng chæ ñöôïc söû duïng trong baùo caùo thueá maø coøn ñöôïc söû duïng cho caùc baùo caùo taøi chính theo muïc tieâu taøi chính. Tuy nhieân cuõng coù moät vaøi quy ñònh khaùc bieät nhö chi phí quaø bieáu, giaûi trí, khaáu hao,… Lôïi nhuaän chòu thueá cuõng ñöôïc xaùc ñònh töø lôïi nhuaän keá toaùn vôùi moät vaøi ñieàu chænh theo quy ñònh cuûa luaät thueá vaø gaàn nhö khoâng khaùc bieät nhieàu vôùi lôïi nhuaän keá toaùn. Töø lyù luaän ñeán thöïc tieãn, lôïi nhuaän ñoùng moät vai troø quan troïng trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau, töø ñoù hình thaønh nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà khaùi nieäm, caùch phaân loaïi, cuõng nhö vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän. Söï khaùc bieät naøy xuaát phaùt töø vai troø cung caáp thoâng tin phuø hôïp vôùi muïc tieâu cuï theå cuûa töøng ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. Lôïi nhuaän keá toaùn theo giaù goác coù löu yù ñeán söï thay ñoåi giaù trò taøi saûn theo giaù thò tröôøng laø thoâng tin phuø hôïp vôùi caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin baùo caùo taøi chính chuû yeáu nhö caùc nhaø ñaàu tö, nhöõng ngöôøi cho vay trong neàn kinh teá thò tröôøng. Lôïi nhuaän chòu thueá caàn taùch bieät vôùi lôïi nhuaän keá toaùn vaø phuø hôïp vôùi chính saùch thueá cuûa töøng quoác gia rieâng bieät. 1.4 MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA VIEÄC ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN. Vaán ñeà ñònh giaù taøi saûn luoân laø ñoái töôïng nghieân cöùu chính cuûa caùc chuaån möïc keá toaùn, vaø coù quan heä maät thieát vôùi vieäc ño löôøng lôïi nhuaän kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Vieäc choïn löïa caùc giaù trò ño löôøng taøi saûn khaùc nhau ñeå ñònh giaù taøi saûn seõ daãn ñeán vieäc trình baøy keát quaû kinh doanh khaùc bieät. Khi thöïc hieän moät giao dòch mua moät taøi saûn, giaù mua taøi saûn phaûn aùnh “giaù trò thò tröôøng hôïp lyù” cuûa nhöõng haøng hoaù hoaëc dòch vuï ñöôïc trao ñoåi. Giaù trò cuûa taøi saûn seõ ñöôïc phaân boå moät phaàn hoaëc toaøn boä vaøo chi phí cuûa kyø hieän haønh khi caùc taøi saûn naøy ñöôïc söû duïng trong kyø. Tuy nhieân giaù trò thò tröôøng hôïp lyù cuûa nhöõng loaïi taøi saûn naøy seõ thay ñoåi theo thôøi gian so vôùi giaù goác cuûa chuùng. Vì vaäy, vieäc ñònh giaù taøi saûn sau khi ghi nhaän ban ñaàu seõ aûnh höôûng ñeán giaù trò chi phí phaân boå ñeå xaùc ñònh lôïi nhuaän kinh doanh trong kyø cuûa doanh nghieäp. Vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän chòu aûnh höôûng cuûa 3 noäi dung cô baûn: - Giaù trò thu nhaäp thöïc hieän vaø thôøi ñieåm ghi nhaän. - Chi phí cuûa haøng hoùa hay dòch vuï lieân quan ñeán khoaûn thu nhaäp ñöôïc taïo ra. - Söï töông xöùng giöõa thu nhaäp vaø chi phí - Veà thu nhaäp thöïc hieän, phaàn lôùn giaù trò thu nhaäp coù theå xaùc ñònh ngay theo giaù trò thò tröôøng hôïp lyù cuûa haøng hoaù baùn ra hay dòch vuï ñöôïc thöïc hieän, vaø moät soá khoaûn thu nhaäp phaûi döïa vaøo caùc phöông phaùp öôùc tính nhö doanh thu hôïp ñoàng xaây döïng. Vieäc söû duïng caùc phöông phaùp öôùc tính khaùc nhau seõ daãn ñeán vieäc xaùc ñònh giaù trò caùc khoaûn thu nhaäp ñaõ thöïc hieän trình baøy treân baûng keát quaû kinh doanh khaùc nhau, vaø giaù trò caùc khoaûn thu nhaäp chöa thöïc hieän trình baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn khaùc nhau. - Veà chi phí cuûa caùc haøng hoùa baùn ra hay dòch vuï thöïc hieän, haàu heát caùc chi phí chòu aûnh höôûng lôùn bôûi phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn maø doanh nghieäp choïn löïa. Caùc phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn, nhö trình baøy ôû muïc 1.2.2, ñöôïc tính theo giaù goác hay giaù goác ñöôïc ñieàu chænh theo giaù thò tröôøng vaãn laø caùc quan ñieåm ñang tranh caõi trong lyù thuyeát keá toaùn. Nhöõng quan ñieåm khaùc nhau seõ daãn ñeán söï löïa choïn caùc phöông phaùp khaùc nhau trong vieäc tính chi phí vaø söï khaùc bieät veà lôïi nhuaän treân baûng keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuõng nhö söï khaùc bieät veà giaù trò cuûa phaàn taøi saûn coøn laïi chöa söû duïng trình baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn. Söï aûnh höôûng cuûa caùc phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn ñeán vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän cuûa theå toùm löôïc trong baûng 1.2 Baûng 1-2- Moái quan heä giöõa ñònh giaù taøi saûn vaø lôïi nhuaän Ñònh giaù taøi saûn treân baûng caân ñoái keá toaùn Möùc thaáp nhaát giöõa giaù goác vaø giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän Theo giaù hieän haønh Taøi saûn ngaén haïn Lôïi nhuaän giaûm hoaëc khoâng ñoåi(*) Lôïi nhuaän taêng hoaëc giaûm(*) Taøi saûn coá ñònh Khoâng aùp duïng Lôïi nhuaän taêng hoaëc giaûm(*) Ñaàu tö daøi haïn Lôïi nhuaän giaûm hoaëc khoâng ñoåi(*) Lôïi nhuaän taêng hoaëc giaûm(*) (*) Taêng hoaëc giaûm so vôùi lôïi nhuaän xaùc ñònh theo giaù goác Khi xaùc ñònh cô sôû ñeå löïa choïn caùc phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän, vaán ñeà chuû yeáu ñaët ra cho caû hai ñoái töôïng- ngöôøi laäp vaø ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính- laø thoâng tin naøo quan troïng vaø thích hôïp hôn vôùi caùc quyeát ñònh kinh teá cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. Vì vaäy, caùc yeáu toá quyeát ñònh ñeå choïn löïa phöông phaùp naøo ñeå ñònh giaù taøi saûn vaø phöông phaùp xaùc ñònh lôïi nhuaän naøo giöõa caùc phöông phaùp khaùc nhau laø tuøy thuoäc vaøo muïc tieâu cung caáp thoâng tin. Phöông phaùp xaùc ñònh lôïi nhuaän hay cô sôû ñònh giaù chæ laø coâng cuï ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu lieân quan ñeán thoâng tin caàn cung caáp.CÔ SÔÛ LAÄP VAØ TRÌNH BAØY BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH THEO UÛY BAN CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN QUOÁC TEÁ VAØ UÛY BAN CHUAÅN MÖÏC ÑÒNH GIAÙ QUOÁC TEÁ. 1.4.1 Khuoân maãu lyù thuyeát cuûa UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá. 1.4.1.1 Khaùi quaùt chung veà UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá IASC (International Accounting Standards Committee) ñöôïc thaønh laäp vaøo ngaøy 29 thaùng 06 naêm 1973 laø keát quaû cuûa söï thoûa thuaän giöõa caùc toå chöùc keá toaùn cuûa 10 quoác gia UÙc, Canada, Phaùp, Ñöùc, Nhaät, Meâhicoâ, Haø Lan, Anh, Ai-len vaø Myõ. Vaøo thôøi ñieåm naøy, muïc tieâu ñaët ra cuûa IASC laø: - Thieát laäp vaø coâng boá caùc chuaån möïc keá toaùn phuø hôïp cho vieäc trình baøy caùc baùo caùo taøi chính, khuyeán khích söï chaáp nhaän vaø tuaân thuû caùc chuaån möïc naøy treân toaøn theá giôùi. - Hoaït ñoäng vì söï phaùt trieån vaø hoøa hôïp caùc quy ñònh, caùc chuaån möïc keá toaùn vaø caùc thuû tuïc lieân quan ñeán vieäc trình baøy baùo caùo taøi chính. Ñeán thaùng 3 naêm 2001, IASC ñöôïc caáu truùc laïi. IASC laø 1 toå chöùc ñoäc laäp vôùi caùc boä phaän laø ban Quaûn trò, UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá (vôùi teân goïi taét IASB -International Accounting Standards Board), Hoäi ñoàng coá vaán chuaån möïc, vaø UÛy ban thuyeát minh baùo caùo taøi chính quoác teá Muïc tieâu cuûa IASB hieän nay laø: - Phaùt trieån moät heä thoáng chuaån möïc khaû thi, coù theå hieåu ñöôïc, ñaït chaát löôïng cao, mang tính quoác teá nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu thoâng tin chaát löôïng cao, minh baïch vaø coù theå so saùnh treân caùc baùo caùo taøi chính vaø heä thoáng baùo caùo taøi chính khaùc, hoã trôï nhöõng ngöôøi tham gia caùc thò tröôøng voán ña daïng treân theá giôùi vaø caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin ra caùc quyeát ñònh. - Thuùc ñaåy söï söû duïng vaø aùp duïng caùc chuaån möïc moät caùch chính xaùc. - Lieân keát tích cöïc vôùi caùc toå chöùc thieát laäp chuaån möïc quoác gia nhaèm ñaït ñöôïc giaûi phaùp toát nhaát cho söï hoøa hôïp giöõa caùc chuaån möïc keá toaùn quoác gia vaø caùc chuaån möïc quoác teá veà baùo caùo taøi chính. 1.4.1.2 Khaùi quaùt chung veà khuoân maãu lyù thuyeát (Framework) Theo IASB, “Khuoân maãu lyù thuyeát trình baøy caùc khaùi nieäm cô baûn laøm neàn taûng cho vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính cho nhöõng ngöôøi söû duïng beân ngoaøi doanh nghieäp.” - Muïc ñích Muïc ñích cuûa 1 khuoân maãu lyù thuyeát laø nhaèm: - Trôï giuùp cho ban laõnh ñaïo IASB trong vieäc phaùt trieån caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá trong töông lai vaø ñaùnh giaù laïi caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá hieän haønh; - Trôï giuùp cho ban laõnh ñaïo IASB trong vieäc xuùc tieán hôïp nhaát caùc quy trình, thuû tuïc vaø chuaån möïc keá toaùn coù lieân quan ñeán vieäc trình baøy caùc baùo caùo taøi chính baèng caùch cung caáp moät cô sôû ñeå giaûm bôùt soá löôïng caùc phöông phaùp keá toaùn thay theá maø caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá cho pheùp, - Trôï giuùp cho nhöõng ngöôøi laäp baùo caùo taøi chính trong vieäc aùp duïng caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá, vaø trong vieäc xöû lyù caùc vaán ñeà chöa ñöôïc quy ñònh bôûi moät chuaån möïc keá toaùn quoác teá naøo caû. - Trôï giuùp cho caùc kieåm toaùn vieân trình baøy caùc yù kieán kieåm toaùn ñaùnh giaù xem caùc baùo caùo taøi chính coù phuø hôïp vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá hay khoâng; - Trôï giuùp cho ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính trong vieäc giaûi thích caùc thoâng tin trình baøy trong caùc baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp theo caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá; - Vaø cung caáp cho nhöõng ngöôøi coù quan taâm ñeán coâng vieäc cuûa IASB caùc thoâng tin veà caùch tieáp caän cuûa IASB ñeå hình thaønh caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá. - Ñaëc ñieåm Khuoân maãu lyù thuyeát khoâng phaûi laø moät chuaån möïc keá toaùn quoác teá vì theá noù khoâng xaùc ñònh caùc chuaån möïc cho moät caùch tính toaùn hay caùch trình baøy cuï theå naøo. Trong moät soá tröôøng hôïp, khi coù söï maâu thuaãn giöõa khuoân maãu lyù thuyeát vôùi moät chuaån möïc keá toaùn quoác teá thì laáy quy ñònh cuûa chuaån möïc keá toaùn quoác teá laøm chuû ñaïo. Khuoân maãu lyù thuyeát seõ ñöôïc duyeät laïi thöôøng xuyeân treân cô sôû caùc kinh nghieäm coâng taùc maø ban laõnh ñaïo IASB ñaõ thu thaäp ñöôïc. - Phaïm vi ñeà caäp cuûa khuoân maãu lyù thuyeát: Noäi dung chính cuûa khuoân maãu lyù thuyeát coù theå toùm löôïc treân caùc vaán ñeà sau: * Muïc tieâu cuûa caùc baùo caùo taøi chính Muïc ñích cuûa caùc baùo caùo taøi chính laø cung caáp nhöõng thoâng tin veà tình hình taøi chính, keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh vaø nhöõng bieán ñoäng veà tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Nhöõng thoâng tin naøy laø nhöõng thoâng tin höõu ích chung cho caùc nhoùm ngöôøi söû duïng thoâng tin trong vieäc ra quyeát ñònh kinh teá. * Caùc giaû ñònh cô baûn vaø caùc ñaëc ñieåm chaát löôïng cuûa baùo caùo taøi chính. Caùc giaû ñònh cô baûn Cô sôû doàn tích Nhaèm ñaùp öùng caùc muïc ñích cuûa mình, baùo caùo taøi chính taøi chính ñöôïc laäp treân cô sôû keá toaùn doàn tích. Theo cô sôû naøy, caùc aûnh höôûng cuûa caùc nghieäp vuï hay söï kieän khaùc ñöôïc ghi nhaän khi chuùng phaùt sinh (khoâng phaûi khi thu hay chi tieàn hay caùc khoaûn töông ñöông tieàn) vaø chuùng ñöôïc ghi nhaän vaøo trong caùc soå saùch keá toaùn vaø baùo caùo treân baùo caùo taøi chính cuûa kyø lieân quan. Hoaït ñoäng lieân tuïc Caùc baùo caùo taøi chính thöôøng ñöôïc laäp treân giaû ñònh doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng vaø seõ tieáp tuïc hoaït ñoäng trong moät töông lai coù theå döï kieán tröôùc. Vì theá, caùc baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp treân cô sôû giaû ñònh doanh nghieäp khoâng coù yù ñònh cuõng nhö nhu caàu caàn thieát phaûi thu heïp ñaùng keå qui moâ hoaït ñoäng hoaëc ngöøng hoaït ñoäng. Neáu yù ñònh hay nhu caàu naøy hieän höõu, thì baùo caùo taøi chính coù theå phaûi ñöôïc laäp treân moät cô sôû khaùc vaø cô sôû naøy phaûi ñöôïc thuyeát minh. Caùc ñaëc tính chaát löôïng cuûa baùo caùo taøi chính Caùc ñaëc tính chaát löôïng laø caùc thuoäc tính caàn thieát cuûa caùc thoâng tin cung caáp treân caùc baùo caùo taøi chính ñeå caùc thoâng tin naøy trôû thaønh caùc thoâng tin höõu ích ñoái vôùi ngöôøi söû duïng. Boán ñaëc tính chaát löôïng cô baûn laø deã hieåu, thích hôïp, ñaùng tin caäy vaø coù theå so saùnh ñöôïc. Deã hieåu Moät chaát löôïng thieát yeáu cuûa thoâng tin cung caáp treân baùo caùo taøi chính laø phaûi deã hieåu ñoái vôùi ngöôøi söû duïng. Ngöôøi söû duïng ôû ñaây ñöôïc giaû ñònh laø ngöôøi coù kieán thöùc veà hoaït ñoäng kinh doanh vaø keá toaùn vöøa phaûi vaø coù thieän chí nghieân cöùu thoâng tin. Tuy nhieân, caùc thoâng tin veà nhöõng vaán ñeà phöùc taïp vaãn caàn phaûi ñöôïc trình baøy treân caùc baùo caùo taøi chính khi caùc thoâng tin ñoù thích hôïp vôùi nhu caàu ra quyeát ñònh kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng, nhöõng thoâng tin caàn thieát khoâng ñöôïc loaïi tröø khoûi baùo caùo taøi chính khi chæ ñôn thuaàn laø caùc thoâng tin naøy quaù khoù hieåu ñoái vôùi ngöôøi söû duïng. Thích hôïp Thoâng tin coù chaát löôïng thích hôïp khi noù taùc ñoäng ñeán caùc quyeát ñònh kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng baèng caùch giuùp hoï ñaùnh giaù quaù khöù, hieän taïi hay caùc söï kieän töông lai. Troïng yeáu Tính thích hôïp cuûa thoâng tin chòu aûnh höôûng bôûi baûn chaát vaø tính troïng yeáu cuûa chuùng. Thoâng tin laø troïng yeáu neáu boû soùt hoaëc trình baøy sai caùc thoâng tin naøy coù theå aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng thoâng tin treân baùo caùo taøi chính. Möùc ñoä troïng yeáu tuøy thuoäc vaøo quy moâ cuûa khoaûn muïc hay möùc ñoä sai laàm maø trong hoaøn caûnh cuï theå naøo ñoù ñaõ bò boû qua hoaëc trình baøy sai. Vì vaäy, tính troïng yeáu ñöa ra 1 ngöôõng maø thoâng tin höõu ích caàn phaûi coù hôn laø ñöôïc xem nhö moät ñaëc tính chaát löôïng cô baûn. Tính ñaùng tin caäy Thoâng tin coù chaát löôïng ñaùng tin caäy khi thoâng tin naøy khoâng coù caùc sai soùt troïng yeáu, khoâng thieân leäch vaø khoâng phuï thuoäc vaøo ngöôøi söû duïng ñeå trình baøy trung thöïc. Trình baøy trung thöïc Ñeå ñaùng tin caäy, thoâng tin phaûi ñöôïc trình baøy moät caùch trung thöïc caùc nghieäp vuï hay söï kieän. Toân troïng noäi dung hôn hình thöùc Neáu thoâng tin ñöôïc trình baøy moät caùch trung thöïc veà caùc nghieäp vuï hay söï kieän, thì ñieàu caàn thieát laø thoâng tin phaûi ñöôïc tính toaùn vaø trình baøy phuø hôïp vôùi noäi dung vaø baûn chaát kinh teá chöù khoâng chæ laø hình thaùi phaùp lyù cuûa chuùng. Noäi dung cuûa caùc nghieäp vuï hay söï kieän khoâng phaûi luoân luoân nhaát quaùn vôùi hình thaùi phaùp lyù hay hình thöùc cuûa chuùng. Khaùch quan Ñeå ñaùng tin caäy, thoâng tin treân caùc baùo caùo taøi chính phaûi khaùch quan, khoâng bò thieân leäch moät caùch coá yù. Caùc baùo caùo taøi chính seõ khoâng khaùch quan neáu nhö baèng vieäc löïa choïn hay trình baøy thoâng tin, chuùng aûnh höôûng ñeán vieäc ra quyeát ñònh hay phaùn ñoaùn nhaèm ñaït ñöôïc 1 keát quaû ñaõ ñöôïc tieân ñoaùn tröôùc. Thaän troïng Caùc tröôøng hôïp khoâng chaéc chaén ñöôïc ghi nhaän baèng caùch coâng boá baûn chaát vaø phaïm vi cuûa chuùng vaø aùp duïng nguyeân taéc thaän troïng trong vieäc trình baøy caùc baùo caùo taøi chính. Thaän troïng bao goàm möùc ñoä löôøng tröôùc trong caùc tröôøng hôïp caàn xeùt ñoaùn ñeå thöïc hieän caùc öôùc tính trong caùc ñieàu kieän khoâng chaéc chaén. Tuy nhieân, caùc tröôøng hôïp thaän troïng khoâng cho pheùp coá yù khai thieáu taøi saûn hay thu nhaäp, hay coá yù khai khoáng nôï phaûi traû hay chi phí, vì nhö theá baùo caùo taøi chính seõ khoâng khaùch quan vaø khoâng ñaûm baûo tính ñaùng tin caäy. Ñaày ñuû Ñeå ñaùng tin caäy, thoâng tin treân caùc baùo caùo taøi chính phaûi ñaày ñuû trong phaïm vi troïng yeáu. Moät söï boû soùt coù theå taïo ra thoâng tin sai leäch vaø daãn ñeán thoâng tin khoâng ñaùng tin caäy vaø thieáu tính thích hôïp. Tính coù theå so saùnh ñöôïc Vieäc tính toaùn vaø trình baøy caùc aûnh höôûng taøi chính cuûa caùc nghieäp vuï hay söï kieän khaùc nhau phaûi ñöôïc thöïc hieän moät caùch nhaát quaùn giöõa caùc thôøi kyø trong 1 doanh nghieäp cuõng nhö giöõa caùc doanh nghieäp khaùc nhau. Caùc haïn cheá veà tính thích hôïp vaø ñaùng tin caäy cuûa thoâng tin - Kòp thôøi Vieäc cung caáp thoâng tin kòp thôøi seõ laøm suy giaûm tính ñaùng tin caäy. Ñeå ñaït ñöôïc söï caân ñoái giöõa tính thích hôïp vaø tính ñaùng tin caäy, caàn phaûi caân nhaéc sao cho thoûa maõn toát nhaát caùc nhu caàu ra quyeát ñònh kinh teá cuûa nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin. - Caân ñoái giöõa lôïi ích vaø chi phí Caân ñoái giöõa lôïi ích vaø chi phí laø moät haïn cheá hôn laø moät ñaëc tính chaát löôïng. Lôïi ích thu ñöôïc töø thoâng tin phaûi lôùn hôn chi phí boû ra ñeå coù ñöôïc thoâng tin ñoù. Tuy nhieân, söï ñaùnh giaù lôïi ích vaø chi phí chuû yeáu laø moät tieán trình xeùt ñoaùn. - Caân ñoái giöõa caùc ñaëc tính chaát löôïng Treân thöïc teá, moät söï caân ñoái hay caân baèng giöõa caùc ñaëc tính chaát löôïng laø raát caàn thieát. Nhìn chung thì vieäc ñaït ñöôïc söï caân ñoái hôïp lyù giöõa caùc ñaëc tính chaát löôïng laø nhaèm ñaùp öùng muïc tieâu cuûa baùo caùo taøi chính. Taàm quan troïng töông quan giöõa caùc ñaëc tính chaát löôïng trong nhöõng tröôøng hôïp khaùc nhau laø moät vaán ñeà xeùt ñoaùn ngheà nghieäp. Trình baøy trung thöïc hôïp lyù- Trình baøy hôïp lyù Caùc baùo caùo taøi chính thöôøng ñöôïc dieãn giaûi laø ñaõ theå hieän trung thöïc hôïp lyù hay trình baøy hôïp lyù tình hình taøi chính, tình hình kinh doanh vaø nhöõng bieán ñoäng veà tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Maëc duø khuoân maãu lyù thuyeát naøy khoâng ñeà caäp tröïc tieáp ñeán nhöõng khaùi nieäm nhö vaäy, nhöng vieäc aùp duïng caùc ñaëc tính chaát löôïng chuû yeáu vaø caùc chuaån möïc keá toaùn phuø hôïp thöôøng ñöôïc hieåu nguï yù laø thoâng tin treân caùc baùo caùo taøi chính theå hieän trung thöïc hôïp lyù hay trình baøy hôïp lyù. * Ñònh nghóa, ñieàu kieän ghi nhaän vaø ñaùnh giaù caùc yeáu toá caáu thaønh cuûa caùc baùo caùo taøi chính. Ñònh nghóa: - Taøi saûn: laø 1 nguoàn löïc do doanh nghieäp kieåm soaùt, laø keát quaû cuûa söï kieän quaù khöù, vaø töø ñoù doanh nghieäp döï tính thu ñöôïc caùc lôïi ích kinh teá töông lai. + Caùc lôïi ích kinh teá töông lai ñöôïc bieåu hieän trong moät taøi saûn laø tieàm naêng ñoùng goùp, tröïc tieáp hay giaùn tieáp, lieân quan ñeán caùc nguoàn tieàn hay caùc khoaûn töông ñöông tieàn cuûa doanh nghieäp. + Nhieàu taøi saûn lieân quan ñeán quyeàn phaùp lyù, bao goàm quyeàn sôû höõu. Tuy nhieân, trong vieäc xaùc ñònh söï hieän höõu cuûa moät taøi saûn, quyeàn sôû höõu khoâng thieát yeáu. Maëc duø khaû naêng cuûa doanh nghieäp ñeå kieåm soaùt lôïi ích thöôøng laø keát quaû cuûa quyeàn phaùp lyù, nhöng moät khoaûn muïc vaãn coù theå thoûa maõn ñònh nghóa taøi saûn maø khoâng coù quyeàn kieåm soaùt veà maët phaùp lyù. - Nôï phaûi traû: laø nghóa vuï hieän taïi cuûa doanh nghieäp phaùt sinh töø caùc söï kieän quaù khöù, vieäc thanh toaùn nghóa vuï naøy ñöôïc döï tính seõ daãn ñeán khoaûn tieàn chi ra töø caùc nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp döôùi daïng caùc lôïi ích kinh teá. - Voán chuû sôû höõu: laø phaàn lôïi ích coøn laïi trong caùc taøi saûn cuûa doanh nghieäp sau khi tröø ñi moïi khoaûn nôï phaûi traû. Caùc ñònh nghóa taøi saûn vaø nôï phaûi traû bao goàm caû caùc khoaûn muïc khoâng ñöôïc ghi nhaän laø taøi saûn hay nôï phaûi traû treân baûng caân ñoái keá toaùn bôûi vì chuùng khoâng thoûa maõn tieâu chuaån ghi nhaän taøi saûn hay nôï phaûi traû. - Lôïi nhuaän thöôøng ñöôïc söû duïng nhö laø thöôùc ño veà tình hình kinh doanh hay laø cô sôû cho caùc thöôùc ño khaùc nhö keát quaû ñaàu tö hay lôïi töùc coå phieáu. Caùc yeáu toá lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän laø thu nhaäp vaø chi phí. Vieäc ghi nhaän vaø ño löôøng thu nhaäp, chi phí vaø lôïi nhuaän phuï thuoäc phaàn naøo vaøo caùc khaùi nieäm voán vaø baûo toaøn voán maø doanh nghieäp söû duïng trong vieäc laäp caùc baùo caùo taøi chính. + Thu nhaäp: laø söï gia taêng caùc lôïi ích kinh teá trong kyø keá toaùn döôùi hình thöùc caùc khoaûn thu vaøo hay söï gia taêng taøi saûn hay giaûm nôï phaûi traû daãn ñeán söï gia taêng voán chuû sôû höõu, nhöng khoâng lieân quan ñeán söï goùp voán töø chuû sôû höõu. Ñònh nghóa thu nhaäp bao goàm caû doanh thu vaø laõi. + Chi phí: laø söï giaûm bôùt caùc lôïi ích kinh teá trong kyø keá toaùn döôùi hình thöùc caùc khoaûn chi ra hay söï hao huït taøi saûn hay gia taêng nôï phaûi traû daãn ñeán söï giaûm bôùt voán chuû sôû höõu, nhöng khoâng lieân quan ñeán söï phaân phoái voán chuû sôû höõu. Ñònh nghóa chi phí bao goàm caùc khoaûn loã vaø caùc khoaûn chi phí phaùt sinh trong chu kyø hoaït ñoäng bình thöôøng cuûa doanh nghieäp. Thu nhaäp vaø chi phí coù theå ñöôïc trình baøy trong baùo caùo thu nhaäp theo nhieàu caùch khaùc nhau nhaèm cung caáp thoâng tin phuø hôïp vôùi vieäc ñöa ra quyeát ñònh kinh teá. * Ñieàu kieän ghi nhaän: Ghi nhaän laø quaù trình xaùc ñònh moät khoaûn muïc ñöôïc trình baøy trong baûng caân ñoái keá toaùn hay baùo caùo thu nhaäp khi khoaûn muïc ñoù ñaùp öùng ñònh nghóa laø moät yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính vaø thoûa maõn tieâu chuaån ghi nhaän. Ñieàu naøy lieân quan ñeán vieäc dieãn giaûi khoaûn muïc baèng töø ngöõ, baèng giaù trò tieàn teä vaø theå hieän trong baûng caân ñoái keá toaùn hay baùo caùo thu nhaäp. Moät khoaûn muïc ñaùp öùng ñònh nghóa cuûa moät yeáu toá seõ phaûi ñöôïc ghi nhaän neáu: (a) caùc lôïi ích kinh teá töông lai coù theå mang laïi lieân quan ñeán khoaûn muïc naøy seõ taïo ra nguoàn tieàn löu chuyeån (vaøo hay ra) cuûa doanh nghieäp; vaø (b) khoaûn muïc naøy coù giaù phí hay giaù trò coù theå xaùc ñònh tin caäy. Khaû naêng mang laïi lôïi ích kinh teá töông lai Khaùi nieäm veà khaû naêng coù theå mang laïi lôïi ích kinh teá töông lai ñöôïc söû duïng trong ñieàu kieän ghi nhaän theå hieän möùc ñoä khoâng chaéc chaén maø lôïi ích kinh teá töông lai lieân quan ñeán caùc khoaûn muïc seõ thu ñöôïc hay söû duïng trong moâi tröôøng maø doanh nghieäp hoaït ñoäng. Söï ñaùnh giaù möùc ñoä khoâng chaéc chaén cuûa doøng löu chuyeån caùc lôïi ích kinh teá töông lai ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû caùc baèng chöùng hieän coù khi laäp baùo caùo taøi chính. Ñoä tin caäy cuûa vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò Trong nhieàu tröôøng hôïp, giaù phí hay giaù trò caàn phaûi öôùc tính; vieäc söû duïng caùc döï tính hôïp lyù laø moät phaàn thieát yeáu cuûa vieäc laäp baùo caùo taøi chính vaø khoâng laøm giaûm suùt ñoä tin caäy cuûa caùc baùo caùo taøi chính ñoù. Tuy nhieân, khi moät öôùc tính hôïp lyù khoâng theå thöïc hieän ñöôïc thì khoaûn muïc ñoù khoâng ñöôïc ghi nhaän trong baûng caân ñoái keá toaùn hay baùo caùo thu nhaäp. Moät khoaûn muïc coù caùc ñaëc tính thieát yeáu cuûa moät yeáu toá nhöng laïi khoâng ñaùp öùng ñieàu kieän ghi nhaän coù theå seõ ñöôïc coâng boá trong baûng thuyeát minh, taøi lieäu dieãn giaûi hay trong caùc phuï luïc boå sung. Ñieàu naøy laø hôïp lyù khi söï hieåu bieát veà khoaûn muïc naøy ñöôïc xem nhö thích hôïp ñeå nhöõng ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính ñaùnh giaù tình hình taøi chính, tình hình kinh doanh cuûa doanh nghieäp. * Caùc khaùi nieäm veà voán vaø baûo toaøn voán. Khaùi nieäm veà voán Theo khaùi nieäm taøi chính veà voán, voán ñoàng nghóa vôùi taøi saûn thuaàn hay voán chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp. Theo khaùi nieäm vaät chaát veà voán, voán ñöôïc xem nhö naêng löïc saûn xuaát cuûa doanh nghieäp. Vieäc choïn löïa khaùi nieäm voán phuø hôïp vôùi doanh nghieäp phaûi caên cöù vaøo nhu caàu cuûa ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính. Maëc duø coù nhöõng khoù khaên trong vaán ñeà xaùc ñònh lôïi nhuaän theo khaùi nieäm ñaõ choïn, nhöng khaùi nieäm ñöôïc choïn seõ cho bieát muïc tieâu xaùc ñònh lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp. Khaùi nieäm baûo toaøn voán vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän Baûo toaøn voán taøi chính: Theo khaùi nieäm naøy, lôïi nhuaän chæ ñaït ñöôïc khi giaù trò taøi chính (hay tieàn teä) cuûa taøi saûn thuaàn vaøo cuoái kyø vöôït quaù giaù trò taøi chính (hay tieàn teä) cuûa taøi saûn thuaàn vaøo luùc ñaàu kyø, sau khi tröø ñi caùc khoaûn phaân phoái vaø ñoùng goùp töø chuû sôû höõu trong kyø. Baûo toaøn voán taøi chính coù theå ñöôïc ño löôøng theo ñôn vò tieàn teä danh nghóa hay ñôn vò söùc mua oån ñònh. Baûo toaøn voán vaät chaát: Theo khaùi nieäm naøy, lôïi nhuaän chæ ñaït ñöôïc khi naêng löïc saûn xuaát vaät chaát (hay naêng löïc hoaït ñoäng) cuûa doanh nghieäp (hay caùc nguoàn löïc hoaëc quyõ caàn thieát ñeå ñaït ñöôïc naêng löïc naøy) vaøo cuoái kyø vöôït quaù naêng löïc saûn xuaát vaät chaát vaøo luùc ñaàu kyø, sau khi tröø ñi caùc khoaûn phaân phoái vaø ñoùng goùp töø chuû sôû höõu trong kyø. Khaùi nieäm veà baûo toaøn voán lieân quan ñeán vieäc doanh nghieäp ñaõ xaùc ñònh voán nhö theá naøo ñeå tìm caùch baûo toaøn. Khaùi nieäm naøy taïo caàu noái giöõa khaùi nieäm voán vaø khaùi nieäm lôïi nhuaän bôûi vì noù chæ ra ñieåm xuaát phaùt cuûa vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän. Khaùi nieäm baûo toaøn voán vaät chaát yeâu caàu choïn giaù hieän haønh laøm cô sôû xaùc ñònh. Tuy nhieân, khaùi nieäm baûo toaøn voán taøi chính laïi khoâng ñoøi hoûi vieäc söû duïng moät cô sôû xaùc ñònh giaù trò rieâng bieät naøo. Vieäc choïn löïa cô sôû xaùc ñònh theo khaùi nieäm baûo toaøn voán taøi chính phuï thuoäc vaøo loaïi voán taøi chính maø doanh nghieäp ñang tìm caùch baûo toaøn. Söï khaùc bieät cô baûn giöõa hai khaùi nieäm baûo toaøn voán laø caùch xöû lyù nhöõng aûnh höôûng cuûa bieán ñoäng giaù caû ñeán taøi saûn vaø nôï phaûi traû cuûa doanh nghieäp. 1.4.2 Caùc chuaån möïc thaåm ñònh giaù cuûa UÛy ban chuaån möïc ñònh giaù quoác teá. 1.4.2.1 Giôùi thieäu veà UÛy ban chuaån möïc ñònh giaù quoác teá Söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá theá giôùi vaø quaù trình toaøn caàu hoùa thò tröôøng ñaàu tö trong nhöõng naêm 1970 ñaõ daãn ñeán söï caàn thieát phaûi coù nhöõng chuaån möïc ñöôïc coâng nhaän treân toaøn theá giôùi veà söï xaùc ñònh giaù trò baát ñoäng saûn. Beân caïnh ñoù, söï khaùc bieät veà noäi dung cuûa caùc chuaån möïc ñònh giaù thuoäc caùc quoác gia khaùc nhau thöôøng daãn ñeán nhöõng sai leäch trong vaán ñeà ñònh giaù taøi saûn. Tröôùc tình hình naøy, nhöõng thaønh vieân cuûa UÛy ban kyõ thuaät Vieän thaåm ñònh giaù Hoaøng Gia Anh (RICS) vaø ñaïi dieän cuûa caùc toå chöùc thaåm ñònh giaù Hoa Kyø ñaõ tieán haønh cuoäc thaûo luaän veà vaán ñeà naøy vaøo cuoái nhöõng naêm 1970 vaø vaøo naêm 1981 UÛy ban chuaån möïc thaåm ñònh giaù taøi saûn ñöôïc thaønh laäp. Vaøo naêm 1994, UÛy ban naøy ñoåi teân goïi thaønh UÛy ban chuaån möïc ñònh giaù quoác teá (IVSC-International Valuation Standards Committee) cho ñeán nay. UÛy ban chuaån möïc ñònh giaù quoác teá laø moät toå chöùc phi chính phuû, laø thaønh vieân cuûa Lieân hôïp quoác, giöõ vò trí thöôøng tröïc cho Hoäi ñoàng kinh teá cuûa Lieân hôïp quoác töø thaùng 5 naêm 1985. UÛy ban naøy laø moät toå chöùc hôïp nhaát töø caùc toå chöùc thaåm ñònh giaù chuyeân nghieäp cuûa caùc quoác gia treân toaøn theá giôùi. Muïc tieâu cuûa UÛy ban chuaån möïc thaåm ñònh giaù quoác teá laø: - Xaây döïng vaø coâng boá nhöõng chuaån möïc vaø caùc höôùng daãn ñònh giaù taøi saûn söû duïng trong caùc baùo caùo taøi chính vaø ñaåy maïnh söï coâng nhaän vaø tuaân thuû caùc chuaån möïc naøy treân toaøn theá giôùi. - Hoaø hôïp nhöõng chuaån möïc ñònh giaù cuûa caùc nöôùc thaønh vieân, xaùc ñònh vaø neâu roõ söï khaùc nhau giöõa caùc noäi dung chuaån möïc hay trong vieäc aùp duïng nhöõng chuaån möïc naøy. Theo UÛy ban chuaån möïc ñònh giaù quoác teá, muïc ñích cuûa vieäc ban haønh caùc chuaån möïc ñònh giaù laø ñeå söû duïng trong caùc baùo caùo taøi chính, trong vieäc ra quyeát ñònh cho vay, theá chaáp baèng taøi saûn, vaø chuyeån giao quyeàn sôû höõu. 1.4.2.2 Giôùi thieäu AÙp duïng 1 - Ñònh giaù cho vieäc laäp baùo caùo taøi chính [3],[37] Baûn höôùng daãn aùp duïng naøy ñöôïc xaây döïng treân cô sôû tham khaûo caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá cuûa UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá vôùi muïc tieâu giaûi thích nhöõng nguyeân taéc ñònh giaù ñöôïc aùp duïng trong vieäc laäp caùc baùo caùo taøi chính vaø caùc taøi khoaûn coù lieân quan cuûa caùc doanh nghieäp thuoäc khu vöïc tö nhaân vaø khu vöïc coâng. Phaïm vi cuûa höôùng daãn: + Höôùng daãn naøy ñöôïc aùp duïng cho vieäc ñònh giaù cuûa taát caû caùc loaïi taøi saûn trình baøy treân baùo caùo taøi chính lieân quan ñeán kyõ naêng vaø thöïc haønh cuûa thaåm ñònh vieân. + Caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá cho pheùp choïn löïa 2 phöông phaùp ghi nhaän giaù trò taøi saûn treân baûng caân ñoái keá toaùn: phöông phaùp giaù goác, vaø phöông phaùp thay theá laø giaù trò hôïp lyù trong 1 soá tröôøng hôïp cuï theå. Khi “giaù trò hôïp lyù” ñöôïc aùp duïng, söï ñaùnh giaù laïi taøi saûn ñöôïc yeâu caàu thöïc hieän, vaø höôùng daãn naøy taäp trung vaøo caùc tröôøng hôïp khi giaù trò thò tröôøng ñöôïc yeâu caàu baùo caùo. Caùc ñònh nghóa thuaät ngöõ trong chuaån möïc naøy: Chuaån möïc naøy ñöa ra ñònh nghóa cuûa 1 soá thuaät ngöõ nhö: + Giaù trò thò tröôøng: Laø soá tieàn ñöôïc öôùc tính cho 1 taøi saûn ñöôïc trao ñoåi vaøo ngaøy ñònh giaù giöõa beân mua coù yù ñònh mua taøi saûn vaø beân baùn coù yù ñònh baùn taøi saûn sau quaù trình tieáp thò coâng khai maø taïi ñoù beân mua vaø beân baùn ñeàu haønh ñoäng moät caùch töï nguyeän, thieän chí vaø hieåu bieát laãn nhau treân thò tröôøng trao ñoåi moät caùch khaùch quan vaø ñoäc laäp. + Phöông phaùp chi phí thay theá ñaõ khaáu hao: laø 1 phöông phaùp ñònh giaù coù theå chaáp nhaän söû duïng trong baùo caùo taøi chính nhaèm thay theá giaù trò thò tröôøng cuûa caùc taøi saûn chuyeân duøng khi baèng chöùng veà giaù trò thò tröôøng khoâng theå thu thaäp. Phöông phaùp naøy döïa treân cô sôû öôùc tính giaù trò thò tröôøng hieän taïi cuûa ñaát ñai, coäng (+) chi phí caûi taïo, xaây döïng haï taàng tröø (-) phaàn hao moøn höõu hình vaø voâ hình. + Giaù trò ñaùnh giaù laïi: laø giaù trò hôïp lyù taïi ngaøy ñaùnh giaù laïi tröø ñi (-) khaáu hao luõy keá vaø caùc khoaûn toån thaát do hö hoûng. Ngoaøi ra moät soá caùc ñònh nghóa thuaät ngöõ trong caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá soá 2“Haøng toàn kho”, soá 16“Baát ñoäng saûn, nhaø xöôûng vaø maùy moùc thieát bò”, ñöôïc trích daãn söû duïng laïi trong chuaån möïc naøy nhö:“Giaù trò hôïp lyù”, “Giaù trò ñöôïc khaáu hao”, “Giaù trò coøn laïi”, “Khaáu hao”, “Giaù baùn thuaàn”, “Giaù trò coù theå thöïc hieän ñöôïc”,“Giaù trò thu hoài”. Cô sôû xaùc ñònh giaù trò Theo noäi dung trong aùp duïng naøy, caùc taøi saûn ñöôïc ñònh giaù cho vieäc laäp baùo caùo taøi chính phaûi ñöôïc ñònh giaù nhö sau: - Ñoái vôùi caùc taøi saûn khoâng chuyeân duøng, bao goàm caû caùc taøi saûn kinh doanh chuyeân duøng, phaûi ñöôïc ñònh giaù treân cô sôû giaù thò tröôøng . - Ñoái vôùi caùc taøi saûn chuyeân duøng phaûi ñöôïc ñònh giaù treân cô sôû phöông phaùp chi phí thay theá ñaõ khaáu hao. 1.4.3 Xu höôùng hoäi tuï giöõa caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø caùc chuaån möïc ñònh giaù quoác teá. Khuoân maãu lyù thuyeát, caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø caùc chuaån möïc ñònh giaù quoác teá thöôøng chuù troïng veà maët thoâng tin vaø quan troïng hôn laø nhu caàu cuûa ngöôøi söû duïng thoâng tin ñoù trong ñieàu kieän naøo. Cuøng vôùi quaù trình toaøn caàu hoùa ngaøy caøng dieãn ra maïnh meõ, caùc thò tröôøng töï do ngaøy caøng môû roäng vaø yeâu caàu veà thoâng tin ngaøy caøng gia taêng, ñaây chính laø cô sôû chung cuûa söï hình thaønh caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá cuõng nhö caùc chuaån möïc ñònh giaù quoác teá. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ñaõ coù nhöõng thay ñoåi ñaùng keå trong caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá. Vaøo thaùng 12 naêm 2003 baûng hieäu ñính cuûa chuaån möïc keá toaùn quoác teá soá 16 “Baát ñoäng saûn, Nhaø xöôûng vaø Maùy moùc thieát bò” ñöôïc ban haønh vôùi moät soá caùc thay ñoåi lieân quan ñeán vaán ñeà ñònh giaù taøi saûn nhö: - Giaù phí tröôùc ñaây ñöôïc xem laø phöông phaùp chuaån, thì nay söï ñaùnh giaù laïi taøi saûn cuûa caùc thaåm ñònh vieân ñöôïc cho pheùp nhö moät “phöông phaùp thay theá cho pheùp”. - Giaù trò hôïp lyù cuûa ñaát ñai vaø nhaø cöûa thöôøng ñöôïc xaùc ñònh töø baèng chöùng döïa treân cô sôû thò tröôøng bôûi söï ñaùnh giaù ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc thaåm ñònh vieân coù chaát löôïng chuyeân moân. Vaøo thaùng 5 naêm 2003, UÛy ban chuaån möïc ñònh giaù quoác teá ban haønh moät baûn tham khaûo veà “Vieäc xaùc ñònh giaù trò taøi saûn theo caùc chuaån möïc baùo caùo taøi chính quoác teá” ñeà caäp ñeán caùc vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc söû duïng kyõ thuaät xaùc ñònh chi phí thay theá ñaõ khaáu hao vaø vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc “coù theå” hay “caàn phaûi” söû duïng giaù trò hôïp lyù nhö moät hình thöùc ñieàu chænh cuûa giaù trò thò tröôøng. Töø caùc phaûn hoài töø caùc caù nhaân, toå chöùc thöïc haønh keá toaùn, caùc vieän nghieân cöùu, caùc toå chöùc keá toaùn quoác teá, caùc cô quan ban haønh chuaån möïc keá toaùn treân theá giôùi, caùc cô quan ban haønh caùc chuaån möïc ñònh giaù vaø caùc toå chöùc chính phuû cuûa caùc quoác gia, UÛy ban chuaån möïc ñònh giaù quoác teá ñaõ ñöa ra caùc keát luaän: “Giaù trò hôïp lyù, neáu coù theå, caàn phaûi ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch söû duïng caùc döõ lieäu treân cô sôû thò tröôøng. Trong tröôøng hôïp moät vaøi loaïi taøi saûn khoâng coù caùc baèng chöùng laøm cô sôû xaùc ñònh giaù trò thò tröôøng, thì coù theå caùc kyõ thuaät xaùc ñònh khaùc ñeå xaùc ñònh giaù trò hôïp lyù nhö chi phí thay theá ñaõ khaáu hao”[3]. Roõ raøng “söï khaùc bieät giöõa phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò taøi saûn trong chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø chuaån möïc ñònh giaù ñang giaûm daàn vaø hoäi tuï veà cuøng moät höôùng [10]”. Muïc tieâu cuûa UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá nhö ñaõ trình baøy laø nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu thoâng tin chaát löôïng cao, minh baïch vaø coù theå so saùnh treân caùc baùo caùo taøi chính nhaèm hoã trôï nhöõng ngöôøi tham gia caùc thò tröôøng voán ña daïng treân theá giôùi vaø caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin khaùc ra caùc quyeát ñònh. Coøn muïc ñích cuûa UÛy ban chuaån möïc ñònh giaù quoác teá trong vieäc ban haønh caùc chuaån möïc ñònh giaù giôùi haïn trong vieäc söû duïng caùc baùo caùo taøi chính lieân quan ñeán vieäc ra quyeát ñònh cho vay, theá chaáp baèng taøi saûn, vaø chuyeån giao quyeàn sôû höõu. Trong moät soá tröôøng hôïp coù lieân quan, khi laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính, vai troø cuûa caùc chuaån möïc keá toaùn vaø caùc chuaån möïc ñònh giaù coù theå ñan xen laãn nhau vaø söï hoäi tuï treân caùc vaán ñeà troïng yeáu seõ hoã trôï cho vieäc laäp caùc baùo caùo taøi chính phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin caàn thieát. 1.5 ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH THEO UÛY BAN CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN QUOÁC TEÁ VAØ THÖÏC TEÁ TAÏI MOÄT SOÁ QUOÁC GIA. Theo khuoân maãu cuûa UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá, 4 cô sôû xaùc ñònh giaù trò cuûa caùc yeáu toá ñöôïc söû duïng trong vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính laø: giaù goác, giaù hieän haønh, giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc vaø hieän giaù. Cô sôû xaùc ñònh giaù trò thöôøng ñöôïc choïn löïa taïi caùc quoác gia laø giaù goác. Tuy nhieân, moät vaøi quoác gia söû duïng giaù hieän haønh hay giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc nhaèm khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa keá toaùn theo giaù goác trong tröôøng hôïp coù söï thay ñoåi giaù caû cuûa caùc taøi saûn phi tieàn teä. Tham khaûo caùc cô sôû vaø phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò theo chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø taïi moät soá caùc quoác gia [36], [39] cuûa caùc khoaûn muïc nhö: - Haøng toàn kho-baûng 1.3, - Caùc khoaûn chöùng khoaùn ñaàu tö- baûng 1.4, - Taøi saûn coá ñònh höõu hình- baûng 1.5, vaø - Taøi saûn coá ñònh voâ hình- baûng 1.6 nhö sau: Baûng 1.3: Ñoái chieáu ñònh giaù haøng toàn kho Cô sôû ñònh giaù Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò Phöông phaùp chuaån Phöông phaùp thay theá cho pheùp IAS 2 (chænh söûa 1993) - Möùc thaáp hôn giöõa giaù phí vaø giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän. + Thöïc teá ñích danh + NT-XT (FIFO) + Ñôn giaù BQ (ñoaïn 21) - Phöông phaùp NS- XT (LIFO) (ñoaïn 23) EU (Khoái lieân minh Chaâu aâu) - LCM (ñieàu 39.1) + LIFO + FIFO + Ñôn giaù BQ Myõ, Anh Töông töï IAS 2 Töông töï IAS 2 Töông töï IAS 2 UÙc Töông töï IAS 2 Töông töï IAS 2 Khoâng chaáp nhaän LIFO Nhaät - Chuû yeáu laø giaù goác Nhieàu phöông phaùp choïn löïa: + Thöïc teá ñích danh + LIFO + FIFO + Ñôn giaù BQ + Giaù mua sau cuøng Trung quoác - Chæ giaù goác Nhieàu phöông phaùp choïn löïa: + Thöïc teá ñích danh + FIFO + LIFO + Ñôn giaù BQ + Giaù mua sau cuøng Baûng 1.4: Ñoái chieáu ñònh giaù caùc chöùng khoaùn ñaàu tö Cô sôû ñònh giaù Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò Phöông phaùp chuaån Phöông phaùp thay theá cho pheùp IAS 39 (chænh söûa 2000) Giaù goác - Chöùng khoaùn nieâm yeát: giaù thò tröôøng - Chöùng khoaùn khoâng nieâm yeát hay chôø ñeán haïn: giaù phí phaân boå theo phöông phaùp lôïi töùc EU (Khoái lieân minh Chaâu aâu) Giaù goác Coù nhöõng quy ñònh thaän troïng hôn IAS 39 veà giaù thò tröôøng UÙc, Nhaät Giaù goác Töông töï IAS 39 Trung quoác Giaù goác Giaù goác Baûng 1.5: Ñoái chieáu ñònh giaù taøi saûn coá ñònh höõu hình Cô sôû ñònh giaù Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò Phöông phaùp chuaån Phöông phaùp thay theá cho pheùp IAS 16 (chænh söûa 1998) Nguyeân giaù (ñoaïn 14) Nguyeân giaù – (tröø) khaáu hao luõy keá – (tröø) caùc khoaûn loã do giaûm giaù taøi saûn. (ñoaïn 28). PP khaáu hao: - Ñöôøng thaúng - Soá dö giaûm daàn - Saûn löôïng Ñaùnh giaù laïi theo giaù thò tröôøng (ñoaïn 29) EU, Töông töï IAS 16 Nguyeân giaù – (tröø) Giaù hieän haønh Haø Lan khaáu hao luõy keá thay theá Anh Töông töï IAS 16 Töông töï IAS 16 nhöng caùc taøi saûn ñaàu tö phaûi thöïc hieän ñaùnh giaù laïi Töông töï IAS 16 Myõ Töông töï IAS 16 Töông töï IAS 16 Khoâng chaáp nhaän ñaùnh giaù laïi UÙc Töông töï IAS 16 Töông töï IAS 16 Töông töï IAS 16 Nhaät Töông töï IAS 16 Töông töï IAS 16 PP khaáu hao: - Ñöôøng thaúng - Soá dö giaûm daàn Khoâng chaáp nhaän ñaùnh giaù laïi Trung quoác Töông töï IAS 16 - Nguyeân giaù – (tröø) khaáu hao luõy keá Caùc pp khaáu hao: - Ñöôøng thaúng - Saûn löôïng Khoâng chaáp nhaän ñaùnh giaù laïi (chæ ñaùnh giaù caùc taøi saûn bieáu taëng). PP khaáu hao nhanh coù theå thöïc hieän neáu ñöôïc cho pheùp. Baûng 1.6: Ñoái chieáu ñònh giaù taøi saûn coá ñònh voâ hình. Cô sôû ñònh giaù Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò Phöông phaùp chuaån Phöông phaùp thay theá cho pheùp IAS 38 (chænh söûa 1998) Nguyeân giaù (ñoaïn 22) Nguyeân giaù – (tröø) khaáu hao luõy keá – (tröø) caùc khoaûn loã do giaûm giaù taøi saûn. (ñoaïn 63) - Khaáu hao ñöôøng thaúng theo thôøi gian höõu duïng öôùc tính Ñaùnh giaù laïi theo giaù thò tröôøng (ñoaïn 64) nhöng khoâng quaù 20 naêm. Phaùp, Haø Lan Töông töï IAS 38 Töông töï IAS 38 Töông töï IAS 38 Anh, Myõ, UÙc Töông töï IAS 38 Töông töï IAS 38 Töông töï IAS 38 Trung quoác Töông töï IAS 38 Nguyeân giaù – (tröø) khaáu hao luõy keá. - PP khaáu hao bình quaân theo thôøi gian hoaëc hôïp ñoàng quy ñònh coù lieân quan hoaëc quy ñònh cuûa luaät phaùp. - Cho pheùp laäp döï phoøng giaûm giaù. Caùc nghieân cöùu treân cho thaáy caùc cô sôû xaùc ñònh giaù trò taøi saûn taïi caùc quoác gia hieän nay ñang chuyeån daàn töø giaù goác sang söï keát hôïp giöõa giaù goác vaø giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc. Beân caïnh ñoù, xuaát phaùt töø quan ñieåm löôøng tröôùc ruûi ro lieân quan ñeán vieäc khai khoáng taøi saûn luoân lôùn hôn ruûi ro lieân quan ñeán khai thaáp giaù trò taøi saûn treân baùo caùo taøi chính theo muïc tieâu taøi chính, neân caùc phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn treân baùo caùo taøi chính quy ñònh trong caùc chuaån möïc keá toaùn taïi caùc quoác gia thöôøng döïa vaøo nguyeân taéc thaän troïng. 1.6 TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT ÑOÁI VÔÙI CAÙC CHÆ TIEÂU TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH. Laïm phaùt coù theå ñònh nghóa laø moät tình traïng gia taêng möùc giaù chung hay giaûm suùt söùc mua ñoàng tieàn trong neàn kinh teá. Vaø ngöôïc laïi giaûm phaùt laø tình traïng giaûm suùt möùc giaù chung hay gia taêng söùc mua cuûa ñoàng tieàn. Möùc giaù caû chung laø giaù bình quaân cuûa caùc haøng hoùa vaø dòch vuï trong neàn kinh teá. Nhöõng bieán ñoåi trong möùc giaù chung thöôøng ñöôïc ño baèng chæ soá giaù chung so vôùi giaù cuûa naêm goác. Thöïc teá cho thaáy, neàn kinh teá theá giôùi ñaõ traûi qua hôn 50 naêm qua trong ñieàu kieän laïm phaùt vaø thoâng qua tieán trình nghieân cöùu söï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñeán caùc cô sôû xaùc ñònh giaù trò cuûa keá toaùn, caùc nhaø nghieân cöùu ngaøy caøng khaúng ñònh laïm phaùt thaät söï ñang laø thaùch thöùc lôùn nhaát ñoái vôùi keá toaùn trong caùc vaán ñeà ñònh giaù taøi saûn hay xaùc ñònh lôïi nhuaän. 1.6.1 Giaù trò taøi saûn vaø söï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt. Nhöôïc ñieåm lôùn nhaát cuûa baûng caân ñoái keá toaùn laø ghi nhaän taøi saûn theo nguyeân taéc giaù goác vaø nguyeân taéc ñôn vò tieàn teä oån ñònh. Khi laïm phaùt gia taêng moät caùch ñaùng keå, giaù goác cuûa caùc taøi saûn ñaõ ñöôïc ghi nhaän treân baûng caân ñoái keá toaùn khoâng coøn laø thoâng tin thích hôïp laøm cô sôû cho caùc quyeát ñònh kinh doanh. Trong tröôøng hôïp naøy, moät vaøi ñeà xuaát taïi caùc nöôùc treân theá giôùi ñöa ra lieân quan ñeán vieäc söû duïng giaù hieän taïi (ñaàu vaøo hay ñaàu ra) cuûa taøi saûn laøm giaù trò thay theá cho giaù goác. Vaøo naêm 1974, toå chöùc keá toaùn ngheà nghieäp Vöông quoác Anh ñöa ra ñeà xuaát veà moät phuï luïc boå sung ñính keøm caùc baùo caùo taøi chính. Phuï luïc naøy yeâu caàu chuyeån ñoåi soá lieäu cuûa caùc taøi saûn treân caùc baùo caùo taøi chính sang söùc mua hieän taïi taïi thôøi ñieåm keát thuùc kyø keá toaùn naêm. Chæ soá giaù caû tieâu duøng seõ ñöôïc söû duïng laøm caên cöù ñeå chuyeån ñoåi töø giaù goác sang söùc mua hieän taïi töông ñöông. Tuy nhieân ñaây chæ laø moät ñeà xuaát vaø khoâng mang tính baét buoäc. Tính phaùp lyù cuûa vaán ñeà naøy ñöôïc ñeà caäp ñeán ñaàu tieân trong “Luaät coâng ty cuûa Brazil” vaøo naêm 1976 yeâu caàu caùc coâng ty phaûi ñieàu chænh soá lie