Đề tài Đánh giá hiện trạng môi trường rừng ngập mặn Cần Giờ và đề xuất biện pháp quản lý

Taøi lieäu tham khaûo Phuï luïc MÔÛ ÑAÀU LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Nöôùc ta coù ñöôøng bôø bieån keùo daøi hôn 3200 km, do vaäy caùc loaïi hình ñaát ngaäp nöôùc ven bôø raát phong phuù (nhö röøng ngaäp maën, baõi trieàu laày, vònh, baùn ñaûo, cöûa soâng, raïn san hoâ...). Tuy nhieân, nhöõng hoaït ñoäng khai thaùc quaù möùc vaø gaây oâ nhieãm nghieâm troïng trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ laøm thu heïp ñaùng keå heä sinh thaùi naøy, maø roõ nhaát laø röøng ngaäp maën. Caùch TPHCM 50km, Caàn Giôø laø huyeän lôùn nhaát cuûa TPHCM, vaø cuõng laø Huyeän coù dieän tích caây xanh lôùn nhaát. Veà maët vò trí ñòa lyù, huyeän Caàn Giôø – TP.HCM nhö laø haït nhaân cuûa 4 tænh thaønh: Ñoàng Nai, Baø Ròa – Vuõng Taøu, Long An, Tieàn Giang. Neáu chuùng ta vöôït qua ñöôïc trôû ngaïi ñöôøng thuûy (caùc caàu, caûng lieân thoâng) thì Caàn Giôø laø trung taâm vaø laø caàu noái phaùt trieån kinh teá lieân vuøng cuûa caùc tænh thaønh phía Nam, laø höôùng giao thoâng ñöôøng boä ngaén nhaát töø caùc tænh Long An, Tieàn Giang vôùi caùc tænh Ñoàng Nai, Baø Ròa – Vuøng Taøu. Caàn Giôø coøn laø “laù phoåi” cuûa TPHCM. Vôùi dieän tích hôn 37.000 hecta, röøng ngaäp maën Caàn Giôø ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc ñieàu hoaø sinh thaùi, khí haäu, chaén soùng, choùng xoùi lôû,... Tuy nhieân, hieän nay röøng ngaäp maën Caàn Giôø vaãn chöa ñöôïc söï quan taâm ñuùng möùc cuûa ngöôøi daân vaø nhaø nöôùc. Tình hình suy thoaùi moâi tröôøng vaãn ñang dieãn ra töøng ngaøy, töøng giôø röøng ngaäp maën bò taøn phaù ñeå laáy ñaát nuoâi toâm, ñeå xaây döïng caùc khu daân cö môùi. Cô quan chöùc naêng thì laøm ngô hoaëc chaáp thuaän cho caùc döï aùn naøy. Keát quaû laø soá löôïng caùc loaøi sinh vaät suy giaûm nhanh choùng, chaát löôïng moâi tröôøng oâ nhieãm nghieâm troïng. Vì vaäy taùc giaû quyeát ñònh choïn ñeà taøi “ Ñaùnh giaù hieän traïng moâi tröôøng röøng ngaäp maën Caàn Giôø vaø ñeà xuaát bieän phaùp quaûn lyù “ ñeå thuùc ñaåy traùch nhieäm vaø nhaän thöùc moâi tröôøng cuûa ngöôøi daân ñoàng thôøi keâu goïi xaây döïng heä thoáng quaûn lyù moâi tröôøng hieäu quaû MUÏC ÑÍCH ÑEÀ TAØI: Muïc ñích cuûa ñeà taøi laø ñaùnh giaù hieän traïng moâi tröôøng sinh thaùi RNM Caàn Giôø vaø ñeà xuaát bieän phaùp quaûn lyù phuø hôïp vôùi ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi taïi ñaây. NOÄI DUNG ÑEÀ TAØI: Toång quan veà Huyeän Caàn Giôø: Ñaëc ñieåm ñòa hình. Ñaëc ñieåm khí töôïng – thuyû vaên. Heä thoáng thuyû vaên. Ñaëc ñieåm ñòa taàng, ñòa chaát, ñòa maïo. Ñaëc ñieåm kinh teá xaõ hoäi. Toång quan veà heä sinh thaùi RNM Caàn Giôø Lòch söû hình thaønh. Chöùc naêng, vai troø KDTSQ cuûa RNM Caàn Giôø Phaân vuøng baûo veä vaø söû duïng taøi nguyeân Hieän traïng moâi tröôøng ôû RNM Caàn Giôø Sinh vaät: ñoäng, thöïc vaät, vi sinh vaät... Ñaát: ñaát ven bieån, ñaát ngaäp maën... Nöôùc: nöôùc thieân nhieân, nöôùc sinh hoaït, nöôùc thaûi Khoâng khí: gioù, ñoä aåm, khí töôïng Ñeà xuaát bieän phaùp quaûn lyù PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: Phöông phaùp toång hôïp/ bieân dòch taøi lieäu: Là việc tổng hợp các tài liệu đã thu thập có liên quan đến đề tài đang nghiên cứu. Đối với Việt Nam việc nghiên cứu vùng sinh quyển cần Giờ là một đề tài mang tính địa phương nên việc thu thập tài liệu khá khó khăn vì phải thu thập những tài liệu mang tính địa phương còn phải thu thập những tài liệu cơ sở lí luận chung Phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa: Nghiên cứu vùng sinh quyển cần Giờ tương đối phức tạp, bao gồm nhiều thành phần khác nhau cùng tồn tại đan xen và phân bố trong không gian rộng lớn nên quá trình thực địa là hết sức quan trọng để tìm hiểu sâu sắc về thực trạng phát triển Phöông phaùp tham khaûo yù kieán chuyeân gia YÙ NGHÓA ÑEÀ TAØI: Ñeà taøi “ Ñaùnh giaù hieän traïng moâi tröôøng röøng ngaäp maën Caàn Giôø vaø ñeà xuaát bieän phaùp quaûn lyù “ ñöôïc tieán haønh nhaèm ñaùnh giaù ña daïng sinh hoïc RNM Caàn Giôø. Thöïc hieän muïc tieâu xaây döïng giaûi phaùp baûo veä taøi nguyeân vaø quaûn lyù moâi tröôøng cho toå hôïp du lòch sinh thaùi döïa treân caùc tieâu chí kinh teá, vaên hoaù, moâi tröôøng phuø hôïp vôùi ñòa hình, taøi nguyeân thieân nhieân vaø baûn saéc vaên hoaù daân toäc ñaëc tröng cuûa toå hôïp du lòch sinh thaùi ôû Caàn Giôø nhaèm haïn cheá, khaéc phuïc vaø giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng goùp phaàn giaûi quyeát moät caùch hôïp lyù söï maâu thuaãn giöõa nhu caàu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vaø yeâu caàu baûo veä taøi nguyeân ñeå tieán ñeán söï phaùt trieån beàn vöõng. Ñeà taøi laø moät coâng trình ñaày ñuû nhaát cho ñeán thôøi ñieåm hieän nay, cung caáp moät caùi nhìn toång quan veà moâi tröôøng cuûa RNM Caàn Giôø, giuùp cho caùc nhaø quaûn lyù tìm ñöôïc bieän phaùp phuø hôïp ñeå quaûn lyù, quy hoaïch RNM Caàn Giôø theo höôùng baûo toàn taøi nguyeân. CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN HUYEÄN CAÀN GIÔØ 1.1. TOÅNG QUAN HUYEÄN CAÀN GIÔØ Caàn Giôø laø moät huyeän ngoaïi thaønh cuûa TPHCM coù ñaëc ñieåm töï nhieân rieâng bieät so vôùi caùc quaän huyeän khaùc: Vôùi dieän tích töï nhieân 70.421.58 hecta chieám khoaûng 1/3 dieän tích thaønh phoá, trong ñoù dieän tích ñaát laâm nghieäp coù röøng ngaäp maën laø 37.160.62 hecta chieám 45.67% dieän tích toaøn huyeän, taïo neân heä sinh thaùi röøng ngaäp maën raát ñoäc ñaùo. Trung taâm haønh chaùnh huyeän caùch trung taâm thaønh phoá khoaûng 50 km (theo ñöôøng chim bay), naèm veà phía Ñoâng Nam Thaønh phoá, chieàu daøi töø Baéc xuoáng Nam laø 35km, töø Ñoâng sang Taây laø 30km. Laø huyeän duy nhaát cuûa thaønh phoá coù hôn 20km chieàu daøi bôø bieån naèm trong vuøng bieån Ñoâng Nam boä thích hôïp cho vieäc phaùt trieån du lòch bieån vaø nghæ döôõng. Laø huyeän coù heä thoáng thuûy vaên lôùn nhaát thaønh phoá, ñöôïc bao boïc bôûi caùc soâng lôùn: Loøng Taøu, Caùi Meùp. Goø Gia, Thò Vaûi (phía Ñoâng Baéc) vaø soâng Soaøi Raïp, Ñoàng Tranh (phía Taây Nam); caùc con soâng naøy ñeàu laø höôùng cöûa ngoõ giao thoâng thuûy cuûa thaønh phoá, caùc tænh laân caän vaø thuoäc 1 phaàn trong tuyeán ñöôøng haøng haûi quoác teá noái lieàn caûng Saøi Goøn vôùi moïi mieàn ñaát nöôùc. Laø huîeân duy nhaát cuûa thaønh phoá coù ñòa giôùi haønh chaùnh giaùp ranh daøi nhaát vôùi nhieàu tænh thaønh laân caän, khoaûng gaàn 80km chu vi ranh giôùi (thuûy) goàm: Phía Baéc vaø Ñoâng giaùp huyeän Chaâu Thaønh, Long Thaønh tænh Ñoàng Nai, ranh giôùi laø soâng Loøng Taøu, soâng Ñoàng Tranh vaø soâng Nhaø Beø. Phía Taây giaùp huyeän Caàn Guoäc tænh Long An vaø huyeän Goø Coâng tænh Tieàn Giang qua soâng Nhaø Beø. Phía Baéc giaùp huyeän Nhaø Beø – TPHCM, ranh giôùi laø soâng Nhaø Beø. Phía Nam giaùp bieån Ñoâng, trung taâm huyeän caùch bôø bieån Thaønh phoá Vuõng Taøu veà phía Ñoâng Nam laø 10km (theo töø chim bay). Toaøn boä dieän tích naèm goïn trong toïa ñoä ñòa lyù töø: 10022’14’’ ñeán 10040’00’’ vó Baéc; 106016’12’’ ñeán 107000’50 kinh Ñoâng. Vaäy xeùt veà maët vò trí ñòa lyù, huyeän Caàn Giôø – TPHCM nhö laø haït nhaân cuûa 4 tænh thaønh: Ñoàng Nai, Baø Ròa – Vuõng Taøu, Long An, Tieàn Giang. Neáu chuùng ta vöôït qua ñöôïc trôû ngaïi ñöôøng thuûy (caùc caàu, caûng lieân thoâng) thì Caàn Giôø laø trung taâm vaø laø caàu noái phaùt trieån kinh teá lieân vuøng cuûa caùc tænh thaønh phía Nam, laø höôùng giao thoâng ñöôøng boä ngaén nhaát töø caùc tænh Long An, Tieàn Giang vôùi caùc tænh Ñoàng Nai, Baø Ròa – Vuøng Taøu, trong ñoù tænh Ñoàng Nai vaø Baø Ròa – Vuøng Taøu laø 2 tænh coù toác ñoä phaùt trieån kinh teá thuoäc loaïi nhanh vaø cao cuûa caû nöôùc. Do ñöôïc bao boïc bôûi caùc soâng lôùn neân raát thích hôïp cho vieäc ñaàu tö caûng bieån vaø caûng du lòch quoác teá, dòch vuï caûng, khu neo ñaäu taøu thuyeàn traùnh baõo, ñaây coøn ñöôïc xem laø vuøng khaù nhaïy caûm veà moâi tröôøng vaø veà maët kinh teáù xaõ hoäi, hieän ñang coù nhieàu döï aùn quy hoaïch phaùt trieån cô sôû haï taàng, phaùt trieån caùc hoaït ñoäng khai thaùc taøi nguyeân, ñoàng thôøi cuõng coù nhöõng yeâu caàu nghieâm ngaët veà baûo veä moâi tröôøng taøi nguyeân thieân nhieân. Hình 1.1: Baûn ñoà Huyeän Caàn Giôø 1.2 ÑAËC ÑIEÅM ÑÒA HÌNH Vuøng cöûa soâng ven bieån Caàn Giôø laø moät boä phaän nhoû naèm trong vuøng cöûa soâng ven bieån soâng Ñoàng Nai. Ñaây laø moät vuøng ñaát coù ñòa hình truõng, coù heä thoáng keânh raïch chaèng chòt, chòu aûnh höôûng maïnh meõ cuûa cheá ñoä thuûy trieàu bieån Ñoâng vaø neàn ñaát ñöôïc hình thaønh töø caùc quaù trình töông taùc soâng bieån. Taát caû nhöõng yeáu toá treân taïo neân nhöõng ñaëc ñieåm töï nhieân rieâng bieät mang nhieàu thuaän lôïi vaø caû khoù khaên cho vieäc quy hoaïch phaùt trieån vuøng. Ñòa hình laø yeáu toá quan troïng trong vieäc xaây döïng quy hoaïch phaùt trieån kinh teá cuûa vuøng. Ñòa hình bò phaân caét maïnh bôûi maïng löôùi soâng raïch chaèng chòt (maät ñoä doøng chaûy 7.0 ñeán 11km/km2), cao ñoä dao ñoäng trong khoûang töø 0.0m ñeán 2.5m. Nhìn chung ñòa hình töông ñoái thaáp vaø baèng phaúng, coù daïng loøng chaûo, truõng thaáp ôû phaàn trung taâm (bao goàm moät phaàn cuûa caùc xaõ Tam Thoân Hieäp, An Thôùi Ñoâng, Lyù Nhôn, Long Hoøa, Thaïnh An) do ñöôïc hình thaønh töø ñaàm ngaäp coå. Vuøng ven bieån (töø Caàn Thaïnh ñeán Long Hoøa) ñòa hình noåi cao do neàn ñöôïc caáu taïo baèng caùc gioàng caùt bieån coå, vuøng ven soâng ñòa hình cuõng ñöôïc naâng cao do ñöôïc hình thaønh töø caùc ñeâ soâng. Theo möùc ñoä ngaäp trieàu, phaân chia ñòa hình thaønh 05 möùc ñoä cao nhö sau: + Ngaäp hai laàn trong ngaøy: ôû ñoä cao töø 0.0m ñeán 0.5m. + Ngaäp moät laàn trong ngaøy: ôû ñoä cao töø 0.5m ñeán 1.0m. + Ngaäp theo chu kyø thaùng: ôû ñoä cao töø 1.0m ñeán 1.5m. + Ngaäp theo chu kyø naêm: ôû ñoä cao töø 1.5m ñeán 2.0m. + Ngaäp theo chu kyø nhieàu naêm: ôû ñoä cao hôn 2.0m. Hieän nay ñòa hình töï nhieân ñang bieán ñoäng maïnh chuû yeáu laø do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, ñaëc bieät laø trong quaù trình phaùt trieån cô sôû haï taàng vaø vuøng daân cö. Do ñaëc ñieåm ñòa hình thaáp, bò ngaäp trieàu neân hình thaønh heä sinh thaùi ñaëc tröng laø röøng ngaäp maën, dieän tích röøng ngaäp maën Caàn Giôø thuoäc loaïi lôùn ôû nöôùc ta, laø 1 trong 9 Khu döï tröõ sinh quyeån cuûa Theá giôùi ñöôïc UNESCO coâng nhaän naêm 21/01/2000, môû ra nhöõng trieån voïng toát ñeïp veà du lòch sinh thaùi, neáu ñöôïc ñaàu tö ñuùng möùc vaø coù ñònh höôùng thì nguoàn lôïi töø ngaønh du lòch sinh thaùi laø raát ñaùng keå vaø mang tính ñoäc ñaùo ñaëc tröng cuûa ñòa phöông. 1.3 ÑAËC ÑIEÅM KHÍ HAÄU – KHÍ TÖÔÏNG Khí haäu Caàn Giôø mang ñaëc ñieåm noùng aåm vaø chòu chi phoái cuûa quy luaät gioù muøa caän xích ñaïo vôùi hai muøa möa naéng roõ reät. Muøa möa töø thaùng 5 – 10, muøa naéng töø thaùng 11 – 4 naêm sau. Nhieät ñoä oån ñònh vaø cao, trung bình 250C – 290C. So vôùi caùc khu vöïc khaùc trong TPHCM, Caàn Giôø laø huyeän coù löôïng möa thaáp nhaát, trung bình haøng naêm laø 1400mm, khuynh höôùng giaûm daàn töø Baéc xuoáng Nam. 1.3.1 Höôùng gioù Naèm trong khu vöïc gioù muøa, Vuøng cöûa soâng ven bieån Caàn Giôø coù höôùng gioù thoåi theo muøa moät caùch roõ reät: caùc thaùng 11 ñeán thaùng 3 (treân ñaát lieàn) laø thôøi kyø gioù Ñoâng Baéc vaø Ñoâng Ñoâng Baéc chieám öu theá vôùi taàn soá lôùn nhaát (treân 70%) 1.3.2 Toác ñoä gioù Toác ñoä gioù khu vöïc taêng maïnh vaøo caùc thaùng 12 ñeán thaùng 3, taïo thaønh muøa gioù chöôùng trong giai ñoaïn muøa ñoâng. Treân vuøng ngoaøi bieån khôi toác ñoä gioù töø 5 - 15 m/s chieám taàn suaát tôùi treân 70% trong caùc thaùng muøa ñoâng, nhaát laø caùc thaùng 12 - 2 laø thôøi kyø gioù maïnh nhaát, caáp gioù 11 -15 m/s chieám taàn suaát 40 - 50%, hình thaønh muøa gioù chöôùng, gioù raát maïnh ôû vuøng ngoaøi khôi. Toác ñoä gioù trung bình naêm maïnh nhaát theo soá lieäu quan traéc trong voøng 50 naêm gaàn ñaây taïi traïm Vuõng Taøu laø 26 m/s. 1.3.3 Cheá ñoä nhieät Naèm vaønh ñai khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa, ñòa theá ven bieån, neân Vuøng cöûa soâng Caàn Giôø coù neàn nhieät ñoä cao, oån ñònh, noùng aåm quanh naêm. Nhieät ñoä trung bình naêm dao ñoäng töø 25 - 290C. Thaùng 5 laø thaùng noùng nhaát vôùi nhieät ñoä trung bình thaùng khoaûng 28 - 290C. Thaùng 12 laø thaùng laïnh nhaát, vôùi nhieät ñoä trung bình thaùng dao ñoäng trong khoaûng 25 - 260C. Bieân ñoä dao ñoäng nhieät ñoä trung bình thaùng nhoû, khoaûng 3 - 40C cho caû vuøng bieån laãn ñaát lieàn. 1.3.4 Cheá ñoä möa Muøa möa Vuøng cöûa soâng ven bieån Caàn Giôø coù hai muøa möa vaø khoâ roõ reät. Theo quy ñònh cuûa Toång cuïc Khí töôïng Thuûy vaên thì muøa möa laø thôøi kyø lieân tuïc coù löôïng möa trung bình thaùng vöôït quaù 100 mm/thaùng vaø soá ngaøy möa trung bình lôùn hôn 10 ngaøy/thaùng, muøa khoâ laø thôøi kyø coù löôïng möa trung bình döôùi 30 mm/thaùng. Theo tieâu chuaån naøy thì muøa möa ôû ñaây töø thaùng 5 ñeán thaùng 11, muøa khoâ töø thaùng 12 ñeán thaùng 4. Löôïng möa Löôïng möa trung bình naêm treân ñaát lieàn coù xu theá giaûm daàn töø Baéc vaøo Nam, töø Taây sang Ñoâng. Löôïng möa treân ñaát lieàn thaáp hôn treân bieån, ñoàng thôøi muøa möa cuõng ngaén hôn treân bieån khoaûng moät thaùng. Muøa möa, muøa khoâ ôû ñaây coù söï phaân hoùa khaù saâu saéc, löôïng möa trong 6 thaùng muøa möa chieám tôùi treân 90% toång löôïng möa trong caû naêm. 1.3.5 Cheá ñoä aåm Cheá ñoä aåm khoâng khí cuõng coù söï khaùc bieät giöõa hai muøa möa vaø muøa khoâ. Trong muøa möa (thaùng 5 - 10), ñoä aåm khoâng khí töông ñoái trung bình thaùng dao ñoäng trong khoaûng 80 - 83% (treân ñaát lieàn), khoaûng 84 - 88% (treân bieån). Trong muøa khoâ (thaùng 11 - 4) giaù trò naøy treân ñaát lieàn dao ñoäng trong khoaûng 74 - 80%, treân bieån khoaûng 80 - 85%. 1.3.6 Ñoä boác hôi Khaû naêng boác hôi ôû vuøng cöûa soâng Caàn Giôø ñöôïc xeáp vaøo loaïi lôùn so vôùi caû nöôùc, ñieàu ñoù chöùng toû ñaây laø vuøng ñaát giaøu naêng löôïng böùc xaï, nhieät vaø gioù. Khaû naêng boác hôi thaáp nhaát rôi vaøo thaùng 9 (khoaûng 60 - 80 mm/thaùng). Löôïng boác hôi cöïc ñaïi coù theå ñaït tôùi 15 mm/ngaøy caû ôû treân bieån laãn treân ñaát lieàn. 1.3.7 Hieän töôïng thôøi tieát ñaëc bieät Baõo vaø aùp thaáp nhieät ñôùi ÔÛ Nam Boä noùi chung vaø vuøng cöûa soâng Ñoàng Nai noùi rieâng raát ít khi coù baõo vaø aùp thaáp nhieät ñôùi, neáu coù baõo thì chæ coù gioù ñaït caáp 9 - 10. Thôøi kyø coù baõo vaø aùp thaáp nhieät ñôùi taäp trung vaøo thaùng 9 – 12, ñaëc bieät vaøo thaùng 11. Doâng toá Haøng naêm ôû khu vöïc TX.Baø Ròa, TP.Vuõng Taøu coù khoaûng 35 - 40 ngaøy coù doâng, toá, trong ñoù thaùng 5-10 (thôøi kyø muøa möa) laø giai ñoaïn coù nhieàu gioâng, toá nhaát. 1.4 HEÄ THOÁNG THUÛY VAÊN 1.4.1 Maïng löôùi keânh raïch Caàn Giôø coù heä thoáng soâng raïch chaèng chòt, nhieàu keânh raïch taäp trung ôû vuøng truõng trong noäi ñoàng vaø trong röøng ngaäp maën, thöôøng ôû nhöõng nôi coù cao ñoä maët ñaát döôùi 2m. Maät ñoä doøng chaûy nôi cao nhaát laø 7 – 11km/km2 trong khi ñoù ôû caùc huyeän ngoaïi thaønh nhö Hoùc Moân 0,5 – 1,0 km/km2, Cuû Chi 0,8 – 1,4 km/km2; Bình Chaùnh 3,0 – 5,0 km/km2; Thuû Ñöùc 3,8 – 4,5 km/km2, Nhaø Beø 5,0 – 7,0 km/km2. Vôùi maïng löôùi soâng raïch nhö vaäy vaø cheá ñoä baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu cuûa bieån Ñoâng ñaõ taïo neân söï phuùc taïp trong cheá ñoä thuûy vaên, thuûy löïc vuøng cöûa soâng Ñoàng Nai-Saøi Goøn. Ñaây laø moät vuøng khaù phöùc taïp, oån ñònh trong traïng thaùi ñoäng vaø raát nhaïy caûm, trong ñoù moâi tröôøng nöôùc laø trung taâm vaø tieân quyeát cho phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng. Caàn Giôø naèm trong vuøng cöûa caùc soâng lôùn laø soâng Ñoàng Nai, Saøi Goøn, Vaøm Coû, daøi 234 km. Doøng chaûy caùc soâng Saøi Goøn, Ñoàng Nai bò caùc hoà Daàu Tieáng, Trò An ñieàu tieát neân löu löôïng ñöa veà Caàn Giôø vaøo muøa khoâ ñöôïc gia taêng vaø veà muøa luõ ñöôïc giaûm bôùt so vôùi tröôùc khi coù hoà naøy.Caùc soâng chính nhö: + Soâng Nhaø Beø: nôi hôïp löu cuûa soâng Ñoàng Nai vaø soâng Saøi Goøn, soâng roäng 1300 – 1500m, saâu 10 – 18m. + Soâng Soøai Raïp: laø ñoïan haï löu cuûa soâng Nhaø Beø (tính töø Nam Hieäp Phöôùc – Nhaø Beø ra ñeán Vònh Ñoàng Tranh), loøng soâng khaù roäng (2000 – 3000m ) nhöng noâng (ñoä saâu chæ 6 – 8m) do vaäy khaû naêng giao thoâng thuûy cho taøu lôùn bò haïn cheá. + Soâng Loøng Taøu – Ngaõ Baûy: laø tuyeán daãn nöôùc soâng Nhaø Beø töø Bình Khaùnh ñöa ra Vònh Gaønh Raùi, cöûa soâng Ngaõ Baûy roäng 800 – 500m, soâng Loøng Taøu heïp (400 – 600m), uoán khuùc nhöng saâu (10 – 21m), laø tuyeán giao thoâng thuûy chuû yeáu noái bieån Ñoâng vôùi caûng Saøi Goøn, Ñoàng Nai. + Soâng Thò Vaûi – Goø Gia: coù phaàn lôùn löu vöïc thuoäc tænh Ñoàng Nai vaø Baø Ròa – Vuõng Taøu, ñaây laø heä thoáng soâng chòu khoáng cheá maïnh cuûa bieån, caû löu vöïc soâng taïo thaønh khu chöùa nöôùc maën raát lôùn. Loøng soâng Thò Vaûi heïp (400 – 600m) nhöng raát saâu (30 – 40m) thuaän tieän cho vieäc xaây döïng caùc caûng nöôùc saâu. Soâng Goø Gia laø ñoïan noái cöûa soâng Thò Vaûi vôùi maïng löôùi soâng raïch phía Ñoâng Caàn Giôø. Caùc soâng treân thoùat nöôùc ra bieån Ñoâng (vaøo Vònh Gaønh Raùi vaø Vònh Ñoàng Tranh) qua boán cöûa soâng lôùn laø cöûa Soøai Raïp, Ñoàng Tranh, Ngaõ Baûy vaø Caùi Meùp. Caùc soâng raïch trong huyeän quanh co, uoán khuùc, ñòa hình cuûa huyeän coù daïng loøng chaûo taïo thaønh caùc khu vöïc ñaàm laày, caùc khu chöùa nöôùc saâu trong noäi ñoàng. Caùc soâng raïch coù nhöõng baõi boài roäng lôùn. Khi nöôùc lôùn caû vuøng roäng ñeàu ngaäp nöôùc meânh moâng. Chæ coù nhöõng daûi caây röøng môùi xaùc ñònh ñöôïc ñaâu laø bôø, ñaâu laø soâng. Coù nhieàu raïch ngaàm, caùc raïch naøy chæ hieän ra khi nöôùc ñaõ ruùt coøn trô baõi soâng. Maïng löôùi keânh raïch trong vuøng cuõng raát chaèng chòt neân raát thuaän lôïi xaây döïng caùc heä thoáng thuûy lôïi phuïc vuï cho muïc tieâu nuoâi troàng thuûy saûn, xaây döïng caùc keânh töôùi – tieâu phuïc vuï noâng nghieäp. Theo thoáng keâ, treân ñòa baøn huyeän coù ñeán 181 keânh caáp, thoùat nöôùc phuïc vuï muïc ñích thuûy lôïi cho vuøng. Maïng löôùi soâng, raïch chaèng chòt taïo neân söï phöùc taïp trong cheá ñoä chaûy, nhöng cuõng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån giao thoâng thuûy vaø phaùt trieån thuûy saûn. Caùc taøu theo soâng Ngaõ Baûy – Loøng Taøu vaøo caùc caûng treân soâng Saøi Goøn vaø Ñoàng Nai. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån caùc tuï ñieåm daân cö, caùc khu vöïc dòch vuï thöông maïi, saûn xuaát coâng nghieäp thöôøng ôû nhöõng nôi giao löu soâng, raïch treân nhöõng vuøng ñaát cao, treân bôø caùc soâng lôùn. 1.4.2 Ñaëc ñieåm doøng chaûy Vuøng cöûa soâng Caàn Giôø chòu söï töông taùc soâng – bieån, trong ñoù aûnh höôûng cheá ñoä trieàu cuûa bieån Ñoâng chieám öu theá. Soâng, raïch huyeän Caàn Giôø chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu cuûa bieån Ñoâng vôùi bieân ñoä lôùn (3 – 4 m). Trong moät ngaøy nöôùc leân hai laàn, xuoáng hai laàn taïo ra doøng chaûy hai chieàu. Caùc ñaëc tröng doøng chaûy thay ñoåi theo thuûy trieàu: nöôùc lôùn hay nöôùc roøng, löng trieàu, chaân trieàu hay ñænh trieàu trong caùc kyø trieàu khaùc nhau (trieàu cöôøng, trieàu trung hay trieàu keùm) vaø thay ñoåi theo muøa (muøa khoâ hay muøa möa) vaø mang tính chu kyø khaù roõ neùt. Bieân ñoä trieàu cöïc ñaïi trong vuøng töø 4,0 ñeán 4,2m vaøo loaïi cao nhaát ôû Vieät Nam, bieân ñoä trieàu coù xu höôùng giaûm daàn töø phía Nam leân phía Baéc (vì phía Nam tieáp giaùp vôùi bieån Ñoâng). Ñænh trieàu cao nhaát trong naêm thöôøng xuaát hieän vaøo thaùng 10, 11 vaø thaáp nhaát vaøo khoaûng thaùng 4,5. Thủy triều là yếu tố quan trọng đối với sự phân bố và sinh trưởng của các quần xã cây ngập mặn, vì không những tác động trực tiếp lên thực vật do mức độ và thời gian ngập, mà còn ảnh hưởng đến nhiều yếu tố khác như kết cấu, độ mặn của đất, sự bốc hơi của nước, các sinh vật trong rừng. Mặt khác, thủy triều cũng tác động tới gió, lượng mưa và dòng chảy trong sông. Vùng có chế độ bán nhật triều cây sinh trưởng tốt hơn là nhật triều, vì thời gian cây bị ngập không thu được không khí trên mặt đất ngắn hơn, thời gian đất bị phơi trống cũng ngắn hơn chế bớt lượng bốc hơi nước trong đất và trong cây, nhất là thời kì nắng nóng. Nhờ vậy mà cây sinh trưởng thuận lợi hơn. Biên độ triều ảnh hưởng rõ rệt đến sự phân bố cây ngập mặn. Các lưu vực sông có biên độ triều thấp,Khả năng vận chuyển trầm tích và nguồn giống kém, do đó, rừng ngập mặn phân bố trong một phạm vi rất hẹp. Chỉ ở nhưng nơi có biên độ triều cao trung bình (2 - 3m), địa hình ít dốc thì cây ngập mặn phân bố rộng và sâu vào đất liền. Mực thuỷ triều Bieân ñoä thuyû trieàu Loaïi caây 4m Chà là 4m – 3,5m Giá 3,5m Cóc đỏ 3m Vẹt Dù 2,5 m Xuù 2m Đước Đôi 2m – 1,5m Mấm Trắng 1,5m Bần Đắng Ñoä maën Xeùt yeáu toá ñoä maën, qua caùc soá lieäu veà ñoä maën ño ñöôïc töø 1977 ñeán 2000 cho thaáy ñoä maën lôùn nhaát khi trieàu cöôøng vaø nhoû nhaát khi trieàu keùm. Dieãn bieán ngaäp maën phuï thuoäc vaøo söï keát hôïp giöõa thuûy trieàu ôû bieån Ñoâng vaø löu löôïng nöôùc ôû thöôïng nguoàn heä thoáng soâng Ñoàng Nai – Saøi Goøn. Vaøo khoûang thaùng 4, nöôùc bieån chieám öu theá trong moái töông taùc soâng – bieån, nöôùc maën xaâm nhaäp saâu hôn vaøo trong vuøng ñaát lieàn. Ngöôïc laïi, vaøo khoaûng thaùng 9, 10, khi caùc con soâng giöõ vai troø öu theá trong löïc töông taùc soâng – bieån, luùc ñoù nöôùc ngoït töø soâng ñaåy luøi nöôùc maën ra bieån laøm haï bôùt ñoä maën cuûa nöôùc trong khu vöïc. Beân caïnh ñoù, do aûnh höôûng cuûa caùc coâng trình ñaäp nöôùc, hoà thuûy ñieän,... ôû caùc nhaùnh soâng thöôïng nguoàn nhö: Hoà thuûy ñieän Trò An, hoà Daàu Tieáng,... ñaõ coù aûnh höôûng raát nhieàu ñeán söï bieán ñoåi ñoä maën cuûa vuøng Caàn Giôø. Trong muøa khoâ, löôïng nöôùc xaû töø thöôïng nguoàn cao neân ñoä maën giaûm so vôùi tröôùc kia, taïi muõi Nhaø Beø (trong ñaát lieàn), tröôùc ñaây ñoä maën ño ñöôïc töø 4‰ ñeán 9‰ nay chæ coøn 4‰, vaø luøi va veà phía Nam taïi Tam Thoân Hieäp (gaàn bieån hôn), ñoä maën chæ ñaït 18‰. Ngöôïc laïi trong muøa khoâ, ñoä maën laïi taêng hôn tröôùc do löôïng nöôùc töø thöôïng nguoàn giaûm ñi. Cuøng moät thôøi ñieåm, ñoä maën heä soâng Soøai Raïp thaáp hôn haún so vôùi heä soâng Loøng taøu do daïng doøng soâng hình thaønh khaùc nhau. Soâng Soaøi Raïp coù maët caét caïn hôn so vôùi soâng Loøng Taøu neân taùc ñoäng töø bieån Ñoâng vaøo soâng Soaøi Raïp yeáu hôn vaøo soâng Loøng Taøu. Höôùng chaûy Trong soâng, raïch doøng chaûy goàm coù doøng trieàu, doøng soâng vaø doøng toång hôïp. Trong nhöõng luùc thay ñoåi pha trieàu, höôùng chaûy thay ñoåi theo maët caét ngang: nöôùc ôû hai meù soâng ñaõ lôùn – höôùng chaûy vaøo, trong khi ñoù nöôùc ôû giöõa doøng vaãn coøn roøng – höôùng chaûy ra. Hieän töôïng naøy quan saùt thaáy raát roõ treân caùc soâng coù nguoàn maïnh nhö Nhaø Beø, Soaøi Raïp, Loøng Taøu, Ngaõ Baûy v.v... Theo phaân vuøng thuûy vaên thuûy löïc vuøng haï du: Nam Nhaø Beø vaø huyeän Caàn Giôø naèm trong vuøng bieån khoáng cheá maïnh, nöôùc lôï – maën, doøng chaûy trieàu chieám öu theá. Höôùng chaûy coøn thay ñoåi theo thuûy tröïc vaø phuï thuoäc vaøo thuûy trieàu: khi nöôùc môùi lôùn nöôùc ôû treân maët chaûy ra nhöng nöôùc ôû lôùp giöõa vaø ñaùy coøn chaûy vaøo vaø khi môùi roøng thì ngöôïc laïi. Giöõa caùc soâng lôùn coù söï chuyeån nöôùc töø soâng naøy sang soâng kia hình thaønh caùc doøng chaûy theo höôùng töø Ñoâng sang Taây theo tuyeán Loøng Taøu – Muõi Nai qua soâng Daàn Xaây vaø töø Taây sang Ñoâng töø Nhaø Beø sang Loøng Taøu qua Taéc An Nghóa, töø Nhaø Beø sang Muõi Nai qua Vaøm Saùt v.v... Hình thaønh caùc giaùp nöôùc Giaùp nöôùc ñöôïc hình thaønh treân caùc soâng raïch coù xaâm nhaäp thuûy trieàu töø hai phía. ÔÛ khu vöïc huyeän Caàn Giôø coù khoaûng 20 vuøng giaùp nöôùc. Phaïm vi giaùp nöôùc thay ñoåi theo thôøi gian. giaùp nöôùc khoâng phaûi moät ñieåm maø moät vuøng hay moät ñoaïn soâng, raïch. Nôi ñaây coù söï giaûm vaän toác doøng chaûy, laéng ñoïng nhieàu phuø sa, muøn baõ höõu cô, bò caïn – gaây khoù khaên cho giao thoâng thuûy vaø tieâu thoaùt nöôùc. Vuøng giaùp nöôùc tích ñoïng caùc chaát dinh döôõng (phospho, nitô). Neáu haøm löôïng chaát dinh döôõng nhieàu coù theå gaây neân hieän töôïng phuù döôõng hoùa. ÔÛ caùc khu vöïc giaùp nöôùc sinh vaät ñaùy, ñoäng thöïc vaät phuø du phaùt trieån vôùi soá löôïng nhieàu hôn caùc nôi khaùc. ÔÛ nhöõng nôi haøm löôïng caùc chaát ñoäc nhieàu thì caùc khu vöïc giaùp nöôùc cuõng laø nôi tích luõy caùc chaát naøy laøm cho nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm. Caùc giaùp nöôùc lôùn nhö giaùp nöôùc Coå Coø, Taéc Caø Ñao, Taéc OÂng Coø v.v... Vaän toác doøng chaûy Vaän toác doøng chaûy laø yeáu toá aûnh höôûng tôùi vieäc lan truyeàn oâ nhieãm vaø ñoàng hoùa (phaân huûy) chaát oâ nhieãm. Töø vaän toác coù theå tính toaùn ñöôïc löu löôïng doøng chaûy, naêng löôïng doøng chaûy, toång löôïng doøng chaûy, höôùng chaûy vaø vaän toác doøng chaûy vöøa laø yeáu toá töï nhieân vöøa laø yeáu toá ñieàu khieån trong heä sinh thaùi thuûy vöïc nhaân taïo vaø ñoùng vai troø quan troïng trong quaù trình trao ñoåi nöôùc. Trong moät pha trieàu, khi nöôùc môùi lôùn hay môùi roøng, nöôùc chaûy töø töø (1 – 2 giôø) nöôùc chaûy maïnh daàn vaø chaûy raát maïnh (2 giôø) sau ñoù giaûm daàn khi ñaït tôùi ñænh trieàu hay chaân trieàu nöôùc haàu nhö khoâng chaûy, vaän toác baèng 0; löu löôïng baèng 0. Thôøi gian nöôùc ñöùng cuõng thay ñoåi theo thôøi gian vaø khoâng gian. Ngoaøi gaàn bieån hay caùc cöûa soâng, raïch; thôøi gian nöôùc ñöùng khoaûng 20 phuùt ñeán 30 phuùt; trong khi ñoù ôû trong noäi ñoàng hay ôû nôi xa bieån thôøi gian naøy töø 1 ñeán 1 giôø 30 phuùt. Dieãn bieán möïc nöôùc ÔÛ huyeän Caàn Giôø khoâng coù traïm ño möïc nöôùc Quoác gia, möïc nöôùc chæ ñöôïc ño taïi traïm Nhaø Beø vaø traïm Vuõng Taøu. Caùc traïm möïc nöôùc taïm thôøi chæ ño ñaïc ngaén ngaøy theo caùc döï aùn hoaëc caùc ñeà taøi nghieân cöùu ôû Lyù Nhôn, Thieàng Lieàng, khu vöïc Haøo Voõ. Ñaëc bieät Chöông trình Quan traéc Moâi tröôøng Thaønh phoá Hoà Chí Minh trong naêm 1996 – 1997 ñaõ thöïc hieän vieäc quan traéc thuûy vaên lieân tuïc haøng thaùng ôû Bình Khaùnh, cöûa Soaøi Raïp, Ñoàng Tranh, Ngaõ Baûy, Caùi Meùp. Trong naêm möïc nöôùc ñænh trieàu cao nhaát taêng daàn trong caùc muøa möa vaø ñaït cöïc ñaïi vaøo caùc thaùng 11-12 töø 1,2 m – 1,5 m; daân ñòa phöông goïi laø muøa nöôùc noåi. Nöôùc ngaäp cao hôn caùc thaùng tröôùc töø 10 – 15 cm. Nöôùc daâng phuï thuoäc vaøo möa lôùn vaø soùng gioù ngoaøi bieån. Trong thôøi gian naøy neáu bôø caùc ao ñaàm nuoâi toâm yeáu hay bò loã moït raát deã beå bôø, thaát thoaùt toâm caù nuoâi hoaëc ngaäp traøn nhaø cöûa hay ruoäng vöôøn. Thôøi gian truyeàn ñænh trieàu Töø Vuõng Taøu vaøo caùc cöûa soâng phía Nam Caàn Giôø chæ khoaûng 30-40 phuùt; ñeán Baéc Caàn Giôø töø 1 giôø ñeán 1 giôø 30 phuùt, coù khi 2 giôø, tuøy thuoäc vaøo kyø trieàu: trieàu cöôøng thôøi gian truyeàn ñænh trieàu thöôøng daøi hôn trieàu trung vaø trieàu keùm 20 – 30 phuùt ôû taïi moät nôi quan saùt theo doõi. Thôøi gian truyeàn ñænh trieàu nhanh nhö vaäy neáu neáu coù söï coá oâ nhieãm nöôùc do traøn daàu ôû vònh Gaønh Raùi hoaëc Vuõng Taøu thì nöôùc oâ nhieãm chæ trong moät thôøi gian ngaén seõ aûnh höôûng ñeán toaøn boä nöôùc ôû Caàn Giôø. Thôøi gian xuaát hieän ñænh vaø chaân trieàu chuyeån dòch daàn daàn, caùch nhau chæ 30 phuùt ñeán moät giôø trong moät kyø trieàu, do ñoù thuaän tieän cho vieäc laäp keá hoaïch ñi laïi baèng ñöôøng thuûy, ñi bieån ñaùnh caù hoaëc thu hoaïch thuûy saûn trong röøng ngaäp maën. 1.5 ÑAËC ÑIEÅM HAÛI VAÊN Vuøng cöûa soâng ven bieån Caàn Giôø chòu söï chi phoái quyeát ñònh cuûa caùc quaù trình ñoäng löïc cuûa Bieån Ñoâng, vì vaäy doøng chaûy trong khu vöïc mang tính chaát khoâng thoáng nhaát vaø laø toå hôïp cuûa nhieàu thaønh phaàn doøng chaûy. Hai thaønh phaàn chính cuûa doøng chaûy ven bôø laø doøng trieàu vaø doøng chaûy do gioù. + Doøng chaûy do gioù do taùc ñoäng cuûa gioù muøa Ñoâng Baéc vaø Taây Nam. Thôøi kyø gioù muøa Ñoâng Baéc (thaùng 11 – 4 naêm sau), doøng chaûy coù höôùng veà phía muõi Caàn Giôø, trong thôøi kyø gioù muøa Taây Nam (thaùng 5 – 10), doøng chaûi coù xu theá di ra xa bôø theo höôùng Taây Baéc – Ñoâng Nam, toác ñoä doøng chaûy trung bình laø 10cm/s. + Doøng chaûy trieàu goàm doøng baùn nhaät trieàu vaø nhaät trieàu, trong ñoù doøng baùn nhaät trìeâu ñoùng vai troø chuû yeáu. Khi trieàu leân doøng chaûy coù höôùng veà phía muõi Caàn Giôø vaø khi trieàu xuoáng doøng chaûy coù höôùng veà phía Soøai Raïp. ÔÛ khu vöïc bieån ven bôø vaø laân caän cöûa soâng, möïc nöôùc trieàu bieán thieân phöùc taïp, bieân ñoä giaûm daàn töø cöûa soâng leân phía thöôïng löu, töø soâng chính vaøo caùc keânh raïch. 1.5.1 Doøng chaûy ven bôø Doøng chaûy ven bôø laø yeáu toá quan troïng coù khaû naêng vaän chuyeån buøn caùt ñaõ bò soùng lay chuyeån vaø keùo töø bôø ra do taùc ñoäng cuûa soùng, töø ñoù gaây hieän töôïng moøn chaân keø, xoùi baõi, … laøm maát oån ñònh cuûa baõi vaø coâng trình baûo veä bôø. Doøng chaûy ven bôø vuøng cöûa soâng ven bieån Caàn Giôø ñöôïc tieán haønh ño ñaïc ñoàng thôøi cuøng caùc yeáu toá soùng, gioù, möïc nöôùc trieàu taïi bôø bieån tröôùc hoäi tröôøng Caàn Thaïnh cuõ. Doøng chaûy ven bôø ñöôïc Vieän Nghieân cöùu Khoa hoïc Thuûy Lôïi Nam Boä ño baèng maùy haûi löu kyù – 2P, maùy ñaët ôû vò trí caùch bôø 350m vaø 120m ôû cao trình caùch maët ñaát laø 0,2m, keát quaû ño ñaïc cho thaáy doøng chaûy ven bôø taïi Caàn Giôø trong thôøi ñoaïn ño ñaïc bieán ñoåi trong phaïm vi töø 0,16m/s ñeán 0,44m/s. - Vaän toác doøng chaûy ven bôø lôùn nhaát Vmax = 0,44 m/s - Vaän toác doøng chaûy ven bôø trung bình Vvcp = 0,28 m/s Trong thôøi kyø muøa khoâ (thaùng 02 – 1990) taïi baõi Caàn Giôø cuõng nhö ven bieån Duyeân Haûi, doøng chaûy noùi chung coù höôùng veà phía muõi Caàn Giôø trong pha trieàu daâng (tröôùc thôøi gian ñænh trieàu cao 3 giôø). Tröôùc ñænh trieàu cao, doøng chaûy khaù maïnh, vaän toác oån ñònh ñaït giaù trò trung bình khoaûng 42cm/s. Sau ñænh trieàu cao vaø thaáp keá tieáp trong pha trieàu ruùt, doøng chaûy hoaøn toaøn ñoåi höôùng ngöôïc laïi, veùctô doøng toác ñoä chaûy luùc naøy höôùng ra cöûa Soaøi Raïp. Tính chaát ñoåi chieàu cuûa veùctô doøng chaûy toång hôïp chaïy doïc bôø bieån Caàn Giôø – Duyeân Haûi trong pha trieàu daâng vaø trieàu ruùt coù moät yù nghóa quan troïng trong khi giaûi thích cô cheá dòch chuyeån phuø sa vaø boài laéng ôû phaàn Taây cuûa Vònh. Vaän toác doøng chaûy veà phía Xoaøi Raïp thöôøng lôùn hôn vaän toác doøng chaûy veà phía Caàn Giôø. Hieän töôïng treân cho thaáy trong khu vöïc naøy toàn taïi moät doøng chaûy Gradient do aûnh höôûng cuûa nöôùc soâng ñoå vaøo vònh, sau khi ra khoûi vònh luoân coù xu höôùng oån ñònh chaûy doïc theo bôø Caàn Giôø veà phía Soaøi Raïp. 1.5.2. Doøng trieàu Doøng trieàu ôû ñaây mang tính chaát baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu: trong chu kyø moät ngaøy ñeâm ñoåi chieàu 4 laàn: 2 laàn khi trieàu leân vaø 2 laàn khi trieàu xuoáng. Noùi chung thaønh phaàn baùn nhaät trieàu phaân boá doïc theo baõi lôùn hôn thaønh phaàn nhaät trieàu töø 2,6 ñeán 4,2 laàn. Toác ñoä doøng trieàu noùi chung chieám 90% doøng toång hôïp, thöôøng coù giaù trò trong khoaûng 20cm/s ñeán 50cm/s. Khi trieàu leân, doøng chaûy coù höôùng song song vôùi bôø vaø ñi veà phía Caàn Giôø vaø khi trieàu xuoáng doøng chaûy coù höôùng veà phía Ñoâng Hoøa. Doøng trieàu ruùt lôùn hôn doøng trieàu daâng. Doøng chaûy vaøo vaø doøng chaûy ra khoâng hoaøn toaøn thuaän nghòch maø coù moät ñoä leäch nhaát ñònh. 5.3 Nguoàn chuyeån ñoäng buøn caùt Baõi bieån Caàn Giôø coù 2 nguoàn buøn caùt chuû yeáu: Buøn caùt töø caùc soâng ñöa ra: töø caùc soâng Ngaõ Baûy, Caùi Meùp, soâng Chaø Vaø, soâng Dinh ñoå vaøo Gaønh Raùi vaø theo doøng chaûy ñi veà phía Caàn Giôø, hoaëc töø caùc soâng Vaøm Coûû Ñoâng, soâng Ñoàng Tranh… ñoå vaøo cöûa Soaøi Raïp roài theo doøng trieàu ñi leân, hoaëc caùc soâng trong huyeän ñoå tröïc tieáp ra caùc cöûa Raïch Lôû, cöûa Haø Thanh. Nhöng keát quaû nghieân cöùu cho thaáy: buøn caùt töø caùc soâng ñoå vaøo vònh Gaønh Raùi ñeàu ñöôïc ñöa veà boài ñaép phía Ñoâng cuûa vònh trong vuøng cöûa Chaø Vaø vaø soâng Dinh. Buøn caùt töø cöûa Soaøi Raïp ñi ngöôïc leân raát yeáu. Löôïng buøn ñi ra cöûa Raïch Lôû vaø Haø Thanh khoâng ñaùng keå. Buøn caùt nguoàn goác bieån: töø baõi Thuøy Vaân (Vuõng Taøu) vöôït qua vònh Gaønh Raùi ñeå sang Caàn Giôø. Taïi muõi Nghinh Phong daõi buøn caùt naøy roäng 5km. Theo keát quaû xöû lyù soá lieäu treân maùy tính söû duïng baêng töø toång hôïp maãu keânh 1, 2 vaø 4 thoâng qua löôïng buøn caùt töø Vuõng Taøu sang Caàn Giôø khoaûng 4,6 trieäu m3/naêm. Veà buøn caùt bieån: taïi Nam Trung Boä vaø Nam Boä toàn taïi doøng buøn caùt thoáng trò chuyeån ñoäng doïc theo bôø bieån töø Baéc ñeán Nam. Trong muøa gioù Taây Nam, coù doøng buøn caùt ngöôïc laïi nhöng raát yeáu. Hôn nöõa, doøng buøn caùt töø höôùng Taây Nam bò caùc doøng chaûy nhieàu cöûa soâng lôùn ngaên chaën, ñeán vònh Gaønh Raùi khoâng coøn ñaùng keå nöõa. Khu vöïc bôø bieån Caàn Giôø chòu aûnh höôûng cuûa quaù trình ñoäng löïc bieån. Trong muøa gioù chöôùng, caùc höôùng soùng truyeàn vaøo, doøng trieàu daâng, caùc taùc duïng maïnh meõ daãn ñeán caùc quaù trình xaâm thöïc, baøo moøn bôø bieån. Doøng dòch chuyeån buøn caùt ôû ñôùi trong coù xu theá theo höôùng töø Caàn Giôø ñeán Ñoàng Hoøa. Roõ raøng doøng buøn caùt trong ñôùi naøy phuï thuoäc chaët cheõ vaøo quaù trình taùc duïng cuûa soùng. Buøn caùt chuyeån ñoäng gaàn nhö theo höôùng öu theá cuûa soâng. Ñoàng thôøi khi trieàu leân, doøng buøn caùt dòch chuyeån vuoâng goùc töø ngoaøi vaøo chieám öu theá, khi trieàu ruùt, phöông chuyeån ñoäng ra xa bôø chieám öu theá. Taïi ñôùi ngoaøi, doøng buøn caùt lieân quan chaët cheõ vôùi doøng trieàu. Trong pha trieàu daâng, buøn caùt dòch chuyeån veà phía Caàn Giôø chieám öu theá, trong pha trieàu ruùt, buøn caùt chuyeån ñoäng veà phía Ñoàng Hoøa chieám öu theá. Doøng trieàu ruùt bao giôø cuõng maïnh hôn doøng trieàu leân, vì vaäy buøn caùt taïi baõi Caàn Giôø bò mang veà phía Nam, roài nhôø doøng chaûy cuûa soâng Soaøi Raïp vaän chuyeån ñi tieáp. 1.6 ÑAËC ÑIEÅM ÑÒA TAÀNG Caáu truùc ñòa chaát vuøng Caàn Giôø bao goàm caùc phaân vò ñòa taàng nhö sau: 1.6.1 Heä taàng Long Bình Heä taàng Long Bình chæ loä ra moät dieän tích raát nhoû ôû khu vöïc xaõ Thaïnh An, phaàn lôùn bò choân vuøi. Thaønh phaàn goàm coù: seùt voâi, seùt than, tuf boät keát, tuf dacit, andezit, andezit bazan, ñacit. 1.6.2 Heä taàng Bình Tröng Heä taàng Bình Tröng khoâng loä ra treân beà maët ñaát. Theo maët caét ñòa chaát töø Loã khoan 827 noâng tröôøng quaän Goø Vaáp, xaõ An Thôùi Ñoâng ñeán loã khoan 822 aáp Mieãu Ba, xaõ Caàn Thaïnh, huyeän Caàn Giôø, heä taàng Bình Tröng phaân boá ôû ñoä saâu töø 240m ñeán 272m. Thaønh phaàn goàm coù: seùt boät keát, caùt boät keát, saïn soûi keát maøu xaùm phaân lôùp moûng chöùa di tích thöïc vaät hoùa than. 1.6.3 Heä taàng Nhaø Beø Heä taàng Nhaø Beø khoâng loä ra treân beà maët ñaát. Theo maët caét chi tieát taïi loã khoan 822 aáp Ba, xaõ Caàn Thaïnh, huyeän Caàn Giôø, heä taàng Nhaø Beø phaân boá ôû ñoä saâu töø 168m ñeán 208m. Thaønh phaàn goàm coù: cuoäi keát, caùt keát maøu xaùm, xaùm xanh xen keõ caùc lôùp seùt boät keát phaân lôùp moûng. 1.6.4 Heä taàng Baø Mieâu Heä taàng Baø Mieâu khoâng thaáy loä ra treân beà maët ñaát. Theo maët caét chi tieát taïi loã khoan 822 aáp Ba, xaõ Caàn Thaïnh, huyeän Caàn Giôø, heä taàng Baø Mieâu phaân boá ôû ñoä saâu töø 120m ñeán 168m. Thaønh phaàn goàm coù: seùt boät pha caùt maøu naâu ñoû nhaït, vaøng xaùm, ñaùy coù caùt boät laãn cuoäi soûi. 1.6.5 Heä taàng Traûng Bom Heä taàng Traûng Bom khoâng loä ra treân beà maët ñaát. Theo maët caét ñòa chaát loã khoan 822 aáp Ba, xaõ Caàn Thaïnh, huyeän Caàn Giôø, heä taàng Traûng Bom phaân boá töø ñoä saâu 86m ñeán 120m, töø treân xuoáng döôùi goàm 3 taäp nhö sau: Ÿ Taäp treân: seùt boät, caùt maøu loang loå, vaøng naâu, beà daøy 9m. Ÿ Taäp giöõa: caùt boät maøu xaùm traéng chöùa saïn soûi thaïch anh, daøy 16m. Ÿ Taäp döôùi: soûi saïn caùt thaïch anh, boät seùt maøu xaùm vaøng chöùa maûnh thöïc vaät hoùa than maøu ñen. ÔÛ ñaùy laø cuoäi thaïch anh maøi troøn toát. 1.6.6 Heä taàng Thuû Ñöùc ÔÛ Caàn Giôø, heä taàng Thuû Ñöùc cuõng khoâng thaáy loä ra treân beà maët ñaát. Theo maët caét chi tieát taïi loã khoan 822 aáp Ba, xaõ Caàn Thaïnh - Caàn Giôø, heä taàng Thuû Ñöùc phaân boá ôû ñoä saâu töø 53m ñeán 86m. 1.6.7 Heä taàng Cuû Chi ÔÛ Caàn Giôø, heä taàng Cuû Chi khoâng loä ra treân beà maët ñaát. Theo maët caét chi tieát taïi loã khoan 822 aáp Ba, xaõ Caàn Thaïnh, huyeän Caàn Giôø, heä taàng Cuû Chi phaân boá ôû ñoä saâu töø 34m ñeán 53m. 1.6.8 Heä taàng Bình Chaùnh ÔÛ Caàn Giôø, heä taàng Bình Chaùnh khoâng loä ra treân beà maët ñaát. Theo maët caét chi tieát taïi loã khoan 822 aáp Ba, xaõ Caàn Thaïnh, huyeän Caàn Giôø, heä taàng Bình Chaùnh phaân boá ôû ñoä saâu töø 12m ñeán 34m 1.6.9 Heä taàng Caàn Giôø Heä taàng Caàn Giôø loä ra treân beà maët ñaát, phaân boá töø beà maët ñeán ñoä saâu 12m. Caùc traàm tích heä taàng Caàn Giôø goàm coù: Traàm tích ñaàm laày - bieån Taïi loã khoan 827 noâng tröôøng quaän Goø Vaáp, xaõ An Thôùi Ñoâng, caùc taäp traàm tích goàm hai taäp: Ÿ Taäp treân: seùt maøu ñen chöùa thöïc vaät phaân huûy, daøy 2m. Ÿ Taäp döôùi: seùt maøu xaùm ñen mòn deûo, daøy 6m. Vaät lieäu traàm tích coù thaønh phaàn hoãn hôïp, goàm vaät lieäu bieån vaø ñaàm laày. Traàm tích hoãn hôïp soâng - bieån: Phaân boá doïc theo soâng Soaøi Raïp ôû xaõ Lyù Nhôn, An Thôùi Ñoâng. ÔÛ möùc ñòa hình coù cao ñoä töø 1,1 – 1,4m, thaønh phaàn seùt caùt maøu xaùm ñen, xaùm nhaït, chöùa thaønh phaàn thöïc vaät phaân huyû yeáu; seùt maøu xaùm ñen chöùa muøn thöïc vaät. Quaù trình traàm tích vaät lieäu laø quaù trình xen caøi cuûa hai nguoàn vaät lieäu traàm tích: vaät lieäu ñöôïc mang theo doøng chaûy soâng vaø cuûa bieån ñöa vaøo. Traàm tích nguoàn goác bieån Phaân boá thaønh caùc daõi heïp ôû xaõ Caàn Thaïnh vaø Lyù Nhôn. Möïc ñòa hình coù cao ñoä töø 0,8 –1,2m (ñoái vôùi caùc daõi heïp ôû xaõ Lyù Nhôn) vaø töø 1,2 – 2,4m (ñoái vôùi caùc daõi heïp ôû xaõ Caàn Thaïnh). Taïi loã khoan 646, phöôøng 8, thaønh phoá Vuõng Taøu, tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu, traàm tích phaân boá töø treân maët ñòa hình ñeán ñoä saâu 5,5m goàm hai taäp: Ÿ Taäp treân: caùt mòn chöùa ít seùt maøu xaùm, xaùm vaøng, daøy 3m. Caùt 75 - 80%, khoaùng vaät naëng chuû yeáu laø tourmalin, zircon. Ÿ Taäp döôùi: seùt boät maøu xaùm phuû tröïc tieáp treân caùc traàm tích heä Bình Chaùnh, daøy 2,5m. Caùc thaønh taïo ñaát gioàng taäp trung chuû yeáu ôû xaõ Caàn Thaïnh vaø Long Hoøa. 1.6.10 Caùc traàm tích baõi boài hieän ñaïi Traàm tích baõi boài hieän ñaïi nguoàn goác ñaàm laày – bieån Phaân boá haàu khaép khu vöïc huyeän Caàn Giôø, taäp trung nhieàu ôû xaõ Caàn Thaïnh, Long Hoøa, vaø Lyù Nhôn. Möïc ñòa hình coù cao ñoä töø 0,8 – 1,4m. Nguoàn vaät lieäu traàm tích laø do doøng nöôùc bieån mang vaøo caùc ñaàm laày vaø taïi ñaây ñaõ dieãn ra quaù trình traàm tích vaät lieäu. Thaønh phaàn chuû yeáu laø: seùt coù chöùa thöïc vaät phaân huûy maøu xaùm ñen. Traàm tích baõi boài hieän ñaïi nguoàn goác soâng - bieån Phaân boá haàu heát ôû xaõ Lyù Nhôn vaø Caàn Thaïnh. Möïc ñòa hình coù cao ñoä töø 0,8 – 1,2m. Nguoàn vaät lieäu traàm tích laø hoãn hôïp vaät lieäu ñöôïc mang theo doøng chaûy cuûa soâng vaø cuûa doøng nöôùc bieån ñöa vaøo. Thöôøng xuyeân bò ngaäp nöôùc khi trieàu leân. Thaønh phaàn chuû yeáu: buøn caùt maøu xaùm ñen. Traàm tích baõi boài hieän ñaïi nguoàn goác bieån Traàm tích baõi boài hieän ñaïi nguoàn goác bieån coù dieän phaân boá khoâng roäng, beà daøy khoâng lôùn, taäp trung chuû yeáu ôû vuøng cöûa soâng Caàn Giôø, Soaøi Raïp vaø Ñoàng Tranh; thöôøng xuyeân bò ngaäp nöôùc vaø chòu taùc ñoäng maïnh cuûa thuûy trieàu. Thaønh phaàn: caùt haït mòn, muøn thöïc vaät maøu xaùm ñen. 1.7 ÑAËC ÑIEÅM ÑÒA CHAÁT THUÛY VAÊN Goàm 5 phaân vò ñòa taàng ñòa chaát thuûy vaên theo thöù töï sau: - Taàng chöùa nöôùc loã hoång caùc traàm tích Holocen - Taàng chöùa nöôùc loã hoång caùc traàm tích Pleistocen - Taàng chöùa nöôùc loã hoång caùc traàm tích Pliocen treân - Taàng chöùa nöôùc loã hoång caùc traàm tích Pliocen döôùi - Ñôùi chöùa nöôùc khe nöùt caùc ñaù Mezozoi Baûng 1.1: Caùc phaân vò ñòa chaát thuûy vaên Phaân vò ñòa chaát thuûy vaên Ñòa taàng 5. Phöùc heä chöùa nöôùc trong traàm tích bôõ rôøi ña nguoàn goác Holoxen). Caùc traàm tích hieän ñaïi . Heä taàng Caàn Giôø . Heä taàng Bình Khaùnh . 4. Taàng chöùa nöôùc væa loã hoång trong traàm tích bôû rôøi Pleitoxen. Heä taàng Cuû Chi . Heä taàng Thuû Ñöùc . Heä taàng Traûng Bom . 3. Taàng chöùa nöôùc væa loã hoång trong traàm tích bôû rôøi Plioxen phaàn treân. Heä taàng Baø Mieâu 2. Taàng chöùa nöôùc loã hoång-khe nöùt-væa trong traàm tích bôû rôøi vaø gaén keát yeáu Plioxen döôùi vaø Mioxen treân. Heä taàng Nhaø Beø . Heä taàng Bình Tröng. 1. Ñôùi chöùa nöôùc khe nöùt trong caùc ñaù traàm tích phun traøo vaø xaâm nhaäp Mezozoi thöôïng. Heä taàng Long Bình. + Ñôùi chöùa nöôùc khe nöùt trong ñaù traàm tích phun traøo vaø xaâm nhaäp Mezozoi thöôïng: Phaân boá ôû ñoä saâu döôùi 240 m, ñaây laø ñôùi chöùa nöôùc ngheøo, tyû löu löôïng chæ ñaït 0,06 l/Sm. Nöôùc coù thaønh phaàn Natri Bicacbonat, Clorua, ñoä khoaùng hoùa 0,9 g/l vaø ñoä pH = 8,5. Xeùt veà löu löôïng thì ñôùi naøy khoâng coù trieån voïng nhöng ñoái vôùi vuøng hieám nöôùc nhö Caàn Giôø thì ñaây vaãn laø ñôùi chöùa nöôùc caàn nghieân cöùu theâm. + Taàng chöùa nöôùc loã hoång-khe nöùt-væa trong traàm tích rôøi vaø bôû gaén keát yeáu Plixcen döôùi: Phaân boá ôû ñoä saâu khoaûng töø 160m ñeán 220m, laø taàng chuùa nöôùc ngheøo vaø raát ngheøo, tyû löu löôïng < 0,2 l/Sm. Nöôùc bò nhieãm maën. Nöôùc thuoäc loaïi hình Natri clorua, vôùi öu theá tuyeät ñoái cuûa anion clorua vaø cation natri, ñoä khoaùng hoùa töø 3 – 10 g/l. + Taàng chöùa nöôùc væa loã hoång trong traàm tích bôû rôøi Plioxen phaàn treân: Phaân boá ôû ñoä saâu khoaûng töø 120m ñeán 160m, ñöôïc giôùi haïn bôûi hai lôùp caùch nöôùc (lôùp treân laø lôùp seùt coù chieàu daøy thay ñoåi töø vaøi meùt ñeán 10m - 20m, lôùp döôùi cuõng laø lôùp seùt coù chieàu daøy thay ñoåi töø 5m ñeán 10m). Ñaây laø taàng chöùa nöôùc ngheøo, tyû löu löôïng baèng 0,2 l/Sm. Nöôùc bò maën, nöôùc thuoäc loaïi hình natri clorua, vôùi öu theá tuyeät ñoái cuûa anion clorua vaø cation natri, ñoä khoaùng hoùa cao 10 g/l. + Taàng chöùa nöôùc væa loã hoång trong traàm tích bôû rôøi Pleitoxen (QI – III): Phaân boá ôû ñoä saâu khoaûng töø 34m ñeán 120m, chieàu daøy taàng lôùn nhaát coù theå ñaït tôùi 70m – 90m. Tyû löu löôïng baèng 0,1-0,2 l/Sm. Do khaû naêng löu thoâng deõ daøng vôùi nöôùc maët vaø vôùi phöùc heä chöùa nöôùc Holoxen naèm treân thöôøng chòu aûnh höôûng cuûa nöôùc trieàu maën neân nöôùc ôû taàng naøy bò maën. + Phöùc heä chöùa nöôùc trong traàm tích bôõ rôøi ña nguoàn goác Holoxen: Phaân boá ôû ñoä saâu khoaûng 20m. Trong phöùc heä naøy, nöôùc ñöôïc chöùa trong hai toå hôïp traàm tích khaùc nhau laø: toå hôïp buøn, seùt, caùt bao phuû beà maët ruoäng, soâng ngoøi, keânh raïch, thöôøng ngaäp bôûi trieàu maën; vaø trong toå hôïp caùc gioàng caùt. Ta chæ chuù yù nhieàu ñeán toå hôïp chöùa nöôùc trong caùc gioàng caùt. Ñaây laø nguoàn nöôùc quí hieám ôû Caàn Giôø coù theå söû duïng toát cho sinh hoaït haèng ngaøy. Caùc gioàng caùt coù ñoä cao tuyeät ñoái trung bình khoaûng 2m so vôùi möïc nöôùc bieån. Chieàu daøy gioàng caùt thay ñoåi töø 6,5 – 10m ôû Ñoâng Hoøa, giaûm xuoáng 3,5 – 5m ôû Long Hoøa, roài laïi taêng treân 10m ôû Caàn Thaïnh. Nöôùc chöùa trong gioàng caùt goàm hai lôùp: döôùi nöôùc maën vaø treân nöôùc nhaït. Vaøo muøa möa lôùp nöôùc nhaït thöôøng coù ñoä daøy töø 1 – 2m, muøa khoâ giaûm xuoáng coøn 0,2 – 0,5m. Ñoä khoaùng hoaù töø 1,12–2,31 g/l. Nöôùc coù thaønh phaàn hoùa hoïc natri, kali, manheâ, clorua bicacbonat. Nhö vaäy trong caùc taäp hôïp ñaát ñaù chöùa nöôùc thì ñaùng chuù yù nhaát laø caùc nguoàn nöôùc trong caùc gioàng caùt ven bieån, tuy khoâng coù qui moâ phaùt trieån roäng vaø ñoä giaøu nöôùc cao nhöng do hoaøn caûnh töï nhieân vôùi nhu caàu taïi choã ñaõ trôû neân moät nguoàn taøi nguyeân quyù giaù caàn phaûi gìn giöõ vaø söû duïng hôïp lyù. 1.8 ÑAËC ÑIEÅM MOÂI TRÖÔØNG ÑÒA CHAÁT 1.8.1 Caáu truùc moùng Vuøng Caàn Giôø coù hai heä thoáng ñöùt gaõy chính : Taây Baéc – Ñoâng Nam vaø Ñoâng Baéc – Taây Nam. Hai heä thoáng ñöùt gaõy naøy taïo neân caùc vuøng naâng, haï vaø vuøng trung gian. Vì vaäy, moùng ñaù cöùng ôû Caàn Giôø ñöôïc tìm thaáy ôû nhöõng ñoä saâu khaùc nhau. + Heä thoáng ñöùt gaõy Taây Baéc – Ñoâng Nam theå hieän roõ 3 möùc ñòa hình cuûa beà maët moùng cuûa traàm tích Kainozoi. + Ñöùt gaõy soâng Saøi Goøn phaân boá doïc theo soâng Saøi Goøn keùo daøi ñeán Caàn Giôø, ñöùt gaõy naøy coù maët nghieâng veà Taây Nam hoaëc thaúng ñöùng. + Ñöùt gaõy Leâ Minh Xuaân – Lyù Nhôn coù phöông Taây Baéc – Ñoâng Nam keùo daøi töø Thaùi Myõ ñeán Ñoàng Tranh. Ñöùt gaõy naøy nghieâng veà phía Taây Nam vôùi goùc doác lôùn 800 – 900. + Heä thoáng ñöùt gaõy Ñoâng Baéc – Taây Nam bò caét bôûi heä thoáng ñöùt gaõy Taây Baéc – Ñoâng Nam, caùc ñöùt gaõy naøy ñoùng vai troø ranh giôùi giöõa caùc vuøng suït vaø vuøng naâng trong caùc caáu truùc baäc thang. Döïa vaøo ñoä saâu vaø caáu truùc cuûa moùng chia ra caùc naâng, haï khaùc nhau mang ñaëc ñieåm daïng khoái taûng : + Vuøng naâng Bình Khaùnh :Phaân boá ôû Bình Khaùnh ( Taây Nam Nhaø Beø ). Moùng cuûa vuøng naâng naøy coù ñoä saâu (-160) ñeán (-220)m. Vuøng naâng Bình Khaùnh keùo daøi theo phöông Ñoâng Baéc – Taây Nam. + Vuøng naâng Tam Thoân Hieäp :Phaân boá ôû Taây Nam Nhaø Beø, giöõa vuøng haï An Thôùi Ñoâng ( phía Taây ) vaø ñöùt gaõy Thuû Ñöùc ( phía Ñoâng ). Moùng coù ñoä saâu töø (-20) ñeán (-180)m, ôû phía Ñoâng beà maët moùng naâng cao daàn vaø loä ra ôû Gioàng Chuøa. + Vuøng trung gian Caàn Giôø: Phaân boá doïc theo bôø bieån Caàn Giôø coù phöông Ñoâng Baéc – Taây Nam. Moùng cuûa vuøng coù ñoä saâu töø (-200) ñeán (-260)m. Vuøng naâng trung gian Caàn Giôø noái tieáp vuøng naâng Tam Thoân Hieäp. + Vuøng haï An Thôùi Ñoâng : Chieám phaàn lôùn dieän tích huyeän Caàn Giôø, naèm phía Taây vuøng naâng Tam Thoân Hieäp. Vuøng haï naøy keùo daøi theo phöông Baéc – Nam. Maët moùng coù ñoä saâu töø (-280) ñeán (-320)m. 1.8.2 Xoùi moøn – xaâm thöïc Laø hai quaù trình mang tính chaát töï nhieân, hieän nay bò con ngöôøi laøm traàm troïng hôn. Caùc quaù trình naøy dieãn ra raát maïnh meõ ôû Caàn Giôø, ñaëc bieät taïi muõi Caàn Giôø, muõi Ñoàng Hoøa, cuø lao Phuù Lôïi vaø muõi ñaát xaõ Lyù Nhôn , ... phaù hoaïi noâng nghieäp, ñaát ñai, gaây thieät haïi lôùn ñeán saûn xuaát, xaây döïng vaø ñôøi soáng hieän taïi, cuõng nhö quy hoaïch phaùt trieån Kinh teá – Xaõ hoäi, moâi tröôøng trong töông lai cuûa Huyeän. Trong nhieàu thaäp kyû qua, bôø bieån bò xoùi lôû maïnh, bieån laán saâu vaøo ñaát lieàn khoaûng nghìn meùt, trung bình haøng naêm ôû baùn ñaûo Caàn Giôø maát ñi treân 2m ñaát. Nguyeân nhaân chuû yeáu gaây xoùi moøn bôø bieån laø do söï taùc ñoäng cuûa : soùng bieån, thuûy trieàu vaø doøng ven bôø, … vaø caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi nhö: ñaép ñaäp Trò An, Daàu Tieáng laøm giaûm löôïng phuø sa boài ñaép töø treân thöôïng nguoàn, laøm maát caân baèng giöõa löôïng boài ñaép vaø xoùi lôû; vieäc löu thoâng cuûa caùc taøu troïng taûi lôùn taïo soùng voã vaøo caùc bôø soâng; vieäc phaù huyû ñaát ngaäp nöôùc vaø chaët phaù röøng phoøng hoä ven bieån ñeåø phaùt trieån caùc ñaàm nuoâi toâm laøm giaûm khaû naêng giöõ ñaát. Hieän nay, ñeå giaûm xoùi moøn bôø bieån, ngöôøi ta tieán haønh caûi taïo keø ñaù hay ñeâ bieån (ñeâ keùo daøi khoâng lieân tuïc töø chôï Caàn Giôø ñeán taän khu du lòch thuoäc xaõ Ñoâng Hoøa); khoâi phuïc vaø baûo veä Heä sinh thaùi ven bieån; beân caïnh ñoù laø troàng röøng, ñaëc bieät laø loaïi caây Carurina ñaït hieäu quaû cao trong vieäc giaûm xoùn moøn bôø bieån, vöøa taêng hieäu quaû kinh teá vöøa taêng tính beàn vöõng sinh thaùi. Hình 1.2 Quá trình xâm thực Xaâm thöïc laø quaù trình dieãn ra lieàn keà vôùi söï xoùi moøn vaø hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi quaù trình tích tuï. Xaâm thöïc laø söï laán daàn cuûa bieån vaøo ñaát lieàn. Theo cö daân soáng ôû hai muõi Ñoàng Hoøa vaø Caàn Giôø thì caùch ñaây khoaûng 70 naêm, bôø bieån xöa kia caùch bôø bieån hieän nay khoaûng hôn 1000m. Taïi khu vöïc traïi nuoâi toâm : trong 3 naêm, 10 haøng döông roäng 20m thì chæ coøn moät haøng, caùc beå nöôùc ven bôø ñaõ bò phaù vôõ, vuøng daân cö ñang bò laán daàn, caùc coâng trình xaây döïng nhö ñöôøng giao thoâng, caùc coâng trình phuùc lôïi, nghóa trang lieät só, traïi nuoâi troàng thuûy saûn, … bò ñe doïa nghieâm troïng. 1.8.3 Boài tuï traàm tích Đoàng baèng thaáp haï löu soâng Ñoàng Nai noùi chung vaø cöûa soâng Soaøi Raïp noùi rieâng ñöôïc hình thaønh do ñôït bieån thoaùi. Quaù trình thaønh taïo ñoàng baèng chuû yeáu do laéng ñoïng traàm tích sau ñaûo chaén vôùi cô cheá tích tuï ngang vaø laáp ñaày vuøng vònh laø chuû yeáu. Bôø baõi ñöôïc laán ra bieån vôùi toác ñoä trung bình khoaûng 5 – 7m/naêm. Töø 1930 trôû laïi ñaây, ñöôøng bôø vuøng Gaønh Raùi bieán ñoäng khaù maïnh vôùi quaù trình tích tuï – maøi moøn xen keõ xaûy ra ôû ñoaïn bôø phía Taây vaø Taây Baéc. 1.8.4 Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi Cöûa soâng laø moâi tröôøng raát nhaïy caûm vôùi nhöõng taùc ñoäng cuûa thieân nhieân vaø cuûa con ngöôøi. Caùc yeáu toá töï nhieân : soùng bieån, thuûy trieàu, doøng ven bôø, … laø nhöõng yeáu toá raát quan troïng gaây neân söï bieán ñoäng vuøng cöûa soâng vaø doïc bôø bieån Caàn Giôø. Ngoaøi ra, nhöõng hoaït ñoäng kinh teá cuûa con ngöôøi khoâng keùm phaàn quan troïng laøm bieán ñoåi moâi tröôøng ñòa chaát nôi ñaây. Sau ñaây laø moät vaøi hoaït ñoäng thay ñoåi moâi tröôøng ñòa chaát deã thaáy nhaát. Baûng 1.2 Nhöõng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi trong moâi tröôøng ñòa chaát ven bieån Caàn Giôø STT Nhöõng hoaït ñoäng con ngöôøi Nhöõng yeáu toá ñòa chaát moâi tröôøng töông öùng 1 Hoaït ñoäng xaây döïng: cô sôû haï taàng, khu daân cö, khu du lòch Ñòa chaát coâng trình, luõ luït, trieàu, caáp nöôùc, thoaùt nöôùc, taân kieán taïo, giao thoâng boä, giao thoâng thuûy, 2 Hoaït ñoäng khai thaùc taøi nguyeân: khai thaùc khoaùng saûn, khai thaùc nöôùc ngaàm, khai thaùc ñaäp hoà, khai thaùc röøng, muoái, caûnh quan. Taøi nguyeân khoaùng saûn, nöôùc ngaàm, nöôùc maët, röøng, caûnh quan. Giao thoâng, daân cö, di tích lòch söû. 3 Xaû thaûi chaát oâ nhieãm: baõi choân laép chaát thaûi, nöôùc thaûi, khí thaûi. Ñòa chaát, ñòa chaát coâng trình, luõ luït, trieàu, daân cö, du lòch, nguoàn thaûi. 4 Hoaït ñoäng noâng nghieäp, chaên nuoâi Ñaát, thuûy lôïi, nöôùc ngaàm, möa, trieàu, thöïc vaät thích nghi 5 Hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn Ñaát, thuyû lôïi, nöôùc maët, röøng,... 6 Hoaït ñoäng du lòch Giao thoâng, daân cö, caûnh quan,... 1.9 ÑAËC ÑIEÅM THOÅ NHÖÔÕNG Neàn ñaát Caàn Giôø ñang trong quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån. neàn ñaát goàm coù: 1.9.1 Ñaát gioàng caùt Ñaát gioàng coù nguoàn goác töø traàm tích bieån do gioù vaø soùng bieån taïo neân vuøng ñòa hình cao (treân 2m), do vaäy vuøng ñaát naøy haàu nhö khoâng ngaäp nöôùc, laïi coù möïc nöôùc ngaàm. Vì theá, ñaát gioáng laø nhöõng tuï ñieåm daân cö sôùm nhaát keå töø khi con ngöôøi ñeán khai phaù vuøng naøy, ñaát naøy raát thuaän lôïi ñeå troàng caùc loïai caây aên traùi nhö maûng caàu, xoøai. Caùc vuøng ñaát gioàng caùt trong vuøng phaân boá nhö sau: Gioàng Caàn Thaïnh – Long Hoøa, (chaïy daøi töø muõi Caàn Giôø ñeán Long Hoøa) vaø gioàng Lyù Nhôn. 1.9.2 Nhoùm ñaát phuø sa Xuaát phaùt töø caáu taïo traàm tích nguoàn goác soâng hoaëc soâng bieån, goàm caùc loaïi ñaát: Ñaát phuø sa coù taàng loang loã ñoû vaøng, nhieãm maën vaøo muøa khoâ, taäp trung nhieàu ôû xaõ Bình Khaùnh. Ñaát phuø sa treân neàn pheøn tieàm taøng, nhieãm maën vaøo muøa khoâ, phaân boá ôû xaõ Bình Khaùnh vaø Lyù Nhôn. 1.9.3 Nhoùm ñaát pheøn Laø loïai ñaát pheøn tieàm taøng nhieãm maën vaøo muøa khoâ, phaân boá ôû phía Nam xaõ Bình Khaùnh vaø xaõ An Thôùi Ñoâng. 1.9.4 Nhoùm ñaát maën pheøn Laø loaïi ñaát taäp trung nhieàu ôû huyeän, coù nguoàn goác töø traàm tích ñaàm laày bieån, goàm: Ñaát maën pheøn tieàm taøng, taàng sinh pheøn noâng, nhieàu baõ höõu cô, ngaäp maën thöôøng xuyeân, chieám 53% dieän tích ñaát cuûa huyeän Caàn Giôø. Ñaát maën pheøn tieàm taøng, taàng sinh pheøn noâng, nhieàu baõ höõu cô, ngaäp maën theo con nöôùc, phaân boá khaép toøan vuøng, chuû yeáu theo theàm loøng chaûy vuøng ñaàm laày ngaäp maën. Ñaát maën pheøn tieàm taøng, taàng sinh pheøn saâu, nhieàu caùt, ngaäp maën theo con nöôùc: chieám 0,7% dieän tích ñaát cuûa huyeän. Söï phaân boá nhoùm thoå nhöôõng lieân quan tröïc tieáp ñeán söï phaùt trieån thaûm thöïc vaät töï nhieân vuøng ñaát maën, truõng thaáp laø ñieàu kieän thuaän lôïi cuûa caùc nhoùm caây röøng ngaäp maën vaø laø ñieàu kieän ñeå caùc hoaït ñoäng troàng röøng, taùi taïo röøng ñöôïc thaønh coâng. Ñaëc ñieåm thoå nhöôõng coøn laø yeáu toá quyeát ñònh phöông thöùc söû duïng ñaát, con ngöôøi coù theå chuû ñoäng trong coâng taùc caûi taïo ñaát theo caùc muïc ñích söû duïng coù hieäu quaû kinh teá cao. 1.10 ÑAËC ÑIEÅM ÑÒA MAÏO 1.10.1 Quaù trình hình thaønh ñòa maïo Caàn Giôø thuoäc ñôn vò kieán truùc hình thaùi ñoàng baèng tích tuï cöûa soâng, beà maët chia caét ngang maïnh meõ bôûi heä thoáng soâng raïch chaèng chòt. Taùc ñoäng ñeán töï nhieân laø caùc quaù trình ñòa maïo hieän ñaïi vaø caùc quaù trình nhaân sinh: Quaù trình ñòa maïo hieän ñaïi Quaù trình xaâm thöïc ngang taïo caùc vaùch saït lôõ bôø soâng, xaâm thöïc saâu ôû cöûa soâng do hoaït ñoäng thuûy trieàu. Quaù trình maøi moøn daûi ven bieån do soùng vaø thuûy trieàu, bôø bieån Caàn Giôø hieän taïi ñang bò xaâm thöïc vôùi toác ñoä: 5.000 – 10.000 mm/naêm. Quaù trình boài tuï loøng soâng vaø vuøng cöûa soâng gaây ra cho caùc hoaït ñoäng giao thoâng thuûy. Caùc quaù trình nhaân sinh Hoaït ñoäng vaän taûi thuûy, ñaëc bieät treân tuyeán soâng Loøng Taøu – Soâng Döøa – Taéc Ñònh Cau laøm gia taêng quaù trình xaâm thöïc bôø. Caùc hoaït ñoäng can thieäp vaøo doøng chaûy, theo muïc tieâu thuûy lôïi, nuoâi toâm vaø xaây döïng caùc cô sôû haï taàng (nhö phaùt trieån caàu caûng, môû roäng tuyeán ñöôøng Röøng Saùc,...) cuõng laøm bieán ñoåi cuïc boä cheá ñoä thuûy vaên taïo neân caùc vuøng xaâm thöïc vaø boài tuï môùi. Ñaëc ñieåm kieåu bôø - Bôø suù veït: hình thaønh döôùi taùc ñoäng chuû yeáu cuûa thuûy trieàu, thöïc vaät röøng ngaäp maën giöõ vai troø quan troïng trong quaù trình phaùt trieån dieän tích ñaát lieàn. - Baõi ngaàm ven bôø: laø daïng ñòa hình thaáp thöôøng xuyeân ngaäp nöôùc, thaønh phaàn chuû yeáu laø caùt, ôû nôi cöûa soâng coù tích tuï haït mòn buøn, seùt. Hình 1.3 Hình baõi bieån Caàn Giôø 1.10.2 Ñòa maïo Neàn ñaát huyeän Caàn Giôø coù daïng naèm thoaûi, nghieâng nheï thuoäc ñòa hình tích tuï. Treân ñoù coù theå phaân bieät ñöôïc caùc ñôn vò nhö sau: Caùc thaønh taïo gioàng Gioàng laø teân goïi cuûa nhaân daân ñòa phöông Nam Boä duøng ñeå chæ caùc daûi ñaát keùo daøi coù ñòa hình noåi cao hôn ñòa hình xung quanh. Gioàng laø caùc daûi hoaëc ñoài caùt do soùng bieån boài ñaép doïc bôø bieån qua töøng giai ñoaïn lòch söû phaùt trieån. Caùc gioàng phaân boá ôû Lyù Nhôn, Long Hoøa vaø Caàn Thaïnh coù daïng hôi cong, keùo daøi vôùi maët loài höôùng ra bieån. Trong ñoù gioàng Long Hoøa vaø Caàn Thaïnh keùo daøi hôn 11km töø muõi Gaønh Raùi ñeán muõi Ñoàng Tranh, beà roäng gioàng thay ñoåi töø 0,5 – 1,5km. Vôùi ñaëc ñieåm hình thaùi treân, caùc beà maët gioàng thöôøng laø nôi cö daân sinh soáng vaø canh taùc noâng nghieäp. Hình 1.4: Caùc gioàng caùt ôû xaõ Long Hoaø Baõi boài Phaân boá ôû ñoä cao tuyeät ñoái 0 – 1m. Baõi boài ñöôïc caáu taïo bôûi traàm tích bôû rôøi hieän ñaïi goàm seùt, caùt, boät beà daøy dao ñoäng 2 – 5m. Beà maët baõi boài baèng phaúng, heïp (vaøi meùt) keùo daøi theo höôùng soâng. Caøng veà phía bieån (Nhaø Beø ra Caàn Giôø), beà maët baõi boài caøng ñöôïc môû roäng (töø 500 – 1.000m ñeán haøng chuïc km) bò ngaäp nöôùc khi thuûy trieàu leân. Beà maët baõi boài bò chia caét bôûi maïng keânh raïch hieän ñaïi vaø caùc laïch trieàu coù daïng caønh caây, daïng song song. Baûng 1.3 Dieän tích ñaát baõi boài ven soâng, ven bieån STT Xaõ, thò traán Ñaát baõi boài ven bieån Ñaát baõi boài ven soâng Toång dieän tích (ha) Trong ñoù Toång dieän tích (ha) Trong ñoù DT thueâ (ha) Hoä, toå SX DT thueâ (ha) Hoä, toå SX 01 Thò traán Caàn Thaïnh 2.500 605,6 57 - - - 02 Xaõ Long Hoøa 1.500 935 41 150 27 9 03 Xaõ An Thôùi Ñoâng - - - 50 33,17 30 04 Xaõ Lyù Nhôn 500 277 11 70 35,56 12 05 Xaõ Thaïnh An 500 105 13 250 190 35 Toång coäng 5.000 1922,6 122 520 285,73 86 Caùc baõi trieàu Phaân boá roäng raõi ôû vuøng cöûa soâng lôùn ñoå ra bieån (töø cöûa soâng Soaøi Raïp ñeán Cuø Lao Con OÙ) vôùi ñoä cao 0 – 1m. Baõi boài ñöôïc caáu taïo bôûi traàm tích bôû rôøi hieän ñaïi goàm caùt, boät, seùt daøy 2 – 5m. Beà maët baõi boài baèng phaúng, heïp (0,5 – 5km) nghieâng thoaûi veà phía bieån. Ñaây laø beà maët treû nhaát trong khu vöïc nghieân cöùu, beà maët ñöôïc loä ra khi trieàu ruùt. Do naèm ôû cöûa soâng vaø ven bôø bieån neân hình daïng cuûa baõi boài phuï thuoäc vaøo höôùng chaûy vaø toác ñoä cuûa doøng chaûy cuûa soâng vaø bieån, hình daïng baõi boài phuï thuoäc vaøo hình thaùi cuûa ñöôøng bôø coå hôn noù. ÔÛ ñaây coù hai daïng chính: + Daïng hình tam giaùc coù ñænh nhoâ ra bieån theo chieàu nöôùc cuûa soâng, ñaùy tam giaùc phuï thuoäc vaøo ñöôøng bôø coå hôn, coù theå uoán cong oâm laáy ñöôøng bôø (nhö baõi trieàu ôû vònh Ñoàng Tranh). + Daïng keùo daøi theo ñöôøng bôø töø muõi Ñoàng Tranh ñeán muõi Caàn Giôø hoaëc daûi oâm laáy cuø lao Phuù Lôïi. Beà maët baõi boài bò chia caét bôûi caùc doøng chaûy töø phaàn ñaát lieàn ra taïo neân vaùch ñöùng. Treân beà maët baõi boài phaân boá raûi raùc caùc baõi san hoâ, baõi soø vôùi dieän tích khoâng roäng (nhö muõi Gaønh Raùi, cöûa soâng Haø Thanh…). Beà maët baõi trieàu chòu taùc ñoäng manh cuûa thuûy trieàu vaø soùng voã bôø cuûa bieån. Ñaàm laày ven bieån Phaân boá ôû Caàn Giôø coù ñòa hình cao 0 – 1m (trung bình laø 0,6m). Caáu taïo cuûa ñaàm laày laø caùc traàm tích bieån cuûa ñaàm laày bieån hay hoãn hôïp soâng bieån goàm: boät, seùt, chöùa taøn tích thöïc vaät phaân huûy yeáu, maøu xaùm ñen, ñen, beà daøy traàm tích 2 – 5m. Ñaàm laày coù beà maët phaèng phaúng, phaàn lôùn bò ngaäp nöôùc thöôøng xuyeân, chæ loä moät phaàn khi trieàu ruùt. Beà maët ñaàm laày bò chia caét maïnh bôûi maïng soâng raïch hieän ñaïi, phaùt trieån coù daïng caønh caây hoaëc oâ maïng chaèng chòt. Möùc ñoä chia caét ngang lôùn (4 – 13 km/km2). Traéc dieän ngang cuûa raïch daïng chöõ U, V coøn soâng lôùn coù daïng hình maùng. Do taùc ñoäng cuûa thuûy trieàu taïo vaùch doác ñöùng cao 0,1 – 1m. Treân beà maët ñaàm laày, thaûm thöïc vaät nöôùc maën raát phaùt trieån nhö: ñöôùc, maém, oâ roâ, chaø laø, … cuõng nhö baõi boài cao ôû ñaây caùc beà maët naøy ñang ñöôïc con ngöôøi khai phaù, caûi taïo vaø söû duïng tieàm naêng cuûa noù trong xaây döïng kinh teá cuûa huyeän Caàn Giôø. Daïng bôø bieån Töø muõi Ñoàng Tranh ñeán muõi Caàn Giôø keùo daøi 12km. Treân bôø bieån hieän nay coù choã ñöôïc tích tuï, choã bò maøi moøn maø nhaân toá taùc ñoäng chuû yeáu laø quaù trình soùng vôùi taùc ñoäng töông hoã cuûa thuûy trieàu coäng vôùi söï cung caáp vaät lieäu töø caùc soâng ñoå ra. + Kieåu bôø maøi moøn: laø kieåu phaù huûy cuûa soùng bieån taïo neân caùc vaùch doác döïng cao (0,5 – 1m). Caùc vaùch naøy keùo daøy haøng chuïc km doïc theo ñöôøng bôø. Kieåu naøy phaân boá ôû muõi Caàn Giôø Long Hoøa. + Kieåu bôø tích tuï: laø keát quaû tích tuï caùc vaät lieäu bôû rôøi do caùc soâng taûi ra. Caùc phaàn tích tuï coù theå laø caùc ñoài caùt boät chaïy doïc ñöôøng bôø, thöôøng ñöôïc goïi laø gioàng caùt baõi ngaàm chaïy doïc ñöôøng bôø hay baùm vaøo caùc daûi ñaát nhoâ ra bieån nhö muõi nhoâ Lyù Nhôn vaø muõi Caàn Giô.ø Daïng ñòa hình do sinh vaät Bao goàm caùc daûi than buøn vaø baõi tích tuï voû soø phaân boá vôùi ñieän tích heïp. Caùc baõi soø phaân boá doïc bôø vuøng Caàn Giôø roäng 10 – 20m, keùo daøi haøng traêm meùt. Caùc baõi soø naøy coù nguoàn goác bieån, tuoåi, ñöôïc thaønh taïo do soùng bieån ñöa caùc maûnh soø tích tuï laïi ven bôø. 1.11 ÑAËC ÑIEÅM KINH TEÁ XAÕ HOÄI 1.11.1 DAÂN SOÁ Baûng 1.4 Daân soá Huyeän Caàn Giôø naêm 2004-2005 Stt Noäi dung ÑV Toaøn Huyeän Bình Khaùnh A.Thôùi Ñoâng T.Thoân Hieäp Lyù Nhôn Long Hoøa Caàn Thaïnh Thaïnh An 1 Daân soá 31-12-2004 Ng 65.753 17.079 12.493 5.580 5.501 9.927 10.568 4.605 31-12-2005 Ng 66.866 17.384 12.669 5.682 5.587 10.033 10.889 4.622 2 Giôùi tính nöõ Ng % 33.263 49,75 8.724 50,18 6.311 49,81 2.782 48,96 2.781 49,78 5.040 50,23 5.462 50,16 2.163 46,84 1.11.2.KINH TEÁ XAÕ HOÄI Veà kinh teá * Toång giaù trò saûn xuaát toaøn huyeän (GCÑ.06) ñaït treân 4.150 tyû ñoàng, taêng 29% so naêm 2007, ñaït 85% keá hoaïch; trong ñoù: - Thuûy saûn taêng 4%, ñaït 90% keá hoaïch - Coâng nghieäp – tieåu thuû coâng nghieäp taêng 21%, vöôït 17% keá hoaïch. - Noâng laâm nghieäp giaûm 47%, ñaït 47% keá hoaïch - Giao thoâng böu ñieän taêng 18%, ñaït xaáp xæ keá hoaïch - Ñaàu tö xaây döïng taêng 87%, ñaït 79% keá hoaïch - Thöông nghieäp dòch vuï giaûm 8%, ñaït 86% keá hoaïch. Veà vaên hoùa xaõ hoäi - Giaûi quyeát vieäc laøm cho 4.612 löôït lao ñoäng, ñaït 102% keá hoaïch - Huy ñoäng lao ñoäng coâng ích 44.696 ngaøy coâng, ñaït 89% keá hoaïch - Giaûm tyû leä suy dinh döôõng treû em xuoáng coøn 10,1% - Hoïc sinh toát nghieäp THCS vaøo lôùp 10, ñaït 94,23% - Tyû leä treû em trong ñoä tuoåi tieâm chuûng môû roäng, ñaït 99,52% 1.11.3 KINH TEÁ Baûng 1.5 Kinh teá Huyeän Caàn Giôø trong naêm 2006 Thaønh phaàn Kinh teá Saûn löôïng(Taán) Giaù trò ( tyû ñoàng) Thuyû saûn - Ñaùnh baét xa bôø 18.500 208 - Nuoâi nhuyeãntheå 2.368 37 - Nuoâi toâm 6.670 470 Toång coäng 715 Noâng ngieäp - Luùa 1.280 7.5 - Caây aên traùi 350 3 - Chaên nuoâi 98 4.5 Toång coäng 15 Dieâm nghieäp 86.860 39 Coâng nghieäp-tieåu thuû coâng nghieäp 205 Thöông maïi-dòch vuï 2200 Du lòch 60 Giao thoâng - Böu ñieän 207 Toång coäng 4171 CHÖÔNG 2 RÖØNG NGAÄP MAËN CAÀN GIÔØ KHAÙI NIEÄM 2.1.1 Rừng ngập mặn RNM là rừng của các loài cây nhiệt đới và cây bụi có rễ mọc từ các trầm tích nước mặn nằm giữa khu vực giữa bờ biển và biển. Hoặc có thể định nghĩa: RNM là kiểu rừng phát triển trên vùng đất lầy, ngập nước mặn vùng cửa sông, ven biển, dọc theo các sông ngòi, kênh rạch nước lợ do thủy triều lên xuống hằng ngày.Theo gốc độ sinh thái môi trương thì rừng ngập mặn ( mangrove forest) là một trong những hệ sinh thái đất ướt đặc biệt của vùng nhiệt đới nói chung. Đất ướt được hiểu là vùng đầm lầy nơi cư chú của các loài chim nước và thực vật ngập hoặc bán ngập với sự phong phú đa dạng của nó. Ở hệ sinh thái RNM ngoài những đặc trưng trên nó còn là nơi phân bố tự nhiên của một hệ thực vật rừng với các loài cây phổ biến như đước (rhizophora), vẹt (bruguiera), mắm (avicennia).Trong hệ thực vật này các loài thực vật, các loài động vật, chim thú hoang dã đã sinh sống và phát triển Khu dự trữ sinh quyển Khu dự trữ sinh quyển là các hệ sinh thái trên đất liền và các vùng ven biển được Chương trình con người và sinh quyển của UNESCO công nhận nhằm thúc đẩy và xây dựng mối quan hệ cân bằng giữa con người và thiên nhiên. Bất kỳ một quốc gia nào cũng có quyền chọn lựa các địa điểm trên lãnh thổ của mình để đề nghị UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển, nếu các địa điểm này thỏa mãn các tiêu chuẩn do UNESCO đặt ra. Mỗi khu dự trữ sinh quyển phải đảm bảo thực hiện đầy đủ 3 chức năng sau: Chức năng bảo tồn: Đóng góp vào việc bảo tồn đa dạng cảnh quan, hệ sinh thái, loài và di sản. Chức năng phát triển: Thúc đẩy phát triển kinh tế mà vẫn bảo vệ được môi trường và các giá trị văn hóa. Chức năng trợ giúp: Là nơi thực hiện các hoạt động nghiên cứu khoa học, giáo dục và đào tạo về bảo tồn và phát triển bền vững trên phạm vi địa phương, quốc gia, khu vực và toàn cầu Về cơ cấu, khu dự trữ sinh quyển được chia làm 3 vùng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, đó là vùng lõi, vùng đệm và vùng chuyển tiếp. Vùng lõi: Vùng này được xác định bảo tồn lâu dài những giá trị đa dạng loài, đa dạng hệ sinh thái và cảnh quan. Vùng lõi của các khu dự trữ sinh quyển trên khắp thế giới ở các hệ sinh thái khác nhau, như vậy trên toàn cầu chúng ta có thể hình dung một bức tranh toàn cảnh về đại diện của các hệ sinh thái. Thông thường, trong vùng này sẽ không có hoạt động của con người, trừ các hoạt động nghiên cứu khoa học theo dõi các quá trình tự nhiên. Trong những trường hợp nhất định, người dân địa phương có thể duy trì một số hoạt động rất hạn chế về khai thác có tính truyền thống, đảm bảo bền vững. Vùng đệm: Vùng này được xác định xung quanh vùng lõi. Các hoạt động kinh tế ở đây được kiểm soát giống như vùng lõi, nhưng các hoạt động sản xuất lâm, ngư nghiệp vẫn được duy trì đồng thời với việc bảo tồn các quá trình tự nhiên và đa dạng sinh vật. Các thí nghiệm khoa học có mục đích bảo tồn các hệ sinh thái đã mất cũng được thực hiện trong vùng này. Vùng đệm cũng là nơi diễn ra các hoạt động giáo dục, đào tạo, du lịch và giải trí. Vùng chuyển tiếp: Vùng này bao quanh toàn bộ khu bảo vệ. Các hoạt động sản xuất nông nghiệp, khu dân cư và các hoạt động khác vẫn được duy trì. Các cơ quan bảo tồn, cộng đồng người dân, các nhà khoa học, các nhóm văn hóa, các cá nhân được điều phối trên cơ sở quản lý và phát triển bền vững nguồn lợi, vừa phát triển kinh tế vừa bảo vệ môi trường. PHAÂN BOÁ RÖØNG NGAÄP MAËN ÔÛ VIEÄT NAM RNM tập trung chủ yếu ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, bán đảo Cà Mau và hai tỉnh phía Bắc là Nam Định và Thái Bình. Các tỉnh ĐBSCL diện tích RNM chưa đến 100.000 ha tập trung ở các tỉnh Cà Mau 62.554ha, Bạc Liêu 4.142 ha, Sóc Trăng 2.943 ha, Trà Vinh 8.582 ha, Bến Tre 7.153 ha, Kiên Giang 322 ha, Long An 400 ha… Theo số liệu Bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn cho thấy, năm 1943 diện tích RNM Việt Nam trên 400.000 ha, đến năm 1996 giảm còn 290.000 ha và 279.000 vào năm 2006. RNM nguyên sinh tự nhiên hiện nay hầu như không còn. Đa số RNM hiện nay là rừng trồng (62%) còn lại là rừng thứ sinh nghèo hoặc rừng mới tái sinh trên bãi bồi. Hệ sinh thái rừng ngập mặn phân bố dọc bờ biển Việt Nam thuộc 28 tỉnh và thành phố. Theo Phan Nguyên Hồng (1999) đã chia vùng phân bố RNM Việt Nam thành 4 khu vực với 12 tiểu khu và xác định điều kiện sinh thái cho từng tiểu khu: - Khu vực I: ven biển Đông Bắc. Khu vực này được chia làm 3 tiểu khu: Tiểu khu 1: Từ Móng Cái đến Cửa Ông, bờ biển dài khoảng 55 km. TK này gồm lưu vực cửa sông Kalong, lưu vực vịnh Tiên Yên – Hà Cối và vùng ven bờ cửa sông Tiên Yên – Ba Chẽ. Tiểu khu 2: từ Cửa Ông đến Cửa Lục, bờ biển dài khoảng 40km. Tiểu khu 3: Từ Cửa Lục đến mũi Đồ Sơn, bờ biển dài khoảng 55 km. - Khu vực II: ven biển đồng bằng Bắc Bộ. Khu vực này được chia làm 2 Tiểu khu Tiểu khu 1: từ mũi Đồ Sơn đến cửa sông Văn Úc. Tiểu khu 2: từ cửa sông Văn Úc đến cửa Lạch Trường thuộc khu vực bồi tụ của hệ thống sông Hồng. - Khu vực III ven biển Trung Bộ từ mũi Lạch Trường đến mũi Vũng Tàu. Được chia làm 3 tiểu khu. Tiểu khu 1: từ Lạch Trường đến mũi Ròn. Tiểu khu 2: Từ Mũi Ròn đến mũi đèo Hải Vân Tiểu khu 3: từ mũi đèo Hải Vân đến mũi Vũng Tàu - Khu vực IV: Ven biển Nam Bộ. Khu vực này được chia làm 4 Tiểu khu Tiểu khu 1: từ mũi Vũng Tàu đến cửa sông Soài Rạp (ven biển Đông Nam Bộ). Tiểu khu 2: từ cửa sông Soài Rạp đến cửa sông Mỹ Thanh (ven biển ĐBSCL). Tiểu khu 3: từ cửa sông Mỹ Thanh đến cửa sông Bảy Háp (ven Biển Tây Nam bán đảo Cà Mau). Tiểu khu 4: từ cửa sông Bảy Háp (mũi Bà Quan) đến mũi Nãi, Hà Tiên (ven biển phía tây bán đảo Cà Mau) Hình 2.1 Phaân boá röøng ngaäp maën ôû Vieät Nam 2.3 LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN RNM CAÀN GIÔØ Goàm 2 giai ñoïan: tröôùc naêm 1975 vaø sau naêm 1975 ñeán nay. Coù theå khaúng ñònh raèng, treân Theá giôùi ít coù nôi naøo ñöôïc che chaén bôûi haøng chuïc ngaøn hecta (ha) röøng ngaäp maën nhö ñoâ thò thaønh phoá Hoà Chí Minh, ñoù laø baùu vaät maø thieân nhieân ban taëng cuøng vôùi bao coâng söùc cuûa con ngöôøi baûo toàn vaø phuïc hoài phaùt trieån. Ngaøy nay, moïi ngöôøi ñeàu bieát ñeán vai troø laù phoåi xanh cuûa RNM Caàn Giôø ñoái vôùi thaønh phoá hôn 6 trieäu daân naøy vaø laø KDTSQ RNM cuûa Theá Giôùi. Nhaän thöùc ñöôïc ñieàu naøy ta môùi thaáy heát quyeát taâm cuûa laõnh ñaïo thaønh phoá vaø coâng söùc cuûa nhöõng ngöôøi troàng röøng, baûo veä röøng trong suoát 25 naêm qua. 2.3.1. Giai ñoïan tröôùc naêm 1975 Tröôùc 30/04/1975, RNM ñöôïc goïi laø Röøng Saùc, ñaây laø moät boä phaän cuûa Röøng Saùc mieàn Ñoâng Nam Boä, vôùi dieän tích 66.611ha goàm 18 khu röøng caám (59.616ha) vaø 3 khu röøng baûo veä (6.995ha). RNM Caàn Giôø che phuû moät vuøng 40.000ha, taùn röøng daøy vôùi caây cao treân 25m, ñöôøng kính töø 25 – 40cm. Ñöôùc Ñoâi (Rhizophora apiculata) laø loaøi chieám öu theá, Baàn Ñaéng (Sonneratia alba), Veït (Bruguiera spp.), Coùc (Lumnitzera spp.), Chaø laø (Phoenix paludosa),... Cuõng nhö nhieàu nôi treân ñaát nöôùc Vieät Nam, trong chieán tranh, röøng ngaäp maën bò bom ñaïn vaø chaát khai hoang raûi khaép caùc caùnh röøng, caùc ñôït raûi thuoác khai quang baét ñaàu trieån khai ôû doïc truïc soâng Loøng Taøu saâu vaøo röøng moãi beân 200m vaø ngaøy caøng nhieàu laøm Röøng Saùc haàu nhö bò phaù huûy hoøan toøan, ñoä che phuû chæ coøn döôùi 40%. Cöûa ngoõ ra bieån Ñoâng cuûa Thaønh phoá trôû thaønh moät vuøng ñaát cheát, ngheøo kieät vaø hoang taøn. Töø naêm 1965 ñeán nhöõng naêm 1970, caùc ñôït raûi thuoác khai quang ñöôïc tieán haønh nhieàu laàn baèng maùy bay laøm cho heä sinh thaùi röøng gaàn nhö bò phaù vôõ hoøan toøan. Naêm 1978, Heä sinh thaùi RNM Caàn Giôø bò huûy hoïai hoøan toøan vaø haàu nhö khoâng coøn nöõa, caùc loaøi ñoäng vaät röøng, toâm caù, chim, … cheát heát, ñôøi soáng ngöôøi daân ñòa phöông muoân vaøn khoå cöïc. Chæ caùch trung taâm thaønh phoá coù vaøi chuïc caây soá maø ñôøi soáng ngöôøi daân caùch bieät, trong khi caû vuøng ñaát laø moät vuøng phuø sa boài tuï thuoäc caùc cöûa soâng lôùn. Ñoùi ngheøo, ñôøi soáng khoå cöïc, beänh taät caøng laøm cho RNM Caàn Giôø caøng bò taøn phaù bôûi möu sinh. 2.3.2. Giai ñoïan sau naêm 1975 Sau 30/04/1975, RNM Caàn Giôø thuoäc huyeän Duyeân Haûi tænh Ñoàng Nai, ñeán naêm 1978 giao laïi cho Thaønh phoá vôùi dieän tích toaøn huyeän laø 71.361ha (trong ñoù dieän tích röøng ngaäp maën vaø ñaát laâm nghieäp khoaûng 34.468 ha). Khi RNM ñöôïc giao laïi cho Thaønh phoá, dieän tích röøng chæ coøn 4.500ha laø Chaø laø nöôùc (Phoenix paludosa), coù hôn 10.000 ha ñaát troáng buøn khoâ nöùt neû vaø 5.588 ha ñaát laâm nghieäp coù khaû naêng canh taùc, soá dieän tích coøn laïi laø thaûm thöïc vaät xô xaùc goàm caùc loaïi caây luøm buïi vôùi ñoä che phuû döôùi 40%. Ngaøy 07/08/1978, UBND Thaønh phoá ñaõ kyù Quyeát ñònh 165/QÑ-UB thaønh laäp Laâm tröôøng Duyeân Haûi (tröôùc thuoäc Ty laâm nghieäp TPHCM), sau ñoåi teân laø Ban Quaûn lyù röøng Phoøng hoä theo Quyeát ñònh soá 173/CT do Boä Tröôûng pheâ duyeät vaø laø ñôn vò coù nhieäm vuï quaûn lyù tröïc tieáp röøng. Ñaûng boä, chính quyeàn thaønh phoá vaø ñòa phöông ñaõ ñöa ra moät chöông trình troàng laïi röøng, töø vieäc phaùt quang laïi maët baèng, choïn gioáng, troàng traùi gioáng, bao nhieâu coâng söùc moà hoâi cuûa nhieàu nhaø khoa hoïc boû ra ñeå coù hôn 30.000 ha röøng xanh toát nhö ngaøy nay. 2.3.3 Coâng taùc troàng laïi röøng Laâm tröôøng Duyeân Haûi choïn caây Ñöôùc ñoâi (Rhizophora apiculata) ñeå troàng laïi röøng vì Ñöôùc ñoâi coù toác ñoä taêng tröôûng töï nhieân nhanh neân coù khaû naêng troàng phuïc hoài röøng raát nhanh vaø ñaây coøn laø caây coù giaù trò kinh teá cao nhaát trong RNM. Traùi gioáng ñöôïc thu mua vaø vaän chuyeån töø tænh Minh Haûi (nay laø Caø Mau) vì nguoàn gioáng taïi choã khoâng ñuû cung öùng trong khi haàu heát ñaát troáng bao goàm caùc baõi buøn ñeàu phaûi ñöôïc öu tieân phuû xanh baèng traùi gioáng hoaëc caây con. Töø naêm 1984, coâng taùc troàng laïi röøng ñaït hieäu quaû cao, raát nhieàu caây ñöôïc troàng ñeå phuû xanh vuøng ñaát: Goõ Bieån (Intsia bijuga), Daø Voâi (Ceriops tagal) , Xuoåi (Xylocarpus Granatum),... Troàng röøng ñaõ khoù, coâng taùc chaêm soùc röøng giuùp röøng phaùt trieån xanh toát caøng khoù khaên hôn. Tæa thöa laø kyõ thuaät laâm sinh cuï theå, quan troïng nhaát nhaèm ñieàu khieån khoaûng caùch thích hôïp, taïo khoâng gian ñaày ñuû, kích thích taêng tröôûng, phaùt trieån vaø naâng cao chaát löôïng röøng. Saûn phaåm töø vieäc tæa thöa cung caáp moät löôïng goã phuïc vuï chaát ñoát vaø caây trong xaây döïng trong Thaønh phoá. Naêm 1990, Ban quaûn lyù röøng phoøng hoä giao ñaát röøng bình quaân 100 ha/1hoä daân vaø hôïp ñoàng khoaùn baûo veä röøng trong thôøi gian 30 naêm, khi ñònh cö trong röøng, chính quyeàn caáp 2 trieäu ñeå trang traûi xaây döïng choát, mua saém vaät duïng duøng. Ngöôïc laïi, caùc hoä daân phaûi baûo veä, quaûn lyù vaø söû duïng ñaát röøng ñöôïc giao theo ñuùng chính saùch vaø quy cheá ñöa ra nhaèm baûo veä röøng. Hình 2.2: Coâng taùc troàng laïi RNM Caàn Giôø nhöõng naêm sau 1975 Khi röøng ñöôïc phuïc hoài thì ñôøi soáng ngöôøi daân ñòa phöông cuõng daàn daàn oån ñònh, ñaây chính laø söï thay ñoåi taùc ñoäng lôùn ñeán neàn kinh teá huyeän Caàn Giôø. Röøng Caàn Giôø ñöôïc phaân ra thaønh 24 tieåu khu, moãi tieåu khu phaân ra nhieàu khu vaø loâ ñöôïc caùc hoä daân, kieåm laâm canh giöõ nghieâm ngaët. Caùc nhaø khoa hoïc vaãn tieáp tuïc boû söùc nghieân cöùu ñeå khoâng ngöøng goùp phaàn cho RNM Caàn Giôø ngaøy caøng phaùt trieån xanh toát nhö hoâm nay, caûi thieän moâi tröôøng cho thaønh phoá vaø caùc tænh laân caän. Nhieàu nhaø Khoa hoïc theá giôùi nhaän ñònh raèng, ñaây laø röøng môùi ñöôïc phuïc hoài ñeïp nhaát Ñoâng Nam AÙ. Thaùng 02/1998, döï aùn thaønh laäp Khu Baûo toàn Thieân nhieân RNM Caàn Giôø (vôùi quy moâ 38.670 ha) ñöôïc pheâ duyeät. Ñeán thaùng 21/01/2000, RNM Caàn Giôø ñöôïc UNESCO coâng nhaän laø KDTSQ Theá giôùi vaø ñaây cuõng laø KDTSQ ñaàu tieân cuûa Vieät Nam, trong ñoù coù gaàn 24.000 ha röøng troàng vaø 9.000 ha röøng töï nhieân ñöôïc khoanh vuøng baûo veä. Caùc döï aùn kinh teá coù aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán heä thoáng RNM thuoäc khu vöïc baûo toàn thieân nhieân ñeàu khoâng ñöôïc pheùp trieån khai. Nhìn chung, coâng taùc khoâi phuïc vaø troàng laïi röøng ñaõ coù taùc ñoäng tích cöïc laø taïo neân moâi tröôøng soáng toát cho ñoäng vaät, ñaëc bieät laø khoâi phuïc laïi ñaøn khæ khoûang 583 con taïi Laâm vieân (Tieåu khu 17) (coøn goïi laø Ñaûo Khæ) ñeå phuïc vuï du khaùch vaø laø nôi tham quan hoïc taäp raát boå ích. Ngoaøi ra coøn khoâi phuïc ñöôïc ñaøn caù saáu nöôùc lôï (Crocodylus porosus) laø loaøi quyù hieám ñang coù nguy cô tuyeät chuûng cuûa Vieät Nam vaø cuûa Theá giôùi. Hình 2.3: Moät soá hình aûnh veà RNM Caàn Giôø ngaøy nay 2.4 CHÖÙC NAÊNG KHU DÖÏ TRÖÕ SINH QUYEÅN RÖØNG NGAÄP MAËN CAÀN GIÔØ Cho ñeán nay, sau gaàn 25 naêm khoâi phuïc vaø phaùt trieån, döôùi söï noã löïc to lôùn cuûa chính quyeàn vaø nhaân daân TPHCM, RNM Caàn Giôø ñöôïc UNESCO coâng nhaän laø KDTSQ cuûa Theá giôùi, goàm 02 chöùc naêng chính: Baûo toàn: Ñoùng goùp vaøo vieäc baûo toàn ña daïng caûnh quan vaø moâi tröôøng soáng ñoäng vaät hoang daõ (ñaëc bieät laø caùc loaøi chim nöôùc); baûo toàn Heä sinh thaùi, loaøi vaø di truyeàn; baûo toàn thuûy vöïc, baõi boài doïc bôø soâng, ven bieån ñeå taùi sinh töï nhieân. Phaùt trieån: Thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá treân cô sôû beàn vöõng moâi tröôøng, vaên hoùa. 2.4.1 Phaân vuøng Ñeå thuaän tieän cho muïc ñích baûo toàn vaø söû duïng Taøi nguyeân thieân nhieân, KDTSQ RNM Caàn Giôø ñöôïc phaân chia thaønh 3 khu vöïc vôùi möùc ñoä baûo veä khaùc nhau vaø coù quan heä maät thieát vôùi nhau, ñoù laø: Vuøng loõi Laø vuøng ñöôïc baûo veä nghieâm ngaët, nhaèm baûo toàn caûnh quan, heä sinh thaùi vaø ña daïng veà loaøi. Vuøng naøy khoâng coù hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi tröø nhöõng hoaït ñoäng mang tính chaát nghieân cöùu vaø giaùm saùt. Trong moät soá tröôøng hôïp, ngöôøi daân ñòa phöông coù theå duy trì hoaït ñoäng khai thaùc truyeàn thoáng, caùc loïai taøi nguyeân giaûi trí beàn vöõng nhöng quy moâ haïn cheá. Vuøng loõi RNM Caàn Giôø vôùi dieän tích 4.721 ha goàm caùc tieåu khu 1, 2 , 3, 4, 6, 9, 12, 13, vaø 16. Vôùi caùc chöùc naêng sau: Baûo toàn Heä sinh thaùi RNM Caàn Giôø, röøng töï nhieân vaø röøng troàng; Baûo toàn caûnh quan vaø moâi tröôøng soáng caùc ñoäng vaät hoang daõ; Baûo toàn thuûy vöïc, baõi boài doïc bôø soâng, ven bieån ñeå taùi sinh töï nhieân; Nghieân cöùu khoa hoïc vaø du lòch sinh thaùi coù giôùi haïn. Vuøng ñeäm Laø vuøng bao quanh vuøng loõi, hình thaønh chöùc naêng laø taám ñeäm phoøng choáng caùc hoaït ñoäng gaây haïi ñeán muïc ñích baûo toàn. Trong vuøng coù caùc hoaït ñoäng saûn xuaát laâm nghieäp, ngö nghieäp ñöôïc duy trì nhöng vaãn baûo toàn caùc quaù trình töï nhieân vaø ña daïng sinh hoïc. Ñaây laø vuøng coù nhöõng ñieåm lyù töôûng cho caùc hoaït ñoäng giaùo duïc, giaûi trí vaø du lòch sinh thaùi. Vuøng ñeäm RNM Caàn Giôø vôùi dieän tích 37.339 ha goàm caùc tieåu khu 1, 2, 4a, 5, 7, 8, 9, 10, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24. Vôùi caùc chöùc naêng sau: Taïo caûnh quan thieân nhieân vaø giaù trò nhaân vaên phuïc vuï du lòch sinh thaùi; Moâ hình laâm ngö nghieäp keát hôïp thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Vuøng chuyeån tieáp Vuøng bao quanh beân ngoaøi vuøng ñeäm, duy trì caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp, khu daân cö vaø caùc hoaït ñoäng khaùc. Vuøng naøy coù vai troø quan troïng trong vieäc duy trì caùc hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi cho söï phaùt trieån ñòa phöông. Vuøng chuyeån tieáp RNM Caàn Giôø coù dieän tích 29.310 ha goàm caùc khu vöïc coøn laïi vaø thaûm coû doïc theo ven bôø bieån Caàn Giôø. Vôùi caùc chöùc naêng: Ñeäm xaõ hoäi: Caùc hoaït ñoäng saûn xuaát trong vuøng chuyeån tieáp cung caáo caùc loaïi saûn phaåm, dòch vuï chuû yeáu cho cö daân ñòa phöông. Vieäc söû duïng ñaát vaø taøi nguyeân thieân nhieân trong khu vöïc naøy khoâng ñöôïc maâu thuaån vôùi muïc tieâu cuûa KDTSQ RNM Caàn Giôø. Moái quan heä giöõa con ngöôøi vaø thieân nhieân phaûi ñöôïc haøi hoøa. Ñeäm môû roäng: Vieäc quaûn lyù vaø phaùt trieån cuûa vuøng chuyeån tieáp nhaèm môû roäng khoâng gian coù saün nhö moâi tröôøng cho ñoäng vaät hoang daõ sinh soáng. Hình 2.4: Baûn ñoà phaân vuøng RNM Caàn Giôø 2.5 HEÄ THOÁNG SINH THAÙI KHU DÖÏ TRÖÕ SINH QUYEÅN RNM CAÀN GIÔØ Heä thoáng sinh thaùi laø taäp hôïp ñoäng, thöïc vaät vaø vi sinh vaät cuøng soáng trong moät khoâng gian nhaát ñònh, töông taùc vôùi nhau vaø vôùi caùc thaønh phaàn voâ sinh cuûa moâi tröôøng töï nhieân. Ñaây cuõng laø nguoàn taøi nguyeân ñoäng thöïc vaät voâ cuøng phong phuù vaø ña daïng do KDTSQ RNM Caàn Giôø cung caáp. 2.5.1 Heä sinh thaùi thöïc vaät – Taøi nguyeân röøng Söï phaân boá caùc quaàn xaõ töï nhieân tuaân theo quy luaät nhaát ñònh vaø phuï thuoäc chaët cheõ vaøo cheá ñoä ngaäp trieàu. Thaûm thöïc vaät RNM Caàn Giôø taïo thaønh bôûi hai heä sinh thaùi chính: - Heä sinh thaùi röøng hoãn giao laù roäng nhieät ñôùi aåm gioù muøa, trong ñoù coøn toàn taïi caû nhöõng kieåu tre nöùa trong quaù trình dieãn theá töï nhieân, nhöng do bò taøn phaù maïnh neân chieám dieän tích phaân boá khaù nhoû. - Heä sinh thaùi röøng ngaäp maën, vôùi caùc kieåu quaàn xaõ ñieån hình cho töøng theå khaûm cuûa toaøn boä vuøng ñaát ngaäp trieàu ñaõ ñöôïc phaân chia khaù tæ mæ theo möùc ñoä trieàu vaø keát caáu neàn ñaát. Caùc quaàn xaõ naøy khaù phöùc taïp vaø phaùt trieån töï nhieân vôùi caùc loaøi caây baûn ñòa xen laãn vôùi caùc quaàn xaõ nhaäp cö coøn ñang treân ñöôøng oån ñònh. Caùc kieåu sinh thaùi röøng ngaäp maën Caàn Giôø coù theå chia nhö sau: + Quaàn heä Baàn chua: phaân boá ôû vuøng ñaát môùi boài doïc bôø soâng, nöôùc lôï. Baàn chua laø caây tieân phong cuûa vuøng nöôùc lôï, nôi coù baõi boài môùi ñöôïc hình thaønh. Quaàn xaõ baàn chua coù theå moïc thuaàn loaïi hoaëc hoãn giao vôùi maám traéng, maám ñen tuøy theo ñoä cao cuûa ñaát. + Quaàn heä Maám traéng: phaân boá treân ñaát môùi boài, buøn loûng, chuùng moïc thuaàn loaïi hoaëc hoãn giao vôùi maám ñen, baàn chua, baàn traéng. + Quaàn heä Maám traéng-Maám ñen: phaân boá ôû vuøng ñaát oån ñònh hôn. + Quaàn heä Maám traéng – Baàn traéng: phaân boá ôû caùc cöûa soâng, ven soâng raïch, buøn nhaõo. + Quaàn heä Maám ñen – Ñöôùc: phaân boá treân vuøng ñaát oån ñònh, ít ngaäp trieàu. + Quaàn heä Ñöôùc – Maám ñen: phaân boá nôi ñòa hình cao hôn vaø ñöôùc daàn chieám öu theá. + Quaàn heä Ñöôùc thuaàn loaïi: phaân boá ôû vuøng ñaát cao, oån ñònh hoaøn toaøn, caùc quaàn xaõ töï nhieân daàn daàn ñöôïc thay theá baèng röøng troàng, loaïi quaàn xaõ naøy coù dieän tích lôùn trôû thaønh kieåu röøng quan troïng vaø chieám öu theá cho heä sinh thaùi toaøn vuøng. + Quaàn heä Ñöôùc – caây buïi: phaân boá treân caùc vuøng ñaát cao hôn, caùc loaøi caây goã nhoû baét ñaàu xaâm chieám vôùi caây ñöôùc. Ngöôïc laïi caùc vuøng ñaát cao coù caây buïi oån ñònh ñöôïc gaây troàng boå sung baèng caây ñöôùc ñeå naâng cao tính ña daïng cuûa caùc heä sinh thaùi vaø hieäu xuaát sinh hoïc cuûa röøng. + Quaàn heä Coùc vaøng: phaân boá treân vuøng ñaát cao, seùt chaët ngaäp trieàu cao, treân caû ruoäng muoái bò boû hoang. + Quaàn heä Daø – Coùc – Gia ù- Löùc: phaân boá treân ñaát cao coù neàn ñaát seùt hôi chaët, coù theå xen vôùi raùng, tra laâm voà. + Quaàn heä Maám ñen - Chaø laø - Goõ bieån - Quao nöôùc: phaân boá vuøng ñaát cao doïc theo soâng (chuû yeáu coù ôû noâng tröôøng Ñoã Hoøa, noâng tröôøng cuûa toång ñoäi TNXP, noâng tröôøng Q5). + Quaàn heä Maám quaên: phaân boá ôû vuøng ñaát chaët ngaäp trieàu cao, xuaát hieän töï nhieân ngay treân ruoäng muoái boû hoang. + Quaàn heä Chaø laø: phaân boá treân vuøng ñaát cao seùt chaët, ít ngaäp trieàu, moïc thuaàn loaïi hoaëc hoãn giao vôùi raùng, löùc, tra laâm voà … + Quaàn heä Raùng: phaân boá khaù roäng treân vuøng ñaát töø nöôùc maën sang nöôùc lôï, nôi ñaát cao ngaäp khi trieàu cöôøng. + Quaàn heä Döøa nöôùc: phaân boá doïc theo keânh raïch coù ñoä maën thaáp (nöôùc lôï) caây thöôøng phaùt trieån maïnh nôi buøn chaët theo soâng. Quaàn xaõ naøy moïc thuaàn loaïi hay hoãn giao vôùi maùi daàm, O roâ, Laùc, Coùi... Ngoaøi ra coøn coù theå keå ñeám moät soá quaàn xaõ ñöôïc troàng vôùi dieän tích khoâng lôùn laém taïo thaønh caùc theå khaûm thuaàn loaïi nhö quaàn xaõ Daø Voâi, quaàn xaõ Daø quaùnh, quaàn xaõ Veït Ñen, quaàn xaõ Xu oåi, quaàn xaõ, Goõ nöôùc,... Ngoøai ra, coøn coù moät soá quaàn xaõ thöïc vaät nhaäp cö quaàn xaõ Baïch Ñaøn, quaàn xaõ Phi lao, quaàn xaõ Keo laù traøm, vaø caùc daïng traûng coû thoùai hoùa,... Xeùt thaûm thöïc vaät RNM coù theå phaân chia thaønh loaøi caây RNM thöïc söï vaø loaøi caây chòu maën gia nhaäp vaøo röøng ngaäp maën. Loaøi caây RNM thöïc söï goàm nhöõng caây giôùi haïn chung quanh vuøng nöôùc lôï vaø maën, trong khi ñoù caây chòu maën gia nhaäp röøng ngaäp maën laø nhöõng caây thuoäc vuøng doïc theo bôø bieån hoaëc thöïc vaät vuøng ñaát lieàn nhöng coù theå ñoâi khi tìm thaáy taïi röøng ngaäp maën. Tuy vaäy, nhieàu nhaø phaân loaïi thöôøng gaëp khoù khaên ñeå phaân bieät giöõa loaøi caây thöïc söï vaø loaøi caây gia nhaäp röøng ngaäp maën, do ñoù söï phaân loaïi chæ coù tính chaát töông ñoái. 2.5.2 Heä sinh thaùi ñoäng vaät treân caïn Trong chieán tranh, röøng ngaäp maën Caàn Giôø ñaõ bò taøn phaù do chaát ñoäc hoùa hoïc neân caùc loaøi ñoäng vaät ñaõ bò cheát hoaëc di chuyeån ñi nôi khaùc. Moät soá thaønh phaàn ñoäng vaät tröôùc kia ñaõ bieán maát. Töø naêm 1978 ñeán nay, röøng ñaõ ñöôïc phuïc hoài vaø phaùt trieån ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi veà moâi tröôøng soáng cho caùc loaøi ñoäng vaät röøng coù nhieàu thöùc aên do caùc loaøi thuûy sinh vaät cuûa röøng coù ñieàu kieän phaùt trieån, thaûm thöïc vaät roäng lôùn, ña daïng laø nôi thích hôïp cuûa nhieàu nhoùm ñoäng vaät röøng coù caùc taäp tính sinh thaùi khaùi khaùc nhau. Moät soá loaøi ñoäng vaät ñöôïc hoài sinh phaùt trieån maïnh meõ thaønh töøng ñaøn nhö: khæ ñuoâi daøi 400-500 con (ôû Laâm vieân Caàn Giô)ø, heo röøng, choàn, traên, raén, kyø ñaø, meøo röøng, meøo caù, raùi caù … Caùc saân chim töï nhieân ñaõ vaø ñang hình thaønh thu huùt caùc ñaøn chim haøng traêm loaøi tieáp tuïc hoài cö sinh soâi vaø phaùt trieån. Röøng ngaäp maën Caàn Giôø ñaõ ñöôïc khoâi phuïc vaø phaùt trieån laø thaønh töïu kyø dieäu cuûa chính quyeàn vaø nhaân daân thaønh phoá Hoà Chí Minh. Ñeán nay Caàn Giôø ñaõ ñöôïc coâng nhaän laø Khu Döï tröõ Sinh quyeån Theá giôùi, giaù trò Caàn Giôø caøng ñöôïc khaúng ñònh. Do vaäy vieäc baûo toàn vaø môû roäng dieän tích röøng ngaäp maën Caàn Giôø laø caàn thieát. Baát kyø döï aùn naøo gaây toån haïi moâi tröôøng Caàn Giôø laø ñi ngöôïc laïi chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng Caàn Giôø. Hình 2.5 Một số loài động vật của rừng ngập mặn Cần Giờ Baûng 2.1 Caùc loaïi ñoäng vaät taïi RNM thuoäc danh muïc Saùch Ñoû Vieät Nam TT Teân thoâng thöôøng Teân khoa hoïc Möùc ñoä ñe doïa 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Lôùp Boø saùt Taéc keø Kyø ñaø nöôùc Traên ñaát Traên gaám Raén caïp nong Raén hoå mang Raén hoå chuùa Vích Ñoài moài Quaân ñoàng Caù saáu hoa caø Lôùp chim Boà noâng chaân xaùm Giang sen Coø lao xaùm Giaø ñaûy nhoû Choaéc lôùn moû vaøng Aùc laø Lôùp thuù Raùi caù thöôøng Raùi caù vuoát beù Meøo caù Meøo röøng Reptilia Gekko gekko Varanus salvator Python molurus Python reticulatus Bungarus fasciatus Naja naja Ophiophagus hannah Chelonia mydas Eremochelis imbricata Lepidochelus olivacea Crocodylus porosus Aves Pelecanus philippensis Mycteria leucocephala Mycteria cinerea Leptoptilos Javanicus Tringa guttifer Pica pica Mammalia Lutra lutra Aouyx cinerea Felis viverrina Felis bengalensis T V V V T T E, PB01 – I E E V E, PB01 –I R R V R PB01 – II E T T R PB01 - II Ghi chuù: Caùc baäc ñe doïa theo saùch ñoû Vieät Nam E (Endangered): Ñang nguy caáp (bò ñe doïa tuyeät chuûng) V (Vulnerable): Seõ nguy caáp (coù theå bò ñe doïa tuyeät chuûng) R (Rate): Hieám (coù theå nguy caáp) T (Threatened): Bò ñe doïa Pb01 – I: Ñoäng thöïc vaät quí hieám nhoùm I; pb01 – II: Ñoäng thöïc vaät quí hieám nhoùm II theo nghò ñònh 18/HÑBT. 2.5.3 Heä sinh thaùi ñoäng vaät döôùi nöôùc Heä sinh thaùi röøng ngaäp maën ñöôïc coi laø heä sinh thaùi coù naêng suaát sinh hoïc cao nhaát, ñaëc bieät laø nguoàn lôïi thuûy saûn. Bôûi vì nguoàn thöùc aên ñaàu tieân phong phuù vaø ña daïng cung caáp cho caùc loaøi thuûy saûn laø xaùc höõu cô thöïc vaät daïng haït, hoaëc coøn goïi laø muøn baõ höõu cô, ñoù laø saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huûy xaùc thöïc vaät, bao goàm: laù, caønh, choài, reã… cuûa caùc caây RNM. Theo thoáng keâ thì RNM Caàn Giôø coù 36 loaøi thuoäc 21 hoï ñoäng vaät thaân meàm, trong ñoù 25 loaøi chaân buïng vaø 11 loaøi thaân meàm 2 maûnh voû, caùc loaøi chaân buïng soáng döôùi taùn röøng vaø saøn röøng, caùc loaøi thaân meàm 2 maûnh voû soáng taäp trung ôû baõi boài. Caùc loaøi giaùp xaùc nhö cua, toâm soáng doïc theo keânh raïch ñeå tìm nguoàn thöùc aên, trong soá chuùng coù nhöõng loaøi coù giaù trò kinh teá cao cho cuoäc soáng cuûa coäng ñoàng cö daân ôû vuøng cöûa soâng ven bieån nhö: cua (Scylla serrata), caùc loaøi toâm bieån (Penasus indicus, P. merguiensis, P. monodon) vaø toâm caøng xanh Macrobrachium rosenbergii). Vuøng cöûa soâng RNM Caàn Giôø coù treân 137 loaøi caù thuoäc 39 hoï vaø 13 boä. Chuùng laø nhöõng loaøi caù soáng ôû vuøng ven bieån cöûa soâng coù noàng ñoä muoái thaáp. Nhöõng loaøi caù soáng ôû vuøng nöôùc lôï thöôøng sinh saûn ôû ngoaøi bieån vaø laáy moâi tröôøng cöûa soâng ñeå sinh soáng. Trong soá chuùng coù nhöõng loaøi coù giaù trò kinh teá cao nhö: caù döùa, caù ngaùt, caù cheõm, caù ñoái, caù chìa voâi, caù nhaùm, caù mao eách, caù leïäp sô, caù löôõi buùa, caù löôõi traâu,... CHÖÔNG 3 HIEÄN TRAÏNG MOÂI TRÖÔØNG RÖØNG NGAÄP MAËN CAÀN GIÔØ MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC Caàn Giôø laø vuøng haï löu chính cuûa 3 soâng Loøng Taøu, Soaøi Raïp, Thò Vaûi neân cuõng laø nôi taäp trung vaø tieáp nhaän haàu heát löôïng nöôùc thaûi töø thöôïng nguoàn. Haàu heát caùc nguoàn nöôùc oâ nhieãm taïi Caàn Giôø ñeàu lieân quan ñeán 3 nguoàn nöôùc thaûi chính Nöôùc thaûi coâng nghieäp chöa ñöôïc xöû lyù töø thöôïng nguoàn Nöôùc thaûi giao thoâng Nöôùc thaûi sinh hoaït Caùc nguoàn oâ nhieãm töø thöôïng löu vaø töø xung quanh ñöa vaøo RNM Caàn Giôø a/ Caùc nguoàn coâng nghieäp Trong soá 47 KCN, KCX ñang hoaït ñoäng taïi thöôïng löu heä thoáng soâng raïch chaûy qua Caàn Giôø, môùi chæ coù 16 khu coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung, coøn laïi ñeàu xaû tröïc tieáp nöôùc thaûi chöa qua xöû lyù taäp trung vaøo nguoàn nöôùc. Caùc taùc nhaân gaây oâ nhieãm chính do nguoàn coâng nghieäp gaây ra Caùc chaát höõu cô keùm beàn vöõng, deã bò vi sinh vaät phaân huyû Caùc chaát höõu cô khoù bò phaân huyû nhö phaåm maøu höõu cô, phenol, lignin. Daàu môõ töø caùc nhaø maùy cô khí, ñoùng taøu, luyeän kim, traïm xaêng daàu,... Caùc kim loaïi naëng Tính ñeán 2010 treân toaøn boä heä thoáng löu vöïc soâng Ñoàng Nai coù 47 KCN, KCX ñang hoaït ñoäng, haøng ngaøy thaûi vaøo heä thoáng Soâng Ñoàng Nai 111.605 m3 nöôùc thaûi Baûng 3.1 Löu löôïng vaø taûi löôïng caùc nguoàn oâ nhieãm coâng nghieäp taïi Caàn Giôø Löu vöïc Soá KCN, KCX Soá nhaø maùy ñang hoaït ñoäng Löu löôïng nöôùc thaûi (m3/ngaøy) Taûi löôïng caùc chaát oâ nhieãm (kg/ngaøy) TSS BOD5 COD Toång N Toång P Soâng Saøi Goøn 18 1312 30305 5979.8 12549.3 27330.1 520.4 250.8 Soâng Ñoàng Nai 16 512 39520 6913.5 5144.5 33001.4 743.5 161.3 Soâng Thò Vaûi 13 244 41880 2055.1 1986.5 16593.7 339.2 129.9 Toång coäng 47 2068 111605 14948.4 19680.3 76925.2 1603.1 542.0 Baûng 3.2 Döï baùo löu löôïng vaø taûi löôïng oâ nhieãm do nöôùc thaûi coâng nghieäp vaøo nguoàn nöôùc taïi Caàn Giôø naêm 2020 Löu vöïc Löu löôïng (m3/ ngaøy) Taûi löôïng oâ nhieãm (kg/ngaøy) BOD5 COD SS Toång N Soâng La Ngaø 33.000 5.940 10.560 6.930 1.650 Soâng Beù 121.800 21.924 38.976 25.578 6.090 Soâng Ñoàng Nai 299.640 53.935 95.885 62.924 14.982 Soâng Saøi Goøn 343.620 61.852 109.958 72.160 17.181 Soâng Vaøm Coû 239.460 43.103 76.627 50.287 11.973 Soâng Nhaø Beø – Soaøi Raïp 192.000 34.560 61.440 40.320 9.600 Soâng Thò Vaûi 323.160 58.169 103.411 67.864 16.158 Toång coäng 1.552.680 279.484 496.858 326.063 77.634 Trong soá caùc soâng coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán Caàn Giôø, soâng Thò Vaûi ñöôïc ghi nhaän coù möùc ñoä aûnh höôûng lôùn nhaát do Soâng Thò Vaûi laø soâng ngaén, cuït (khoâng coù thöôïng nguoàn) Coù ñoä saâu töï nhieân lôùn neân beân bôø traùi taäp trung raát nhieàu nhaø maùy Laø ranh giôùi phaân chia Caàn Giôø vôùi caùc tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu, Ñoàng Nai Töø naêm 1995 ñeán nay, nhaø maùy boät ngoït Vedan ñaõ thaûi vaøo soâng Thò Vaûi moät löôïng lôùn nöôùc thaûi cuûa quaù trình leân men boät mì, gaây hieän töôïng nöôùc soâng ñoåi maøu sang naâu ñaäm taïi caûng Vedan keùo daøi ñeán haï löu khoaûng 7km. Nöôùc soâng taïi caûng Vedan coù muøi hoâi thoái khoù chòu. Haäu quaû laø moâi tröôøng nöôùc khu vöïc oâ nhieãm nghieâm troïng aûnh höôûng ñeán toaøn boä heä sinh thaùi taïi soâng Thò Vaûi vaø RNM Caàn Giôø b/ Giao thoâng ñöôøng thuyû Hieän nay, haøng chuïc ngaøn phöông tieän qua laïi moãi naêm treân caùc heä thoáng soâng gaàn RNM Caàn Giôø nhöng thieáu caùc bieän phaùp quaûn lyù vaø thu gom chaát thaûi, goùp phaàn gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc taïi RNM. Ngoaøi ra, coøn deã xaûy ra tai naïn laøm thaát thoaùt caùc chaát ñoäc haïi ra moâi tröôøng nhö phaân boùn, thuoác tröø saâu, hoaù chaát, daàu moû. Baûng 3.3 Thoáng keâ caùc söï coá traøn daàu coù aûnh höôûng ñeán RNM Caàn Giôø Teân chuû nguoàn thaûi Thôøi gian Ñòa ñieåm Loaïi daàu Humanity & Transco1 08/05/1994 Taân Thoân Hieäp –H. Caàn Giôø FO Nepture Aries 03/10/1994 Caûng Caùt Laùi – Q. 2 DO Sokimex 12 16/08/1998 Bình Khaùnh – H. Caàn Giôø DO Hieäp Hoaø 2 16/04/1999 Toång kho xaêng daàu Nhaø Beø DO Kasco Monrovia 21/01/2005 Coâng ty xaêng daàu Saigon Petro DO Hoà Taây 1 17/07/2005 Thieàng Lieàng – H. Caàn Giôø DO Petrolimex 08 02/12/2005 Toång kho xaêng daàu Nhaø Beø DO Teân taøu Humanity Transco 1 Nepture Aries Sokimex 12 Hieäp Hoøa 2 Thôøi gian xaûy ra söï coá 08/05/1994 03/10/1994 16/08/1998 16/04/1999 Ñòa ñieåm Tam Thoân Hieäp huyeän Caàn Giôø Caûng Caùt Laùi huyeän Thuû Ñöùc Bình Khaùnh Huyeän Caàn Giôø Toång kho xaêng daàu huyeän Nhaø Beø Loaïi daàu FO DO DO DO Löôïng daàu 130 taán 1680 taán 41 taán 97 taán Dieän tích bò oâ nhieãm 4KM2 40KM2 1.8KM2 1.4KM2 Thieät haïi kinh teá 11 tyû ñoàng 36 tyû ñoàng 3 tyû ñoàng 1.8 tyû ñoàng c/ O nhieãm nöôùc thaûi do sinh hoaït treân thöôïng nguoàn Thöôïng löu Caàn Giôø coù caùc ñoâ thò lôùn nhö: TPHCM, Bình Döông, Bieân Hoaø vôùi daân soá ñoâ thò hôn 10 trieäu ngöôøi (2008). Caùc khu ñoâ thò naøy haøng ngaøy thaûi vaøo moâi tröôøng 1 löôïng lôùn chaát thaûi sinh hoaït chöa ñöôïc xöû lyù. Theo khaûo saùt naêm 2006, heä thoáng ñoâ thò thöôïng löu Caàn Giôø haøng ngaøy thaûi vaøo nguoàn nöôùc heä thoáng soâng Ñoàng Nai trung bình khoaûng 992.356 m3 nöôùc thaûi sinh hoaït trong ñoù coù khoaûng 375 taán TSS, 244 taán BOD5 , 456 taán COD. Baûng 3.4 Phaân boá taûi löôïng oâ nhieãm do nöôùc thaûi ñoâ thò treân löu vöïc heä thoáng soâng Ñoàng Nai Tieåu löu vöïc Taûi löôïng caùc chaát oâ nhieãm (kg/ngaøy) TSS BOD5 COD N-NH4+ P Toång Daàu môõ Thöôïng löu soâng Ñoàng Nai 15.482 9.881 18.261 647 352 1.734 Soâng La Ngaø 12.632 7.920 14.562 532 292 1.345 Soâng Beù 9.688 5.825 10.577 414 231 910 Soâng Saøi Goøn 237.284 162.399 305.851 9.631 5.075 31.938 Soâng Vaøm Coû 28.222 17.155 31.256 1.202 668 2.742 Haï löu soâng Ñoàng Nai 71.911 46.399 86.013 2.992 1.622 8.302 Toång coäng 375.219 243.754 455.943 15.004 8.009 46.061 Baûng 3.5 Döï baùo phaân boá taûi löôïng OÂN do nöôùc thaûi sinh hoaït treân caùc löu vöïc trong heä thoáng soâng Saøi Goøn – Ñoàng Nai (2020) Tieåu löu vöïc Löu löôïng (m3/ngaøy) Taûi löôïng oâ nhieãm (kg/ngaøy) BOD5 COD SS Toång N Thöôïng löu soâng Ñoàng Nai 178.724 22.320 42.012 18.475 6.804 Soâng La Ngaø 123.932 4.801 9.017 4.216 1.461 Soâng Beù 75.441 9.511 17.905 7.947 2.900 Haï löu soâng Ñoàng Nai 504.875 59.046 110.953 51.379 17.917 Soâng Saøi Goøn 1.587.879 184.134 345.929 160.976 56.051 Soâng Vaøm Coû 306.103 38.792 73.042 32.327 11.829 Soâng Soaøi Raïp 6.924 893 1.683 737 272 Soâng Thò Vaûi 30.744 3.966 7.471 3.274 1.210 Toång coäng 2.814.622 323.463 608.012 279.603 98.504 Hieän traïng moâi tröôøng nöôùc maët taïi Caàn Giôø Baûng 3.6 Heä thoáng quan traéc chaát löôïng nöôùc vaø thuyû vaên taïi Caàn Giôø töø 2004-2007 pH BOD5 (mg/l) Vi sinh (MPN/100ml) Daàu (mg/l) 2004 6.55 4.5 26.000 0.76 2005 6.74 4.8 34.000 0.55 2006 6.8 4.2 42.000 0.85 2007 6.67 4.4 23.000 0.54 a/ pH Giaù trò pH töông ñoái oån ñònh vaø dao ñoäng trong khoaûng 6.7 – 6.9 ñaït tieâu chuaån cho pheùp (TCVN 5942 – 1995 loai B). Bieán thieân theo thuyû trieàu, theo muøa vaø taêng daàn veà höôùng cöûa soâng b/ O nhieãm höõu cô Noàng ñoä BOD5 naêm 2007 dao ñoäng töø 1.1 – 16.2 mg/l. Noàng ñoä cao nhaát laø taïi traïm quan traéc Lyù Nhôn, thaáp nhaát laø taïi Tam Thoân Hieäp. Taát caû caùc giaù trò ño ñeàu ñaït tieâu chuaån cho pheùp ñoái vôùi nguoàn nöôùc maët loaïi B (TCVN 5942 – 1995). Noàng ñoä BOD5 taêng cao vaøo caùc thaùng 7,8,9 do truøng vaøo muøa thu hoaïch vaø veä sinh ñaàm nuoâi toâm. c/ O nhieãm vi sinh Keát quaû phaân tích cho thaáy Coliform naêm 2007 taïi 3 traïm Nhaø Beø, Tam Thoân Hieäp vaø Lyù Nhôn khaù cao töø 150 – 1.100.000 MPN/ 100ml. Cao nhaát laø traïm Nhaø Beø, thaáp nhaát laø traïm Lyù Nhôn. Haàu heát caùc giaù trò ño ñeàu vöôït chuaån cho pheùp ñoái vôùi nöôùc maët loaïi B (TCVN 5942 – 1995 Coliform: 10.000MPN/100ml) d/ Daàu Keát quaû phaân tích noàng ñoä daàu trung bình naêm 2007 taïi 3 traïm Nhaø Beø, Tam Thoân Hieäp vaø Lyù Nhôn dao ñoäng töø 0.32 – 0.70 mg/l vöôït chuaån cho pheùp ñoái vôùi nöôùc maët loaïi B (TCVN 5942 -1995) töø 1.4-2.7 laàn e/ Ñoä maën Xeùt yeáu toá ñoä maën, qua caùc soá lieäu veà ñoä maën ño ñöôïc töø 1977 ñeán 2007 cho thaáy ñoä maën lôùn nhaát khi trieàu cöôøng vaø nhoû nhaát khi trieàu keùm. Dieãn bieán ngaäp maën phuï thuoäc vaøo söï keát hôïp giöõa thuûy trieàu ôû bieån Ñoâng vaø löu löôïng nöôùc ôû thöôïng nguoàn heä thoáng soâng Ñoàng Nai – Saøi Goøn. Vaøo khoûang thaùng 4, nöôùc bieån chieám öu theá trong moái töông taùc soâng – bieån, nöôùc maën xaâm nhaäp saâu hôn vaøo trong vuøng ñaát lieàn. Ngöôïc laïi, vaøo khoaûng thaùng 9, 10, khi caùc con soâng giöõ vai troø öu theá trong löïc töông taùc soâng – bieån, luùc ñoù nöôùc ngoït töø soâng ñaåy luøi nöôùc maën ra bieån laøm haï bôùt ñoä maën cuûa nöôùc trong khu vöïc. Beân caïnh ñoù, do aûnh höôûng cuûa caùc coâng trình ñaäp nöôùc, hoà thuûy ñieän,... ôû caùc nhaùnh soâng thöôïng nguoàn nhö: Hoà thuûy ñieän Trò An, hoà Daàu Tieáng,... ñaõ coù aûnh höôûng raát nhieàu ñeán söï bieán ñoåi ñoä maën cuûa vuøng Caàn Giôø. Trong muøa khoâ, löôïng nöôùc xaû töø thöôïng nguoàn cao neân ñoä maën giaûm so vôùi tröôùc kia, taïi muõi Nhaø Beø (trong ñaát lieàn), tröôùc ñaây ñoä maën ño ñöôïc töø 4‰ ñeán 9‰ nay chæ coøn 4‰, vaø luøi va veà phía Nam taïi Tam Thoân Hieäp (gaàn bieån hôn), ñoä maën chæ ñaït 18‰. Ngöôïc laïi trong muøa khoâ, ñoä maën laïi taêng hôn tröôùc do löôïng nöôùc töø thöôïng nguoàn giaûm ñi. Cuøng moät thôøi ñieåm, ñoä maën heä soâng Soøai Raïp thaáp hôn haún so vôùi heä soâng Loøng taøu do daïng doøng soâng hình thaønh khaùc nhau. Soâng Soaøi Raïp coù maët caét caïn hôn so vôùi soâng Loøng Taøu neân taùc ñoäng töø bieån Ñoâng vaøo soâng Soaøi Raïp yeáu hôn vaøo soâng Loøng Taøu. MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT Baûng 3.7 Cô caáu caùc loaïi ñaát cuûa huyeän Caàn Giôø STT Muïc ñích söû duïng ñaát Dieän tích (ha) Tyû leä (%) Toång dieän tích töï nhieân 70421.58 100.00 1 Toång dieän tích ñaát noâng nghieäp 44075.87 62.59 1.1 Ñaát saûn xuaát noâng nghieäp 4043.68 5.74 1.2 Ñaát laâm nghieäp 32160.62 45.67 1.3 Ñaát nuoâi troàng thuyû saûn 6400.25 9.09 1.4 Ñaát laøm muoái 1471.32 2.09 2 Ñaát phi noâng nghieäp 25191.98 35.77 2.1 Ñaát ôû 825.91 1.17 2.1.1 Ñaát ôû taïi noâng thoân 713.81 1.01 2.1.2 Ñaát ôû taïi ñoâ thò 112.1 0.16 2.2 Ñaát chuyeân duøng 829.48 1.18 2.3 Ñaát toân giaùo, tín ngöôõng 7.57 0.01 2.4 Ñaát nghóa trang, nghóa ñòa 35.14 0.05 2.5 Ñaát soâng suoái vaø maët nöôùc chuyeân duøng 23490.41 33.36 2.6 Ñaát phi noâng nghieäp khaùc 3.25 0.005 3 Ñaát chöa söû duïng 1153.94 1.64 3.1 Ñaát baèng chöa söû duïng 1148.54 1.63 3.2 Nuùi ñaù khoâng coù röøng caây 5.4 0.01 44075.87 25191.98 1153.94 Dieän_tích__ha_ Ñaát noâng nghieäp Ñaát phi noâng nghieäp Ñaát chöa söû duïng Hình 3.1 Cô caáu söû duïng ñaát huyeän Caàn Giôø naêm 2007 Moâi tröôøng ñaát coù theå bò gaây oâ nhieãm bôûi raát nhieàu loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng du lòch, nhöng chuû yeáu nhaát laø töø nguoàn chaát thaûi raén. Löôïng chaát thaûi raén coù theå phaùt sinh töø caùc nguoàn sau: - Töø caùc nhaø haøng: cheá bieán thöùc aên phuïc vuï du khaùch. chuû yeáu laø raùc thöïc phaåm coù haøm löôïng höõu cô cao, deã bò phaân huûy. - Raùc thaûi cuûa hoaït ñoäng du lòch cuûa du khaùch: khaên giaáy, tuùi nylong, chai nhöïa... Ñaây laø nguoàn chaát thaûi raén vôùi khoái löôïng khoâng nhoû neân caàn coù caùc bieän phaùp thu gom, boá trí hôïp lyù neáu khoâng seõ gaây ra nhöõng aûnh höôûng xaáu ñeán moâi tröôøng xung quanh cuõng nhö moâi tröôøng ñaát. Bảng 3.8 Số lượng du khách đến Cần Giờ từ 2003- 2007 Năm Trong nước Ngoaøi nước Tổng số 2003 218.000 12.000 230.000 2004 215.500 18.500 234.000 2005 218.570 21.430 240.000 2006 225.530 25.470 251.000 2007 232.850 39.147 272.000 2008 - 2009 614.519 60.300 674.819 Baûng 3.9 Khoái löôïng raùc toaøn huyeän thoáng keâ cuoái naêm 2007 STT Noäi dung ÑV tính Khoái löôïng 1 Queùt doïn veä sinh 1000m2 13.637 2 Thu gom thuøng raùc coâng coäng M3 3.586,8 3 Thu gom raùc löu ñoäng M3 2.956 4 Vaän chuyeån raùc ñöôøng boä Taán/km 46.859 5 Vaän chuyeån raùc ñöôøng thuyû Taán/Km 2.534 6 Xöû lyù raùc Taán 3.760,80 7 Baûo quaûn chaêm