Đề tài Các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng và nâng cao chất lượng tín dụng của hệ thống Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu

Trang 1 MUÏC LUÏC Trang CHÖÔNG I LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VAØ RUÛI RO TÍN DUÏNG CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1 Khaùi quaùt veà hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi ................................ 1 1.1.1 Khaùi nieäm veà ngaân haøng thöông maïi ..................................................1 1.1.2 Caùc nghieäp vuï cuûa NHTM ..................................................................1 1.1.2.1.Nghieäp vuï nguoàn voán ....................................................................1 1.1.2.2.Nghieäp vuï söû duïng voán..................................................................2 1.1.2.3.Nghieäp vuï trung gian (cung caáp caùc dòch vuï NHTM) ...................3 1.2 Khaùi quaùt veà tín duïng Ngaân haøng thöông maïi............................................4 1.2.1 Khaùi nieäm vaø baûn chaát cuûa tín duïng ...................................................4 1.2.2 Tín duïng NH........................................................................................5 1.2.2.1 Ñaëc ñieåm cuûa tín duïng NH ............................................................5 1.2.2.2 Coâng cuï hoaït ñoäng cuûa tín duïng NH .............................................5 1.3 Ruûi ro trong hoaït ñoäng NHTM.....................................................................5 1.3.1 Caùc loaïi ruûi ro trong hoaït ñoäng Ngaân haøng thöông maïi lieân quan ñeán ruûi ro tín duïng .......................................................................................6 1.3.1.1 Ruûi ro laõi suaát................................................................................6 1.3.1.2 Ruûi ro tyû giaù hoái ñoaùi ....................................................................8 1.3.1.3 Ruûi ro nguoàn voán ..........................................................................9 1.3.2 Ruûi do tín duïng ..................................................................................11 1.3.2.1 Khaùi nieäm veà ruûi ro tín duïng ......................................................11 1.3.2.2 Caùc ñaëc ñieåm cuûa ruûi ro tín duïng ...............................................12 1.3.2.3 Phaân loaïi ruûi ro tín duïng .............................................................12 1.3.2.4 Nguyeân nhaân cuûa ruûi ro tín duïng ................................................15 1.3.2.5 Haäu quaû cuûa ruûi ro tín duïng ........................................................15 1.3.3 Caùc bieän phaùp phoøng ngöøa, haïn cheá ruûi ro vaø naâng cao chaát löôïng tín duïng......................................................................................................16 1.3.3.1. Caùc bieän phaùp cô baûn .................................................................16 1.3.3.2 AÙp duïng caùc chuaån möïc quoác teá veà phoøng ngöøa, haïn cheá ruûi ro vaø naâng cao chaát löôïng tín duïng ......................................21 Trang 2 CHÖÔNG II THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TÍN DUÏNG CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI TREÂN ÑÒA BAØN TÆNH BAØ RÒA – VUÕNG TAØU 2.1 Khaùi quaùt ñieàu kieän kinh teá cuûa ñòa baøn hoaït ñoäng tín duïng ..................25 2.1.1 Sô löôïc tình hình kinh teá - xaõ hoäi tænh Baø ròa –Vuõng taøu .................25 2.1.2 Ñaëc ñieåm hoaït ñoäng heä thoáng Ngaân haøng treân ñòa baøn Tænh Baø ròa –Vuõng taøu giai ñoaïn 2001-2005......................................................27 2.2 Thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa NHTM treân ñòa baøn.......................................29 2.2.1 Thöïc traïng nguoàn voán huy ñoäng .......................................................30 2.2.1.1 Tình hình huy ñoäng voán caùc NHTM treân ñòa baøn.......................30 2.2.1.2 Cô caáu voán huy ñoäng ..................................................................31 2.2.2 Thöïc traïng veà tín duïng ......................................................................33 2.2.2.1 Tình hình cho vay cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn ................... ......33 2.2.2.2 Cô caáu tín duïng caùc NHTM treân ñòa baøn............................... .....35 2.2.2.3 Hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng tín duïng caùc NHTM treân ñòa baøn... ......38 2.2.3 Caùc saûn phaåm, dòch vuï khaùc ...................................................... ......40 2.3 Thöïc traïng ruûi ro tín duïng...........................................................................40 2.3.1 Tình hình nôï xaáu cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn..................................40 2.3.2 Nguyeân nhaân vaø haäu quaû ruûi ro tín duïng cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn 2.3.2.1 Caùc nguyeân nhaân ruûi ro tín duïng cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn ...42 2.3.2.2 Haäu quaû ruûi ro tín duïng cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn..................49 2.3.3 Tình hình quaûn trò ruûi ro tín duïng vaø xöû lyù ruûi ro cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn....................................................................................50 2.3.3.1 Quaûn trò ruûi ro tín duïng treân ñòa baøn............................................50 2.3.3.2 Xöû lyù ruûi ro tín duïng vaø caùc haïn cheá trong xöû lyù ruûi ro tín duïng cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn ...........................................................50 Trang 3 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1.-Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi Ñoái vôùi neàn kinh teá thò tröôøng, ruûi ro kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp laø khoâng theå traùnh khoûi. Ngaân haøng Thöông maïi laø moät loaïi hình doanh nghieäp ñaëc bieät kinh doanh trong lónh vöïc tieàn teä – tín duïng neân caøng tieàm aån nhieàu ruûi ro hôn. Trong caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng Thöông maïi Vieät Nam hoaït ñoäng tín duïng mang laïi nguoàn lôïi nhuaän lôùn nhaát vaø cuõng laø hoaït ñoäng coù nhieàu ruûi ro nhaát. Cho ñeán nay ruûi ro tín duïng vaãn laø ruûi ro chính yeáu, noù chieám ñeán 80% toång soá nhöõng ruûi ro maø caùc ngaân haøng phaûi gaùnh chòu. Lòch söû ñaõ cho thaáy nhieàu NHTM thaát baïi, suïp ñoå laø do ruûi ro tín duïng. Do ñoù, hoaït ñoäng tín duïng xöùng ñaùng nhaän ñöôïc söï chuù yù ñaëc bieät trong quaûn trò NH cuõng nhö trong coâng taùc giaùm saùt, ñieàu chænh hoaït ñoäng NH cuûa NH Trung öông (ôû nöôùc ta laø Ngaân haøng Nhaø nöôùc). Chaát löôïng tín duïng coù hieäu quaû hay khoâng? Ruûi ro tín duïng ôû möùc ñoä nhö theá naøo? Laø nhöõng caâu hoûi maø caâu traû lôøi coù theå ñaùnh giaù söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa moät NHTM. Cuøng vôùi söï chuyeån ñoåi cuûa neàn kinh teá trong quaù trình hoäi nhaäp, quan ñieåm veà ruûi ro tín duïng cuûa heä thoáng NH Vieät Nam trong thôøi gian qua coù nhieàu thay ñoåi ñaùng keå: • Töø khoâng chaáp nhaän ruûi ro tín duïng – (trong neàn kinh teá keá hoaïch hoaù taäp trung - moïi thieät haïi (neáu coù) cuûa tín duïng theo keá hoaïch seõ ñöôïc nhaø nöôùc xem xeùt caáp buø) ñeán chaáp nhaän coù ruûi ro tín duïng - (trong neàn kinh teá chuyeån ñoåi). Trang 4 • Töø vieäc chæ trích döï phoøng ruûi ro caùc khoaûn tín duïng ñaõ quaù haïn ñeán trích döï phoøng ruûi ro treân toång dö nôï...v.v Caùc thay ñoåi naøy caøng theå hieän roõ neùt qua vieäc trong quyù II/2005 NHNN Vieät Nam ñaõ ban haønh haøng loaït caùc quyeát ñònh veà quaûn lyù chaát löôïng tín duïng, phaân loaïi nôï, trích laäp vaø söû duïng döï phoøng ñeå xöû lyù ruûi ro tín duïng. Vì vaäy, vaán ñeà ruûi ro tín duïng vaø chaát löôïng tín duïng ñang laø moät ñeà taøi mang tính thôøi söï raát cao. Vôùi lyù do treân toâi löïa choïn nghieân cöùu ñeà taøi “ Caùc giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro tín duïng vaø naâng cao chaát löôïng tín duïng cuûa heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn tænh Baø Ròa- Vuõng Taøu” 2.-Muïc tieâu cuûa ñeà taøi Ñeà taøi nghieân cöùu nhaèm ñaït ñöôïc ba muïc tieâu -Thöù nhaát: Nhaän thöùc caùc vaán ñeà lyù luaän veà tín duïng, ruûi ro tín duïng, nguyeân nhaân, bieän phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro tín duïng. -Thöù hai: Phaân tích thöïc traïng ruûi ro tín duïng, chaát löôïng tín duïng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn tænh Baø Ròa –Vuõng Taøu. -Thöù ba: Ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro ñeå naâng cao chaát löôïng tín duïng trong hoaït ñoäng heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn tænh BR -VT. 3.- Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø ruûi ro tín duïng, caùc bieän phaùp phoøng ngöøa haïn cheá ruûi ro vaø naâng cao chaát löôïng tín duïng. Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc chi nhaùnh Ngaân haøng Thöông maïi treân ñòa baøn tænh BR-VT töø naêm 2001 ñeán thaùng 6 naêm 2005. Trang 5 4.- Phöông phaùp nghieân cöùu Phöông phaùp nghieân cöùu ñöôïc söû duïng chuû yeáu trong luaän vaên laø phöông phaùp duy vaät bieän chöùng. Ngoaøi ra, luaän vaên coøn keát hôïp vaø vaän duïng caùc phöông phaùp phaân tích, phöông phaùp toång hôïp, phöông phaùp so saùnh, phöông phaùp thoáng keâ …. 5.- Caáu truùc noäi dung nghieân cöùu Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, ñeà taøi nghieân cöùu ñöôïc trình baøy goàm ba phaàn lôùn : Chöông I: Lyù luaän chung veà Ngaân haøng thöông maïi vaø ruûi ro tín duïng cuûa Ngaân haøng thöông maïi Chöông II: Thöïc traïng ruûi ro tín duïng cuûa heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn tænh Baø Ròa –Vuõng Taøu. Chöông III: Caùc giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro tín duïng vaø naâng cao chaát löôïng tín duïng cuûa heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn tænh Baø Ròa–Vuõng Taøu. Trang 6 CHÖÔNG I LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VAØ RUÛI RO TÍN DUÏNG CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.4 Khaùi quaùt veà hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi 1.1.1 Khaùi nieäm veà ngaân haøng thöông maïi Ngaân haøng thöông maïi (NHTM ) laø moät trong nhöõng ñònh cheá taøi chính quan troïng nhaát cuûa neàn kinh teá thò tröôøng. Nhôø heä thoáng ñònh cheá taøi chính trung gian naøy maø caùc nguoàn tieàn nhaøn roãi trong xaõ hoäi seõ ñöôïc huy ñoäng, taäp trung laïi, ñoàng thôøi söû duïng soá voán ñoù ñeå caáp tín duïng cho caùc toå chöùc kinh teá, caù nhaân ñeå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Theo luaät toå chöùc tín duïng ñöôïc Quoác hoäi Vieät Nam thoâng qua ngaøy 12/12/97 thì “NH laø loaïi hình toå chöùc tín duïng ñöôïc thöïc hieän toaøn boä hoaït ñoäng NH vaø caùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc coù lieân quan. Theo tính chaát vaø muïc tieâu hoaït ñoäng caùc loaïi hình NH goàm NHTM, NH phaùt trieån, NH chính saùch, NH hôïp taùc vaø caùc loaïi hình NH khaùc”. 1.1.2 Caùc nghieäp vuï cuûa NHTM NHTM kinh doanh vôùi 3 maûng nghieäp vuï chính: nghieäp vuï nguoàn voán, nghieäp vuï söû duïng voán vaø nghieäp vuï trung gian (cung caáp caùc dòch vuï NHTM) vôùi muïc tieâu chung laø ñaùp öùng ngaøy caøng ñaày ñuû nhu caàu cuûa khaùch haøng vaø thu lôïi nhuaän. 1.1.2.1.Nghieäp vuï nguoàn voán Nghieäp vuï nguoàn voán theå hieän treân taøi saûn nôï cuûa baûng caân ñoái keá toaùn coøn ñöïôc goïi laø nghieäp vuï Nôï, bao goàm: * Voán chuû sôû höõu: laø voán rieâng coù cuûa NHTM khi ñöôïc taïo laäp vaø boå sung trong quaù trình kinh doanh, bao goàm: voán ñieàu leä vaø caùc quyõ ngaân haøng. Nguoàn Trang 7 voán chuû sôû höõu tuy khoâng chieám tyû leä lôùn, nhöng coù yù nghóa raát quan troïng vaø quyeát ñònh naêng löïc taøi chính, quy moâ hoaït ñoäng cuûa NHTM. * Voán huy ñoäng: laø taøi saûn baèng tieàn cuûa khaùch haøng maø NHTM ñang taïm thôøi quaûn lyù vaø söû duïng. Ñaây laø nguoàn voán chuû yeáu vaø chieám tyû troïng lôùn nhaát trong toång nguoàn voán cuûa caùc NHTM. Voán huy ñoäng bao goàm:- tieàn gôûi khoâng kyø haïn - tieàn göûi coù kyø haïn vaø tieát kieäm - tieàn phaùt haønh kyø phieáu, traùi phieáu. * Voán tieáp nhaän: voán tieáp nhaän laø nguoàn voán tieáp nhaän töø caùc nhaø taøi trôï cuûa Chính phuû, toå chöùc taøi chính hoaëc tö nhaân ñeå taøi trôï theo caùc chöông trình döï aùn veà phaùt trieån Kinh teá – Xaõ hoäi … * Voán khaùc: voán phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng khoâng thuoäc caùc nguoàn noùi treân nhö voán phaùt sinh khi laøm ñaïi lyù chuyeån tieàn, thanh toaùn, coâng nôï chöa ñeán haïn phaûi traû… 1.1.2.2. Nghieäp vuï söû duïng voán Nghieäp vuï söû duïng voán theå hieän treân taøi saûn coù cuûa baûng caân ñoái keá toaùn coøn ñöôïc goïi laø nghieäp vuï coù, bao goàm: * Döï tröõ: tröôùc tieân caùc NHTM phaûi daønh moät phaàn nguoàn voán döï tröõ döôùi hình thöùc tieàn maët taïi NHTM, tieàn göûi taïi NHTW, tieàn göûi taïi caùc TCTD khaùc, chöùng töø coù giaù ngaén haïn. Döï tröõ cuûa NHTM nhaèm saün saøng ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn nhôø ñoù maø giöõ vöõng ñöôïc loøng tin cuûa khaùch haøng ñoái vôùi NH. * Tín duïng: Nghieäp vuï cô baûn haøng ñaàu cuûa NHTM. Ñaây laø nghieäp vuï trong ñoù NHTM thoaû thuaän vôùi khaùch haøng (qua hôïp ñoàng tín duïng) ñeå khaùch haøng söû duïng moät khoaûn tieàn nhaát ñònh, coù laõi suaát vaø phaûi hoaøn traû. * Ñaàu tö: ñaây laø kyõ thuaät giuùp NHTM phaân taùn ruûi ro ñoàng thôøi taïo ra thu nhaäp. Ñaàu tö cuûa NHTM coù theå ñöôïc phaân chia thaønh 2 nhoùm lôùn: Ñaàu tö tröïc tieáp vaø Ñaàu tö taøi chính. Trang 8 Ñaàu tö tröïc tieáp laø hình thöùc NH boû voán ñaàu tö tröïc tieáp quaûn lyù vaø söû duïng phaàn voán cuûa mình, ñeå taïo ra lôïi nhuaän. Ñaàu tö taøi chính ñöôïc theå hieän baèng caùch: - Ñaàu tö vaøo traùi phieáu chính phuû vaø traùi phieáu kho baïc, vôùi heä soá ruûi ro baèng khoâng - Ñaàu tö vaøo traùi phieáu coâng ty coù laõi suaát cao hôn song tyû leä ruûi ro cao. * Taøi saûn Coù khaùc: söû duïng voán ñeå mua saém taøi saûn, xaây döïng cô sôû vaät chaát ñeå cho hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM. 1.1.2.3. Nghieäp vuï trung gian (cung caáp caùc dòch vuï NHTM) Kinh doanh dòch vuï NH taïo ra moät phaàn thu nhaäp khaù lôùn. Trong ñieàu kieän hoäi nhaäp quoác teá, xu höôùng thaønh laäp nhöõng NHTM quy moâ lôùn neân caùc dòch vuï NH khoâng ngöøng hoaøn thieän vaø ngaøy caøng ña daïng, bao goàm caùc nghieäp vuï sau: - Caùc dòch vuï thanh toaùn thu, chi hoä cho khaùch haøng (chuyeån tieàn, thu hoä seùc, dòch vuï cung caáp theû tín duïng, theû thanh toaùn…) - Nhaän baûo quaûn caùc taøi saûn quyù giaù, caùc giaáy tôø, chöùng thö quan troïng. - Kinh doanh mua baùn ngoaïi leä, vaøng, baïc , ñaù quyù. - Baûo quaûn, mua baùn hoä chöùng khoaùn theo uûy nhieäm cuûa khaùch haøng. - Tö vaán taøi chính, giuùp ñôõ caùc Coâng ty, xí nghieäp phaùt haønh caùc chöùng khoaùn. - Dòch vuï ngaân quyõ : bao goàm caùc dòch vuï lieân quan ñeán kieåm, ñeám, phaân loaïi, coâng vieäc, baûo quaûn thu phaùt tieàn maët… - Moät soá caùc dòch vuï khaùc theo söï uûy thaùc cuûa khaùch haøng. Cuøng vôùi söï phaùt trieån kinh teá, yeâu caàu ngaøy caøng cao cuûa KH vaø söï caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét giöõa caùc toå chöùc tín duïng, danh muïc caùc saûn phaåm cuûa caùc NH treân theá giôùi noùi chung vaø NHTM Vieät Nam noùi rieâng ñaõ ngaøy caøng ña daïng. Caùc NHTM ôû Vieät Nam hieän nay ñaõ cung caáp nhieàu dòch vuï môùi so vôùi Trang 9 tröôùc ñaây nhö : cho vay tieâu duøng, theû tín duïng, cho vay du hoïc, cho vay traû goùp, tö vaán taøi chính, quaûn lyù tieàn maët, dòch vuï cho thueâ taøi chính, taøi trôï döï aùn ñaàu tö, phaùt haønh baûo laõnh, taøi trôï thöông maïi, cung caáp caùc coâng cuï phoøng ngöøa ruûi ro (mua baùn ngoaïi teä coù kyø haïn, quyeàn choïn, giao sau .v.v.), dòch vuï NH toång theå, ngaân haøng ñieän töû (e-banking), ngaân haøng töï ñoäng… 1.2 Khaùi quaùt veà tín duïng Ngaân haøng 1.2.1- Khaùi nieäm vaø baûn chaát cuûa tín duïng * Tín duïng laø quan heä vay möôïn, quan heä söû duïng voán laãn nhau giöõa ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay döïa treân nguyeân taéc hoaøn traû. Tín duïng laø moät phaïm truø cuûa kinh teá haøng hoùa, coù quaù trình ra ñôøi toàn taïi vaø phaùt trieån cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa kinh teá haøng hoùa. Maëc duø tín duïng coù moät quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån laâu daøi qua nhieàu hình thaùi kinh teá xaõ hoäi, vôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau song ñeàu coù caùc tính chaát quan troïng sau: - Tín duïng chæ laø söï chuyeån giao quyeàn söû duïng moät soá tieàn (hieän kim) hoaëc taøi saûn (hieän vaät) töø chuû theå naøy sang chuû theå khaùc, chöù khoâng laøm thay ñoåi quyeàn sôû höõu cuûa chuùng. - Tín duïng bao giôø cuõng coù thôøi haïn vaø phaûi ñöôïc “hoaøn traû”. - Giaù trò cuûa tín duïng khoâng nhöõng ñöôïc baûo toàn maø coøn ñöôïc naâng cao nhôø lôïi töùc tín duïng. * Baûn chaát cuûa tín duïng laø heä thoáng quan heä kinh teá phaùt sinh giöõa ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay, nhôø quan heä aáy maø voán tieàn teä ñöôïc vaän ñoäng töø chuû theå naøy sang chuû theå khaùc ñeå söû duïng cho caùc nhu caàu khaùc nhau trong neàn kinh teá xaõ hoäi. Trang 10 1.2.2 Tín duïng NH 1.2.2.1 Ñaëc ñieåm cuûa tín duïng NH Tín duïng NH laø quan heä tín duïng giöõa caùc NH vôùi caùc doanh nghieäp, toå chöùc kinh teá, caùc toå chöùc vaø caù nhaân ñöôïc thöïc hieän döôùi hình thöùc ngaân haøng ñöùng ra huy ñoäng voán baèng tieàn vaø cho vay (caáp tín duïng) ñoái vôùi caùc ñoái töôïng noùi treân. * Ñoái töôïng cuûa tín duïng NH laø voán tieàn teä, nghóa laø NH huy ñoäng voán vaø cho vay baèng tieàn. * Trong tín duïng NH, caùc chuû theå cuûa noù ñöôïc xaùc ñònh moät caùch roõ raøng, trong ñoù NH laø ngöôøi cho vay, coøn caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc kinh teá, caù nhaân…laø ngöôøi ñi vay. * Tín duïng NH vöøa mang tính chaát SXKD gaén vôùi hoaït ñoäng SXKD cuûa caùc doanh nghieäp vöøa laø tín duïng tieâu duøng khoâng gaén vôùi hoaït ñoäng SXKD, vì vaäy quaù trình vaän ñoäng vaø phaùt trieån cuûa tín duïng NH khoâng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi quaù trình phaùt trieån cuûa saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoùa. 1.2.2.2 Coâng cuï hoaït ñoäng cuûa tín duïng NH Caùc coâng cuï ñöôïc söû duïng trong tín duïng NH raát ña daïng vaø phong phuù. Ñeå taäp trung caùc nguoàn voán tieàn teä trong xaõ hoäi, NH söû duïng caùc coâng cuï nhö kyø phieáu, traùi phieáu NH, chöùng chæ tieàn göûi, caùc soå tieát kieäm ñònh möùc hay khoâng ñònh möùc, v.v … Ñeå cung öùng voán tín duïng (cho vay), NH thöôøng söû duïng coâng cuï chuû yeáu laø hôïp ñoàng tín duïng, vôùi hôïp ñoàng naøy cho pheùp NH thu hoài ñaày ñuû soá voán goác vaø tieàn laõi theo thôøi haïn ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. 1.3 Ruûi ro trong hoaït ñoäng NHTM Ruûi ro noùi chung cuûa doanh nghieäp laø nhöõng tình huoáng xaûy ra ngoaøi döï kieán gaây neân nhöõng toån thaát kinh teá, laøm chi phí taêng leân, thu nhaäp giaûm vaø laøm Trang 11 lôïi nhuaän giaûm ñi so vôùi döï kieán ban ñaàu. Thoâng thöôøng möùc lôïi nhuaän mong ñôïi caøng cao thì xaùc suaát ruûi ro xaûy ra caøng cao. Do ñaëc thuø kinh doanh cuûa ngaân haøng neân coù raát nhieàu loaïi ruûi ro: ruûi ro laõi suaát, ruûi ro ngoaïi hoái, ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro tín duïng … Vaø cuõng chính do ñaëc thuø kinh doanh cuûa NH maø coù nhöõng ruûi ro hoaøn toaøn khoâng töông xöùng vôùi lôïi nhuaän kyø voïng. 1.3.1 Caùc loaïi ruûi ro trong hoaït ñoäng Ngaân haøng thöông maïi lieân quan ñeán ruûi ro tín duïng Trong soá taát caû caùc loaïi ruûi ro trong hoaït ñoäng NHTM, ruûi ro tín duïng laø loaïi ruûi ro lôùn nhaát vaø phöùc taïp nhaát. Trong phaïm vi cuûa luaän vaên naøy seõ nghieân cöùu chuû yeáu ruûi ro tín duïng. Tuy nhieân, chuùng ta caàn xem xeùt trong moái töông quan vôùi caùc loaïi ruûi ro coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán ruûi ro tín duïng. Vì quaûn trò toát caùc ruûi ro ngoaøi ruûi ro tín duïng laø ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå quaûn trò ruûi ro tín duïng ñaït hieäu quaû. 1.3.1.1 Ruûi ro laõi suaát Ruûi ro xuaát hieän khi coù söï thay ñoåi cuûa laõi suaát treân thò tröôøng, daãn ñeán söï thieät haïi veà taøi saûn cuûa NHTM. Ruûi ro laõi suaát xaûy ra trong nhöõng tröôøng hôïp sau: * Thöù nhaát : Do caùc NHTM söû duïng nhieàu loaïi laõi suaát khaùc nhau trong hoaït ñoäng tín duïng. + Khi huy ñoäng voán vôùi laõi suaát coá ñònh, nhöng cho vay vôùi laõi suaát bieán ñoåi (thaû noåi), ruûi ro xaûy ra khi laõi suaát thò tröôøng giaûm xuoáng. + Khi huy ñoäng vôùi laõi suaát bieán ñoåi nhöng cho vay vôùi laõi suaát coá ñònh, ruûi ro xaûy ra khi laõi suaát thò tröôøng taêng leân. * Thöù hai : Khoâng duy trì ñöôïc söï caân ñoái giöõa nguoàn voán vaø cho vay. Trang 12 + Huy ñoäng voán nhieàu nhöng cho vay ít hôn + Huy ñoäng voán kyø haïn daøi nhöng cho vay ngaén haïn * Thöù ba : Do taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá khaùch quan nhö tyû leä laïm phaùt, tyû giaù… Ruûi ro laõi suaát ñöôïc ñaùnh giaù qua heä soá ruûi ro laõi suaát Taøi saûn coù nhaïy caûm vôùi laõi suaát Taøi saûn nôï nhaïy caûm vôùi laõi suaát Heä soá ruûi ro laõi suaát = ( Trong ñoù Taøi saûn coù vaø taøi saûn nôï ñang aùp duïng laõi suaát bieán ñoåi, hoaëc coù thôøi haïn döôùi moät naêm ) + Neáu heä soá ruûi ro laõi suaát = 1 . Ruûi ro laõi suaát seõ bò trieät tieâu. + Neáu heä soá ruûi ro laõi suaát > 1 . Ruûi ro laõi suaát xuaát hieän khi laõi suaát giaûm + Neáu heä soá ruûi ro laõi suaát < 1 . Ruûi ro laõi suaát xuaát hieän khi laõi suaát taêng Tuy nhieân, cuõng caàn phaûi thaáy raèng yeáu toá ruûi ro laõi suaát khoâng phaûi luùc naøo cuõng xaûy ra. Trong moät soá tröôøng hôïp laõi suaát thò tröôøng taêng thì NH laïi thu lôïi nhuaän cao neáu heä soá noùi treân > 1 vaø ngöôïc laïi khi laõi suaát thò tröôøng giaûm nhöng heä soá ruûi ro laõi suaát < 1 thì NH laïi ñöôïc lôïi. Ñeå haïn cheá ruûi ro laõi suaát caùc NHTM caàn phaûi: * Thöôøng xuyeân duy trì söï caân ñoái giöõa taøi saûn coù nhaïy caûm vôùi laõi suaát vôùi taøi saûn nôï nhaïy caûm vôùi laõi suaát. Ñieàu naøy coù theå haï thaáp ñöôïc ruûi ro laõi suaát nhöng ñoåi laïi, noù coù theå laøm giaûm khaû naêng sinh lôøi cuûa ngaân haøng vì ngaân haøng chaáp nhaän loaïi tröø caùc cô hoäi ñaàu tö vaøo nhöõng laõnh vöïc coù ruûi ro nhöng tieàm naêng sinh lôøi cao. * Thöïc hieän döï baùo laõi suaát ñeå coù chính saùch ñoùn ñaàu nhaèm ngaên chaën ruûi ro laõi suaát vaø taêng lôïi nhuaän. Ngoaøi ra, coù theå söû duïng nghieäp vuï hoaùn ñoåi laõi suaát ñeå giaûm thieåu ruûi ro laõi suaát. Trang 13 1.3.1.2 Ruûi ro tyû giaù hoái ñoaùi Ruûi ro phaùt sinh trong quaù trình huy ñoäng voán vaø cho vay baèng ngoaïi teä cuõng nhö quaù trình kinh doanh ngoaïi teä khi coù söï bieán ñoäng cuûa tyû giaù hoái ñoaùi. Ruûi ro tyû giaù hoái ñoaùi laø söï suït giaûm giaù trò cuûa taøi saûn coù hay söï taêng theâm giaù trò caùc khoaûn nôï phaûi traû do bieán ñoäng veà tyû giaù ngoaïi teä gaây aûnh höôûng xaáu ñeán hoaït ñoäng cuûa moät ngaân haøng. Muoán ñaùnh giaù khaû naêng xaûy ra ruûi ro tyû giaù hoái ñoaùi tröôùc heát caàn xaùc ñònh traïng thaùi ngoaïi hoái ( Foreign currency position ) Traïng thaùi ngoaïi hoái = Taøi saûn coù ngoaïi teä – Taøi saûn nôï ngoaïi teä Trong ñoù : Taøi saûn coù ngoaïi teä goàm - Tieàn maët, tieàn gôûi baèng ngoaïi teä. - Cho vay, ñaàu tö baèng ngoaïi teä. - Ngoaïi teä mua kyø haïn chöa nhaän. Taøi saûn nôï ngoaïi teä goàm - Voán huy ñoäng baèng ngoaïi teä. - Vay ngoaïi teä cuûa NHTW vaø NH khaùc. - Ngoaïi teä baùn kyø haïn chöa giao. * Neáu traïng thaùi ngoaïi hoái baèng khoâng (=0) goïi laø traïng thaùi caân baèng (equilibrium position) ruûi ro khoâng xaûy ra. * Neáu traïng thaùi ngoaïi hoái döông (>0) (tröôøng theá – long position) ruûi ro xaûy ra khi tyû giaù thò tröôøng giaûm (neáu tyû giaù taêng thì NH ñöôïc lôïi). * Neáu traïng thaùi ngoaïi hoái aâm (<0) ( ñoaûn theá – short position) ruûi ro xaûy ra khi tyû giaù thò tröôøng taêng (neáu tyû giaù giaûm thì NH seõ ñöôïc lôïi). Nhö vaäy, ruûi ro tyû giaù xaûy ra khi coù söï cheânh leäch giöõa Taøi saûn coù ngoaïi teä vaø Taøi saûn nôï ngoaïi teä. Cheânh leäch caøng lôùn thì nguy cô ruûi ro seõ caøng cao. Chính vì vaäy maø NHTW quy ñònh giôùi haïn traïng thaùi ngoaïi hoái – ñoù laø giôùi haïn Trang 14 cao nhaát cuûa traïng thaùi ngoaïi hoái (döông hoaëc aâm) so vôùi voán töï coù cuûa NHTM - Ñeå ngaên ngöøa ruûi ro cuûa tyû giaù hoái ñoaùi (ôû Vieät Nam hieän nay giôùi haïn traïng thaùi ngoaïi hoái cuûa USD ≤ 15%, vaø giôùi haïn cuûa toång traïng thaùi ngoaïi hoái ≤ 30%. Ñeå haïn cheá ruûi ro tyû giaù hoái ñoaùi ngoaøi vieäc chaáp haønh ñuùng quy ñònh veà giôùi haïn traïng thaùi ngoaïi hoái, caùc NH coù theå söû duïng caùc coâng cuï phaùi sinh nhö giao dòch kyø haïn (Forward), giao dòch quyeàn choïn (Options), giao dòch hoaùn ñoåi (Swap), ñoàng thôøi döï baùo tyû giaù toát ñeå coù ñoái saùch thích hôïp (chaúng haïn döï baùo tyû giaù taêng thì neân duy trì traïng thaùi ngoaïi hoái döông vaø ngöôïc laïi). Ngoaøi ra cuõng caàn ña daïng hoùa ngoaïi teä trong kinh doanh traùnh taäp trung quaù lôùn vaøo moät loaïi ngoaïi teä. 1.3.1.3 Ruûi ro nguoàn voán Ruûi ro nguoàn voán bao goàm ruûi ro thöøa voán vaø ruûi ro thieáu voán. - Ruûi ro thöøa voán: thöøa voán hay ñoïng voán laø moät traïng thaùi maát caân baèng cuûa caùc NHTM xaûy ra khi maø neàn kinh teá hoaït ñoäng keùm hieäu quaû. Ngaân haøng khoâng tieáp caän ñöôïc vôùi khaùch haøng hay khoâng löïa choïn ñöôïc nhieàu khaùch haøng ñaùng tin caäy ñeå cho vay. Xeùt veà goùc ñoä vó moâ thì quan heä giöõa tieát kieäm vaø ñaàu tö laø khoâng töông öùng. Tieát kieäm trong neàn kinh teá vaãn cao neân ngaân haøng vaãn huy ñoäng ñöôïc voán nhöng khoâng cho vay ñöôïc neân ñaàu tö thaáp. Trong phaïm vi cuûa moät NHTM thì ñoù laø vieäc khoâng khai thaùc heát tieàm naêng sinh lôøi cuûa taøi saûn coù, chieám giöõ quaù nhieàu taøi saûn coù khoâng ôû daïng tröïc tieáp hay giaùn tieáp coù khaû naêng sinh lôøi. Ví duï toàn quyõ tieàn maët quaù lôùn. Moät hình thöùc thöøa voán khaùc ñang trôû thaønh vaán ñeà gay gaét hieän nay ôû caùc NHTM laø taøi saûn theá chaáp ñang tieán haønh xöû lyù phaùt maïi nhieàu. Thoâng thöôøng, caùc moùn cho vay quaù haïn maø ñaõ tieán haønh nieâm phong ñeå phaùt maïi taøi saûn theá chaáp thì ngöøng tính laõi. Tuy nhieân trong tröôøng hôïp naøy, ngaân haøng vaãn chöa thu Trang 15 ñöôïc nôï veà ñeå ñaàu tö tieáp neân voán bò ñoïng. (ÔÛ ñaây, chuùng ta khoâng baøn ñeán khaû naêng phaùt maïi caùc taøi saûn theá chaáp ñoù ñeå thu nôï). - Ruûi ro thieáu voán: ruûi ro thieáu voán xuaát hieän khi ngaân haøng maát khaû naêng choáng ñôõ caùc doøng tieàn ra. Ruûi ro thieáu voán hay coøn goïi laø ruûi ro vôõ nôï laø do bieán ñoäng cuûa tình hình kinh teá, chính trò hay söï giaûm suùt veà uy tín cuûa ngaân haøng laøm cho ngöôøi göûi tieàn maát nieàm tin vaøo ngaân haøng, oà aït ruùt tieàn ra maø ngaân haøng khoâng ñuû khaû naêng thanh toaùn daãn ñeán vôõ nôï. Söï vöõng maïnh veà tình hình taøi chính, khaû naêng thanh toaùn cao cuûa ngaân haøng seõ cuûng coá uy tín cuûa mình, taêng theâm loøng tin cuûa ngöôøi göûi tieàn, laøm haïn cheá ruûi ro vôõ nôï. - Ñeå xaùc ñònh khaû naêng thanh toaùn, ngöôøi ta ño heä soá thanh khoaûn. Tröôùc heát, hieåu tính thanh khoaûn cuûa moät NHTM (chöù khoâng phaûi tính thanh khoaûn cuûa taøi saûn coù) thöïc chaát laø khaû naêng ñaùp öùng nhu caàu thanh toaùn ngay cuûa caùc taøi saûn nôï vaø ñöôïc ño bôûi: Khaû naêng thanh toaùn ngay Heä soá thanh toaùn ngay = Nhu caàu thanh toaùn ngay Moät ngaân haøng coù heä soá thanh khoaûn cao seõ coù khaû naêng choáng ñôõ toát hôn ñoái vôùi söï ruùt tieàn oà aït cuûa ngöôøi göûi. Ruûi ro thieáu voán daãn ñeán nguy cô vôõ nôï nhö treân taïm goïi laø thieáu voán töông ñoái - laø thieáu voán ñoái vôùi nhu caàu thanh toaùn cho caùc taøi saûn nôï. Coøn coù moät hình thöùc thieáu voán nöõa laø ngaân haøng khoâng ñuû voán ñaùp öùng nhu caàu caùc moùn vay. Töông töï, coù theå goïi laø thieáu voán tuyeät ñoái - laø thieáu voán ñoái vôùi nhu caàu cho vay vaø ñaàu tö cho neàn kinh teá. Thieáu voán tuyeät ñoái deã ñeå maát nhöõng cô hoäi ñaàu tö toát coù theå mang laïi lôïi nhuaän thaäm chí coù khaû naêng maát khaùch haøng khi hoï phaûi ñeán moät ngaân haøng khaùc mong ñöôïc ñaùp öùng kòp thôøi caùc moùn vay. Töø vieäc maát khaùch haøng vay voán seõ daãn ñeán ñeå maát khaùch haøng göûi tieàn. Vì khi Trang 16 ngaân haøng thieáu voán seõ laøm giaûm loøng tin cuûa ngöôøi göûi tieàn, khaû naêng huy ñoäng voán cuûa ngaân haøng keùm ñi. Thöøa voán, thieáu voán ñeàu laø ruûi ro vaø hôn nöõa ñeàu coù khaû naêng taùc ñoäng ñeán ruûi ro tín duïng. Neáu thöøa voán, NH buoäc phaûi taêng cöôøng cho vay vaø caùc ñieàu kieän raøng buoäc ñeå giaûm ruûi ro tín duïng thöôøng bò buoâng loûng. Neáu thieáu voán, NH phaûi choáng ñôõ vôùi caùc ñôït ruùt tieàn cuûa khaùch haøng, vaø boû qua caùc döï aùn tín duïng coù hieäu quaû laøm cho tyû leä dö nôï toát trong taøi saûn coù bò giaûm suùt 1.3.2 Ruûi do tín duïng 1.3.2.1 Khaùi nieäm veà ruûi ro tín duïng Ruûi ro phaùt sinh trong quaù trình cho vay cuûa NH. Ñoù laø khaû naêng xaûy ra toån thaát khi ngöôøi ñi vay khoâng thöïc hieän hoaëc khoâng coù khaû naêng thöïc hieän hoaëc thöïc hieän khoâng ñuùng caùc cam keát vôùi NH. Bieåu hieän cuï theå cuûa ruûi ro tín duïng laø. - Khaùch haøng khoâng traû nôï hoaëc khoâng coù khaû naêng traû nôï. - Khaùch haøng traû nôï khoâng ñaày ñuû. - Khaùch haøng traû nôï khoâng ñuùng haïn. Caùc bieåu hieän noùi treân cuûa ruûi ro tín duïng ñeàu daãn ñeán keát quaû laø : NH cho vay bò toån thaát tröïc tieáp. Theo ñònh nghóa cuûa NHNN Vieät Nam taïi quyeát ñònh soá 493/2005/QÑ- NHNN ngaøy 22/04/2005 cuûa Thoáng Ñoác NHNNVN veà vieäc ban haønh Quy ñònh veà phaân loaïi nôï, trích laäp vaø söû duïng döï phoøng ñeå xöû lyù ruûi ro tín duïng trong hoaït ñoäng ngaân haøng cuûa toå chöùc tín duïng ( TCTD ): “Ruûi ro tín duïng laø khaû naêng xaûy ra toån thaát trong hoaït ñoäng ngaân haøng cuûa TCTD do khaùch haøng khoâng thöïc hieän hoaëc khoâng coù khaû naêng thöïc hieän nghóa vuï cuûa mình theo cam keát”. Trang 17 1.3.2.2 Caùc ñaëc ñieåm cuûa ruûi ro tín duïng. * Ruûi ro tín duïng laø loaïi ruûi ro chuû yeáu trong hoaït ñoäng NH. - Xaûy ra thöôøng xuyeân - Gaây haäu quaû naëng neà cho NH. * Ruûi ro tín duïng laø loaïi ruûi ro bò taùc ñoäng bôûi nhieàu nguyeân nhaân, trong ñoù chuû yeáu laø nguyeân nhaân khaùch quan. - Caùc thoâng tin veà khaùch haøng vay voán chöa ñaày ñuû vaø thieáu tin caäy. - Caùc taùc ñoäng cuûa yeáu toá khaùch quan nhö thieân tai, caïnh tranh, giaù caû… Treân phaïm vi quoác noäi vaø quoác teá. - Quaûn lyù vaø söû duïng voán vay yeáu keùm cuûa khaùch haøng. - Kieåm soaùt tín duïng coøn loûng leûo. 1.3.2.3 Phaân loaïi ruûi ro tín duïng * Phaân loaïi theo tính khaùch quan, chuû quan cuûa nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro - Ruûi ro khaùch quan: do caùc nguyeân nhaân khaùch quan gaây ra nhö thieân tai, ñòch hoïa, ngöôøi vay bò cheát, maát tích khoâng coù ngöôøi thöøa keá hoaëc do caùc bieán ñoäng khaùc ngoaøi döï kieán laøm thaát thoaùt voán vay trong khi NH cho vay ñaõ thöïc hieän ñaày ñuû qui ñònh veà quaûn lyù tín duïng. - Ruûi ro chuû quan: do caùc nguyeân nhaân thuoäc veà chuû quan cuûa ngöôøi vay vaø ngöôøi cho vay vì voâ tình hay coá yù laøm thaát thoaùt voán vay, hay vì nhöõng lyù do chuû quan khaùc. * Phaân loaïi theo nguoàn goác hình thaønh - Ruûi ro töø phía ngöôøi cho vay ( NHTM ) + Ruûi ro ôû khaâu chính saùch: Do nhöõng loûng leõo baát caäp trong chính saùch tín duïng. Trang 18 + Ruûi ro ôû khaâu thoâng tin: Do thieáu nhöõng thoâng tin veà kinh teá, veà khaùch haøng... vaø caùc thoâng tin khaùc coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng tín duïng. + Ruûi ro ôû khaâu nghieân cöùu, theo doõi, quaûn lyù vaø xöû lyù ruûi ro: Do thieáu kinh nghieäm ngaên ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro khi hoaït ñoäng trong neàn kinh teá thò tröôøng, töø ñoù chöa coù ñöôïc caùc bieän phaùp ngaên ngöøa, phaân taùn ruûi ro thích hôïp, chöa coù toå chöùc theo doõi quaûn lyù ruûi ro thaät söï höõu hieäu. + Ruûi ro ôû khaâu caùn boä: Do trình ñoä caùn boä khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñeå phaân tích, ñaùnh giaù ruûi ro, khoâng bao quaùt ñöôïc heát caùc ñieåm yeáu trong hoà sô tín duïng, keå caû nhöõng sai soùt veà phaùp lyù trong hoà sô chöùng töø hoaëc do caùn boä thoaùi hoùa bieán chaát, coá yù laøm traùi, khoâng chaáp haønh ñuùng chính saùch, cheá ñoä, tieáp tay, ñoàng loõa vôùi keû gian ñeå löøa ñaûo, chieám ñoaït... + Ruûi ro ôû coâng taùc kieåm tra, kieåm soaùt: Coâng taùc kieåm tra, kieåm soaùt trong töøng Ngaân haøng ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa caùc caùn boä, nhaân vieân nghieäp vuï chöa ñöôïc ñeàu ñaën, thöôøng xuyeân, neân nhöõng sai soùt xaûy ra khoâng ñöôïc phaùt hieän sôùm, xöû lyù kòp thôøi daãn ñeán vieäc toàn ñoïng bò keùo daøi hoaëc taùi dieãn, ñoâi luùc nhöõng vi phaïm ñaõ neâu vaãn bò laëp ñi, laëp laïi. - Ruûi ro töø phía ngöôøi vay: + Ruûi ro veà ñaïo ñöùc (chuû quan): Xaûy ra khi ngöôøi vay khoâng coù thieän chí traû nôï hay coù yù ñònh thöïc hieän löøa ñaûo NH. + Ruûi ro do taøi chính yeáu keùm cuûa ngöôøi vay (chuû quan): Xaûy ra khi tyû leä voán töï coù/ toång nguoàn voán, voán vay/ voán töï coù, doanh soá hoaït ñoäng/ voán töï coù thaáp. + Ruûi ro do bieán ñoäng khaû naêng kinh doanh cuûa ngöôøi vay (chuû quan): xaûy ra khi ngöôøi vay, doanh nghieäp vay khoâng theo kòp ñöôïc nhöõng thay ñoåi veà cheá ñoä, chính saùch, khoâng thích öùng ñöôïc vôùi söï caïnh tranh gay gaét treân thò tröôøng. Trang 19 + Ruûi ro töø phía ngöôøi ñieàu haønh doanh nghieäp, ngaønh hoaït ñoäng, vò trí cuûa doanh ngheäp, moái quan heä cuûa doanh nghieäp, moái quan heä cuûa doanh nghieäp vôùi caùc doanh nghieäp khaùc, trình ñoä vaên hoaù, trình ñoä chuyeân moân, naêng löïc toå chöùc ñieàu haønh, tö caùch ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi ñieàu haønh cuõng nhö vò trí cuûa ngaønh hoaït ñoäng. Phaân loaïi khaùc + Ruûi ro töø khaâu quaûn lyù, kieåm tra cuûa NHNN: NHNN vôùi tö caùch laø cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc NHTM vaø ban haønh caùc cô cheá, quy cheá veà hoaït ñoäng tín duïng NH nhaèm ñaûm baûo an toaøn cho hoaït ñoäng tín duïng trong neàn kinh teá thò tröôøng. Tuy nhieân, vieäc söûa ñoåi, boå sung, hay ban haønh môùi caùc cheá ñoä veà an toaøn voán, trích quyõ döï phoøng buø ñaép ruûi ro, taøi saûn theá chaáp, quy cheá thanh tra kieåm soaùt, coâng taùc thoâng tin tín duïng... coøn chöa kòp thôøi vaø chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu. + Ruûi ro phaùt sinh töø cheá ñoä chính saùch cuûa Nhaø nöôùc: Ñaây cuõng laø moät taùc nhaân gaây ra ruûi ro trong tröôøng hôïp coù söï thay ñoåi veà chính trò, ñieàu chænh chính saùch, cheá ñoä, luaät phaùp cuûa Nhaø nöôùc hoaëc thay ñoåi ñòa giôùi haønh chính cuûa caùc ñòa phöông. Ngoaøi ra, cuõng coù theå coøn do söï thieáu ñoàng boä trong caùc cheá ñoä, chính saùch, luaät phaùp. + Ruûi ro quoác gia: Xaûy ra khi ngaân haøng ñaàu tö tín duïng sang moät nöôùc khaùc hoaëc ñaàu tö cho doanh nghieäp cuûa nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng taïi Vieät nam. + Ruûi ro moâi tröôøng: Xaûy ra khi khoaûn vay chöa tính ñeán hoaëc chöa tính heát caùc yeáu toá veà vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng laøm phaùt sinh caùc chi phí môùi aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán lôïi nhuaän thu ñöôïc cuûa döï aùn. + Ruûi ro khaùc nhö do söï ñaùnh giaù khoâng khaùch quan, chính xaùc cuûa cô quan coâng chöùng ñoái vôùi taøi saûn theá chaáp, do vieäc cho vay bò aùp ñaët bôûi caáp treân... Trang 20 1.3.2.4 Nguyeân nhaân cuûa ruûi ro tín duïng * Nguyeân nhaân khaùch quan - Caùc yeáu toá cuûa ñieàu kieän töï nhieân Nhìn chung ñieàu kieän töï nhieân aûnh höôûng tröïc tieáp ñoái vôùi caùc ngaønh noâng nghieäp vaø sau ñoù taùc ñoäng tôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc. -Caùc yeáu toá veà moâi tröôøng kinh doanh Caùc chính saùch cuûa Chính phuû; caùc bieán ñoäng lôùn cuûa thò tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá; Chu kyø kinh doanh coù tính quy luaät trong kinh teá thò tröôøng… * Nguyeân nhaân töø phía ngaân haøng. Chính saùch tín duïng khoâng hôïp lyù; Quy trình tín duïng thieáu chaët cheõ vaø khoâng phuø hôïp; Caùn boä ngaân haøng khoâng ñuû tieâu chuaån… * Nguyeân nhaân töø phía khaùch haøng Vieäc quaûn lyù khoâng hieäu quaû; Keá hoaïch taøi chính khoâng phuø hôïp; Heä thoáng baùo caùo khoâng ñaày ñuû hoaëc khoâng caäp nhaät; Thieáu kinh nghieäm trong kinh doanh gaây ra nhöõng vaán ñeà trong quaûn lyù taøi chính vaø saûn xuaát; Kinh doanh quaù möùc; Khoâng coù söï thoáng nhaát giöõa caùc coå ñoâng quaûn trò, ban ñieàu haønh... 1.3.2.5 Haäu quaû cuûa ruûi ro tín duïng * Ñoái vôùi NH cho vay Vôùi ruûi ro tín duïng, ngaân haøng coù theå khoâng thu ñöôïc voán tín duïng vaø laõi ñaõ cho vay nhöng vaãn phaûi traû voán vaø laõi cho khoaûn tieàn huy ñoäng khi ñeán haïn, ñieàu naøy laøm cho ngaân haøng maát caân ñoái trong vieäc thu chi. Khi gaëp phaûi ruûi ro tín duïng ngaân haøng thöôøng rôi vaøo tình traïng maát khaû naêng thanh khoaûn, laøm maát loøng tin ngöôøi göûi tieàn, aûnh höôûng ñeán uy tín cuûa ngaân haøng. Ruûi ro tín duïng cuûa moät ngaân haøng xaûy ra ôû möùc ñoä khaùc nhau : nheï nhaát laø ngaân haøng bò giaûm lôïi nhuaän khi khoâng thu hoài ñöôïc laõi cho vay, naëng nhaát laø khi ngaân haøng khoâng Trang 21 thu ñöôïc voán laãn laõi. Neáu tình traïng naøy keùo daøi khoâng khaéc phuïc ñöôïc, ngaân haøng seõ bò phaù saûn, * Ñoái vôùi neàn kinh teá Hoaït ñoäng ngaân haøng lieân quan ñeán hoaït ñoäng doanh nghieäp, caùc ngaønh, caùc toå chöùc vaø caùc caù nhaân. Vì vaäy, khi moät ngaân haøng gaëp phaûi ruûi ro tín duïng hay bò phaù saûn thì ngöôøi göûi tieàn ôû ngaân haøng hoang mang lo sôï vaø keùo nhau oà aït ñeán ruùt tieàn, aûnh höôûng daây chuyeàn ñeán hoaït ñoäng cuûa caùc NH khaùc, laøm cho heä thoáng ngaân haøng gaëp khoù khaên. Khi heä thoáng NH gaëp khoù khaên trong thôøi gian daøi, treân dieän roäng luùc naøy neàn kinh teá coù khaû naêng rôi vaøo tình traïng khuûng hoaûng. 1.3.3. Caùc bieän phaùp phoøng ngöøa, haïn cheá ruûi ro vaø naâng cao chaát löôïng tín duïng 1.3.3.1. Caùc bieän phaùp cô baûn * Thoâng tin veà khaùch haøng Ñeå ñaùnh giaù ruûi ro vaø ñeà ra bieän phaùp nhaèm haïn cheá ruûi ro, thoâng tin caàn thu thaäp töø khaùch haøng phaûi ñaày ñuû, trung thöïc, kòp thôøi. Quaù trình thu thaäp thoâng tin, saøng loïc thoâng tin töø khaùch haøng vaø thu thaäp töø nhieàu nguoàn khaùc nhau caàn ñöôïc xem laø nguyeân taéc haøng ñaàu ñeå ngaên ngöøa ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. * Giôùi haïn caáp tín duïng NH neân quy ñònh haïn möùc caáp tín duïng toái ña cho töøng caáp quaûn trò (möùc phaùn quyeát). Möùc phaùn quyeát coù theå ñöôïc quy ñònh cho caùc chi nhaùnh NH, caùc phoøng giao dòch, tuyø theo quy moâ hoaït ñoäng, naêng löïc laøm vieäc cuûa Chi nhaùnh theo loaïi saûn phaåm tín duïng, tính chaát coù hay khoâng coù taøi saûn baûo ñaûm cuûa khoaûn vay. Ngoaøi ra, NH cuõng caàn xaùc ñònh möùc giôùi haïn tín duïng ñoái vôùi töøng KH rieâng bieät. Giôùi haïn tín duïng bao goàm haïn möùc cuûa taát caû caùc dòch vuï chöùa Trang 22 ñöïng ruûi ro tín duïng maø NH caáp cho KH nhö dö nôï vay, baûo laõnh, môû L/C, chieát khaáu, thaáu chi…. Vöôït qua giôùi haïn naøy, ñoä ruûi ro ñaõ ôû quaù möùc cho pheùp. Giôùi haïn tín duïng ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû chính saùch tín duïng töøng thôøi kyø, xeáp haïng tín duïng cuûa DN, ngaønh ngheà vaø quy moâ hoaït ñoäng cuûa hoï, khaû naêng cung öùng vaø quaûn trò voán cuûa NH. * Baûo ñaûm tieàn vay Ngaân haøng caàn xem xeùt, quyeát ñònh cho vay treân cô sôû coù baûo ñaûm hoaëc khoâng coù baûo ñaûm baèng taøi saûn caàm coá, theá chaáp cuûa khaùch haøng vay, baûo laõnh cuûa beân thöù ba. Löu yù ñaây laø bieän phaùp nhaèm taêng cöôøng quyeàn truy ñoøi cuûa ngaân haøng trong quan heä tín duïng. Nguoàn thu nôï chính trong hoaït ñoäng cho vay laø töø hieäu quaû kinh doanh cuûa khaùch haøng. * Ña daïng hoaù danh muïc cho vay Moät danh muïc cho vay cuûa caùc NH thoâng thöôøng khoâng theå coù möùc sinh lôïi cao hôn möùc laõi suaát cho vay ñaõ quy ñònh trong hôïp ñoàng tín duïng. Caùc khoaûn vay chæ coù theå giaûm giaù neáu KH khoâng traû ñöôïc laõi hoaëc teä hôn, khoâng traû ñöôïc voán goác cho NH. Maëc duø vaäy, vieäc ña daïng hoaù danh muïc cho vay cuûa NH cuõng seõ laøm giaûm toái ña ruûi ro do caùc khoaûn vay coù möùc ñoä ruûi ro khaùc nhau theo quy moâ KH, theo ngaønh haøng, theo tính chaát sôû höõu, theo loaïi cho vay …v,v Caùc döï aùn cho vay daøi haïn thöôøng coù tính ruûi ro cao hôn caùc moùn vay ngaén haïn. Caùc moùn vay baèng ngoaïi teä seõ phaûi gaùnh chòu theâm ruûi ro tyû giaù beân caïnh ruûi ro tín duïng neáu traïng thaùi ngoaïi teä cuûa NH khoâng caân ñoái. Caùc moùn vay lôùn coù chi phí quaûn lyù reû hôn nhöng ruûi ro hôn caùc khoaûn vay nhoû. Chính vì leõ ñoù, caùc NH caàn ña daïng hoaù danh muïc cho vay cuûa mình. Khoâng neân chæ cho vay moät, hai ngaønh hoaëc chæ cho vay moät vaøi DN lôùn hoaëc moät vaøi nhoùm kinh doanh Trang 23 ñôn leû. Vieäc ña daïng cuõng caàn ñöôïc thöïc hieän ñoái vôùi thaønh phaàn kinh teá, loaïi saûn phaåm, möùc cho vay, thôøi haïn vaø loaïi tieàn cho vay vaø phaûi phuø hôïp vôùi cô caáu nguoàn voán cuûa NH. * Kieåm tra tín duïng Ñeå haïn cheá ruûi ro Tín duïng vaø giaùm saùt chaát löôïng tín duïng NH phaûi kieåm tra taát caû caùc khoaûn tín duïng theo caùc möùc ñoä sau: - Kieåm tra thöôøng xuyeân caùc khoaûn tín duïng lôùn, bôûi vì caùc khoaûn tín duïng naøy neáu bò ruûi ro seõ aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán tình hình taøi chính cuûa NH. - Tieán haønh kieåm tra ñònh kyø, keát hôïp vôùi kieåm tra ñoät xuaát taát caû caùc khoaûn tín duïng nhoû vaø vöøa. - Quaûn lyù chaët cheõ vaø thöôøng xuyeân caùc khoaûn tín duïng coù vaán ñeà, taêng cöôøng kieåm tra, giaùm saùt khi phaùt hieän nhöõng daáu hieäu khoâng laønh maïnh lieân quan ñeán khoaûn tín duïng cuûa NH. - Taêng cöôøng kieåm tra tín duïng khi neàn kinh teá coù nhöõng bieåu hieän ñi xuoáng hoaëc ngaønh ngheà (söû duïng nhieàu voán vay) khoâng phaùt trieån. - Xaây döïng keá hoaïch, chöông trình vaø noäi dung kieåm tra bao haøm caùc khía caïnh sau: thöïc hieän keá hoaïch traû nôï, chaát löôïng vaø ñieàu kieän taøi saûn ñaûm baûo, khaû naêng xöû lyù taøi saûn baûo ñaûm. * Phaân haïng tín duïng vaø döï phoøng ruûi ro tín duïng Phaân haïng tín duïng laø coâng cuï quaûn trò ruûi ro cô baûn, laø moät tieán trình xeáp loaïi ruûi ro baèng phöông phaùp ñònh löôïng vaø ñònh tính nhaèm xaùc ñònh caáp ñoä ruûi ro ñoái vôùi caùc khoaûn cho vay. Ruûi ro phaûi ñöôïc ñaùnh giaù vaø xeáp haïng vaøo thôøi ñieåm maø khoaûn vay ñöôïc thöïc hieän vaø sau ñoù ñöôïc ñaùnh giaù vaø phaân loaïi laïi khi caàn thieát (tuøy vaøo möùc ñoä ruûi ro) coù theå vaøi laàn trong naêm. Trang 24 Theo thoâng leä quoác teá, caùc khoaûn cho vay ñöôïc phaân loaïi thaønh 5 haïng sau: - Haïng 1: Caùc khoaûn cho vay Ñaït tieâu chuaån (Standard) laø khoaûn cho vay khoâng coù nghi ngôø naøo veà khaû naêng traû nôï. Noùi chung, caùc khoaûn cho vay ñöôïc ñaûm baûo (keå caû goác voán vaø laõi) baèng tieàn maët hoaëc caùc giaáy tôø coù giaù trò thay theá tieàn maët nhö chöùng chæ tieàn göûi, traùi phieáu kho baïc ñöôïc xeáp vaøo loaïi chuaån naøy. - Haïng 2: Caùc khoaûn cho vay Caàn theo doõi hoaëc caûnh giaùc (Specially mentioned, or watch) laø khoaûn cho vay chöùa ñöïng tieàm naêng ruûi ro trong töông lai. - Haïng 3: Caùc khoaûn cho vay Döôùi chuaån (Substandard) laø caùc khoaûn cho vay yeáu keùm, nguoàn traû nôï cô baûn bò thieáu huït vaø ngaân haøng phaûi caàn ñeán nguoàn traû nôï thöù caáp nhö thanh lyù taøi saûn theá chaáp ñeå thu hoài nôï. Nhöõng khoaûn nôï quaù haïn töø 90 ngaøy trôû leân thöôøng ñöôïc xeáp vaøo loaïi naøy. - Haïng 4: Caùc khoaûn cho vay Khoù thu hoài (Doubtful) laø caùc khoaûn cho vay döôùi chuaån, vieäc thu hoài nôï troïn veïn laø khoâng chaéc chaén. Khaû naêng toån thaát laø roõ raøng, nhöng chöa ñeán möùc xeáp haïng toån thaát, nhöõng khoaûn nôï quaù haïn töø 180 ngaøy trôû leân thöôøng ñöôïc xeáp haïn naøy. - Haïng 5: Caùc khoaûn cho vay Toån thaát (Loss) laø khoaûn cho vay khoâng theå thu hoài, khoâng coøn taøi saûn theá chaáp naøo khaùc ñeå thu hoài hoaëc caùc taøi saûn naøy khoâng coù giaù trò ñeán möùc maø neáu laøm caùc thuû tuïc thanh lyù thì coøn toán keùm hôn. Nhöõng khoaûn nôï quaù haïn töø 1 naêm trôû leân thöôøng ñöôïc xeáp vaøo haïn naøy. Vieäc phaân haïn tín duïng ôû treân laø cô sôû cho vieäc ñöa ra quyeát ñònh möùc ñoä giaùm saùt vaø möùc trích laäp quyõ döï phoøng ñoái vôùi töøng khoaûn cho vay. Ñeå ñöa ra möùc trích laäp quyõ döï phoøng thích hôïp caàn phaûi döïa vaøo nhieàu yeáu toá khaùc nhö lòch söû vay traû cuûa ngöôøi ñi vay, taøi saûn theá chaáp vaø taát caû caùc yeáu toá coù aûnh Trang 25 höôûng tôùi khaû naêng thu nôï cuûa ngaân haøng. Ñoái vôùi nhöõng nöôùc coù heä thoáng luaät phaùp chöa phaùt trieån thì khuyeán khích tæ leä trích laäp nhö sau: Khoaûn tín duïng Möùc trích laäp Ñaït tieâu chuaån (toát) 0-1% Caàn ñöôïc theo doõi 5-10% Khoâng ñaït tieâu chuaån (xaáu) 10-30% Khoù ñoøi 50-75% Maát maùt, thua loã 100% Coù hai caùch xöû lyù nhöõng khoaûn maát maùt: moät laø, giöõ nguyeân khoaûn maát maùt treân soå saùch cho ñeán khi thu hoài laïi ñöôïc (vôùi caùch thöùc naøy thì tyû leä döï tröõ thöôøng lôùn), hai laø, caùc khoaûn naøy phaûi ñöôïc taát toaùn vaø ñöa ra khoûi soå saùch keá toaùn (vôùi caùch thöùc naøy thì tyû leä döï tröõ thöôøng nhoû hôn). * Ño löôøng ruûi ro tín duïng Moâ hình ñònh löôïng NH thöôøng söû duïng caùc döõ lieäu phaûn aùnh ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi vay ñeå tính toaùn xaùc suaát cuûa ruûi ro tín duïng hoaëc ñeå phaân loaïi khaùch haøng caên cöù vaøo möùc ñoä ruûi ro ñöôïc xaùc ñònh. Ñeå söû duïng caùc moâ hình naøy, caùc ngaân haøng phaûi xaùc ñònh ñöôïc caùc chæ tieâu phaûn aùnh caùc ñaëc ñieåm taøi chính vaø kinh doanh coù lieân quan ñeán ruûi ro tín duïng cho töøng ñoái töôïng cho vay cuï theå. Sau khi caùc döõ lieäu ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, kyõ thuaät thoáng keâ seõ ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn xaùc suaát ruûi ro tín duïng hoaëc ñeå phaân loaïi ruûi ro tín duïng. Caùc moâ hình thöôøng phaân tích laø : Moâ hình xaùc suaát tuyeán tính Moâ hình Logit Moâ hình Propit Moâ hình phaân bieät tuyeán tính … Trang 26 Caùc moâ hình treân ñöôïc söû duïng thích hôïp nhaát trong tröôøng hôïp ñaùnh giaù tính an toaøn cuûa caùc khoaûn tín duïng caáp cho khaùch haøng lôùn thuoäc khu vöïc coâng ty. Ñoái vôùi khaùch haøng laø caù nhaân hoä gia ñình coù theå phaân tích baèng Moâ hình ñieåm soá tín duïng tieâu duøng. Caùc yeáu toá quan troïng lieân quan ñeán khaùch haøng söû duïng trong moâ hình cho ñieåm tín duïng tieâu duøng bao goàm: heä soá tín duïng, tuoåi ñôøi, traïng thaùi taøi saûn, soá ngöôøi phuï thuoäc, sôû höõu nhaø, thu nhaäp, soá taøi khoaûn caù nhaân, thôøi gian coâng taùc… 1.3.3.2 AÙp duïng caùc chuaån möïc quoác teá veà phoøng ngöøa, haïn cheá ruûi ro vaø naâng cao chaát löôïng tín duïng * Caùc chuaån möïc quaûn lyù tín duïng NHTM theo thoâng leä Quoác teá . Vôùi nhöõng cam keát ñöa ra trong quaù trình hoäi nhaäp quoác teá veà NH, heä thoáng NHTM Vieät Nam caàn thích öùng vôùi caùc thoâng leä quoác teá veà hoaït ñoäng tín duïng NH, maø cuï theå laø cuûa heä thoáng quaûn lyù tín duïng CAMELS . Böôùc ñaàu coù theå thöïc hieän caùc chuaån möïc nhö sau : + Thoâng tin: Caùc thoâng tin caàn phaûi chính xaùc, ñuùng thôøi haïn vaø hoaøn chænh. Döõ lieäu veà khoaûn vay caàn thích hôïp vôùi heä thoáng thoâng tin quaûn lyù (MIS). Ngaân haøng caàn coù caùc thoâng tin cô baûn ñeå giaùm saùt caùc khoaûn vay nhö : vaên baûn chaáp thuaän cho vay, ngaøy cho vay, toång soá cho vay, laõi suaát, kyø haïn, soá nôï ñaõ traû, ngaøy ñaùo haïn, loaïi theá chaáp vaø khu vöïc ñòa lyù, giaù trò theá chaáp hieän taïi, tình hình thanh toaùn, ngaønh ngheà cuûa ngöôøi vay, muïc ñích vay, lòch söû taùi cô caáu nôï, caùc ñieàu khoaûn phaït, loaïi cho vay, xeáp loaïi khoaûn vay... + Veà taøi saûn theá chaáp: - Caùc quy trình ñònh giaù taøi saûn theá chaáp caàn phaûi mang tính chuyeân nghieäp. Raát nhieàu nöôùc yeâu caàu ngöôøi ñònh giaù phaûi coù baèng caáp chuyeân nghieäp, Trang 27 coù ñaêng kyù haønh ngheà vôùi cô quan coù thaåm quyeàn coù baûo hieåm ruûi ro ngheà nghieäp vaø thöôøng xuyeân tham döï caùc khoùa ñaøo taïo chuyeân moân. - Ngaân haøng caàn caäp nhaät giaù trò cuûa taøi saûn theá chaáp vì thò tröôøng luoân bieán ñoäng, ñaëc bieät trong tröôøng hôïp khoaûn vay trôû thaønh nôï xaáu, luùc naøy giaù trò thöïc cuûa taøi saûn theá chaáp raát quan troïng trong ñònh höôùng xöû lyù nôï. + Phaân loaïi nôï theo tính chaát ruûi ro : ñeå tieán haønh trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng, nhôø ñoù coù theå xöû lyù caùc toån thaát trong hoaït ñoäng ngaân haøng. *AÙp duïng caùc chuaån möïc theo Basel 1: “Nhöõng chuaån möïc cô baûn cho hoaït ñoäng thanh tra NH coù hieäu quaû” Uyû ban ( UB ) Basel 1 laø UB goàm giôùi chöùc thanh tra NH ñöôïc thaønh laäp bôûi Thoáng ñoác NHTW cuûa moät nhoùm 10 nöôùc töø 1975 ( Canada, Phaùp, Ñöùc, YÙ, Nhaät, Haø Lan, Thuïy Ñieån, Thuïy Syõ, Anh, Myõ). Ñeán thaùng 6/1996, UB Basel, Quyõ tieàn teä QT, ngaân haøng theá giôùi ñaõ thoáng nhaát “chuaån möïc cô baûn cho hoaït ñoäng thanh tra ngaân haøng coù hieäu quaû” ñöôïc kyù taïi Basel (moät thaønh phoá cuûa Thuïy Só). Basel 1 coù 25 chuaån möïc, trong ñoù coù caùc chuaån möïc veà quaûn lyù tín duïng caàn chuù yù: - Chuaån möïc 6: Yeâu caàu möùc voán toái thieåu cuûa caùc NH Möùc voán toái thieåu cuûa moät NHTM theo quyõ tieàn teä quoác teá (IMF) laø : - Töø 300 trieäu USD ñeán 500 trieäu USD cho moät NH loaïi nhoû. - Töø treân 500 trieäu USD ñeán 1 tyû USD cho moät NH loaïi vöøa. - Töø treân 1 tyû USD cho moät NH loaïi lôùn. Ñaây laø soá ñònh löôïng gôïi yù khoâng mang tính baét buoäc. Nhöng neáu xeùt trong töông quan giöõa möùc voán töï coù vôùi toång taøi saûn coù, tính theo tyû leä an toaøn voán toái thieåu, thì chæ tieâu naøy coù tính baét buoäc. Trang 28 Voán töï coù Tyû leä an toaøn voán toái thieåu = x 100 ≥ 8% Toång taøi saûn “coù” ruûi ro Trong ñoù : Toång taøi saûn “coù” ruûi ro laø toång taøi saûn coù ñöôïc quy ñoåi theo heä soá ruûi ro vaø ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau : Toång taøi saûn “coù” ruûi ro = ∑ [( TS coù noäi baûng x Heä soá ruûi ro) + (Taøi saûn coù ngoaïi baûng x Heä soá chuyeån ñoåi x Heä soá ruûi ro)] Voán töï coù bao goàm : Voán töï coù caáp I (cô baûn) vaø Voán töï coù caáp II (boå sung) tröø ñi caùc khoaûn khaáu tröø khoûi voán. Tröôùc ñaây VTC duøng ñeå xaùc ñònh tyû leä treân chæ goàm voán ñieàu leä (thöïc teá) vaø quyõ döï tröõ boå sung voán ñieàu leä. Nay ñöôïc tính vaøo VTC bao haøm caû quyõ ñaàu tö phaùt trieån nghieäp vuï, lôïi nhuaän khoâng chia vaø nhieàu khoaûn khaùc (VTC boå sung) - Chuaån möïc 7 Caàn coù söï ñaùnh giaù moät caùch ñoäc laäp caùc chính saùch, quy trình vaø thuû tuïc cuûa NH, lieân quan ñeán caáp tín duïng vaø ñaàu tö cuõng nhö vieäc quaûn lyù thöôøng xuyeân caùc danh muïc tín duïng vaø ñaàu tö. - Chuaån möïc 8 Caùc NH caàn thieát phaûi ñeà ra vaø tuaân thuû ñaày ñuû caùc chính saùch ñaùnh giaù chaát löôïng nôï, döï phoøng ruûi ro thaát thoaùt tín duïng - Chuaån möïc 9: Haïn cheá xu höôùng taäp trung vaøo caùc khaùch haøng ñôn leû hoaëc nhoùm khaùch haøng coù quan heä vôùi nhau. Ngaân haøng caàn thieát laäp giôùi haïn an toaøn (baèng % voán töï coù cuûa TCTD) ñoái vôùi khaùch haøng ñôn leû vaø nhoùm khaùch haøng coù lieân quan. - Chuaån möïc 10: Nguyeân taéc “Trong taàm kieåm soaùt” Trang 29 Vieäc môû roäng tín duïng phaûi ñöôïc giaùm saùt moät caùch coù hieäu quaû, phaûi coù phöông phaùp kieåm soaùt vaø giaûm thieåu ruûi ro, ñaëc bieät kieåm soaùt caùc phaùt sinh töø vieäc cho vay caùc khaùch haøng coù moái quan heä vôùi nhau, caùc coâng ty lieân keát. - Chuaån möïc 11: Giaùm saùt vaø kieåm soaùt ruûi ro quoác gia vaø ruûi ro chuyeån ñoåi trong caùc hoaït ñoäng cho vay vaø ñaàu tö quoác teá, ñoàng thôøi duy trì döï tröõ phuø hôïp ñeå phoøng ngöøa ruûi ro. * Moät soá ñieåm môùi cô baûn trong Basel 2. Chuaån möïc Basel 2 veà cô baûn vaãn duøng CAMELS nhö Basel 1, nhöng ngoaøi yeáu toá veà ruûi ro tín duïng coøn theâm caùc yeáu toá veà ruûi ro thò tröôøng, ruûi ro hoaït ñoäng (hay coøn goïi laø ruûi ro taùc nghieäp). Ruûi ro thò tröôøng laø ruûi ro maát maùt do söï bieán ñoäng baát lôïi khoâng löôøng tröôùc cuûa giaù caû thò tröôøng gaây ra, ñoù coù theå laø ruûi ro laõi suaát, ruûi ro tyû giaù ngoaïi hoái, ruûi ro giaù caû coå phieáu...Coøn ruûi ro taùc nghieäp ñöôïc ñònh nghóa laø “ Ruûi ro maát voán tröïc tieáp hay giaùn tieáp do caùc qui trình noäi boä khoâng ñaày ñuû, do con ngöôøi vaø caùc heä thoáng hay do caùc söï kieän töø beân ngoaøi”. Trang 30 CHÖÔNG II THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TÍN DUÏNG CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI TREÂN ÑÒA BAØN TÆNH BAØ RÒA – VUÕNG TAØU 2.1 Khaùi quaùt ñieàu kieän kinh teá cuûa ñòa baøn hoaït ñoäng tín duïng 2.1.1 Sô löôïc tình hình kinh teá - xaõ hoäi tænh Baø ròa –Vuõng taøu Baø Ròa - Vuõng Taøu laø moät tænh thuoäc mieàn Ñoâng Nam Boä, phía ñoâng baéc giaùp tænh Bình Thuaän, phía baéc giaùp Ñoàng Nai, phía taây vaø taây baéc giaùp TP.HCM, phía ñoâng vaø nam giaùp bieån Ñoâng, dieän tích töï nhieân 2.047 km2, daân soá ñeán naêm 2005 gaàn moät trieäu ngöôøi. Naèm trong vuøng kinh teá troïng ñieåm phía nam neân tænh coù nhieàu lôïi theá quan troïng ñeå phaùt trieån kinh teá : vôùi 1 thaønh phoá, 7 huyeän thò, chieàu daøi bôø bieån 305,4 km trong ñoù coù khoaûng 156km coù theå söû duïng laøm baõi taém vaø treân 100.000km2 theàm luïc ñòa, nguoàn taøi nguyeân thuaän lôïi cho phaùt trieån coâng nghieäp vaø dòch vuï khai thaùc, cheá bieán saûn phaåm daàu, khí, ñieän, ñaïm, caûng bieån, vaän taûi bieån, du lòch vaø cheá bieán thuyû, haûi saûn, vaät lieäu xaây döïng… Trong giai ñoaïn 2001-2005 tænh BR-VT ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån kinh teá ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao, chaát löôïng taêng tröôûng ñöôïc naâng leân : trong 5 naêm töø 2001 ñeán 2005 caùc chæ tieâu, muïc tieâu kinh teá treân ñòa baøn coù tính daàu khí vaø tröø daàu khí ñeàu taêng gaáp 1,5 ñeán 3 laàn. Cô caáu kinh teá chuyeån dòch theo höôùng coâng nghieäp-dòch vuï-noâng nghieäp. Saûn löôïng daàu khí khai thaùc ñaït 86,8 trieäu taán vöôït gaàn 1 trieäu taán so chæ tieâu keá hoaïch giao, ñoùng goùp 78% nguoàn thu ngaân saùch nhaø nöôùc treân ñòa baøn tænh. GDP bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 2005 ñaït 5.932 USD. Trang 31 Neáu khoâng tính ngaønh daàu khí thì chæ tieâu kinh teá cuûa tænh coù GDP taêng 2,59 laàn, toác ñoä taêng bình quaân 20,96%/naêm. Tyû troïng GDP tröø daàu khí naêm 2000 chieám 34,9% naêm 2005 chieám 49,4%. GDP bình quaân ñaàu ngöôøi 2.087 USD/naêm. Giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp taêng 3,32 laàn, toác ñoä taêng 27,11% (chæ tieâu 15,76%). Haàu heát caùc saûn phaåm coâng nghieäp chuû yeáu nhö khí, ñieän, phaân boùn, haûi saûn cheá bieán,… ñeáu coù toác ñoä taêng tröôûng cao. Ñaõ coù 110 döï aùn ñaàu tö vaøo 06 khu coâng nghieäp treân ñòa baøn vôùi toång voán treân 4 tyû USD, dieän tích ñaát cho thueâ khu coâng nghieäp ñaït 50%. Ñaõ coù 6 cuïm coâng nghieäp-tieåu thuû coâng nghieäp ñang trieån khai ñaàu tö haï taàng ñeå thu huùt caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. Doanh thu caùc ngaønh du lòch taêng gaàn 2,1 laàn, toác ñoä taêng 16,4% (chæ tieâu 13,5%). Du lòch taêng 1,86 laàn, toác ñoä taêng 13,2% (chæ tieâu 10,9%) vôùi 18 khu du lòch ñang hoaït ñoäng, 73 khaùch saïn vôùi gaàn 3.000 phoøng, haøng naêm coù 4 ñeán 5 trieäu löôït khaùch du lòch ñeán tænh. Dòch vuï vaän taûi taêng 1,64 laàn, toác ñoä taêng 11%. Böu chính, vieãn thoâng phaùt trieån maïnh vôùi nhieàu loaïi hình ña daïng, toác ñoä taêng 21%. Heä thoáng ngaân haøng phaùt trieån veà maïng löôùi laãn quy moâ, toác ñoä huy ñoäng voán taêng bình quaân 19,3%, toång dö nôï taêng 20,3%. Toång kim ngaïch xuaát khaåu taêng 2,83 laàn, toác ñoä taêng 23,1% (chæ tieâu 16,6%) xuaát khaåu haûi saûn taêng 33,6%. Giaù trò saûn xuaát noâng nghieäp taêng 1,5 laàn, toác ñoä taêng 7,77% (chæ tieâu 4,82%). Nhieàu coâng trình thuûy lôïi vaø caáp nöôùc sinh hoaït noâng thoân ñöôïc ñaàu tö. Giaù trò saûn xuaát ngaønh laâm nghieäp taêng 1,2 laàn, toác ñoä taêng 3,9% (chæ tieâu 1,79%). Giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy saûn taêng 1,86 laàn, toác ñoä taêng 10,7% (chæ tieâu 8,5%). Saûn löôïng khai thaùc haûi saûn taêng 1,5 laàn, nuoâi troàng taêng 3 laàn, haûi saûn ñoâng laïnh xuaát khaåu taêng 4,6 laàn. Trang 32 Huy ñoäng voán ñaàu tö phaùt trieån treân ñòa baøn ñaït 55.294 tyû ñoàng taêng 3,3 laàn so vôùi giai ñoaïn 1996-2000. Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc veà cô baûn ñöôïc saép xeáp laïi, coå phaàn hoùa, moät soá doanh nghieäp sau khi coå phaàn kinh doanh coù hieäu quaû hôn. Kinh teá taäp theå ñaõ ñöôïc tænh quan taâm chæ ñaïo vaø coù söï phaùt trieån caû veà soá löôïng vaø ñoåi môùi hoaït ñoäng. Kinh teá tö nhaân ñöôïc khuyeán khích phaùt trieån maïnh meõ, 5 naêm ñaõ coù 1.200 doanh nghieäp thaønh laäp môùi, trieån khai treân 800 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö khoaûng 24.000 tyû ñoàng. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi tieáp tuïc thu huùt ñöôïc nhieàu döï aùn coù quy moâ voán ñaàu tö lôùn, toång voán ñaàu tö laø 2,15 tyû USD. 2.1.2 Ñaëc ñieåm hoaït ñoäng heä thoáng Ngaân haøng treân ñòa baøn Tænh Baø ròa –Vuõng taøu giai ñoaïn 2001-2005 Heä thoáng NHTM treân ñòa baøn ña daïng vaø coù ñaëc ñieåm chung laø taát caû ñeàu laø caáp chi nhaùnh. Caùc loaïi hình NHTM phaân theo hình thöùc sôû höõu vaø caáp chi nhaùnh nhö sau: * Loaïi hình Ngaân haøng Thöông maïi nhaø nöôùc - Chi nhaùnh NH Coâng Thöông (Incombank) : Coù 1 chi nhaùnh caáp I, 1 chi nhaùnh caáp II, 3 phoøng giao dòch. - Chi nhaùnh NH Ngoaïi Thöông (Vietcombank) : Coù 1 chi nhaùnh caáp I vaø 3 phoøng giao dòch. - Chi nhaùnh NH Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân (Agribank) : Coù 1 chi nhaùnh caáp I, 7 chi nhaùnh caáp II, 4 chi nhaùnh caáp III, 6 phoøng giao dòch. - Chi nhaùnh NH Ñaàu tö vaø Phaùt trieån (BIDV) : Coù 1 chi nhaùnh caáp I, 2 chi nhaùnh caáp II, 4 phoøng giao dòch. - Chi nhaùnh NH Phaùt trieån Nhaø Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long : coù 1 Chi nhaùnh Ngaân haøng caáp I, 1 chi nhaùnh caáp II. Trang 33 * Loaïi hình Ngaân haøng Thöông Maïi Coå phaàn Loaïi hình Ngaân haøng Thöông maïi coå phaàn, treân ñòa baøn coù caùc chi nhaùnh Caáp I nhö sau : - Chi nhaùnh NHTM Coå phaàn Haøng Haûi - Chi nhaùnh NHTM Coå phaàn Kyõ Thöông baét ñaàu hoaït ñoäng töø quí II/2005 - Chi nhaùnh NHTM Coå phaàn AÙ Chaâu baét ñaàu hoaït ñoäng töø quí II/2005 Ngoaøi caùc Chi nhaùnh NHTM (sau ñaây seõ goïi taét laø NHTM) neâu treân coøn coù caùc loaïi hình TCTD khaùc bao goàm 01 chi nhaùnh cuûa Coâng ty taøi chính daàu khí vaø hai Quyõ tín duïng nhaân daân. Tröôùc naêm 2005 coù chi nhaùnh NH nöôùc ngoaøi (Overseas Chinese Banking Corporation–OCBC) hoaït ñoäng treân ñòa baøn nhöng ñaõ chaám döùt hoaït ñoäng vaøo thaùng 12/2004. Caùc NHTM treân ñòa baøn ñang hoaït ñoäng vôùi moâ hình toå chöùc theo quyeát ñònh soá 90 /2001/QÑ ngaøy 07/2/2001 cuûa Thoáng ñoác NHNH veà vieäc “..môû, chaám döùt hoaït ñoäng cuûa chi nhaùnh… cuûa NHTM ”, qui ñònh chi nhaùnh caáp III tröïc thuoäc chi nhaùnh caáp II, chi nhaùnh caáp II tröïc thuoäc chi nhaùnh caáp I, chi nhaùnh caáp I tröïc thuoäc truï sôû chính cuûa NHTM. Phoøng giao dòch coù theå tröïc thuoäc chi nhaùnh caáp I hoaëc caáp II. Quyeàn phaùn quyeát tín duïng vaø caùc quyeàn haïn khaùc cuûa caùc chi nhaùnh giaûm daàn töø caáp I ñeán caáp III. Moãi caáp chi nhaùnh laø ñaïi dieän theo uûy quyeàn cuûa NHTM vaø laø chuû theå kyù keát hôïp ñoàng tín duïng vôùi ngöôøi vay. Moâ hình naøy sau nhieàu naêm hoaït ñoäng ñaõ boäc loä caùc nhöôïc ñieåm cô baûn laø phaân taùn söï quaûn lyù tín duïng khoù giaùm saùt tín duïng moät caùch taäp trung, ñoàng thôøi vôùi nhöõng moùn vay lôùn hoà sô thaåm ñònh phaûi qua nhieàu caáp, maát nhieàu thôøi gian thaåm ñònh nhöng hieäu quaû khoâng cao. Ngaøy 16/6/2005 Thoáng ñoác NHNN ñaõ ban haønh quyeát ñònh soá 888/2005/QÑ-NHNN qui ñònh veà vieäc “..môû, thaønh laäp, chaám döùt hoaït ñoäng sôû giao dòch, chi nhaùnh.. cuûa NHTM ”. QÑ 888 qui ñònh NHTM caên cöù voán ñieàu leä Trang 34 vaø moät soá ñieàu kieän veà quaûn trò ñieàu haønh ñeå môû caùc chi nhaùnh. Caùc chi nhaùnh neáu ñuû ñieàu kieän toàn taïi, tröïc thuoäc thaúng trung taâm ñieàu haønh cuûa NHTM, neáu khoâng ñuû ñieàu kieän thì trôû thaønh phoøng giao dòch. Möùc cho vay cuûa phoøng giao dòch ñöôïc qui ñònh toái ña khoâng quaù 500 trieäu ñoàng ñoái vôùi moät khaùch haøng. QÑ 888 moät maët taêng tính chuû ñoäng cho caáp chi nhaùnh (do tröïc thuoäc thaúng trung taâm ñieàu haønh NHTM) moät maët haïn cheá möùc caáp tín duïng cuï theå cuûa phoøng giao dòch traùnh tình traïng cho vay traøn lan cuûa caùc caáp chi nhaùnh tröôùc ñaây, ñoàng thôøi giaûi quyeát ñöôïc caùc nhöôïc ñieåm cuûa moâ hình cuõ. Trong thôøi gian 1 naêm keå töø ngaøy ban haønh caùc NHTM phaûi coù traùch nhieäm saép xeáp caùc chi nhaùnh cho phuø hôïp. Vieäc thöïc hieän moâ hình toå chöùc môùi cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn nhö NHCT, NHNT, NHÑT, NH Nhaø khoâng quaù phöùc taïp, rieâng Ngaân haøng Noâng nghieäp do coù quaù nhieàu chi nhaùnh, nhieàu caáp chi nhaùnh neân coù theå gaëp khoù khaên trong quaù trình trieån khai. 2.2 Thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa NHTM treân ñòa baøn Soá lieäu hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn chieám tyû leä nhieàu nhaát laø cuûa 4 chi nhaùnh NHTMNN: NH Coâng thöông (NHCT), NH Ngoaïi thöông(NHNT), NH Ñaàu tö vaø phaùt trieån (NHÑT) vaø NH Noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân (NHNo). Caùc NH Phaùt trieån Nhaø ñoàng baèng soâng Cöûu Long, NH Haøng haûi chæ chieám moät tyû leä nhoû beù1, caùc NH thöông maïi coå phaàn AÙ Chaâu vaø Kyõ Thöông môùi khai tröông hoaït ñoäng trong quí II naêm 2005. 1 Treân ñòa baøn coøn coù NH Chính saùch xaõ hoäi nhöng vì ñaây khoâng phaûi laø NH thöông maïi neân khoâng tính ñeán. . Trang 35 2.2.1 Thöïc traïng nguoàn voán huy ñoäng 2.2.1.1 Tình hình huy ñoäng voán caùc NHTM treân ñòa baøn Vôùi nhieàu giaûi phaùp khai thaùc töø nhieàu nguoàn nhö : tieàn tieát kieäm cuûa daân cö, tieàn göûi caùc toå chöùc kinh teá vaø caùc nguoàn tieàn nhaøn roãi khaùc …nguoàn voán huy ñoäng taïi caùc NHTM tænh BR-VT khoâng ngöøng taêng leân ñaõ goùp phaàn ñaùng keå trong vieäc ñaùp öùng tín duïng, thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá treân ñòa baøn. Baûng 1 Tình hình huy ñoäng voán caùc NHTM treân ñòa baøn 31/12/01 31/12/02 31/12/03 31/12/04 30/06/05 Ngaân Haøng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng NHCT 354 4,86% 437 7,74% 494 7,31% 546 5,74% 696 6,35% NHNo 445 6,10% 598 10,59% 842 12,46% 1548 16,26% 1473 13,43% NHNT 5437 74,58% 2914 51,59% 3845 56,92% 5526 58,06% 6093 55,57% NHÑT 979 13,43% 1620 28,68% 1489 22,04% 1778 18,68% 2419 22,06% Caùc NH khaùc 75 1,03% 79 1,40% 86 1,27% 117 1,23% 284 2,26% Coäng 7290 100% 5648 100% 6755 100% 9518 100% 10965 100% Ñôn vò : tyû ñoàng Nguoàn : NHNN chi nhaùnh BR-VT Toång nguoàn voán caùc NHTM treân ñòa baøn töø 7.290 tyû thôøi ñieåm naêm 2001 ñeán 30/06/2005 ñaït 10.965 tyû ñoàng, chuû yeáu thuoäc 4 NHTMNN laø: NHNT, NHCT, NHÑT, NHNo. NH Ngoaïi thöông coù soá dö huy ñoäng voán bình quaân lôùn nhaát, ñaït treân 50%, NH Ñaàu tö gaàn 20%, NH Noâng nghieäp treân 10%, NH Coâng thöông treân 5% vaø caùc NH khaùc chieám khoaûng 2% toång nguoàn voán huy ñoäng bình quaân. Trang 36 Baûng 2 Cô caáu nguoàn voán huy ñoäng cuûa heä thoáng NHTM töø 2001-2005 Ñôn vò tyû ñoàng 31/12/01 31/12/02 31/12/03 31/12/04 30/06/05 Chæ tieâu nguoàn voán huy ñoäng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Cô caáu theo thôøi gian - Ngaén haïn - Daøi haïn 7.290 5.692 1.598 100% 78% 22% 5.648 4.411 1.237 100% 78% 22% 6.756 5.109 1.647 100% 76% 24% 9.518 7.794 1.724 100% 82% 18% 10.965 8.503 2.462 100% 78% 22% Cô caáu theo ñoàng tieàn - Noäi teä - Ngoïai teä 7.290 1.921 5.369 100% 26% 74% 5.648 2.691 2.957 100% 47% 53% 6.756 3.225 3.531 100% 47% 53% 9.518 4.438 5.080 100% 46% 54% 10.965 5.154 5.811 100% 47% 53% Nguoàn NHNN tænh BR-VT Qua bieán ñoäng nguoàn voán neâu treân, ta nhaän thaáy nguoàn voán treân ñòa baøn taêng tröôûng trong 5 naêm ñaït treân 150%, bình quaân moãi naêm taêng treân 20%. Tuy nhieân, neáu xeùt theo bieán ñoäng töøng naêm cuï theå ta thaáy coù söï taêng giaûm khoâng ñoàng ñeàu, naêm 2002 giaûm so naêm 2001, chuû yeáu do nguoàn voán ngoaïi teä giaûm, ñieàu ñoù cho thaáy roõ nguoàn voán cuûa heä thoáng Ngaân haøng treân ñòa baøn leä thuoäc vaøo nguoàn tieàn göûi ngoaïi teä cuûa caùc toå chöùc kinh teá (taäp trung ôû tieàn göûi ngoaïi teä Cty lieân doanh daàu khí Vieät Xoâ). Vaø khi coù söï bieán ñoäng veà tyû giaù hoaëc laõi suaát ngoaïi teä seõ aûnh höôøng tröïc tieáp ñeán nguoàn voán treân ñòa baøn. 2.2.1.2 Cô caáu voán huy ñoäng * Cô caáu nguoàn voán huy ñoäng qua caùc naêm chuû yeáu laø nguoàn voán ngaén haïn, nguoàn voán daøi haïn bình quaân qua caùc naêm chæ ñaït xaáp xæ 20% treân toång nguoàn. Qua bieåu ñoà 1 chuùng ta nhaän thaáy roõ ñieàu naøy. Trang 37 Bieåu ñoà1 Cô caáu nguoàn voán ngaén haïn vaø daøi haïn Tyû ñoàng 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 31/12/01 31/12/02 31/12/03 31/12/04 30/06/05 NV Ngaén haïn NV daøi haïn Do nguoàn voán daøi haïn bình quaân chieám tyû leä thaáp trong toång nguoàn, neân heä thoáng NHTM treân ñòa baøn khoù coù theå taêng tröôûng cho vay trung daøi haïn, ñoàng thôøi raát deã gaëp phaûi ruûi ro veà nguoàn voán coù theå daãn ñeán ruûi ro tín duïng. * Tieàn göûi ngoaïi teä (qui ñoåi tieàn ñoàng) qua caùc naêm (baûng 2) ñaït bình quaân treân 50% toång nguoàn. Taïo ñieàu kieän toát cho caùc NHTM chuû ñoäng nguoàn ngoaïi teä. Tuy nhieân, ñieàu naøy cuõng ñaët ra cho caùc NHTM ruûi ro veà hoái ñoaùi khaù lôùn. * Tieàn göûi daân cö qua caùc naêm chæ chieám tyû leä bình quaân gaàn 30% toång nguoàn. Tieàn göûi caùc toå chöùc kinh teá maø chuû yeáu laø tieàn göûi thanh toaùn, chieám soá lôùn trong toång nguoàn huy ñoäng, do ñoù moät maët taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho tình hình taøi chính do laõi suaát thaáp, maët khaùc taïo ruûi ro khaù lôùn veà nguoàn voán cuõng nhö laõi suaát ñoái vôùi caùc NHTM. * Ñeå thu huùt ñöôïc nguoàn voán huy ñoäng trong neàn kinh teá töø caùc toå chöùc vaø caù nhaân, caùc NHTM ñaõ chuù troïng ña daïng hoùa caùc hình thöùc huy ñoäng bao goàm : - Ñaåy maïnh hình thöùc huy ñoäng truyeàn thoáng nhö tieàn göûi thanh toaùn cuûa caùc ñôn vò kinh teá, tieàn göûi tieát kieäm khoâng kyø haïn, tieàn göûi coù kyø haïn vôùi nhieàu loaïi kyø haïn 3 thaùng, 6 thaùng, 9 thaùng, 12 thaùng… cuøng vôùi hình thöùc thanh toaùn laõi ña daïng nhö laõnh laõi ñaàu kyø, cuoái kyø hoaëc töøng thaùng. Môû roäng caùc hình thöùc nhaän tieàn baèng Vieät Nam ñoàng, ngoaïi teä, vaøng, huy ñoäng voán ñaûm baûo baèng Trang 38 vaøng, huy ñoäng voán baèng ngoaïi teä… ñoàng thôøi keát hôïp vôùi xoå soá, khen thöôûng coù taëng quaø ñeå thu huùt khaùch haøng. Beân caïnh ñoù, caùc NHTM coøn phaùt haønh kyø phieáu, traùi phieáu baèng VND, hoaëc USD ñeå ñaùp öùng cho caùc nhu caàu söû duïng coù muïc ñích cuï theå nhö cho vay caùc döï aùn, xaây döïng coâng trình… - Moät soá NHTM, trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ nhaïy beùn naém baét ñöôïc xu höôùng bieán ñoåi treân thò tröôøng, chuù troïng, boå sung theâm moät soá saûn phaåm môùi nhö: tieát kieäm tích luõy vôùi nhieàu muïc ñích nhö cho giaùo duïc, an sinh, tieâu duøng, phöông tieän vaän chuyeån, du lòch… döôùi hình thöùc môû taøi khoaûn tieàn göûi tieát kieäm coù kyø haïn, khoâng caàn söû duïng soå tieát kieäm, cho pheùp khaùch haøng chuyeån ñoåi deã daøng giöõa caùc hình thöùc tieàn göûi tieát kieäm baäc thang tieát kieäm gôûi goùp… Ñoàng thôøi keát hôïp caùc hình thöùc huy ñoäng naøy vôùi chuyeån tieàn töï ñoäng, söû duïng theû ATM, theû thoâng minh, dòch vuï thanh toaùn tieàn löông, ñieän, ñieän thoaïi, nöôùc… qua NH nhaèm taïo theâm söï haáp daãn vaø thu huùt söï quan taâm cuûa coâng chuùng. - Caùc NHTM treân ñòa baøn ñaõ tieán ñeán thöïc hieän chính saùch laõi suaát huy ñoäng hôïp lyù vaø linh ñoäng hôn phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa thò tröôøng vaø ñoái töôïng khaùch haøng. Laõi suaát ñöôïc phaân chia theo thôøi haïn khaùch haøng göûi tieàn vôùi thôøi haïn caøng daøi thì laõi suaát caøng cao, ñöôïc tính toaùn cho nhieàu tröôøng hôïp khaùch haøng göûi tieàn choïn löïa nhö : laõnh laõi ñaàu kyø, cuoái kyø, vaø ñònh kyø. 2.2.2 Thöïc traïng veà tín duïng 2.2.2.1 Tình hình cho vay cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn Hoaït ñoäng cuûa caùc chi nhaùnh NH treân ñòa baøn thôøi gian tröôùc ñaây coù söï phaân chia khaù roõ veà ñoái töôïng KH. NH Noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân chuû yeáu cho vay noâng nghieäp, caùc hoä noâng daân. NH Ñaàu tö vaø phaùt trieån cho vay trong lónh vöïc xaây döïng, ñaàu tö trung daøi haïn, cho vay theo keá hoaïch xaây döïng cô baûn cuûa Nhaø nöôùc. NH Ngoaïi thöông chieám öu theá trong lónh vöïc taøi trôï thöông maïi, cho vay xuaát nhaäp khaåu, kinh doanh ngoaïi teä. NH Coâng thöông chuû yeáu cho vay caùc ngaønh coâng thöông nghieäp. Trang 39 Tuy nhieân, nhöõng naêm gaàn ñaây caû 4 NH ñeàu taäp trung cho vay ñoàng taøi trôï ñoái vôùi caùc döï aùn lôùn cuûa caùc DNNN, chieán löôïc ñoái vôùi caùc DN vöøa vaø nhoû cuõng töông töï nhau vaø ñaõ thöïc söï trôû thaønh nhöõng ñoái thuû caïnh tranh trong thu huùt KH. Söï hoäi tuï veà chieán löôïc cuûa caû 4 NHTMNN tuy coù ñaùnh maát lôïi theá cuûa töøng NH, laøm cho quaù trình caïnh tranh giöõa caùc chi nhaùnh gia taêng, nhöng ñaõ ña daïng hoùa trong hoaït ñoäng tín duïng, goùp phaàn giaûm thieåu ruûi ro ngaønh kinh doanh, ñoái vôùi töøng chi nhaùnh. Tình hình tín duïng caùc NHTM treân ñòa baøn theå hieän roõ neùt taïi baûng 3 Baûng soá 3 : Tình hình dö nôï cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn 31/12/01 31/12/02 31/12/03 31/12/04 30/06/05 Ngaân Haøng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng NHCT 308 10,24% 527 13,03% 822 16,62% 1010 18,94% 1150 18,42% NHNo 1068 35,52% 1207 29,86% 1801 36,43% 2359 38,58% 2578 41,31% NHNT 617 20,53% 690 17,06% 606 12,26% 668 10,23% 620 9,93% NHÑT 874 29,08% 1350 33,39% 1427 28,86% 1227 20,58% 1423 22,82% Caùc NH khaùc 139 4,63% 269 6,66% 287 5,83% 696 11,67% 469 7,52% Coäng 3006 100% 4043 100% 4943 100% 5960 100% 6240 100% Ñôn vò : tyû ñoàng Nguoàn : NHNN chi nhaùnh BR-VT Bieåu ñoà 2. Tình hình dö nôï caùc NHTM töø 2001-2005 Tyû ñoàng 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 31/12/01 31/12/02 31/12/03 31/12/04 30/06/05 NHCT NHNo NHNT NHÑT NH KHAÙC Trang 40 2.2.2.2 Cô caáu tín duïng heä thoáng NHTM treân ñòa baøn. Baûng soá 4.1 : Cô caáu dö nôï theo thôøi gian vaø thaønh phaàn kinh teá . Ñôn vò : tyû ñoàng 31/12/01 31/12/02 31/12/03 31/12/04 30/06/05 Chæ tieâu dö nôï Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Cô caáu theo thôøi gian 3.00 6 100% 4.04 3 100% 4.94 3 100% 5.96 0 100% 6.24 0 100% - Ngaén haïn 1.59 6 53% 1.81 2 45% 2.16 2 44% 2.92 7 49% 3.05 0 48% - Trung, daøi haïn 1.41 0 47% 2.23 1 55% 2.78 1 56% 3.03 3 51% 3.19 0 52% Cô caáu theo thaønh phaàn kinh teá 3.00 6 100% 4.04 3 100% 4.94 3 100% 5.96 0 100% 6.24 0 100% - DNNN 141 6 47% 192 2 48% 189 3 38% 145 3 24% 154 2 24% - Thaønh phaàn khaùc 159 0 53% 212 1 52% 305 0 62% 450 7 76% 469 8 76% Nguoàn NHNN tænh BR-VT * Cô caáu tín duïng phaân theo thôøi gian: Vôùi soá lieäu hoaït ñoäng tín duïng treân ñòa baøn phaân theo thôøi gian theå hieän taïi baûng 4.1 cho ta thaáy nôï trung daøi haïn coù xu höôùng taêng. Cô caáu cho vay trung, daøi haïn naêm 2001 chieám tyû troïng 47%, ñeán 30/06/2005 laø 51% toång dö nôï. Trong khi cô caáu voán huy ñoäng trung, daøi haïn bình quaân chæ chieám 20% toång nguoàn voán huy ñoäng maø dö nôï cho vay trung, daøi haïn chieám treân 50% toång dö nôï. Cho thaáy cô caáu cho vay trung vaø daøi haïn khoâng phuø hôïp vôùi cô caáu nguoàn voán daøi haïn, deã daãn ñeán ruûi ro nguoàn voán. Trang 41 Thöïc traïng treân ñòa baøn, voán cho vay trung, daøi haïn coøn thieáu nhieàu so vôùi yeâu caàu ñaàu tö phaùt trieån ngaøy caøng ñöôïc naâng cao cuûa neàn kinh teá, giaûi phaùp tình theá NHNN cho pheùp caùc NHTM söû duïng 25% - 30% voán ngaén haïn ñeå cho vay trung daøi haïn, song chæ giaûi quyeát ñöôïc moät phaàn nhu caàu voán ñaàu tö cho caùc döï aùn vaø caùc ñoái töôïng caàn vay voán trung daøi haïn. Ñaây laø vaán ñeà phöùc taïp taïo neân aùp löïc voán ñoái vôùi NHTM neáu veà laâu vaø daøi khoâng giaûi quyeát thoûa ñaùng seõ khoâng ñaùp öùng ñaày ñuû voán kòp thôøi cho söï nghieäp CNH-HÑH ñaát nöôùc. * Cô caáu tín duïng phaân theo thaønh phaàn kinh teá Thöïc hieän chuû tröông cuûa Thoáng ñoác Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam veà vieäc raø soaùt laïi caùc khaùch haøng laø Doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñang thuoäc dieän saép xeáp laïi ñeå coù bieän phaùp thu hoài nôï theo phaùp luaät, caùc NHTM ñaõ ñaùnh giaù thöïc traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñeå taêng cöôøng thu hoài nôï vaø töøng böôùc haïn cheá ñaàu tö tín duïng cho Doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñang saép xeáp laïi, thöïc traïng tín duïng ñoái vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc treân ñòa baøn theå hieän qua baûng 4.1 Cho vay caùc DNNN ñaõ giaûm töø tyû troïng 48% toång dö nôï 31/12/2001 xuoáng coøn 24% vaøo 30/06/2005. Trong toång soá DNNN coù quan heä tín duïng taïi caùc NH treân ñòa baøn, chæ coù moät soá DNNN thuoäc TW coù tieàm löïc taøi chính, kinh doanh hieäu quaû vaø coù thò tröôøng trieån voïng, haàu heát caùc DNNN ñòa phöông ñeàu coù quy moâ voán thaáp, tyû leä nôï cao, kinh doanh khoâng hieäu quaû. Trong xu höôùng hoäi nhaäp, neáu tieáp tuïc giaønh nhöõng öu ñaõi cho caùc DNNN ( hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû ) nhö trong thôøi gian qua, thì hoaït ñoäng tín duïng cuûa NHTMNN seõ tieáp tuïc vaøo voøng luaån quaån: cho vay daãn ñeán nôï xaáu cao – tieáp tuïc xöû lyù nôï – cho vay, laøm thaát thoaùt vaø laõng phí nguoàn voán cuûa NHTM noùi rieâng cuõng nhö neàn kinh teá noùi chung. Trang 42 * Cô caáu tín duïng phaân theo ngaønh kinh teá Caùc NHTM treân ñòa baøn ñaõ chöa chuù troïng chuyeån ñoåi cô caáu tín duïng theo ngaønh kinh teá. Qua phaân tích baûng soá 4.2 vaø bieåu ñoà cô caáu tín duïng theo ngaønh kinh teá töø naêm 2001 ñeán 30/6/2005 chuùng ta deã daøng nhaän ra ñieàu naøy. Baûng soá 4.2 : Cô caáu dö nôï theo ngaønh kinh teá caùc NHTM treân ñòa baøn Ñôn vò : tyû ñoàng 31/12/01 31/12/02 31/12/03 31/12/04 30/06/05 Chæ tieâu dö nôï Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïng Cô caáu theo ngaønh KT 3.006 100% 4.043 100% 4.943 100% 5.960 100% 6.240 100% - Coâng nghieäp, xaây döïng 767 26% 1020 25% 1439 29% 1700 28% 1670 27% - Noâng, Laâm,Ngö nghieäp 566 18% 562 14% 624 12% 953 16% 1824 28% -Thöông nghieäp, dòch vuï 902 30% 1100 27% 1302 26% 1730 29% 1081 17% -Ngaønh khaùc 771 26% 1361 34% 1578 33% 1577 27% 1665 27% Nguoàn NHNN tænh BR-VT Bieåu ñoà 3 Tyû leä dö nôï theo ngaønh kinh teá Tyû leä 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 31/12 /01 31 /1 2 /0 2 31 /1 2 /0 3 31 /12 /0 4 3 0 /0 6 /05 C o âng ng hie äp , X d ö ïng N o âng L a âm N g ö T höô ng ng hie äp , D v u ï N g a ønh kha ùc Vôùi bieåu ñoà 3 ta nhaän thaáy tyû leä dö nôï caùc ngaønh kinh teá dieãn bieán qua töøng thôøi ñieåm thay ñoåi raát ít, tyû leä dö nôï ngaønh coâng nghieäp 26% vaøo naêm 2001 Trang 43 giöõ möùc 27% vaøo thôøi ñieåm thaùng 6/2005, ngaønh noâng nghieäp taêng töø 18% naêm 2001 leân 28%, ngaønh thöông nghieäp, dòch vuï giaûm töø 30% xuoáng coøn 17%, ngaønh khaùc töø 26% taêng 1% giöõ möùc 27%. Nhö vaäy tín duïng Ngaân haøng chöa ñaàu tö ñuùng vôùi ñònh höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Tænh laø: “Coâng nghieäp – Dòch vuï – Du lòch – Noâng nghieäp”. Ñieàu naøy theå hieän caùc ngaønh coâng nghieäp naëng cuûa tænh chuû yeáu söû duïng nguoàn voán töø nöôùc ngoaøi hoaëc vay töø truï sôû chính cuûa caùc NHTM, caùc chi nhaùnh treân ñòa baøn chöa tieáp caän ñöôïc caùc döï aùn lôùn. * Tyû troïng cho vay baèng ngoaïi teä ñang taêng daàn töø treân 6% naêm 2001 leân bình quaân 17% toång dö nôï caùc naêm 2002, 2003, 2004. Chieám 81,85% trong soá naøy laø caùc khoaûn vay trung, daøi haïn vôùi thôøi haïn bình quaân töø 7 ñeán 10 naêm. 2.2.2.3 Hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng tín duïng caùc NHTM treân ñòa baøn * Tín duïng caùc NHTM ñaùp öùng töông ñoái toát nhu caàu voán treân ñòa baøn. Dö nôï cho vay ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn so vôùi GDP ñaõ taêng töø 3006 tyû ñoàng (baèng 6,42% GDP) naêm 2001 ñeán 5960 tyû ñoàng, (baèng 8,26% GDP) naêm 2004. Tuy nhieân, tín duïng NH treân ñòa baøn chöa thaâm nhaäp vaø giöõ vai troø quan troïng ñoái vôùi ngaønh coâng nghieäp muõi nhoïn cuûa ñòa phöông. Baûng 5 Tyû troïng voán vay NH so vôùi GDP cuûa ñòa phöông Ñôn vò : tyû ñoàng Chæ tieâu 2001 2002 2003 2004 Dö nôï cho vay neàn kinh teá (thôøi ñieåm 31/12) 3006 4.043 4.943 5.960 Toác ñoä taêng tín duïng 21,43% 34,49% 22,26% 20,57% tyû leä dö nôï /GDP (%) 6,42% 8,10% 7,98% 8,26% Nguoàn: NHNN chi nhaùnh BR-VT * Tín duïng laø nghieäp vuï mang laïi thu nhaäp chuû yeáu cho caùc NHTM treân ñòa baøn : Tín duïng trôû thaønh nghieäp vuï chuû yeáu chieám tyû troïng lôùn nhaát so Trang 44 nghieäp vuï khaùc cuûa NH. Thu nhaäp laõi vay so vôùi toång thu nhaäp luoân chieám tyû troïng cao töø 80% - 90% so vôùi toång thu nhaäp cuûa NH (baûng 6). Baûng 6 Tyû troïng thu nhaäp töø laõi vay so vôùi toång thu nhaäp cuûa caùc NH Ñôn vò : tyû ñoàng NHNo & PTNT NH Ngoaïi Thöông NH Ñaàu tö & PT NH Coâng Thöông 2001 2002 2003 2004 90,2% 89,3% 90,1 88,5 78,4% 86,2% 85% 78,6% 81,4% 88,9% 82,4% 85,1% 90% 76,4% 88,7% 85% 2.2.3 Caùc saûn phaåm, dòch vuï khaùc Nguoàn: NHNN chi nhaùnh BR-VT Caùc saûn phaåm, dòch vuï NH taïi ñòa baøn Baø ròa Vuõng taøu coøn mang nhieàu tính truyeàn thoáng. Chöa phoå bieán caùc dòch vuï môùi nhö NH ñieän töû e-banking, phone-banking, dòch vuï tö vaán, uyû thaùc, mua baùn nôï, bao thanh toaùn, cho vay kinh doanh chöùng khoaùn, quaûn trò taøi chính, caùc coâng cuï mua baùn ngoaïi teä kyø haïn, giao sau, quyeàn choïn ñaëc bieät laø caùc coâng cuï phoøng ngöøa ruûi ro tín duïng hieän ñaïi nhö baûo hieåm tín duïng, mua baùn nôï, ….Caùc saûn phaåm dòch vuï NH hieän ñang cung caáp chuû yeáu: Dòch vuï thanh toaùn trong nöôùc vaø quoác teá, kieàu hoái, ATM, dòch vuï tö vaán, dòch vuï ngoaïi hoái, kinh doanh ngoaïi teä, …. 2.3 Thöïc traïng ruûi ro tín duïng 2.3.1 Tình hình nôï xaáu cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn • Möùc ñoä taêng tröôûng tín duïng treân ñòa baøn ñaït tyû leä khaù cao, tuy nhieân, loaïi tröø caùc bieän phaùp xöû lyù vó moâ cuûa nhaø nöôùc, tyû leä nôï xaáu khoâng giaûm. Neáu thöïc hieän phaân loaïi nôï theo qui ñònh môùi nôï xaáu coù khuynh höôùng taêng cao. Trang 45 Baûng 7 Tình hình nôï xaáu cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn Ñôn vò: tyû ñoàng 31/12/01 31/12/02 31/12/03 31/12/04 30/06/05 Tình hình dö nôï xaáu Soá tieàn Tyû troïn g Soá tieàn Tyû troïn g Soá tieàn Tyû troïng Soá tieàn Tyû troïn g Soá tieàn Tyû troïn g Toång dö nôï NHTM 3.00 6 100% 4.04 3 100% 4.94 3 100% 5.96 0 100% 6.24 0 100% a. Nôï bình thöôøng 2.61 6 87% 3.81 1 94% 4.82 8 98% 5.80 7 97% 5.93 1 95% b. Nôï xaáu 390 13% 232 6% 115 2% 153 3% 309 5% -Nôï quaù haïn 31 61 85 87 245 -Nôï khoanh, chôø xöû lyù 359 171 30 66 64 Nguoàn: NHNN chi nhaùnh BR-VT * Tyû leä nôï xaáu cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn bao goàm caû nôï khoanh, nôï chôø xöû lyù naêm 2001 chieám töø 13% toång dö nôï, cao hôn möùc cho pheùp 5%. Ñeán naêm 2002, con soá naøy ñaõ giaûm xuoáng coøn 6% toång dö nôï vaø naêm 2003 coù tyû leä nôï xaáu thaáp nhaát laø 2% song ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø ruûi ro tín duïng ñöôïc haïn cheá. Nguyeân nhaân tyû leä nôï xaáu giaûm xuoáng laø do caùc NH trong naêm 2003 ñaõ chuyeån ra khoûi noäi baûng moät löôïng lôùn nôï khoanh vaø nôï chôø xöû lyù2 baèng quyõ döï phoøng ruûi ro töø caùc NHTW chuyeån veà, ñoàng thôøi cuõng do toång dö nôï naêm 2003 ñaõ taêng so vôùi naêm 2002 laø 900 tyû ñoàng (taêng 22%, toác ñoä taêng khaù cao). 2 Nôï khoanh vaø nôï chôø xöû lyù bao goàm caùc khoaûn NQH ñaõ phaùt sinh töø nhöõng naêm 1989-1994, ñöôïc khoanh laïi (khoâng tính laõi) theo quyeát ñònh cuûa lieân Boä NHNN-Boä taøi chính-NHTM. Trang 46 Neáu loaïi tröø caùc khoaûn nôï khoanh thì tyû leä nôï xaáu môùi töø naêm 2001 ñeán naêm 2004 vaãn khoâng heà giaûm maëc duø toång dö nôï cho vay neàn kinh teá luoân taêng ôû möùc cao, toác ñoä taêng bình quaân treân 20%/naêm. Ñaëc bieät trong 6 thaùng ñaàu naêm 2005, theo tieâu chuaån (cuõ) veà phaân loaïi nôï: nôï xaáu treân ñòa baøn ñaõ taêng töø 153 tyû cuoái naêm 2004 leân ñeán 309 tyû thôøi ñieåm 30/06/2005 taêng 157 tyû ñoàng, chieám 5% toång dö nôï. * Theo caùch phaân loaïi nôï môùi caên cöù vaøo quyeát ñònh soá 493/2005/NHNN- QÑ cuûa Thoáng ñoác NHNN Vieät Nam ngaøy 22/4/2005, ñieåm chuùng ta caàn quan taâm laø caùc khaùi nieäm nôï quaù haïn vaø nôï xaáu. Tröôùc ñaây, tyû leä nôï quaù haïn ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng tín duïng cuûa hoaït ñoäng NH, do ñoù moät soá NH ñoái phoù baèng caùch thöôøng xuyeân gia haïn nôï vaø tyû leä nôï quaù haïn thaáp. QÑ 493 qui ñònh nôï xaáu bao goàm keå caû nôï trong haïn. Ngöôïc laïi nôï quaù haïn coù theå khoâng ôû vaøo tình traïng nôï xaáu ( nôï nhoùm 2- quaù haïn döôùi 90 ngaøy ). * Tröôùc khi coù quyeát ñònh 493 (ngaøy 22/4/2005) heä thoáng NHTM treân ñòa baøn coù soá lieäu thoáng keâ nôï xaáu theo caùch phaân loaïi cuõ. Töø thaùng 6/2005 môùi baét ñaàu phaân loaïi nôï xaáu theo tieâu chuaån môùi. Danh muïc cho vay taïi thôøi ñieåm 30/06/2005 sau khi phaân loaïi nôï theo tieâu chuaån môùi boäc loä möùc ñoä ruûi ro raát cao: +Nôï cho vay theo chæ ñònh cuûa chính phuû chuû yeáu nôï cho vay khaéc phuïc haäu quaû côn baõo soá 5 (naêm 1997) toàn ñoïng 105 tyû ñöôïc xeáp vaøo nôï xaáu khoâng coù khaû naêng thu hoài. Maëc duø ñöôïc xeáp vaøo nôï xaáu nhöng coù khoaûng treân 40 tyû ñoàng dö nôï cho vay khaéc phuïc haäu quaû côn baõo soá 5 (naêm 1997) vaãn haïch toaùn trong haïn, do theo qui ñònh cuûa chính phuû ngöôøi vay coù theå gia haïn theâm 7 naêm vì vaäy tyû leä nôï quaù haïn khoâng phaûn aùnh thöïc traïng nôï xaáu treân ñòa baøn. Soá nôï xaáu theo phaân loaïi cuõ coù soá tuyeät ñoái laø 309 tyû ñoàng chieám 5% toång dö nôï, phaân Trang 47 loaïi nôï theo caùch phaân loaïi môùi (QÑ 493) coù soá tuyeät ñoái laø 499 tyû ñoàng chieám tyû leä 8% toång dö nôï. +Nôï xaáu taäp trung ôû caùc DNNN vôùi tyû leä 42,46% toång Nôï xaáu, tyû troïng lôùn thöù hai thuoäc veà thaønh phaàn kinh teá caù theå, hoä gia ñình vôùi tyû leä 26,05%, caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc 31,49% + Nôï xaáu trong cho vay ngaén haïn chieám tyû leä lôùn vôùi 79,27% toång dö nôï. Cho vay trung, daøi haïn coù tyû leä nôï xaáu 20,73%. + Caùc khoaûn vay thöông maïi, dòch vuï chieám tyû leä Nôï xaáu lôùn nhaát vôùi tyû troïng 42,64% toång nôï xaáu, keá ñeán laø noâng-laâm nghieäp vôùi 19,63%, caùc ngaønh khaùc 37,73 %. 2.3.2 Nguyeân nhaân vaø haäu quaû ruûi ro tín duïng cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn 2.3.2.1 Caùc nguyeân nhaân ruûi ro tín duïng cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn * Lieân quan ñeán khaùch haøng vay voán NH + Nguyeân nhaân khaùch quan - Caùc ruûi ro do ñieàu kieän töï nhieân taùc ñoäng : baõo luït ( baõo soá 5 naêm 1997) laøm cho hôn 70% ngö daân treân ñòa baøn khoâng traû ñöôïc nôï NH. Haïn haùn keùo daøi caùc naêm 2001, 2002 aûnh höôûng lôùn ñeán hoä noâng daân troàng, chaêm soùc, thu mua, cheá bieán caø pheâ, toång dö nôï ñeà nghò khoanh theo chuû tröông chính phuû vôùi ngaønh caø pheâ trong naêm 2003 leân ñeán treân 50 tyû ñoàng. - Giaù caû thò tröôøng bieán ñoäng khoâng löôøng tröôùc : giaù caùc maët haøng noâng saûn, thuûy saûn lieân tuïc giaûm suùt keùo daøi ngoaøi döï ñoaùn: caø pheâ, gaïo, haït ñieàu...caùc loaïi haûi saûn... giaù xaêng daàu lieân tuïc taêng maïnh, ñaëc bieät trong naêm Trang 48 2005 söï bieán ñoäng giaù xaêng ñaõ laøm cho hôn 60% ngö daân treân ñòa baøn khoâng ñi bieån, caùc doanh nghieäp khaùc cuõng gaëp khoù khaên raát lôùn do chi phí ñaàu vaøo taêng. - Ngöôøi vay bò ñoái töôïng khaùc löøa ñaûo, khaùch haøng hay baïn haøng gaëp ruûi ro trong kinh doanh vaø ñôøi soáng. - Ngöôøi vay gaëp khoù khaên baát thöôøng trong cuoäc soáng nhö oám ñau keùo daøi, ngöôøi cheát, tai naïn, maát khaû naêng lao ñoäng. - Ngöôøi vay lieân quan ñeán vuï aùn khaùc khoâng phaûi do mình tröïc tieáp gaây ra. + Nguyeân nhaân chuû quan - Söû duïng voán sai muïc ñích: Söû duïng voán ngaén haïn vaøo muïc ñích daøi haïn laø vieäc laøm khaù phoå bieán cuûa ngöôøi vay. Vay voán cho saûn xuaát, chaên nuoâi nhöng laïi söû duïng tieàn cho tieâu duøng khaùc...daãn ñeán khoâng coù nguoàn ñeå traû nôï ngaân haøng. - Thieáu kieán thöùc kinh teá-kyõ thuaät trong lónh vöïc kinh doanh, hieåu bieát veà thò tröôøng, laøm theo phong traøo. Ñieån hình laø caùc tröôøng hôïp: hoä noâng daân nuoâi gaø coâng nghieäp nhöng khoâng coù kyõ thuaät phoøng choáng dòch beänh neân raát deã gaëp phaûi ruûi ro neáu xaûy ra nhöõng bieán coá trong quaù trình chaên nuoâi, hoä ngö daân vay voán ñoùng taøu ñaùnh baét xa bôø nhöng thieáu kinh nghieäm ñi bieån daãn ñeán thua loã. - Doanh nghieäp chuû quan trong kinh doanh, maëc duø coù cô caáu nôï cao vaãn tieáp tuïc vay nôï ñeå ñaàu tö traøn lan laøm cho tyû suaát sinh lôïi treân doanh thu, taøi saûn vaø voán ñaõ thaáp caøng thaáp hôn. Löu chuyeån tieàn teä töø hoaït ñoäng ñaàu tö aâm, soá tieàn ñaàu tö vaøo caùc döï aùn trung, daøi haïn chuû yeáu laø ñöôïc taøi trôï bôûi voán vay ngaén haïn NH. Daãn ñeán DN kinh doanh thua loã vaø khoâng traû ñöôïc nôï cho NH . - Taøi saûn theá chaáp coù tranh chaáp, ngöôøi vay coá tình löøa ñaûo ngaân haøng, coù nhieàu baûn chính veà sôû höõu taøi saûn, ñem theá chaáp vay tieàn cuøng moät luùc ôû nhieàu ngaân haøng. Hoaëc moät taøi saûn ñoàng sôû höõu cuûa nhieàu ngöôøi trong gia ñình khi Trang 49 ngöôøi vay khoâng traû ñöôïc nôï, ñem phaùt maïi, naûy sinh ra tranh chaáp....caùc tröôøng hôïp naøy ñaõ xaûy ra nhieàu taïi thaønh phoá Vuõng Taøu. * Lieân quan ñeán danh muïc cho vay cuûa caùc NHTM Moät soá NH treân ñòa baøn thöôøng taäp trung voán cho vay vaøo caùc döï aùn lôùn. Ví duï, caùc döï aùn veà ñòa oác thöôøng bao goàm hai ruûi ro tröïc tieáp ñoái vôùi tín duïng : thöù nhaát laø tình traïng ñaàu cô dieãn ra khaù phoå bieán coù theå laøm bieán daïng cung – caàu veà caên hoä treân thò tröôøng, thöù hai laø söï phaùt trieån quaù noùng cuûa caùc caên hoä chung cö ñang haøm chöùa nhöõng ruûi ro veà giaù caû, söùc mua. Ngoaøi ra, caùc döï aùn cho vay baát ñoäng saûn coù thôøi gian thu hoài voán chaäm, trong khi caùc nhaø kinh doanh baát ñoäng saûn vaø NH chöa theå löôøng heát ñöôïc bieán ñoäng cuûa thò tröôøng, giaù caû…, söï thay ñoåi veà chính saùch quaûn lyù ñaát ñai cuûa nhaø nöôùc cuõng laø nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán tín duïng. Ñöôïc bieát, hieän coù khoaûng 13,5 % voán NH treân ñòa baøn ñöôïc ñaàu tö vaøo baát ñoäng saûn. * Lieân quan thoâng tin baát caân xöùng giöõa NH vaø khaùch haøng Vieäc chuyeân moân hoùa trong cung caáp thoâng tin coù theå giuùp ngaân haøng loaïi boû caùc ruûi ro veà thoâng tin baát caân xöùng vaø ñaït ñöôïc lôïi nhuaän mong ñôïi. Tuy nhieân, moät soá NHTM treân ñòa baøn chöa thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin khaùch haøng moät caùch chuyeân nghieäp. Nguoàn thoâng tin tín duïng töø toå chöùc Trung taâm thoâng tin tín duïng NHNN (CIC ) treân ñòa baøn hieän chöa ñaûm baûo tính chính xaùc vaø phong phuù. Caùc NHTM coøn chöa baùo caùo thoâng tin tín duïng cho CIC hoaëc coù baùo caùo nhöng chöa taäp hôïp ñaày ñuû thoâng tin töø caùc chi nhaùnh, ñôn vò tröïc thuoäc thôøi gian baùo caùo chöa ñeàu… do nguyeân nhaân laø laõnh ñaïo caùc NHTM chöa thöïc söï quan taâm vaø kieân quyeát chæ ñaïo thöïc hieän nghieäp vuï thoâng tin tín duïng, hay nhieàu ñôn vò chöa coù caùn boä chuyeân traùch söï phoái keát hôïp giöõa caùn boä tín duïng vaø ngöôøi khai thaùc Trang 50 thoâng tin chöa chaët cheõ. Vieäc thu thaäp thoâng tin veà khaùch haøng, nhaát laø ñoái vôùi khaùch haøng laø caù nhaân, hoä gia ñình thöôøng chuû yeáu do caùn boä tín duïng tìm hieåu moät caùch chuû quan. Do ñoù, tieàm aån ruûi ro tín duïng laø ñieàu khoù traùnh. * Lieân quan ñeán caùn boä NH cho vay + Ñaïo ñöùc caùn boä Do chuû quan, do phaåm chaát yeáu keùm cuûa caùn boä quaûn lyù, caùn boä ñieàu haønh vaø nhaân vieân ngaân haøng gaây ra. Nhöõng ngöôøi naøy caáu keát vaø thoâng ñoàng vôùi ngöôøi beân ngoaøi ngaân haøng ñeå coá yù laøm traùi. Loaïi ruûi ro naøy boäc loä ra döôùi caùc hình thöùc:- Caùn boä tín duïng tröïc tieáp thu nôï goác, nôï laõi khoâng noäp, xaâm tieâu söû duïng cho caù nhaân - Taåy xoaù, söûa chöõa chöùng töø coù giaù ñeå theá chaáp vay tieàn vôùi söï thoâng ñoàng cuûa nhaân vieân ngaân haøng vôùi beân ngoaøi - Caùn boä ngaân haøng thoâng ñoàng vôùi khaùch haøng laøm traùi, giaû maïo trong hoà sô vay voán, hoà sô theá chaáp taøi saûn, chöùng töø thanh toaùn...laøm thaát thoaùt tieàn Ngaân haøng. + Kyû naêng, trình ñoä cuûa caùn boä Chaát löôïng nguoàn nhaân löïc ôû moät soá NHTM Nhaø nöôùc treân ñòa baøn coøn yeáu keùm so vôùi ñoøi hoûi cuûa thôøi kyø môùi. Laõnh ñaïo quaûn trò NH theo caûm tính, khoâng chuyeân nghieäp, mang tính kinh nghieäm. Caùn boä tín duïng thieáu khaû naêng, kyõ naêng döï baùo kinh teá thò tröôøng, phaân tích tình hình taøi chính, phi taøi chính cuûa doanh nghieäp. Nguoàn nhaân löïc cuûa caùc NHTM nhaø nöôùc ñaõ moûng do quaù trình môû roäng maïng löôùi, yeáu veà kyõ naêng laïi ngaøy caøng bò hao huït do chính saùch söû duïng, ñaõi ngoä con ngöôøi vaãn coøn quaù laïc haäu, quan lieâu. + Coâng ngheä NH coøn nhieàu baát caäp Tuy moät soá coâng ngheä NH trong thôøi gian qua ñaõ ñöôïc taäp trung phaùt trieån, caùc nhi nhaùnh treân ñòa baøn ñaõ aùp duïng moät soá coâng ngheä NH hieän ñaïi vaøo Trang 51 hoaït ñoäng, nhöng moät soá chöông trình chính cuûa töøng chi nhaùnh vaãn chöa hoaøn thieän, vaãn coøn yeáu keùm veà chaát löôïng vaø veà toác ñoä ñoåi môùi neân chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu trieån khai caùc saûn phaåm môùi vaø nhaát laø chöông trình xöû lyù caùc soá lieäu ñeå giaùm saùt ruûi ro. * Lieân quan ñeán ñaùnh giaù taøi saûn theá chaáp Caùc NHTM treân ñòa baøn thöôøng gaëp phaûi caùc ruûi ro do ñaùnh giaù sai taøi saûn theá chaáp laø: ñònh giaù khoâng ñuùng giaù trò thöïc teá vaø khoâng ñuû cô sôû phaùp lyù veà taøi saûn theá chaáp. Do caùn boä NH chuû quan hoaëc coá tình ñaùnh giaù sai vì lôïi ích caù nhaân vaø cô baûn laø do caùc NHTM chöa coù moät chuaån möïc roõ raøng trong vieäc ñònh giaù taøi saûn theá chaáp. Vieäc ñònh giaù taøi saûn theá chaáp laø ñaát vaø taøi saûn gaén lieàn vôùi ñaát theo giaù thò tröôøng tieàm aån ruûi ro tín duïng raát lôùn. Khi ñònh giaù taøi saûn theá chaáp ñeå cho vay giaù thò tröôøng ñang ôû möùc cao, nhöng khi phaùt maïi taøi saûn ñeå xöû lyù nôï thì giaù giaûm thaáp xuoáng chæ coøn ½ - 1/3 giaù luùc ñaàu, thaäm chí taøi saûn theá chaáp coøn bò maát giaù raát lôùn. Khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï, ngaân haøng xieát nôï nhöng khoâng baùn ñöôïc vì giaù quaù thaáp so vôùi khi ñònh giaù cho vay, hoaëc khoâng coù ngöôøi mua, hoaëc tieàn thu veà thaáp hôn nhieàu so vôùi soá tieàn cho vay. Caùc taøi saûn ôû vuï aùn Epco, Minh Phuïng treân ñòa baøn BR-VT ñeán nay vaãn chöa xöû lyù xong, laø ví duï roõ neùt cuûa vaán ñeà naøy. * Lieân quan moâi tröôøng phaùp lyù + Luaät, chính saùch veà ñaát ñai, baát ñoäng saûn Luaät ñaát ñai naêm 2003, nghò ñònh 181 cuûa chính phuû coù nhöõng thay ñoåi aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng tín duïng, trong ñoù khaâu xöû lyù taøi saûn theá chaáp cuûa caùc NHTM ñang gaëp nhieàu khoù khaên do caùc qui ñònh höôùng daãn cuï theå chöa kòp thôøi. Caùc döï aùn vay voán laøm haï taàng khu daân cö, phaân neàn ñaát cuûa caùc doanh nghieäp Trang 52 haàu nhö bò ñoùng baêng, khaû naêng thanh toaùn nôï NH ñuùng haïn khoâng thöïc hieän ñöôïc. + Chính saùch cho vay chæ ñònh cuûa Nhaø nöôùc Cho vay khaéc phuïc haäu quaû côn baõo soá 5 naêm 1997, cho vay ñaùnh baét xa bôø, hieän dö nôï treân 100 tyû ñoàng khoâng theå thu hoài, do quaù trình cho vay caùc NHTM khoâng theå thaåm ñònh theo qui trình tín duïng, maø chæ giaûi ngaân theo danh saùch UBND tænh pheâ duyeät. + Vieäc thöïc thi nhieäm vuï cuûa caùc cô quan nhaø nöôùc - Vieäc coâng chöùng taøi saûn theá chaáp sai phaùp luaät, xaûy ra tieâu bieåu ôû Vuõng taøu trong caùc vuï aùn ñieåm. Vieäc chöùng thöïc theá chaáp, baûo laõnh baèng ñaát vaø taøi saûn gaén lieàn vôùi ñaát trong tröôøng hôïp ngöôøi vay laø hoä gia ñình, caù nhaân cuûa UBND xaõ, phöôøng, thò traán ñaõ xuaát hieän moät soá tröôøng hôïp khoâng chính xaùc. - Xaùc nhaän khoâng ñuùng tö caùch ngöôøi vay, taäp trung laø UBND xaõ, phöôøng : Ngöôøi vay tö caùch ñaïo ñöùc khoâng toát, chaáp haønh cheá ñoä chính saùch cuûa nhaø nöôùc khoâng nghieâm, khoâng coù taøi saûn theá chaáp thöïc vaãn ñöôïc xaùc nhaän ñeå vay voán NH Coù tröôøng hôïp cô quan chöùc naêng xaùc nhaän maát baûn chính giaáy chöùng nhaän quyeàn sôû höõu nhaø ñaát, sau ñoù caáp phoù baûn, ngöôøi vay duøng baûn chính theá chaáp ngaân haøng naøy vay sau ñoù duøng phoù baûn theá chaáp vay ngaân haøng khaùc. Ñieån hình ñaõ xaûy ra taïi moät soá NHTM treân ñòa baøn. - Cô quan thi haønh aùn keùo daøi thôøi haïn thi haønh aùn, laøm cho ngöôøi vay coá tình chaây yø. Thöïc teá maëc duø baûn aùn theo quyeát ñònh cuûa toaø aùn ñaõ coù hieäu löïc phaùp luaät vaø coù ñôn yeâu caàu thi haønh aùn cuûa ngaân haøng, nhöng moät soá cô quan thi haønh aùn laãn traùnh traùch nhieäm, trì hoaõn thi haønh vôùi lyù do baûn aùn, quyeát ñònh cuûa Toaø aùn tuyeân chöa roõ raøng, hoaëc lyù do khaùc. * Lieân quan ñeán caùc taùc ñoäng khaùc Trang 53 + Taùc ñoäng laõi suaát taêng Trong thôøi gian gaàn ñaây laõi suaát cho vay treân ñòa baøn thöôøng xuyeân bieán ñoäng taêng. Trong ñieàu kieän naøy, caùc doanh nghieäp döïa vaøo nguoàn voán tín duïng NH gaëp raát nhieàu khoù khaên. laõi suaát taêng laøm cho chi phí ñaàu vaøo cuûa caùc doanh nghieäp taêng, keùo theo giaù thaønh saûn phaåm taêng, laøm giaûm söùc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp, lôïi nhuaän giaûm,... coù khaû naêng daãn ñeán vieäc khoâng traû ñöôïc nôï cuõ ñuùng haïn hoaëc maát khaû naêng thanh toaùn moät phaàn hay toaøn boä. Ngoaøi ra, do quaù trình caïnh tranh giöõa caùc NHTM, moät soá NH giaûm laõi suaát ñeå thu huùt khaùch haøng, caùc NH khoâng coù ñieàu kieän giaûm laõi suaát, seõ phaûi löïa choïn cho vay ñoái vôùi nhöõng khaùch haøng chaáp nhaän laõi suaát cao, ñoù laø nhöõng khaùch haøng khoâng vay ñöôïc ôû caùc NHTM khaùc. Do ñoù, ruûi ro tín duïng thöôøng raát cao. Ñieàu naøy theå hieän roõ neùt ôû NHNo, laø NH coù laõi suaát cho vay bình quaân cao nhaát + Taùc ñoäng veà nguoàn voán khoâng caân ñoái Nguoàn voán heä thoáng NHTM tænh thöøa so vôùi nhu caàu vay voán treân ñòa baøn. Tuy nhieân, ngoaøi NHNT thöøa voán caùc NH coøn laïi ñeàu thieáu voán cho vay vaø buoäc phaûi nhaän nguoàn voán ñieàu hoøa töø truï sôû chính vôùi laõi suaát cao. Do ñoù, daãn ñeán ruûi ro laõi suaát cao nhö ñaõ phaân tích phaàn treân. Ngoaøi ra, vieäc söû duïng voán ngaén haïn ñeå cho vay trung, daøi haïn cuõng mang ñeán tieàm aån ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro tín duïng. 2.3.2.2 Haäu quaû ruûi ro tín duïng cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn. +Thöù nhaát: Tyû leä nôï xaáu trong toång dö nôï cuûa caùc NHTM taêng cao, soá lieäu thoáng keâ phaân loaïi nôï (cuõ) laø 5%, theo thoâng leä quoác teá laø chöa vöôït, tuy nhieân theo phaân loaïi nôï môùi öôùc khoaûng 8% bao goàm caùc khoaûn nôï chöa quaù haïn nhöng tính chaát laø nôï xaáu. Soá nôï xaáu phaân loaïi nôï nhoùm 5 (toån thaát) raát cao Trang 54 khoaûng treân 35% toång nôï xaáu ( nhieàu nhaát laø nôï cho vay theo chæ ñònh) baùo hieäu moät khoaûn toån thaát khaù lôùn cuûa heä thoáng NH treân ñòa baøn + Thöù hai: Vieäc xöû lyù thu hoài nôï xaáu trong ñoù bao goàm nôï toàn ñoïng vaø nôï cho vay khaéc phuïc haäu quaû côn baûo soá 5 (1997) raát khoù khaên. Caùc NHTM toán thôøi gian coâng söùc raát nhieàu cho vieäc xöû lyù nôï xaáu, laøm maát caùc thôøi cô cho hoaït ñoäng kinh doanh vaø laøm haïn cheá hieäu quaû kinh doanh cuûa mình. + Thöù ba: Maëc duø caùc chi nhaùnh NHTM treân ñòa baøn khoâng phaûi laø ñôn vò haïch toaùn ñoäc laäp, lôïi nhuaän haïch toaùn toaøn ngaønh taïi truï sôû chính, nhöng ruûi ro tín duïng ñaõ laøm taêng chi phí, giaûm thu nhaäp ñoái vôùi töøng chi nhaùnh, aûnh höôûng ñeán tieàn löông, laøm cho ñôøi soáng cuûa caùn boä nhaân vieân NH gaëp khoù khaên, naêng suaát vaø chaát löôïng coâng vieäc giaûm thaáp daãn ñeán vieäc quaûn trò ñieàu haønh trong coâng taùc tín duïng khoâng ñaït yeâu caàu. Ngoaøi ra, vieäc phaân loaïi tyû leä nôï xaáu cao daãn ñeán trích döï phoøng ruûi ro nhieàu laøm gia taêng chi phí vaø hoaït ñoäng NH ñaõ khoù khaên caøng khoù khaên hôn. + Thöù tö: Moät vaøi vuï vieäc ruûi ro tín duïng gaàn ñaây treân ñòa baøn ñaõ laøm cho uy tín cuûa NHTM cho vay bò suy giaûm naëng neà, nhö caùc tröôøng hôïp giaùm ñoác caùc doanh nghieäp coù vay voán NH bò baét do vi phaïm phaùp luaät hoaëc boû troán. 2.3.3 Tình hình quaûn trò ruûi ro tín duïng vaø xöû lyù ruûi ro cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn. 2.3.3.1 Quaûn trò ruûi ro tín duïng treân ñòa baøn Hieän nay, caùc NHTMNN treân ñòa baøn ñeàu coù quy trình cho vay tröïc tieáp, töùc caùn boä tín duïng laø ngöôøi tieáp xuùc KH, thaåm ñònh moùn vay, thöông löôïng ñieàu kieän vay voán, trình hoà sô vay voán ñeán caáp quyeát ñònh cho vay, kieåm tra, giaùm saùt moùn vay, tính laõi vaø thu hoài nôï, xöû lyù moùn nôï khi noù bò phaân loaïi vaøo loaïi nôï xaáu. Naêm 2003 moät soá NHTM coù thay ñoåi moâ hình quaûn trò chung sang thí ñieåm Trang 55 hình thöùc NH baùn leû. Tuy nhieân, caùc chi nhaùnh treân ñòa baøn chöa trieån khai nghieäp vuï baùn leû ñoái vôùi coâng taùc tín duïng. Töø naêm 2004 moät soá NHTM thaønh laäp phoøng thaåm ñònh ñoäc laäp vôùi phoøng tín duïng ñeå thaåm ñònh cho vay caùc moùn vay lôùn hoaëc vöôït quyeàn phaùn quyeát cuûa chi nhaùnh tröïc thuoäc. Vieäc quaûn trò tín duïng ôû caùc NH coù 3 caáp: Caùn boä tín duïng trình duyeät, Tröôûng, phoù phoøng tín duïng kieåm soaùt, Ban giaùm ñoác ra quyeát ñònh. Chæ nhöõng moùn vay coù giaù trò lôùn, vöôït quyeàn phaùn quyeát cuûa chi nhaùnh tröïc thuoäc, caùc döï aùn ñaàu tö trung, daøi haïn coù tính phöùc taïp môùi ñöôïc chuyeån phoøng thaåm ñònh sau ñoù ñöa ra xem xeùt ôû Hoäi ñoàng tín duïng cô sôû. Hoäi ñoàng naøy bao goàm Ban giaùm ñoác, Tröôûng Phoøng keá toaùn, Tröôûng Phoøng tín duïng vaø Tröôûng Phoøng thaåm ñònh. Thöïc hieän moâ hình quaûn trò nhö treân chöa coù söï phaân bieät giöõa quaù trình quaûn trò cho vay vaø quaûn trò ruûi ro tín duïng. 2.3.3.2 Xöû ly