Đề tài Bước đầu nghiên cứu tình hình ô nhiễm nước mặt tại một số sông chính trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp – Đề xuất giải pháp kiểm soát ô nhiễm

Chöông 1: TOÅNG QUAN TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Hieän nay oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc laø moät vaán ñeà thu huùt ñöôïc söï quan taâm cuûa raát nhieàu nhaø khoa hoïc, caùc toå chöùc moâi tröôøng treân theá giôùi cuõng nhö töøng quoác gia. Trong ñoù,oâ nhieãm nöôùc maët trong caùc thuûy vöïc nhö: soâng ngoøi, hoà töï nhieân, hoà chöùa (hoà nhaân taïo), ñaàm laày, ñoàng ruoäng laø vaán ñeà thu huùt quan taâm nhieàu nhaát. Trong caùc daïng nöôùc maët, thì nöôùc soâng laø nguoàn nöôùc ñöôïc söû duïng roäng raõi trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát. Nöôùc ta coù heä thoáng soâng ngoøi daøy ñaëc, trong ñoù coù 2.360 soâng coù chieàu daøi lôùn hôn 10 km; 8 trong soá caùc con soâng naøy coù löu vöïc soâng lôùn vôùi dieän tích lôùn hôn 10.000 km2. Toång doøng chaûy soâng ngoøi trung bình haøng naêm cuûa nöôùc ta baèng khoaûng 847 km3; trong ñoù, toång löôïng ngoaøi vuøng chaûy vaøo laø 507 km3 (chieám 60%) vaø doøng chaûy noäi ñòa laø 340 km3 (chieám 40%). Ñoàng Thaùp laø moät tænh noâng nghieäp thuoäc Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, moâi tröôøng khoâng nhöõng chòu aûnh höôûng do quaù trình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa tænh maø coøn chòu taùc ñoäng töø caùc khu vöïc laân caän. Haøng naêm Ñoàng Thaùp chòu aûnh höôûng cuûa luõ töø thöôïng nguoàn soâng Meâ Koâng ñoå veà. Kinh teá cuûa vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long noùi chung vaø cuûa Ñoàng Thaùp noùi rieâng chöa phaùt trieån ñuùng vôùi tieàm naêng saün coù, ñôøi soáng cuûa ña soá ngöôøi daân noâng thoân vaãn coøn gaëp khoù khaên. Hôn 60% hoä gia ñình ôû Tænh Ñoàng Thaùp soáng doïc theo caùc keânh, soâng ñaõ phaùt sinh nhieàu vaán ñeà veà oâ nhieãm moâi tröôøng, phaù vôõ caân baèng sinh thaùi. Trong ñoù, vaán ñeà oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët ñang ngaøy caøng traàm troïng, do vieäc gia taêng daân soá cô hoïc, vaán ñeà veä sinh moâi tröôøng nhö raùc thaûi, chaát thaûi chaên nuoâi, nöôùc thaûi sinh hoaït, nhaø veä sinh,… ñaõ vaø ñang gaây oâ nhieãm traàm troïng laøm aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân. Maët khaùc, do thoùi quen sinh hoaït khoâng hôïp veä sinh nhö söû duïng nöôùc maët chöa qua xöû lyù ñeå taém, röûa, giaët giuõ vaø veä sinh chuoàng traïi laø phoå bieán ôû vuøng soâng nöôùc (hieän töôïng caùc nhaø ôû ñaàu soâng ñang giaët giuõ, doäi chuoàng traïi thì caùch ñoù khoâng xa khoaûng vaøi m caùc nhaø phía döôùi nguoàn söû duïng laïi chính nguoàn nöôùc ñang hoøa laàn caùc chaát oâ nhieãm ôû thöôïng nguoàn ñeå vo gaïo, aên uoáng,… laø phoå bieán) ñaõ gaây ra nhöõng beänh taät nguy hieåm cho con ngöôøi. Beân caïnh ñoù, do ñaëc ñieåm töï nhieân cuûa tænh thöôøng xuyeân bò ngaäp luït, cho neân vaøo muøa luõ, ngoaøi nöôùc thaûi thöôøng xuyeân thaûi vaøo nguoàn nöôùc, nöôùc möa coøn cuoán caùc chaát thaûi treân beà maët xuoáng caùc thuûy vöïc, ñoàng thôøi coøn boå sung nguoàn thaûi töø phía thöôïng nguoàn traøn veà. Theâm vaøo ñoù nöôùc thaûi töø caùc hoaït ñoäng sinh hoaït cuûa daân cö, hoaït ñoäng kinh teá, saûn xuaát cuûa caùc cô sôû coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp khoâng qua xöû lyù thaûi tröïc tieáp vaøo nguoàn nöôùc. Do ñoù, nguoàn nöôùc maët taïi nôi ñaây ñaõ vaø ñang coù nguy cô bò oâ nhieãm ngaøy theâm traàm troïng, laøm cho chaát löôïng nöôùc ngaøy caøng giaûm neân chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu saûn xuaát vaø ñôøi soáng daân sinh. Cuøng vôùi vaán ñeà cô sôû haï taàng yeáu keùm, vaán ñeà veà giaùo duïc noùi chung vaø giaùo duïc veà veä sinh moâi tröôøng cho ngöôøi daân noâng thoân noùi rieâng coøn gaëp nhieàu khoù khaên. Ñeå goùp phaàn caûi thieän ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân nôi ñaây phaûi höôùng tôùi giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng, caûi thieän ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng cuûa Tænh Ñoàng Thaùp. Ñaây laø moät vaán ñeà böùc xuùc, goùp phaàn baûo veä söùc khoûe cuûa ngöôøi daân, laø nguoàn löïc quan troïng ñeå goùp phaàn phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi Tænh Ñoàng Thaùp vaø caùc vuøng laân caän höôùng tôùi phaùt trieån beà vöõng. Chính vì leõ ñoù, vôùi söï chaáp thuaän cuûa khoa Moâi tröôøng vaø coâng ngheä Sinh hoïc - tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ thuaät Coâng ngheä TP.HCM nay em xin maïnh daïn tieán haønh ñeà taøi“Böôùc ñaàu nghieân cöùu tình hình oâ nhieãm nöôùc maët taïi moät soá soâng chính treân ñòa baøn Tænh Ñoàng Thaùp - ñeà xuaát giaûi phaùp kieåm soaùt oâ nhieãm” MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Nghieân cöùu, ñaùnh giaù thöïc traïng oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët cuûa moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp. Ñeà xuaát caùc bieän phaùp ñeå kieåm soaùt tình hình oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët taïi moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp, goùp phaàn xaây döïng moâi tröôøng xanh - saïch - ñeïp vaø phuïc vuï ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân trong tænh. YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI Ñeà taøi nghieân cöùu veà chaát löôïng nöôùc maët döïa theo caùc tieâu chuaån moâi tröôøng ñang ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nöôùc maët TCVN 5942 - 1995. Ñaây laø moät ñeà taøi mang tính thieát thöïc vaø coù theå aùp duïng ñeå xem xeùt tình hình oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc maët treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp noùi rieâng, caùc ñòa phöông khaùc noùi chung. Beân caïnh ñoù, trong tình hình nöôùc ta hieän nay bôûi khoâng coù caùc cô quan quaûn lyù haønh chaùnh phoái hôïp keá hoaïch moät caùch chaët cheõ, hoï khoâng ñònh höôùng roõ coâng vieäc mình caàn phaûi laøm vaø laøm nhö theá naøo ñeå mang laïi hieäu quaû kinh teá maø vaãn ñaûm baûo ñeán söùc khoeû cuûa ngöôøi daân vaø heä sinh thaùi töï nhieân trong khu vöïc. Nhö vaäy, ñeà taøi coøn chuù troïng ñeán coâng taùc giaùo duïc cho caùn boä, nhaân daân trong khu vöïc coù nhaän thöùc cô baûn veà moâi tröôøng ñoàng thôøi môû ra ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá cuûa vuøng. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieân ñeà ra, ñeà taøi caàn ñöôïc tieán haønh vôùi caùc noäi dung chính sau ñaây: Toång quan veà ñieàu kieän töï nhieân vaø hieän traïng kinh teá xaõ hoäi tænh Ñoàng Thaùp. Tìm hieåu veà chaát löôïng nöôùc maët taïi moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp vôùi caùc vaán ñeà nhö sau: Ñaëc ñieåm moâi tröôøng nguoàn nöôùc maët tænh Ñoàng Thaùp Thu thaäp soá lieäu veà caùc thoâng soá oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët treân moät soá con soâng chính chaûy qua ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp Ñaùnh giaù, nhaän xeùt caùc thoâng soá gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët Ñeà xuaát caùc vaán ñeà moâi tröôøng öu tieân giaûi quyeát vaø caùc chöông trình quaûn lyù moâi tröôøng PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp luaän ÖÙng duïng phöông phaùp luaän nghieân cöùu sinh thaùi moâi tröôøng. Trong moâi tröôøng luoân coù nhöõng taùc ñoäng ñoàng thôøi vaøo moät thaønh phaàn moâi tröôøng. Vì vaäy, khi xem xeùt ñaùnh giaù caàn ñaùnh giaù ñaày ñuû caùc yeáu toá coù lieân quan nhö sô ñoà sau: Nöôùc trong khí quyeån Chaát löôïng nöôùc maët Nöôùc chaûy traøn qua khu vöïc laân caän Nöôùc maët oâ nhieãm töø phía thöôïng nguoàn Nöôùc thaûi sinh hoaït, coâng nghieäp, caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp taïi ñòa phöông Sô ñoà 1.1: Toång quan veà phöông phaùp luaän ñaùnh giaù khaû naêng gaây oâ nhieãm nöôùc maët Nhìn chung, nöôùc tham gia vaøo taát caû caùc hoaït ñoäng soáng treân haønh tinh chuùng ta; ôû ñaâu coù nöôùc thì ôû ñoù coù söï soáng. Hieän nay, chaát löôïng nöôùc maët ñang bò aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá töï nhieân nhö nöôùc trong khí quyeån; nöôùc chaûy traøn töø caùc khu vöïc laân caän; nöôùc maët oâ nhieãm töø phía thöôïng nguoàn ñaõ laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nguoàn nöôùc. Beân caïnh ñoù, döôùi taùc ñoäng cuûa con ngöôøi nhö nöôùc thaûi sinh hoaït, coâng nghieäp, noâng nghieäp do caùc nhu caàu aên uoáng, sinh hoaït, coâng nghieäp, noâng nghieäp moät maët ngoán löôïng nöôùc ñaùng keå, maët khaùc coøn gaây suy thoaùi vaø oâ nhieãm nguoàn nöôùc, moät khi chaát löôïng nguoàn nöôùc bò suy thoaùi vaø oâ nhieãm seõ gaây aûnh höôûng ngöôïc trôû laïi ñoái vôùi söï soáng cuûa sinh vaät vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi cuõng nhö vaán ñeà khí haäu toaøn caàu. Moâi tröôøng nöôùc ñöôïc xem laø moâi tröôøng soáng, söï vaän ñoäng vaø phaûn öùng cuûa chuùng ñoái vôùi caùc chaát oâ nhieãm coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng. Moâi tröôøng nöôùc raát nhaïy caûm, chaát baån ñöôïc chuyeån taûi töø nôi naøy ñeán nôi khaùc döôùi daïng hoøa tan vaø phaàn lôùn nhôø caùc haït keo trong nöôùc. Do ñoù, caàn coù nhöõng phöông phaùp nghieân cöùu thích hôïp. Phöông phaùp trieån khai ñeà taøi Caùc phöông phaùp ñöôïc söû duïng trong ñeà taøi naøy bao goàm phöông phaùp toång hôïp thoâng tin, ñieàu tra khaûo saùt, thu thaäp taøi lieäu, soá lieäu, so saùnh vaø ñaùnh giaù soá lieäu Tieàn saùt taïi caùc cô quan quaûn lyù moâi tröôøng: vieäc tieàn saùt ñöôïc tieán haønh trong suoát thaùng 9/2006 nhaèm khaúng ñònh khaû naêng thu thaäp ñöôïc caùc taøi lieäu, caùc soá lieäu caàn thieát ñeå phuïc vuï cho ñeà taøi, khaûo saùt caùc soá lieäu taïi caùc cô quan sau: Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng tænh Ñoàng Thaùp, Phoøng Quaûn lyù Moâi tröôøng tænh Ñoàng Thaùp vaø Chi Cuïc Thoáng Keâ tænh Ñoàng Thaùp. Thu thaäp taøi lieäu vaø toång hôïp thoâng tin veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá - xaõ hoäi cuûa ñòa baøn nghieân cöùu: ñoái töôïng thu thaäp goàm: ñieàu kieän töï nhieân (vò trí ñòa lyù, dieän tích töï nhieân vaø phaân vuøng ñòa giôùi haønh chính, ñòa hình, khí haäu, thuûy cheá, taøi nguyeân nöôùc, taøi nguyeân röøng, thoã nhöôõng, ñòa chaát - khoaùng saûn), ñaëc ñieåm kinh teá (taêng tröôøng kinh teá, cô caáu kinh teá), veà vaán ñeà xaõ hoäi, daân soá, giaùo duïc - ñaøo taïo… caùc soá lieäu, caùc tö lieäu chuû yeáu ñöôïc thu thaäp taïi caùc cô quan sau: Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng tænh Ñoàng Thaùp, Phoøng Quaûn lyù Moâi tröôøng thò xaõ Cao Laõnh. Thu thaäp caùc soá lieäu lieân quan ñeán ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: thu thaäp caùc soá lieäu veà chaát löôïng nöôùc maët taïi moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp bao goàm caùc thoâng soá lyù, hoùa, sinh hoïc cuûa nöôùc nhö: pH, SS, BOD5, COD, DO, Coliform. Phöông phaùp thoáng keâ vaø xöû lyù soá lieäu: caùc keát quaû thu ñöôïc thoáng keâ thaønh caùc baûng vaø hieäu chænh hôïp lyù. Toång hôïp soá lieäu, so saùnh vaø ñaùnh giaù: töø keát quaû phaân tích caùc chæ tieâu so saùnh vôùi tieâu chuaån Vieät Nam TCVN 5942 - 1995 thoâng qua ñoà thò vaø tieán haønh ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc maët. Trong quaù trình so saùnh, ñaùnh giaù, seõ xaùc ñònh ñöôïc caùc thoâng soá gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët chaûy qua ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp. Toång hôïp caùc keát quaû thu thaäp ñöôïc, so saùnh, ñaùnh giaù ñöa vaøo baùo caùo luaän vaên toát nghieäp laø chuû yeáu söû duïng 2 phaàn meàm Microsoft Word ñeå soaïn thaûo baùo caùo vaø Mcirosoft Excel ñeå xöû lyù soá lieäu vaø veõ ñoà thò phuïc vuï cho luaän vaên. Treân cô sôû caùc keát quaû nghieân cöùu ñöôïc seõ tieán haønh ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñeå caûi thieän chaát löôïng nöôùc maët taïi moät soá soâng chính chaûy qua ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp. GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI Giôùi haïn veà ñoái töôïng nghieân cöùu: Ñeà taøi chæ taäp trung nghieân cöùu veà caùc thoâng soá gaây oâ nhieãm nöôùc maët taïi moät soá soâng chính ôû Ñoàng Thaùp goàm caùc thoâng soá vaät lyù, hoùa hoïc, sinh hoïc,… Giôùi haïn veà phaïm vi nghieân cöùu: Nguoàn nöôùc maët treân moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp. Chöông 2: ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN VAØ HIEÄN TRAÏNG KINH TEÁ XAÕ HOÄI TÆNH ÑOÀNG THAÙP KHAÙI QUAÙT VEÀ ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN Vò trí ñòa lyù Ñoàng Thaùp laø moät trong ba Tænh naèm treân ñòa baøn Ñoàng Thaùp Möôøi thuoäc vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long, naèm ôû phía thöôïng nguoàn soâng Tieàn. Veà ñôn vò haønh chính, Ñoàng Thaùp coù 2 thò xaõ (Thò xaõ Cao Laõnh vaø Thò xaõ Sa Ñeùc) vaø 9 huyeän (Taân Hoàng, Hoàng Ngöï, Tam Noâng, Thanh Bình, Thaùp Möôøi, Cao Laõnh, Laáp Voø, Lai Vung, Chaâu Thaønh). Toång dieän tích töï nhieân cuûa toaøn Tænh laø 3.374 km2, trong ñoù coù 2/3 dieän tích töï nhieân thuoäc khu vöïc Ñoàng Thaùp Möôøi. Ñoàng Thaùp coù ñöôøng bieân giôùi Quoác gia vôùi Campuchia daøi khoaûng 50 km töø Hoàng Ngöï ñeán Taân Hoàng, vôùi 4 cöûa khaåu (Thoâng Bình, Dinh Baø, Myõ Caân vaø Thöôøng Phöôùc). Heä thoáng ñöôøng quoác loâ loä 0, 80, 45 cuøng vôùi quoác loä N1, N2 gaén keát Ñoàng Thaùp vôùi thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc tænh trong khu vöïc, ñöôïc ñònh vò nhö sau: Phía Ñoâng giaùp tænh Long An vaø Tieàn Giang. Phía Taây Baéc giaùp tænh Preyveng - Campuchia. Phía Nam giaùp tænh An Giang vaø Caàn Thô Phía Baéc giaùp tænh Long An. Ñaëc ñieåm ñòa hình - thoå nhöôõng 2.1.2.1 Ñòa hình Ñoàng Thaùp coù ñòa hình baèng phaúng, coù xu höôùng thaáp daàn töø Baéc xuoáng Nam vaø töø Taây sang Ñoâng, ñaát ñai thöôøng xuyeân ñöôïc phuø sa boài ñaép, quanh naêm coù nöôùc ngoït vaø nguoàn nöôùc raát phong phuù vôùi heä thoáng keânh raïch chaèng chòt. Vì vaäy, raát phuø hôïp phaùt trieån cho neàn noâng nghieäp toaøn dieän. Veà giao thoâng, Ñoàng Thaùp coù caûng ôû bôø Baéc soâng Tieàn vaø caûng Sa Ñeùc, treân tuyeán ñöôøng thuûy quoác teá Campuchia - bieån Ñoâng. Vò trí naøy ñaõ taïo cho tænh cô hoäi thuaän lôïi ñeå phaùt trieån neàn kinh teá môû höôùng tôùi xuaát khaåu. Nhìn chung ñòa hình Ñoàng Thaùp ñöôïc chia thaønh 2 vuøng lôùn. Vuøng phía Baéc soâng Tieàn: coù dieän tích töï nhieân 250.731 ha, roäng 2.482 km2, thuoäc khu vöïc Ñoàng Thaùp Möôøi, ñòa hình töông ñoái baèng phaúng höôùng doác töø Taây Baéc xuoáng Ñoâng Nam cao ñoä phoå bieán töø + 1,0 m - + 2,0 m cao nhaát laø + 4,0 vaø thaáp nhaát laø + 0,7 m goàm caùc Huyeän Tam Noâng, Thanh Bình, Thaùp Möôøi, Cao Laõnh vaø Thò xaõ Cao laõnh, TX Sa Ñeùc, Laáp voø, Lai Vung, Chaâu Thaønh, Khu di tích Goø Thaùp vaø Boä chæ huy Boä ñoäi Bieân phoøng. Ñaây laø vuøng kinh teá coù nhieàu tieàm naêng phaùt trieån, ñaëc bieät laø veà noâng - laâm - thuûy saûn.. Vuøng phía Nam soâng Tieàn: coù dieän tích töï nhieân 73.074 ha, roäng 756 km2, naèm keïp giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu, ñòa hình coù daïng hình loøng maùng, höôùng doác töø hai beân soâng vaøo giöõa, vôùi ñoä cao phoå bieán 0,8 - 1,0 m, goàm caùc Huyeän Lai Vung, Laáp voø, Chaâu Thaønh vaø TX Sa Ñeùc. Do ñòa hình thaáp neân muøa luõ (thaùng 9 vaø thaùng 10 haøng naêm) thöôøng bò ngaäp nöôùc khoaûng 1m. Ngoaøi soâng Tieàn vaø soâng Haäu, Ñoàng Thaùp coøn coù soâng Sôû Thöôïng vaø soâng Sôû Haï baét nguoàn töø Campuchia ñoå vaøo soâng Tieàn ôû phía Baéc Tænh. Phía Nam Tænh cuõng coù moät soá soâng nhö soâng Caùi Taøu Thöôïng, soâng Caùi Taøu Haï vaø soâng Sa Ñeùc. Caùc soâng naøy cuøng vôùi 20 keânh raïch töï nhieân,110 keânh ñaøo caáp I, 2400 km keânh ñaøo caáp II vaø caáp III ñaõ hình thaønh heä thuûy noâng hoaøn chænh phuïc vuï cho vieäc thoaùt luõ, tieâu nöôùc vaø ñöa nöôùc ngoït vaøo ñoàng. Vuøng naøy coù ñòa hình cao hôn, gaàn vôùi trung taâm kinh teá khu vöïc, giao thoâng thuûy boä thuaän lôïi, ñaát ñai maøu môõ, daân cö ñoâng ñuùc neân neàn kinh teá phaùt trieån khaù oån ñònh, tieàm naêng phaùt trieån coâng nghieäp, thöông maïi, du lòch coøn lôùn. 2.1.2.2 Thoå nhöôõng Nhoùm ñaát phuø sa. Nhoùm ñaát naøy coù dieän tích 191.769 ha, chieám 59,06% dieän tích töï nhieân. Đaây laø nhoùm ñaát phaân boá khaép 10 huyeän thò (tröø huyeän Taân Hoàng). Loaïi ñaát naøy bao goàm: Loaïi ñaát Dieän tích (ha) Ñaát phuø sa ñöôïc boài 26.579 Ñaát phuø sa chöa ñònh vò 19.118 Ñaát phuø sa coù taàng loang loã ñoû vaøng 124.055 Dieän tích Glay 8.398 Ñaát phuø sa treân neàn pheøn 13.619 Nhoùm ñaát pheøn: Dieän tích laø 84.382ha, chieám 25,9% dieän tích töï nhieân, phaân boá khaép 10 huyeän thò tröø huyeän Cao Laõnh. Bao goàm: Loaïi ñaát Dieän tích (ha) Ñaát pheøn tieàm taøng noâng 3.183 Ñaát pheøn tieàm taøng saâu 8.912 Ñaát pheøn hoaït ñoäng noâng 15.391 Ñaát pheøn hoaït ñoäng saâu 44.015 Ñaát pheøn coù söôøn tích luõy treân maët 12.881 Nhoùm ñaát xaùm Dieän tích 28.155ha, chieám 8,67% dieän tích töï nhieân, phaân boá chuû yeáu treân ñòa hình cao ôû huyeän Taân Hoàng vaø Hoàng Ngöï. Loaïi ñaát naøy bao goàm Loaïi ñaát Dieän tích (ha) Ñaát xaùm phuø sa coå 15.787 Ñaát xaùm baïc maøu treân neàn phuø sa coå 2.851 Ñaát xaùm coù taàng loang loã ñoû vaøng 9.517 Nhoùm ñaát caùt: Dieän tích 120 ha, chieám 0,004% dieän tích töï nhieân thuoäc loaïi ñaát caùt gioøng, phaân boå ôû Ñoäng Caùt vaø Goø Thaùp huîeân Thaùp Möôøi. Ñieàu kieän khí töôïng thuûy vaên 2.1.3.1Khí haäu Ñoàng Thaùp naèm trong vuøng nhieät ñôùi ñöôïc chia ra laøm 2 muøa roõ reät: muøa möa baét ñaàu töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 vaø muøa khoâ thöø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau. Gioù theo hai höôùng: Ñoâng Baéc töø thaùng 12 - 5, Taây Nam töø thaùng 5 - 11, vaän toác gioù trung bình 2 -3 m/s. Rieâng khu vöïc Ñoàng Thaùp Möôøi vaøo muøa möa thöôûng xaûy ra gioù loác xoaùy. Söï thay ñoåi nhieät ñoä trung bình giöõa caùc thaùng trong naêm trong moät soá naêm gaàn ñaây nhö sau : Baûng 2.1: Nhieät ñoä trung bình giöõa caùc thaùng trong moät soá naêm gaàn ñaây Naêm Nhieät ñoä trung bình thaùng (0C) TB T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 T9 T10 T11 T12 2001 26,30 26,30 27,60 28,80 28,20 27,30 27,80 27,20 28,20 27,60 26,20 26,20 27,31 2002 25,20 25,50 25,50 29,10 29,0 27,90 27,80 27,10 27,70 27,90 27,50 27,40 27,46 2003 25,4 26,60 28,10 29,50 28,0 28,50 27,3 27,10 27,20 26,90 27,30 25,20 27,31 2004 25,70 25,70 27,70 29,30 28,40 27,50 27,30 27,30 27,60 27,20 27,20 25,40 27,19 2005 24,90 26,60 27,50 29,00 28,90 28,10 26,80 27,60 27,40 27,60 27,20 25,60 27,26 Nguoàn : Nieân giaùm thoáng keâ tænh Ñoàng Thaùp, 2005 Keát quaû quan traéc ôû treân cho thaáy söï cheânh leäch nhieät ñoä giöõa caùc thaùng trong naêm khoâng lôùn, nhieät ñoä trung bình haèng naêm khoaûng 27,3oC. Nhieät ñoä trung bình naêm 2005 laø 27,250C cao nhaát laø 290C (thaùng 4) vaø thaáp nhaát laø 24,90C (thaùng 1). Nhöõng ñaëc ñieåm khí haäu naøy töông ñoái thuaän lôïi cho noâng nghieäp phaùt trieån toaøn dieän vôùi cô caáu caây troàng, vaät nuoâi ña daïng, phong phuù vaø sinh tröôûng nhanh. Cheá ñoä möa: Cheá ñoä möa ôû tænh Ñoàng Thaùp cuõng nhö caùc tænh Ñoàng Baèng soâng Cöûu Long phaân laøm hai muøa roõ reät, muøa möa thöôøng baét ñaàu töø thaùng 4 vaø keát thuùc vaøo cuoái thaùng 11. Löôïng möa trung bình ôû möùc 124,766 mm/naêm, trong ñoù löôïng möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 chieám khoaûng 90% toång löôïng möa caû naêm. Löôïng möa trung bình caùc thaùng trong moät soá naêm gaàn ñaây ñöôïc theå hieän ôû baûng sau: Baûng 2.2: Löôïng möa trung bình caùc thaùng trong moät soá naêm gaàn ñaây Naêm Löôïng möa trung bình thaùng (mm) TB T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 T9 T10 T11 T12 2001 11,0 0 47,90 146 167,3 230,9 164,1 167,4 207,3 185,0 27,3 15,6 1370,0 2002 0 0 0 14,0 23,4 181,7 147,3 160,9 154,3 317,2 136,7 98,3 1233,8 2003 1,6 0 0 10,4 330,1 114,2 311,2 208,9 260,7 396,1 104,2 1,6 1739,0 2004 0 0 0 1,0 134,9 291,7 66,0 99,0 148,5 379,0 107,1 26,7 1253,9 2005 0 0 0,2 1,6 66,3 142,1 255,9 173,2 224,0 383,9 151,2 98,8 1497,2 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ tænh Ñoàng Thaùp, 2005 Nhìn chung, tænh Ñoàng Thaùp coù löôïng möa lôùn, mang laïi nguoàn nöôùc cho ngöôøi daân nôi ñaây söû duïng. Tuy nhieân, löôïng möa taäp trung vaøo moät soá thaùng cuõng gaây nhieàu aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng xung quanh, löôïng möa chaûy traøn treân maët ñaát seõ cuoán troâi caùc chaát baån ra soâng, raïch, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc. Ñoä aåm Baûng 2.3: Ñoä aåm trung bình caùc thaùng trong naêm 2005 Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ñoä aåm (%) 81 78 75 75 80 84 86 85 86 86 86 83 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ tænh Ñoàng Thaùp, 2005 Ñoä aåm trung bình laø 81%, cao nhaát laø 86% (thaùng 7) vaø thaáp nhaát laø 75% (thaùng 3). Thuûy vaên Baûng 2.4: Möïc nöôùc 2004 (cm) Naêm 2004 Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Hmax 148 127 119 104 115 121 142 179 232 227 170 163 Hmin -42 -76 -98 -97 -100 -61 -42 24 85 109 38 -21 Nguoàn: Traïm khí töôïng thuûy vaøên Cao Laõnh- Ñoàng Thaùp, 2005 Baûng 2.5: Möïc nöôùc 2005 (cm) Naêm 2005 Thaùng 1 2 3 4 Hmax 151 128 120 105 Hmin -55 -79 -79 -80 Nguoàn: Traïm khí töôïng thuûy vaøên Cao Laõnh- Ñoàng Thaùp, 2005 Cheá ñoä thuûy vaên cuûa tænh chòu taùc ñoäng bôûi 3 yeáu toá: Luõ, möa noäi ñoàng vaø thuûy trieàu Bieån Ñoâng hình thaønh 2 muøa roõ reät: Muøa luõ truøng vôùi muøa möa vaø muøa kieät truøng vôùi muøa khoâ Muøa kieät: Thöôøng töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau. Möïc nöôùc soâng, keânh, raïch chòu taùc ñoäng cuûa thuûy trieàu vôùi bieân ñoä raát lôùn. Phía Baéc tænh coù bieân ñoä töø 0,4 - 0,7m, phía Nam töø 0,7 - 1,8m. Ñænh trieàu vaøo muøa kieät vuøng phía Baéc thöôøng thaáp hôn maët ruoäng töø 0,8 - 1,5m, phía Nam ñænh trieàu dao ñoäng cao thaáp so vôùi maët ruoäng nhöng thôøi gian dao ñoäng ñænh trieàu ngaén neân möùc ñoä khai thaùc nguoàn nöôùc töï chaûy coù giôùi haïn. Veà soâng raïch: Heä thoáng soâng raïch laø moät trong nhöõng ñaëc thuø cuûa tænh Ñoàng Thaùp. Heä thoáng keânh raïch daøy ñaëc cuøng vôùi taäp quaùn soáng ven soâng, caùc keânh raïch cuûa ngöôøi daân coù lieân quan ñeán vieäc thaûi boû chaát thaûi raén treân soâng. Treân keânh raïch khoâng theå thu gom ñöôïc laø moät thöïc teá ñang dieãn ra taïi Ñoàng Thaùp. Muøa luõ: thöôøng baét ñaâuø töø thaùng 5 ñeán thaùng 11, thaùng 7 - 8 nöôùc luõ vaøo ñoàng ruoäng töø caùc cöûa keânh raïch. Khi ñaõ vöôït bôø keânh, bôø ao töông öùng vôùi möïc nöôùc luõ taïi Hoàng Ngöï (+ 3,5m), luõ baét ñaàu traøn ñoàng qua bieân giôùi vaø baét ñaàu ngaäp luït toaøn boä khu vöïc. Ñaàu thaùng 7 nöôùc luõ vaøo ñoàng ruoäng theo 2 höôùng: töø soâng Cöûu Long theo caùc truïc keânh chính vôùi toång löôïng khoaûng 7 tyû m3 vaø luõ traøn qua bieân giôùi Campuchia vôùi löu löôïng töø 3.500 - 4000 m3/giaây, toång löôïng luõ traøn khoaûng 26 tyû m3, cöôøng suaát luõ leân töø 3 - 5cm/ngaøy, coù khi lôùn hôn 10 cm/ngaøy. Ñænh luõ cao nhaát töø thaùng 9 - 10, ñoä ngaäp saâu trung bình lôùn hôn 1m so vôùi khu vöïc phía Baéc keânh Nguyeãn Vaên Tieáp A vaø nhoû hôn 1m so vôùi khu vöïc phía Nam keânh Nguyeãn Vaên Tieáp A. Aûnh höôûng cuûa trieàu vaøo muøa luõ khoâng lôùn, nhaát laø ñoái vôùi khu vöïc phía Baéc cuûa tænh. Theo quy luaät cuûa luõ tröôùc ñaây, thöôøng thì cöù 5 - 6 naêm thì xuaát hieän moät traän luõ lôùn nhöng töø naêm 1991 ñeán nay luõ ñaõ khoâng coøn tuaân theo quy luaät treân maø noù ñaõ lieân tieáp xuaát hieän trong nhieàu naêm lieàn. Trong ñoù, traän luõ naêm 2000 laø traän luõ dieãn bieán khaù phöùc taïp vaø laø traän luõ lòch söû cuûa 40 naêm qua. Taøi nguyeân thieân nhieân Taøi nguyeân ñaát Ñaát ñai Ñoàng Thaùp coù ñoä maøu môõ cao, thích hôïp cho söï phaùt trieån cuûa caây luùa nöôùc, caây coâng nghieäp ngaén ngaøy nhö ñaäu phoïng (laïc), ñaäu naønh, vaø caùc caây aên traùi nhö cam, quít, nhaõn,… Hieän taïi, ñaát söû duïng cho noâng nghieäp chieám 72,71%, ñaát laâm nghieäp chieám 6,88%, ñaát chuyeân duøng vaø ñaát khaùc chieám 20,41%. Ñoàng Thaùp coù 4 nhoùm ñaát chính: Nhoùm ñaát phuø sa: coù dieän tích 191.769 ha, chieám 59,06% dieän tích ñaát töï nhieân. Ñaây laø nhoùm ñaát thuoäc ñaõ traõi qua lòch söû canh taùc laâu daøi, phaân boá khaép 10 huyeän thò (tröø huyeän Taân Hoàng). Ñaát phuø sa phaân boá theo soâng raïch vaø caùc cuø lao cuûa soâng Tieàn, soâng Haäu, haøng naêm ñöôïc buø ñaép phuø sa môùi. Ñaát phuø sa khoâng phaân hoùa coù nguoàn goác traàm tích soâng bieån vaø traàm tích soâng, ñaàm laày. Ñaát phuø sa treân neàn pheøn ít, taäp trung chuû yeáu ôû huyeän Hoàng Ngöï. Ñaát phuø sa treân neàn pheøn trung bình, phaân boá ôû vuøng saâu Ñoàng Thaùp Möôøi. Nhoùm ñaát pheøn: coù dieän tích 84.382 ha, chieám 25,99% dieän tích töï nhieân, phaân boá khaép 10 huyeän, thò xaõ (tröø thò xaõ Cao Laõnh). Ñaát pheøn nhieàu, phaùt trieån treân ñôn vò traàm tích ñaàm laày - bieån, phaân boá chuû yeáu khu vöïc Ñoàng Thaùp Möôøi. Ñaát pheøn trung bình, phaùt trieån treân traàm tích soâng - ñaàm laày, phaân boá haàu heát treân ñòa baøn Tænh, naèm giöõa ñaát pheøn nhieàu vôùi ñaát phuø sa hoaëc ñaát xaùm. Ñaát pheøn ít, phaân boá treân vuøng ñeäm giöõa hai nhoùm ñaát pheøn trung bình vaø ñaát phuø sa. Nhoùm ñaát xaùm: coù dieän tích 28.150 ha, chieám 8,67% dieän tích töï nhieân phaân boá chuû yeáu treân ñòa hình cao ôû huyeän Taân Hoàng vaø huyeän Hoàng Ngöï Nhoùm ñaát caùt: coù dieän tích 120 ha, chieám 0,04% dieän tích töï nhieân, phaân boá chuû yeáu ôû Ñoäng Caùt vaø Goø Thaùp, huyeän Thaùp Möôøi. Ñaát ñai cuûa Ñoàng Thaùp coù keát caáu maët baèng keùm beàn vöõng laïi töông ñoái thaáp, neân laøm maët baèng xaây döïng ñoøi hoûi kinh phí cao, nhöng raát phuø hôïp cho saûn xuaát löông thöïc. Taøi nguyeân röøng Tröôùc ñaây, ña soá caùc dieän tích aåm, laày thaáp ôû Ñoàng Thaùp Möôøi ñöôïc bao phuû bôûi röøng raäm raát phong phuù vaø caây traøm ñöôïc coi laø ñaëc thuø cuûa Ñoàng Thaùp Möôøi. Do khai thaùc khoâng hôïp lyù ñaõ laøm dieän tích traøm giaûm ñeán möùc baùo ñoäng, gaây neân maát caân baèng sinh thaùi. Ngaøy nay, nguoàn röøng chæ coøn quy moâ nhoû, dieän tích röøng traøm coøn döôùi 10.000 ha, ñoäng vaät, thöïc vaät röøng raát ña daïng coù raén, ruøa, caù, toâm, traên, coø, coàng coäc, ñaëc bieät laø seáu coå truïi nhöng cuõng keùm raát nhieàu so vôùi tröôùc ñaây. Theo soá lieäu thoáng keâ naêm 2005, dieän tích röøng cuûa toaøn tænh coù 16.602,579 ha, trong ñoù coù: röøng traøm 11.131,474 ha (phaân boá chuû yeáu ôû huyeän Tam Noâng, Thaùp Möôøi, Cao Laõnh); röøng baïch ñaøn 58,199 ha (ôû huyeän Taân Hoàng. Phaân theo coâng duïng coù: röøng ñaëc duïng 3.086,650 ha (phaân boá ôû Vöôøn Quoác Gia Traøm Chim, Khu di tích Xeûo Quyùt, Goø Thaùp), röøng phoøng hoä 2.623,540 ha, röøng saûn xuaát 5.479,483 ha. Taøi nguyeân khoaùng saûn Ñoàng Thaùp laø moät tænh raát ngheøo veà taøi nguyeân khoaùng saûn, chuû yeáu coù: Caùt soâng: Coù tröõ löôïng vaø chaát löôïng ñöôïc coi laø lôùn nhaát vaø toát nhaát so vôùi caùc Tænh thuoäc khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long vaø mieàn Ñoâng Nam Boä. Ñöôïc phaân boá doïc theo ven soâng (soâng Tieàn, soâng Haäu), coàn hoaëc cuø lao daïng traàm tích theo doøng chaûy, coùtröõ löôïng treân 700 trieäu khoái ñöôïc khai thaùc söû duïng trong coâng nghieäp xaây döïng goàm caùt san laáp maët baèng vaø caùt xaây döïng ñaõ vaø ñang khai thaùc coù hieäu quaû, khoái löôïng khai thaùc haøng naêm khoaûng 5 - 6 trieäu m3. Ñaëc bieät, vôùi moû caùt vaøng coù tröõ löôïng lôùn, raát coù giaù trò trong vieäc xaây toâ, saûn xuaát caùc saûn phaåm ñuùc saün trong ngaønh xaây döïng. Ñaây laø nguoàn taøi nguyeân quí chæ rieâng coù taïi khu vöïc ñaàu nguoàn soâng Tieàn vaø haàu heát naèm treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp vaø ñaây cuõng laø moät trong nhöõng maët haøng chieán löôïc cuûa tænh trong xaây döïng. Seùt gaïch ngoùi: Coù trong phuø sa coå, traàm tích bieån, traàm tích soâng, traàm tích ñaàm laày, phaân boá roäng khaép treân ñòa baøn tænh vôøi tröõ löôïng lôùn, ñaõ vaø ñang ñöôïc khai thaùc söû duïng trong saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng (gaïch ngoùi). Seùt Kaolin: Coù nguoàn traàm tích soâng, ñöôïc phaân boá roäng khaép ôû caùc huyeän phía Baéc soâng Tieàn. Kaolin Ñoàng Thaùp coù nhöõng ñaëc ñieåm sau: Beà daøy trung bình moû: 1 - 2,5 m Vóa moû naèm döôùi lôùp ñaát töø:0,6 - 1,3 m Thaønh phaàn chuû yeáu goàm: Kaolimit: 45% Hidromica: 40% Mont morillinit:10% thaønh phaàn khaùc: 5% Ñaây laø nguoàn nguyeân lieäu ñeå phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp saønh söù, goám söù myõ ngheä. Tröø löôïng seùt Kaolin raát lôùn vaø hieän nay nhu caàu khai thaùc chöa ñaùng keå. Than buøn: Coù nguoàn goác traàm tích töø theá kyû thöù IV, phaân boá ôû huyeän Tam Noâng, Thaùp Möôøi ôû hai daïng: daïng vóa vaø daïng doøng soâng coå thuoäc böng bieàn, ñaàm laày. Vóa naèm döôùi lôùp ñaày maët töø 0,5 - 1,2 m, tröõ löôïng tính toaùn sô boä khoaûng 2 trieäu m3. Than buøn ôû Ñoàng Thaùp coù nhieät löôïng chaùy töø 4.100 - 5.700 kcal/kg, ñaây laø nguoàn nguyeân lieäu quan troïng trong saûn xuaát phaân boùn phuïc vuï saûn xuaát noâng nghieäp, trích ly chaát kích thích taêng tröôûng, taêng naêng suaát caây troàng. Ñeán nay, nguoàn nguyeân lieäu naøy chöa ñuû ñieàu kieän ñeå khai thaùc söû duïng. Taøi nguyeân nöôùc Taøi nguyeân nöôùc laø yeáu toá quyeát ñònh cho söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa Tænh. Coù 3 nguoàn nöôùc chính. Nöôùc möa laø nguoàn nöôùc coù chaát löôïng toát caàn cho aên uoáng vaø sinh hoaït ôû cuûa ngöôøi daân maø nhaát laø vuøng noâng thoân cuûa tænh, nhaát laø nhöõng vuøng thieáu nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm. Tuy nhieân, vì löôïng möa chæ taäp trung trong 6 thaùng muøa möa neân vieäc löu tröõ vaø söû duïng nöôùc trong muøa khoâ laø vaán ñeà heát söùc khoù khaên ñoái vôùi caùc vuøng noâng thoân ngheøo. Nöôùc maët: Ñoàng Thaùp Möôøi ôû ñaàu nguoàn soâng Cöûu Long, coù nguoàn nöôùc maët khaù doài daøo, nguoàn nöôùc ngoït quanh naêm khoâng bò nhieãm maën, tuy nhieân cuïc boä theo thôøi gian vuøng truõng saâu thuoäc trung taâm Ñoàng Thaùp Möôøi vaøo cuoái muøa khoâ, ñaàu muøa möa coøn bò aûnh höôûng nöôùc pheøn. Soâng Tieàn coù löu löôïng bình quaân 11.500 m3/s, lôùn nhaát 41.504 m3/s; nhoû nhaát 2.000 m3/s. Ngoaøi ra, coøn coù 2 nhaùnh soâng nhoû aûnh höôûng ñeán nguoàn nöôùc maët vuøng phía Baéc Tænh laø soâng Sôû Thöôïng vaø soâng Sôû Haï baét nguoàn töø Campuchia ñoå ra soâng Tieàn ôû Hoàng Ngöï, ñöa nöôùc ra vaø ruùt nöôùc cho ñoàng ruoäng töø soâng Tieàn vaø soâng Haäu. Phía Baéc tænh coù raïch Ba Raêng, Ñoác Vaøng Thöôïng, Ñoác Vaøng Haï, soâng Cao Laõnh, Caàn Loá,… phía Nam tænh coù soâng Caùi Taøu Haï vaø soâng Caùi Taøu Thöôïng, soâng Sa Ñeùc, raïch Laáp Voø, Lai Vung,… Trong tænh coøn coù heä thoáng soâng raïch töï nhieân laøm nhieäm vuï heä thoáng keânh, raïch phaùt trieån khaù hoaøn chænh, phuïc vuï cho giao thoâng ñöôøng thuûy, ñöa nöôùc vaø ruùt nöôùc cho ñoàng ruoäng. Thôøi gian töø 1976 ñeán nay, do heä thoáng thuûy lôïi ñaõ vöôn saâu vaøo Ñoàng Thaùp Möôøi laøm cho pheøn bò pha loaõng, nöôùc luõ röõa troâi pheøn, neân phaïm vi pheøn hieän nay bò thu heïp ñaùng keå, chæ coøn nhieàu ôû khu vöïc Traøm Chim, Caø Daâm thuoäc huyeän Tam Noâng vaø Höng Thaïch thuoäc huuyeän Thaùp Möôøi. Nöôùc ngaàm: Ñoàng Thaùp coù nhieàu vóa nöôùc ngaàm ôû caùc ñoä saâu khaùc nhau, nguoàn naøy heát söùc doài daøo, trong ñoù coù nhieàu taàng bò nhieãm maën hoaëc pheøn töø luùc môùi taïo thaønh neân khu vöïc phía Baéc keânh Nguyeãn Vaên Tieáp A, nöôùc ngaàm ôû taàng saâu 100 - 3000 m. Rieâng ñòa baøn huyeän Taân Hoàng, nöôùc ngaàm ôû taàng noâng 50 - 100 m coù theå söû duïng ñöôïc cho sinh hoaït. Khu vöïc phía Nam keânh Ngyeãn Vaên Tieáp A vaø phía Nam soâng Tieàn, nguoàn nöôùc ngaàm raát doài daøo. Nhìn chung, nguoàn nöôùc ngaàm ôû ñaây môùi chæ khai thaùc, söû duïng phuïc vuï cho sinh hoaït ñoâ thò vaø noâng thoân, chöa ñöa vaøo duøng cho coâng nghieäp Nöôùc ngaàm thaät söï ñoùng vai troø quan troïng ñeå phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi trong löu vöïc, ñaëc bieät laø duøng ñeå caáp nöôùc sinh hoaït noâng thoân, duøng trong noâng nghieäp vaø trong saûn xuaát coâng nghieäp. Vieäc khai thaùc nöôùc ngaàm duøng cho sinh hoaït ôû caùc vuøng noâng thoân hoaëc ôû caùc cuïm daân cö cuûa xaõ ñeàu ôû quy moâ nhoû. Ñoái vôùi moät soá vuøng như đvuøng Ñoàng Thaùp Möôøi thì nguoàn nöôùc ngaàm bò haïn cheá vaø bò nhieãm Asen raát cao. Vì theá, ngöôøi daân ôû khu vöïc naøy raát caàn nguoàn nöôùc maët vaø neáu chaát löôïng nguoàn nöôùc maët bò oâ nhieãm thì seõ coù taùc ñoäng xaáu ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân. Do nhu caàu söû duïng nöôùc raát cao trong sinh hoaït vaø saûn xuaát, nhaát laø saûn xuaát coâng nghieäp, vaø ñaëc bieät laø khoâng coù quy ñònh vaø chính saùch hôïp lyù trong vieäc quaûn lyù söû duïng taøi nguyeân nöôùc neân vieäc gaây ra tình traïng laõng phí nguoàn nöôùc ngaàm. Hieän töôïng suït aùp ñaõ xaûy ra, ñoä cheânh leäch giöõa möïc nöôùc ngaàm trong muøa möa vaøo khoaûng 20 m ñaõ chöùng minh cho thaáy tröõ löôïng nguoàn nöôùc ngaàm ngaøy caøng suït giaûm ñaùng keå. Vieäc khai thaùc nöôùc ngaàm hieän nay vaãn coøn moät soá vaán ñeà caàn phaûi quan taâm trong coâng taùc quaûn lyù: a) Vieäc xöû lyù vaùch ñöôøng oáng khoan ñeå haïn cheá oâ nhieãm taàng nöôùc; b) OÂ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm töø nöôùc thaûi coâng nghieäp hoaëc ræ töø baõi raùc; c) Quaûn lyù vaø ñaùnh thueá hôïp lyù trong vieäc söû duïng taøi nguyeân nöôùc ñeå haïn cheá vieäc söû duïng laõng phí nguoàn nöôùc ngaàm voán ñaõ hieám. ÑAËC ÑIEÅM KINH TEÁ - XAÕ HOÄI Tình hình phaùt trieån kinh teá Maëc duø, coù nhieàu thaùch thöùc nhöng taêng tröôûng kinh teá cuûa tænh trong naêm 2005 taêng 13,48%. Tuy vaäy, cô caáu kinh teá naêm 2005 vaãn chöa thay ñoåi theo höôùng tích cöïc, noâng nghieäp vaãn coøn chieám tyû troïng cao bao goàm: Giaù trò saûn xuaát toaøn ngaønh noâng - laâm - thuûy saûn tính theo giaù so saùnh 1994 taêng bình quaân 5 naêm 9,38%/naêm, trong ñoù ngaønh noâng nghieäp taêng 9,05%/naêm; ngaønh laâm nghieäp taêng 4,7%/naêm; ngaønh thuûy saûn taêng bình quaân 5 naêm 7,49%/naêm. Giaù trò saûn xuaát ngaønh coâng nghieäp tính theo giaù so saùnh 1994 taêng bình quaân 5 naêm 21%/naêm. Giaù trò taêng theâm (GDP) ngaønh coâng nghieäp - xaây döïng taêng bình quaân 5 naêm 17,71%/naêm. Giaù trò thöông nghieäp dòch vuï: 1658 tyû ñoàng, xuaát khaåu thu 81,56% trieäu USD, chuû yeáu laø gaïo, haøng may maëc vaø thuûy saûn. Nhaäp khaåu 85,13 trieäu USD chuû yeáu laø xaêng daàu vaø phaân. Ñoàng Thaùp laø moät tænh coù nhieàu lôïi theá veà ñieàu kieän phaùt trieån, do ñòa hình vaø vò trí thuaän lôïi, heä thoáng haï taàng phaùt trieån töông ñoái khaù toát, toác ñoä ñoâ thò hoùa nhanh laø nôi taäp trung nhieàu cô quan haønh chính vaø caùc ñôn vò kinh teá chuû löïc cuûa tænh, laø ñaàu moái luaân chuyeån haøng hoùa trong vaø ngoaøi tænh. Nguoàn voán ñaàu tö cho caùc cô sôû kinh teá töông ñoái khaù lôùn, ngaønh thöông maïi - dòch vuï phaùt trieån maïnh, toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi laø 6,49 trieäu ñoàng; trong ñoù thöông maïi - dòch vuï chieám 26,67%, coâng nghieäp - xaây döïng chieám 15,21%, noâng - laâm - ngö nghieäp chieám 58,12%. Toaøn tænh coù hôn 50% daân soá soáng baèng ngheà noâng, caây troàng chuû yeáu laø luùa, ngoaøi ra coøn coù caùc loaïi hoa maøu, caây aên quaû vaø chaên nuoâi gia suùc, gia caàm, nuoâi troàng thuûy saûn. Veà thöông maïi - dòch vuï: toaøn tænh coù 3847 ñôn vò kinh doanh thöông maïi - khaùch saïn - nhaø haøng - dòch vuï. Trong ñoù, coù 54 coâng ty, doanh nghieäp tö nhaân vaø 3797 hoä kinh doanh caù theå taïo ra lôïi theá tröïc tieáp cuõng nhö giaùn tieáp trong khaâu löu thoâng phaân phoái haøng hoùa, dòch vuï, ñoàng thôøi chôï ñaàu moái trung taâm cung caáp vaät tö haøng hoùa cho saûn xuaát vaø tieâu duøng vôùi toång möùc löu chuyeån haøng hoùa vaø dòch vuï tieâu duøng naêm 2000 ñaït treân 3 tyû ñoàng. Veà coâng nghieäp: tuy coù phaùt trieån nhöng coøn chaäm, coøn chieám tyû troïng thaáp, coâng nghieäp phaàn lôùn laø nhoû, cô sôû kyõ thuaät keùm, thieát bò coâng ngheä laïc haäu,saûn phaåm coøn ôû daïng thoâ, chaát löôïng keùm, thieáu söùc caïnh tranh. Hieän treân toaøn tænh coù treân 856 ñôn vò saûn xuaát coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp, trong ñoù coù 86 coâng ty vaø doanh nghieäp tö nhaân vaø 770 hoä saûn xuaát caù theå vôùi ngaønh ngheà chuû yeáu: cheá bieán löông thöïc, cheá bieán thöïc phaåm, may maëc, saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, thuoác taân döôïc, cô khí söûa chöõa. Ngoaøi ra, coøn coù moät soá ngaønh ngheà truyeàn thoáng nhö: ñan laùt, reøn, ñoùng xuoàng ghe, laøm buùn,… Cô caáu vaø toå chöùc haønh chính Ñoàng Thaùp coù 2 thò xaõ vaø 9 huyeän bao goàm: Thò xaõ Cao Laõnh (thò xaõ Tænh lî) Thò xaõ Sa Ñeùc. Huyeän Taân Hoàng. Huyeän Hoàng Nguï Huyeän Tam Noâng Huyeän Thanh Bình Huyeän Thaùp Möôøi Huyeän Cao Laõnh Huyeän Laáp Voø Huyeän Lai Vung Huyeän Chaâu Thaønh. Ñaëc ñieåm daân cö Daân soá Daân soá cuûa Ñoàng Thaùp coù 1.654.680 ngöôøi, trong ñoù ngöôøi Kinh chieám 99,4%, coøn laïi laø ngöôøi Hoa (6.936 ngöôøi), Khômer (218 ngöôøi), Taøy (33 ngöôøi), Möôøng (33 ngöôøi),… coù 20,14% daân soá laø tín ñoà caùc toân giaùo, trong ñoù Hoøa Haûo chieám 11,46%, Cao Ñaøi: 3,35%, Thieân Chuùa Giaùo: 2,25%. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, toác ñoä ñoâ thò hoùa dieãn ra khaù nhanh, chöông trình quoác gia veà daân soá thöïc hieän ñaït hieäu quaû cao ñaõ goùp phaàn giaõm ñaùng keå tyû leä sinh, qui moâ daân soá daàn daàn coù xu höôùng ñi vaøo oån ñònh. Ñaëc ñieåm phaân boá daân cö trong caùc tænh khoâng ñoàng ñeàu, chuû yeáu taäp trung hai thò xaõ,ven soâng Tieàn vaø caùc Cuø Lao, phaân boá doïc theo caùc tuyeán giao thoâng, tuyeán keânh raïch vôùi maät ñoä cao. Gaàn ñaây caùc tuyeán giao thoâng môû ra, taïo nhieàu khu daân cö môùi neân vieäc phaân boá daân cö töông ñoái lôùn. Khu coù maät ñoä daân cö cao nhö: thò xaõ Sa Ñeùc laø 1.707 ngöôøi/km2, thò xaõ Cao Laõnh laø 1.400 ngöôøi/km2 vaø Laáp Voø laø 732 ngöôøi/km2. Khu vöïc coù maät ñoä daân soá thaáp nhaát laø caùc huyeâïn Taân Hoàng laø 260 ngöôøi/km2, Tam Noâng laø 207 ngöôøi/km2 vaø Thaùp Möôøi laø 241 ngöôøi/km2. Maät ñoä daân soá laø 490 ngöôøi/km2 ñaõ vöôït qua 447 ngöôøi/km2, vöôït xa möùc phaùt trieån beàn vöõng. Ñieàu kieän vaø möùc ñoä khai thaùc taøi nguyeân chöa cao cuøng vôùi vieäc gia taêng daân soá ñang laø moät aùp löïc ñoái vôùi tænh Ñoàng Thaùp. 2.2.3.2 Lao ñoäng Nguoàn lao ñoäng doài daøo, chieám 52% daân soá cuûa tænh, haøng naêm ñöôïc boå sung theâm khoaûng 27.000 - 28.000 ngöôøi töø nguoàn cheânh leäch giöõa lao ñoäng ñeán tuoåi vaø heát tuoåi lao ñoäng. Lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo chieám 9,5% daân soá, cô caáu lao ñoäng ñang laøm vieäc trong caùc ngaønh kinh teá: noâng nghieäp chieám 82,71%; coâng nghieäp - xaây döïng chieám 6,05%; dòch vuï chieám 11,24%. Ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi lao ñoäng noâng thoân tænh Ñoàng Thaùp vôùi vieäc laøm chính laø coâng vieäc ñoàng aùng ruoäng vöôøn, toå chöùc theâm chaên nuoâi heo gaø, vòt, troàng troït hoa maøu vaø saûn phaåm laøm ra giaù caû thöôøng baáp beân, hieäu quaû kinh teá khoâng cao. Moät soá hoä coù ñaàu tö voán vaøo caùc lónh vöïc nhö nuoâi troàng thuûy saûn, toå chöùc cheá bieán löông thöïc, thöïc phaåm, ñaàu tö maùy moùc, thieát bò saûn xuaát noâng nghieäp mang lai hieäu quaû kinh teá cao vaø laøm giaøu leân nhöng tyû leä hoä naøy khoâng cao, coøn laïi nguoàn lao ñoäng lôùn ôû noâng thoân vôùi trình ñoä coøn thaáp vaø thieáu vieäc laøm, cuoäc soáng coøn thieáu thoán vaø chöa oån ñònh. Toùm laïi, trình ñoä vaø chaát löôïng lao ñoäng cuûa tænh chöa cao, chuyeån dòch cô caáu lao ñoäng chaäm, tình traïng lao ñoäng khoâng coù hoaëc thieáu vieäc laøm, nhaát laø thanh nieân ñeán tuoåi lao ñoäng ñang laø vaán ñeà ñaùng quan taâm; tyû leä hoä ngheøo giaûm nhöng chöa vöõng chaéc, soá hoä ngheøo coøn cao, ñôøi soáng cuûa moät boä phaän nhaân daân, nhaát laø ôû vuøng saâu, bieân giôùi coøn nhieàu khoù khaên. 2.2.3.3 Döï baùo daân soá lao ñoäng Döï baùo tyû leä taêng daân soá töï nhieân ñaït 1,35% thôøi kyø 2001-2005 vaøø ñaït 1,15% thôøi kyø 2006-2010. daân soá vaøø lao ñoäng cuûa tænh ñöôïc xaùc dinh nhö sau: Baûng 2.6: Döï baùo tæ leä taêng daân soá tænh thôøi kyø 1999-2010. Chæ tieâu Naêm 1999 Naêm 2000 Naêm 2005 Naêm 2010 Daân soá trung bình Tyû leä taêng daân soá töï nhieân Lao ñoäng trong ñoä tuoåi 1. 570 1. 51 900 1. 589 1. 43 925 1. 680 1. 22 1. 058 1. 770 1. 07 1. 150 Nguoàn: Sôû Noâng nghieäp vaøø Phaùt trieån Noâng thoân Tænh Ñoàng Thaùp, 2005 Ngaønh Daân soá - Gia ñình vaøø Treû em ñaõ coù nhieàu coá gaéng trong vieäc trieån khai thöïc hieän caùc chöông trình truyeàn thoâng daân soá, keá hoaïch hoùa gia ñình vaøø caùc chöông trình quoác gia khaùc, ñaëc bieät laø keá hoaïch giaûm sinh, giaûm tyû leä sinh con thöù ba trôû leân ôû caùc ñoái töôïng vaøø ñòa baøn coù nguy cô sinh cao. Öôùc tính 6 thaùng ñaàu naêm, tyû leä sinh con thöù ba trôû leân giaûm 1,02%, soá ngöôøi thöïc hieän bieän phaùp traùnh thai ñaït khoaûng 70,68% keá hoaïch, taêng 5,16% so vôùi cuøng kyø naêm 2004. Toùm laïi, trong 6 thaùng ñaàu naêm 2005, caùc ngaønh, caùc caáp ñaõ coù nhieàu noã löïc phaán ñaáu vöôït khoù khaên, goùp phaàn cuøng vôùi Tænh thöïc hieän ñaït keát quaû nhieäm vuï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi: kinh teá tieáp tuïc ñaø taêng tröôûng cao; caùc hoaït ñoäng vaøên hoùa, xaõ hoäi coù böôùc phaùt trieån môùi; quoác phoøng, an ninh ñöôïc taêng cöôøng vaøø giöõ vöõng, traät töï an toaøn xaõ hoäi oån ñònh; caûi caùch haønh chính ñaït keát quaû tích cöïc, daân chuû phaùt huy ngaøy caøng saâu roäng, coâng taùc tieáp daân, giaûi quyeát ñôn thö khieáu naïi, toá caùo cuûa coâng daân ñöôïc quan taâm thöïc hieän. . Vaên hoùa - giaùo duïc - y teá Vaên hoùa Ñoàng Thaùp laø vuøng ñaát treû, môùi khai phaù trong theá kyû XVII, XVIII döôùi thôøi caùc vua trieàu Nguyeãn, ngöôøi Vieät ôû mieàn ngoaøi di cö vaøo môû mang bôø coõi. Lòch söû ñaáu tranh oai huøng choáng choïi vôùi thieân nhieân, thuù döõ vaø giaëc ngoaïi xaâm ñaõ boài ñaép, hình thaønh neân nhöõng giaù trò nhaân vaên, vaên hoaù truyeàn thoáng mang saéc thaùi rieâng. Cuoäc soáng, sinh hoaït cuûa ngöôøi daân Ñoàng Thaùp ñôn giaûn, deã cô ñoäng; vaên hoùa aên, ôû mang ñaëc thuø rieâng, phuø hôïp vôùi mieàn ñoàng baèng soâng nöôùc vaø moâi tröôøng, sinh thaùi töï nhieân. Ngöôøi Ñoàng Thaùp, tính caùch chuoäng söï phoùng khoaùng, thaúng thaén, boäc tröïc, coi troïng saùng kieán caù nhaân; sinh hoaït ñôn giaûn, khoâng caàu kyø, caàn cuø lao ñoäng; baûn chaát giaøu loøng nhaân aùi, thöông ngöôøi, meán khaùch, deã gaëp gôõ vaø deã thaân thieän. Hoaït ñoäng vaên hoaù daân gian phaùt trieån khaù phong phuù, ña daïng vôùi nhieàu loaïi hình nhö leã hoäi cuùng ñình, leã hoäi Goø Thaùp; haøng traêm ñieäu lyù, caâu hoø, thô ca ca ngôïi tình yeâu cuoäc soáng, con ngöôøi, ñaäm ñaø tính moäc maïc, boäc tröïc, duõng maõnh. Di saûn vaên hoaù truyeàn thoáng coù di tích vaên hoaù oùc eo ôû Goø Thaùp, nhieàu di tích lòch söû, danh lam coù giaù trò, ñöôïc gìn giöõ, baûo toàn, töøng böôùc khai thaùc phuïc vuï cho phaùt trieån kink teá-xaõ hoäi. Tuy vaên hoùa coù nhieàu thaønh töïu nhöng vaãn coøn nhieàu ñieàu ñaùng lo ngaïi, nhuõng huû tuïc, meâ tín dò ñoan coù chieàu höôùng taêng, teä naïn xaõ hoäi coù giaûm, nhöng chöa vöõng chaéc, laây nhieãm HIV/AIDS coù nguy cô lan roäng. Nhaän thöùc cuûa moät boä phaän caùn boä, coâng chöùc veà nhieäm vuï an ninh, quoác phoøng coøn haïn cheá 2.2.4.2 Giaùo duïc Giaùo duïc, ñaøo taïo tieáp tuïc phaùt trieån theo höôùng ña daïng veà quy moâ, ngaønh ngheà, ñeán taän vuøng saâu, bieân giôùi, goùp phaàn ñaùp öùng ngaøy caøng toát hôn nhu caàu hoïc taäp ña daïng cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân. Chaát löôïng chaêm soùc, nuoâi döôõng treû em taïi caùc cô sôû giaùo duïc maàm non töøng böôùc ñöôïc naâng leân. Keát quaû xoùa muø chöõ ñöôïc cuõng coá, ñaõ hoaøn thaønh phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc ñuùng ñoä tuoåi, ñang ñeà nghò TW coâng nhaän. Trieån khai phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû ñaït keát quaû tích cöïc, ñeán nay coù 100% thò xaõ, thò traán vaø 47,7% soá xaõ ñaït chuaån phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû (keá hoaïch ñeà ra laø 100% vaø 40%) - töông ñöông vôùi 102/142 xaõ, phöôøng, thò traán ñaït chuaån phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû, ñaït tyû leä 71,8%. Quy moâ caùc caáp hoïc, baäc hoïc tieáp tuïc phaùt trieån. Naêm 2004 - 2005, soá hoïc sinh maãu giaùo gaáp 1,31 laàn; soá hoïc sinh trung hoïc cô sôû gaáp 1,39 laàn; soá hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng gaáp 1,5 laàn; rieâng soá hoïc sinh tieåu hoïc giaûm 22,7% so vôùi naêm hoïc 2000 - 2001. Tuy nhieân, tình hình giaùo duïc tieáp tuïc ñöôïc chaán chænh, chaát löôïng giaùo duïc nhìn chung coù tieán boä, nhöng coù maët coøn baát caäp, nhaát laø caáp tieåu hoïc, coâng taùc phoå caäp coøn nhieàu khoù khaên, vieäc chuaån hoùa ñoäi nguõ giaùo vieân chöa ñaùp öùng nhu caàu; cô sôû vaät chaát, trang thieát bò daïy hoïc nhieàu nôi chöa baûo ñaûm cho coâng taùc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc, ñaøo taïo. 2.2.4.3 Y teá Coâng taùc chaêm soùc vaø baûo veä söùc khoûe nhaân daân ngaøy caøng tieán boä. Maïng löôùi y teá cô sôû ñeán nay ñaõ xaây döïng ñeàu khaép, 139 xaõ, phöôøng ñeàu coù traïm y teá kieân coá, baùn kieân coá. Bình quaân cöù 100.000 daân coù 32 baùc só, 10.000 daân coù 12,2 giöøông beänh. Chöông trình y teá quoác gia cuøng vôùi heä thoáng phoøng dòch, y teá tö nhaân vaø maïng löôùi heä thoáng caùc cöûa haøng döôïc phaåm baùn thuoác chöõa beänh phaùt trieån roäng khaép, ñaõ goùp phaàn laøm toát chöùc naêng chaêm soùc söùc khoeû, chöõa beänh kòp thôøi vaø haïn cheá coù hieäu quaû caùc loaïi dòch beänh, ñaëc bieät laø caùc loaïi dòch beänh truyeàn nhieãm nguy hieåm. Cô sôû haï taàng Heä thoáng ñieän löôùi (ñöôïc tieáp nhaän töø nguoàn ñieän Quoác gia) ñaõ ñöôïc ñöa veà 11/11 huyeän, thò vaø 127/137 xaõ, phöôøng. Coù khaû naêng cung caáp ñuû ñieän cho sinh hoaït vaø saûn xuaát. Heä thoáng thoâng tin böu ñieän cuûa tænh hieän coù 20 tuyeán vi ba soá AWA (taàn soá cao) vaø 5 tuyeán vi ba soá (taàn soá thaáp). Taát caû caùc böu ñieän trung taâm huyeän, thò xaõ, tænh ñaõ ñöôïc trang bò maùy Fax. Heä thoáng thoâng tin baèng ñieän thoaïi voâ tuyeán, höõu tuyeán ñaõ thoâng suoát töø trung taâm tænh ñeán caùc huyeän xaõ trong tænh, ñeán caùc ñòa phöông trong nöôùc vaø Quoác teá. Heä thoáng giao thoâng thuaän lôïi caû giao thoâng thuûy vaø giao thoâng boä. Maïng löôùi keânh raïch daøy ñaëc taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho phaùt trieån giao thoâng ñöôøng thuûy. Soâng Tieàn laø huyeát maïch chính veà giao thoâng ñöôøng thuûy, noái lieàn Ñoàng Thaùp vôùi caùc tænh mieàn Ñoâng Nam Boä, bieån Ñoâng vaø Campuchia. Giao thoâng ñöôøng boä thuaän tieän vaø thoâng suoát tôùi taát caû caùc huyeän, thò trong tænh baèng caùc ñöôøng lieân huyeän, tænh loä vaø quoác loä. Tænh ñöôïc noái lieàn vôùi Quoác loä 1 baèng 2 Quoác loä 80 vaø 30. Quoác loä 80 töø Quoác loä 1 chaïy qua caùc huyeän phía Baéc tôùi Hoàng Ngöï, vaø töø ñaây coù theå ñi huîeân Taân Hoàng, qua cöûa khaåu bieân giôùi vaø ñeán taän tænh Preyveng cuûa Campuchia. Vôùi daân soá 1,5 trieäu ngöôøi, ñoàng thôøi laø moät trong nhöõng cöûa ngoõ cuûa mieàn Taây, thöông maïi vaø dòch vuï cuûa tænh phaùt trieån maïnh vaø coù tieàm naêng raát lôùn, coù theå trôû thaønh ñieåm trung chuyueån haøng hoùa giöõa khu tam giaùc kinh teá TP. Hoà Chí Minh vôùi caùc Tænh Taây Nam Boä, nhôø heä thoáng giao thoâng thuûy boä thuaän lôïi. Heä thoáng cô sôû haï taàng kinh teá - xaõ hoäi cuûa tænh vaãn coøn thaáp keùm so vôùi nhieàu vuøng khaùc. Caàu ñöôøng boä quaù taûi, moät phaàn khoâng nhoû bò ngaäp luït trong muøa luõ. Giao thoâng thuûy tuy giaøu tieàm naêng soâng nöôùc nhöng khoâng ñöôïc ñaàu tö naïo veùt khai thoâng luoàng raïch, thieáu beán caûng, thieáu phöông tieän taøu thuyeàn neân chöa phaùt trieån maïnh. Caùc coâng trình kieåm soaùt luõ chöa ñuû söùc haïn cheá ñöôïc luõ lôùn, thaäm chí coøn eùp luõ, caûn luõ laøm traàm troïng theâm vaán ñeà thoaùt luõ. Veà thöông maïi tænh coù tieàm naêng raát lôùn, ñoù laø nguoàn noâng thuûy saûn doài daøo phong phuù ñoàng thôøi coù cöûa khaåu vôùi bieân giôùi Campuchia baèng caû ñöôøng thuûy vaø ñöôøng boä nhöng tieàm naêng veà ngoaïi thöông haàu nhö coøn boû ngoõ, chöa ñöôïc khai thaùc. Chöông 3: ÑAÙNH GIAÙ SÔ BOÄ VEÀ HIEÄN TRAÏNG MOÂI TRÖÔØNG & CAÙC VAÁN ÑEÀ MOÂI TRÖÔØNG BÖÙC XUÙC TREÂN ÑÒA BAØN TÆNH ÑOÀNG THAÙP ÑAÙNH GIAÙ SÔ BOÄ VEÀ HIEÄN TRAÏNG MOÂI TRÖÔØNG NEÀN LIEÂN QUAN ÑEÁN ÑÒA BAØN NGHIEÂN CÖÙU Moâi tröôøng khoâng khí Theo keát quaû toàng hôïp töø caùc taøi lieäu moâi tröôøng khoâng khí ôû ñoâ thò vaøø caùc cô sôû saûn xuaát vaøãn tieáp tuïc bò oâ nhieãm, chöa coù daáu hieäu caûi thieän so vôùi caùc naêm tröôùc, noåi baät nhaát laø thoâng soá buïi vaøø oàn. Thoâng soá buïi ôû haàu heát caùc ñoâ thò ñeàu vöôït tieâu chuaån cho pheùp nhieàu laàn (tieâu chuaån cho pheùp < 0. 3mg/m3). Ôû caùc laøng ngheà truyeàn thoáng (saûn xuaát boät loïc vaøø chaên nuoâ) coøn coù nhieàu muøi vaøø oâ nhieãm khoùi loø gaïch. Ngoaïi tröø caùc khu coâng nghieäp hieän ñang ñöôïc xaây döïng vaøø phaïm vi caùc cô sôû taäp trung coâng nghieäp, moâi tröôøng khoâng khí ôû noâng thoân noùi chung vaøãn coøn trong laønh. Keát quaû xöû lyù soá lieäu moâi tröôøng khoâng khí ñöôïc trình baøy trang baûng döôùi ñaây: Baûng3. 1: Chaát löôïng khoâng khí ôû ñòa baøn nghieân cöùu Vò trí Chæ tieâu Ñoä oàn (dBA) Buïi (mg/m3) CO (mg/m3) SO2 (mg/m3) NO2 (mg/m3) 1 70-75 0,94 0,3 0,1 0,05 2 55-60 0,6 0,02 0,08 0,002 3 75-80 1,5 0,09 0,15 0,02 4 55-60 0,1 0,04 0,6 0,02 5 50-65 0,4 0,06 0,00 0,04 6 65-70 0,2 0,06 0,00 0,06 7 60-70 0,5 0,05 0,2 0,07 TCVN 5937-1995 0,3 40 0,5 0,4 Nguoàn: Sôû Taøi nguyeân vaøø Moâi tröôøng Tænh Ñoàng Thaùp, 2005 1: Ngaõ tö Vaøên Ngheä, Thò xaõ Cao Laõnh (Ngaân haøng Phaùt Trieån nhaø ÑB Soâng Cöõu Long, Phöôøng 2, Thò xaõ Cao Laõnh). 2: KCN Traàn Quoác Toaûn. 3: Böu ñieän Thò xaõ Sa Ñeùc. 4: KCN Sa Ñeùc. 5: KCN Sa Ñeùc môû roäng. 6: KCN Taân Quy Taây- Khu vöïc loø gaïch. 7: KCN Taân Quy Taây (caùch loø gaïch Löu Thò Thanh Thuûy 50m). Ñoà thò 3. 1: Ñoà thò veà chaát löôïng khoâng khí taïi ñòa baøn nghieân cöùu Chæ tieâu ñoä oàn khoâng cheânh leäch nhau laém, cao nhaát laø 80dB vaøøo thaùng 3 taïi Böu Ñieän Sa Ñeùc, veà buïi thì vaøøo thôøi ñieåm thaùng 3 cao gaáp 5 laàn so vôùi tieâu chuaån, taäp trung ôø Böu Ñieän Sa Ñeùc, Khu coâng nghieäp Sa Ñeùc, khu coâng nghieäp Taân Quy Taây. Coøn CO, NO2 vaøø SO2 khoâng coù cheânh leäch nhau giöõa caùc muøa vaøø khoâng vöôït tieâu chuaån cho pheùp. Qua caùc chæ tieâu veà chaát löôïng khoâng khí vaøøo muøa khoâ taïi Cao Laõnh vaøø Sa Ñeùc, ta thaáy, haøm löôïng buïi taïi caùc khu coâng nghieäp vaøø taïi Thò xaõ ñeàu vöôït tieâu chuaån cho pheùp, coøn caùc chæ tieâu coøn laïi ñeàu naèm trong tieâu chuaån cho pheùp. Veà chaát löôïng khoâng khí taïi hai Thò xaõ bò aûnh höôûng raát cao do caùc hoaït coâng nghieäp vaøø sinh hoaït cuûa con ngöôøi, caàn phaûi ñöa ra caùc bieän phaùp nhaèm laøm giaûm möùc ñoä oâ nhieãm treân. Moâi tröôøng nöôùc Nöôùc thaûi Haàu heát caùc xí nghieäp cheá bieán thöïc phaåm, ñoâng laïnh, xí nghieäp saûn xuaát, beänh vieän ña khoa ôû Ñoàng Thaùp ñaõ coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Tuy nhieân, moät soá doanh nghieäp nhö Thanh Huøng, Vónh Hoaøn haøng ngaøy vaøãn ñang thaûi ra moâi tröôøng moät löôïng nöôùc lôùn khoâng ñaït tieäu chuaån quy ñònh. Taïi caùc ñoâ thò, thò traán chæ coù duy nhaát moät heä thoáng thaûi nöôùc chung giöõa nöôùc möa vaøø nöôùc thaûi sinh hoaït, ñoå thaúng ra nguoàn tieáp nhaän khoâng qua heä thoáng xöû lyù. Ñaëc bieät laø ôû caùc laøng ngheà saûn xuaát boät loïc keát hôïp vôùi chaên nuoâi ôû Sa Ñeùc, Chaâu Thaønh, chaên nuoâi vòt ñaøn ngoaøi vieäc gaây oâ nhieãm khoâng khí coøn xaû tröïc tieáp nöôùc thaûi ra soâng, ñaõ goùp phaàn gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc. 1: Coâng ty coå phaàn TP Bích Chi 2: Coâng ty TNHH-TM Toaøn Saùng 3: Coâng ty CP döôïc phaåm Imexpharm 4: Beänh vieän ña khoa tænh Ñoàng Thaùp 5: Coâng ty CP xuaát nhaäp khaåu Y teá Domesco 6: Coâng ty CP xuaát nhaäp khaåu Sa Giang 7: Xí nghieäp xuaát nhaäp khaåu thuûy saûn Sa Ñeùc (Docifish) Baûng 3. 2: Keát quaû thu thaäp vaøø xöû lyù soá lieäu veà nöôùc thaûi tænh Ñoàng Thaùp Ñòa ñieåm Chæ tieâu pH SS (mg/l) BOD5 (mg/l) COD (mg/l) P toång (mg/l) N toång (mg/l) Coliform (MPN/100ml) 1 7,4 13 38 49 14,6 17 24. 000 2 7,7 19 66 88 6,7 6,1 930 3 7,9 6 23 38 2,8 2,8 1500 4 8,3 4 30 46 5,5 7,0 230 5 8,5 10 39 59 3,05 3,08 1500 6 8,4 200 39 57 0,9 2,8 400 7 9,4 9 31 48 12 6 1500 TCVN 5945-1995 6-9 50 20 50 4 30 5000 Nguoàn: Sôû Taøi nguyeân vaøø Moâi tröôøng Tænh Ñoàng Thaùp, 2005 Ñoà thò 3. 2: Ñoà thò veà nöôùc thaûi taïi Ñoàng Thaùp Phaàn lôùn chaát löôïng nöôùc cuûa caùc coâng ty ñöôïc kieåm tra coù chæ tieâu pH ôû möùc cho pheùp, caùc thoâng soá BOD5, COD khaù cao so vôùi tieâu chuaån cho pheùp TCVN 5945-1995 nhö beänh vieän ña Khoa, nöôùc thaûi taïi coâng ty xuaát nhaäp Sa Giang, coâng tö TNHH Toaøn Saùng, Imexpharm vaøø coâng ty xuaát nhaäp khaåu Sa Giang. Ñoái vôùi chæ tieâu vi sinh, coâng ty CP thöïc phaåm Bích Chi coù coliform raát cao so vôùi tieâu chuaån. Phaàn lôùn caùc coâng ty, nhaø maùy, xí nghieäp ñeàu coù xaây döïng heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Tuy nhieân, do ñieàu kieän kinh teá vôùi caùc lyù do khaùc nhau, caùc coâng ty treân khoâng vaøän haønh thöôøng xuyeân, hoaëc vaøän haønh khoâng ñuùng caùch neân nöôùc thaûi ñaàu ra khoâng ñaït tieâu chuaån quy ñònh, goùp phaàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. 3.1.2.2 Nöôùc maët Ñoàng Thaùp naèm ôû ñaàu nguoàn Soâng Cöûu Long treân ñòa phaän Vieät Nam, coù nguoàn nöôùc maët khaù doài daøo, nguoàn nöôùc ngoït quanh naêm khoâng bò oâ nhieãm maën, tuy nhieân cuïc boä theo thôøi gian vuøng truõng saâu thuoäc trung taâm Ñoàng Thaùp vaøøo cuoái muøa khoâ, ñaàu muøa möa bò pheøn xaâm nhaäp. Soâng Tieàn coù löu löôïng bình quaân 11. 500 m3/s, nhoû nhaát 2. 000 m3/s. Ngoaøi ra, coøn coù hai nhaùnh soâng nhoû aûnh höôûng ñeán nguoàn nöôùc maët phía Baéc tænh laø Soâng Sôû Haï vaøø Soâng Sôû Thöôïng baét nguoàn töø Campuchia ñoå ra soâng Tieàn vaøø Soâng Haäu. Phía Baéc tænh coù raïch Ba Raêng, ñoác Vaøøng Thöôïng, ñoác Vaøøng Haï, soâng Cao Laõnh, soâng Caàn Thoã…, phía Nam tænh coù heä thoáng soâng raïch töï nhieân, phuïc vuï cho giao thoâng ñöôøng thuûy vaøø laøm nhieäm vuï ñöa nöôùc vaøø ruùt nöôùc cho ñoàng ruoäng. Thôøi gian töø naêm 1976 ñeán nay, do heä thoáng thuûy lôïi ñaõ vöôn saâu vaøøo Ñoàng Thaùp laøm cho pheøn bò pha loaõng, nöôùc luõ röûa troâi pheøn, neân phaïm vi pheøn hieän nay bò thu heïp ñang keå, chæ coøn moät khu vöïc Traøm Chim, Caø Daâm thuoäc huyeän Tam Noâng vaøø Höng Thaïnh bò nhieãm pheøn. Nhìn chung, nöôùc maët cuûa tænh khaù doài daøo, ngay caû vaøøo muøa khoâ kieät löôïng nöôùc maët vaøãn ñaùp öùng ñuû nhu caàu thieát yeáu cuûa nhaân daân. Tuy nhieân, chaát löôïng nöôùc maët duøng ñeå caáp nöôùc cho daân hieän nay laø vaøán ñeà buùc xuùc vì tuyeät ñaïi ña soá coäng ñoàng daân cö treân ñòa baøn tænh duøng nöôùc maët coù chaát löôïng keùm. Phaàn lôùn daân cö ñoâ thò ñöôïc caáp nöôùc maùy hôïp veä sinh, soá coøn laïi soáng ôû ngoaïi oâ vaøø noâng thoân ñeàu duøng nöôùc maët laéng pheøn. Ña phaàn caùc ñoâ thò ñöôïc xaây döïng doïc theo caùc bôø soâng, trao ñoåi nöôùc vôùi soâng Tieàn thuaän lôïi cho neân coù nöôùc ngoït quanh naêm. Ôû caùc thò traán vuøng saâu Ñoàng Thaùp chòu aûnh höôûng cuûa nöôùc pheøn vaøøo nhöõng thaùng ñaàu muøa möa. Trong nhöõng naêm qua do thaâm canh taêng vuï, noâng daân söû duïng phoå bieán caùc loaïi phaân boùn vaøø hoùa chaát BVTV trong noâng nghieäp cho neân vaøán ñeà oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët do phaân boùn vaøø thuoác tröø saâu vaøøo muøa khoâ laø khoâng theå xem nheï. Theo keát quaû khaûo saùt ñöôïc töø caùc soá lieäu ñöôïc coâng boá thì moãi vuï canh taùc noâng daân ñaõ söû duïng khoaûng 3kg thuoác BVTV, 500kg phaân boùn hoùa hoïc caùc loaïi cho 1 ha ñaát canh taùc. Cho neân keát quaû phaân tích nöôùc maët ôû xaõ Myõ Hoøa ghi nhaän coù söï hieän dieän cuûa thuoác tröø saâu laø taát yeáu. Maëc du,ø ñaõ ñöôïc nöôùc luõ röõa troâi nhöng neáu söû duïng nguoàn nöôùc naøy cho sinh hoaït vaøøo muøa khoâ thì raát nguy hieåm vì tieàm aån nguy cô gaây beänh raát cao. Baûng 3. 3: Keát quaû nghieân cöùu veà chaát löôïng nöôùc maët taïi ñòa baøn nghieân cöùu vaøøo muøa khoâ Ñòa ñieåm Chæ tieâu pH SS (mg/l) BOD5 (mg/l) COD (mg/l) DO (mg/l) P toång (mg/l) N toång (mg/l) Coliform (MPN/100ml) 1 7,7 83 34 45 0,5 0,5 0,7 4600 2 8,5 36 22 38 6,2 0,14 0,7 11. 000 3 7,8 58 27 35 4,8 0,16 1,1 24. 000 4 8 54 30 38 4,4 0,2 1,1 24. 000 5 7,6 75 31 42 4,2 0,19 0,4 24. 000 TCVN 5942-1995 6,5-8,5 20 <4 <10 >6 5. 000 Nguoàn: Sôû Taøi nguyeân vaøø Moâi tröôøng Tænh Ñoàng Thaùp, 2005 Nöôùc soâng Cao Laõnh, ngay ñaàu Thò xaõ Nöôùc soâng Tieàn Thò xaõ Sa Ñeùc Nöôùc soâng taïi xaõ Taân Phuù Ñoâng Nöôùc soâng taïi Sa Ñeùc caùch caàu Naøng Hai 100m Nöôùc raïch Thoâng Taây- xaõ Taân Khaùnh Ñoâng Ñoà thò 3. 3: Ñoà thò veà nöôùc maët taïi ñòa baøn nghieân cöùu Ñoà thò 3.4: Ñoà thò veà chæ tieâu Coliform trong nöôùc maët cuûa ñòa baøn nghieân cöùu Töø hai ñoà thò treân ta thaáy chæ tieâu pH töông ñoái oån ñònh, naèm trong tieâu chuaån cho pheùp, chæ tieâu BOD5 vöôït hôn tieâu chuaån cho pheùp 5-6 laàn, COD cuõng vöôït so vôùi tieâu chuaån cho pheùp töø 3-4 laàn, chæ soá vi sinh coliform cao hôn tieâu chuaån cho pheùp raát nhieàu. Vaøäy, vôùi caùc chæ tieâu treân ta nhaän thaáy nguoàn nöôùc ôû ñaây bò oâ nhieãm raát cao, caàn phaûi xöû lyù tröôùc khi söû duïng. 3.1.2.3 Nöôùc ngaàm Ñoàng Thaùp coù nhieàu vóa nöôùc ngaàm ôû caùc ñoä saâu khaùc nhau, nguoàn naøy heát söùc doài daøo, trong ñoù coù nhieàu taàng bò nhieãm maën hoaëc nhieãm pheøn töø luùc môùi taïo thaønh neân khu vöïc phía Baéc Keânh Nguyeãn Vaøên Tieáp A, nöôùc ngaàm ôû taàng saâu 100-300m, coøn rieâng ñòa baøn huyeän Taân Hoàng, nöôùc ngaàm ôû taàng noâng 50-100m coù theå söû duïng ñöôïc cho sinh hoaït. Khu vöïc phía Nam Keânh Nguyeãn Vaøên Tieáp A vaøø Phía Nam Soâng tieàn, nguoàn nöôùc ngaàm doài daøo. Nhìn chung, nguoàn nöôùc ngaàm ôû ñaây môùi chæ khai thaùc, söû duïng phuïc vuï cho sinh hoaït ñoâ thò vaøø noâng thoân, chöa ñöa vaøøo duøng cho coâng nghieäp. Nguoàn nöôùc ngaàm ôû taàng saâu coù chaát löôïng toát, ñöôïc caùc cô quan chuyeân ngaønh kieåm tra, quan traéc thöôøng xuyeân, nhieàu nôi ñaõ ñöôïc khai thaùc ñeå caáp nöôùc cho sinh hoaït, saûn xuaát. Tuy nhieân, chaát löôïng nöôùc ngaàm taàng noâng chöa ñöôïc nghieân cöùu ñaày ñuû. Hieän nay, raát nhieàu hoä daân ñaõ töï khoan vaøø söû duïng nhieàu gieáng taàng noâng maø khoâng phaân tích ñaày ñuû chaát löôïng nöôùc. Moät soá gieáng nöôùc ôû Taân Hoàng, Hoàng Ngöï, Thò xaõ Cao Laõnh coù chæ tieâu Arsen cao gaáp nhieàu laàn tieâu chuaån cho pheùp, neáu söû duïng laâu daøi seõ aûnh höôûng khoâng toát ñeán söùc khoûe coäng ñoàng. Do ñoù, caùc ban ngaønh lieân quan caàn khuyeán caùo nhaân daân thaän troïng khi söû duïng nöôùc taàng noâng naøy. Baûng 3.4: Keát quaû thu thaäp vaøø xöû lyù soá lieäu nöôùc ngaàm tænh Ñoàng Thaùp 2005 Ñòa ñieåm Chæ tieâu pH Ñoä cöùng (mg/l) Saét (mg/l) SO42- (mg/l) Clorua (mg/l) Mn2+ (mg/l) TDS (mg/l) Arsen (mg/l) Coliform (MPN/ 100ml) 1 6,28 944 1,46 21 1520 1,1 2410 0,0007 3 2 7,79 240 3,08 10 1700 0,22 2350 0,00127 1100 3 6,15 960 1 130 1280 1,1 1930 0,0007 2400 4 0,36 800 0,36 15 560 0,13 840 0,0007 150 5 4,8 384 4,8 8 420 0,07 620 0,0007 210 6 1,14 336 1,14 10 620 0,1 1030 0,00233 460 7 0,2 60 0,2 26 120 0,74 350 0,0007 4 8 2,23 232 2,23 37 580 3 1040 0,0007 3 9 2,4 160 2,4 25 4000 3 6620 0,0007 75 TCVN 5944-1955 6,5 8,5 300-500 1-5 200-400 200-600 0,1-0,5 750-1500 50 3 Xaõ Myõ Hieäp, Huyeän Cao Laõnh (Hoä Baø Leâ Thò Ba aáp 1, Xaõ Myõ Hieäp). Xaõ Myõ Long, Huyeän Cao Laõnh (Hoä oâng Nguyeãn Vaøên Ngoïc, aáp 1, xaõ Myõ Long). Xaõ Myõ Xöông, Huyeän Cao Laõnh (Hoä oâng Nguyeãn Thanh ñoàng aáp Myõ Thaïnh, Myõ Xöông). Xaõ Myõ Traø, Thò xaõ Cao Laõnh (soá 90 ñieän Bieân Phuû, xaõ Myõ Traø, Thò xaõ Cao Laõnh). Phöôøng 6, Thò xaõ Cao Laõnh (Hoä Nguyeãn Vaøên Chieán, khoùm 6, Phöôøng 6, Thò xaõ Cao Laõnh). Phöôøng 3, Thò xaõ Cao Laõnh (Hoä Nguyeãn Höõu Thaéng, toå 31, Phöôøng 3, Thò xaõ Cao Laõnh. Xaõ Taân Khaùnh Ñoâng, Thò xaõ Sa Ñeùc (Hoä Voõ Phuù Ñöùc, soá 311, Khaùnh Hoøa, Taân Khaùnh Ñoâng). Xaõ Taân Quy Taây, Thò xaõ Sa Ñeùc (Hoä Nguyeãn Vaøên Ñaûnh, aáp Taân Hoøa, Xaõ Taân Quy Taây). Xaõ Taân Phuù ñoâng, Thò xaõ Sa Ñeùc (Hoä Oâng Nguyeãn Vaøên Phöôùc, laøng boät, xaõ TPÑ, Thò xaõ Sa Ñeùc). Ñoà thò 3.5: Ñoà thò veà nöôùc ngaàm tænh trong ñòa baøn nghieân cöùu Haàu heát caùc gieáng töï khoan neân chaát löôïng nöôùc ngaàm khoâng oån ñònh vôùi: pH thaáp ôû xaõ Taân Phuù Ñoâng, Xaõ Taân Khaùnh Ñoâng Sa Ñeùc vaøø caùc Xaõ Myõ Xöông, Myõ Hieäp Cao Laõnh, taïi moät soá gieáng naøy bò nhieãm pheøn, caàn phaûi ñöôïc xöû lyù theo höôùng naâng pH khi söû duïng. Chæ tieâu ñoä cöùng ñoä taïi moät soá gieáng ôû xaõ Myõ Hieäp, Myõ Xöông Cao Laõnh coù noàng ñoä cao gaáp 1,2 ñeán 2 laàn so vôùi TCVN 5944-1995. Veà ñoä maën ôû moät soá gieáng Xaõ Taân Phuù Ñoâng, Sa Ñeùc, vaøø xaõ Myõ Xöông, Myõ Hieäp- Cao Laõnh coù ñoä maën cao. Noàng ñoä mangan cao ôû moät soá gieáng cuûa xaõ Myõ Hieäp, Myõ Xöông, Cao Laõnh. Ñoái vôùi chæ tieâu TDS, caùc gieáng coù haøm löôïng cao taïi caùc xaõ Myõ Hieäp, Myõ Xöông, Myõ Long, Cao Laõnh, vaøø gieáng taïi xaõ Taân Khaùnh Ñoâng, Taân Quy taây, Sa Ñeùc. Vaøø chæ tieâu Arsen haàu nhö naèm trong tieâu chuaån cho pheùp. Caùc chæ tieâu vi sinh moät soá gieáng cao raát nhieàu so vôùi tieâu chuaàn cho pheùp taïi Phöôøng 3, Phöôøng 6- Cao Laõnh, vaøø taïi xaõ Taân Quy Taây- Sa Ñeùc. 3.5.3 Moâi tröôøng ñaát Phaàn lôùn dieän tích ñaát ôû tænh duøng cho saûn xuaát noâng nghieäp (chieám 64%), ñaát chuyeân duøng chieám 7,78%, ñaát ôû chieám 9,03% vaøø ñaát chöa söû duïng chieám 19,21%. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ñaát chuyeân duøng coù xu höôùng taêng leân, chuû yeáu laø ñaát daønh cho phaùt trieån giao thoâng vaøø xaây döïng, ñieàu naøy theå hieän xu höôùng chuyeån bieán tích cöïc goùp phaàn hoaøn thieän daàn heä thoáng cô sôû haï taàng, taïo thuaän lôïi cho coâng taùc quaûn lyù, thu gom chaát thaûi raén ñoàng thôøi cuõng taïo tieàn ñeà cho phaùt trieån coâng nghieäp vaøø dòch vuï. Haàu heát ñaát ñai trong tænh ñeàu ñöôïc canh taùc noâng nghieäp, moät phaàn duøng troàng traøm (vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi). Hieän nay ñaát ñai trong tænh ñang gaëp 2 vaøán ñeà lôùn: Thoaùi hoùa ñaát: do taêng vuï theo kieåu ñoäc canh neân ñaát ñai khoâng ñöôïc caøy xôùi thöôøng xuyeân, cuøng vôùi vieäc söû dung phaân boùn hoùa hoïc ñaõ laøm cho ñaát ñai ngaøy caøng chai cöùng, bí, chaët, quaù trình ghey hoùa dieãn ra maïnh meõ nhaát laø ôû caùc vuøng canh taùc 3 vuï luùa/naêm trong moät thôøi gian daøi. Keát quaû laø döôõng chaát trong ñaát maát caân ñoái, naêng suaát caây troàng thaáp. Maát ñaát canh taùc noâng nghieäp: phoå bieán ôû nöôùc ta hieän nay, thöôøng laø maát caùc loaïi ñaát toát, ñieàu kieän canh taùc raát thuaän lôïi. Chæ rieâng trong 3 naêm gaàn ñaây ñaõ maát hôn 1. 200 ha ñaát noâng nghieäp ñeå chuyeån cho caùc hoaït ñoäng khaùc bao goàm 700 ha ñaát cho 2 khu coâng nghieäp Sa Ñeùc vaøø traàn quoác toaûn. 62 khu daân cö môùi vôùi dieän tích khoaûng 500 ha (keå caû ñaát ñaøo ñaép) vaøø tôùi ñaây moãi huyeän-thò seõ quy hoaïch khu trung taâm coâng nghieäp khoaûng 50 ha. Do bieán ñoäng veà ñaát ñai daãn ñeán bieán ñoäng daân cö ñaõ laøm phaùt sinh nhöõng vaøán ñeà moâi tröôøng böùc xuùc nhö kinh teá, xaõ hoäi… CAÙC VAÁN ÑEÀ MOÂI TRÖÔØNG BÖÙC XUÙC TAÏI TÆNH ÑOÀNG THAÙP Nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng Nöôùc saïch hieän ñang laø vaán ñeà quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc caáp nhaèm baûo ñaûm cho söùc khoûe nhaân daân. ÔÛ Ñoàng Thaùp, phaàn lôùn nhaân daân duøng nöôùc maët nhöng chaát löôïng nöôùc khoâng ñöôïc ñaûm baûo. Nguyeân nhaân laø do laø nöôùc treân thöôïng nguoàn khoâng saïch cuøng vôùi nguoàn baån taïi choã nhö: nöôùc thaûi, chaát thaûi chaên nuoâi, raùc thaûi ñoå vaøo nguoàn nöôùc khoâng qua xöû lyù. Ñaùng lo ngaïi nhaát hieän nay laø oâ nhieãm nöôùc do phaân boùn hoùa hoïc vaø thuoác baûo veä thöïc vaät vaøo muøa khoâ. Nhö vaäy, neáu khoâng coù caùc bieän phaùp khoáng cheá höõu hieäu seõ aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi daân. Theo soá lieäu cuûa Trung taâm y teá döï phoøng: soá hoä coù söû duïng nöôùc saïch trong toaøn tænh tính ñeán naêm 2004 laø 165,161 hoä chieám tæ leä laø 49,24% Theo soá lieäu cuûa Sôû NN&PTNT, tính ñeán naêm 2004 trong toøan tænh hieän coù 30,65% hoä daân noâng thoân duøng nöôùc saïch. Trong ñoù, soá hoä daân söû duïng nöôùc saïch cao nhaát laø huyeän Taân Hoàng (chieám 80%), huyeän Thaùp Möôøi (chieám 66,2%); huyeän coù soá hoä daân söû duïng nöôùc saïch thaáp nhaát laø huyeän Chaâu Thaønh (chieám 7,2%), huyeän Hoàng Ngöï (chieám 16,4%). Vaán ñeà caáp baùch hieän nay laø nöôùc sinh hoaït vaø moâi tröôøng noâng thoân khoâng ñaûm baûo do caùc ñieàu kieän veä sinh vaø cô sôû haï taàng yeáu keùm, hieåu bieát veà veä sinh vaø giöõ gìn söùc khoûe cuûa ngöôøi daân noâng thoân coøn thaáp. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây tình hình veä sinh ñoâ thò coù nhieàu chuyeån bieán tích cöïc, caùc phong traøo “ xanh - saïch - ñeïp”, höôûng öùng ngaøy moâi tröôøng theá giôùi 5/6,…ngoøai vieäc giöõ gìn veä sinh ñoâ thò coøn goùp phaàn naâng cao nhaän thöùc ngöôøi daân veà baûo veä moâi tröôøng. OÂ nhieãm moâi tröôøng do raùc thaûi Hieän nay löôïng raùc ôû caùc ñoâ thò haèng ngaøy goàm caùc nguoàn sau: Raùc thaûi sinh hoaït: Hình thaønh do sinh hoaït, haèng ngaøy cuûa caùc hoä gia ñình, cuûa caùc cô quan, truôøng hoïc vaø ôû caùc chôï. Raùc thaûi coâng nghieäp: Hình thaønh do caùc xí nghieäp coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp thaûi ra. Raùc ôû caùc coâng vieân, ñöôøng phoá Raùc thaûi y teá: Bao goàm caùc loaïi raùc thaûi ôû caùc beänh vieän, traïm xaù vaø caùc phoøng khaùm vaø ñieàu trò beänh tö nhaân: beänh phaåm, boâng baêng, kim tieâm, chai loï thuoác, daây truyeàn dòch,… Raùc thaûi xaây döïng: Phaùt sinh chuû yeáu do söûa chöõa caùc coâng trình xaây döïng ñoâ thò Buøn coáng raõnh, phaân huùt haàm caàu. Cuõng nhö nhieàu nôi khaùc, raùc thaûi ôû Ñoàng Thaùp hieän ñang laø moät trong nhöõng vaán ñeà böùc xuùc. Hieän nay, löôïng raùc thu gom moãi ngaøy treân toaøn ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp khoaûng 80 taán, ñem ñoå töï nhieân ôû baõi raùc loä thieân maø khoâng qua xöû lyù. Ñaây khoâng nhöõng laø nguoàn gaây oâ nhieãm, laây lan beänh taät neáu khoâng coù caùc giaûi phaùp xöû lyù maø coøn laøm maát veõ myõ quan. Trong tænh hieän nay coù 2 baõi raùc lôùn cuûa 2 thò xaõ Cao Laõnh vaø Sa Ñeùc, 8 baõi raùc ôû caùc huyeän, caùc xaõ cuõng coù baõi raùc cuûa caùc chôï xaõ. Caùc baõi raùc naøy gaàn khu daân cö neân phaùt sinh nhieàu vaán ñeà moâi truôøng, myõ quan. Ñaëc bieät, moät soá baõi raùc bò ngaäp vaøo muøa luõ; vaøo nhöõng naêm luõ lôùn nhö naêm 2000 thì haàu heát caùc baõi raùc ñeàu bò ngaäp. Raùc ñöôïc ñoå töï nhieân vaøo muøa khoâ ôû caùc baõi raùc maø khoâng coù caùc giaûi phaùp baûo veä. Nöôùc roø ræ töø caùc baõi raùc khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù khoâng nhöõng goùp phaàn gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët maø coøn gaây oâ nhieãm nghieâm troïng ñeán nguoàn nöôùc ngaàm. Ngoøai ra, muøi hoâi, coân truøng gaây beänh cuõng laø nhöõng taùc nhaân oâ nhieãm ñaëc thuø cuûa baõi raùc. OÂ nhieãm moâi tröôøng ôû khu saûn xuaát coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp, caùc cuïm, tuyeán daân cö OÂ nhieãm moâi tröôøng ôû caùc cô sôû coâng nghieäp Ñaïi ña soá caùc doanh nghieäp saûn xuaát coâng nghieäp cuûa tænh coù qui moâ vöøa vaø nhoû vôùi töø khoaûng vaøi chuïc ñeán vaøi traêm coâng nhaân. Caùc ngaønh, ngheà chieám tyû troïng cao laø coâng nghieäp cheá bieán löông thöïc, keá ñeán laø coâng nghieäp cheá bieán thöïc phaåm; coâng nghieäp saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng. Phaàn lôùn caùc doanh nghieäp söû dung coâng ngheä thieát bò cuõ kyõ, laïc haäu, chaäm ñoåi môùi, saûn xuaát chöa gaén vôùi nghieân cöùu - chuyeån giao coâng ngheä vaø ñaøo taïo ñoäi nguõ kyõ thuaät coù tay ngheà cao. Do tình traïng thieát bò cuõ kyõ, laïc haäu nhö treân, coäng vôùi vieäc ñaàu tö caùc coâng trình xöû lyù oâ nhieãm chöa töông xöùng, neân trong hoaït ñoäng saûn xuaát thôøi gian qua, coù nôi, coù luùc ñaõ gaây taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng. Haàu heát caùc nhaø maùy, xí nghieäp saûn xuaát coâng nghieäp lôùn trong tænh ñaõ thöïc hieän vieäc laäp baùo caùo ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng vaø coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Tuy nhieân, moät soá cô sôû sau khi ñaõ ñöôïc pheâ chuaån baùo caùo ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng hoaëc baûn ñaêng kyù ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng thì khoâng nghieâm tuùc thöïc hieän caùc yeâu caàu ñaõ cam keát. Moät soá doanh nghieäp khi xaây döïng coâng trình xöû lyù oâ nhieãm nhöng khi vaän haønh thì khoâng ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng. Coù tröôøng hôïp coù coâng trình xöû lyù laïi khoâng vaän haønh thöôøng xuyeân. Cuõng coù moät soá ñôn vò, doanh nghieäp trong tænh cuõng muoán ñaàu tö xöû lyù nguoàn oâ nhieãm nhöng do kinh phí ñaàu tö heä thoáng xöû lyù quaù cao, ñôn vò khoâng ñaùp öùng ñöôïc. ÔÛ caùc cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp Vôùi hôn 13.483 cô sôû saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp naèm xen laãn trong caùc khu daân cö vôùi caùc ngaønh ngheà phong phuù, ña daïng vaø hieän coù khoaûng hôn 90% cô sôû saûn xuaát daïng naøy chöa coù ñaàu tö heä thoáng xöû lyù khí thaûi, nöôùc thaûi laø nguyeân nhaân chuû yeáu gaây neân caùc vuï thöa kieän veà oâ nhieãm moâi tröôøng, do caùc cô sôû saûn xuaát naøy gaây oâ nhieãm veà buïi, tieáng oàn, nöôùc thaûi, muøi hoâi. OÂ nhieãm moâi tröôøng ôû caùc cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp taäp trung chuû yeáu ôû 3 loaïi hình sau ñaây: Loø gaïch: toaøn tænh coù khoaûng 265 cô sôû saûn xuaát gaïch, taäp trung nhieàu nhaát ôû huyeän Chaâu Thaønh, Thò xaõ Sa Ñeùc vaø moät soá huyeän nhö: Lai Vung, Laáp Voø, Cao Laõnh. Nguoàn oâ nhieãm chính cuûa loø gaïch laø khoùi chöùa HF vaø buïi. Nhaø maùy cheá bieán löông thöïc, chuû yeáu laø xay xaùt: toaøn tænh coù khoaûng 2.136 cô sôû cheá bieán löông thöïc phaân boá khaép nôi trong tænh, nguoàn oâ nhieãm chính cuûa loaïi hình naøy laø buïi vaø tieáng oàn. Noàng ñoä buïi coù nôi vöôït tieâu chuaån cho pheùp 7-8 laàn. Ñaëc bieät laø nhöõng cô sôû xay xaùt nhoû leû naøy hoaït ñoäng theo thôøi vuï, khoâng theo giôø giaác neân aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng, sinh hoaït cuûa daân cö xung quanh. Gieát moå gia suùc, gia caàm nhoû leû: Toaøn tænh coù 210 cô sôû gieát moå gia suùc, gia caàm nhoû leû. Tuy nhieân, trong nhöõng naêm qua do dòch cuùm gia caàm buøng phaùt, ngaønh thuù y ñaõ ñaåy maïnh coâng taùc thanh tra kieåm tra cuõng nhö giaùo duïc tuyeân truyeàn neân ñaõ haïn cheá soá löôïng caùc cô sôû gieát moå laäu khoâng hôïp veä sinh. Hieän UBND tænh ñaõ yeâu caàu moãi huyeän, thò phaûi khaån tröông tieán haønh xaây döïng loø gieát moå gia suùc, gia caàm taäp trung. Gia coâng cô khí: toaøn tænh coù khoaûng 988 cô sôû gia coâng cô khí, phaân boá chuû yeáu ôû caùc thò xaõ, thò traán, thò töù trong tænh. Nguoàn gaây oâ nhieãm chuû yeáu taïi caùc cô sôû naøy laø ñoä oàn, töø 70 - 75 dBA, caù bieät coù luùc leân ñeán 85 dBA, vöôït tieâu chuaån cho pheùp 15 - 20 dBA. Keát quûa thu thaäp ñöôïc cho thaáy tình hình oâ nhieãm do nöôùc thaûi, khí thaûi, muøi hoâi, chaát thaûi raén ...taïi haàu heát caùc cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp laø raát nghieâm troïng. Trong thôøi gian qua, moät soá cô sôû ñaõ aùp duïng caùc hình thöùc xöû lyù ñôn giaûn nhö: xaây töôøng caùch aâm, laép ñaët caùc thieát bò giaûm thanh hoaëc coù heä thoáng bao che kín ñeå giaûm oàn, buïi (ñoái vôùi cô sôû xay xaùt, cô khí); moät soá cô sôû saûn xuaát gaïch xöû lyù buïi baèng caùch naâng cao oáng khoùi. Tuy nhieân, caùc bieän phaùp naøy cuõng chöa ñöôïc caùc chuû cô sôû aùp duïng thöôøng xuyeân, do vaäy chöa khaéc phuïc ñöôïc tình traïng oâ nhieãm. Xöû lyù oâ nhieãm khoùi loø gaïch hieän ñang laø vaán ñeà böùc xuùc cuûa tænh. Hieän nay, chöa coù coâng ngheä phuø hôïp vôùi ñòa phöông ñeå xöû lyù oâ nhieãm do khoùi loø gaïch gaây neân (moät soá coâng ngheä ñaõ ñöôïc giôùi thieäu ôû tænh nhöng do giaù thaønh cao, vaän haønh töông ñoái phöùc taïp neân chöa ñöôïc caùc chuû cô sôû saûn xuaát aùp duïng). Maët khaùc, ña soá caùc cô sôû saûn xuaát gaïch laïi naèm xen keõ trong khu daân cö, ít voán ñaàu tö, taän duïng nguyeân lieäu taïi choã cuûa ñòa phöông (ñaát ruoäng, traáu) ñeå saûn xuaát, neân raát khoù di dôøi ra khoûi khu daân cö. 3.2.3.3 OÂ nhieãm moâi tröôøng ôû caùc laøng ngheà truyeàn thoáng, caùc cuïm, tuyeán daân cö Trong tænh coù nhieàu laøng ngheà truyeàn thoáng nhö deät chieáu, troàng hoa kieång, ñan lôø, lôïp, laøm nem ... Tuy nhieân, laøng ngheà laøm boät chaên nuoâi heo laø gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng nhaát do phaân heo thaûi ra. Trong tænh hieän coù 4 nôi coù ngheà laøm boät chaên nuoâi heo: Taân Quy Taây, Taân Phuù Ñoâng (Thò xaõ Sa Ñeùc), Taân Bình, Taân Phuù Trung (huyeän Chaâu Thaønh), nhieàu nhaát laø khu vöïc Taân Phuù Ñoâng - thò xaõ Sa Ñeùc. Chæ rieâng xaõ naøy ñaõ nuoâi soá heo baèng 10% toång soá heo trong toaøn tænh (khoaûng 40.000 con), löôïng phaân caàn phaûi xöû lyù laø 70 taán/ngaøy, trong khi toång soá haàm Biogas hieän coù laø 316 haàm, hieän môùi chæ giaûi quyeát ñöôïc khoaûng 20% löôïng phaân thaûi ra (khoaûng 7000 - 8000 con/naêm). Tình traïng chung hieän nay cuûa caùc hoä laøm boät nuoâi heo laø soá haàm Biogas ñang trong tình traïng quaù taûi, vaø trong ñieàu kieän caùc hoä chöa ñuû maët baèng ñaát ñeå ñöa chaát thaûi töø haàm Biogas qua xöû lyù sinh hoïc tröôùc khi thoaùt ra heä thoáng keânh raïch coâng coäng. ÔÛ caùc cuïm, tuyeán daân cö taäp trung thì oâ nhieãm moâi tröôøng do chaát thaûi sinh hoaït laø chính, bao goàm raùc thaûi, nöôùc thaûi. Theo soá lieäu baùo caùo cuûa Sôû Xaây Döïng, trong tænh coù 205 cuïm, tuyeán daân cö (töông öùng vôùi soá neàn ñaõ qui hoaïch laø 48.181 neàn), hieän ñaõ coù 21.383 hoä ñaõ vaøo ôû. Trong soá 205 cuïm tuyeán daân cö ñaõ quy hoaïch, hieän coù 124 cuïm, tuyeán daân cö coù heä thoáng caáp nöôùc, 102 cuïm tuyeán daân cö coù heä thoáng thoaùt nöôùc; 196 cuïm tuyeán daân cö coù ñieän vaø 138 cuïm tuyeán daân cö coù ñöôøng. Tuy nhieân, tyû leä hoä daân coù nöôùc saïch vaø caàu tieâu hôïp veä sinh taïi caùc cuïm, tuyeán daân cö coøn thaáp, moät soá cuïm, tuyeán daân cö khoâng coù heä thoáng thu gom, xöû lyù chaát thaûi, heä thoáng caáp thoaùt nöôùc cuõng khoâng ñaùp öùng nhu caàu. Toaøn tænh hieän coù 62 cuïm daân cö môùi ñöôïc xaây döïng. Ñaây laø caùc cuïm daân cö traùnh luõ, phaân boá chuû yeáu ôû vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi cuûa tænh. Do ñaàu tö chöa ñuû, laïi xaây döïng khoâng ñoàng boä cho neân ñaõ laøm phaùt sinh nhieàu vaán ñeà moâi tröôøng phaûi khaån tröông giaûi quyeát. Chöa coù caùc giaûi phaùp xöû lyù chaát thaûi, chöa döïng ñuû caùc cô sôû haï taàng thieát yeáu nhö caáp thoaùt nöôùc, ñieän, caùc bieän phaùp phoøng chaùy, chöõa chaùy, chöa thöïc hieän ñöôïc caùc bieän phaùp phoøng choùng saït lôõ vaøo muøa luõ. Thöïc ra, caùc khu naøy coù l2 khu ñoâ thò nhoû. Ngöôøi daân chöa quen vôùi caùch sinh hoaït trong ñieàu kieän môùi cho neân gaëp nhieàu khoù khaên. Hôn nöõa, haàu heát daân cö môùi vaøo khu naøy ñeàu laø daân ngheøo, cho neân khoâng theå ñaàu tö ngay cho cuoäc soáng môùi. Keát quaû laø maëc duø coù thuaän lôïi hôn, khoâng phaûi chaïy theo luõ nhöng cuoäc soáng vaãn coøn quaù thieáu thoán, ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng chính saùch, giaûi phaùp thieát thöïc môùi giaûi quyeát ñöôïc. OÂ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát noâng nghieäp Hieän nay, noâng daân söû duïng quaù nhieàu phaân boùn - thuoác tröø saâu ñaõ phaàn naøo gaây aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nöôùc maët, laøm cho ñaát thoaùi hoùa, giaûm ñoä phì nhieâu. Caùc daïng thoaùi hoùa ñaát chuû yeáu xaûy ra trong tænh laø: giaûm ñoä phì vaø maát caân baèng dinh döôõng, ñaát bò chua hoùa, pheøn hoùa, ñaát ngaäp uùng, saït lôõ, ñaát bò oâ nhieãm. Tieán trình thoaùi hoùa ñaát nhanh nhaát xaûy ra ôû vuøng saûn xuaát lieân tieáp 3 vuï luùa, do ñaát bò ngaäp nöôùc lieân tuïc neân saûn sinh ra nhieàu chaát ñoäc ñoái vôùi caây troàng (H2S, Fe2+, Al3+...). Ñaát canh taùc 3 vuï luùa/ naêm sau moät thôøi gian baét ñaàu xuaát hieän trieäu chöùng thieáu caùc nguyeân toá vi löôïng nhö keõm, ñoàng, molipñen. Theo soá lieäu cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô, noâng daân thöôøng phun xòt hoùa chaát vaø thuoác BVTV treân caùc loaïi hoa maøu nhö: rau caûi, döa leo… gaáp töø 5 - 10 laàn cho pheùp. OÂ nhieãm moâi tröôøng trong caùc vuøng noâng thoân hieän nay chuû yeáu laø: Raùc thaûi chöa ñöôïc thu gom vaø xöû lyù hôïp veä sinh. Chaát thaûi noâng nghieäp, dö löôïng thuoác BVTV, caùc chai, loï, bao bì ñöïng thuoác tröø saâu sau khi söû duïng chöa ñöôïc thu gom hôïp lyù. Chaát thaûi cuûa thuûy caàm do nuoâi vòt chaïy ñoàng. Maëc du,ø ñaây laø moâ hình coù hieäu quaû, taän duïng ñöôïc nguoàn thöùc aên töï nhieân, nhöng chaát thaûi do nuoâi vòt laøm oâ nhieãm naëng nguoàn nöôùc sinh hoaït, nhaát laø vaøo muøa nöôùc kieät vaø trong nhöõng naêm qua dòch cuùm gia caàm lieân tuïc xaûy ra, do vaäy hình thöùc nuoâi vòt ñaøn ñang laø moái nguy haïi ñe doïa oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët vaø laây lan dòch beänh caàn phaûi sôùm coù bieän phaùp ngaên chaën kòp thôøi. Nöôùc thaûi cuûa caùc cô sôû gieát moå gia suùc nhoû leõ ôû caùc ñòa phöông vaø caùc chôï. Nhaát laø trong ñieàu kieän hieän nay dòch cuùm gia caàm ñang coù nguy cô buøng phaùt trôû laïi thì vieäc oâ nhieãm moâi tröôøng do choân laáp, tieâu huûy gia caàm bò beänh, gieát moå gia caàm traøn lan ôû caùc chôï thò xaõ, thò traán, thò töù laø raát khoù kieåm soaùt. Chaát thaûi do chaên nuoâi vòt ñaøn thì phaân taùn, chaát thaûi do chaên nuoâi heo taäp trung keát hôïp saûn xuaát boät loïc laø quan troïng nhaát. Chæ tính rieâng xaõ Taân Phuù Ñoâng ñaõ coù 40000 ñaàu heo (2002). Neáu tính bình quaân moãi con heo thaûi moãi ngaøy 0,5 kg thì löôïng phaân thaûi ra haèng ngaøy laø 20 taán, moät phaàn löôïng phaân naøy cho vaøo 320 haàm biogas, soá coøn laïi thaûi ra moâi tröôøng maø khoâng xöû lyù. Biogas chæ giaûi quyeát veà naêng löôïng chöù khoâng xöû lyù ñöôïc trieät ñeå nguoàn oâ nhieãm, ñoù laø chöa keå ñeán caùc chaát oâ nhieãm ñoàng haønh trong quaù trình saûn xuaát boät loïc vaø chaên nuoâi heo nhö nöôùc thaûi do saûn xuaát boät loïc, nöôùc thaûi chaên nuoâi,… OÂ nhieãm nöôùc coøn gaây oâ nhieãm khoâng khí, muøi hoâi thoái vaø coøn laø nôi laây lan dòch beänh nguy hieåm; ñaây cuõng laø moät trong nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng böùc xuùc cuûa tænh maëc duø khoâng phaûi laø phoå bieán maø chæ hieän dieän ôû vaøi ñòa phöông trong tænh. Ngoaøi ra, trong lónh vöïc noâng nghieäp, nuoâi troàng thuyû saûn laø loaïi hình saûn xuaát ñang phaùt trieån maïnh meõ trong tænh nhöng chöa coù giaûi phaùp xöû lyù nguoàn nöôùc thích hôïp ñaõ goùp phaàn gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët, vì vaäy raát caàn quan taâm vaø coù caùc giaûi phaùp xöû lyù kòp thôøi. Keát quaû phaân tích chaát löôïng nöôùc maët ôû caùc soâng, raïch cho thaáy, ôû moät soá nôi nguoàn nöôùc bò nhieãm vi khuaån raát cao, töø 1.500 - 24.000 MPN/100ml, caùc chæ tieâu khaùc nhö BOD5, COD, SS cuõng vöôït tieâu chuaån cho pheùp 5 - 10 laàn. OÂ nhieãm moâi tröôøng ôû caùc ñieåm noùng treân ñòa baøn tænh Theo quyeát ñònh 64/2003/QÑ-TTg ngaøy 22/4/2003 cuûa Thuû töôùng Chính Phuû thì trong tænh Ñoàng Thaùp coù 4 ñieåm noùng veà oâ nhieãm moâi tröôøng caàn phaûi giaûi quyeát döùt ñieåm ñeán naêm 2007, caùc ñieåm noùng ñoù laø: OÂ nhieãm moâi tröôøng ôû laøng ngheà laøm boät nuoâi heo xaõ Taân Phuù Ñoâng, thò xaõ Sa Ñeùc OÂ nhieãm moâi tröôøng ôû coâng ty cheá bieán thuûy saûn ñoâng laïnh Vónh Hoaøn; OÂ nhieãm moâi tröôøng baõi raùc Quaûng Khaùnh, Thò xaõ Cao Laõnh; OÂ nhieãm moâi tröôøng cuïm Loø gaïch xaõ An Hieäp, huyeän Chaâu Thaønh. Tình hình xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng ôû 4 ñieåm noùng trong tænh hieän nay nhö sau: Tôùi thôøi ñieåm hieän nay thì vieäc xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng ôû coâng ty cheá bieán thuûy saûn ñoâng laïnh Vónh Hoaøn ñaõ cô baûn ñöôïc giaûi quyeát, coâng ty ñaõ trieån khai xaây döïng hoøan thieän heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi môùi vôùi coâng suaát 1.100 m3/ngaøy ñeâm, ñang daàn daaøn ñi vaøo hoaït ñoäng oån ñònh vaø Sôû TN& MT ñaõ höôùng daãn coâng ty laøm hoà sô gôûi Boä TN&MT ñeà nghò loaïi ra khoûi danh saùch caùc cô sôû gaây oâ nhieãm nghieâm troïng. Vieäc xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng baõi raùc Quaûng Khaùnh, Thò xaõ Cao Laõnh: Hieän nay coâng ty caáp thoaùt nöôùc vaø moâi tröôøng ñoâ thò ñang phoái hôïp vôùi Sôû Xaây döïng vaø ñôn vò tö vaán tieán haønh laäp döï aùn ñaàu tö xaây döïng baõi raùc môùi taïi xaõ Myõ Thoï, huyeän Cao Laõnh vôùi dieän tích 20 ha, phuïc vuï cho Thò xaõ Cao Laõnh vaø huyeän Cao Laõnh vaø moät phaàn huyeän Thaùp Möôøi. Döï kieán baõi raùc Quaûng Khaùnh seõ ñoùng cöûa trong naêm nay, ñoàng thôøi vôùi xaây döïng vaø vaän haønh baõi raùc môùi. Ñaùng quan taâm nhaát laø 02 ñieåm noùng sau: 1. OÂ nhieãm moâi tröôøng ôû laøng ngheà laøm boät nuoâi heo xaõ Taân Phuù Ñoâng, TXSÑ Khu vöïc naøy coù maët baèng heïp, cô sôû haï taàng keùm, daân soá laïi ñoâng gaây khoù khaên cho vieäc thi coâng heä thoáng xöû lyù do phaûi thieát keá laép ñaët caùc ñöôøng oáng. Maët khaùc, ña soá caùc hoä daân nôi ñaây ngheøo neân raát khoù huy ñoäng voán ñoái öùng cho coâng taùc ñaàu tö xöû lyù oâ nhieãm. Ñeå giaûi quyeát tình traïng oâ nhieãm ôû khu vöïc naøy, Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng ñaõ xin chuû tröông Uyû Ban nhaân daân tænh phoái hôïp vôùi Trung taâm Kyõ thuaät Moâi tröôøng - TP.HCM (thuoäc Coâng ty Ño ñaïc Ñòa chính Coâng trình - Boä TN&MT) khaûo saùt vaø xaây döïng döï aùn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng cho laøng ngheà naøy Tuy nhieân, ñeå xöû lyù trieät ñeå nguoàn oâ nhieãm theo ñuùng thôøi gian qui ñònh cuûa Thuû töôùng Chính phuû vaø neáu coù kinh phí kòp thôøi thì raát caàn coù söï quan taâm chæ ñaïo cuûa chính quyeàn ñòa phöông vaø caùc toå chöùc ñoaøn theå cuøng vôùi nhaân daân ñòa phöông ñeå tieán haønh caùc giai ñoaïn thöïc hieän vieäc xaây döïng vaø laép ñaët, vaän haønh coâng trình xöû lyù oâ nhieãm. 2. Xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng Cuïm Loø gaïch xaõ An Hieäp, Chaâu Thaønh: Khu naøy hieän coù 50 cô sôû saûn xuaát gaïch ngoùi vôùi khoaûng 200 loø nung saûn xuaát theo coâng ngheä truyeàn thoáng. Caên cöù vaøo keát quaû ño ñaïc thì noàng ñoä caùc chaát gaây oâ nhieãm do ñoát loø gaïch taïi khu vöïc naøy ñoâi khi gaây khoùi, buïi aûnh höôûng ñeán sinh hoaït cuûa daân cö vaø caây traùi xung quanh. Vaán ñeà caàn quan taâm giaûi quyeát hieän nay ôû khu loø gaïch An Hieäp laø: Naâng cao hieäu quaû vaø hieäu suaát nung gaïch thoâng qua caùc bieän phaùp caûi tieán coâng ngheä. Di dôøi caùc cô sôû saûn xuaát gaïch beân ngoaøi vaøo khu cuïm coâng nghieäp taäp trung. Tuy nhieân, ñeå giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà treân, trong thôøi gian tôùi raát caàn coù söï noã löïc cuûa chính quyeàn ñòa phöông, cuûa caùc ngaønh, caùc caáp. Caùc vaán ñeà kinh teá xaõ hoäi Vaán ñeà maát ñaát canh taùc noâng nghieäp duø ñöôïc ñieàu chænh nhö theá naøo ñi nöõa nhöng cuoái cuøng ñeàu daãn ñeán keát quaû laø moät boä phaän noâng daân khoâng coøn ñaát saûn xuaát, phaûi chuyeån sang lónh vöïc khaùc maø chuû yeáu laø coâng nhaân noâng nghieäp hoaëc nhieàu ngheà töï do khaùc tröôùc khi coù moät soá naøo ñoù coù theå ñöôïc vaøo laøm trong caùc xí nghieäp coâng nghieäp. Tuy nhieân, khoâng phaûi coù ngay vieäc laøm maø phaûi chôø moät thôøi gian khaù daøi ñeå caùc xí nghieäp hình thaønh vaø ñi vaøo hoaït ñoäng. Moâi tröôøng kinh teá, xaõ hoäi cuûa moät boä phaän daân cö naøy bò thay ñoåi. Trong thôøi gian chôø ñôïi, cuoäc soáng cuûa hoï gaëp nhieàu khoù khaên veà vaät chaát, tinh thaàn ñoøi hoûi nhaø nöôùc phaûi coù nhöõng giaûi phaùp hoã trôï, nhöõng chính saùch ñeå giuùp hoï taïm oån ñònh cuoäc soáng ñeã chôø kieám ñöôïc vieäc laøm môùi. Neáu khoâng seõ daãn ñeán nhöõng haäu quaû xaáu veà kinh teá, xaõ hoäi sau naøy. Beân caïnh ñoù, vaán ñeà luõ luït cuõng gaây aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân nôi ñaây, nhaát laø cö daân soáng trong vuøng luõ. Haøng naêm, nöôùc soâng Meâ Koâng traøn veà gaây ngaäp luït keùo daøi treân moät vuøng ñaát roäng lôùn 75 trieäu ha ñaát ñai hai nöôùc Camphuchia vaø Vieät Nam. Trong ñoù, phaàn ngaäp ôû Vieät Nam laø 1,9 trieäu ha Luõ keùo daøi khoaûng 6 thaùng töø thaùng 6 - 11 haøng naêm, chaäm hôn moät thaùng so vôùi luõ ôû thöôïng nguoàn, luõ leân vaø xuoáng vôùi cöôøng suaát nhoû. Luõ cuõng coù maët lôïi vaø maët haïi ñoái vôùi kinh teá - xaõ hoäi - moâi tröôøng cuûa tænh. Luõ lôùn ngaäp saâu keùo daøi, thôøi gian luõ ñeán luõ ruùt khoâng oån ñònh gaây thieät haïi veà nhieàu maët: Gaây thieät haïi veà tính maïng vaø taøi saûn cuûa ngöôøi daân Laøm giaùn ñoaïn caùc hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi, khoù khaên vaø toán keùm trong xaây döïng vaø duy trì baûo döôõng haï taàng cô sôû nhaát laø khi bò luõ taøn phaù, möùc ñoä khai phaù vaø söû duïng khoâng cao. Ngaäp luït coøn gaây khoù khaên khoâng nhoû trong vieäc caáp nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng, veä sinh an toaøn thöïc phaåm, caùc beänh ngoaøi da, phuï khoa, ñöôøng ruoät. Luõ luït laø moät hieän töôïng cuûa thieân nhieân, noù coù theå gaây ra nhöõng taùc haïi voâ cuøng to lôùn cho kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Nhöng ñoàng thôøi noù cuõng laø taùc ñoäng cuûa töï nhieân ñeå duy trì caùc quaù trình boài ñaép söï phì nhieâu maàu môõ cho vuøng chaâu thoå, taïo laäp söï caân baèng sinh thaùi. Ñoàng Thaùp vaø caùc tænh Ñoàng baèng soâng Cöûu Long haàu nhö naêm naøo cuõng bò luõ luït, nhaát laø ñoái vôùi caùc tænh ôû ñaàu nguoàn nhö Ñoàng Thaùp, Long An, An Giang. Theo keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc nhaø khoa hoïc, haøng naêm löu löôïng ñænh luõ traøn vaøo ñoàng baèng soâng Cöûu Long thöôøng vaøo khoaûng 50.000 - 60.000 m3/s. Naêm cao nhaát khoaûng 70.000 m3/s mang theo moät löôïng lôùn phuø sa, löôïng phuø sa naøy khi traøn vaøo ñoàng ñaõ khoâng ngöøng boài ñaép döôõng chaát cho caùc vuøng ñaát ven soâng vaø ñoàng ruoäng. Doøng chaûy, phuø sa vaø ngaäp luït caàn thieát cho vieäc caûi thieän chaát löôïng nöôùc, chaát löôïng ñaát vaø veä sinh ñoàng ruoäng, ñieàu hoøa thôøi tieát vaø boå sung nöôùc ngaàm. Luõ mang laïi nguoàn lôïi thuûy saûn, vì moâi tröôøng nöôùc luõ coù nguoàn thöùc aên doài daøo vaø nhieàu gioáng loaøi thuûy saûn phong phuù. Chöông 4: KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU, ÑAÙNH GIAÙ CHAÁT LÖÔÏNG NÖÔÙC MAËT TAÏI MOÄT SOÁ SOÂNG CHÍNH TREÂN ÑÒA BAØN TÆNH ÑOÀNG THAÙP TOÅNG QUAN VEÀ NGUOÀN NÖÔÙC MAËT TÆNH ÑOÀNG THAÙP Tænh coù heä thoáng soâng ngoøi, keânh raïch chaèng chòt, nhieàu ao hoà. Soâng chính laø soâng Tieàn (moät nhaùnh soâng cuûa Meâ Koâng) chaûy qua tænh vôùi chieàu daøi 132 km, doïc theo hai bôø soâng Tieàn laø heä thoáng keânh raïch doïc ngang. Vôùi ñòa theá ñaëc bieät thuaän lôïi, chieám troïn vuøng thöôïng nguoàn cuûa soâng Tieàn, ñaây laø moät trong 2 nhaùnh chính cuûa moät trong soá 11 con soâng lôùn nhaát theá giôùi: soâng Meâ Koâng coù chieàu daøi 4.300 km, baét nguoàn töø Cao nguyeân Taây Taïng cuûa Trung Quoác vaø cuoái nguoàn ñoå ra bieån Ñoâng vôùi löu löôïng nöôùc trung bình haøng naêm khoaûng 400 tæ m3 vaø phuø sa khoaûng 100 trieäu taán. Doïc 2 beân bôø soâng Tieàn laø heä thoáng keânh raïch ñöôïc caáu taïo theo kieåu xöông caù vaø truï coät laø con soâng Tieàn chaûy töø ñaàu Tænh (huyeän Hoàng Ngöï nôi giaùp vôùi bieân giôùi Campuchia) vôùi chieàu daøi 132 km. Ngoaøi ra, coøn coù soâng Sôû Thöôïng laø nhaùnh soâng Toâng - Leâ - Prreat chaûy song song vôùi soâng Tieàn, baét nguoàn töø Ba - Naêm (Campuchia) vaø ñoå vaøo soâng Tieàn ôû thò traán Hoàng Ngöï: Soâng Sôû Haï, chaûy töø Taân Thaønh (huyeän Taân Hoàng) doïc theo bieân giôùi Vieät Nam - Campuchia ñeán ngaõ ba raïch Hoàng Ngöï. Ñaây laø 2 con soâng quan troïng quyeát ñònh ñeán cheá ñoä nöôùc ôû caùc huyeän phía Baéc cuûa Tænh. Hay noùi caùch khaùc, nöôùc maët laø nguoàn nöôùc coù tröõ löôïng lôùn vaø phaân boá roäng khaép treân caùc ñòa phöông cuûa Tænh, ñöôïc hình thaønh treân cô sôû löôïng nöôùc möa treân chaâu thoå Meâ Koâng vaø nöôùc bieån theo doøng trieàu vaøo nöôùc maët chaûy treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp. Nguoàn nöôùc ngoït coù chaát löôïng toát, taäp trung chuû yeáu doïc theo soâng Tieàn vaø soâng Haäu. Ñaây laø nguoàn nöôùc quan troïng phuïc vuï cho sinh hoaït (coù öu ñieåm laø nöôùc ngoït vaø khoâng bò nhieãm maën). Vaøo muøa luõ, löôïng nöôùc taêng ñoät ngoät vaø cuoán theo moät löôïng lôùn phuø sa vaø röõa troâi caùc chaát treân ñoàng ruoäng, maët ñaát gaây ra oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Nhìn chung, nguoàn nöôùc maët cuûa tænh khaù doài daøo, ngay caû vaøo muøa kieät löôïng nöôùc maët vaãn ñaùp öùng ñuû nhu caàu thieát yeáu cuûa nhaân daân. Tuy nhieân, chaát löôïng nöôùc maët duøng ñeå caáp nöôùc cho nhaân daân hieän ñang laø vaán ñeà böùc xuùc vì tuyeät ñaïi ña soá nhaân daân duøng nöôùc maët. Phaàn lôùn daân cö ñoâ thò ñöôïc caáp nöôùc maùy veä sinh; soá coøn laïi soáng ôû ngoaïi oâ vaø noâng thoân ñeàu duøng nöôùc maët loùng pheøn. Ña phaàn caùc ñoâ thò ñöôïc xaây döïng doïc theo caùc bôø soâng, trao ñoåi nöôùc vôùi soâng Tieàn thuaän lôïi cho neân coù nöôùc ngoït quanh naêm. Ngoaøi nguoàn nöôùc maët do soâng Meâ koâng ñoå veà coù chaát löôïng toát, caùc nguoàn nöôùc coøn laïi thì coù chaát löôïng keùm, khoâng söû duïng ñöôïc cho sinh hoaït vaø aên uoáng. ÔÛ caùc thò traán vuøng saâu Ñoàng Thaùp Möôøi chòu aûnh höôûng cuûa nöôùc pheøn vaøo nhöõng thaùng ñaàu muøa möa. Theo moät cuoäc khaûo saùt do Sôû khoa hoïc, coâng ngheä vaø Moâi tröôøng (nay laø Sôû Khoa hoïc vaø Coâng ngheä) thöïc hieän vaøo cuoái naêm 2004 taïi Ñoàng Thaùp, toaøn tænh coù gaàn 230.000 hoä söû duïng nguoàn nöôùc maët, chieám tyû leä gaàn 90%. Soâng raïch duø bò oâ nhieãm nhöng vaãn ñang laø nguoàn cung caáp nöôùc chuû yeáu cho ngöôøi daân nôi ñaây. Chính vì vaäy, tyû leä daân soáng trong vuøng tieáp caän ñöôïc nöôùc saïch chæ ñaït khoaûng 40%. Caùch phoå bieán cuûa ngöôøi daân noâng thoân laø laáy nöôùc soâng raïch leân loùng pheøn ñeå söû duïng. Coù nôi coøn duøng laù ñu ñuû, laù moàng tôi ñeå laøm saïch nöôùc. Nhöõng bieän phaùp naøy laøm nöôùc coù ñoä trong khi nhìn baèng maét thöôøng nhöng khoâng xöû lyù ñöôïc yeáu toá vi sinh voán laø nguyeân nhaân gaây ra moät soá beänh ñöôøng ruoät. Theo Vuï Y teá döï phoøng, 6 thaùng ñaàu naêm 2006, ÑBSCL coù treân 121.000 tröôøng hôïp tieâu chaûy, taêng 12,5% so vôùi naêm tröôùc. Beân caïnh ñoù, trong nhöõng naêm qua do thaâm canh taêng vuï, noâng daân söû duïng phoå bieán caùc loaïi phaân boùn hoùa hoïc vaø hoùa chaát baûo veä thöïc vaät trong noâng nghieäp cho neân vaán ñeà oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët do phaân boùn hoùa hoïc vaø thuoác baûo veä thöïc vaät vaøo muøa khoâ laø khoâng theå xem nheï. Theo keát quaû ñieàu tra thì moãi vuï canh taùc noâng daân ñaõ söû duïng 3 kg thuoác baûo veä thöïc vaät, 500 kg phaân hoùa hoïc caùc loaïi cho moät ha ñaát troàng. Cho neân keát quaû phaân tích nöôùc maët ôû xaõ Hoøa Myõ (Thaùp Möôøi) ghi nhaän coù söï hieän dieän cuûa thuoác tröø saâu trong nöôùc maët laø taát yeáu. Maëc duø ñaõ ñöôïc nöôùc luõ cuoán troâi nhöng neáu söû duïng nguoàn nöôùc naøy cho sinh hoaït vaøo muøa khoâ thì raát nguy hieåm vì tieàm aån nguy cô gaây beänh raát cao. Keát quaû phaân tích veà chaát löôïng nöôùc maët ôû moät soá nôi trong tænh (phuï luïc) cho thaáy nöôùc maët ôû moät soá soâng chính treân ñòa baøn tænh Ñoàng Thaùp ñeàu coù daáu hieäu bò oâ nhieãm höõu cô vaø vi sinh, chæ soá oâ nhieãm höõu cô, oâ nhieãm hoùa hoïc (BOD5, COD), vi sinh luoân cao hôn raát nhieàu so vôùi tieâu chuaån quy ñònh veà chaát löôïng nöôùc maët trong caû muøa möa vaø muøa khoâ. ÑAÙNH GIAÙ CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC SOÂNG TÆNH ÑOÀNG THAÙP Vò trí khaûo saùt chaát löôïng nöôùc maët : 15 ñieåm 1-Nöôùc kinh chôï Taân Hoàng (ñoái dieän chôï TT Sa Raøi) 2-Nöôùc soâng Tieàn chôï Hoàng Ngöï (ñoái dieän chôï cuõ TT Hoàng Ngöï) 3-Nöôùc soâng Sôû Thöôïng ngay UB xaõ Taân Hoäi (ñoái dieän UB) 4-Ngaõ naêm Traøm Chim (TT ngaõ 5 Traøm Chim) 5-Ngaõ tö chôï Myõ An (ngaõ 4 soâng chôï Myõ An) 6-Ngaõ tö Tröôøng Xuaân (ngaõ 4 soâng xaõ Tröôøng Xuaân giaùp Long An) 7-Nöôùc soâng Cao Laõnh ngay caàu ñuùc TX (caùch caàu Ñuùc 10m, Phöôøng 2) Baûng 4.1: Keát quaû phaân tích nöôùc maët vaøo muøa khoâ Ñòa ñieåm Thaùng Chæ tieâu pH SS BOD5 COD DO Coliform 1 7,9 31 18 28 4,5 24000 5 8,3 29 25 36 5,3 11000 2 2 7,9 15 25 37 4,8 24000 5 8,7 23 27 37 7,5 4600 3 2 7,7 8 25 34 4,4 24000 5 8,2 20 20 30 6,6 4600 4 2 7,5 40 24 32 4,3 24000 5 8,2 20 20 30 6,6 4600 5 2 7,5 38 29 38 4,9 11000 5 7,0 50 40 50 4,6 24000 6 2 6,6 71 33 46 6,6 2100 5 6,8 52 39 48 6,2 24000 7 2 7,7 83 34 45 5,9 4600 5 7,7 47 42 50 5,9 11000 8 2 8,5 36 22 33 6,2 11000 5 7,1 30 29 88 5,9 11000 9 2 7,8 58 27 35 4,8 24000 5 7,8 71 39 49 5,4 24000 10 2 8 54 30 38 4,4 24000 5 7,3 68 31 45 4,8 11000 11 2 7,6 75 31 42 4,2 24000 5 7,0 74 37 50 5,4 24000 12 2 7,1 127 28 36 3,1 11000 5 6,8 80 38 49 6,0 11000 13 2 8 56 20 30 5,1 24000 5 7,2 86 28 37 5,1 4600 14 2 7,1 63 29 39 3,1 24000 5 7,8 92 30 42 5,6 24000 15 2 6,9 212 28 39 3,7 24000 5 7,1 143 31 43 3,5 24000 TCVN 5942 - 1995 - A 6 - 8,5 20 <4 <10 6 5000 TCVN 5942 - 1995 - B 5,5 - 9 80 <25 <35 2 10.000 Baûng 4.2: Keát quaû phaân tích nöôùc maët vaøo muøa möa Ñòa ñieåm Thaùng Chæ tieâu pH SS BOD5 COD DO Coliform 1 8 6,7 90 15 22 4,6 11000 11 6,3 76 10 16 5,4 11000 2 8 8,2 40 37 48 5,2 24000 11 8,2 73 40 55 5,9 11000 3 8 6,5 98 20 28 4,8 24000 11 6,1 68 17 30 5,2 24000 4 8 6,7 88 19 39 5,1 11000 11 6,3 96 25 47 4,8 11000 5 8 6,6 86 14 28 3,8 24000 11 6,1 37 28 45 3,5 11000 6 8 6,6 78 13 27 4,3 24000 11 6,3 64 30,6 50 4,1 11000 7 8 6,2 90 18 32 5,0 24000 11 6,2 39 32,8 54 3,5 11000 8 8 6,3 100 12 28 4,7 24000 11 6,4 8,6 15 3,4 5,7 24000 9 8 6,7 132 22 48 4,7 24000 11 6,2 116 23 47 2,1 24000 10 8 6,7 80 18 38 4,3 24000 11 5,9 68 21 48 3,9 24000 11 8 6,7 132 22 48 4,7 24000 11 6,2 116 23 47 5,1 24000 12 8 6,0 6,8 16 30 4,2 24000 11 6,6 81 22 43 5,3 24000 13 8 6,1 190 12 22 5 11000 11 6,4 110 13 29 4,3 24000 14 8 6,5 60 16 31 4,8 11000 11 6,8 65 27 52 5,1 24000 15 8 6,2 70 14 32 4,7 24000 11 6,1 94 26 51 3,9 24000 TCVN 5942 - 1995 - A 6 - 8,5 20 <4 <10 6 5000 TCVN 5942 - 1995 - B 5,5 - 9 80 <25 <35 2 10.000 8-Nöôùc soâng tieàn TXSÑ (Bôø keø Sa ñeùc, Phöôøng 3) 9-Nöôùc soâng xaõ Taân Phuù Ñoâng (UBND xaõ Taân Phuù Ñoâng) 10- Nöôùc soâng Sa Ñeùc caùch caàu Naøng Hai 100m 11- Nöôùc raïch thoâng Taây - xaõ Taân Khaùnh Ñoâng 12- Nöôùc soâng xaõ Vónh Thaïnh caùch caàu ñuùc kinh xaùng Laáp Voø 100m 13- Nöôùc soâng Haäu Lai Vung (caùch beán ñoø soâng Haäu xaõ Taân Thaønh 100m) 14- Nöôùc soâng taïi ngaõ ba An Khaùnh vaø Hoøa Taân - Chaâu Thaønh 15- Nöôùc Kinh taïi ngaõ tö xaõ Long Thaéng - Lai Vung. Thôøi gian thu maãu: 4 laàn vaøo thaùng 2, 5, 8 vaø 11/2005. 4.2.1 Dieãn bieán giaù trò pH pH coù yù nghóa raát quan troïng veà maët moâi sinh, trong töï nhieân pH aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng sinh hoïc trong nöôùc, lieân quan ñeán moät soá ñaëc tröng nhö: aên moøn, hoøa tan,… pH coøn chi phoái quaù trình xöû lyù nöôùc chaúng haïn nhö: khaû naêng taïo boâng, laøm meàm nöôùc, khöû saét, dieät vi khuaån. Vì theá pH laø yeáu toá aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nöôùc treân löu vöïc soâng vaø aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán chaát löôïng nöôùc söû duïng trong sinh hoaït cuûa ngöôøi daân soáng ôû hai beân soâng treân ñòa baøn tænh. Do ñoù, pH laø moät trong nhöõng chæ tieâu moâi tröôøng quan troïng caàn ñöôïc theo doõi thöôøng xuyeân taïi nhöõng vò trí khaùc nhau treân löu vöïc soâng. Trò soá pH cho pheùp trong nguoàn nöôùc maët laø 6,0 - 8,5 theo TCVN 5942 - 1995 (loïai A). Dieãn bieán veà giaù trò pH taïi caùc vò trí khaùc nhau vaøo muøa möa vaø muøa khoâ ñöôïc bieåu dieãn nhö sau: Ñoà thò 4.1a: Dieãn bieán pH treân caùc soâng chính vaøo muøa khoâ Ñoà thò 4.1b: Dieãn bieán pH treân caùc soâng chính vaøo muøa möa Nhìn vaøo ñoà thò bieåu dieãn pH cho thaáy giaù trò pH ño ñöôïc taïi moãi vò trí vaø qua caùc ñôït ñeàu khoâng gioáng nhau. Giaù trò pH thay ñoåi laø do caùc yeáu toá töï nhieân khaùc nhau, moät trong caùc yeáu toá ñoù chính laø do aûnh höôûng cuûa möa. Vaøo muøa möa pH treân soâng giaûm, tuy nhieân treân vò trí nöôùc soâng Tieàn chôï Hoàng Ngöï (ñoái dieän chôï cuõ thò traán Hoàng Ngöï) thì pH cao vôùi giaù trò 8,2 nhöng vaãn coøn naèm trong tieâu chuaån nöôùc maët TCVN 5942 - 1995 (loaïi A). Vaøo muøa khoâ (ñôït ño vaøo thaùng 2 vaø thaùng 5/2005) pH dao ñoäng nhöng cuõng vaãn naèm trong TCVN 5942 - 1995 cho muïc ñích caáp nöôùc sinh hoaït. Nhìn chung, pH ôû caùc vò trí ño ñöôïc ñeàu naèm trong tieâu chuaån TCVN 5942 - 1995 (loaïi A) cho muïc ñích caáp nöôùc sinh hoaït. Maët duø vaäy taïi moät soá vuøng saâu thuoäc Ñoàng Thaùp Möôøi nguoàn nöôùc maët bò nhieãm pheøn naëng ñaõ laøm cho caùc loaøi thuûy saûn cheát haøng loaït. Nguyeân nhaân nhieãm pheøn taïi nôi ñaây laø do nhieàu noâng daân leân lieáp troàng traøm (ôû Tröôøng Xuaân, Thaïnh Lôïi) neân khi möa xuoáng pheøn töø caùc raõnh thoaùt leân vaø tuoàn ra keânh raïch gaây neân oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Chaát raén lô löõng (huyeàn phuø) SS Chaát raén lô löõng laø daïng huyeàn phuø trong nöôùc laø yeáu toá ñöôïc xaùc ñònh ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc bôûi nhöõng taïp chaát phuø sa cuûa beà maët caùc lôùp ñaát, ñaù bò baøo moøn vaø bò röûa troâi, cuøng vôùi nhöõng chaát thaûi sinh hoaït, dòch vuï, saûn xuaát coâng nghieäp. Keát quaû phaân tích giaù trò SS ñöôïc theå hieän qua hai ñoà thò sau: Ñoà thò 4.2a: Dieãn bieán SS treân caùc soâng chính vaøo muøa khoâ Ñoà thò 4.2b: Dieãn bieán SS treân caùc soâng chính vaøo muøa möa Vaøo ñaàu muøa luõ, noàng ñoä chaát raén lô löõng cuûa caùc maãu coù giaù trò nhoû nhaát laø 40 mg/l vaø lôùn nhaát laø132 mg/l vaø trung bình laø 90,16 mg/l. Nhìn vaøo ñoà thò ta thaáy noàng ñoä chaát raén lô löõng vaøo ñaàu muøa luõ laø töông ñoái cao vaø coù khoaûng bieán thieân lôùn, ñeàu vöôït tieâu chuaån TCVN 5942 -1995 (loaïi A) cho nguoàn nöôùc caáp cho sinh hoaït laø 20 mg/l Vaøo cuoái muøa möa, noàng ñoä chaát raén lô löõng naèm trong TCVN 5942 -1995 loaïi B (80 mg/l) vaø moät soá maãu vöôït qua tieâu chuaån Vaøo muøa khoâ, noàng ñoä chaát raén lô löõng ñeàu vöôït tieâu chuaån loaïi A nhöng vaãn coøn naèm trong giôùi haïn loaïi B. Tuy nhieân, vaãn coøn moät soá maãu vöôït tieâu chuaån (ngaõ tö chôï Myõ An 134 mg/l, nöôùc soâng Cao Laõnh ngay caàu ñuùc thò xaõ 83 mg/l, nöôùc soâng xaõ Vónh Thanïh 127 mg/l). Toùm laïi: noàng ñoä chaát raén lô löõng cao nhaát laø vaøo ñaàu muøa luõ, cuoái muøa möa vaø ñaàu muøa khoâ. Möùc ñoä oâ nhieãm laø töông ñoái cao, caùc maãu qua 4 ñôït phaân tích haàu heát ñeàu vöôït tieâu chuaån cho pheùp. Thôøi ñieåm vaøo ñaàu muøa luõ vaø cuoái muøa möa do luõ vaø möa cuoán troâi caùc chaát thaûi sinh hoaït,… vaø baøo moøn beà maët treân ñöôøng ñi cuûa chuùng cuõng nhö caùc hoùa chaát treân beà maët ñaõ ñöôïc nhöõng côn möa ñaàu muøa laøm saïch neân chuû yeáu coøn laïi caën lô löõng do ñoù laøm taêng noàng ñoä chaát raén lô löõng. Vaøo thôøi ñieåm cuoái muøa khoâ, ñaàu muøa möa (thaùng 5) thì noàng ñoä chaát raén lô löõng giaûm ñaùng keå vaø naèm trong giôùi haïn B TCVN 5942 -1995 laø 80 mg/l. Nhu caàu oxy sinh hoùa Nhu caàu oxy sinh hoùa (BOD5) laø thoâng soá quan troïng ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm do caùc chaát höõu cô keùm beàn vöõng. Söï hieän dieän cuûa caùc chaát höõu cô trong nöôùc laø do nhieàu nguyeân nhaân coù theå laø do söï phaân huõy töï nhieân cuûa caùc sinh vaät, tieáp nhaän nöôùc thaûi töø caùc khu ñoâ thò, daân cö, khu coâng nghieäp, noâng nghieäp. Ñoà thò 4.3a:BOD5 treân caùc soâng chính vaøo muøa khoâ Ñoà thò 4.3b: BOD5 treân caùc soâng chính vaøo muøa möa Nhìn vaøo ñoà thò ta thaáy vaøo muøa khoâ thì noàng BOD5 laø raát cao vaø vöôït qua luoân tieâu chuaån TCVN 5942 - 1995 (loaïi B) laø 25 mg/l cao nhaát laø ôû nöôùc soâng Cao Laõnh ñaït 42 mg/l vaø thaáp nhaát laø vaøo nhöõng thaùng muøa möa noàng ñoä BOD5 giaûm hôn so vôùi muøa khoâ vaø khoâng ñaït tieâu chuaån ñoái vôùi tieâu chuaån nguoàn nöôùc caáp, tuy nhieân vaøo nhöõng thaùng muøa möa thì löôïng BOD5 giaûm, do löu vöïc tieáp nhaän ñöôïc nguoàn nöôùc möa giuùp khaû naêng hoøa tan cuûa chaát oâ nhieãm höõu cô trong nöôùc. Thöôøng thì haøm löôïng BOD5 raát cao ôû moät soá vò trí caùc khu coâng nghieäp. Haøm löôïng BOD5 thay ñoåi ôû moãi vò trí quan traéc ñieàu ñoù theå hieän möùc ñoä oâ nhieãm chaát thaûi höõu cô doïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu do caùc hoaït ñoäng sinh hoaït, coâng nghieäp, noâng nghieäp cuõng nhö ñoâ thò hoùa trong löu vöïc. Nhu caàu oxy hoùa hoïc (COD) COD laø löôïng oxy caàn thieát ñeå oxy hoùa hoaøn toaøn chaát höõu cô baèng chaát oxy hoùa maïnh. Ñoà thò 4.4a: COD treân caùc soâng chính vaøo muøa khoâ Ñoà thò 4.4b: COD treân caùc soâng chính vaøo muøa möa Qua keát quaû khaûo saùt cho thaáy noàng ñoä COD nöôùc soâng ôû Ñoàng Thaùp töông ñoái cao taïi nhieàu vò trí treân