Đề tài Đánh giá hiện trạng thu gom, vận chuyển và quản lý chất thải rắn sinh hoạt huyện Diên Khánh – tỉnh Khánh Hòa. Đề xuất biện pháp quản lý khả thi

CHÖÔNG 1 MÔÛ ÑAÀU LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Khaùnh Hoøa ñang trong xu theá phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, ñoâ thò hoùa coâng nghieäp hoùa dieãn ra heát söùc maïnh meõ. Nhieàu vaán ñeà böùc xuùc ñaõ naûy sinh lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng daân sinh, ñang caàn coù söï nghieân cöùu giaûi quyeát hôïp lyù nhaèm höôùng tôùi phaùt trieån beàn vöõng, trong ñoù chaát thaûi raén sinh hoaït laø moät trong nhöõng vaán ñeà lôùn caàn quan taâm vaø ñaët leân haøng ñaàu. Ñoái vôùi huyeän Dieân Khaùnh laø huyeän lieàn keà thaønh phoá Nha Trang vôùi hai cöûa ngoõ giao thoâng quan troïng nhaát cuûa caû nöôùc: quoác loä 1 vaø ñöôøng saét Baéc – Nam, vôùi dieän tích 512,22 km2 vaø daân soá 142.706 ngöôøi. Quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø ñoâ thò hoùa ôû huyeän ngaøy caøng phaùt trieån maïnh meõ keát hôïp vôùi cô sôû haï taàng phaùt trieån khoâng ñoàng boä so vôùi toác ñoä phaùt trieån kinh teá ñaõ laøm naûy sinh haøng loaït caùc vaán ñeà moâi tröôøng. Chuùng ñang ñe doïa ñeán söùc khoûe vaø ñôøi soáng ngöôøi daân trong khu vöïc. Do ñoù, tình hình phaùt sinh chaát thaûi raén noùi chung, chaát thaûi raén sinh hoaït noùi rieâng cuûa huyeän Dieân Khaùnh caàn phaûi coù söï quan taâm ñuùng möùc ñeå phuø hôïp vôùi tieán ñoä phaùt trieån cuûa huyeän. Chính nhöõng ñieàu caáp thieát trong vieäc thu gom vaän chuyeån raùc sinh hoaït ñang ngaøy caøng caáp baùch cho khu vöïc neân toâi löïa choïn ñeà taøi toát nghieäp: “ Ñaùnh giaù hieän traïng thu gom, vaän chuyeån vaø quaûn lyù CTR sinh hoaït huyeän Dieân Khaùnh – tænh Khaùnh Hoøa. Ñeà xuaát bieän phaùp quaûn lyù khaû thi.” YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI Vaán ñeà oâ nhieãm vaø giaûi quyeát oâ nhieãm moâi tröôøng laø moät vaán ñeà caáp baùch vaø caàn thieát, nhaèm baûo veä söï trong laønh cuûa moâi tröôøng, baûo veä söùc khoûe cuûa coäng ñoàng vaø taïo ra veû ñeïp myõ quan ñöôøng phoá. Do ñoù caàn tìm ra nhöõng bieän phaùp toái öu ñeå haïn cheá caùc taùc ñoäng coù haïi tôùi moâi tröôøng. Vaø qua ñoù ta thaáy ñöôïc vieäc giaùo duïc yù thöùc baûo veä moâi tröôøng laø voâ cuøng quan troïng. Vì vaäy ñeà taøi naøy vôùi muïc ñích löïa choïn nhöõng bieän phaùp thích hôïp ñeå quaûn lyù quaù trình thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTRSH treân ñòa baøn huyeän Dieân Khaùnh nhaèm ngaên ngöøa oâ nhieãm ñeå baûo veä söùc khoûe coäng ñoàng. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Treân cô sôû ñaùnh giaù hieän traïng thu gom, vaän chuyeån vaø quaûn lyù CTRSH cuûa huyeän Dieân Khaùnh, ñoà aùn ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù thích hôïp vôùi ñieàu kieän ñòa phöông nhaèm giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng do CTR gaây ra. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Toång quan veà chaát thaûi raén; Ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá xaõ hoäi vaø moâi tröôøng huyeän Dieân Khaùnh; Ñaùnh giaù hieän traïng coâng taùc quaûn lyù CTRSH huyeän Dieân Khaùnh; Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù CTRSH huyeän Dieân Khaùnh. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU Ñeà taøi chæ goùi goïn trong phaïm vi ñòa baøn huyeän Dieân Khaùnh vaø rieâng veà raùc thaûi sinh hoaït. Do giôùi haïn veà thôøi gian neân ñeà taøi chæ ñi saâu vaøo hoaït ñoäng thu gom vaø vaän chuyeån RSH cuûa BQL coâng trình coâng coäng vaø moâi tröôøng ñoâ thò Dieân Khaùnh. Quaù trình thöïc hieän döïa treân cô sôû tìm hieåu, nghieân cöùu vaø toång hôïp ñeå laøm roõ vaán ñeà caàn quan taâm. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp luaän Döïa vaøo hieän traïng dieãn bieán moâi tröôøng, caùc döõ lieäu moâi tröôøng cô sôû phaûi ñöôïc nghieân cöùu, thu thaäp chính xaùc, khaùch quan. Töø ñoù ñaùnh giaù phöông aùn thöïc hieän caàn thieát nhaèm thöïc hieän coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ñaït hieäu quaû. Vôùi söï gia taêng daân soá, toác ñoä ñoâ thò hoùa, taêng tröôûng kinh teá dieãn ra maïnh meõ, laø tieàn ñeà cho nguoàn phaùt sinh CTRSH ngaøy caøng gia taêng caû veà khoái löôïng vaø ña daïng veà thaønh phaàn. Do ñoù, CTRSH ñaõ vaø ñang xaâm phaïm maïnh vaøo heä sinh thaùi töï nhieân, kinh teá, xaõ hoäi, moâi tröôøng gaây tieâu cöïc ñeán veû myõ quan ñoâ thò, oâ nhieãm moâi tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi moät caùch nghieâm troïng neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù vaø coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp. Beân caïnh ñoù, yù thöùc thöïc hieän baûo veä moâi tröôøng cuûa ngöôøi daân chöa cao, chöa coù söï quaûn lyù chaët cheõ cuûa chính quyeàn ñòa phöông caøng laøm cho vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng do CTRSH gaây ra naëng neà hôn. Phöông phaùp cuï theå Khaûo saùt thöïc ñòa nhaèm thu thaäp caùc soá lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá, xaõ hoäi, moâi tröôøng vaø naém roõ tình hình thu gom, vaän chuyeån CTR sinh hoaït treân ñòa baøn huyeän Dieân Khaùnh. Ñaùnh giaù, tìm hieåu caùc vaán ñeà coù lieân quan ñeán CTRSH gaây tieâu cöïc ñeán coâng taùc baûo veä moâi tröôøng. Söû duïng phöông phaùp ñaùnh giaù nhanh ñeå öôùc löôïng CTRSH, CTRSH phaùt sinh, söï gia taêng daân soá döïa treân caùc heä soá phaùt thaûi CTRSH, söï gia taêng daân soá bình quaân. Töø ñoù phaûn aùnh ñöôïc thaønh phaàn cuûa chaát thaûi. Tuy nhieân soá lieäu naøy thöôøng khoâng mang laïi tính chính xaùc cao, do coøn nhieàu vaán ñeà lieân quan vaø aûnh höôûng nhöng noù mang tính hình thöùc ñeå ñaùnh giaù tính khaû thi neân phaàn naøo cuõng coù theå ñöôïc nhöõng döï ñoaùn trong töông lai. Thu thaäp taøi lieäu lieân quan vaø tham khaûo yù kieán cuûa caùc chuyeân gia trong lónh vöïc quaûn lyù chaát thaûi raén. Soá lieäu ñöôïc xöû lyù vôùi phaàn meàm Microsoft Excel. Phaàn soaïn vaên baûn ñöôïc söû duïng vôùi phaàn meàm Microsoft Word. Xaùc ñònh muïc tieâu vaø ñoà aùn nghieân cöùu Laäp keá hoaïch thöïc hieän Vieát baùo caùo Kieåm tra Xöû lyù phaân tích soá lieäu, döõ lieäu. Ñieàu tra, khaûo saùt thöïc ñòa Thu thaäp ñieàu tra soá lieäu cô baûn Hình 1. Sô ñoà thöïc hieän phöông aùn nghieân cöùu YÙ NGHÓA KHOA HOÏC VAØ YÙ NGHÓA THÖÏC TIEÃN Ñeà taøi ñaõ cung caáp moät soá cô sôû khoa hoïc phuïc vuï cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån RSH cho tænh Khaùnh Hoøa noùi chung vaø huyeän Dieân Khaùnh noùi rieâng trong giai ñoaïn töø nay ñeán naêm 2020. Tìm giaûi phaùp môùi cho heä thoáng thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTRSH cho huyeän Dieân Khaùnh. CHÖÔNG 2 TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN 2.1 KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN 2.1.1 Khaùi nieäm chaát thaûi raén Chaát thaûi raén (solid waste) laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá – xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng v.v…). Trong ñoù quan troïng nhaát laø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. Raùc laø thuaät ngöõ ñöôïc duøng ñeå chæ chaát thaûi raén coù hình daïng töông ñoái coá ñònh, bò vöùt boû töø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. RSH hay CTRSH laø moät boä phaän cuûa chaát thaûi raén, ñöôïc hieåu laø chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng thöôøng ngaøy cuûa con ngöôøi. Nguoàn goác phaùt sinh chaát thaûi raén Nguoàn goác phaùt sinh, thaønh phaàn vaø toác ñoä phaùt sinh cuûa CTR laø cô sôû quan troïng ñeå thieát keá, löïa choïn coâng ngheä xöû lyù vaø ñeà xuaát caùc chöông trình quaûn lyù heä thoáng quaûn lyù CTR. Coù nhieàu caùch phaân loaïi nguoàn goác phaùt sinh chaát thaûi raén khaùc nhau, nhöng phaân loaïi theo caùch thoâng thöôøng nhaát laø: 1) Khu daân cö; 2) Khu thöông maïi; 3) Caùc cô quan, coâng sôû; 4) Caùc coâng tröôøng xaây döïng vaø phaù huyû caùc coâng trình xaây döïng; 5) Dòch vuï ñoâ thò; 6) Nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi (nöôùc caáp, nöôùc thaûi, khí thaûi); 7) Khu coâng nghieäp; 8) Noâng nghieäp. Baûng 1. Nguoàn goác phaùt sinh CTR ñoâ thò Nguoàn phaùt sinh Hoaït ñoäng vaø vò trí phaùt sinh chaát thaûi raén Loaïi chaát thaûi raén 1)Khu daân cö - Caùc hoä gia ñình, caùc bieät thöï, vaø caùc caên hoä chung cö. - Thöïc phaåm, giaáy, carton, plastic, goã, thuyû tinh, can thieác, nhoâm, caùc kim loaïi khaùc, tro, caùc “chaát thaûi ñaëc bieät” (bao goàm vaät duïng to lôùn, ñoà ñieän töû gia duïng, raùc vöôøn, voû xe… ) 2)Khu thöông maïi - Cöûa haøng baùch hoaù, nhaø haøng, khaùch saïn, sieâu thò, vaên phoøng giao dòch, nhaø maùy in, chôï… - Giaáy, carton, plastic, goã, thöïc phaåm, thuyû tinh, kim loaïi, chaát thaûi ñaëc bieät, chaát thaûi ñoäc haïi. 3)Cô quan, coâng sôû - Tröôøng hoïc, beänh vieän, nhaø tuø, vaên phoøng cô quan nhaø nöôùc - Caùc loaïi chaát thaûi gioáng nhö khu thöông maïi. Chuù yù, haàu heát CTR y teá ñöôïc thu gom vaø xöû lyù taùch rieâng bôûi vì tính chaát ñoäc haïi cuûa noù. 4) Coâng trình xaây döïng - Nôi xaây döïng môùi, söûa ñöôøng, san baèng caùc coâng trình xaây döïng... - Goã, theùp, beâ toâng , thaïch cao, gaïch, buïi… 5) Dòch vuï ñoâ thò - Queùt doïn ñöôøng phoá, laøm saïch caûnh quan, baõi ñaäu xe vaø baõi bieån, khu vui chôi giaûi trí. - Chaát thaûi ñaëc bieät, raùc queùt ñöôøng, caønh caây vaø laù caây, xaùc ñoäng vaät cheát… 6)Traïm xöû lyù - Nhaø maùy xöû lyù nöôùc caáp, nöôùc thaûi, chaát thaûi coâng nghieäp khaùc. - Buøn, tro 7)Coâng nghieäp - Caùc nhaø maùy saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, hoaù chaát, loïc daàu, cheá bieán thöïc phaåm, caùc ngaønh coâng nghieäp naëng vaø nheï,… - Chaát thaûi saûn xuaát coâng nghieäp, vaät lieäu pheá thaûi, chaát thaûi ñoäc haïi, chaát thaûi ñaëc bieät. 8)Noâng nghieäp - Caùc hoaït ñoäng thu hoaïch treân ñoàng ruoäng, trang traïi, noâng tröôøng vaø caùc vöôøn caây aên quaû, saûn xuaát söõa vaø loø gieát moå suùc vaät. - Caùc loaïi saûn phaåm phuï cuûa quaù trình nuoâi troàng vaø thu hoaïch cheá bieán nhö rôm raï, rau quaû, saûn phaåm thaûi cuûa caùc loø gieát moå… (Nguoàn:Giaùo trình Quaûn lyù chaát thaûi raén – TS.Nguyeãn Vaên Phöôùc) 2.1.3 Phaân loaïi chaát thaûi raén A. Phaân loaïi theo quan ñieåm thoâng thöôøng Raùc thöïc phaåm: Ñoù laø nhöõng chaát thaûi töø nguoàn thöïc phaåm, noâng phaåm hoa quaû trong quaù trình saûn xuaát, thu hoaïch, cheá bieán, baûo quaûn bò hö bò thaûi loaïi ra. Tính chaát ñaëc tröng loaïi naøy laø quaù trình leân men cao, nhaát laø trong ñieàu kieän aåm ñoä khoâng khí 85 - 90% nhieät ñoä 30 – 350C. Quaù trình naøy gaây muøi thoái noàng naëc vaø phaùt taùn vaøo khoâng khí nhieàu baøo töû naám beänh. Raùc taïp: Bao goàm caùc chaát chaùy ñöôïc vaø khoâng chaùy ñöôïc, sinh ra töø coâng sôû, hoä gia ñình, khu thöông maïi. Loaïi chaùy ñöôïc goàm giaáy, bìa, plastic, vaûi, cao su, da, goã laù caây…; loaïi khoâng chaùy goàm thuûy tinh, ñoà nhoâm, kim loaïi… Xaø baàn buøn coáng: Chaát thaûi cuûa quaù trình xaây döïng vaø chænh trang ñoâ thò taïo ra bao goàm buïi ñaù, maûnh vôõ, beâ toâng, goã, gaïch, ngoùi, ñöôøng oáng nhöõng vaät lieäu thöøa cuûa trang bò noäi thaát… Tro: Vaät chaát coøn laïi trong quaù trình ñoát cuûi, than, rôm raï…taïo ra töø caùc hoä gia ñình, nhaø haøng, nhaø maùy, xí nghieäp. Chaát thaûi ñaëc bieät: Lieät vaøo caùc loaïi raùc naøy coù raùc thu gom töø vieäc queùt ñöôøng, caùc thuøng raùc coâng coäng, xaùc ñoäng thöïc vaät, xe oâ toâ pheá thaûi… Chaát thaûi töø caùc nhaø maùy xöû lyù oâ nhieãm: Chaát thaûi naøy coù töø caùc heä thoáng xöû lyù nöôùc, nöôùc thaûi, nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp. Bao goàm buøn caùt laéng trong quaù trình ngöng tuï chieám 25 – 29 %. Chaát thaûi noâng nghieäp: vaät chaát loaïi boû töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp nhö goác rôm raï, caây troàng, chaên nuoâi…Hieän nay chaát thaûi naøy chöa quaûn lyù toát ngay caû ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, vì ñaëc ñieåm phaân taùn veà soá löôïng vaø khaû naêng toå chöùc thu gom. Chaát thaûi ñoäc haïi: goàm caùc chaát thaûi hoùa chaát, sinh hoïc deã chaùy, deã noå hoaëc mang tính phoùng xaï theo thôøi gian coù aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng con ngöôøi, ñoäng vaät vaø thöïc vaät. Nhöõng chaát naøy thöôøng xuaát hieän ôû theå loûng, khí vaø raén. Ñoái vôùi chaát thaûi loaïi naøy thì vieäc thu gom, xöû lyù phaûi heát söùc thaän troïng. B. Phaân loaïi theo coâng ngheä quaûn lyù – xöû lyù: goàm caùc chaát chaùy ñöôïc, caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc vaø caùc chaát hoãn hôïp. Baûng 2. Phaân loaïi CTR theo coâng ngheä xöû lyù Thaønh phaàn Ñònh nghóa Ví duï 1. Caùc chaát chaùy ñöôïc - Giaáy - Haøng deät - Raùc thaûi - Coû, goã cuûi, rôm raï… - Chaát deûo - Da vaø cao su - Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy - Coù nguoàn goác töø caùc sôïi - Caùc chaát thaûi töø ñoà aên, thöïc phaåm. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø goã tre vaø rôm,… - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø chaát deûo - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø da vaø cao su - Caùc tuùi giaáy, caùc maûnh bìa, giaáy veä sinh,… - Vaûi len, bì taûi, bì nilon,… - Caùc coïng rau, voû quaû,... - Ñoà duøng baèng goã nhö baøn, gheá, ñoà chôi, voû döøa,… - Phim cuoän, tuùi chaát deûo, chai, loï chaát deûo, nilon,… - Giaày, bì, baêng caosu,… 2. Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc - Caùc kim loaïi saét - Caùc kim loaïi khoâng phaûi laø saét - Thuûy tinh - Ñaù vaø saønh söù - Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét - Caùc vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø thuûy tinh - Caùc loaïi vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuûy tinh - Voûø hoäp, daây ñieän, haøng raøo, dao, naép loï,… - Voû hoäp nhoâm, giaáy bao goùi, ñoà ñöïng - Chai loï, ñoà ñöïng baèng thuûy tinh, boùng ñeøn,… - Voû trai, oác, xöông, gaïch, ñaù, goàm,… 3. Caùc chaát hoãn hôïp - Taát caû caùc loaïi vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi, ñeàu thuoäc loaïi naøy. Loaïi naøy chia thaønh 2 phaàn: lôùn hôn 5mm vaø nhoû hôn 5mm. - Ñaù cuoäi, caùt, ñaát, toùc,… (Nguoàn: Quaûn lyù CTR- taäp1: CTR ñoâ thò, GS. TS. Traàn Hieáu Nhueä, TS. ÖÙng Quoác Duõng, TS. Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn xaây döïng Haø Noäi – 2001). 2.1.4 Thaønh phaàn chaát thaûi raén Thaønh phaàn lyù hoïc, hoùa hoïc cuûa CTR ñoâ thò raát khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo töøng ñòa phöông, vaøo caùc muøa khí haäu, caùc ñieàu kieän kinh teá vaø nhieàu yeáu toá khaùc. A. Thaønh phaàn vaät lyù Baûng 3. Thaønh phaàn rieâng bieät cuûa CTR sinh hoaït STT Thaønh phaàn Khoái löôïng (%) Khoaûng dao ñoäng Giaù trò trung bình 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 - Thöïc phaåm - Giaáy - Carton - Plastic - Vaûi - Cao su - Da - Raùc laøm vöôøn - Goã - Thuûy tinh - Ñoà hoäp - Kim loaïi maøu - Kim loaïi ñen - Buïi, tro, gaïch 6 - 26 25 - 45 3 - 15 2 - 8 0 - 4 0 - 2 0 - 2 0 - 20 1 - 4 4 - 16 2 - 8 0 - 1 1 - 4 0 - 10 15 40 4 3 2 0.5 0.5 12 2 8 6 1 2 4 (Nguoàn: Quaûn lyù CTR- taäp1: CTR ñoâ thò, GS. TS. Traàn Hieáu Nhueä, TS. ÖÙng Quoác Duõng, TS. Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn xaây döïng Haø Noäi – 2001). B. Thaønh phaàn hoùa hoïc Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa raùc bao goàm nhöõng chaát deã bay hôi khi ñoát ôû nhieät ñoä 9200C, thaønh phaàn tro sau khi ñoát vaø deã noùng chaûy. Taïi ñieåm noùng chaûy theå tích cuûa raùc giaûm 95%. Baûng 4. Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa raùc sinh hoaït STT Thaønh phaàn Loaïi raùc Tính theo % troïng löôïng khoâ Carbon Hydro Oxy Nitô Löu huyønh Tro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 - Thöïc phaåm - Giaáy - Carton - Plastic - Vaûi - Caosu - Da - Raùc laøm vöôøn - Goã - Buïi, tro, gaïch 48.0 3.5 4,4 60.0 55.0 78.0 60.0 47.8 49.5 26.3 6.4 6.0 5.9 7.2 6.6 10.0 8.0 6.0 6.0 3.0 37.5 44.0 44.6 22.8 31.2 11.6 42.7 42.7 2.0 2.6 0.3 0.3 4.6 2.0 10.0 3.4 0.2 0.5 0.4 0.2 0.2 0.15 0.4 0.1 0.1 0.2 5.0 6.0 5.0 10.0 2.45 10.0 10.0 4.5 1.5 68.0 (Nguoàn: Quaûn lyù CTR- taäp1: CTR ñoâ thò, GS. TS. Traàn Hieáu Nhueä, TS. ÖÙng Quoác Duõng, TS. Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn xaây döïng Haø Noäi – 2001). 2.1.5 Tính chaát chaát thaûi raén A. Tính chaát vaät lyù Nhöõng tính chaát quan troïng cuûa chaát thaûi raén bao goàm: troïng löôïng rieâng, ñoä aåm, khaû naêng giöõ aåm… Troïng löôïng rieâng: Troïng löôïng rieâng (hay maät ñoä ) cuûa CTR laø troïng löôïng cuûa vaät lieäu trong moät ñôn vò theå tích (T/m3, kg/m3, Ib/ft3, Ib/yd3). Döõ lieäu troïng löôïng rieâng ñöôïc söû duïng ñeå öôùc löôïng toång khoái löôïng vaø theå tích raén phaûi quaûn lyù. Troïng löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén thay ñoåi roõ reät theo vò trí ñòa lyù, muøa trong naêm vaø thôøi gian daøi chöùa trong container. Baûng 5. Troïng löôïng rieâng vaø ñoä aåm caùc thaønh phaàn cuûa CTR ñoâ thò Loaïi chaát thaûi Khoái löôïng rieâng (Ib/yd3) Ñoä aåm(% troïng löôïng) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 220 – 810 490 50 – 80 70 Giaáy 70 – 220 150 4 – 10 6 Bìa cöùng 70 – 135 85 4 – 8 5 Nhöïa deûo 70 – 220 110 1 – 4 2 Haøng deät 70 – 170 110 6 – 15 10 Cao su 170 – 340 220 1 – 4 2 Da 170 – 440 270 8 – 12 10 Raùc thaûi vöôøn 100 – 380 170 30 – 80 60 Goã 220 – 540 400 15 – 40 20 Thuûy tinh 270 – 810 330 1 – 4 2 Voû ñoà hoäp 85 – 270 150 2 – 4 3 Nhoâm 110 – 405 270 2 – 4 2 Kim loaïi khaùc 220 – 1940 540 2 – 4 3 Buïi, tro… 540 – 1685 810 6 – 12 8 Tro 1095 – 1400 1255 6 – 12 6 Raùc röôûi 150 – 305 220 5 - 20 15 (Nguoàn:Giaùo trình Quaûn lyù chaát thaûi raén – TS.Nguyeãn Vaên Phöôùc) Chuù thích: Ib/yd3 * 0.5933 = kg/m3 Ñoä aåm: Ñoä aåm chaát thaûi raén thöôøng ñöôïc bieåu hieän baèng 2 caùch: Phöông phaùp troïng löôïng öôùt, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng öôùt vaät lieäu; Phöông phaùp troïng löôïng khoâ, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng khoâ vaät lieäu. Coâng thöùc toaùn hoïc cuûa ñoä aåm theo troïng löôïng öôùt ñöôïc dieãn ñaït nhö sau: M = (W – d)/W Trong ñoù: - M: ñoä aåm; W: khoái löôïng ban ñaàu cuûa maãu (kg); d: khoái löôïng cuûa maãu khi saáy ôû 105oC (kg). Khaû naêng giöõ nöôùc taïi thöïc ñòa: Khaû naêng giöõ nöôùc taïi thöïc ñòa cuûa CTR laø toaøn boä löôïng nöôùc maø noù coù theå giöõ laïi trong maãu chaát thaûi döôùi taùc duïng keùo xuoáng cuûa troïng löïc. Khaû naêng giöõ nöôùc trong CTR laø moät tieâu chuaån quan troïng trong tính toaùn xaùc ñònh löôïng nöôùc roø ró töø baõi raùc. B. Tính chaát hoùa hoïc: Caùc chæ tieâu hoaù hoïc quan troïng cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò goàm: chaát höõu cô, chaát tro, haøm löôïng cacbon coá ñònh, nhieät trò. Chaát höõu cô: laáy maãu nung ôû 950oC, phaàn bay hôi ñi laø phaàn chaát höõu cô hay coøn goïi laø toån thaát khi nung, thoâng thöôøng chaát höõu cô dao ñoäng trong khoaûng 40 – 60%, giaù trò trung bình laø 53%. Chaát tro: laø phaàn coøn laïi sau khi nung ôû 950oC. Haøm löôïng cacbon coá ñònh: laø löôïng cacbon coøn laïi sau khi ñaõ loaïi caùc chaát voâ cô khaùc khoâng phaûi laø cacbon trong tro khi nung ôû 950oC, haøm löôïng naøy thöôøng chieám khoaûng 5 – 12%, giaù trò trung bình laø 7%. Caùc chaát voâ cô naøy chieám khoaûng 15 – 305, giaù trò trung bình laø 20%. Nhieät trò: laø giaù trò nhieät taïo thaønh khi ñoát chaát thaûi raén. Giaù trò nhieät ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Dulong: Btu/Ib = 145C + 610 (H2 – 1/8 O2) + 40S + 10N Trong ñoù: - C: cacbon,% troïng löôïng; H2: hydro, % troïng löôïng; O2: oxy,% troïng löôïng; S: löu huyønh,% troïng löôïng; N: nito, % troïng löôïng. C. Tính chaát sinh hoïc: Caùc thaønh phaàn höõu cô (khoâng keå caùc thaønh phaàn nhö plastic, caosu, da) cuûa haàu heát CTR coù theå ñöôïc phaân loaïi veà phöông dieän sinh hoïc nhö sau: Caùc phaàn töû coù theå hoøa tan trong nöôùc nhö: ñöôøng, tinh boät, amio acid vaø nhieàu höõu cô; Baùn cellulose: caùc saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng 5 vaø 6 cacbon; Cellulose: saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng Glulose 6 cacbon; Daàu môõ vaø saùp: laø caùc este cuûa röôïu vaø caùc acid beùo maïch daøi; Chaát goã (lignin): moät saûn phaå polyme chöùa caùc voøng thôm vôùi nhoùm methoxyl; Lignocelluloza: hôïp chaát do lignin vaø celluloza keát hôïp vôùi nhau; Protein: chaát taïo thaønh caùc amino acid maïch thaúng; Tính chaát sinh hoïc quan troïng nhaát cuûa phaàn höõu cô cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò laø haàu heát caùc thaønh phaàn höõu cô coù theå ñöôïc chuyeån hoùa sinh hoïc thaønh khí, chaát raén voâ cô vaø höõu cô khaùc. Söï phaùt sinh muøi vaø coân truøng coù lieân quan ñeán quaù trình phaân huûy cuûa caùc vaät lieäu höõu cô tìm thaáy trong chaát thaûi raén ñoâ thò. Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc caùc hôïp phaàn höõu cô trong chaát thaûi Thaønh phaàn CTR deã bay hôi, ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch ñoát ôû 550oC, thöôøng söû duïng nhö moät thöôùc ño söï phaân huûy sinh hoïc cuûa phaàn höõu cô trong CTR ñoâ thò. Vieäc söû duïng CTR bay hôi ñeå moâ taû khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa phaàn höõu cô trong CTR thì khoâng ñuùng vì moät vaøi thaønh phaàn taïo thaønh chaát höõu cô cuûa CTR ñoâ thò coù khaû naêng deã bay hôi cao nhöng khaû naêng phaân huûy laïi thaáp (nhö giaáy in baùo, caønh caây…).Thay vaøo ñoù, haøm löôïng lignin cuûa CTR coù theå ñöôïc öùng duïng ñeå öôùc löôïng phaàn chaát thaûi deã phaân huûy sinh hoïc, vaø ñöôïc tính toaùn baèng coâng thöùc: BF = 0.83 – 0.028 LC Trong ñoù: - BF: tyû leä phaàn phaân huûy sinh hoïc bieåu dieãn treân cô sôû caùc chaát raén deã bay hôi; 0.83 vaø 0.028: haèng soá thöïc nghieäm; LC: haøm löôïng lignin cuûa chaát thaûi raén deã bay hôi ñöôïc bieåu dieãn baèng phaàn traêm cuûa troïng löôïng khoâ. Khaû naêng phaân huûy chung cuûa caùc hôïp chaát höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò döïa treân cô sôû haøm löôïng lignin ñöôïc trình baøy ôû baûng 6. Theo ñoù, nhöõng chaát thaûi höõu cô coù thaønh phaàn lignin cao, khaû naêng phaân huûy sinh hoïc thaáp ñaùng keå so vôùi caùc chaát khaùc. Baûng 6. Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc chaát höõu cô Hôïp phaàn Chaát raén bay hôi(% toång chaát raén) Thaønh phaàn lignin (% chaát raén bay hôi) Phaàn phaân huûy sinh hoïc Chaát thaûi thöïc phaåm 7 – 15 0.4 0.82 Giaáy baùo 94.0 21.9 0.22 Giaáy vaên phoøng 96.4 0.4 0.82 Bìa cöùng 94.0 12.9 0.47 Chaát thaûi vöôøn 50 – 90 4.1 0.72 (Nguoàn: Giaùo trình Quaûn lyù chaát thaûi raén – ÑH Vaên Lang) Söï phaùt sinh muøi hoâi: Muøi hoâi sinh ra khi chaát thaûi ñöôïc chöùa trong khoaûng thôøi gian daøi ôû trong nhaø, traïm trung chuyeån vaø ôû baõi ñoå. Muøi hoâi phaùt sinh ñaùng keå ôû caùc thuøng chöùa beân trong nhaø vaøo muøa khoâ coù khí haäu noùng aåm. Söï hình thaønh muøi hoâi laø do söï phaân huûy kî khí cuûa caùc thaønh phaàn höõu cô deã phaân huûy nhanh tìm thaáy trong chaát thaûi raén. Söï sinh saûn caùc coân truøng: Vaøo thôøi gian heø ôû nhöõng mieàn noùng aåm, söï nhaân gioáng vaø sinh saûn cuûa coân truøng (ñaëc bieät laø ruoài) laø moät vaán ñeà ñaùng quan taâm ôû nhöõng thuøng chöùa chaát thaûi raén beân trong nhaø. Ruoài coù theå phaùt trieån nhanh choùng trong khoaûng thôøi gian khoâng ñeán 2 tuaàn sau khi tröùng ruoài ñöôïc kí vaøo. Ñôøi soáng cuûa ruoài nhaø töø khi coøn trong tröùng ñeán khi tröôûng thaønh coù theå moâ taû nhö sau: - Tröùng phaùt trieån: 8 – 12h; Giai ñoaïn 1 cuûa aáu truøng: 20h; Giai ñoaïn 2 cuûa aáu truøng: 24h; Giai ñoaïn 3 cuûa aáu truøng: 3ngaøy; Giai ñoaïn nhoäng: 4 – 5 ngaøy; Toång coäng: 9 – 11 ngaøy. Thôøi gian ñeå ruoài phaùt trieån töø giai ñoaïn aáu truøng (gioøi) ôû caùc thuøng chöùa beân trong thuøng nhö sau: neáu gioøi phaùt trieån thì chuùng khoù coù theå bò khöû hay loaïi boû khi raùc trong thuøng ñöôïc ñoå boû. Luùc naøy gioøi coøn laïi trong thuøng coù theå phaùt trieån thaønh ruoài. Nhöõng con gioøi cuõng coù theå boø khoûi caùc thuøng chöùa khoâng coù naép ñaäy vaø phaùt trieån thaønh ruoài ôû moâi tröôøng xung quanh. 2.1.6 Toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén Vieäc tính toaùn toác ñoä phaùt thaûi raùc laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi bôûi vì töø ñoù ngöôøi ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc löôïng raùc phaùt sinh trong töông lai ôû moät khu vöïc cuï theå coù keá hoaïch quaûn lyù töø khaâu thu gom, vaän chuyeån ñeán xöû lyù. Phöông phaùp xaùc ñònh toác ñoä phaùt thaûi raùc cuõng gaàn gioáng nhö phöông phaùp xaùc ñònh toång löôïng raùc. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñaây ñeå ñònh löôïng raùc thaûi ra ôû moät khu vöïc: Ño khoái löôïng; Phaân tích thoáng keâ; Döïa treân caùc ñôn vò thu gom raùc (thuøng chöùa, xe ñaåy…); Phöông phaùp xaùc ñònh tyû leä raùc; Tính caân baèng vaät chaát. Löôïng vaøo Löôïng ra Nhaø maùy xí nghieäp Nguyeân, nhieân, vaät lieäu Saûn phaåm Löôïng raùc thaûi Hình 2. Söï phaùt sinh chaát thaûi trong coâng nghieäp 2.2 AÛNH HÖÔÛNG CHAÁT THAÛI RAÉN ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG 2.2.1 AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng nöôùc Caùc chaát raén giaøu höõu cô, trong moâi tröôøng nöôùc seõ bò phaân huûy nhanh choùng. Phaàn noåi leân maët nöôùc bò phaân huûy vôùi toác ñoä cao, chuùng seõ traûi qua quaù trình khoaùng hoùa chaát höõu cô ñeå taïo ra caùc saûn phaåm trung gian, sau ñoù nhöõng saûn phaåm cuoái cuøng laø khoaùng chaát vaø nöôùc. Phaàn chìm trong nöôùc seõ coù quaù trình phaân giaûi yeám khí ñeå taïo ra caùc hôïp chaát trung gian vaø saûn phaåm cuoái cuøng : CH4, H2S, H2O, CO2. Taát caû caùc chaát trung gian ñeàu gaây muøi hoâi thoái vaø raát ñoäc. Beân caïnh ñoù, coøn bao nhieâu vi truøng vaø sieâu vi truøng laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Ñoái vôùi caùc baõi raùc thoâng thöôøng (baõi raùc khoâng coù ñaùy choáng thaám, suït luùn hoaëc lôùp choáng thaám bò thuûng…), caùc chaát oâ nhieãm seõ thaám saâu vaøo nöôùc ngaàm gaây oâ nhieãm cho taàng nöôùc ngaàm vaø gaây nguy hieåm cho con ngöôøi khi söû duïng nguoàn nöôùc phuïc vuï cho aên uoáng, sinh hoaït. Ngoaøi ra, nöôùc roø ræ coù khaû naêng di chuyeån theo phöông ngang ræ ra beân ngoaøi baõi raùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët vaø laøm taêng khaû naêng phaân huûy sinh hoïc trong raùc cuõng nhö trong quaù trình vaän chuyeån caùc chaát oâ nhieãm ra moâi tröôøng xung quanh. Neáu raùc thaûi laø nhöõng chaát kim loaïi thì noù gaây neân hieän töôïng aên moøn trong moâi tröôøng nöôùc. Sau ñoù oâxy hoùa coù oâxy vaø khoâng coù oâxy xuaát hieän gaây nhieãm baån cho nguoàn nöôùc. Nhöõng chaát thaûi ñoäc nhö Hg, Pb, Cd, Zn, chaát phoùng xaï… 2.2.2 AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng khoâng khí Caùc chaát thaûi raén thöôøng coù moät phaàn coù theå bay hôi vaø mang theo muøi laøm oâ nhieãm khoâng khí. Cuõng coù nhöõng chaát thaûi coù khaû naêng thaêng hoa phaân taùn vaøo khoâng khí gaây oâ nhieãm tröïc tieáp, cuõng coù caùc loaïi raùc thaûi deã phaân huûy (nhö thöïc phaåm, traùi caây hoûng…), trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp (nhieät ñoä toát nhaát laø 35oC vaø ñoä aåm 70 – 80%) seõ ñöôïc caùc vi sinh vaät phaân huûy taïo muøi hoâi vaø nhieàu loaïi khí oâ nhieãm coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng ñoâ thò, söùc khoûe vaø khaû naêng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Keát quaû quaù trình laø gaây oâ nhieãm khoâng khí. Baûng 7. Thaønh phaàn moät soá chaát khí cô baûn trong khí thaûi baõi raùc Thaønh phaàn khí % Theå tích CH4 45 – 60 CO2 40 – 60 N2 2 – 5 O2 0,1 – 1,0 NH3 0,1 – 1,0 SOx, H2S, Mercaptan… 0 – 1,0 H2 0 – 0,2 CO 0 – 0,2 Chaát höõu cô bay hôi 0,01 – 0,6 (Nguoàn: Giaùo trình Quaûn lyù chaát thaûi raén – ÑH Vaên Lang) 2.2.3 AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng ñaát Caùc chaát höõu cô seõ ñöôïc VSV phaân huûy trong moâi tröôøng ñaát trong 2 ñieàu kieän hieáu khí vaø kî khí, khi coù ñoä aåm thích hôïp seõ taïo ra haøng loaït caùc saûn phaåm trung gian, cuoái cuøng hình thaønh caùc chaát khoaùng ñôn giaûn, nöôùc, CH4, CO2… Vôùi moät löôïng nöôùc thaûi vaø nöôùc roø ræ vöøa phaûi thì khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát seõ phaân huûy caùc chaát naøy trôû thaønh caùc chaát ít oâ nhieãm hoaëc khoâng oâ nhieãm. Nhöng vôùi löôïng raùc quaù lôùn vöôït qua khaû naêng töï laøm saïch cuûa ñaát thì moâi tröôøng ñaát seõ trôû neân quaù taûi vaø bò oâ nhieãm. Caùc chaát oâ nhieãm naøy cuøng vôùi kim loaïi naëng, caùc chaát ñoäc haïi vaø caùc vi truøng theo nöôùc trong ñaát chaûy xuoáng nguoàn nöôùc ngaàm laøm oâ nhieãm taàng nöôùc naøy. Ñoái vôùi raùc khoâng phaân huûy (nhöïa, cao su…) neáu khoâng coù giaûi phaùp xöû lyù thích hôïp seõ laø nguy cô gaây thoaùi hoùa vaø giaûm ñoä phì cuûa ñaát. AÛnh höôûng ñeán caûnh quan vaø söùc khoûe con ngöôøi Chaát thaûi raén phaùt sinh töø khu ñoâ thò, neáu khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñuùng caùch seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoûe coäng ñoàng daân cö vaø laøm maát myõ quan ñoâ thò. Thaønh phaàn CTR raát phöùc taïp, trong ñoù coù chöùa caùc maàm beänh töø ngöôøi hoaëc gia suùc, caùc chaát thaûi höõu cô, xaùc suùc vaät cheát…taïo ñieàu kieän toát cho muoãi, chuoät, ruoài…sinh saûn vaø laây lan maàm beänh cho ngöôøi, nhieàu luùc trôû thaønh dòch. Moät soá vi khuaån, sieâu vi khuaån, kyù sinh truøng…toàn taïi trong raùc coù theå gaây beänh cho con ngöôøi nhö soát reùt, beänh ngoaøi da, dòch haïch, thöông haøn, phoù thöông haøn, tieâu chaûy, lao, giun saùn… Phaân loaïi, thu gom vaø xöû lyù raùc khoâng ñuùng quy ñònh laø nguy cô gaây beänh nguy hieåm cho coâng nhaân veä sinh, ngöôøi bôùi raùc, nhaát laø khi gaëp phaûi caùc chaát thaûi raén nguy haïi töø y teá, coâng nghieäp nhö kim tieâm, gaïc boâng, maàm beänh… Taïi caùc baõi raùc loä thieân, neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù toát seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng cho baõi raùc vaø cho coäng ñoàng daân cö trong khu vöïc gaây oâ nhieãm khoâng khí, caùc nguoàn nöôùc, oâ nhieãm ñaát vaø laø nuoâi döôõng caùc vaät chuû trung gian truyeàn beänh cho con ngöôøi. Raùc thaûi neáu khoâng ñöôïc thu gom toát cuõng laø moät trong nhöõng yeáu toá gaây caûn trôû doøng chaûy, laøm giaûm khaû naêng thoaùt nöôùc cuûa caùc soâng raïch vaø heä thoáng thoaùt nöôùc ñoâ thò. 2.3 NHÖÕNG NGUYEÂN TAÉC KYÕ THUAÄT TRONG QUAÛN LYÙ CTR 2.3.1 Nguoàn phaùt thaûi CTR vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn Nguoàn phaùt thaûi CTR vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn bao goàm caùc hoaït ñoäng nhaët, taäp trung vaø phaân loaïi CTR ñeå löu tröõ, cheá bieán CTR tröôùc khi ñöôïc thu gom. Trong quaûn lyù vaø phaân loaïi CTR taïi nguoàn, caùc loaïi nhaø ôû vaø coâng trình ñöôïc phaân loaïi döïa vaøo soá taàng. Ba loaïi thöôøng ñöôïc söû duïng nhaát laø: Nhaø thaáp taàng: döôùi 4 taàng; Nhaø trung taàng: töø 4 – 7 taàng; Nhaø cao taàng: treân 7 taàng. Nhöõng ngöôøi chòu traùch nhieäm vaø caùc thieát bò hoã trôï ñöôïc söû duïng cho vieäc quaûn lyù vaø phaân loaïi CTR taïi nguoàn ñöôïc trình baøy ôû baûng 8. Baûng 8. Nguoàn nhaân löïc, thieát bò hoã trôï trong vieäc quaûn lyù vaø phaân loaïi CTR taïi nguoàn Nguoàn Ngöôøi chòu traùch nhieäm Thieát bò hoã trôï Khu daân cö Thaáp taàng Daân thöôøng truù, ngöôøi thueâ nhaø Caùc vaät chöùa gia ñình, thuøng chöùa lôùn, xe ñaåy raùc nhoû. Trung taàng Ngöôøi thueâ nhaø, nhaân vieân phuïc vuï, ngöôøi coi nhaø, ngöôøi thu gom hôïp ñoàng. Caùc maùng ñoå raùc troïng löïc, baêng chuyeàn chaïy baèng khí neùn, maùy naâng, xe thu gom. Cao taàng Ngöôøi thueâ nhaø, nhaân vieân phuïc vuï, ngöôøi coi nhaø. Maùng ñoå raùc troïng löïc, caùc baêng chuyeàn chaïy baèng khí neùn, maùy naâng, xe thu gom. Thöông maïi Nhaân vieân, ngöôøi gaùc coång. Maùng ñoå raùc troïng löïc, caùc baêng chuyeàn chaïy baèng khí neùn, maùy naâng, xe thu gom. Coâng nghieäp Nhaân vieân, ngöôøi gaùc coång. Caùc xe thu gom coù baùnh laên, caùc thuøng chöùa, maùy naâng, baêng taûi. Khu vöïc ngoaøi trôøi Ngöôøi chuû khu vöïc, caùc nhaân vieân ñoâ thò. Caùc thuøng chöùa coù maùi che hay naép ñaäy. Traïm xöû lyù Caùc nhaân vieân vaän haønh traïm. Caùc loaïi baêng taûi, caùc thieát bò vaän haønh thuû coâng. Noâng nghieäp Ngöôøi chuû vöôøn, coâng nhaân. Thay ñoåi khaùc nhau tuøy theo saûn phaåm. (Nguoàn: Giaùo trình Quaûn lyù chaát thaûi raén – ÑH Vaên Lang) 2.3.2 Thu gom, löu tröõ vaø vaän chuyeån CTR Thu gom CTR laø bao goàm vieäc nhaët taát caû chaát thaûi töø caùc nguoàn phaùt sinh khaùc nhau, chuyeân chôû caùc chaát thaûi ñoù tôùi ñòa ñieåm cheá bieán hay tieâu huûy. Caùc phöông thöùc thu gom Thu gom ñònh kyø taïi moãi hoä gia ñình: trong heä thoáng naøy caùc xe thu gom chaïy theo moät quy trình ñeàu ñaën, theo taàn suaát ñaõ ñöôïc thoûa thuaän tröôùc(2 – 3 laàn/tuaàn hay haèng ngaøy). Coù nhieàu caùch aùp duïng khaùc nhau nhöng ñieåm chung laø moãi gia ñình ñöôïc yeâu caàu phaûi coù thuøng raùc rieâng trong nhaø vaø mang ñeán cho ngöôøi thu gom raùc vaøo nhöõng thôøi ñieåm vaø ñòa ñieåm ñaõ quy ñònh tröôùc. Thu gom ven ñöôøng: trong moät soá tröôøng hôïp, chính quyeàn ñòa phöông cung caáp nhöõng thuøng raùc ñaõ ñöôïc tieâu chuaån hoùa cho töøng hoä gia ñình. Thuøng raùc naøy ñöôïc ñaët tröôùc cöûa nhaø ñeå CNVS thu gom leân xe raùc, ñoøi hoûi phaûi thöïc hieän ñeàu ñaën vaø moät thôøi gian bieåu töông ñoái chính xaùc. Neáu nhöõng thuøng raùc chöa coù daïng chuaån thì coù theå raùc khoâng ñöôïc ñoå heát khoûi thuøng hoaëc raùc coù theå bò gioù thoåi hay xuùc vaät laøm vöông vaõi ra, do vaäy laøm cho quaù trình thu gom keùm hieäu quaû. Moät soá vaán ñeà thöôøng naûy sinh trong caùch thu gom naøy nhö nhöõng ngöôøi nhaët raùc coù theå ñoå nhöõng thuøng raùc naøy ra ñeå nhaët tröôùc, thuøng raùc coù theå bò maát caép, suùc vaät laät ñoå hay bò vöùt laïi ôû treân phoá trong moät thôøi gian daøi. Heä thoáng thu gom vaø vaän chuyeån CTR Heä thoáng thu gom ñöôïc chia thaønh 2 loaïi döïa theo kieåu vaän haønh goàm: Heä thoáng xe thuøng di ñoäng laø heä thu gom trong ñoù caùc thuøng chöùa ñaày raùc ñöôïc chuyeân chôû ñeán baõi thaûi roài ñöa thuøng khoâng veà vò trí taäp keát raùc ban ñaàu. Heä thoáng naøy phuø hôïp ñeå vaän chuyeån CTR töø caùc nguoàn taïo ra nhieàu CTR, cuõng coù theå nhaát thuøng raùc ñaõ ñaày leân xe vaø thay baèng thuøng roãng taïi ñieåm taäp keát; Heä thoáng xe thuøng coá ñònh laø heä thu gom trong ñoù caùc thuøng chöùa ñaày raùc vaãn coá ñònh ñaët ôû nôi taäp keát raùc, tröø moät khoaûng thôøi gian raát ngaén nhaát leân ñoå raùc vaøo xe thu gom (xe coù thuøng bao quanh). Baûng 9. Caùc loaïi thuøng chöùa vôùi caùc loaïi heä thoáng thu gom khaùc nhau Xe Kieåu thuøng chöùa Dung tích (yd3) Heä thoáng thuøng chöùa di ñoäng Xe naâng Xe saøn nghieâng Xe coù keùo Heä thoáng thuøng chöùa coá ñònh Xe eùp, boác dôõ baèng maùy Xe eùp, boác dôõ baèng maùy Xe eùp, boác dôõ baèng maùy Söû duïng vôùi boä phaän eùp coá ñònh. Hôû phía treân Boä phaän eùp coá ñònh Thuøng chöùa ñöôïc trang bò maùy eùp. Hôû phía treân coù moùoc keùo Thuøng kín coù moùoc keùo phía treân ñöôïc trang bò maùy eùp. 6 – 12 12 – 15 15 – 40 20 – 40 15 – 40 20 – 40 Phía treân kín vaø boác dôõ beân caïnh. Thuøng chöùa ñaëc bieät ñeå thu gom RSH töø caùc nhaø ôû rieâng leû. Caùc thuøng chöùa baèng nhöïa deûo, kim loaïi maï ñieän, caùc tuùi nhöïa hay giaáy coù saün. 1 – 8 0,23 – 0,45 (60 – 120gal) 0,08 – 0,21 (22 – 55gal) (Nguoàn: Quaûn lyù CTR- taäp1: CTR ñoâ thò, GS. TS. Traàn Hieáu Nhueä, TS. ÖÙng Quoác Duõng, TS. Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn xaây döïng Haø Noäi – 2001). Chuù thích: yd3 * 0,7646 = m3; Gal * 0,003785 = m3 Sô ñoà cuûa hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån Hình thöùc thu gom CTRSH ñöôïc hoaït ñoäng lieân tuïc 1 laàn/ngaøy, caùc xe thu gom seõ ñeán caùc hoä daân ñeå thöïc hieän coâng ñoaïn thu gom, vôùi quy trình thöïc hieän theo töøng tuyeán thu gom, treân caùc tuyeán thu gom thì chia thaønh nhieàu ñieåm thu gom. Ngöôøi ñi thu gom coù nhieäm vuï thu gom taïi caùc ñieåm do phaân coâng hoaëc hôïp ñoàng thu gom. Sau ñoù raùc ñöôïc chuyeån ñeán caùc ñieåm heïn (traïm trung chuyeån phaûi caùch xa nôi thu gom) roài giao raùc cho caùc xe vaän chuyeån chuyeân duïng trong hoaït ñoäng vaän chuyeån CTRSH. Caùc xe naøy coù nhieäm vuï vaän chuyeån ñeán caùc baõi xöû lyù chaát thaûi hoaëc ñeán traïm phaân loaïi taäp trung. Traïm trung chuyeån raùc Nguoàn phaùt sinh xe thoâ cô Ñieåm heïn Baõi xöû lyù raùc xe eùp xuùc VC xe taûi ben thu gom xe eùp (QT, TG chuyeån thaúng) Traïm eùp kín xe thoâ sô xe eùp kín (QT, TG chuyeån thaúng) Hình 3. Quy trình thu gom, vaän chuyeån chaát thaûi raén sinh hoaït 2.3.3 Caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén Phöông phaùp xöû lyù nhieät Nhieät phaân (pyrolysic): Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù raùc tieán boä nhaát, ñöôïc thöïc hieän ôû caùc nöôùc phaùt trieån ( Myõ, Ñan Maïch…). Nhieät phaân laø quaù trình phaân huûy raùc baèng nhieät trong ñieàu kieän thieáu oxy hoaëc coù oxy ñeå phaân huûy raùc thaønh khí ñoát theo caùc phaûn öùng: C + O2 CO2 C + H2O CO + H2 C + O2 CO C + H2 CH4 Caùc saûn phaåm sinh ra töø quaù trình nhieät phaân laø caùc saûn phaåm khí chuû yeáu nhö: CH4, H2, CO, CO2 vaø moät soá saûn phaåm loûng coù chöùa caùc hoùa chaát nhö: Acid acetic, Acetone, Methanol… ñöôïc taän duïng laøm nguyeân lieäu ñeå cheá bieán caùc saûn phaåm coù ích khaùc, tuy nhieân chæ coù 31 – 37% raùc ñöôïc phaân huûy, phaàn coøn laïi ñöôïc xöû lyù tieáp tuïc baèng phöông phaùp thieâu ñoát. Thieâu ñoát raùc: Thieâu ñoát laø phöông phaùp xöû lyù raùc phoå bieán nhaát hieän nay ñöôïc nhieàu quoác gia treân theá giôùi aùp duïng. Ñaây laø quaù trình oxy hoùa CTR ôû nhieàu ñoä cao taïo thaønh CO2 vaø hôi nöôùc theo phaûn öùng: CxHyOz + (x + y/4 + z/2) xCO2 + y/2 H2O Öu ñieåm: Xöû lyù trieät ñeå raùc thaûi, tieâu dieät caùc VSV gaây beänh vaø caùc chaát oâ nhieãm, dieän tích xaây döïng nhoû, vaän haønh ñôn giaûn, coù theå xöû lyù CTR coù chu kyø phaân huûy laâu daøi. Nhöôïc ñieåm: sinh ra khoùi buïi vaø moät soá khí oâ nhieãm khaùc nhö: SO2, HCl, NOx, CO…cho neân khi thieát keá xaây döïng loø ñoát phaûi keøm theo heä thoáng xöû lyù khí thaûi. Phöông phaùp xöû lyù sinh hoïc: Xöû lyù sinh hoïc laø moät trong nhöõng phöông phaùp xöû lyù hieäu quaû, reû tieàn, ít gaây oâ nhieãm vaø phuø hôïp vôùi ñieàu kieän khí haäu nhieät ñôùi ôû Vieät Nam. Coâng ngheä xöû lyù sinh hoïc coù theå chia laøm 3 loaïi: Xöû lyù hieáu khí taïo thaønh phaân (Composting) Ñaây laø phöông phaùp ñöôïc aùp duïng khaù phoå bieán ôû haàu heát caùc quoác gia. Vieäc uû raùc sinh hoaït vôùi thaønh phaàn chuû yeáu laø chaát höõu cô deã phaân huûy coù theå ñöôïc tieán haønh ngay ôû caùc hoä gia ñình ñeå boùn phaân cho vöôøn cuûa mình. Öu ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø laøm giaûm ñöôïc ñaùng keå khoái löôïng raùc, ñoàng thôøi taïo ra phaân boùn höõu cô giuùp ích cho coâng taùc caûi taïo ñaát. Quaù trình uû raùc hieáu khí dieãn ra theo phaûn öùng sau: Chaát höõu cô + O2 vi khuaån hieáu khí Caùc chaát ñôn giaûn + CO2 + H2O + NH3 + SO2 Söï phaân huûy hieáu khí dieãn ra khaù maïnh, sau 2 – 4 tuaàn raùc ñöôïc phaân huûy hoaøn toaøn. Caùc vi khuaån gaây beänh vaø coân truøng bò huûy dieät do nhieät ñoä uû taêng. Beân caïnh ñoù, muøi hoâi cuõng bò khöû nhôø quaù trình uû hieáu khí, ñoä aåm toái öu cho quaù trình naøy laø 50 – 60 oC. Xöû lyù kî khí (Anaerobic) Coâng ngheä uû kî khí ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû Aán Ñoä (quy moâ nhoû) Chaát höõu cô + H2O vi khuaån hieáu khí Caùc chaát ñôn giaûn + CO2 +CH4 + NH3 + H2S Öu dieåm: Chi phí ñaàu tö ban ñaàu thaáp; Saûn phaåm phaân huûy coù theå keát hôïp vôùi xöû lyù phaân haàm caàu vaø phaân gia suùc cho phaân höõu cô coù haøm löôïng dinh döôõng cao; Ñaëc bieät thu hoài khí CH4 laøm nguoàn cung caáp nhieät phuïc vuï cho caùc nhu caàu ñun naáu, loø hôi. Nhöôïc ñieåm: Thôøi gian phaân huûy laâu hôn xöû lyù hieáu khí (töø 4 – 12 thaùng); Caùc khí sinh ra laø: H2S, NH3 gaây muøi hoâi khoù chòu; Caùc vi khuaån gaây beänh luoân toàn taïi cuøng vôùi quaù trình phaân huûy vì nhieät ñoä phaân huûy thaáp. Xöû lyù kî khí keát hôïp vôùi hieáu khí (Combined Anaerobic and Aerobic): Coâng ngheä naøy söû duïng caû hai phöông phaùp xöû lyù hieáu khí vaø kî khí. Öu ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø: khoâng coù löôïng nöôùc thaûi ra töø quaù trình phaân huûy hieáu khí, söû duïng nöôùc roø ræ trong quaù trình uû ñeå leân men kî khí, vöøa taïo ñöôïc löôïng phaân boùn phuïc vuï noâng nghieäp vaø taïo khí CH4 cung caáp nhieät. Phöông phaùp xöû lyù hoaù hoïc Caùc giaûi phaùp xöû lyù hoùa hoïc thöôøng ñöôïc öùng duïng ñeå xöû lyù CTR coâng nghieäp. Caùc giaûi phaùp xöû lyù hoùa hoïc hieän nay raát nhieàu nhö: oâxi hoùa, trung hoøa, thuûy phaân…chuû yeáu ñeå phaù huûy CTR hoaëc laøm giaûm ñoäc tính cuûa CTR nguy haïi. Söû duïng voâi, kieàm laøm giaûm khaû naêng gaây ñoäc cuûa caùc kim loaïi naëng do taïo thaønh caùc hydroxit khoâng hoøa tan. Ñoái vôùi caùc CTR tính axit coù theå trung hoøa baèng caùc chaát kieàm vaø ngöôïc laïi. Oån ñònh hoùa: Phöông phaùp oån ñònh hoùa (coá ñònh, ñoùng raén) chuû yeáu ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù CTR ñoäc haïi nhaèm 2 muïc ñích: Giaûm roø ræ caùc chaát ñoäc haïi baèng caùch giaûm beà maët tieáp xuùc, haïn cheá möùc cao söï thaåm thaáu cuûa chaát thaûi vaøo moâi tröôøng; Caûi thieän kích thöôùc chaát thaûi veà ñoä neùn vaø ñoä cöùng. Oån ñònh chaát thaûi laø coâng ngheä troän vaät lieäu thaûi vôùi vaät lieäu ñoùng raén, taïo thaønh theå raén bao laáy chaát thaûi hoaëc coá ñònh chaát thaûi trong caáu truùc cuûa vaát raén. Phöông phaùp naøy thöôøng ñeå xöû lyù CTR cuûa kim loaïi, maï kim loaïi, chì, tro cuûa loø ñoát…taïo thaønh khoái raén ñeå vaän chuyeån vaø choân laáp trong hoá hôïp veä sinh. Choân laáp raùc Ñoå raùc thaønh ñoáng hay baõi hôû (Open dump): Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù raùc coå ñieån ñaõ ñöôïc loaøi ngöôøi aùp duïng töø laâu ñôøi. Hieän nay, caùc ñoâ thò ôû Vieät Nam vaø moät soá nöôùc khaùc vaãn coøn ñang aùp duïng. Öu ñieåm: Phöông phaùp xöû lyù raùc ñoâ thò reû tieàn nhaát, chæ toán chi phí cho coâng vieäc thu gom vaø vaän chuyeån raùc töø nôi phaùt sinh ñeán baõi raùc; Ñôn giaûn, deã thöïc hieän. Nhöôïc ñieåm: Ñoøi hoûi dieän tích baõi thaûi lôùn; Gaây maát myõ quan ñoâ thò vaø gaây khoù chòu cho con ngöôøi; Taïo moâi tröôøng thuaän lôïi cho caùc loaïi ñoäng vaät gaëm nhaám, caùc loaïi coân truøng, vi truøng gaây beänh sinh soâi naûy nôû gaây nguy hieåm cho söùc khoûe con ngöôøi; Gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát, nöôùc, khoâng khí. Baõi choân laáp hôïp veä sinh (Sanitary landfill): Phöông phaùp naøy ñöôïc nhieàu ñoâ thò treân theá giôùi aùp duïng trong quaù trình xöû lyù raùc. Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù raùc thích hôïp nhaát trong ñieàu kieän khoù khaên veà voán ñaàu tö nhöng laïi coù maët baèng ñuû lôùn vaø nguy cô gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ít. Trong baõi choân laáp raùc hôïp veä sinh, beân döôùi thaønh ñaùy ñöôïc phuû lôùp choáng thaám coù laép ñaët heä thoáng oáng thu nöôùc roø ró vaø heä thoáng thu khí thaûi töø baõi raùc. Nöôùc roø ræ seõ ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñaït tieâu chuaån quy ñònh. Baõi choân laáp raùc hôïp veä sinh hoaït ñoäng baèng caùch: moãi ngaøy traûi moät lôùp moûng raùc, sau ñoù neùn eùp chuùng laïi baèng caùc loaïi xe cô giôùi, tieáp tuïc traûi leân moät lôùp ñaát moûng ñoä 25cm. Coâng vieäc naøy cöù tieáp tuïc ñeán khi baõi raùc ñaày. 2.4 MOÄT SOÁ COÂNG NGHEÄ XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN TAÏI VIEÄT NAM Ñoái vôùi taát caû caùc quoác gia, CTR laø vaán ñeà böùc xuùc cuûa xaõ hoâïi, ñaëc bieät laø caùc trung taâm coâng nghieäp lôùn. Vieät Nam ôû trong tình traïng chung ñoù maø caùc trung taâm coâng nghieäp phaùt trieån nhö TP.HCM, Haø Noäi, Ñaø Naüng, Haûi Phoøng, Bieân Hoaø, luoân luoân phaûi ñoái phoù vôùi thöïc traïng CTR vaø raùc thaûi sinh hoaït. Söï taäp trung daân cö vaø maät ñoä cao, söï phaùt trieån kinh teá löôïng raùc thaûi. Trong thöïc teá aáy, taát caû caùc ñoâ thò ñeàu phaûi giaûi quyeát raùc thaûi cuûa mình maø khoâng theå aùp duïng theo moät raäp khuoân naøo. Sôû dó coù söï ña daïng veà caùc bieän phaùp xöû lyù raùc laø do söï khaùc bieät caùc yeáu toá: Trình ñoä phaùt trieån kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät; Trình ñoä daân trí; Tính chaát vaø thaønh phaàn raùc thaûi; Vò trí ñòa lyù vaø ñaëc ñieåm daân soá, ñaát ñai töøng vuøng. Moät soá phöông phaùp xöû lyù raùc hieän ñang aùp duïng ôû Vieät Nam: 2.4.1 Xöû lyù raùc taïi nhaø maùy Hoùc Moân – TP.HCM Coâng ngheä uû raùc hieáu khí cuûa Ñan Maïch, ñöôïc cô khí hoùa söû duïng hai loø quay trong moâi tröôøng boå sung vaø duy trì lieân tuïc khoâng khí vaø ñoä aåm. Tuy nhieân sau moät thôøi gian hoaït ñoäng coâng ngheä naøy trôû neân khoâng phuø hôïp nöõa vì: Khoâng ñaùp öùng ñöôïc vôùi löôïng raùc ngaøy moät gia taêng. Tính chaát vaø thaønh phaàn raùc ngaøy caøng phöùc taïp, khoâng phuø hôïp vôùi coâng ngheä ñaõ ñöôïc thieát keá. Giaù thaønh cao do chi phí naêng löôïng vaø quaûn lyù vaän haønh lôùn. 2.4.2 Xöû lyù raùc taïi nhaø maùy phaân raùc Caàu Dieãn, Haø Noäi Trong 2 naêm 1993 – 1994, thaønh phoá Haø Noäi tieáp nhaän döï aùn vieän trôï cuûa Lieân hieäp quoác ñaàu tö cho nhaø maùy phaân raùc Caàu Dieãn. Nhaø maùy naøy söû duïng coâng ngheä uû hieáu khí nhaèm ruùt ngaén thôøi gian phaân huyû raùc ñeå ñaùp öùng vôùi löôïng raùc khoång loà cuûa thaønh phoá. Coâng ngheä uû raùc ôû Caàu Dieãn laø moät trong nhöõng coâng ngheä tieân tieán nhaát. Tuy nhieân ñoøi hoûi ñaàu tö raát lôùn maø baát kyø moät nôi naøo khaùc khoù coù theå thöïc hieän ñöôïc neáu khoâng coù söï giuùp ñôõ taøi chính cuûa nöôùc ngoaøi. 2.4.3 Xöû lyù raùc taïi nhaø maùy phaân raùc Buoân Ma Thuoät Nhaø maùy vôùi coâng ngheä uû raùc yeám khí ñöôïc xaây döïng vaø ñi vaøo hoaït ñoäng töø thaùng 5/1994 taïi Thò xaõ Buoân Ma Thuoät (tænh Ñaclak). Do ñieàu kieän thuaän lôïi veà pheá lieäu noâng saûn coù nguoàn goác höõu cô (voû ñaäu phoäng, voû caø pheâ) vaø doài daøo veà phaân gia suùc, than buøn. Treân cô sôû saûn phaåm phaân höõu cô coù thaønh phaàn dinh döôõng khaù toát, nhaø maùy coøn coù döï ñònh saûn xuaát phaân höõu cô giaøu NPK. 2.4.4 BCL hôïp veä sinh Choân laáp laø bieän phaùp xöû lyù cuoái cuøng nhöng laïi laø bieän phaùp chuû yeáu vaø hieäu quaû nhaát trong ñieàu kieän nöôùc ta hieän nay. Choân laáp cho pheùp xöû lyù taát caû caùc loaïi raùc coâng nghieäp vaø sinh hoaït. Chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh cuûa BCL töông ñoái thaáp so vôùi caùc phöông phaùp xöû lyù khaùc. Tuy nhieân, hieän nay ôû nöôùc ta vieäc choân laáp hôïp veä sinh môùi ñöôïc ñeà caäp maáy naêm gaàn ñaây vaø vieäc trieån khai coøn haïn cheá. 2.5 TÌNH HÌNH QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN TAÏI KHAÙNH HOØA 2.5.1 Thöïc traïng phaùt thaûi CTR taïi Khaùnh Hoøa Caùc soá lieäu thoáng keâ CTR ôû caùc ñòa phöông tænh Khaùnh Hoøa cho thaáy löôïng phaùt sinh CTR ôû Khaùnh Hoøa vaøo khoaûng 39882,3 taán/naêm. Trong ñoù, CTRSH töø caùc hoä gia ñình, nhaø haøng, khaùch saïn, caùc khu chôï, beänh vieän, cô sôû saûn xuaát kinh doanh…, chieám khoaûng 70 – 80% toång löôïng chaát thaûi raén toaøn tænh. Löôïng coøn laïi laø CTR phaùt sinh töø saûn xuaát coâng nghieäp, chaát thaûi nguy haïi. Trong ñoù löôïng chaát thaûi nguy haïi tuy ít nhöng raát ñaùng löu yù vì hieän nay coâng taùc thu gom vaø xöû lyù chaát thaûi raén nguy haïi chöa ñöôïc thöïc hieän trieät ñeå, coù nguy cô gaây haïi cho moâi tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi raát cao. Caùc nguoàn chuû yeáu phaùt sinh raùc thaûi ñoâ thò taïi tænh Khaùnh Hoøa: Raùc hoä daân: phaùt sinh töø caùc hoä gia ñình, caùc bieät thöï, caùc caên hoä chung cö. Thaønh phaàn raùc thaûi naøy bao goàm: thöïc phaåm, giaáy, carton, plastic, goã, thuûy tinh, can thieác, caùc kim loaïi khaùc, ñoà ñieän töû gia duïng, raùc vöôøn, voû xe…Ngoaøi ra, raùc hoä daân coù chöùa moät phaàn chaát thaûi ñoäc haïi; Raùc queùt ñöôøng: phaùt sinh töø hoaït ñoäng veä sinh ñöôøng phoá, khu vui chôi giaûi trí vaø laøm ñeïp caûnh quan. Nguoàn raùc naøy do ngöôøi ñi ñöôøng vaø caùc hoä daân soáng doïc 2 beân ñöôøng xaû böøa baõi. Thaønh phaàn cuûa chuùng coù theå bao goàm caùc loaïi sau : caønh caây vaø laù caây, giaáy vuïn, bao nylon, xaùc ñoäng vaät cheát …; Raùc khu thöông maïi: phaùt sinh töø hoaït ñoäng buoân baùn cuûa caùc cöûa haøng baùch hoùa, nhaø haøng, khaùch saïn, sieâu thò, vaên phoøng giao dòch, nhaø maùy in, cöûa haøng söûa chöõa…Caùc loaïi chaát thaûi töø khu thöông maïi bao goàm: giaáy, carton, plastic, goã, thöïc phaåm, thuûy tinh, kim loaïi, voû xe, ñoà gia duïng. Ngoaøi ra, raùc khu thöông maïi coøn coù theå chöùa moät phaàn caùc chaát thaûi ñoäc haïi; Raùc cô quan, coâng sôû: phaùt sinh töø caùc cô quan, xí nghieäp, tröôøng hoïc, vaên phoøng laøm vieäc. Thaønh phaàn raùc thaûi ôû ñaây gioáng nhö khu thöông maïi; Raùc chôï: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng mua baùn ôû chôï. Thaønh phaàn chuû yeáu laø raùc höõu cô bao goàm: rau, cuû quaû thöøa vaø hö hoûng; Raùc xaø baàn töø caùc coâng trình xaây döïng: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng vaø thaùo dôõ caùc coâng trình xaây döïng, ñöôøng giao thoâng. Caùc loaïi chaát thaûi bao goàm: beâtong, goã, theùp, gaïch, thaïch cao, buïi…; Raùc beänh vieän: bao goàm raùc sinh hoaït vaø raùc y teá phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng khaùm beänh, ñieàu trò beänh vaø nuoâi beänh trong caùc beänh vieän hay cô sôû y teá. Rieâng raùc y teá coù thaønh phaàn phöùc taïp goàm caùc loaïi beänh phaåm, kim tieâm, chai loï chöùa thuoác, caùc loaïi thuoác quaù haïn söû duïng… coù khaû naêng laây nhieãm vaø ñoäc haïi ñoái vôùi söùc khoûe coäng ñoàng neân phaûi ñöôïc phaân loaïi vaø toå chöùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù rieâng; Raùc coâng nghieäp: phaùt sinh töø hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa caùc xí nghieäp, nhaø maùy saûn xuaát coâng nghieäp. Thaønh phaàn cuûa chuùng bao goàm: vaät lieäu pheá thaûi khoâng ñoäc haïi vaø chaát thaûi ñoäc haïi. Phaàn raùc thaûi khoâng ñoäc haïi coù theå ñoå boû chuùng vôùi raùc thaûi hoä daân. Ñoái vôùi phaàn raùc thaûi coâng nghieäp ñoäc haïi phaûi ñöôïc quaûn lyù vaø xöû lyù rieâng. Hieän nay, ôû Khaùnh Hoøa raùc sinh hoaït vaø raùc xaø baàn xaây döïng ñöôïc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù baèng caùch choân laáp taïi caùc baõi raùc cuûa tænh nhö baõi Hoøn Ngang, ñeøo Ruø Rì…Rieâng raùc y teá ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn, thu gom vaän chuyeån theo quy trình rieâng nhaèm ñaûm baûo an toaøn moâi tröôøng vaø söùc khoûe coäng ñoàng, sau ñoù ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát taïi loø ñoát chaát thaûi raén y teá ñaët taïi beänh vieän Da Lieãu Khaùnh Hoøa. Coøn raùc thaûi nguy haïi chöa coù heä thoáng thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù hieäu quaû. b. Thaønh phaàn chaát thaûi raén sinh hoaït: Caùc ñoâ thò thuoäc tænh Khaùnh Hoøa laø nôi taäp trung ñoâng daân cö vaø laø nôi phaùt sinh moät khoái löôïng lôùn caùc CTRSH. Do ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân ñoâ thò ngaøy caøng ñöôïc naâng cao, löôïng raùc thaûi tính theo ñaàu ngöôøi ngaøy caøng taêng. Theo caùc soá lieäu thoáng keâ chöa ñaàu ñuû taïi caùc thôøi ñieåm khaùc nhau thì löôïng CTR phaùt sinh trong khoaûng töø naêm 2003 – 2006 vaøo khoaûng 0,7 kg/ngöôøi/ngaøy. CTRSH ôû caùc vuøng ñoâ thò Khaùnh Hoøa coù tyû leä caùc chaát höõu cô deã phaân huûy töông ñoái cao (vaøo khoaûng 50%), coøn laïi laø caùc chaát thaûi raén khoù phaân huûy vaø caû caùc chaát thaûi coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp, moät phaàn chaát thaûi y teá cuõng thu gom chung maø chöa coù söï thu gom vaø phaân loaïi rieâng bieät. Chaát thaûi raén sinh hoaït ôû caùc vuøng noâng thoân tænh Khaùnh Hoøa chöùa moät tyû leä lôùn caùc chaát höõu cô deã phaân huûy (60 – 75%). Thaønh phaàn raùc thaûi sinh hoaït ôû Khaùnh Hoøa thöôøng thay ñoåi tuøy theo muøa, khu vöïc vaø thôøi gian. Tuy nhieân, chæ soá trung bình cuûa caùc thaønh phaàn CTRSH ôû ñoâ thò, maø ñaïi dieän laø thaønh phoá Nha Trang thì chuû yeáu laø caùc chaát thaûi höõu cô chieám khoaûng 52,6%, coøn laïi laø caùc chaát trô (xaø baàn, chaát thaûi coâng nghieäp...). Baûng 10. Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi sinh hoaït ñoâ thò ôû Khaùnh Hoøa Loaïi chaát thaûi Thaønh phaàn (% theo troïng löôïng) Chaát höõu cô 52,6 Giaáy vaø bìa carton 3,4 Nhöïa 8,6 Gieû, vaûi 1,3 Thuûy tinh 5,0 Kim loaïi 0,9 Caùc chaát thaûi nguy haïi 1,2 Caùc chaát trô 27,1 (Nguoàn: Coâng ty tö vaán xaây döïng coâng nghieäp vaø ñoâ thò Vieät nam, 2005) Nhìn chung, tyû leä thu gom trung bình ñoái vôùi chaát thaûi raén sinh hoaït ôû Khaùnh Hoøa ñaït möùc 58,2%. Tyû leä thu gom raùc sinh hoaït ôû caùc vuøng ñoâ thò cuûa Khaùnh Hoøa ñaït töø 66 – 85%. Ôû caùc vuøng noâng thoân Khaùnh Hoøa, tyû leä thu gom ñaït möùc thaáp neân ñaõ ñöa tyû leä thu gom raùc trung bình cuûa caû tænh chæ ñaït möùc trung bình khaù so vôùi nhieàu vuøng trong caû nöôùc (tyû leä thu gom trung bình chung cuûa taát caû caùc thaønh phoá vaø tænh ôû Vieät Nam laø 71%). c. Chaát thaûi raén y teá Hieän toaøn tænh Khaùnh Hoøa coù 186 cô sôû y teá caùc caáp vôùi 6 cô sôû caáp trung öông vaø tænh, 23 beänh vieän huyeän, thaønh phoá hoaëc laø caùc trung taâm y teá caáp huyeän, 135 cô sôû y teá caáp xaõ vôùi 1841 giöôøng beänh. Ngoaøi ra, coøn coù 502 phoøng maïch tö nhaân, dòch vuï y teá caùc loaïi vaø 196 cô sôû haønh ngheà y hoïc coå truyeàn tö nhaân. Caùc beänh vieän coù soá giöôøng ñoâng chuû yeáu taäp trung ôû Nha Trang. Baûng 11. Caùc beänh vieän vaø trung taâm y teá chính ôû Nha Trang, 2005 STT Teân beänh vieän Soá giöôøng 1 Beänh vieän ña khoa tænh Khaùnh Hoøa (Nha Trang) 620 2 Beänh vieän Lao (Nha Trang) 50 3 Beänh vieän da lieãu (Nha Trang) 90 4 Beänh vieän ñieàu döôõng vaø phuïc hoài chöùc naêng (Nha Trang) 186 5 Beänh vieän taâm thaàn (Dieân Khaùnh) 50 6 Trung taâm baûo veä söùc khoûe baø meï treû em vaø keá hoaïch hoùa gia ñình (Nha Trang) 50 (Nguoàn: Sôû Y teá Khaùnh Hoøa, 2005) Ngoaøi ra, coøn coù caùc phoøng khaùm khu vöïc, caùc vieän nghieân cöùu y teá coù caùc chaát thaûi y teá nhö: Vieän Vaccine, Vieän Pasteur Nha Trang, caùc beänh vieän y hoïc daân toäc… cuõng coù chaát thaûi y teá caàn ñöôïc phaân loaïi vaø xöû lyù. Theo soá lieäu thoáng keâ chöa ñaày ñuû CTR y teá treân ñòa baøn tænh Khaùnh Hoøa naêm 2005 vaøo khoaûng 505,991 taán, trong ñoù löôïng chaát thaûi raén y teá nguy haïi caàn thu gom ñöôïc chuû yeáu taäp trung ôû caùc cô sôû y teá lôùn ôû thaønh phoá Nha Trang vaø caùc trung taâm y teá tuyeán huyeän, theå hieän ôû baûng sau: Baûng 12. Löôïng chaát thaûi y teá thu gom ôû Khaùnh Hoøa naêm 2005 STT Khu vöïc CTR sinh hoaït (taán/naêm) CTR nguy haïi (taán/naêm) 1 Nha Trang 371,994 13,579 2 Ninh Hoøa 12,155 2,431 3 Vaïn Ninh 73,000 3,650 4 Dieân Khaùnh 14,600 2,920 5 Khaùnh Vónh 29,200 5,840 6 Cam Ranh 0,662 0,725 7 Khaùnh Sôn 4,380 1,825 Toång coäng 505,991 30,970 (Nguoàn: Baùo caùo hieän traïng moâi tröôøng naêm 2005 caùc ñòa phöông) Theo baùo caùo cuûa Sôû Y teá, chæ coù CTR nguy haïi y teá töø caùc beänh vieän tænh Khaùnh Hoøa, beänh vieän Lao, caùc trung taâm y teá thuoäc thaønh phoá Nha Trang, trung taâm y teá huyeän Dieân Khaùnh, Vaïn Ninh, Ninh Hoøa…laø ñöôïc phaân loaïi thaønh chaát thaûi nguy haïi vaø ñöôïc thu gom veà ñoát taïi loø ñoát CTR y teá ñaët taïi beänh vieän Da Lieãu Khaùnh Hoøa (Nha Trang). Chaát thaûi coâng nghieäp Hieän ôû Khaùnh Hoøa coù hai KCN laø KCN Suoái Daàu (Cam Laâm) vaø KCN Dieân Phuù (Dieân Khaùnh). Ngoaøi ra, coøn coù 3 cuïm coâng nghieäp laø nôi taäp trung nhieàu nhaø maùy, cô sôû coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp: khu Bình Taân (Nha Trang), khu Ñoàng Ñeá (Nha Trang), Suoái Hieäp (Dieân Khaùnh). Löôïng phaùt sinh CTR coâng nghieäp chieám khoaûng 20 – 25% toång löôïng CTRSH nhöng tuøy thuoäc vaøo quy moâ, ngaønh ngheà cuûa töøng cô sôû coâng nghieäp vaø cuûa töøng vuøng trong tænh. Hieän CTRCN taäp trung chuû yeáu ôû Nha Trang, Cam Ranh, Dieân Khaùnh, Ninh Hoøa laø nhöõng vuøng taäp trung nhieàu nhaø maùy, cô sôû coâng nghieäp. Theo baùo caùo hieän traïng moâi tröôøng naêm 2005 cuûa caùc ñòa phöông, chæ coù moät soá huyeän coù thoáng keâ veà soá lieäu raùc thaûi coâng nghieäp nhö: Dieân Khaùnh: 90 taán/thaùng (chuû yeáu laø raùc thaûi töû khu coâng nghieäp Suoái Daàu), Ninh Hoøa: 810 taán/thaùng (chuû yeáu laø raùc thaûi töø nhaø maùy Huyndai Vinashin khoâng tính löôïng nix thaûi), Khaùnh Vónh:15 taán/thaùng. 2.5.2 Khaùi quaùt veà hieän traïng quaûn lyù CTRSH taïi Khaùnh Hoøa Quaûn lyù hoaït ñoäng thu gom vaän chuyeån raùc cuûa tænh Khaùnh Hoøa hieän nay bao goàm caùc toå chöùc coù traùch nhieäm sau: Sôû Taøi nguyeân Moâi tröôøng tröïc thuoäc Uûy ban nhaân daân Tænh Khaùnh Hoøa coù traùch nhieäm quaûn lyù chuyeân ngaønh. Coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò thaønh phoá thuoäc Sôû taøi nguyeân moâi tröôøng coù traùch nhieäm sau: - Thu gom, vaän chuyeån raùc sinh hoaït, raùc xaây döïng baèng caùc thieát bò cô giôùi töø caùc ñieåm heïn raùc ñeán baõi xöû lyù; - Quaûn lyù nghóa trang vaø trung taâm hoûa taùng; - Thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc y teá. a. Phaân loaïi vaø thu gom chaát thaûi raén Coâng taùc thu gom CTR sinh hoaït ôû Khaùnh Hoaø chuû yeáu do caùc ñôn vò nhaø nöôùc thöïc hieän laø Coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò, ñaây laø cô quan chòu traùch nhieäm thu gom vaø xöû lyù CTRSH, CTRCN haøng ngaøy ôû Khaùnh Hoøa. Nguoàn kinh phí thu gom chuû yeáu laø ngaân saùch nhaø nöôùc caáp, coøn laïi laø nguoàn thu phí do daân ñoùng goùp. Ôû moät soá vuøng noâng thoân cuûa tænh Khaùnh Hoøa, CTRSH do chính quyeàn xaõ, hoäi phuï nöõ hoaëc tö nhaân ñöùng ra laøm coâng taùc thu gom, UBND xaõ caáp buø töø nguoàn ngaân saùch cuûa ñòa phöông vaø nhaân daân ñoùng goùp moät phaàn phí thu gom. Ôû moät soá ñòa phöông trong tænh, coâng taùc thu gom CTR coøn coù söï tham gia cuûa moät soá toå chöùc, thaønh phaàn kinh teá nhö: ôû huyeän Ninh Hoøa coù coâng ty TNHH Taán Huy laø ñôn vò thu gom raùc cuûa caùc xaõ trong huyeän. Huyeän Khaùnh Vónh coù hai BQL chôï thöïc hieän vieäc thu gom raùc taïi hai chôï (chôï thò traán vaø chôï Khaùnh Bình). Ôû Cam Ranh coù 2 ñoäi thu gom taùc thuoäc 2 UBND phöôøng Ba Ngoøi vaø Cam Lôïi. Cho ñeán nay, chöa coù ñòa phöông naøo thuoäc tænh Khaùnh Hoøa thöïc hieän coâng taùc phaân loaïi CTR taïi nguoàn. Trong quaù trình thu gom CTR sinh hoaït, caùc ñôn vò thöïc hieän nhieäm vuï thu gom raùc vaãn phaûi thu gom caû raùc thaûi y teá töø caùc cô sôû y teá tö nhaân hoaëc raùc thaûi coâng nghieäp töø caùc cô sôû coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp. Do chöa thöïc hieän coâng taùc phaân loaïi CTR taïi nguoàn neân vieäc thu hoài vaø taùi cheá CTR coù ích vaãn chöa ñöôïc thöïc hieän. Coâng taùc thu gom vaø taùi cheá CTR ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu bôûi moät soá ngöôøi thu gom pheá lieäu, nhöõng ngöôøi coù thu nhaäp thaáp taïi caùc ñieåm trung chuyeån raùc, caùc baõi raùc...Caùc chaát thaûi coù khaû naêng taùi söû duïng sau khi laøm saïch, phaân loaïi ñöôïc baùn cho caùc ñaïi lyù lôùn vaän chuyeån vaøo TP.HCM ñeå taùi saûn xuaát hoaëc baùn cho caùc cô sôû gia coâng nhoû ôû Nha Trang. Sô ñoà toå chöùc quaûn lyù raùc ôû tænh Khaùnh Hoøa ñöôïc trình baøy nhö sau: UBND Tænh UBND Huyeän Sôû TN – MT Coâng ty MTÑT Huyeän UBND Huyeän Coâng ty MTÑT Caùc toå thu gom, vaän chuyeån Caùc toå thu gom, vaän chuyeån Hình 4. Sô ñoà toå chöùc quaûn lyù raùc ôû tænh Khaùnh Hoøa b. Hình thöùc vaø thieát bò thu gom raùc Caùc hình thöùc thu gom raùc chuû yeáu: Hieän nay, dòch vuï thu gom CTR phoå bieán ôû caùc ñòa phöông trong tænh Khaùnh Hoøa laø caùc Coâng ty moâi tröôøng thöïc hieän vieäc thu gom raùc taïi caùc hoä gia ñình, raùc ñöôøng phoá, baõi bieån, raõnh thoaùt nöôùc, caùc keânh möông ôû khu vöïc ñoâ thò laø chuû yeáu. Ngoaøi ra, Coâng ty kyù hôïp ñoàng thu gom raùc vôùi caùc chôï, nhaø haøng, khaùch saïn, vaên phoøng, tröôøng hoïc, caùc cô quan, caùc cô sôû saûn xuaát, nhaø maùy coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp ñoùng treân ñòa baøn. Vieäc thu gom raùc ôû caùc ñoâ thò (thaønh phoá, thò xaõ, thò traán) thöïc hieän baèng xe oâ toâ ôû caùc ñöôøng phoá chính. Khi xe raùc ñi qua, CNVS duøng keûng thoâng baùo cho caùc hoä gia ñình ñem raùc ra ñoå hoaëc coâng nhaân ñi theo xe cuõng thu gom raùc ñöïng trong caùc bao nhöïa ñeå tröôùc nhaø daân vaø ñöa leân xe. Ôû moät soá ñoâ thò, taïi caùc ngoõ nhoû, coâng nhaân thu gom thöôøng söû duïng caùc xe ñaåy tay vaø ñöa ra ñieåm taäp keát chaát thaûi, ñoå xuoáng ñaát. Sau ñoù xe raùc seõ ñeán vaø vaän chuyeån ra baõi raùc. Moät soá moâ hình thu gom raùc döïa vaøo coäng ñoàng cuõng töông ñoái phaùt trieån ôû moät soá ñòa phöông trong tænh Khaùnh Hoøa. Ôû Nha Trang, töø thaùng 8/2003 moät döï aùn xaõ hoäi hoùa coâng taùc thu gom raùc ñaõ ñöôïc thöïc hieän thí ñieåm ôû caùc phöôøng: Vaïn Thaéng, Phöôùc Taân, Vónh Nguyeân, Vónh Hieäp vaø khu daân cö Hoøn Rôù. Coâng nhaân veä sinh do UBND caùc xaõ, phöôøng tuyeån choïn vaø ñöôïc BQL döï aùn ñaøo taïo kyõ naêng thu gom raùc vaø trang bò caùc phöông tieän thu gom. Caùc coâng nhaân naøy duøng caùc xe ñaåy tay gom raùc ôû caùc ñöôøng phoá, nhaát laø caùc ngoõ nhoû maø xe taûi khoâng vaøo ñöôïc trong vuøng döï aùn, sau ñoù vaän chuyeån ñeán caùc ñieåm trung chuyeån ñeå xe raùc ñöa ra baõi raùc thaønh phoá. Döï aùn naøy cuõng môû roäng vieäc thu gom raùc sinh hoaït ôû ñaûo Trí Nguyeân baèng thuyeàn vaø ñöa veà Nha Trang xöû lyù. Döï aùn naøy töông ñoái thaønh coâng, tyû leä thu gom raùc vaø thu phí ñaït töông ñoái cao (85 – 95%) vaø giaûi quyeát vieäc laøm cho moät soá ngöôøi ngheøo ngay taïi ñòa phöông. Trang thieát bò thu gom raùc: Thieát bò thu gom raùc ôû caùc ñòa phöông cuûa tænh Khaùnh Hoøa töông ñoái cuõ vaø laïc haäu. Tröø thaønh phoá Nha Trang, thò xaõ Cam Ranh, thò traán Dieân Khaùnh ñöôïc trang bò moät soá xe eùp raùc chuyeân duïng trong vaøi naêm gaàn ñaây thì haàu heát caùc ñòa phöông khaùc trong tænh chuû yeáu söû duïng caùc xe taûi chôû raùc cuõ, khoâng ñaûm baûo an toaøn giao thoâng cuõng nhö veä sinh trong quaù trình chuyeân chôû. Trong quaù trình thöïc hieän, coâng nhaân phaûi thao taùc baèng tay laø chuû yeáu. Thoáng keâ töø caùc ñòa phöông cho thaáy soá löôïng xe eùp raùc ñaït tieâu chuaån quy ñònh ôû caùc huyeän, thò xaõ vaø thaønh phoá raát ít, coù nôi khoâng coù. Baûng 13. Thoáng keâ trang thieát bò thu gom raùc ôû caùc ñòa phöông Teân ñòa phöông Xe eùp raùc Xe thuøng hôû Xe ñaåy tay Xe caûi tieán Xe uûi Nha Trang 10 17 96 - 1 Dieân Khaùnh 2 1 16 - - Khaùnh Vónh - - - Thueâ cuûa tö nhaân - Cam Ranh 1 4 - 12 - Vaïn Ninh - 7 - 5 - Ninh Hoøa - 8 5 4 1 (Nguoàn: Baùo caùo hieän traïng moâi tröôøng 2005 caùc ñòa phöông) Ôû thaønh phoá Nha Trang ñöôïc trang bò 1 taøu vôùt raùc treân soâng vaø 1 thieát bò laøm saïch caùt treân baõi bieån. Vôùi thieát bò thu gom raùc töông ñoái cuõ, chuû yeáu laø caùc xe taûi hôû, xe coâng noâng caûi tieán, thaäm chí coù huyeän chöa coù xe chôû raùc (huyeän Khaùnh Vónh), chi phí vaän haønh vaø baûo döôõng thieát bò cao neân coâng taùc thu gom raùc ôû nhieàu ñòa phöông trong tænh Khaùnh Hoøa coøn gaëp nhieàu khoù khaên, chöa ñaûm baûo veà maët veä sinh trong quaù trình thu gom do nhieàu coâng ñoaïn thu gom coâng nhaân phaûi laøm baèng tay, coâng vieäc laïi naëng nhoïc neân aûnh höôûng ñeán söùc khoûe ngöôøi lao ñoäng. Trong khi vaän chuyeån, do khoâng coù xe eùp raùc neân raùc bò vöông vaõi khi vaän chuyeån, thôøi gian löu raùc taïi caùc ñieåm trung chuyeån laâu neân phaùt sinh oâ nhieãm taïi caùc khu vöïc naøy, ñoàng thôøi laøm giaûm caûnh quan ñoâ thò. Ñieåm taäp keát raùc Traïm trung chuyeån xe taûi < 4 taán xe ñaåy xe taûi tay > 4 taán xe taûi 2 – 7 taán vaän chuyeån Baõi choân laáp raùc thaûi Nguoàn phaùt sinh raùc thaûi tröïc tieáp ñeán baõi ñoå Xe taûi > 4 taán thu gom doïc leà ñöôøng vaø nguoàn phaùt sinh lôùn xe taûi > 4 taán Hình 5. Sô ñoà coâng ngheä heä thoáng thu gom, vaän chuyeån RSH tænh Khaùnh Hoøa c. Toå chöùc quaûn lyù, nhaân söï veà coâng taùc thu gom vaø xöû lyù raùc ôû ñòa phöông Thaønh phoá Nha Trang: coù daân soá 341.000 ngöôøi vôùi dieän tích 251 km2, goàm 27 xaõ phöôøng thì hieän nay chæ coù 01 ñôn vò chuyeân traùch laøm coâng taùc thu gom vaø xöû lyù CTR laø Coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò Nha Trang vôùi 550 ngöôøi, 19 toå. Kinh phí thu gom, vaän chuyeån haøng naêm chuû yeáu do ngaân saùch thaønh phoá chi traû vaø moät phaàn do nhaân daân ñoùng goùp töø nguoàn thu leä phí raùc, daân soá ñöôïc phuïc vuï öôùc tính vaøo khoaûng 70%. Huyeän Ninh Hoøa: coù daân soá 225.074 ngöôøi vôùi dieän tích 1195,73 km2, goàm 26 xaõ vaø 01 thò traán (trong ñoù coù 03 xaõ mieàn nuùi, 09 xaõ ven bieån, 01 xaõ ñaûo vaø 13 ñoàng baèng). Toaøn huyeän coù 01 ñôn vò chuyeân traùch laøm coâng taùc thu gom vaø xöû lyù CTR laø CTCP veä sinh ñoâ thò Ninh Hoøa vôøi 37 ngöôøi, laøm nhieäm vuï thu gom raùc ôû thò traán vaø 3 xaõ laân caän thò traán. Kinh phí thu gom, vaän chuyeån chuû yeáu do ngaân saùch huyeän chi traû vaø moät phaàn do nhaân daân ñoùng goùp töø nguoàn thu leä phí raùc. Hieän coù 01 Coâng ty TNHH Taán Huy vôùi nhaân söï laø 50 ngöôøi, laøm coâng taùc thu gom raùc thaûi coâng nghieäp vaøo khoaûng 800 taán/thaùng (khoâng tính haït nix) vaø vaän chuyeån veà baõi raùc Ninh An. Ngoaøi ra, taïi 4 xaõ: Ninh Thuûy, Ninh Xuaân, Ninh Quang, Ninh Vaân taïi caùc xaõ naøy ñeàu coù ñoäi thu gom raùc cuûa xaõ do chính quyeàn vaø nhaân daân trong xaõ ñöùng ra thu gom vaø xöû lyù taïi baõi raùc ôû ñòa phöông do xaõ töï choïn. Huyeän Vaïn Ninh: coù daân soá 125.866 ngöôøi vôùi 12 xaõ vaø 01 thò traán. Toaøn huyeän coù 01 ñôn vò chuyeân traùch laøm coâng tac thu gom vaø xöû lyù CTR laø Coâng ty Coå phaàn ñoâ thò Vaïn Ninh vôùi 25 ngöôøi, laøm nhieäm vuï thu gom raùc ôû thò traán, 9 xaõ laân caän thò traán vaø caùc chôï treân ñòa baøn huyeän. Soá daân phuïc vuï vaøo khoaûng 3401 hoä. Kinh phí thu gom, vaän chuyeån haøng naêm chuû yeáu do ngaân saùch huyeän chi traû vaøo khoaûng 2/3 vaø moät phaàn do nhaân daân ñoùng goùp töø nguoàn thu leä phí raùc. Huyeän Dieân Khaùnh: coù quy moâ daân soá 140.705 ngöôøi vôùi 21 ñôn vò haønh chính goàm 20 xaõ vaø 01 thò traán, dieän tích toaøn huyeän laø 512,09 km2. Toaøn huyeän coù 01 ñôn vò chuyeân traùch laøm coâng taùc thu gom vaø xöû lyù CTR laø BQL coâng trình coâng coäng vaø veä sinh ñoâ thò Dieân Khaùnh vôùi 44 ngöôøi, trong ñoù coù 01 ñoäi laøm nhieäm vuï veä sinh moâi tröôøng goàm 36 ngöôøi vôùi 4 toå thu gom raùc ôû thò traán, 9 xaõ laân caän thò traán. Soá daân phuïc vuï vaøo khoaûng 50.124 ngöôøi. Kinh phí thu gom, vaän chuyeån haøng naêm chuû yeáu do ngaân saùch huyeän chi traû vaø moät phaàn do nhaân daân ñoùng goùp töø nguoàn leä phí raùc. Ngoaøi ra, raùc thaûi töø KCN Suoái Daàu do xí nghieäp Phaùt trieån haï taàng KCN Suoái Daàu thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù vaøo khoaûng 3 taán/ngaøy. Huyeän Khaùnh Vónh: coù daân soá khoaûng 30.017 ngöôøi goàm 13 xaõ vaø 01 thò traán (ñaây laø huyeän mieàn nuùi). Toaøn huyeän coù 01 ñôn vò chuyeân traùch laøm coâng taùc thu gom vaø xöû lyù CTR laø BQL CTCC vaø MTÑT Khaùnh Vónh vôùi 8 ngöôøi, laøm nhieäm vuï thu gom raùc, queùt ñöôøng ôû 3 ñöôøng chính trung taâm thò traán. Kinh phí thu gom, vaän chuyeån haøng naêm chuû yeáu do ngaân saùch huyeän chi traû. Hieän nay, cô sôû vaät chaát cuûa BQL haàu nhö chöa coù gì, phaûi thueâ xe coâng noâng cuûa tö nhaân ñeå vaän chuyeån raùc. Caùc thuøng raùc ñöôïc ñoùng taïm baèng goã vaùn bìa taän duïng (25 caùi). Ngoaøi ra, coøn coù hai chôï toå chöùc thu gom raùc laø chôï thò traán vôùi löôïng raùc khoaûng 0,4 taán/ngaøy. BQL chôï Khaùnh Bình toå chöùc thu gom vôùi löôïng raùc khoaûng 0,3 taán/ngaøy vaø vaän chuyeån veà baõi ñaát troáng gaàn chôï. Ba chôï cuïm xaõ (Lieân Sang, SoÂng Caàu, Khaùnh Trung), caùc hoä daân kinh doanh trong chôï töï thu gom, tieâu huûy. Thò xaõ Cam Ranh: coù daân soá 211.680 ngöôøi vôùi 16 xaõ vaø 9 phöôøng. Cam Ranh coù 01 ñôn vò chuyeân traùch laøm coâng taùc thu gom vaø xöû lyù CTR laø CTCP coâng trình ñoâ thò vôùi 45 ngöôøi, laøm nhieäm vuï thu gom raùc ôû 4 phöôøng noäi thò vaø trung chuyeån raùc cho 3 phöôøng vaø 01 xaõ laân caän. Soá daân phuïc vuï khoaûng 4759 hoä vaø cô sôû kinh doanh ñöôïc thu gom tröïc tieáp cuûa Coâng ty. Ngoaøi ra coøn coù khoaûng 4300 hoä daân do ñoäi thu gom cuûa caùc phöôøng nhöng coâng ty laøm nhieäm vuï trung chuyeån ñeán baõi raùc. Kinh phí thu gom, vaän chuyeån haøng naêm chuû yeáu do ngaân saùch huyeän chi traû vaø moät phaàn do nhaân daân ñoùng goùp töø nguoàn thu leä phí raùc. Ñoäi thu gom raùc phöôøng Ba Ngoøi vôùi nhaân söï chæ coù 9 ngöôøi laøm nhieäm vuï thu gom, vaän chuyeån raùc ñeán baõi raùc Doác Saïn. Soá daân phuïc vuï khoaûng 1386 hoä daân vaø cô sôû kinh doanh. Ngaân saùch thu gom do xaõ caáp buø vaø nhaân daân ñoùng goùp. Ñoäi thu gom raùc phöôøng Cam Lôïi vôùi nhaân söï chæ coù 9 ngöôøi laøm nhieäm vuï thu gom, vaän chuyeån raùc ñeán baõi raùc Doác Saïn. Soá daân phuïc vuï khoaûng 800 hoä daân vaø cô sôû kinh doanh. Ngaân saùch thu gom do xaõ caáp buø vaø nhaân daân ñoùng goùp. Xöû lyù chaát thaûi raén Cho ñeán nay, haàu heát raùc thaûi sinh hoaït ôû ñoâ thò, raùc thaûi coâng nghieäp, pheá thaûi sinh hoaït...ôû caùc ñòa phöông trong tænh Khaùnh Hoøa ñeàu ñöôïc thu gom vaø vaän chuyeån veà caùc baõi raùc khoâng hôïp veä sinh. Theo soá lieäu ñieàu tra cuûa Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng Khaùnh Hoøa thì phaàn lôùn caùc baõi raùc ôû Khaùnh Hoøa ñeàu naèm gaàn vôùi nghóa trang, laø caùc baõi raùc hôû, chöa ñöôïc xöû lyù neàn moùng ñeå choáng thaám, nöôùc ræ raùc thaám töï do xuoáng ñaát neân gaây oâ nhieãm ñeán moâi tröôøng : ñaát, nöôùc, khoâng khí. Khoaûng caùch töø caùc baõi raùc ñeán caùc khu daân cö töông ñoái gaàn : töø 0,5 km ñeán 5 km. vì vaäy, khaû naêng gaây oâ nhieãm vaø aûnh höôûng ñeán khu daân cö laø raát lôùn. Baûng 14. Hieän traïng caùc baõi chöùa chaát thaûi raén ôû Khaùnh hoøa naêm 2005 Ñòa phöông Ñòa ñieåm ñang söû duïng Dieän tích baõi raùc (ha) Coâng suaát baõi(taán/ha) Khoaûng caùch töø baõi raùc ñeán khu daân cö Hieän traïng baõi chöùa Nha Trang Ñeøo Ruø Rì, xaõ Vónh Löông 4 0,1 Ñoå töï nhieân Ninh Hoøa Ninh An 5 10.000 1,5 Ñoå töï nhieân Ninh Thuûy 3 > 100.000 0,5 Xaây töôøng, phuû baït chöùa haït nix Ninh Phöôùc 4 500 0,8 Ñoå töï nhieân Vaïn Ninh Doác Leách, Vaïn Thaéng 3 13,5 taán/ngaøy 0,3 Ñoå töï nhieân Dieân Khaùnh Dieân Laâm 4 15 taán/ngaøy 5 Ñoå töï nhieân KCN Suoái daàu 17 0,3 taán/ngaøy 3 Ñoå töï nhieân Khaùnh Vónh Thò traán Khaùnh Vónh 0,5 0,1 Ñoå töï nhieân Cam Ranh Cam Thònh Ñoâng 4,5 40 – 45 taán/ngaøy 1 Ñoå töï nhieân (Nguoàn: Baùo caùo hieän traïng moâi tröôøng 2005 caùc ñòa phöông) Ñaùnh giaù heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén sinh hoaït taïi Khaùnh Hoøa Ñaùnh giaù cô caáu toå chöùc quaûn lyù Caùc toå chöùc tham gia tröïc tieáp vaøo caùc khaâu thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc laø Coâng ty MTÑT thaønh phoá, CTCP ñoâ thò, BQL CTCC vaø MTÑT Huyeän, tröïc thuoäc hai cô quan laø Sôû TNMT vaø UBND Tænh. Vieäc phaân chia naøy laøm cho coâng taùc quaûn lyù raùc taïi tænh Khaùnh Hoøa khoâng ñöôïc thoáng nhaát. Coâng ty MTÑT chòu traùch nhieäm thu gom ôû thaønh phoá Nha Trang, coøn CTCP ñoâ thò vôùi BQL CTCC vaø MTÑT thì chòu traùch nhieäm thu gom ôû Huyeän. Chaát löôïng dòch vuï cuûa caùc cô quan naøy khoâng ñoàng ñeàu phuï thuoäc vaøo khaû naêng cuûa töøng cô quan, do chöa ñöôïc thoáng nhaát trong coâng taùc thu gom, vaän chuyeån. Heä thoáng thu gom vaø vaän chuyeån raùc chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu gia taêng veà khoái löôïng vaø thaønh phaàn raùc nhö hieän nay. Coâng taùc thu gom raùc chæ môùi taäp trung ôû khu vöïc troïng taâm, noäi thò vaø ñöôøng phoá lôùn. Nhieàu huyeän cô sôû vaät chaát cuûa BQL chöa coù gì, phaûi thueâ xe coâng noâng cuûa tö nhaân ñeå vaän chuyeån raùc, caùc thuøng raùc ñöôïc ñoùng taïm baèng goã. Caùc phöông tieän naøy khoâng ñaûm baûo yeâu caàu veä sinh trong khi hoaït ñoäng. Löïc löôïng raùc daân laäp laø moät yeáu toá raát quan troïng trong khaâu thu gom ban ñaàu, nhaát laø taïi nhöõng khu vöïc coù nhieàu heûm nhoû, chaät heïp gaây khoù khaên cho coâng taùc thu gom raùc cuûa nhaân vieân caùc Coâng ty ñoâ thò. Tuy nhieân do trình ñoä vaên hoùa cuûa löïc löôïng naøy coøn haïn cheá neân hoï thöïc hieän coâng vieäc chöa thaät toát. Beân caïnh ñoù, vieäc giao cho UBND phöôøng quaûn lyù löïc löôïng naøy laøm cho coâng taùc naâng cao nhaän thöùc veà moâi tröôøng cho hoï gaëp nhieàu khoù khaên. Ñaùnh giaù heä thoáng thu gom, vaän chuyeån raùc ôû Khaùnh Hoøa Vôùi cöôøng ñoä vaø thôøi gian boá trí caùc ca laøm vieäc cuûa caùc ñoäi queùt doïn thu gom raùc treân caùc tuyeán ñöôøng nhö hieän nay seõ khoù traùnh khoûi tình traïng maát veä sinh xaû raùc böøa baõi treân caùc tuyeán ñöôøng. Do caùc ñôn vò thi coâng vaøo ban ñeâm trong khi ñoù ngöôøi daân sinh hoaït vaø xaû raùc vaøo ban ngaøy. Ñaây cuõng chính laø nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng maát veä sinh chung treân ñòa baøn tænh Khaùnh Hoøa, maø chuû yeáu laø treân caùc tuyeán ñöôøng. Raùc taäp trung taïi moät soá ñieåm heïn, traïm trung chuyeån laâu gaây muøi hoâi thoái aûnh höôûng ñeán veä sinh moâi tröôøng. Tình traïng caùc thuøng raùc 240l ñaët treân caùc tuyeán ñöôøng bò laáy maát naép vaø thöôøng xuyeân bò nhöõng ngöôøi thu nhaët pheá lieäu böôi löôïm ñoå traøn lan ra ñöôøng. Beân caïnh ñoù, moät boä phaän nhöõng ngöôøi thu gom raùc daân laäp, caùc xe baùn haøng rong ñoå raùc vaøo thuøng gaây quaù taûi thaäm chí traøn ra ñöôøng gaây maát veä sinh. Vieäc söû duïng caùc xe thoâ sô trong khaâu thu gom raùc sinh hoaït ban ñaàu töø nguoàn phaùt sinh thöôøng laø hôû, che chaén taïm bôï xung quanh thaønh xe khoâng ñaûm baûo an toaøn veà maët veä sinh. Caùc xe thoâ sô ñaåy tay ñöôïc tö nhaân töï cheá taïo theo nhieàu maãu maõ, kích thöôùc, hình daïng khaùc nhau gaây baát lôïi trong vieäc cô giôùi hoùa khaâu chuyeån raùc töø xe ñaåy tay thoâ sô sang xe cô giôùi, ngöôøi coâng nhaân phaûi thao taùc naëng nhoïc, thôøi gian chuyeån giao raùc keùo daøi vaø löôïng raùc rôi vaõi taïi ñieåm heïn nhieàu phaûi queùt hoát thuû coâng laøm maát veä sinh ñöôøng phoá, gaây aùch taéc giao thoâng. Ñaùnh giaù tình hình xöû lyù raùc Xöû lyù raùc laø khaâu cuoái cuøng trong coâng taùc quaûn lyù raùc, coâng vieäc naøy mang yù nghóa quan troïng trong vieäc baûo veä moâi tröôøng, giaûm thieåu caùc taùc ñoäng do CTR gaây ra cho caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân khaùc vaø baûo veä söùc khoûe coäng ñoàng. Hieän nay, bieän phaùp xöû lyù raùc chuû yeáu cuûa tænh Khaùnh Hoøa laø ñem raùc ñi ñoå ôû caùc baõi raùc khoâng hôïp veä sinh. Ña soá baõi raùc ñeàu hôû, chöa ñöôïc xöû lyù neàn moùng ñeå choáng thaám, nöôùc ræ raùc thaám töï do xuoáng ñaát gaây oâ nhieãm moâi tröôøng : ñaát, nöôùc, khoâng khí. Ñieàu naøy ñaõ gaây neân nhieàu phaûn öùng cuûa ngöôøi daân soáng quanh khu vöïc baõi raùc, ñaëc bieät laø baõi raùc ôû ñeøo Ruø Rì cuûa thaønh phoá Nha Trang gaây thieät haïi cho nguoàn nöôùc cuûa ngöôøi daân raát nghieâm troïng. UBND tænh Khaùnh Hoøa ñaõ cho pheùp xaây döïng hai döï aùn: moät laø xaây döïng baõi raùc môùi theo coâng ngheä choân laáp hôïp veä sinh baèng nguoàn voán vay ngaân haøng theá giôùi; hai laø caûi taïo vaø tieán tôùi ñoùng cöûa baõi raùc cuõ baèng nguoàn voán vieän trôï khoâng hoaøn laïi cuûa Chính phuû Bæ. Vieäc cho xaây döïng nhaø maùy cheá taïo phaân höõu cô töø raùc laø raát hôïp lyù, tuy nhieân ôû Khaùnh Hoøa chöa xaây döïng ñöôïc nhaø maùy naøo maø chæ môùi ôû döï aùn. PHÖÔNG HÖÔÙNG XAÂY DÖÏNG CÔ CHEÁ QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN ÑEÁN NAÊM 2020. Trong nhöõng naêm tieáp theo, coâng taùc quaûn lyù thu gom vaän chuyeån CTR ôû Khaùnh Hoøa caàn taäp trung vaøo caùc lónh vöïc sau: Veà quy hoaïch quaûn lyù chaát thaûi: - Quy hoaïch loaïi chaát thaûi: caàn phaân loaïi roõ raøng vaø quaûn lyù theo khu vöïc caùc chaát thaûi sinh hoaït, chaát thaûi coâng nghieäp, chaát thaûi y teá, chaát thaûi xaây döïng. - Quy hoaïch veà quy moâ cuûa caùc hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi ñoái vôùi töøng vuøng quy hoaïch KT – XH caên cöù vaøo hieän traïng ñoâ thò, ñòa lyù, daân cö. - Quy hoaïch veà loaïi hình toå chöùc hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù chaát thaûi. Veà quaûn lyù quy trình coâng ngheä vaø aùp duïng tieán boäï khoa hoïc kyõ thuaät trong thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi: - Thöïc hieän chöông trình ñoåi môùi coâng ngheä vaø thieát bò phuïc vuï quaûn lyù CTR ñoâ thò vaø coâng nghieäp; - Nghieân cöùu xaây döïng quy trình coâng ngheä cuï theå cho töøng loaïi chaát thaûi theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån hôïp lyù cuûa ñoâ thò Vieät Nam. Veà tieâu chuaån chaát löôïng veä sinh moâi tröôøng treân caùc ñòa baøn hoaëc treân caùc loaïi hình quy hoaïch kinh teá – xaõ hoäi: Phaân chia ñòa baøn tænh Khaùnh Hoøa thaønh caùc khu vöïc nhö : khu daân cö, khu daân cö nhaø cao taàng, khu dòch vuï – thöông maïi, khu vöïc vaên phoøng giao dòch, khu coâng nghieäp taäp trung, khu cheá xuaát, khu chôï ñaàu moái... ñeå laøm cô sôû xaây döïng caùc tieâu chuaån veà chaát löôïng VSMT cho phuø hôïp vôùi töøng khu vöïc. Töø ñoù caùc ñôn vò chuyeân traùch seõ caên cöù vaøo ñoù coù nhöõng phöông aùn thöïc hieän phuø hôïp. Ñaøo taïo nhaân löïc vaø hoaøn thieän heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén: - Ñaøo taïo nhaân löïc cho phoøng quaûn lyù CTR; - Ñaøo taïo nhaân löïc cho Coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò; - Huaán luyeän caùn boä moâi tröôøng cho töøng ñòa phöông. Naâng cao nhaän thöùc cho ngöôøi daân veà BVMT, phaân loaïi CTR taïi nguoàn. Boå sung vaø hoaøn thieän luaät leä, chính saùch, quy ñònh quy trình quaûn lyù, ñoàng thôøi xaây döïng moät löïc löôïng kieåm tra xöû phaït cheá taøi nhöõng haønh vi vi phaïm haønh chính veà traät töï veä sinh ñoâ thò, veà thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR. Ñeå ñaûm baûo giaûm gaùnh naëng chi phí taêng cao haøng naêm cho ngaân saùch Tænh, thoáng nhaát vieäc quaûn lyù thu phí veä sinh cho toaøn boä quaù trình queùt doïn, thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi caàn sôùm ñöôïc trieån khai. Keá hoaïch thöïc hieän theo nhu caàu caáp baùch caàn öu tieân giaûi quyeát trong thôøi gian töø ñaây cho ñeán naêm 2020. CHÖÔNG 3 KHAÙI QUAÙT VEÀ ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN,KINH TEÁ XAÕ HOÄI VAØ MOÂI TRÖÔØNG HUYEÄN DIEÂN KHAÙNH 3.1 VÒ TRÍ ÑÒA LYÙ Hình 6. Baûn ñoà vò trí ñòa lyù huyeän Dieân Khaùnh Caên cöù vaøo ranh giôùi haønh chính cuûa huyeän, xaõ ñöôïc xaùc ñònh theo Chæ ñònh 364/CP cuûa Chính Phuû nhö sau: Toïa ñoä ñòa lyù: Kinh ñoä Ñoâng: 108o55’10” – 109o07’18” Vó ñoä Baéc: 12o03’00” – 12o33’30” Vò trí ñòa lyù: Phía Baéc giaùp huyeän Ninh Hoaø; Phía Nam giaùp huyeän Cam Ranh vaø huyeän Khaùnh Sôn; Phía Ñoâng giaùp thaønh phoá Nha Trang; Phía Taây giaùp huyeän Khaùnh Vónh. Naèm treân truïc giao thoâng quan troïng nhaát cuûa caû nöôùc, quoác loä 1 vaø ñöôøng saét Baéc Nam. Huyeän Dieân Khaùnh laø huyeän goàm caû ñoàng baèng, trung du vaø mieàn nuùi cuûa tænh Khaùnh Hoøa, coù dieän tích töï nhieân laø 512,22 km2– chieám 10,9 % veà dieän tích töï nhieân so vôùi toaøn Tænh. Dieân Khaùnh naèm lieàn keà vôùi thaønh phoá Nha Trang – moät trung taâm kinh teá, vaên hoùa, moät thaønh phoá du lòch coù nhieàu di tích lòch söû vaø danh lam thaéng caûnh ñeïp cuûa tænh Khaùnh Hoøa. Do ñoù Dieân Khaùnh laø ñaàu moái giao thoâng veà ñöôøng boä, ñöôøng saét, gaàn beán caûng, saân bay…laø ñòa baøn trung chuyeån Baéc Nam, hoäi tuï nhieàu ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá xaõ hoäi thuaän lôïi cho phaùt trieån neàn kinh teá haøng hoùa, ñaëc bieät vôùi haønh lang quoác loä 1 vaø caùc tuyeán tænh loä 8, tænh loä 2 ñaõ taïo ñieàu kieän gaén Dieân Khaùnh vôùi caùc huyeän trong tænh vaø môû roäng giao löu kinh teá lieân vuøng, caû nöôùc vaø quoác teá. 3.2 ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN 3.2.1 Ñòa hình: Dieân Khaùnh coù 65% dieän tích thuoäc ñòa hình ñoài nuùi, coøn laïi laø ruoäng luùa, ñaát baõi vaø nöông raãy troàng maøu, vuøng ñoàng baèng Dieân Khaùnh töông ñoái baèng phaúng thuaän lôïi cho phaùt trieån coâng nghieäp. Coù theå chia thaønh ba daïng ñòa hình sau: Ñòa hình baèng: Phaân boá taäp trung ôû hai khu vöïc soâng Caùi vaø soâng Suoái Daàu. Dieän tích khoaûng 15.000 ha – laø vuøng canh taùc noâng nghieäp chuû yeáu cuûa huyeän; Daïng ñoài nuùi thaáp: Dieän tích khoaûng 10.000 ha – laø daïng ñòa hình chuyeån tieáp giöõa ñoàng baèng vaø nuùi cao. Thaûm TV ngheøo naøn (chuû yeáu laø ñaát troáng vaø caây buïi), moät phaàn dieän tích ñaõ khai phaù laøm nöông raãy, ñaát ñai bò röûa troâi xoùi moøn, taàng ñaát maët thöôøng moûng – caàn troàng röøng theo moâ hình noâng laâm keát hôïp; Daïng nuùi cao: Phaân boá taäp trung ôû phía Taây vaø phía Baéc cuûa huyeän. Dieän tích treân 26.000 ha, thaûm thöïc vaät laø röøng goã, röøng hoãn giao ngheøo ñeán trung bình. 3.2.2 Khí haäu: Theo soá lieäu cuûa Traïm khí töôïng thuûy vaên Khaùnh Hoøa, huyeän Dieân Khaùnh naèm trong vuøng khí haäu Duyeân haûi Nam Trung Boä, quanh naêm naéng noùng ít coù muøa ñoâng laïnh. Nhieät ñoä trung bình naêm khoaûng 26,6oC, thaùng thaáp nhaát coù nhieät ñoä 14,6 oC, thaùng cao nhaát khoaûng 39,5 oC. Toång tích oân 9.500 oC, haøng naêm coù 2.480 giôø naéng. Löôïng möa trung bình 1.441 mm, löôïng möa thaáp nhaát trong naêm khoaûng 667 mm, löôïng möa cao nhaát trong naêm khoaûng 2.245 mm. Vuøng nuùi coù löôïng möa trung bình khoaûng 1.600 – 1.800 mm. Muøa möa taäp trung trong 4 thaùng (töø thaùng 9 ñeán thaùng 12), chieám khoaûng 80 – 85% löôïng möa caû naêm. Muøa khoâ keùo daøi 8 thaùng (töø thaùng 1 ñeán thaùng 8), chieám khoaûng 15 – 20% löôïng möa caû naêm. Trong thôøi gian töø thaùng 5 -7 thöôøng coù möa gioâng vôùi löôïng möa 30 – 35%, taùc duïng toát vôùi caùc loaïi caây troàng. Ñoä aåm ñoä khoâng khí bình quaân naêm: 80 – 85% Löôïng boác hôi bình quaân naêm: 1.187 mm/naêm. Höôùng gioù chuû yeáu laø höôùng Baéc – Nam, Ñoâng – Baéc, Ñoâng – Nam vôùi toác ñoä bình quaân 3 – 5 m/s. Baõo ít xaûy ra vaø khoâng gaây aûnh höôûng lôùn ñeán saûn xuaát vaø ñôøi soáng. Nhìn chung khí haäu thôøi tieát thuaän lôïi cho phaùt trieån noâng laâm nghieäp. Toång tích oân lôùn cho pheùp gieo troàng 2 – 3 vuï caây troàng ngaén haïn trong naêm. 3.2.3 Soâng ngoøi Dieân Khaùnh laø huyeän coù maïng löôùi soâng suoái daøy ñaëc vôùi caùc con soâng lôùn (soâng Suoái Daàu, Soâng Caùi, soâng Suoái Caùt) vaø haøng chuïc khe suoái khaùc.Toång löôïng nöôùc haøng naêm ñeàu lôùn, song phaân boá khoâng ñeàu vaø thöôøng gaây baát lôïi cho saûn xuaát noâng nghieäp. Trong 3 thaùng muøa luõ (thaùng 10,11,12) löu löôïng doøng chaûy chieám 60 – 70% toång löu löôïng doøng chaûy naêm. Caùc khe suoái nhoû löu vöïc döôùi 20 km2 haàu nhö chæ coù nöôùc trong muøa möa. Töø thöïc traïng naøy coù theå thaáy ñeå khai thaùc vaø söû duïng hôïp lyù nguoàn nöôùc, ngoaøi vieäc ñaët caùc traïm bôm ôû caùc soâng lôùn, coøn laïi phaûi xaây döïng caùc coâng trình thuûy lôïi nhö xaây hoà chöùa, ñaép ñaäp giöõ nöôùc ñeå ñieàu tieát trong muøa khoâ. Hieän nay, Dieân Khaùnh ñang tu boå caùc coâng trình hieän coù vaø xaây döïng theâm caùc coâng trình môùi nhö Suoái Daàu vôùi dieän tích töôùi tieâu thieát keá 3.800 ha, caùc hoà chöùa nhoû khaùc nhö hoà Hoøn Roï, ñaäp Loã Dinh, hoà Caây Sung, hoà Ñaù Maøi vôùi dieän tích töôùi thieát keá toång coäng 400 ha, xaây döïng laïi traïm bôm Hoøn Thaùp vôùi naêng löïc töôùi khoaûng 600 ha. 3.3 ÑAËC ÑIEÅM KINH TEÁ – XAÕ HOÄI 3.3.1 Ñaëc ñieåm kinh teá Trong maáy naêm vöøa qua döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Huyeän uûy, Uûy ban nhaân daân, huyeän Dieân Khaùnh ñaõ coù nhieàu coá gaéng, töøng böôùc vöôn leân ñaït nhöõng thaønh töïu quan troïng veà caùc maët, taïo tieàn ñeà phaùt trieån maïnh veà kinh teá – xaõ hoäi cho nhöõng naêm tieáp theo, hoøa nhaäp vôùi tænh trong xu theá hoäi nhaäp khu vöïc vaø quoác teá. Vò trí kinh teá huyeän Dieân Khaùnh trong toång theå kinh teá cuûa tænh Khaùnh Hoøa: Vôùi lôïi theá vò trí cuûa mình so vôùi caùc ñoâ thò phía baéc cuûa tænh, tuy chæ chieám 10,9% dieän tích töï nhieân vaø khoaûng 13% veà daân soá so vôùi toaøn tænh, song vò trí kinh teá cuûa Huyeän so vôùi toaøn tænh ñaõ chieám 13,7% veà giaù trò saûn xuaát; 8,8% giaù trò saûn xuaát ngaønh coâng nghieäp; 24,8% giaù trò saûn xuaát ngaønh noâng laâm nghieäp; 16,3% giaù trò saûn xuaùt ngaønh dòch vuï, ñoùng goùp 5,1% thu ngaân saùch vaø chieám 32,8% saûn löôïng quy thoùc cuûa tænh. Baûng 15. Vò trí kinh teá Dieân Khaùnh trong toång theå tænh Khaùnh Hoøa Chæ tieâu Ñôn vò Naêm 2005 Toaøn tænh Huyeän Dieân Khaùnh Dieän tích töï nhieân (% so vôùi toaøn tænh) Km2 % 4.693 100 512,22 10,9 2. Daân soá trung bình (% so vôùi toaøn tænh) Ngöôøi % 1.105.784 100 143.752 13,0 3.Toång giaù trò saûn xuaát (% so vôùi toaøn tænh) Coâng nghieäp – TTCN – XD (% so vôùi CN tænh) Noâng laâm nghieäp (% so vôùi NLN cuûa tænh) Dòch vuï (% so vôùi DV cuûa tænh) Tyû ñoàng % Tyû ñoàng % Tyû ñoàng % Tyû ñoàng % 4.993 100 2.431,0 100 882 100 1.680 100 686 13,7 192,2 8,0 218,4 24,8 274,5 16,3 4. GDP (% so vôùi tænh) Tyû ñoàng % 6364,8 100 687,4 10,8 5. Thu ngaân saùch (% so vôùi tænh) Tyû ñoàng % 741,6 100 37,6 5,1 6. Toång saûn löôïng LT quy thoùc (% so vôùi tænh) Ng.taán % 140 100 46,3 32,8 (Nguoàn soá lieäu: Cuïc thoáng keâ tænh Khaùnh Hoøa) Kinh teá coù söï taêng tröôûng khaù: Qua 6 naêm (2000 –2006) neàn kinh teá cuûa Huyeän coù böôùc taêng tröôûng khaù, toång giaù trò gia taêng (GDP) taêng bình quaân 12,1% (caû tænh 10,5%). Trong ñoù, giaù trò gia taêng ngaønh coâng nghieäp – tieåu thuû coâng nghieäp vaø xaây döïng bình quaân taêng khoaûng 17%/naêm; ngaønh noâng laâm nghieäp taêng 8%; ngaønh dòch vuï taêng khoaûng 14%. Nhöng do neàn kinh teá ñang ôû ñieåm xuaát phaùt thaáp neân söï taêng tröôûng treân chöa laøm thay ñoåi lôùn ñöôïc boä maët KT - XH cuûa Huyeän. Do söùc mua cuûa thò tröôøng coøn haïn cheá vì hôn 80% daân soá laø noâng daân vaø soáng ôû vuøng noâng thoân, phaàn lôùn coù thu nhaäp thaáp. Trong khi ñoù haøng hoùa, dòch vuï laïi thieáu söùc caïnh tranh neân chua ñuû söùc vöôn ra ñeå môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu. Cô caáu kinh teá: chuyeån ñoåi theo chieàu höôùng tieán boä, cô baûn thoaùt khoûi tình traïng trì treä. Tyû troïng caùc ngaønh coâng nghieäp, dòch vuï trong cô caáu GDP taêng daàn. Cô caáu ña ngaønh, ña thaønh phaàn phaùt trieån theo höôùng saûn xuaát haøng hoùa, hieäu quaû hôn tröôùc taïo ra nhöõng tieàn ñeà quan troïng cho phaùt trieån nhöõng naêm tieáp theo. Töøng böôùc thöïc hieän coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa treân ñòa baøn toaøn huyeän. Phaán ñaáu ñeán naêm 2010 cô caáu kinh teá treân laõnh thoå huyeän Dieân Khaùnh laø: “ Coâng nghieäp – dòch vuï – Noâng nghieäp”. Baûng 16. Hieän traïng chuyeån dòch cô caáu kinh teá Huyeän Dieân Khaùnh Chæ tieâu Tyû ñoàng 1998 2000 2005 Toång giaù trò gia taêng(GDP) Trong ñoù: 1. Coâng nghieäp –Xaây döïng 2. Noâng laâm nghieäp 3. Dòch vuï – du lòch 383.0 81.2 143.0 158.8 446.7 98.3 154.7 193.8 687.4 177.1 192.7 317.6 (Nguoàn: Sôû keá hoaïch vaø ñaàu tö tænh Khaùnh Hoøa) Ñaëc ñieåm xaõ hoäi Daân soá: Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa huyeän, daân soá trung bình toaøn huyeän naêm 2006 laø 142.706 ngöôøi vôùi 32.066 hoä vaø 74.746 lao ñoäng, trong ñoù daân soá thaønh thò khoaûng 21 nghìn ngöôøi chieám 18,8% daân soá toaøn huyeän; daân soá noâng thoân khoaûng 121.733 ngöôøi chieám 81,2% daân soá toaøn huyeän. Tyû leä taêng daân soá töï nhieân bình quaân toaøn huyeän giaûm daàn, giai ñoaïn naêm 2001 – 2005 giaûm xuoáng coøn 1,3% vaø döï baùo giai ñoaïn 2006 – 2010 giaûm 1,1% töông öùng vôùi soá daân 150.1,2 nghìn ngöôøi. Maät ñoä daân soá trung bình toaøn huyeän laø 280 ngöôøi/ km2. Baûng 17. Phaân boá dieän tích, daân soá huyeän Dieân Khaùnh STT Teân xaõ Dieän tích (km2) Daân soá (ngöôøi) Maät ñoä daân soá (ngöôøi/km2) 01 TT Dieân Khaùnh 3,95 21.089 5.339 02 Dieân Laâm 73,88 4.327 59 03 Dieân Ñieàn 29,70 9.401 317 04 Dieân Xuaân 25,97 5.330 205 05 Dieân Sôn 23,52 9.116 388 06 Dieân Ñoàng 16,45 3.050 185 07 Dieân Phuù 6,78 9.024 1.332 08 Dieân Thoï 24,22 5.290 218 09 Dieân Phöôùc 4,94 5.451 1.105 10 Dieân Laïc 3,91 8.457 2.163 11 Dieân Thaïnh 3,09 5.542 1.791 12 Dieân Toaøn 6,42 6.211 967 13 Dieân An 8,45 8.153 965 14 Dieân Taân 43,65 2.759 63 15 Dieân Hoøa 7,02 5.002 713 16 Dieân Loäc 8,54 2.891 339 17 Dieân Bình 4,43 3.248 733 18 Suoái Hieäp 16,05 8.232 513 19 Suoái Tieân 25,23 3.927 156 20 Suoái Caùt 100,34 8.839 88 21 Suoái Taân 75,56 7.929 105 Toaøn huyeän 512,09 143.268 280 (Nguoàn: Phoøng thoáng keâ – UBND huyeän Dieân Khaùnh) Giaùo duïc: Ngaønh giaùo duïc ñaït ñöôïc nhieàu tieán boä veà soá löôïng vaø chaát löôïng, laøm toát coâng taùc huy ñoäng vaø duy trì só soá, phaùt trieån cô sôû vaät chaát vaø quy moâ tröôøng lôùp. Ngaønh maàm non coù 26 ñôn vò taêng 2 ñôn vò, 2 nhaø treû, 15 nhoùm treû gia ñình. Huy ñoäng hoïc sinh 5 tuoåi ñi hoïc maãu giaùo ñaït 98%. Ngaønh hoïc phoå thoâng coù 37 ñôn vò taêng 2 ñôn vò, duy trì só soá baäc tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû ñaït 98%. Huy ñoäng hoïc sinh 6 tuoåi ra hoïc lôùp 1 ñaït 99%, tyû leä leân lôùp ñaït töø 95 – 98% ôû moïi caáp hoïc vaø ngaønh hoïc. Coâng taùc phoå caäp – xoùa muø chöõ cuõng ñöôïc duy trì vöõng chaéc, vôùi cô sôû vaät chaát töøng böôùc taêng cöôøng, ñoäi nguõ caùn boä giaùo vieân vaø coâng nhaân vieân oån ñònh veà soá löôïng, coù tinh thaàn traùch nhieäm vaø ñöôïc boài döôõng toát. Ñaây laø nhöõng nhaân toá cô baûn taïo ñaø cho phaùt trieån giaùo duïc trong nhöõng naêm tôùi. Vaên hoùa: phaùt trieån maïnh nhaát laø phong traøo vaên hoùa vaên ngheä quaàn chuùng, ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu höôûng thuï vaên hoùa cuûa nhaân daân trong caùc dòp teát vaø ngaøy leã lôùn. Tuy vaäy, haàu heát caùc xaõ trong huyeän ñeàu chöa xaây döïng ñöôïc nhaø vaên hoùa, chæ coù ôû trung taâm huyeän coù 01 trung taâm vaên hoùa theå thao. Ngaønh thoâng tin, tuyeân truyeàn ñaõ coù maïng löôùi tôùi caùc xaõ vaø hoaït ñoäng töông ñoái toát. Y teá: vieäc phoøng beänh vaø khaùm chöõa beänh, chaêm soùc söùc khoûe ban ñaàu cho nhaân daân ñaït keát quaû toát, ngaên ngöøa vaø phaùt hieän kòp thôøi caùc dòch beänh nguy hieåm. Maïng löôùi y teá cô sôû ñöôïc cuûng coá, töøng böôùc naâng cao chaát löôïng phuïc vuï treân ñòa baøn, coù nhieàu tieán boä trong vieäc thöïc hieän khaùm chöõa beänh cho nhaân daân vaø thöïc hieän toát caùc chöông trình y teá quoác gia. Trieån khai thöïc hieän toát chöông trình quoác gia veà tieâm chuûng môû roäng haøng naêm ñaït treân 95%, phoøng choáng dòch beänh vôùi phöông chaâm keát hôïp giöõa döï phoøng vôùi y hoïc coäng ñoàng vaø ñoâng taây y keát hôïp moät caùch thöôøng xuyeân. Nhìn chung cô sôû y teá töø huyeän cho ñeán xaõ ñaõ ñöôïc ñaàu tö xaây döïng kieân coá, coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu khaùm vaø chöõa beänh cho nhaân daân. Ñaùnh giaù phaân tích chung veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi cho pheùp ruùt ra nhöõng lôïi theá vaø haïn cheá sau: Lôïi theá Coù ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, khí haäu thôøi tieát oân hoøa, naéng quanh naêm laø ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån nhieàu loaïi caây troàng nhieät ñôùi, vaät nuoâi ña daïng ñaït naêng suaát vaø chaát löôïng cao thích öùng vôùi thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc. Laø huyeän ngoaïi vi thaønh phoá Nha Trang – moät trung taâm lôùn veà kinh teá, vaên hoùa, khoa hoïc kyõ thuaät cuûa tænh, moät thaønh phoá du lòch coù nhieàu di tích lòch söû vaø thaéng caûnh ñeïp. Laø huyeän coù nhieàu ñaàu moái giao thoâng ñöôøng boä, ñöôøng saét, gaàn beán caûng, saân bay...Ñaát ñai canh taùc taäp trung thuaän lôïi cho vieäc cô giôùi hoùa vaø aùp duïng caùc tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät trong saûn xuaát. Nhaân daân trong huyeän coù truyeàn thoáng caùch maïng, caàn cuø lao ñoäng, coù tinh thaàn töông thaân töông aùi giuùp ñôõ nhau trong cuoäc soáng. Löïc löôïng lao ñoäng doài daøo, treû khoûe, moät boä phaän lôùn lao ñoäng coù trình ñoä vaên hoùa nhaát ñònh saün saøng ñaùp öùng caùc nhu caàu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vaø hôïp taùc quoác teá. Cô sôû vaät chaát kyõ thuaät hieän coù vaøo loaïi khaù cuûa tænh, cô sôû haï taàng (giao thoâng, ñieän nöôùc, thoâng tin lieân laïc, giaùo duïc, y teá...töông ñoái phaùt trieån) taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi trong nhöõng naêm tôùi. Haïn cheá Haïn cheá lôùn nhaát cuûa huyeän laø xuaát phaùt ñieåm töø moät neàn kinh teá ngheøo, cô sôû vaät chaát vaø keát caáu haï taàng phaùt trieån nhöng khoâng ñoàng boä neân hieäu quaû phaùt trieån keùm. Ñaát chaät, ngöôøi ñoâng, nhaân daân caàn cuø lao ñoäng nhöng trình ñoä daân trí chöa cao, moät boä phaän daân cö ñôøi soáng coøn gaëp nhieàu khoù khaên. Naèm trong vuøng kinh teá chaäm phaùt trieån so vôùi hai ñaàu ñaát nöôùc, tích luõy noäi boä töø neàn kinh teá coøn ít, cô caáu kinh teá chuyeån ñoåi chaäm vaø chöa döïa treân neàn saûn xuaát oån ñònh. Ñôøi soáng moät boä phaän daân cö coøn thaáp, nhaát laø daân cö noâng nghieäp vaø ñoàng baøo daân toäc ít ngöôøi ôû mieàn nuùi coøn khoaûng caùch cheânh leäch lôùn so vôùi cac ñoâ thò vaø khu vöïc coâng nghieäp. Söùc mua cuûa gaàn 80% daân cö noâng thoân quaù thaáp, chöa trôû thaønh thò tröôøng kích thích phaùt trieån kinh teá. Daân soá taêng nhanh, lao ñoäng chöa coù vieäc laøm coøn lôùn laø moät caûn trôû lôùn cuûa söï phaùt trieån. Ñoàng thôøi phaùt sinh vaán ñeà raùc thaûi vaø nöôùc thaûi cuõng laø moät moái quan taâm. Thieáu voán ñaàu tö, coâng ngheä tieân tieán, thieáu caùn boä quaûn lyù doanh nghieäp vaø ñoäi nguõ coâng nhaân laønh ngheà...cuõng laø moät trôû ngaïi lôùn trong quaù trình phaùt trieån. 3.4 HIEÄN TRAÏNG MOÂI TRÖÔØNG CUÛA HUYEÄN DIEÂN KHAÙNH 3.4.1 Hieän traïng chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí vaø tieáng oàn Nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa oâ nhieãm khoâng khí: Do khí thaûi töø caùc phöông tieän xe coä coù ñoäng cô, tyû leä sôû höõu xe ôû huyeän Dieân Khaùnh laø khoaûng 300 xe/ 1000 daân. Gaàn 80% xe ôû Huyeän laø xe maùy, laø loaïi ñoäng cô thaûi ra raát nhieàu buïi, CO vaø hydrocacbon; Do khí thaûi töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp: Maáy naêm gaàn ñaây ngaønh coâng nghieäp cuûa huyeän Dieân Khaùnh phaùt trieån maïnh, ñieån hình nhö ngaønh coâng nghieäp cô ñieän ñieän töû, ngaønh deät, ngaønh may, ngaønh saûn xuaát beâtoâng thuûy tinh, ngaønh khai thaùc khoaùng saûn, ngaønh löông thöïc thöïc phaåm. Do vaäy ñaõ laøm cho chaát thaûi coâng nghieäp ngaønh caøng ña daïng vaø ñoäc haïi hôn. Nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa oâ nhieãm tieáng oàn: Do löu löôïng xe maùy gia taêng nhieàu; Do quaù trình ñoâ thò hoùa, caùc cuïm coâng nghieäp moïc leân ngaøy caøng nhieàu laø nguyeân nhaân daãn ñeán oâ nhieãm tieáng oàn trong Huyeän. Keát quaû quan traéc chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí xung quanh ôû caùc khu vöïc huyeän Dieân Khaùnh trong 3 naêm 2003 – 2005 cho thaáy: Caùc chæ tieâu NO2, SO2 coøn naèm trong tieâu chuaån moâi tröôøng cho pheùp (TCVN 5937 1995) vaø haàu nhö ít bieán ñoäng; Ñoä oàn taïi caùc khu vöïc trong caùc naêm ñeàu cao hôn tieâu chuaån (TCVN 5945 – 1995) cho pheùp töø 1 – 1,2 laàn; Chæ tieâu HC trong khoâng khí naêm 2003 coøn naèm trong tieâu chuaån cho pheùp (TCVN 5938 – 1995) nhöng töø naêm 2004 trôû ñi, giaù trò giôùi haïn cuûa chæ tieâu naøy cao hôn chæ tieâu cho pheùp töø 1,5 – 2 laàn; Rieâng chæ tieâu buïi lô löûng trong khoâng khí thöôøng cao hôn giaù trò giôùi haïn cho pheùp (TCVN 5937 – 1995) trong 01 laàn ño/ 01 giôø töø 1,5 - 5 laàn. Trong naêm 2003, haøm löôïng buïi tuy cao hôn tieâu chuaån cho pheùp nhöng haàu nhö ít bieán ñoäng, töø naêm 2004 haøm löôïng buïi taïi taát caû caùc traïm ñeàu taêng ñoät bieán vaø taêng gaáp nhieàu laàn so vôùi naêm tröôùc ñoù. Baûng 18. Toång hôïp giaù trò trung bình naêm chaát löôïng khoâng khí cuûa caùc ñieåm treân ñòa baøn huyeän Dieân Khaùnh töø 2003 – 2005 Vò trí Thoâng soá Ñôn vò Thôøi gian ño TCVN 5949 – 1995 TCVN 5937 – 1995 TCVN 5938 - 1995 2003 2004 2005 Thò Traán Dieân Khaùnh Ñoä oàn Buïi NO2 SO2 HC dBA mg/m3 mg/m3 mg/m3 mg/m3 67 0,560 0,005 0,030 2,20 69 0,563 0,005 0,035 2,23 71 0,719 0,004 0,076 9,70 60 0,3 0,4 0,5 5,0 Thanh Minh – Dieân Laïc Ñoä oàn Buïi NO2 SO2 HC dBA mg/m3 mg/m3 mg/m3 mg/m3 63 0,533 0,004 0,035 2,73 62 0,554 0,004 0,035 2,75 64 0,625 0,003 0,059 8,44 60 0,3 0,4 0,5 5,0 Ngaõ 3 - Dieân Phöôùc Ñoä oàn Buïi NO2 SO2 HC dBA mg/m3 mg/m3 mg/m3 mg/m3 64 0,503 0,005 0,043 2,43 62 0,053 0,005 0,043 2,55 65 0,719 0,004 0,055 9,28 60 0,3 0,4 0,5 5,0 (Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng tænh Khaùnh Hoøa) => Ñaùnh giaù chung moâi tröôøng khoâng khí vaø tieáng oàn: Caùc keát quaû quan traéc chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí xung quanh taïi moät soá khu vöïc daân cö ôû Dieân Khaùnh cho thaáy moâi tröôøng khoâng khí chöa bò oâ nhieãm bôûi caùc khí acid nhö: NO2, SO2. Moät soá chæ tieâu: tieáng oàn, buïi, hydrocarbon cao hôn tieâu chuaån moâi tröôøng cho pheùp seõ coù nhöõng aûnh höôûng nhaát ñònh ñeán söùc khoûe, ñôøi soáng sinh hoaït cuûa coäng ñoàng. 3.4.2 Hieän traïng chaát löôïng moâi tröôøng nöôùc Nöôùc maët caùc soâng chính Trong vaøi naêm gaàn ñaây, Dieân Khaùnh thöïc hieän vieäc quan traéc chaát löôïng moâi tröôøng nöôùc maët haøng naêm vôùi taàn suaát giaùm saùt 4 laàn/naêm taïi moät soá ñieåm quan traéc treân caùc soâng lôùn nhö: soâng Caùi, soâng Suoái Daàu vaø moät soá soâng suoái, keânh möông thì haàu heát caùc chæ tieâu moâi tröôøng ñeàu ñaït tieâu chuaån TCVN 5942 – 1995 nhöng vaãn coù nhöõng chæ tieâu cao hôn tieâu chuaån moâi tröôøng cho pheùp ñoái vôùi nguoàn nöôùc caáp sinh hoaït nhö: haøm löôïng chaát raén lô löûng (TSS), daàu môõ (HC) cao hôn tieâu chuaån cho pheùp töø 1 ñeán 1,5 laàn; coliform cao hôn tieâu chuaån cho pheùp gaáp nhieàu laàn. Ñoái vôùi caùc traïm quan traéc chaát löôïng nöôùc maët phuïc vuï cho caùc muïc ñích khaùc nhö: coáng Dieân Toaøn, soâng Suoái Daàu thì haàu heát caùc chæ tieâu moâi tröôøng ñeàu ñaït tieâu chuaån, moät soá chæ tieâu cao hôn tieâu chuaån cho pheùp ñoái vôùi nguoàn nöôùc maët duøng cho caùc muïc ñích khaùc (coät B, TCVN 5942 – 1995) nhö daàu môõ (HC) cao hôn tieâu chuaån cho pheùp töø 1 – 1,5 laàn, coliform cao hôn tieâu chuaån cho pheùp gaáp nhieàu laàn. Baûng 19. Toång hôïp giaù trò trung bình chaát löôïng nöôùc maët giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng nöôùc maët ôû Dieân Khaùnh töø 2003 – 2005. Vò trí Thoâng soá Ñôn vò ño Keát quaû ño TCVN 5942 - 1995 2003 2004 2005 Thanh Minh pH TSS DO BOD5 NO3 – N Zn Cu As HC Coliform mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L MPN/100ml 7,2 28,5 6,54 1,98 0,11 0,019 0,003 0,004 0,409 191900 7,2 35 6,6 1,56 0,132 0,018 0,003 0,005 0,595 257750 7,4 36,9 6,61 1,62 0,068 0,018 0,002 0,004 0,458 128775 6 – 8,5 80 ³ 6 <4 10 1 0,1 0,05 0 5000 Coáng Dieân Toaøn pH TSS DO BOD5 NO3 – N Zn Cu As HC Coliform mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L MPN/100ml 7,1 63,3 4,31 62,32 0,519 0,017 0,002 0,003 0,469 3485800 7,1 90,3 - 21,02 0,304 0,022 0,003 0,003 0,506 10547500 7,6 65,3 - 7,78 0,439 0,028 0,004 0,004 0,411 15649500 5,5 – 9 80 ³ 2 <25 15 2 1 0,1 0,3 10000 Soâng Suoái Daàu pH TSS DO BOD5 NO3 – N Zn Cu As HC Coliform mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L MPN/100ml 7,1 85,1 - 30,27 0,62 0,032 0,003 0,004 0,512 9623750 7,3 35 1,6 5,93 0,183 0,021 0,003 0,003 0,54 4037500 7,5 48,9 3,78 3,96 0,355 0,019 0,002 0,004 0,572 2692250 5,5 – 9 80 ³ 2 <25 15 2 1 0,1 0,3 10000 (Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng Tænh Khaùnh Hoøa) Nöôùc thaûi taïi caùc cô sôû saûn xuaát kinh doanh Theo keát quaû kieåm soaùt oâ nhieãm cuûa caùc cô sôû cheá bieán thöïc phaåm naêm 2005, toaøn tænh coù 55 cô sôû cheá bieán thöïc phaåm tham gia kieåm soaùt oâ nhieãm thì chæ coù 5 cô sôû ñaït tieâu chuaån xaû thaûi chieám tæ leä 9,1%; trong ñoù Dieân Khaùnh ñaït 3,6%. Haàu heát caùc cô sôû saûn xuaát bia, nöôùc ngoït, nöôùc ñaù, mía ñöôøng, cheá bieán haït ñieàu khoâng coù cô sôû naøo ñaït tieâu chuaån xaû thaûi. Ñoái vôùi hoaït ñoäng khai thaùc khoaùng saûn ôû Dieân Khaùnh (haàu heát laø khai thaùc ñaù) thì coù 32 /83 doanh nghieäp thöïc hieän vieäc noäp phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi nöôùc thaûi, trong ñoù chæ coù 2 cô sôû (Coâng ty Coå phaàn ñaàu tö vaø xaây döïng Khaùnh Hoøa; Coâng ty TNHH xaây döïng Khaùnh Nguyeân ) taïi moû ñaù Hoøn Ngang thöïc hieän kieåm soaùt oâ nhieãm nöôùc thaûi, khí thaûi vaø tieáng oàn thì haàu heát caùc chæ tieâu: pH, BOD, coliform ñeàu ñaït tieâu chuaån cho pheùp ngoaïi tröø chæ tieâu TSS, COD. Ñoái vôùi caùc cô sôû kinh doanh xaêng daàu: trong soá 156 cô sôû treân ñòa baøn tænh Khaùnh Hoøa coù toång löôïng nöôùc thaûi öôùc tính khoaûng hôn 400 m3/ ngñ thì Dieân Khaùnh chieám 56.4 m3/ngñ, vôùi tyû leä 14,1%. Dieân Khaùnh coù 29 cô sôû kinh doanh xaêng daàu thuoäc coâng ty xaêng daàu Phuù Khaùnh thì chæ coù 2 cô sôû (kho xaêng daàu A, B) thöïc hieän kieåm soaùt oâ nhieãm nöôùc thaûi vaø ñeàu ôû trong möùc tieâu chuaån moâi tröôøng cho pheùp vì coù heä thoáng thu gom, xöû lyù nöôùc thaûi hoaøn chænh. Taát caû caùc cô sôû coøn laïi chuû yeáu thu gom vaø xöû lyù baèng heä thoáng laéng, loïc vaø cho töï thaám neân raát khoù laáy maãu kieåm soaùt oâ nhieãm. 3.4.3 Hieän traïng raùc thaûi ñoâ thò Raùc s