Đề tài Bước đầu nghiên cứu đánh giá sự di chuyển của các chất gây ô nhiễm trong môi trường đất ngập nước ven sông Sài Gòn

MÔÛ ÑAÀU –&— Nguoàn taøi nguyeân nöôùc ngaøy caøng trôû neân voâ cuøng quan troïng ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Nöôùc ñoùng vai troø laø nguoàn soáng cuûa traùi ñaát. Con ngöôøi khoâng theå toàn taïi neáu thieáu nöôùc. Hôn 14 trieäu daân ñang duøng nöôùc sinh hoaït vaø aên uoáng ôû löu vöïc soâng Saøi Goøn - Ñoàng Nai. Nguoàn nöôùc caáp cho Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Bieân Hoøa, Thuû Daàu Moät ñeàu döïa vaøo heä thoáng soâng naøy. Coøn chaát löôïng nöôùc thì gaàn nhö phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo caùc hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, baûo veä moâi tröôøng cuûa cö daân thuoäc 11 tænh thaønh trong löu vöïc soâng nhö: Ñaék Laék, Laâm Ñoàng, Bình Phöôùc, Bình Thuaän, Ninh Thuaän, Taây Ninh, Bình Döông, Baø Ròa – Vuõng Taøu, Long An vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Theá neân, vieäc baûo veä moâi tröôøng, baûo veä nguoàn nöôùc cuûa löu vöïc soâng trong tình hình hieän nay trôû neân caáp baùch hôn bao giôø heát. Moãi ngaøy, heä thoáng keânh raïch vaø soâng Saøi Goøn phaûi gaùnh treân 1 trieäu m3 nöôùc thaûi sinh hoaït, gaàn 400.000 m3 nöôùc thaûi coâng nghieäp, 4.000 – 5.000 taán raùc thaûi sinh hoaït vaø 7 taán raùc y teá chöa qua xöû lyù… Do ñoù trong vaøi naêm gaàn nay, vaán ñeà kieåm soaùt oâ nhieãm moâi tröôøng moâi tröôøng nöôùc treân ñòa baøn Thaønh phoá ñang gioùng leân hoài chuoâng baùo ñoäng. Vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc, ñaëc bieät laø tình traïng oâ nhieãm keânh Tham Löông vaø soâng Saøi Goøn ñaõ ñöôïc nhieàu ñaïi bieåu ñeà caäp taïi caùc cuoäc hoïp Hoäi Ñoàng Nhaân Daân Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. Theo döï baùo cuûa caùc chuyeân gia moâi tröôøng, neáu khoâng kòp thôøi ngaên chaën, kieåm soaùt caùc nguoàn gaây oâ nhieãm cho heä thoáng soâng Saøi Goøn – Ñoàng Nai, thì trong voøng 10 naêm tôùi hôn 10 trieäu daân Thaønh Phoá Hoà Chí Minh seõ khoâng coøn nöôùc saïch phuïc vuï sinh hoaït. Do ñoù vieäc taêng cöôøng kieåm soaùt caùc nguoàn oâ nhieãm, gaây aûnh höôûng cho löu vöïc heä thoáng soâng Saøi Goøn – Ñoàng Nai laø raát caàn thieát. Kieåm soaùt caùc nguoàn oâ nhieãm, xöû lyù, laøm giaûm noàng ñoä caùc chaát gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Ngoaøi vieäc söû duïng caùc coâng ngheä hieän ñaïi, chuùng ta caàn taän duïng nguoàn taøi nguyeân ñaát ngaäp nöôùc ven soâng Saøi Goøn vaøo vieäc laøm giaûm thieåu caùc oâ nhieãm. Cho ñeán hieän nay moät phaàn khoâng nhoû caùc heä thoáng ñaát ngaäp nöôùc ven soâng Saøi Goøn gaàn nhö boû hoang. Ít ngöôøi nghó tôùi khaû naêng gaïn loïc caùc chaát oâ nhieãm cuûa chuùng. Thaät söï vaäy, neáu chuùng ta caûi taïo laïi, khai thaùc moät caùch hôïp lyù caùc heä thoáng ñaát ngaäp nöôùc naøy, seõ goùp moät phaàn khoâng nhoû ñeå giaûm thieåu caùc oâ nhieãm, ñoàng thôøi coøn phaùt trieån theâm söï ña daïng veà caùc heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc ven soâng Saøi Goøn vaø taän duïng chuùng ñeå phaùt trieån du lòch sinh thaùi. Ñeà taøi “Böôùc ñaàu nghieân cöùu khaû naêng di chuyeån cuûa caùc chaát gaây oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc ven soâng Saøi Goøn” seõ minh chöùng cho khaû naêng gaïn loïc caùc chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát nöôùc. CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ ÑEÀ TAØI –&— ÑAËT VAÁN ÑEÀ Trong nhöõng naêm vöøa qua, caùc hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi treân ñòa baøn Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ laøm phaùt sinh moät löôïng lôùn caùc chaát thaûi raén. Theo nguyeân taéc, chuùng ñöôïc taäp trung vaøo caùc khu vöïc coù caùc coâng ngheä xöû lyù thích hôïp, nhöng thöïc teá trong thôøi gian qua caùc baõi raùc luoân coù nhöõng taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng, chaúng haïn nhö caùc baõi raùc Ñoâng Thaïnh, Goù Caùt, Tam Taân. Trong ñoù ñaùng quan taâm laø hieän töôïng oâ nhieãm nguoàn nöôùc cuûa khu vöïc xung quanh. Baõi raùc Ñoâng Thaïnh naèm caùch Thaønh phoá Hoà Chí Minh khoaûng 15 km veà phía Taây Baéc, baét ñaàu ñöa vaøo hoaït ñoäng naêm 1988 ñeå laøm baõi raùc chính cho Thaønh phoá vaø caùc vuøng phuï caän. Cuoái naêm 2000 thì ñoùng cöûa. Baõi raùc coù dieän tích 43,5 ha vôùi heä thoáng töôøng bao boïc xung quanh haøng caây soá. Beân trong, raùc ñöôïc tích tuï cao 10 – 20 meùt, cao hôn töôøng bao boïc 3 ñeán 4 laàn. Nöôùc thaûi töø baõi raùc tieát ra ñöôïc taäp trung vaøo caùc hoà chöùa roäng 12.000m2 ñeán 17.000m2 vaø saâu töø 4 – 5m. caùc hoà chöùa naèm cao hôn ñòa hình xung quanh. Nöôùc hoà ñen, ñaëc quaùnh vaø toaû ra muøi hoâi thoái. Ñeán cuoái naêm 2002 môùi coù nhaø maùy xöû lyù nöôùc thaûi. Ngaøy 02/6, ñaëc bieät ngaøy 17/07/2000, moät maûng töôøng chaén daøi khoaûng 8m bò vôõ ra. Theo öôùc tính cuûa UBND xaõ Ñoâng Thaïnh, vieäc naøy ñaõ gaây ra thieät haïi hoaøn toaøn 14 hecta hoa maøu, luùa, caây aên traùi, ao nuoâi caù cuûa 45 hoä daân, 14 nhaø bò troâi. Doøng nöôùc thaûi cuûa hai laàn vôõ töôøng chaén ñoã ra soâng Raïch Tra roài chaûy veà soâng Saøi Goøn laøm caù cheát haøng loaït. Cho ñeán nay, ñaõ gaàn 6 naêm ñoùng cöûa baõi raùc. Nhöng baõi raùc vaãn thöôøng xuyeân nhaän moät löôïng nöôùc raùc töø baõi raùc Goø Caùt. Maët duø baõi raùc ñaõ coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi töông ñoái hoaøn chænh, tuy nhieân tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng do nöôùc ró raùc ra khu vöïc xung quanh vaãn coøn. Hình (1):Nöôùc ræ beà maët töø baõi raùc Ñoâng Thaïnh (saùt meù töôøng hoà chöùa) Nöôùc ró raùc töø baõi raùc ra khu vöïc xung quanh khoâng chæ treân beà maët chuùng ta nhìn thaáy ñöôïc (hình treân). Nöôùc ró chaûy treân beà maët nhìn thaáy ñöôïc thì chuùng ta coù theå xöû lyù kòp thôøi. Coøn nöôùc ró raùc chaûy ngaàm trong loøng ñaát thì vieäc nhaän bieát vaø xöû lyù chuùng thaät söï gaëp nhieàu khoù khaên, vì chuùng ta khoâng theå nhaän bieát höôùng di chuyeån cuûa chuùng ñeå kòp thôøi xöû lyù. Do ñoù, vieäc nghieân cöùu, ñaùnh giaù doøng di chuyeån cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc ven soâng Saøi Goøn cuï theå laø “Nghieân cöùu, ñaùnh giaù doøng di chuyeån cuûa moät soá chaát oâ nhieãm tieâu bieåu cuûa nöôùc ræ töø baõi raùc (NH4+, NO2-, NO3-) trong moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc xung quanh baõi raùc Ñoâng Thaïnh ra Raïch Tra”, moät nhaùnh cuûa soâng Saøi Goøn laø thaät söï caàn thieát. Ñaây laø moät hoài chuoâng ñaùnh thöùc caùc nhaø quaûn lyù moâi tröôøng, phaûi nhìn nhaän laïi vaán ñeà kieåm soaùt caùc chaát oâ nhieãm di chuyeån ngaàm trong ñaát, döôùi taùc ñoäng cuûa caùc chu kyø trieàu doïc theo löu vöïc soâng Saøi Goøn. Ñoàng thôøi noùi leân chöùc naêng gaïn loïc hoaëc xöû lyù caùc chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc. Moät chöùc naêng coù theå noùi laø raát môùi trong xu theá hieän nay. MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI Nghieân cöùu, ñaùnh giaù doøng di chuyeån cuûa chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc ven soâng Saøi Goøn. Töø ñoù ñaùnh giaù khaû naêng gaïn loïc chaát oâ nhieãm cuûa ñaát ngaäp nöôùc. Böôùc ñaàu moâ phoûng moâ hình lan truyeàn cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong khu vöïc xung quanh baõi raùc Ñoâng Thaïnh ra Raïch Tra. Ñeà xuaát vaø kieán nghò caùc giaûi phaùp nhaèm khoáng cheá oâ nhieãm. Taïo böôùc ñeäm cho caùc nghieân cöùu sau naøy veà vaán ñeà di chuyeån cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc sau naøy khi coù ñieàu kieän. YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI Tính khoa hoïc Ñaây laø moät ñeà taøi ñöôïc toång hôïp töø caùc kieán thöùc ñaõ hoïc suoát 5 naêm treân giaûng ñöôøng vaø quaù trình thöïc taäp toát nghieäp taïi Phoøng Taøi Nguyeân Ñaát thuoäc Phaân Vieän Ñòa Lyù taïi TP. Hoà Chí Minh Nhöõng phaân tích vaø ñeà xuaát trong ñeà taøi Luaän Vaên Toát Nghieäp ñeàu döïa treân cô sôû khoa hoïc, laäp luaän vöõng chaéc töø caùc chuyeân gia maø em tham khaûo yù kieán. Ñoàng thôøi thoâng qua caùc taøi lieäu lieân quan ñaùng tin caäy. Tính thöïc teá Ñaây laø tính chaát khaù quan troïng cuûa ñeà taøi nghieân cöùu vì: Noù noùi leân taàm quan troïng cuûa taøi nguyeân ñaát ngaäp nöôùc. Kieåm tra, ñaùnh giaù doøng di chuyeån cuûa chaát oâ nhieãm trong ñaát ngaäp nöôùc ven Soâng Saøi Goøn. Cuï theå laø nöôùc ræ töø Baõi raùc Ñoâng Thaïnh, huyeän Hoùc Moân ra Raïch Tra moät nhaùnh cuûa Soâng Saøi Goøn. Tính môùi meû Ñaây laø moät höôùng nghieân cöùu coù theå noùi laø raát môùi hieän nay. Vì töø tröôùc ñeán nay, caùc nghieân cöùu veà ñaát ngaäp nöôùc chuû yeáu laø ñi saâu vaøo vieäc ñaùnh giaù giaù trò vaø baûo toàn tính ña daïng sinh hoïc cuûa caùc heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc, chöù chöa thöïc söï quan taâm ñeán khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm cuûa ñaá ngaäp nöôùc. Ñaëc bieät laø coù nhöõng caûnh baùo böôùc ñaàu veà söï di chuyeån cuûa caùc chaát oâ nhieãm töø baõi raùc Ñoâng Thaïnh ra moâi tröôøng xung quanh. Laø ñeà taøi laàn ñaàu tieân ñöa ra yù töôûng veà nghieân cöùu, ñaùnh giaù khaû naêng di chuyeån xöû lyù oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc. GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI Ñoái töôïng nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø Ñaát ngaäp nöôùc. Phaïm vi nghieân cöùu Do thôøi gian, kinh phí, khaû naêng coù haïn vaø chuû ñeà töông ñoái môùi neân ñeà taøi nghieân cöùu giôùi haïn thöïc hieän moät soá noäi dung sau: Khaûo saùt hieän traïng löu vöïc töø trong baõi raùc Ñoâng Thaïnh ra raïch Baø Maây vaø Raïch Tra. Tieán haønh boá trí heä thoáng loå khoan quan traéc, thu maãu vaø phaân tích caùc maãu ñaát, nöôùc (moät soá chæ tieâu cô baûn: COD, Nitô, Photpho, Fe, pH, TDS, EC cuûa nöôùc vaø dung troïng, chaát höõu cô vaø thaønh phaàn cô giôùi cuûa ñaát) töø ñoù ñaùnh giaù khaû naêng di chuyeån cuûa chaát oâ nhieãm vaø khaû naêng gaïn loïc chaát oâ nhieãm cuûa moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc. Söû duïng coâng cuï Vertical Mapper noäi suy söï phaân boá caùc chaát gaây oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát theo thôøi gian vaø khoâng gian, ñeå töø ñoù nhaän dieän khaû naêng di chuyeån cuûa moät soá soá chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc taïi khu vöïc nghieân cöùu. Thôøi gian thöïc hieän ñeà taøi Töø ngaøy 20 / 10 / 2006 ñeán 27 /12 / 2006. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Thu thaäp caùc taøi lieäu caàn thieát. Khaûo saùt löu vöïc, löïa choïn vò trí, moâ taû ñòa hình, ñòa maïo, hieän traïng söû duïng ñaát. Xöû lyù soá lieäu giai ñoaïn ñaàu ñeå boá trí heä thoáng loã khoan, vò trí laáy maãu nöôùc, ñaát vaø xaây döïng chieán löôïc thu maãu ñònh kyø. Khaûo saùt thöïc ñòa giai ñoaïn hai, khoan laáy maãu vaø laép ñaët heä thoáng thieát bò quan traéc möïc nöôùc trong ñaát, thieát bò laáy maãu. Phaân tích taïi hieän tröôøng, laáy maãu ñeå phaân tích trong phoøng thí nghieäm. Xöû lyù, thoáng keâ soá lieäu phaân tích theo töøng ñôït laáy maãu. Xöû lyù toång hôïp taát caû caùc soá lieäu, döõ lieäu, ñaùnh giaù khaû naêng gaïn loïc cuûa ñaát ngaäp nöôùc, xaây döïng moâ hình lan truyeàn chaát gaây oâ nhieãm. Vieát baùo caùo. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp luaän Maëc duø ñaõ coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, tuy nhieân tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng do nöôùc ró raùc treân beà maët vaãn xaûy ra. Coøn vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng do nöôùc ró raùc chaûy ngaàm trong loøng ñaát thì cho ñeán nay ñang laøm ñau ñaàu caùc nhaø quaûn lyù vì: khoâng xaùc ñònh ñöôïc höôùng lan truyeàn cuûa doøng nöôùc ró. Ñaây chính laø lyù do hình thaønh neân ñeà taøi: Nghieân cöùu, ñaùnh giaù doøng di chuyeån cuûa moät soá chaát gaây oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc xung quanh baõi raùc Ñoâng Thaïnh ra Raïch Tra Ñaát ngaäp nöôùc laø moät heä sinh thaùi coù naêng suaát sinh hoïc cao vôùi nhieàu chöùc naêng vaø giaù trò khaùc nhau nhö: Ñieàu tieát nöôùc ngaàm, du lòch, giaûi trí vaø ñaëc bieät quan troïng laø khaû naêng xöû lyù chaát thaûi. Tuy nhieân chöùc naêng xöû lyù chaát thaûi chöa ñöôïc thöïc söï khai thaùc, maø chæ quan taâm ñeán chöùc naêng ña daïng sinh hoïc phuïc cho vieäc phaùt trieån du lòch sinh thaùi, baûo toàn ña daïng sinh hoïc, v.v… Thoâng qua vieäc nghieân cöùu, khaûo saùt chuùng toâi nhaän thaáy raèng, xung quanh baõi raùc Ñoâng Thaïnh coù moät heä thoáng ñaát ngaäp nöôùc vôùi heä thöïc vaät khaù phong phuù. Seõ ñoùng goùp moät phaàn khoâng nhoû trong vieäc giuùp chuùng ta ngaên chaën moät phaàn caùc chaát oâ nhieãm ræ ra töø baõi raùc veà Raïch Tra Phöông phaùp cuï theå Thu thaäp, xöû lyù caùc taøi lieäu coù saün Tröôùc khi thöïc hieän ñeà taøi, vieäc thu thaäp, xöû lyù caùc soá lieäu, taøi lieäu lieän quan ñeán ñeà taøi laø heát söùc quan troïng, bôûi qua ñoù vieäc phaùt hieän caùc vaán ñeà lieân quan ñeán ñeà taøi seõ saùng roõ hôn, xaùc ñònh ñöôïc caùc yeáu toá caàn keá thöøa, haïn cheá vieäc nghieân cöùu traøn lan, taäp trung giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà coát loûi cuûa ñeà taøi. Ñoàng thôøi vaïch ra ñöôïc moät caùch khaù chi tieát caùc höôùng nghieân cöùu chính xaùc hôn. Söû duïng vieãn thaùm, aûnh veä tinh, baûn ñoà neàn, GPS vaø GIS. Söû duïng caùc tö lieäu vieãn thaùm: Aûnh veä tinh Landsat, aûnh maùy bay... Ñaây laø böôùc quan troïng trong vieäc xaùc laäp, cuõng nhö ñònh höôùng cho chuùng ta trong vieäc khaûo saùt thöïc ñòa. GPS laø moät coâng cuï ñaéc löïc giuùp cho chuùng ta xaùc ñònh vò trí toaï ñoä cuûa caùc tuyeán khaûo saùt, vò trí cuûa caùc loã khoan treân baûn ñoà. Öùng duïng GIS ñöôïc söû duïng ñeå xaùc laäp vuøng nghieân cöùu treân baûn ñoà, ranh giôùi cuûa vuøng nghieân cöùu, tìm hieåu vaø xaùc laäp tuyeán khaûo saùt treân baûn ñoà, chuaån bò cho coâng taùc khaûo saùt thöïc ñòa nhaèm phuïc vuï cho muïc ñích nghieân cöùu. Phöông phaùp khaûo saùt theo löu vöïc Löu vöïc laø nôi taäp hôïp caùc thaønh phaàn moâi tröôøng töï nhieân (ñaát, nöôùc, thaûm phuû, khí haäu, ñòa hình) vaø moâi tröôøng xaõ hoäi (hoaït ñoäng saûn xuaát, sinh hoaït daân cö …) treân moät vuøng ñòa lyù, ñöôïc giôùi haïn bôûi contour phaân thuyû cuûa moät con soâng hay caùc con soâng töø nguoàn nhaän nöôùc ñeán cöûa xaû. Phöông phaùp khaûo saùt theo löu vöïc giuùp cho chuùng ta nhaän dieän chính xaùc löu vöïc maø chuùng ta caàn nghieân cöùu, veà caùc thaønh phaàn treân cuûa löu vöïc Phöông phaùp nghieân cöùu ñòa chaát thuyû vaên Nghieân cöùu ñòa chaát thuyû vaên nhaèm giaûi quyeát caùc nhieäm vuï: Nghieân cöùu söï phaân boá, beà daøy cuûa caùc taàng ñaát, beà maët cuûa lôùp phuø sa coå. Caùc taàng daãn nöôùc cuûa ñaát trong khu vöïc nghieân cöùu, moái quan heä giöõa caùc taàng chöùa nöôùc vôùi nöôùc maët. Vieäc nghieân cöùu ñòa chaát thuûy vaên bao goàm: thu thaäp, phaân tích vaø toång hôïp caùc soá lieäu ñòa chaát thuûy vaên khu vöïc nghieân cöùu. Phöông phaùp khoan laáy maãu vaø ñaët oáng laáy nöôùc Coâng taùc khoan giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï sau: Laáy maãu ñaát ñeå nghieân cöùu ñòa taàng cuûa khu vöïc nghieân cöùu. Nghieân cöùu thaønh phaàn, traïng thaùi, tính chaát cuûa caùc taàng ñaát khu vöïc nghieân cöùu. Ñaët caùc oáng thu maãu nöôùc taàng noâng trong ñaát. Phöông phaùp laáy maãu Maãu ñaát: Khoan laáy maãu. Phaân taàng, cho vaøo tieâu baûn, ñaùnh giaù sô boä. Maãu nöôùc: Duøng bôm chaân khoâng laáy maãu, ño ngay taïi choã moät soá chæ tieâu (pH, EC, TDS, …) tröôùc khi ñem veà phoøng thí nghieäm. Keát quaû phaân tích cuoái cuøng khoâng chæ phuï thuoäc vaøo keát quaû phaân tích trong phoøng thí nghieäm maø coøn phuï thuoäc ngay töø khi laáy maãu vaø caùch baûo quaûn, khi chuyeân chôû vaø löu tröõ maãu. Phöông phaùp phaân tích Phaân tích hoaù, lyù ñaát vaø nöôùc. Ñoái vôùi ñaát Veà thaønh phaàn vaät lyù, chuû yeáu phaân tích thaønh phaàn cô giôùi, dung troïng, tyû troïng vaø ñoä xoáp. Veà thaønh phaàn hoùa hoïc: Chuû yeáu phaân tích haøm löôïng caùc cation vaø anion chính, trong ñoù chuù troïng haøm löôïng caùc cation trong caùc pha khaùc nhau (pha hoøa tan, pha trao ñoåi vaø toång soá), pH, EC, Eh vaø haøm löôïng höõu cô; caùc chaát dinh döôõng toång soá vaø deã tieâu. Ñoái vôùi nöôùc. Phaân tích caùc chæ tieâu veà BOD, COD, TS, toång nitô, toång phoátpho vaø caùc kim loaïi naëng trong nöôùc keát hôïp vôùi moät soá chæ tieâu ño taïi thöïc ñòa nhö:DO, pH, EC, Eh. Ñaây ñöôïc xem laø coâng ñoaïn raát caàn thieát trong quaù trình nghieân cöùu. Bôûi vì chæ coù theå thoâng qua caùc thoâng soá, chæ tieâu ñaõ ñöôïc phaân tích thì chuùng ta môùi coù caùc nhaän xeùt ñaùnh giaù ñöôïc. Phöông phaùp phaân tích thoáng keâ, ñaùnh giaù toång hôïp soá lieäu Ñaây laø phöông phaùp quan troïng, quyeát ñònh. Noù chi phoái toaøn boä keát quaû cuûa baùo caùo toång hôïp. Söû duïng caùc phaàn meàm thoáng keâ, xöû lyù caùc soá lieäu thu thaäp ñöôïc trong suoát quaù trình nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. Caùc soá lieäu phaûi ñöôïc xöû lyù, heä thoáng vaø caäp nhaät lieân tuïc trong suoát quaù trình thöïc hieän. Taát caû caùc soá lieäu phaûi ñöôïc kieåm tra, hieäu chænh vaø heä thoáng laïi. Treân cô sôû phaân tích vaø toång hôïp, ta tieán haønh vieát baùo caùo toång hôïp  KEÁ HOAÏCH THÖÏC HIEÄN ÑEÀ TAØI TT Caùc noäi dung coâng vieäc Keát quaû phaûi ñaït ñöôïc Thôøi gian thöïc hieän Ghi chuù 1 Thu thaäp caùc taøi lieäu soá lieäu ñaõ coù Taøi lieäu, soá lieäu 01/10 – 10/10 2 Khaûo saùt löu vöïc, löïa choïn vò trí, moâ taû ñòa hình, ñòa maïo, hieän traïng söû duïng ñaát, cheá ñoä nöôùc. Soá lieäu, taøi lieäu. Baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát 11/10 – 15/10 3 Xöû lyù soá lieäu khaûo saùt böôùc ñaàu ñeå xaùc ñònh heä thoáng loã khoan, vò trí laáy maãu vaø xaây döïng chieán löôïc laáy maãu ñònh kyø. Taøi lieäu, sô ñoà vaø keá hoaïch laáy maãu. 15/10 –20/10 4 Khaûo saùt thöïc ñòa giai ñoaïn hai, khoan laáy maãu vaø laép ñaët heä thoáng thieát bò quan traéc, laáy maãu. Xaây döïng hoaøn chænh heä thoáng laáy maãu. 20/10 – 30/10 5 Laáy maãu ñònh kyø Maãu ñaát vaø maãu nöôùc 5 kyø (10/11 – 12/12) 6 Phaân tích maãu ñaát, nöôùc Keát quaû phaân tích 10/11 – 15/12 7 Xöû lyù thoáng keâ soá lieäu phaân tích. Ñaùnh giaù khaû naêng gaïn loïc chaát oâ nhieãm cuûa ñaát ngaäp nöôùc, xaây döïng moâ hình lan truyeàn chaát oâ nhieãm. Baûng soá lieäu, sô ñoà phaân boá khoâng gian theo chaát oâ nhieãm. Ñaùnh giaù khaû naêng gaïn loïc chaát oâ nhieãm cuûa ñaát ngaäp nöôùc vaø moâ hình lan truyeàn chaát oâ nhieãm 15/11 – 16/12 8 Vieát baùo caùo toång hôïp Baøi baùo caùo 17/11 – 27/12 CHÖÔNG 2 TOÅNG QUAN VEÀ ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN, TAØI NGUYEÂN - MOÂI TRÖÔØNG HUYEÄN HOÙC MOÂN VAØ KHU VÖÏC NGHIEÂN CÖÙU –&— 2.1. TOÅNG QUAN VEÀ HUYEÄN HOÙC MOÂN 2.1.1. ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN 2.1.1.1 Vò trí ñòa lyù Ngaøy 01-04-1997 Huyeän Hoùc Moân ñöôïc taùch thaønh Quaän 12 vaø Huyeän Hoùc Moân môùi, goàm 12 ñôn vò haønh chính, trong ñoù coù 11 xaõ vaø 1 thò traán vôùi toång dieän tích töï nhieân laø 10.943,48 ha; daân soá laø 258.700 ngöôøi (naêm 2005). Hình (2):Baûn ñoà haønh chính huyeän Hoùc Moân Naèm ôû phía Baéc Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Phía Baéc giaùp huyeän Cuû Chi. Phía Nam giaùp quaän 12 vaø Bình Chaùnh. Phía Taây giaùp tænh Long An. Phía Ñoâng giaùp tænh Bình Döông. Vôùi vò trí laø cöûa ngoõ phía Baéc vaøo noäi thaønh Thaønh phoá Hoà Chí Minh, noái lieàn vôùi caùc truïc ñöôøng giao thoâng quan troïng nhö: Quoác loä 1A, ñöôøng Xuyeân AÙ – Quoác loä 22. Vôùi caùc tuyeán lieân tænh loä noái TP.HCM vôùi cac vuøng laân can nhö Long An, Bình Döông, Bình Phöôùc, Taây Ninh vaø Campuchia. Ngoaøi caùc tuyeán ñöôøng boä huyeát maïch cho phaùt trieån kinh teá, huyeän Hoùc Moân coøn coù tuyeán ñöôøng thuyû goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc phaùt trieån kinh teá. Tuyeán ñöôøng soâng Saøi Goøn raát thuaän lôïi cho vaän taûi thuyû goùp phaàn khoâng nhoû cho vieäc phaùt trieån kinh teâ. Tuyeán ñöôøng soâng Saøi Goøn raát thuaän lôïi cho vaän taûi thuyû lieân tænh TP.HCM, Bình Döông, Taây Ninh trong ñoù coù ñoaïn qua Hoùc Moân. Ñoàng thôøi laø tuyeán du lòch sinh thaùi nhaø vöôøn caùc xaõ cuûa huyeän doïc soâng Saøi Goøn. 2.1.1.2 Ñòa hình Treân ñòa baøn coù 3 loaïi ñòa hình chính. Vuøng goø cao coù cao trình töø 8-10m: Coù dieän tích 277ha, chieám 1.53% dieän tích töï nhieân, coù ñaëc ñieåm laø neàn moùng vöõng chaéc, thoaùt nöôùc toát, thuaän lôïi cho boá trí caùc cô sôû coâng nghieäp, caùc trung taâm haï taàng kyõ thuaät. Vuøng trieàn coù cao trình töø 2-8m: Coù dieän tích 5.719ha, chieám 53,38% dieän tích töï nhieân, coù neàn moùng khaù vöõng chaéc, khaû naêng thoaùt nöôùc trung bình, hieän ñang laø vuøng chuyeân troàng caây haøng naêm. Vuøng bong truõng coù cao trình döôùi 2m: coù dieän tích 4.923ha, chieám 45,09% dieän tích töï nhieân. Ñaây laø khu vöïc thoaùt nöôùc keùm vaø hieän nay phaàn lôùn laø ñaát troàng luùa, maøu, troàng caây haøng naêm. Vuøng ven soâng raïch ñaõ vaø ñang hình thaønh vuøng caây aên traùi nhaø vöôøn caàn keát hôïp loaïi hình du lòch sinh thaùi. 2.1.1.3 Khí haäu Huyeän Hoùc moân mang tính chaát khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa can xích ñaïo, trong naêm chia 2 muøa roõ reät: Muøa möa vaø muøa khoâ. Muøa möa: Töø thaùng 5 ñeán thaùng 10, löôïng möa phaân boá khoâng ñieàu. Löôïng möa taêng daàn töø Taây sang Ñoâng, töø Baéc xuoáng Nam. Möa taäp trung vaøo thaùng 8 vaø thaùng 9, thöôøng bò ngaäp uùng cuïc boä do heä thoáng thoaùt nöôùc khoâng toát. Muøa khoâ: Töø thaùng 11 ñeán thaùng 4 naêm sau. Muøa khoâ möïc nöôùc ngaàm xuoáng thaáp neân deã gaây hieän töôïng thieáu nöôùc, nhaát laø saûn xuaát noâng nghieäp. Veà gioù: Coù 2 höôùng gioù chính. Gioù höôùng Taây hoaëc Taây Nam: coù vaän toác trung bình 1,5-3m/s töø thaùng 6 ñeán thaùng 9. Gioù höôùng Ñoâng hoaëc Ñoâng Nam: coù vaän toác trung bình 1,5-2,5m/s töø thaùng 2 ñeán thaùng 5. Ngoaøi ra coù gioù Baéc vaø Ñoâng Baéc thoåi veà töø thaùng 10 ñeán thaùng 2. Nhìn chung khí haäu treân ñòa baøn töông ñoái oân hoaø, ít bò aûnh höôûng cuûa baõo, khoâng coù gioù Taây khoâ noùng, muøa ñoâng khoâng laïnh vaø khoâng coù söông muoái, aùnh saùng doài daøo trong naêm, thuaän lôïi cho phaùt trieån noâng nghieäp. 2.1.1.4 Thuyû vaên Huyeän Hoùc Moân coù 6 con raïch chính: Soâng Saøi Goøn, Raïch Tra, raïch Baø maây, raïch Baø Hoàng, kinh An Haï, kinh Thaày Cai, raïch Hoùc Moân ñeàu taäp trung naèm ôû phía Baéc vaø phía ñoâng huyeän. Ngoaøi ra huyeän Hoùc Moân coøn coù moät heä thoáng keânh raïch nhoû vaø thuyû lôïi phuïc vuï coâng taùc töôùi tieâu nöôùc trong noâng nghieäp. Caùc soâng, raïch chòu aûnh höôûng cuûa nöôùc soâng Saøi Goøn vaø soâng Vaøm Coû Ñoâng. Nhôø coù söï hoã trôï cuûa hoà Daàu Tieáng xaû nuôùc vaøo soâng Saøi Goøn vaø coù heä thoáng coáng ngaên maën cuoái kinh An Haï neân nöôùc soâng giaûm ñoä maën vaø pheøn. Vaøo muøa khoâ töø thaùng 3 ñeán thaùng 6 nöôùc soâng raïch ngoït duøng cho sinh hoaït ñöôïc, ngöôïc laïi vaøo muøa möa chòu aûnh höôûng röûa troâi pheøn neân nöôùc soâng raïch coù möùc ñoä pheøn cao khoâng duøng cho sinh hoaït ñöôïc nhaát laø vuøng Nhò Xuaân – An Haï. 2.1.2 TAØI NGUYEÂN THIEÂN NHIEÂN 2.1.2.1 Taøi nguyeân ñaát Ñaát xaùm: Laø nhoùm ñaát toát coùtoång dieän tích laø 5062,01 ha, chieám 46,9% dieän tích töï nhieân. Phaàn lôùn nhoùm ñaát naøy coù cao trình töø 2 -10m, neàn moùng toát, coù theå söû duïng vaøo nhieàu muïc ñích nhö: Boá trí saûn xuaát coâng nghieäp, khu daân cö, troàng hoa maøu. Nhoùm ñaát pheøn: Coù dieän tích 5118,68 ha, chieám 47,4% dieän tích töï nhieân, chuû yeáu laø vuøng soâng raïch, moät soá nôi laäp vöôøn troàng caây aên traùi, soá coøn laïi troàng luùa. Nhoùm ñaát vaøng naâu: Coù dieän tích 615,72 ha chuû yeáu troàng caây laâu naêm. Nhoùm ñaát soâng suoái: Dieän tích ñaát coøn laïi. 2.1.2.2 Taøi nguyeân nöôùc Nöôùc maët: Huyeän Hoùc Moân vôùi heä thoáng soâng ngoøi daøy ñaëc, nguoàn nöôùc doài daøo tuy nhieân nguoàn nöôùc naøy thöôøng xuyeân bò nhieãm maën, do ñoù vieäc söû duïng cho sinh hoaït vaø troàng troït raát haïn cheá. Tuy nhieân ñieàu naøy cuõng mang laïi cho huyeän Hoùc Moân nhöõng öu theá nhaát ñònh nhö söû duïng nguoàn nöôùc ñeå nuoâi troàng thuyû saûn, hay phaùt trieån caùc loaïi hình sinh thaùi du lòch doïc theo caùc nhaùnh soâng. Nöôùc ngaàm: Coù 5 taàng nöôùc ngaàm: Taàng 1: Naèm ôû ñoä saâu 15 - 20m, ñaây laø taàng nöôùc thuyû caáp. Taàng nöôùc naøy deã bò oâ nhieãm do thaám töø maët ñaát xuoáng, nhaát laø khu vöïc gaàn baõi raùc Ñoâng Thaïnh. Taàng 2: Naèm ôû ñoä saâu 20 - 50m. Taàng 3: Naèm ôû ñoä saâu 50 - 90m. Taàng 4: Naèm ôû ñoä saâu 100 - 120m. Taàng 5: Naèm ôû ñoä saâu hôn 120m. Taàng 2 vaø taàng 3 tröõ löôïng nhieàu nhaát vaø chaát löôïng toát. Hieän nay ngöôøi daân ñang khai thaùc vaø söû duïng nhieàu ôû taàng 2 phuïc vuï sinh hoaït haøng ngaøy. Taàng 4 vaø taàng 5 coâng ty caáp nöôùc Thaønh phoá ñang khai thaùc phuïc vuï cho khu vöïc noäi thaønh. Khu vöïc Nhò Xuaân nöôùc ngaàm bò nhieãm pheøn vaø maën neân khoâng söû duïng ñöôïc. Khu vöïc xung quanh baõi raùc Ñoâng Thaïnh nguoàn nöôùc ngaàm bò oâ nhieãm traàm troïng. 2.1.2.3 Taøi nguyeân röøng Huyeän Hoùc Moân haàu nhö khoâng coù dieän tích röøng taäp trung chæ troàng caây phaân taùn. Ñaát röøng hieän nay vôùi toång dieän tích 146,99 ha taäp trung chuû yeáu ôû xaõ Taân Thôùi Nhì thuoäc khu vöïc noâng tröôøng Nhò Xuaân. 2.1.2.4 Taøi nguyeân nhaân vaên Huyeän Hoùc Moân laø moät huyeän anh huøng, coù neàn vaên hoaù laâu ñôøi vôùi taøi nguyeân nhaân vaên khaù phong phuù vaø ña daïng vôùi nhöõng ñòa danh nhö Ngaõ ba Gioàng, Baø Ñieåm 18 thoân vöôøn traàu, … Ñôøi soáng taâm linh cuûa ngöôøi daân Hoùc Moân cuõng khaù phong phuù, ñaây laø nôi taäp hôïp daân ñòa phöông ôû caùc nôi neân hoï mang nhieàu tính ngöôõng khaùc nhau nhö: Phaät giaùo, Thieân chuùa giaùo, Tin laønh, … trong ñoù Phaät giaùo, Thieân chuùa giaùo chieám ñaïi ña soá. 2.1.3 Ñaùnh giaù chung veà ñieàu kieän töï nhieân, taøi nguyeân thieân nhieân. 2.1.3.1 Thuaän lôïi Huyeän Hoùc Moân coù vò trí thuaän lôïi laø ñieåm phaùt trieån haï taàng kyõ thuaät coù tính chaát ñaàu moáicuûa Thaønh phoá nhö laø: heä thoáng giao thoâng ñöôøng boä, ñöôøng xuyeân AÙ, … vôùi caùc tænh mieàn Ñoâng, mieàn Taây Nam Boä vaø giao löu quoác teá. Laø ñieåm cöûa ngoõ phía Baéc, gaàn saân bay Taân Sôn Nhaát, Hoùc Moân laø ñòa baøn ñaùp öùng tuyeán phoøng thuû cuûa Thaønh phoá trong nhieäm vuï phaùt trieån kinh teá keát hôïp vôùi cuõng coá an ninh quoác phoøng. Heä thoáng soâng ngoøi daøy ñaëc thuaän lôïi cho phaùt trieån giao thoâng ñöôøng thuyû giöõa huyeän Hoùc Moân vôùi caùc tænh mieàn Ñoâng, Taây Nam Boä. 2.1.3.2 Khoù khaên Huyeän Hoùc Moân ngheøo veà taøi nguyeân khoaùng saûn. Thôøi gian xaâm nhaäp maën trong naêm cao do ñoù vieäc phaùt trieån caùc nghaønh troàng troït bò haïn cheá, ñaëc bieät laø troàng luùa. Phaàn ñòa hình thaáp, thöôøng bò uùng vaøo nuøa möa gay aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán sinh hoaït, hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa huyeän. 2.1.4 Thöïc traïng phaùt trieån kinh teá. 2.1.4.1 Taêng tröôûng kinh teá Neàn kinh teá cuûa huyeän Hoùc Moân trong nhöõng naêm gaàn nay ñaõ daàn oån ñònh, toác ñoä phaùt trieån khaù cao, töøng böôùc hoaø nhaäp vaø phaùt trieån theo neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù vó moâ cuûa nhaø nöôùc. Maëc duø gaëp nhieàu khoù khaên: nhö giaù caû vaø giaù caû vaãn bieán ñoäng phöùc taïp, xu höôùng taêng giaù coøn lôùn, nhaát laø giaù xaêng daàu, löông thöïc, thöïc phaåm tieáp tuïc cuõng taêng cao, keát hôïp vôùi haïn haùn keùo daøi, nöôùc maën xaâm nhaäp, dòch cuùm gia caàm taùi phaùt, nhöng neàn kinh teá cuûa huyeän vaãn tieáp tuïc phaùt trieån vaø taêng tröôûng. Toång giaù trò saûn xuaát caùc ngaønh treân ñòa baøn huyeän naêm 2005 ñaït 2,211,070 trieäu ñoàng baèng 3,2 laàn naêm 2000, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá bình quaân haøng naêm laø 22,5% laøm thay ñoåi dieän maïo cuûa töøng xaõ vaø naâng cao ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân. Baûng 1: Giaù trò saûn xuaát caùc ngaønh kinh teá chuû yeáu Ñôn vò tính: Trieäu ñoàng Naêm 2001 2002 2003 2004 2005 Toång GTSX 813,673 1.020,038 1.297,339 1.763,367 2.211,070 1. CN - TTCN 351,360 481,190 737,244 994,985 1.280,200 2. Noâng nghieäp 222,443 260,740 197,370 262,686 317,240 3. TM- DV 239,870 278,108 362,725 505,696 613,630 (Nguoàn: Thoáng keâ huyeän Hoùc Moân) 2.1.4.2 Cô caáu vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá treân ñòa baøn huyeän Cô caáu giaù trò saûn xuaát caùc ngaønh kinh teá treân ñòa baøn huyeän coù xu höôùng chuyeån daàn theo höôùng coâng nghieäp hoùa, ñoâ thò hoùa ngoaïi thaønh. Cô caáu kinh teá caùc ngaønh coù söï chuyeån dòch theo höôùng giaûm daàn tyû troïng ngaønh noâng nghieäp töø 27.34% naêm 2001 coøn 14,34% naêm 2005, taêng maïnh tyû troïng ngaønh coâng nghieäp töø 43,18% leân 57,19% trong caùc naêm töông öùng. Hieän nay cô caáu kinh teá cuûa huyeän Hoùc Moân laø Coâng nghieäp – Noâng nghieäp - Dòch vuï. Huyeän ñang tích cöïc nay maïnh chuyeån dòch cô caáu kinh teá ñeå taïo neân nhöõng böôùc ñoät phaù trong phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. 2.1.4.3 Thöïc traïng phaùt trieån caùc ngaønh Noâng nghieäp Thöïc traïng dieän tích ñaát noâng nghieäp noùi chung vaø dieän tích caây troàng haøng naêm giaûm nhöng giaù trò saûn löôïng noâng nghieäp vaãn taêng. Toång giaù trò saûn xuaát noâng laâm ngö nghieäp naêm 2005 laø 209.897 trieäu. Taêng tröôûng bình quaân haøng naêm 6,7%, taêng 1,36 laàn so vôùi naêm 2000. Baûng 2: Giaù trò saûn xuaát noâng nghieäp giai ñoaïn 2001–2005 Ñôn vò: Trieäu ñoàng Chæ tieâu 2001 2002 2003 2004 2005 Toång soá 161,191 190,661 196,193 202,066 198,275 Troàng troït 80,886 81,116 81,751 80,980 69,664 Chaên nuoâi + thuyû saûn 80,305 109,545 114,442 121,086 128,611 (Nguoàn: Thoáng keâ huyeän Hoùc Moân) Giaù trò saûn xuaát ngaønh troàng troït giaûm töø 80,866 trieäu ñoàng naêm 2001 xuoáng coøn 69,664 trieäu ñoàng naêm 2005 laø do dieän tích ñaát noâng nghieäp giaûm nhieàu trong giai ñoaïn qua. Rieâng naêm 2002, 2003 giaù trò saûn xuaát ngaønh troàng troït taêng laø do chuyeån ñoåi cô caáu caây troàng vaø thaêm canh taêng saûn löôïng luùa vaø caây aên traùi. Beân caïnh ñoù giaù trò saûn xuaát ngaønh chaên nuoâi taêng töø 80,305 trieäu naêm 2001 leân 128,611 trieäu ñoàng naêm 2005 do thöïc hieän chöông trình phaùt trieån ñaøn boø söõa vaø boø vaét söõa. Coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp Quy moâ giaù trò saûn löôïng ngaønh coâng nghieäp treân ñòa baøn huyeän tính theo giaù coá ñònh töø 192.9 tyû ñoàngcuûa naêm 200 ñaõ taêng leân 740 tyû ñoàng naêm 2005, gaáp 3,85 laàn so vôùi naêm 2000 vaø chieám tyû troïng 57,9% toång giaù trò saûn löôïng kinh teá. Ñeán nay coâng nghieäp phaùt trieån maïnh vaø roäng khaép, taäp trung ôû 10 xaõ coù tyû troïng coâng nghieäp töø 45% - 78% trong cô caáu kinh teá cuûa xaõ: Thôùi Tam Thoân, Xuaân Thôùi Thöôïng, Baø Ñieåm, … Nhieàu saûn phaåm coâng nghieäp ñaït chaát löôïng cao vaø coù uy tính treân thò tröôøng: Baêng gaïc y teá Baûo Thaïch, boùng neon ñieän töû Sao Saøi Goøn, nhoùm haøng thuû coâng myõ ngheä Hieäp Löïc, ñaëc bieät coâng ty Ñoâng Nam Döôïc Baûo Long ñöôïc caáp chöùng chæ ISO, saûn phaåm Ñoâng Nam Döôïc cuûa coâng ty ñaõ ñöôïc nhieàu ngöôøi tính nhieäm. Soá löôïng cô sôû Coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp do huyeän quaûn lyù töø naêm 2000 ñeán naênm 2004 bieán ñoäng khoâng ngöøng. Naêm 2000 coù 1509 cô sôû, ñeán naêm 2002 giaûm coøn 1109 cô sôû, naêm 2004 laïi taêng leân 1820 cô sôû. Soá löôïng doanh nghieäp Quoác doanh ñoùng treân ñaïi baøn huyeän chæ coù 1 thì nay ñaõ giaûi theå, trong khi ñoù soá löôïng doanh nghieäp tö nhaân taêng maïnh khoâng ngöøng. Baûng (3): Soá löôïng cô sôû saûn xuaát CN-TTCN Ñôn vò: Cô sôû STT Theo loaï hình cô sôû 2000 2001 2002 2003 2004 1 Doanh nghieäp quoác doanh 1 0 0 0 0 2 Coâng nghieäp tö nhaân, Cty TNHH, Cty coå phaàn 35 49 98 110 156 3 Tieåu thuû coâng nghieäp 1.473 1.353 1.011 1.391 1.664 Toång soá 1.509 1.402 1.109 1.501 1.820 (Nguoàn: Phoøng kinh teá huyeän Hoùc Moân) Nguyeân nhaân: Doanh nghieäp quoác doanh giaûm do laøm aên thua loã neân giaûi theå. Caùc doanh nghieäp tö nhaân taêng maïnh laø do moät soá cô sôû saûn xuaát nhoû coù voán hoaëc tay ngheà ñaàu tö trang thieát bò, coâng ngheä vaø chuyeån thaønh doanh nghieäp tö nhaân. Ngoaøi ra coøn coù moät soá doanh nghieäp töø noäi thaønh chuyeån ra. Thöông maïi - dòch vuï Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp vaø chuyeån dòch cô caáu noâng nghieäp ñaõ nay thöông maïi dòch vuï phaùt trieån. Nhieàu dòch vuï ñi keøm vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp, noâng nghieäp ñaùp öùng nhö caàu cuûa ngöôøi daân mang laïi hieäu quaû cao: dòch vuï nhaø troï, ñieän thoaïi, aên uoáng, vaät tö noâng nghieäp, … taêng tröôûng bình quaân haøng naêm laø 21,85%/naêm. Toång soá haøng hoaù baùn ra naêm 2005 ñaït 5.755,628 tyû ñoàng taêng 17.16% so vôùi naêm 2004. Toång kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu ñaït 6.643.193 USD baèng 61,58% so vôùi naêm 2004. Soá cô sôû thöông maïi dòch vuï treân ñòa baøn huyeän taêng theo bieán ñoäng taêng tröôûng neàn kinh teá cuûa huyeän vaø cuûa Thaønh phoá. Baûng (4): Soá cô sôû kinh doanh caùc ngaønh thöông maïi – dòch vuï. Naêm 2000 2001 2002 2003 2004 Thöông nghieäp 2516 2574 4419 4382 4868 Aên uoáng 697 800 1593 1575 1507 Dòch vuï 339 349 686 668 1488 Toång soá 3552 3723 6698 6625 7863 (Nguoàn: Phoøng Kinh teá huyeän Hoùc Moân) 2.1.5 Ñieàu kieän xaõ hoäi 2.1.5.1 Daân soá vaø lao ñoäng Daân soá Daân soá huyeän Hoùc Moân naêm 2005 laø 258.70 ngöôøi, trong ñoù nöõ chieám 51,02% daân soá. Maät ñoä daân soá phaân boá khoâng ñieàu theo caùc ñôn vò haønh chính, nôi ñoâ thò hoaù maät ñoä daân cö cao hôn khoaûng 9 ñeán 12 laàn vuøng noâng thoân. Maät ñoä daân soá trung bình 2.216 ngöôøi/km2. Khu vöïc noâng thoân maät ñoä daân cö thaáp, daân cö soáng taäp trung theo keânh raïch, truïc loä giao thoâng chuû yeáu soáng baèng ngheà noâng. Coøn khu vöïc thaønh thò daân cö soáng taäp trung ñoâng vaø hình thaønh caùc cuïm kinhy teá, caùc trung taâm mua baùn. Tyû leä taêng daân soá trong nhöõng naêm gaàn nay coù xu höôùng taêng laø do cô sôû haï taàng ngaøy caøng ñöôïc ñaàu tö. Naêm 2005 tyû leä taêng daân soá laø 4,512. Lao ñoäng Toång soá nguoàn lao ñoäng: 157.928 ngöôøi, chieám 77,31% daân soá toaøn huyeän. Döôùi tuoåi lao ñoäng (13 -17 tuoåi): 21.127 ngöôøi, chieám 13,37% toång nguoàn. Trong ñoä tuoåi lao ñoäng (nam 16 - 60, nöõ 18 - 55): 118.230 ngöôøi, chieám 74,86% toång nguoàn vaø chieám 56,23% daân soá cuûa toaøn huyeän. Treân ñoä tuoåi lao ñoäng: 18.571 ngöôøi, chieám 11,76% toång nguoàn. Giaûi quyeát vieäc laøm haøng naêm trung bình 4000 ngöôøi, haï tyû leä that nghieäp xuoáng coøn 2,84%. 2.1.5.2 Giaùo duïc vaø ñaøo taïo Toaøn huyeän coù 5 tröôøng phoå thoâng trung hoïc, 12 tröôøng THCS, 24 tröôøng tieåu hoïc, 15 nhaø treû – maãu giaùo, 1 trung taâm boài döôõng giaùo duïc. Baûng (5): Hieän traïng giaùo duïc huyeän naêm 2005 Chæ tieâu Maãu giaùo-nhaø treû Caáp 1 Caáp 2 Caáp 3 Giaùo duïc thöôøng xuyeân Tröôøng 34 24 12 5 1 Lôùp 678 649 424 274 Hoïc sinh 9800 20351 14900 12334 720 (Nguoàn: Phoøng Giaùo duïc huyeän Hoùc Moân) Nhìn chung maïng löôùi tröôøng phoå thoâng phaùt trieån khaù ñeàu treân ñòa baøn huyeän, caùc xaõ ñeàu coù tröôøng maãu giaùo, nhaø treû hoaëc tröôøng maàm non. Keát thuùc naêm hoïc 2004 – 2005 chaát löôïng ngaønh hoïc baäc hoïc ñeàu taêng. Coâng taùc phoå caäp giaùo duïc ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû. Tieáp tuïc giöõ vöõng thaønh quaû xoaù muø chöõ, phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc ñuùng ñoä tuoåi, phoå caäp trung hoïc ñöôïc phaùt trieån ôû nhieàu xaõ. Huyeän hieän coù 4 tröôøng ñaït chuan quoác gia, ngoaøi ra coøn coù tröôøng tieåu hoïc Nguyeãn An Ninh, THCS Nguyeãn An Khöông vaø tröôøng PTTH Nguyeãn Höõu Caàu ñöôïc sôû giaùo duïc coâng nhaän tröôøng chaát löôïng cao. Nhìn chung, cô sôû vaät chaát tröôøng lôùp treân ñòa baøn huyeän ngaøy caøng ñöôïc xaây döïng hoaøn chænh. Naêm 2006 coù theâm tröôøng Maàm non Nhò Xuaân ñöôïc boä coâng nhaän ñaït chuaån vaø hieän nay huyeän ñang ñeà nghò Thaønh phoá thaåm tra coâng nhaän tröôøng tieåu hoïc Buøi Vaên Ngöõ ñaït chaåun quoác gia. 2.1.5.3 Y teá Y teá cuûa huyeän coù nhieàu chuyeån bieán tích cöïc trong vieäc phoøng choáng dòch beänh vaø khaùm chöõa beänh cho nhaân daân. Maïng löôùi y teá phaân boá nay ñuû vaø roäng khaép ñòa baøn töø huyeän ñeán cô sôû. Hieän nay toaøn huyeän coù 13 cô sôû y teá: 1 beänh vieän ña khoa 250 giöôøng beänh, 12 traïm y teá phöôøng xaõ. Toång soá y baùc só treân toaøn huyeän laø 350 ngöôøi. Taát caû caùc xaõ, thò traán ñieàu coù baùc só phuïc vuï khaùm vaø ñieàu trò taïi traïm xaù. Nhôø coù ñoäi nguõ caùn boä nhaân vieân y teá coù trình ñoä, chuyeân moân keát hôïp vôùi trang bò kyõ thuaät hieän ñaïi ñaõ goùp phaàn naâng cao hieäu quaû khaùm vaø ñieàu trò. Huyeän thöôøng xuyeân taêng cöôøng caùc hoaõt ñoäng chaêm soùc söùc khoeû nhaân daân, chuù troïng ñuùng möùc ñeán coâng taùc chaêm soùc söùc khoeû ban ñaàu, khoáng cheá ñöôïc dòch cuùm gia caàm laây sang ngöôøi, phoøng choáng soát xuaát huyeát. 2.1.5.4 Vaên hoaù thoâng tin - theå duïc theå thao Hoaït ñoäng vaên hoaù thoâng tin theå duïc theå thao coù böôùc phaùt trieån, goùp phaàn naâng cao ñôøi soáng tinh thaàn cuûa nhaân daân ñòa phöông, goùp phaàn nay luøi teä naïn xaõ hoäi. Thöôøng xuyeân tuyeân truyeàn, thoâng tin veà caùc chuû tröông cuûa ñaûng, nhaø nöôùc, thoâng tin kinh teá xaõ hoäi treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng. Soá ngöôøi tham gia caùc hoaõt ñoäng vaên hoaù vaên ngheä ngaøy caøng taêng.löïc löôïng tham gia ñoäng ñaûo vaø oån ñònh nhaát laø caùc ñoäi vaên ngheä cuûa caùc cô quan ñoaøn theå, doanh nghieäp ñoùng treân ñòa baøn huyeän. Coâng taùc thö vieän ñöôïc chuù yù quan taâm, ngoaøi caùc thö vieän hieän coù ñeå phuïc vuï hoïc sinh trong tröôøng, treân ñòa baøn coøn coù moät thö vieän caáp huyeän. Phong traøo theå duïc theå thao, reøn luyeän söùc khgoeû trong ngöôøi daân coù böôùc phaùt trieån. Soá ngöôøi tham gia theå thao thöôøng xuyeân laø hoïc sinh, löïc löôïng thanh nieân, löïc löôïng vuõ trang, caùn boä coâng nhaân vieân cuûa caùc cô quan ñoùng treân ñòa baøn huyeän. Tuy nhieân trong lónh vöïc vaên hoaù theå duïc theå thao coøn coù moät soá haïn cheá: cô sôû vaät chaát coøn thieáu thoán, caùc loaïi hình hoaït ñoäng chöa phong phuù vaø chöa ñeàu khaép. 2.1.5.5 An ninh quoác phoøng Tình hình an ninh chính trò – traät töï an toaøn xaõ hoäitreân ñòa baøn huyeän ñaõ ñöôïc giöõ vöõng, nhaát laø an ninh tö töôûng vaø an ninh kinh teá. Huyeän thöïc hieän chöông trình muïc tieâu 3 giaûm, nghaønh coâng an tieáp tuïc giöõ vuõng caùc ñòa baøn troïng ñieåm. Huyeän cuõng ñaõ hoaøn thaønh toát coâng taùc tuyeån quaân vaø toå chöùc ñoaøn quaân xuaát nguõ veà ñòa phöông. Hoaøn thaønh coâng taùc huaán luyeän, taäp huaán caùn boä vaø daân quaân töï veä, luoân duy trì cheá ñoä saün saøng chieán ñaáu. Toùm laïi coâng taùc an ninh, quoác phoøng ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû. Song vaãn coøn toàn taïi, haïn cheá caàn khaéc phuïc: hoäi thao quoác phoøng caáp thaønh phoá chöa ñaït ñöôïc thou haïn cao, tyû leä aùn ñieàu tra boå sung vaãn coøn cao. 2.1.6 Cô sôû vaät chaát vaø keát caáu haï taàng 2.1.6.1 Giao thoâng vaän taûi Ñöôøng thuyû: Huyeän coù heä thoáng ñöôøng thuyû chính daøi 42.55 km. Heä thoáng soâng Saøi Goøn chaïy doïc theo phía Ñoâng huyeän thuoäc ñòa phaän xaõ Nhò Bình coù chieàu daøi 5.625 m, nay laø tuyeán vaän taûi quoác gia coù beà roäng soâng lôùn, chieàu saâu luoân baûo ñaûm cho caùc phöông tieän coù troïng taûi lôùn ñi qua. Ngoaøi ra coøn coù caùc nhaùnh soâng chính nhö: raïch Baø Hoàng, Raïch Tra, soâng Caàu Saùng, kinh An Haï vaø kinh Thaày Cai… Ñöôøng boä: Toaøn huyeän coù 350.678 km ñöôøng caùc loaïi, trong ñoù ñöôøng noâng thoân 248.8 km chieám tyû troïng 71%. Maät ñoä trung bình ñöôøng giao thoâng laø 3.2 km treân km2 coù caùc tuyeán QL1A, QL22 noái vôùi caùc tænh vaø Thaønh phoá. Quoác loä 22 ñaõ ñöôïc môû roäng vaø naâng caáp thaønh ñöôøng Xuyeân AÙ. Coù caùc tuyeán tænh loä 9 vaø 14 laø truïc giao thoâng xuyeân suoát huyeän. 2.1.6.2 Heä thoáng ñieän Huyeän Hoùc Moân ñöôïc cung caáp ñieän töø heä thoáng ñieän Mieàn Nam, nhaän ñieän töø caùc trung taâm cung caáp ñieän. Traïm Hoùc Moân: 220/110KV – 125 – 250MVA vaø 110/15KV -1 x 40MVA. Löôùi cao theá qua ñaïi baøn huyeän Hoùc Moân hieän coù ñöôøng day 500 KV, ñöôøng daây 220 KV thuoäc maïch ñôn, ñöôøng daây 110KV thuoäc maïch keùp. Löôùi trung theá: toång chieàu daøi 115 km trong ñoù ñöôøng daây 3 pha daøi 90 km, ñöôøng daây 1 pha daøi 25 km. Löôùi haï theá: toång soá löôùi haï theá treân ñòa baøn huyeän laø 160 km, trong ñoù ñöôøng daây 3 pha 220/380V daøi 54 km, ñöôøng daây 1 pha 220V daøi 160 km. 2.1.6.3 Böu chính vieãn thoâng Heä thoáng böu chính vieãn thoâng phaùt trieån maïnh töø naêm 1993 trôû laïi nay. Hieän nay toaøn huyeän coù 8 böu cuïc 6500 maùy ñieän thoaïi coá ñònh, 24 traïm ñieän thoaïi theû, 245 km ñöôøng daây ñöôøng thoaïi. Bình quaân 22.000 daân coù moät böu cuïc. Vuøng phuû soùng voâ tuyeán vieãn thoâng phuïc vuï maïng löôùi ñieän thoaïi di ñoäng khaù roäng, tuy nhieân vaãn coøn moät soá xaõ chöa phuû soùng ñieän thoaïi di ñoäng goàm caùc xaõ Nhò Bình, Ñoâng Thaïnh, Baø Ñieåm, Xuaân Thôùi Thöôïng laøm aûnh höôûng ñeán vieäc thoâng tin lieân laic, phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ôû vuøng naøy. 2.1.6.4 Nöôùc sinh hoaït Treân ñòa baøn huyeän hieän nay nöôùc duøng cho sinh hoaït vaø saûn xuaát chuû yeáu laáy töø nguoàn nöôùc ngaàm taïi choã. Heä thoáng caáp nöôùc chính cuûa huyeän bao goàm cuïm gieáng khoan Trung Chaùnh vôùi coâng suaát 1500 m3/ngaøy ñeâm, cuïm gieáng khoan beänh vieän coâng suaát laø 300m3/ngaøy ñeâm, phuïc vuï khu Trung Chaùnh vaø thò traán Hoùc Moân, tuy nhieân heä thoáng nöôùc ñaõ cuõ, nöôùc chaûy yeáu. Ngoaøi ra chöông trình UNICEF vaø gieáng töï khoan vôùi toång soá gieáng laø 6144 gieáng, coøn laïi laø gieáng ñaøo, ñaûm baûo toaøn huyeän coù 95% hoä söû duïng nöôùc gieáng. Nhìn chung nöôùc sinh hoaït cuûa ngöôøi daân treân ñòa baøn huyeän hieän nay coù treân 80% hoä gia ñình trong huyeän söû duïng nguoàn nöôùc töø gieáng khoan. Chæ coù 15,4% daân soá söû duïng nöôùc sinh hoaït töø caùc traïm caáp nöôùc, coùn laïi ôû caùc hoä vuøng saâusöû duïng nöôùc soâng, nöôùc möa trong sinh hoaït gia ñình. Ñaùnh giaù chung veà thöïc traïng phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 2.1.7.1 Thuaän lôïi Ñaûng boä vaø nhaân daân huyeän Hoùc Moân luoân neâu cao tinh thaàn ñoaøn keát, phaùt huy truyeàn thoáng Caùch Maïng cuûa nhaân daân huyeän Anh Huøng saün saøng vöôït khoù khaên, lao ñoäng caàn cuø saùng taïo ñeå thöïc hieän coâng cuoäc ñoåi môùi do Ñaûng laõnh ñaïo. Huyeän coù löïc löôïng lao ñoäng doài daøo, coù moâi tröôøng thuaän lôïi ñeå thu huùt vaø phaùt huy caùc nguoàn löïc. Nhöõng thaønh töïu xaây döïng vaø phaùt trieån cuûa huyeän trong 30 naêmqua, ñaëc bieät trong 5 naêm gaàn nay ñaõ taïo tieàn ñeà thuaän lôïi cho söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi nhanh choùng vaø beàn vöõng trong nhöõng naêm saép tôùi. Huyeän coù vò trí ñòa lyù vaø giao thoâng thuaän lôïi. Laø cöûa ngoõ vaøo thaønh phoá, cô sôû haï taàng kyõ thuaät ñöôïc ñaàu tö khaù ñoàng boä. Caùc loaïi hình thong maïi – dòch vuï ñang treân ñaø phaùt trieån seõ goùp phaàn nay nhanh quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa huyeän trong giai ñoaïn 2006 – 2010. An ninh chính trò ñöôïc giöõ vöõng, taïo moâi tröôøng thuaän lôïi cho phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. 2.1.7.2 Khoù khaên Kinh teá huyeän coù söï taêng tröôûng, song chöa thöïc söï phaùt trieån beàn vöõng. Söï hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi vaø khu vöïc seõ gaây aùp löïc caïnh tranh cuûa saûn phaåm ngaøy caøng quyeát lieät. Möùc soáng cuûa moät boä phaän nhaân daân vaãn coøn khoù khaên. Maët traùi cuûa cô cheá thò tröôøng vaø toác ñoä ñoâ thò hoaù ñaõ laøm phaùt sinh nhieàu vaán ñeà phöùc taïp veà an ninh traät töï, ñaát ñai, moâi tröôøng, quaûn lyù, daân soá vaø lao ñoäng. Cô sôû haï taàng treân ñòa baøn chöa ñaùp öùng vôùi toác ñoä ñoâ thò hoaù. H TOÅNG QUAN VEÀ KHU VÖÏC NGHIEÂN CÖÙU Chuù daãn Ñôùi ven soâng (Corridor) Soâng Saøi Goøn Hình (3): Vuøng ven soâng Saøi Goøn Khu vöïc nghieân cöùu Hình (4): Sô ñoà khu vöïc nghieân cöùu Khu vöïc nghieân cöùu laø vuøng ñaát ngaäp nöôùc phía sau baõi raùc Ñoâng Thaïnh höôùng ra Raïch Tra. Khu vöïc naèm hoaøn toaøn trong aáp 3, xaõ Ñoâng Thaïnh, huyeän Hoùc Moân, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Khu vöïc nghieân cöùu naèm giöõa ba phía laø keânh raïch, phía Baéc coù Raïch Tra, phía Ñoâng coù Soâng Saøi Goøn, phía Taây coù Raïch Baø Maây phía coøn laïi laø baõi raùc Ñoâng Thaïnh. Khu vöïc nghieân cöùu laø nôi coù ñòa hình nghieâng töø trong baõi raùc ra Raïch Tra. Noù chia thaønh ba khu vöïc rieâng bieät: + Khu naèm gaàn bôø raøo baõi raùc laø vuøng töông ñoái cao. + Khu vöïc keá tieáp thoai thoaûi nghieâng veà phía Raïch Tra. Ñaây laø khu vöïc nöôùc ngaäp khoâng thöôøng xuyeân. + Khu vöïc thöù ba laø nôi tieáp giaùp giöõa vuøng ñaát ngaäp nöôùc khoâng thöôøng xuyeân vôùi Raïch Tra, ñaây laø vuøng ñaát ngaäp nöôùc thöôøng xuyeân. Hình (5): Sô ñoà ñaát ngaäp nöôùc khu vöïc nghieân cöùu 2.2.1 Vò trí ñòa lyù-ñòa hình Khu vöïc nghieân cöùu naèm trong xaõ Ñoâng Thaïnh, phía Baéc huyeän Hoùc Moân, giaùp xaõ Bình Myõ huyeän Cuû Chi, xung quanh laø ruoäng daân. Ñòa hình nôi ñaây daïng ñoàng baèng cao, hôi nghieân veà höôùng soâng Saøi Goøn ôû phía Ñoâng vaø höôùng Raïch Tra ôû phía Baéc. Hình (6): Cao trình khu vöïc nghieân cöùu 2.2.2 Khí haäu – nhieät ñoä 2.2.2.1 Khí haäu Coù hai muøa roõ reät, muøa möa vaø muøa khoâ. Muøa möa baét ñaàu töø thaùng 5-10, muøa khoâ töø thaùng 11-4 naêm sau. Thaùng coù löôïng möa cao nhaát laø thaùng 6, ñaït 460,4 mm, chieám ¼ löôïng möa caû naêm. Löôïng möa ngaøy lôùn nhaát ñaït 162,2 mm cuõng xuaát hieän trong thaùng 6. 2.2.2.2 Nhieät ñoä Nhieät ñoä trong ngaøy thay ñoåi töø 24,4 - 31,60C, nhìn chung vaøo nhieät ñoä khoâng bieán ñoåi lôùn trong naêm. Nhieät ñoä trung bình cao nhaát vaøo caùc thaùng 3,4,5. Nhieät ñoä trung bình thaáp nhaát vaøo caùc thaùng 1, 2 nhaèm vaøo thôøi kyø chòu aûnh höôûng cuûa gioù muøa Ñoâng Baéc. Ñaëc ñieåm ñòa chaát vaø Ñòa chaát thuûy vaên vuøng nghieân cöùu SÔ ÑOÀ ÑÒA CHAÁT KHU VÖÏC NGHIEÂN CÖÙU 2.2.3.1 Ñòa chaát Hình (7): Baûn ñoà ñòa chaát khu vöïc nghieân cöùu Ghi chuù: KV.NC: Khu vöïc nghieân cöùu. amQIII3cc: Traàm tích soâng-bieån, heä taàng Cuû Chi amQIV1-2bc: Traàm tích soâng-bieån, heä taàng Bình Chaùnh baQIV2-3cg: Traàm tích ñaàm laày-soâng, heä taàng Caàn Giôø aQIV2-3cg: Traàm tích soâng, heä taàng Caàn Giôø. aQIV3: Traàm tích soâng, hieän ñaïi Theo keát quaû khaûo saùt trong coâng trình [13], khu vöïc nghieân cöùu coù hai ñòa taàng coù tuoåi khaùc nhau, thöù töï töø treân xuoáng nhö sau: Traàm tích Holocen (QIV) Traàm tích Holocen caùch ñaây 6000 naêm – 7000 naêm, phuû treân toaøn boä dieän tích khu vöïc nghieân cöùu, vôùi beà daøy töø 1-3m. thaønh phaàn traàm tích chuû yeáu laø seùt pha maøu xaùm vaøng, xaùm ñen. Trong khu vöïc nghieân cöùu traàm tích Holocen (QIV) goàm coù: aQIV3: Traàm tích soâng hieän ñaïi. Ñaây laø caùc traàm tích baõi boài thaáp nguoàn goác cuûa soâng Saøi Goøn, Vaøm Coû Ñoâng vaø soâng Ñoàng Nai. Thaønh phaàn chuû yeáu laø caùt, buøn. aQIV2-3cg: Traàm tích soâng, heä taàng Caàn Giôø. Lôùp traàm tích naøy phaân boá haàu heát trong caùc thung luõng hieän ñaïi, thaønh phaàn chuû yeáu laø caùt, caùt boät. Caáu taïo caùc baõi boài thaáp. Lôùp traàm tích naøy goàm 2 taäp: Taäp treân: Seùt than buøn, maøu naâu. Taäp döôùi: Seùt maøu ñen chöùa taøn tích thöïc vaät phaân huûy. baQIV2-3cg: Traàm tích ñaàm laày soâng, heä taàng Caàn Giôø. Traàm tích ñaàm laày soâng phaân boá doïc theo vuøng truõng. Traàm tích ñaàm laày soâng goàm 3 taäp töø treân xuoáng: Taäp treân: Seùt maøu xaùm ñen chöùa muøn thöïc vaät. Taäp giöõa: Than buøn maøu naâu ñen, xoáp nheï. Taäp cuoái: Seùt maøu xaùm naâu chöùa di tích thöïc vaät phaân huyûphuû tröïc tieáp treân seùt maøu xaùm xanh. amQIV1-2bc: Traàm tích nguoàn goác soâng bieån, heä taàng Bình Chaùnh. Lôùp traàm tích naøy phaân boá chuû yeáu ôû Hoùc Moân, nam Thuû Ñöùc, Nhaø Beø, nam Bình Chaùnh. Traàm tích naøy loä ra khoâng nhieàu döôùi daïng vuøng ñoàng baèng. Noù thöôøng coù hai taäp. Taäp treân: Caùt boät seùt maøu ñen, bôû rôøi. Taäp döôùi: Caùt haït mòn ñeán trung bình, maøu vaøng, loang loã. Traàm tích Pleistocen (QIII) Traàm tích Pleistocen caùch ñaây 11.000 naêm. Traàm tích ñöôïc caáu taïo theo daïng nhòp, töø treân xuoáng thay ñoåi thaønh phaàn ñoä haït töø mòn ñeán thoâ, treân cuøng laø caùt mòn, trung-thoâ laãn saïn soûi. Trong khu vöïc nghieân cöùu Traàm tích Pleistocen (QIII) goàm coù: amQIII3cc: Traàm tích hoãn hôïp soâng bieån, heä taàng Cuû Chi. Caùc traàm tích hoãn hôïp soâng bieån phaân boá töø beà maët ñòa hình hieän ñaïi tôùi ñoä saâu nhaát ñònh bao goàm caùc taäp sau: Taäp treân: Caùt boät xeùt maøu xaùm, loang loã. Taäp giöõa: Caùt boät chöùa ít saïn maøu xaùm, loang loã. Taäp döôùi: Cuoäi soûi, caùt maøu xaùm. 2.2.3.2 Ñòa chaát thuyû vaên SÔ ÑOÀ ÑÒA CHAÁT THUYÛ VAÊN VUØNG NGHIEÂN CÖÙU Hình (8): Ñòa chaát thuyû vaên khu vöïc nghieân cöùu Theo caùc taøi lieäu thu thaäp lieân quan ñeán ñieàu kieän ñòa chaát thuyû vaên vuøng nghieân cöùu. Caùc taàng chöùa nöôùc trong vuøng nghieân cöùu bao goàm: + Taàng chöùa nöôùc Holocen (qh). + Taàng chöùa nöôùc Pleistocen (qp). Taàng chöùa nöôùc Holocen bao goàm caùc traàm tích ña nguoàn goác (soâng, soâng bieån vaø soâng bieån ñaàm laày). Phaân boá treân vuøng coù ñoä cao ñòa hình thaáp, töø nhoû hôn 2 m ñeán 5 m. coù theå baét gaëp caùc taàng chöùa nöôùc naøy ôû Caàn Giôø, Bình Chaùnh, Cuû Chi, Hoùc Moân, Thuû Ñöùc vaø doïc theo caùc soâng suoái, keânh raïch nhoû. Taàng chöùa nöôùc Pleistocen phaân boá roäng ôû trung taâm thaønh phoá, Taân Bình, Quaän 12, Goø Vaáp, Hoùc Moân, Cuû Chi vaø Thuû Ñöùc. Moät phaàn bò caùc traàm tích Holocen phuû tröïc tieáp leân. Taàng chöùa nöôùc ñöôïc caáu taïo thaønh hai phaàn, phaàn treân laù lôùp caùch nöôùc yeáu, phaàn döôùi laø lôùp chöùa nöôùc. 2.2.3.3 Thuûy vaên Xaõ Ñoâng Thaïnh naèm giöõa ba beà laø soâng raïch. Phía Baéc coù Raïch Tra, phía Ñoâng laø soâng Saøi Goøn, phía Nam coù moät nhaùnh cuûa raïch Beán Caùt. Baõi raùc Ñoâng Thaïnh laø vuøng hoäi tuï cuûa boán raïch nhoû ñoå ra Raïch Tra. Do ñoù caàn quan taâm ñeán nöôùc thaûi töø haàm raùc coù theå chaûy theo caùc nhaùnh raïch naøy ñoå ra Raïch Tra laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët. Ñoàng thôøi nöôùc ræ töø baõi raùc coù theå thaám thaúng ra phaàn ñaát ngaäp nöôùc giöõa Raïch Tra vaø baõi raùc Ñoâng Thaïnh. 2.3 SÔ LÖÔÏC VEÀ BAÕI RAÙC ÑOÂNG THAÏNH 2.3.1 Giôùi thieäu veà baõi raùc Ñoâng Thaïnh Khu baõi Ñoâng Thaïnh huyeän Hoùc Moân laø vuøng ñaát goø cao vôùi dieän tích khoaûng 32ha, ñöôøng saù coù saün, cöï ly töø noäi thaønh ñeán khu naøy khoaûng 26km, thuaän tieän cho vieäc vaän chuyeån. Ñaây laø moät trong nhöõng nôi tieáp nhaän raùc thaûi sinh hoaït lôùn nhaát trong nöôùc. Coâng suaát xöû lyù trung bình dao ñoäng töø 2.800 ñeán 3.200 taán/ngaøy. Rieâng trong caùc ngaøy Teát, coù theå taêng ñeán 6000~7000 taán/ngaøy. Coâng ngheä hieän nay vaãn laø choân laáp. Öu ñieåm cuûa coâng ngheä naøy laø ñôn giaûn, reû tieàn, ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu coù tính chaát tình theá trong tình hình khoù khaên veà nguoàn voán nhö hieän nay. Nhöng veà laâu daøi, coâng ngheä naøy chieám duïng maët baèng quaù lôùn, khoâng taùi söû duïng ñöôïc nhöõng saûn phaåm phuï sau khi raùc phaân huûy vaø khaû naêng ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng khu vöïc xung quanh baõi raùc bò haïn cheá nhieàu. Ñaây cuõng laø nôi coù möùc ñoä oâ nhieãm nöôùc vaø khoâng khí cao nhaát do raùc ñöôïc choân laáp taäp trung trong caùc hoá saâu khoâng coù gia coá lôùp choáng thaám, vieäc quaûn lyù taïi baõi raùc coøn raát sô saøi. Raùc sinh hoaït coù thaønh phaàn höõu cô raát cao (treân 60%), quaù trình phaân huyû höõu cô seõ phaùt sinh nhieàu khí (CH4, CO2, NH3, H2S…), nöôùc raùc sinh ra coù möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô raát cao. Gaây oâ nhieãm moâi tröôøng xung quanh trong thôøi gian daøi, ñaëc bieät vaøo giöõa thaùng 7/2000, moät maûng töôøng chaén daøi khoaûng 8 m bò vôõ ra. Theo öôùc tính cuûa UBND xaõ Ñoâng Thaïnh, vieäc naøy ñaõ gaây thieät haïi hoaøn toaøn 14 ha luùa, hoa maøu, caây aên traùi, ao caù cuûa 45 hoä daân, 14 nhaø daân ñaõ bò troâi. Doøng nöôùc thaûi do vôõ ñeâ chaûy thaúng ra Raïch Tra roài chaûy veà soâng Saøi Goøn. 2.3.2 Thaønh phaàn cuûa raùc thaûi taïi baõi raùc Ñoâng Thaïnh – TP. HCM Raùc thaûi laø caùc pheá thaûi trong sinh hoaït vaø saûn xuaát neân ñoù laø moät hoãn hôïp raát phöùc taïp cuûa nhieàu vaät chaát khaùc nhau. Tuøy theo möùc soáng vaø trình ñoä saûn suaát maø thaønh phaàn raùc cuûa moãi ñoâ thò cuõng khaùc nhau. Nöôùc ta chöa coù moät soá lieäu phaân tích naøo ñaày ñuû ñaëc tröng cho thaønh phaàn raùc thaûi cuûa Thaønh phoá. Do ñaëc tính saûn xuaát vaø möùc soáng ôû thaønh phoá ta coøn thaáp, do caùc boâ raùc ñaõ ñöôïc ngöôøi daân thu nhaët khaù kyõ caùc loaïi coù theå söû duïng laïi ñöôïc (nylon, giaáy vuïn, thuûy tinh, ñoà saét…) neân thaønh phaàn raùc thaûi cuûa thaønh phoá khoù xaùc ñònh ñöôïc chính xaùc. Tuy vaäy, theo soá lieäu trung bình nhöõng naêm hoaït ñoäng cuûa Xí nghieäp phaân boùn raùc Hoùc Moân taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh, raùc thaûi ñoâ thò taïi baõi raùc Ñoâng Thaïnh coù caùc thaønh phaàn sau: Baûng (6): Thaønh phaàn raùc thaûi ñoâ thò taïi baõi raùc Ñoâng Thaïnh. BAÕI RAÙC ÑOÂNG THAÏNH Tp. HCM naêm 1998 Thaønh phaàn raùc Tyû leä phaàn traêm 1. Thuûy tinh, kim loaïi, chaát deûo, ñaát ñaù... 30 ~ 40% 2. Caùc chaát höõu cô söû duïng laøm phaân boùn 60 ~ 70% 2.3.3 Nguoàn goác phaùt sinh vaø tính chaát nöôùc ræ raùc 2.3.3.1 Nguoàn goác phaùt sinh nöôùc ræ raùc Nöôùc ræ töø baõi raùc laø nöôùc baån thaám qua lôùp raùc, keùo theo caùc chaát oâ nhieãm töø raùc chaûy vaøo taàng ñaát döôùi baõi choân laáp. Nöôùc ræ raùc ñöôïc hình thaønh khi ñoä aåm cuûa raùc vöôït ñoä giöõ nöôùc (Ñoä giöõ nöôùc cuûa chaát thaûi raén – Field Capacity – laø löôïng nöôùc lôùn nhaát ñöôïc giöõ laïitrong caùc loã roång maø khoâng sinh ra doøng thaám höôùng xuoáng döôùi taùc duïng cuûa troïng löïc). Trong giai ñoaïn hoaït ñoäng cuûa baõi choân laáp, nöôùc ræ raùc hình thaønh chuû yeáu do nöôùc möa vaø nöôùc “eùp” ra töø caùc loã roång cuûa chaát thaûi do caùc thieát bò ñaàm neùn. Söï phaân huyû caùc chaát höõu cô trong raùc cuõng phaùt sinh nöôùc roø ræ. Ñieàu kieän khí töôïng thuyû vaên, ñòa hình, ñòa chaát cuûa baõi raùc, nhaát laø khí haäu, löôïng möa, aûnh höôûng ñaùng keå ñeán löôïng nöôùc roø ræ sinh ra. Toác ñoä phaùt sinh nöôùc raùc dao ñoäng lôùn theo caùc giai ñoaïn hoaït ñoäng khaùc nhau cuûa baõi raùc. Trong suoát naêm ñaàu tieân, phaàn lôùn löôïng nöôùc möa thaâm nhaäp vaøo ñöôïc haáp thuï vaø tích tröõ trong caùc khe hôû vaø loã roång cuûa chaát thaûi choân laáp. Löu löôïng nöôùc raùc seõ taêng leân trong suoát thôøi gian hoaït ñoäng vaø giaûm daàn sau khi ñoùng cöûa do lôùp phuû cuoái cuøng laø lôùp thöïc vaät troàng treân maët … giöõ nöôùc ñeå noù boác hôi, laøm giaûm ñoä aåm thaám vaøo. Baûng (7): Thaønh phaàn vaø tính chaát nöôùc raùc ñieån hình Stt Chæ tieâu Ñôn vò Baõi môùi Baõi laâu naêm (>10 naêm) Khoaûng Trung bình 1 BOD5 mg/l 2000 - 20000 10000 100 - 200 2 COD mg/l 3000 - 60000 18000 100 - 500 3 TOC mg/l 1500 - 20000 6000 80 - 160 4 TSS mg/l 200 - 2000 500 100 - 400 5 Nitô höõu cô mg/l 10-800 200 80-120 6 Amoninhac mg/l 10-800 200 20-40 7 Nitrat mg/l 5-40 25 5-10 8 Phospho toång mg/l 5-100 30 5-10 9 Ñoä kieàm mgCaCO3/l 1000-10000 3000 200-1000 10 pH mg/l 4.5-7.5 6 6.6-7.5 11 Ca2+ mg/l 50-1500 250 50-200 12 Cl- mg/l 200-3000 500 100-400 13 Fe toång mg/l 50-1200 60 20-200 14 Sunphat mg/l 50-1000 300 20-50 (Nguoàn: Integrated Solid Waste Management). 2.3.3.2 Tính chaát nöôùc ræ raùc Nöôùc ræ raùc laø moät loaïi nöôùc thaûi ñaëc bieät vôùi thaønh phaàn oâ nhieãm phöùc taïp, phuï thuoäc raát nhieàu vaøo caùc loaïi raùc ñöôïc choân laáp. Thaønh phaàn chaát thaûi raén taïi caùc baõi choân laáp ôû Vieät Nam noùi chung vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi rieâng coù thaønh phaàn chuû yeáu laø caùc chaát höõu cô coù ñoä aåm cao. Ngoaøi ra do chöa coù söï phaân loaïi taïi nguoàn, cuõng nhö Coâng ty Moâi Tröôøng Ñoâ Thò chæ thöïc hieän coâng taùc phaân loaïi thoâ neân thaønh phaàn chaát thaûi ñöôïc choân laáp raát phöùc taïp, ñoâi khi coù caùc chaát thaûi nguy haïi. Nhìn chung nöôùc ræ raùc phuï thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá: Thôøi gian löu chaát thaûi raén. Ñieàu kieän khí haäu taïi baõi choân laáp. Chaát löôïng kyõ thuaät taïi baõi choân laáp. Trình ñoä quaûn lyù baõi choân laáp. Ñoä neùn, ñoä daøy, loaïi baõi choân laáp. Möùc ñoä phaân giaûi sinh khoái trong baõi choân laáp. Do ñoù vieäc xaùc ñònh thaønh phaàn nöôùc roø ræ ñeå coù soá lieäu chính xaùc raát khoù khaên. Trong thaønh phaàn nöôùc roø ræ, ngöôøi ta thaáy caùc chaát hoaù hoïc hoaø tan, caùc chaát hoaù hoïc khoâng hoaø tan, buøn caën vaø raát nhieàu vi sinh vaät, chuû yeáu laø vi sinh yeám khí. Taát caû caùc thaønh phaàn nöôùc roø ræ dao ñoäng trong moät khoaûng roäng, chöùng toû coù raát nhieàu thaønh phaàn, yeáu toá taùc ñoäng vaøo. Trong ñoù thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa nöôùc ræ raùc thay ñoåi raát lôùn theo ñoä tuoåi cuûa baõi raùc. Ví duï: phaân tích caùc maãu trong giai ñoaïn leân men acid, giaù trò pH seõ thaáp vaø noàng ñoä caùc chaát dinh döôõng (BOD, COD, Nitô, Phospho, …) vaø thaønh phaàn kim loaïi naëng seõ raát cao. Neáu caùc baõi choân laáp söû duïng voâi ñeå khöû muøi vaø maàm beänh thì pH cao khoaûng 8,5-9, SS cuõng raát cao 15.000 – 20.000 mg/l. Trong khi caùc baõi choân laáp söû duïng EM ñeå khöû muøi thì pH thaáp (≤ 6). Tuy nhieân pH cuûa nöôùc raùc khoâng chæ phuï thuoäc vaøo noàng ñoä acid coù trong nöôùc thaûi maø coøn phuï thuoäc raát nhieàu vaøo aùp suaát rieâng phaàn cuûa khí CO2 sinh ra trong baõi choân laáp. Ngoaøi ra nöôùc ræ raùc coøn phuï thuoäc vaøo vieäc che ñaäy, ñaàm neùn ñeå khoâng cho nöôùc möa cuõng nhö nöôùc ngaàm maïch noâng thaám vaøo seõ laøm pha loaõng noàng ñoä nhöng laïi taêng löu löôïng. Baûng (3): Thaønh phaàn nöôùc roø ræ baõi choân laáp Ñoâng Thaïnh- TP.HCM Stt Chæ tieâu Ñôn vò Giaù trò 1 pH 6.16 2 COD mg/l 54,557 3 BOD5 mg/l 42,478 4 TSS mg/l 1,560 5 VSS mg/l 1,180 6 TDS mg/l 18,640 7 Cl- mg/l 4,3 8 SO42 mg/l 1,216 9 P-PO43- mg/l 39,13 10 N-NO2 mg/l 0,024 11 N-NO3 mg/l 1,15 12 Ca2+ mg/l 6,2 13 As mg/l 0,18 14 Cd mg/l 0.02 15 Cr mg/l 4,1 16 Cu mg/l 0,2 17 Pb mg/l 1.05 18 Ag mg/l 0,0011 19 Ni mg/l 0,05 20 Zn mg/l 1,7 (Nguoàn: CENTEMA, 2000) CHÖÔNG 3 TOÅNG QUAN VEÀ ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC –&— 3.1 TOÅNG QUAN VEÀ ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC Vaán ñeà ñaát ngaäp nöôùc ñaõ ñöôïc ñeà caäp treân theá giôùi töø khoaûng ñaàu theá kyû thöù 20. Caùc nöôùc Thuïy Ñieån, Canada, Myõ, Haø Lan ñaõ coù lòch söû nghieân cöùu veà ñaát ngaäp nöôùc khoaûng gaàn moät theá kyû nay. Ñeán nay, nhieàu quoác gia treân theá giôùi ñaõ ngaøy caøng nhaän thöùc roõ hôn veà nhöõng giaù trò vaø taàm quan troïng cuûa ñaát ngaäp nöôùc ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Töø choã nhaän thöùc raèng ñaát ngaäp nöôùc laø nhöõng vuøng hoang daõ, khoâng coù naêng suaát, chæ coù coân truøng, caù saáu vaø dòch beänh, ngaøy nay con ngöôøi ñaõ hieåu raèng ñaát ngaäp nöôùc laø heä sinh thaùi coù naêng suaát cao nhaát, neáu ñöôïc quaûn lyù toát noù coù theå ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa cuoäc soáng con ngöôøi, nhaát laø caùc nhu caàu ngaøy caøng cao trong khi daân soá ngaøy caøng taêng. Söï suy thoaùi hoaëc maát ñi caùc heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc seõ laøm gia taêng aùp löïc veà kinh teá ñoái vôùi caùc coäng ñoàng daân cö noâng thoân soáng trong vuøng ñaát ngaäp nöôùc. Ñaát ngaäp nöôùc ñöôïc goïi baèng tieáng Anh laø “Wetland”. Ôû Vieät Nam, tröôùc ñaây coù nhieàu caùch goïi khaùc nhau, coù ngöôøi goïi laø “ñaát ngaäp nöôùc”, “ñaát öôùt” hay “ñaát aåm”. Taïi Nghò ñònh soá 109/2003/NÑ-CP ngaøy 23/09/2003 cuûa Chính phuû veà vieäc baûo toàn vaø phaùt trieån beàn vöõng caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc, töø “ñaát ngaäp nöôùc” ñaõ chính thöùc ñöôïc söû duïng trong moät vaên baûn phaùp luaät nöôùc ta. Do nhaän thöùc ñöôïc nhöõng giaù trò voâ cuøng to lôùn cuûa ñaát ngaäp nöôùc neân vaøo nhöõng naêm 70 cuûa theá kyû 20, ñaát ngaäp nöôùc ñaõ trôû thaønh vaán ñeà toaøn caàu, ñöôïc caùc toå chöùc quoác teá quan taâm vaø môû roäng caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán ñaát ngaäp nöôùc. Ñaëc bieät, ngaøy 02 thaùng 02 naêm 1971, taïi thaønh phoá Ramsar cuûa nöôùc Coäng hoaø Iran, caùc quoác gia treân theá giôùi ñaõ tham gia kyù Coâng öôùc quoác teá veà caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc coù taàm quan troïng quoác teá ñaëc bieät nhö laø nôi cö truù cuûa caùc loaøi chim nöôùc, goïi taéc laø Coâng öôùc Ramsar. Naêm 1989, Chính phuû Vieät Nam ñaõ kyù keát tham gia Coâng öôùc naøy, chính thöùc trôû thaønh quoác gia thöù 50 tgreân theá giôùi vaø laø quoác gia ñaàu tieân trong khu vöïc Ñoâng Nam Chaâu AÙ tham gia Coâng öôùc Ramsar. Ñeán nay ñaõ coù 116 quoác gia tham gia Coâng öôùc naøy. Ñaát ngaäp nöôùc laø loaïi ñaát ôû caùc vuøng ñaàm laày, mieàn ñaàm laày, ñaát than buøn ngaäp nöôùc, töï nhieân hay nhaân taïo, thöôøng xuyeân hoaëc thænh thoaûng coù nöôùc tuø ñoïng hoaëc chaûy. Ngoaøi ra coøn coù caû caùc vuøng quanh ven soâng vaø ven bieån.[1] Khoa hoïc veà ñaát ngaäp nöôùc Ñaát ngaäp nöôùc laø vaán ñeà coøn nhieàu bí aån ñoái vôùi caùc nhaø khoa hoïc, raát khoù ñònh nghóa moät caùch chính xaùc, khoâng chæ vì ñaát ngaäp nöôùc phaân boá roäng theo vò trí ñòa lyù maø coøn raát khaùc nhau veà nhöõng ñieàu kieän thuyû vaên. Ñaát ngaäp nöôùc thöôøng phaân boá ôû ranh giöõa caùc heä sinh thaùi treân caïn nhö ñaát ñoàng coû, röøng ôû vuøng ñai cao vaø caùc heä sinh thaùi ôû nöôùc nhö caùc hoà saâu, laøm cho chuùng coù tính khaùc bieät giöõa caùc heä sinh thaùi keå treân. Lónh vöïc chuyeân moân trong nghieân cöùu ñaát ngaäp nöôùc ñöôïc goïi laø Khoa hoïc Ñaát ngaäp nöôùc hoaëc Sinh thaùi hoïc Ñaát ngaäp nöôùc, töông öùng caùc nhaø khoa hoïc nghieân cöùu trong lónh vöïc naøy thì ñöôïc goïi laø caùc nhaø khoa hoïc ñaát ngaäp nöôùc hoaëc caùc nhaø sinh thaùi hoïc ñaát ngaäp nöôùc. Sinh thaùi hoïc ñaát ngaäp nöôùc laø moät lónh vöïc nghieân cöùu heïp, coù giôùi haïn, vì caùc lyù do sau: + Ñaát ngaäp nöôùc coù tính chaát ñoäc ñaùo, khaùc thöôøng maø Sinh thaùi hoïc hieän ñaïi chöa ñeà caäp ñeán moät caùch ñaày ñuû. + Nghieân cöùu ñaát ngaäp nöôùc cuõng ñaõ nhaän dieän ñöôïc moät soá tính chaát chung cuûa nhöõng loaïi hình ñaát ngaäp nöôùc khaùc bieät nhau. + Nhöõng nghieân cöùu ñaát ngaäp nöôùc ñoøi hoûi caùch tieáp caän toång hôïp, ña ngaønh vaø ña lónh vöïc. + Ñaát ngaäp nöôùc ñöôïc xaùc ñònh nhö nhöõng vuøng ñeäm, vò trí phaân boá naøy trong caùc sinh caûnh laøm cho ñaát ngaäp nöôùc coù nhöõng chöùc naêng raát quyù giaù nhö laø boàn chöùa chaát höõu cô hoaëc nôi haáp thuï caùc chaát dinh voâ cô. Vò trí phaân boá trung gian naøy cuõng thöôøng daãn ñeán tính ña daïng sinh hoïc cao trong ñaát ngaäp nöôùc, chuùng ñaïi dieän cho caùc loaøi sinh vaät cuûa caû heä sinh thaùi treân caïn vaø heä sinh thaùi döôùi nöôùc. 3.1.2 Caùc ñònh nghóa veà ñaát ngaäp nöôùc “Ñaát ngaäp nöôùc” (wetlands) ñöôïc hieåu theo nhieàu caùch khaùc nhau, tuøy theo quan ñieåm, ngöôøi ta coù theå chaáp nhaän caùc ñònh nghóa khaùc nhau, hieän coù khoaûng treân 50 ñònh nghóa veà ñaát ngaäp nöôùc ñang ñöôïc söû duïng. Caùc ñònh nghóa veà ñaát ngaäp nöôùc coù theå chia laøm 2 nhoùm chính. Moät nhoùm theo ñònh nghóa roäng, nhoùm thöù hai theo ñònh nghóa heïp. Caùc ñònh nghóa veà ñaát ngaäp nöôùc theo nghóa roäng nhö ñònh nghóa cuûa coâng öôùc Ramsar, ñònh nghóa theo chöông trình ñieàu tra ñaát ngaäp nöôùc cuûa Myõ, Canada, New Zealand vaø OÂxtraâylia. Theo coâng öôùc Ramsar (Iran), naêm 1971 ñaát ngaäp nöôùc ñöôïc ñònh nghóa nhö sau: Ñaát ngaäp nöôùc ñöôïc coi laø caùc vuøng ñaàm laày, than buøn hoaëc vuøng nöôùc duø laø töï nhieân hay nhaân taïo, ngaäp nöôùc thöôøng xuyeân hoaëc töøng thôøi kyø, laø nöôùc tónh, nöôùc chaûy, nöôùc ngoït, nöôùc lôï hay nöôùc maën, bao goàm caû nhöõng vuøng bieån maø ñoä saâu möïc nöôùc khi thuûy trieàu ôû möùc thaáp nhaát khoâng vöôït quaù 6m. Theo chöông trình quoác gia veà ñieàu tra ñaát ngaäp nöôùc cuûa Myõ: Veà vò trí phaân boá, ñaát ngaäp nöôùc laø nhöõng vuøng chuyeån tieáp giöõa nhöõng heä sinh thaùi treân caïn vaø nhöõng heä sinh thaùi thuyû vöïc. Nhöõng nôi naøy möïc nöôùc ngaàm thöôøng naèm saùt maët ñaát hoaëc thöôøng xuyeân ñöôïc bao phuû bôûi lôùp nöôùc noâng. Ñaát ngaäp nöôùc phaûi coù moät trong ba thuoäc tính sau: Coù thôøi kyø naøo ñoù, ñaát thích hôïp cho phaàn lôùn caùc loaøi thöïc vaät thuûy sinh. Neàn ñaát haàu nhö khoâng bò khoâ. Neàn ñaát khoâng coù caáu truùc roõ reät hoaëc baûo hoøa nöôùc, bò ngaäp nöôùc ôû möùc caïn taïi moät soá thôøi ñieåm naøo ñoù trong muøa sinh tröôûng haøng naêm. Theo caùc nhaø khoa hoïc Canada (1988) Ñaát ngaäp nöôùc laø ñaát baõo hoøa nöôùc trong thôøi gian daøi ñuû ñeå hoå trôï caùc quaù trình thuûy sinh. Ñoù laø nhöõng nôi khoù tieâu thoaùt nöôùc, coù thöïc vaät thuyû sinh vaø caùc hoaït ñoâng sinh hoïc thích hôïp vôùi moâi tröôøng aåm öôùt. Theo caùc nhaø khoa hoïc New Zealand (1985) Ñaát ngaäp nöôùc laø moät khaùi nieäm chung ñeå chæ nhöõng vuøng ñaát aåm öôùt töøng thôøi kyø hoaëc thöôøng xuyeân. Nhöõng vuøng ñaát ngaäp nöôùc ôû möùc caïn vaø nhöõng vuøng chuyeån tieáp giöõa ñaát vaø nöôùc. Nöôùc coù theå laø nöôùc ngoït, nöôùc lôï hoaëc nöôùc maën. Ñaát ngaäp nöôùc ôû traïng thaùi töï nhieân hoaëc ñaëc tröng bôûi caùc loaïi thöïc vaät vaø ñoäng vaät thích hôïp vôùi ñieàu kieän soáng aåm öôùt. Hình (9): Heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc khu vöïc nghieân cöùu (Aáp 3, xaõ Ñoâng Thaïnh, huyeän Hoùc Moân) Hình (10): Heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc khu vöïc nghieân cöùu (Aáp 3, xaõ Ñoâng Thaïnh, huyeän Hoùc Moân) Theo caùc nhaø khoa hoïc OÂxtraâylia (Anonymous, 1988) Ñaát ngaäp nöôùc laø nhöõng vuøng ñaàm laày, baõi laày than buøn, töï nhieân hoaëc nhaân taïo, thöôøng xuyeân, theo muøa hoaëc theo chu kyø, nöôùc tónh hoaëc nöôùc chaûy, nöôùc ngoït, nöôùc lôï hoaëc nöôùc maën, bao goàm nhöõng baõi laày vaø nhöõng khu röøng ngaäp maën loä ra khi thuyû trieàu xuoáng thaáp. Ñònh nghóa do caùc kyõ sö quaân ñoäi Myõ ñeà xuaát vaø laø ñònh nghóa chính thöùc taïi Myõ: Ñaát ngaäp nöôùc laø nhöõng vuøng ñaát bò ngaäp hoaëc baõo hoaø bôûi nöôùc beà maët hoaëc nöôùc ngaàm moät caùch thöôøng xuyeân vaø thôøi gian ngaäp ñuû ñeå hoã trôï cho tính öu vieät cuûa thaûm thöïc vaät thích nghi ñieån hình trong ñieàu kieän ñaát baõo hoaø nöôùc. Ñaát ngaäp nöôùc nhìn chung goàm: ñaàm laày, ñaàm phaù, ñaàm laày caây buïi vaø nhöõng vuøng ñaát töông töï. Nhöõng ñònh nghóa treân theo nghóa heïp, nhìn chung ñeàu xem ñaát ngaäp nöôùc nhö ñôùi chuyeån tieáp sinh thaùi, nhöõng dieän tích chuyeån tieáp giöõa moâi tröôøng treân caïn vaø ngaäp nöôùc, nhöõng nôi maø söï ngaäp nöôùc cuûa ñaát gaây ra söï phaùt trieån cuûa moät heä thöïc vaät ñaëc tröng. Hieän nay ñònh nghóa theo coâng nöôùc Ramsar laø ñònh nghóa ñöôïc nhieàu ngöôøi söû duïng. 3.1.3 Caùc chöùc naêng cuûa ñaát ngaäp nöôùc 3.1.3.1 Chöùc naêng sinh thaùi cuûa ñaát ngaäp nöôùc Naïp nöôùc ngaàm: nöôùc ñöôïc thaám töø caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc xuoáng caùc taàng ngaäp nöôùc trong loøng ñaát, nöôùc ñöôïc giöõ ôû ñoù vaø ñieàu tieát daàn thaønh doøng chaûy beà maët ôû vuøng ñaát ngaäp nöôùc khaùc cho con ngöôøi söû duïng. Haïn cheá aûnh höôûng cuûa luõ luït: baèng caùch giöõ vaø ñieàu hoaø löôïng nöôùc möa nhö boàn chöùa töï nhieân, giaûi phoùng nöôùc luõ töø töø, töø ñoù coù theå laøm giaûm hoaëc haïn cheá luõ ôû vuøng haï löu. OÅn ñònh vi khí haäu: do chu trình trao ñoåi chaát vaø nöôùc trong caùc heä sinh thaùi, nhôø lôùp phuû thöïc vaät cuûa ñaát ngaäp nöôùc, söï caân baèng giöõa O2 vaø CO2 trong khí quyeån laøm cho vi khí haäu ñòa phöông ñöôïc oån ñònh, ñaëc bieät laø nhieät ñoä vaø löôïng möa oån ñònh. Choáng soùng, baõo, oån ñònh bôø bieån vaø choáng xoùi moøn: nhôø lôùp phuû thöïc vaät, ñaëc bieät laø röøng ngaäp maën ven bieån, thaûm coû… coù taùc duïng laøm giaûm söùc gioù cuûa baõo vaø baøo moøn ñaát cuûa doøng chaûy beà maët. Xöû lyù, giöõ laïi chaát caën, chaát ñoäc, chaát oâ nhieãm: vuøng ñaát ngaäp nöôùc ñöôïc coi nhö laø beå loïc töï nhieân, coù taùc duïng giöõ laïi caùc chaát laéng ñoïng vaø chaát ñoäc (chaát thaûi sinh hoaït vaø coâng nghieäp). Giöõ laïi chaát dinh döôõng: laøm nguoàn phaân boùn cho caây vaø thöùc aên cuûa caùc sinh vaät soáng trong heä sinh thaùi ñoù. Saûn xuaát sinh khoái: raát nhieàu vuøng ñaát ngaäp nöôùc laø nôi saûn xuaát vaø xuaát khaåu sinh khoái laøm nguoàn thöùc aên cho caùc sinh vaät thuûy sinh, caùc loaøi ñoäng vaät hoang daõ cuõng nhö vaät nuoâi. Giao thoâng thuûy: haàu heát soâng, keânh, raïch, caùc vuøng hoà chöùa nöôùc lôùn, vuøng ngaäp luït thöôøng xuyeân hay theo muøa,… ñaëc bieät laø vuøng ñoàng baèng soâng cöûu long, vaän chuyeån thuûy ñoùng vai troø heát söùc quan troïng trong ñôøi soáng cuõng nhö phaùt trieån kinh teá cuûa caùc coäng ñoàng daân cö ñòa phöông. Giaûi trí, du lich: caùc khu baûo toàn ñaát ngaäp nöôùc nhö Traøm Chim (Tam Noâng, Ñoàng Thaùp), vaø Xuaân Thuyû (Nam Ñònh), nhieàu vuøng caûnh quan ñeïp nhö Bích Ñoäng vaø Vaân Long, cuõng nhö nhieàu ñaàm phaù ven bieån mieàn Trung… thu huùt nhieàu du khaùch ñeán tham quan giaûi trí. 3.1.3.2 Chöùc naêng kinh teá Taøi nguyeân röøng: caùc loaøi ñoäng vaät thöôøng raát phong phuù ôû caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc, taïo neân nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân phong phuù, coù theå khai thaùc ñeå phuïc vuï lôïi ích kinh teá. Taøi nguyeân röøng cung caáp moät loaït caùc saûn phaåm quan troïng nhö: goã, than, cuûi vaø caùc saûn phaåm khaùc nhö nhöïa, tinh daàu, tanin, döôïc lieäu. Nhieàu vuøng ñaát ngaäp nöôùc raát giaøu ñoäng vaät hoang daõ ñaëc bieät laø caùc loaøi chim nöôùc, cung caáp nhieàu loaïi saûn phaåm, trong ñoù coù nhieàu loaïi coù giaù trò thöông maïi cao (da caù saáu, ñoài moài). Thuyû saûn: caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc laø moâi tröôøng soáng vaø laø nôi cung caáp thöùc aên cho caùc loaøi thuûy sinh coù giaù trò kinh teá cao nhö caù, toâm, cua, ñoäng vaät thaân meàm… Taøi nguyeân coû vaø taûo bieån: nhieàu dieän tích ñaát ngaäp nöôùc ven bieån coù nhöõng loaïi taûo, coû bieån laø nguoàn thöùc aên cuûa nhieàu loaøi thuûy sinh vaät vaø coøn ñöôïc söû duïng laøm thöùc aên cho ngöôøi vaø gia suùc, laøm phaân boùn vaø döôïc lieäu… Saûn phaåm noâng nghieäp: caùc ruoäng luùa nöôùc chuyeân canh hoaëc xen canh vôùi caùc caây hoa maøu khaùc ñaõ taïo neân nhieàu saûn phaåm quan troïng khaùc cuûa vuøng ñaát ngaäp nöôùc. Cung caáp nöôùc ngoït: nhieàu vuøng ñaát ngaäp nöôùc laø nguoàn cung caáp nöôùc ngoït cho sinh hoaït, cho töôùi tieâu, cho chaên nuoâi gia suùc vaø saûn xuaát coâng nghieäp. Tieàm naêng naêng löôïng: than buøn laø moät nguoàn nhieân lieäu quan troïng, caùc ñaäp, thaùc nöôùc cuõng laø nguoàn cung caáp naêng löôïng. Röøng traøm Vieät Nam coù khoaûng 305 trieäu taán than buøn cung caáp nguoàn naêng löôïng lôùn. Lôùp than buøn naøy ñöôïc duøng laøm phaân boùn vaø ngaên caûn quaù trình xì pheøn. 3.1.3.3 Giaù trò ña daïng sinh hoïc Giaù trò ña daïng sinh hoïc laø thuoäc tính ñaëc bieät vaø quan troïng cuûa ñaát ngaäp nöôùc. Nhieàu vuøng ñaát ngaäp nöôùc laø nôi cö truù raát thích hôïp cuûa caùc loaøi ñoäng vaät hoang daõ, ñaëc bieät laø loaøi chim nöôùc, trong ñoù coù nhieàu loaøi chim di truù. Chæ rieâng heä sinh thaùi röøng ngaäp maën vuøng cöûa soâng ven bieån, moät kieåu heä sinh thaùi ñöôïc taïo thaønh bôûi moâi tröôøng trung gian giöõa bieån vaø ñaát lieàn, laø moät heä sinh thaùi coù naêng suaát cao, ñoùng vai troø quan troïng trong neàn kinh teá, baûo veä moâi tröôøng vaø ña daïng sinh hoïc. Ñoù laø nôi cung caáp caùc laâm saûn, noâng saûn vaø haûi saûn coù giaù trò kinh teá cao. Beân caïnh vai troø ñieàu hoaø khí haäu, haïn cheá xoùi lôû, oån ñònh vaø môû roäng baõi boài. Giaù trò ña daïng sinh hoïc cuûa ñaát ngaäp nöôùc bao goàm caû giaù trò vaên hoùa, noù lieân quan tôùi cuoäc soáng taâm linh, caùc leã hoäi truyeàn thoáng phaûn aùnh öôùc voïng cuûa ngöôøi daân ñòa phöông soáng trong ñoù vaø caùc hoaït ñoäng du lòch sinh thaùi… giaù trò vaên hoaù bao goàm caû tri thöùc baûn ñòa cuûa ngöôøi daân trong nuoâi troàng, khai thaùc vaø söû duïng caùc taøi nguyeân thieân nhieân vaø caùch thích öùng cuûa con ngöôøi vôùi moâi tröôøng töï nhieân (luõ luït, hieän töôïng ngaäp nöôùc theo muøa hoaëc ñoät bieán cuûa thieân nhieân…). Nhieàu keát quaû nghieân cöùu ñaõ chöùng minh moái quan heä giöõa töï nhieân, xaõ hoäi, ngoân ngöõ vaø vaên hoaù laø khoâng theå taùch rôøi, noù theå hieän loøng tin cuûa con ngöôøi. Thoâng thöôøng nôi naøo coù giaù trò ña daïng sinh hoïc cao thì cuõng laø nôi cö truù cuûa ngöôøi daân baûn ñòa. Ngöôøi ta chöa thoáng keâ ñöôïc bao nhieâu xaõ hoäi truyeàn thoáng nhöng loaïi tröø caùc cö daân thaønh thò coøn khoaûng 85% daân soá theá giôùi soáng ôû caùc vuøng ñòa lyù khaùc nhau: vuøng ñòa cöïc, vuøng sa maïc, vuøng savan, caùc vuøng röøng nhieät ñôùi vaø vuøng ñaát ngaäp nöôùc… taát caû caùc yeáu toá töï nhieân naøy goùp phaàn khoâng nhoû taïo neân vaên hoaù truyeàn thoáng cuûa ngöôøi daân ñòa phöông. Baûo toàn caùc heä sinh thaùi töï nhieân trong ñoù coù caùc heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöùôc cuõng laø baûo veä caùi noâi vaên hoaù truyeàn thoáng. 3.2 CÔ CHEÁ LOAÏI BOÛ CAÙC CHAÁT O NHIEÃM CUÛA ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC 3.2.1 Loaïi boû caùc chaát höõu cô coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc Trong caùc baõi loïc, phaân huyû sinh hoïc ñoùng vai troø lôùn nhaát trong vieäc loaïi boû caùc chaát höõu cô daïng hoaø tan hay daïng keo coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc (BOD) coù trong nöôùc thaûi. BOD coøn laïi cuøng caùc chaát raén laéng ñöôïc seõ bò loaïi boû nhôø quaù trình laéng. Caû baõi loïc ngaàm troàng caây vaø baõi loïc troàng caây ngaäp nöôùc veà cô baûn hoaït ñoäng nhö beå loïc sinh hoïc. Tuy nhieân, ñoái vôùi baõi loïc troàng caây ngaäp nöôùc, vai troø cuûa caùc vi sinh vaät lô löûng doïc theo chieàu saâu coät nöôùc cuûa baõi loïc ñoái vôùi vieäc loaïi boû BOD cuõng raát quan troïng. Cô cheá loaïi boû BOD trong caùc maøng vi sinh vaät bao boïc xung quanh lôùp vaät lieäu loïc töông töï nhö trong beå loïc sinh hoïc nhoû gioït. Phaân huûy sinh hoïc xaûy ra khi caùc chaát höõu cô hoaø tan ñöôïc mang vaøo lôùp maøng vi sinh baùm treân phaàn thaân ngaäp nöôùc cuûa thöïc vaät, heä thoáng reã vaø nhöõng vuøng vaät lieäu loïc xung quanh, nhôø quaù trình khueách taùn. Vai troø cuûa thöïc vaät trong baõi loïc laø: Cung caáp moâi tröôøng thích hôïp cho vi sinh vaät thöïc hieän quaù trình phaân huûy sinh hoïc (hieáu khí) cö truù. Vaän chuyeån oxy vaøo vuøng reã ñeå cung caáp cho quaù trình phaân huûy sinh hoïc hieáu khí trong lôùp vaät lieäu loïc vaø boä reã. 3.2.2 Loaïi boû chaát raén Caùc chaát laéng ñöôïc loaïi boûi deã daøng nhôø cô cheá laéng troïng löïc, vì heä thoáng baõi loïc troàng caây coù thôøi gian löu nöôùc daøi. Chaát raén khoâng laéng ñöôïc, chaát keo coù theå ñöôïc loaïi boû thoâng qua cô cheá loïc (neáu coù söû duïng caùt loïc), laéng vaø phaân huûy sinh hoïc (do söï phaùt trieån cuûa vi sinh vaät), huùt baùm, haáp phuï leân caùc chaát raén khaùc (thöïc vaät, ñaát, caùt, soûi…) nhôø löïc haáp daãn Van De Waals, chuyeån ñoäng Brown. Ñoái vôùi söï huùt baùm treân lôùp neàn, moät thaønh phaàn quan troïng cuûa baõi loïc ngaàm, sapkota vaø bavor (1994) cho raèng, chaát raén lô löûng ñöôïc loaïi boû tröôùc tieân nhôø quaù trình laéng vaø phaân huûy sinh hoïc, töông töï nhö caùc quaù trình xaûy ra trong beå sinh hoïc nhoû gioït. Caùc cô cheá xöû lyù trong heä thoáng naøy phuï thuoäc raát nhieàu vaøo kích thöôùc vaø tính chaát cuûa caùc chaát raén coù trong nöôùc thaûi vaø caùc daïng vaät lieäu loïc ñöôïc söû duïng. Trong moïi tröôøng hôïp, thöïc vaät trong baõi loïc khoâng ñoùng vai troø ñaùng keå trong vieäc loaïi boû caùc chaát raén. 3.2.3 Loaïi boû Nitô Nitô ñöôïc loaïi boû trong caùc baõi loïc chuû yeáu nhôø 3 cô cheá chuû yeáu sau: + Nitrat hoaù/khöû nitô + Söï bay hôi cuûa amoniaêc (NH3) + Söï haáp thuï cuûa thöïc vaät Hieän nay caùc nhaø nghieân cöùu vaãn chöa thoáng nhaát veà taàm quan troïng cuûa caùc cô cheá khöû nitô nhö ñaëc bieät vôùi hai cô cheá nitrat hoaù/khöû nitrat vaø söï haáp thuï cuûa thöïc vaät. Trong caùc baõi loïc, söï chuyeån hoaù cuûa nitô xaûy ra trong caùc taàng oxy hoaù vaø khöû cuûa beà maët tieáp xuùc giöõa reã vaø ñaát, phaàn ngaäp nöôùc cuûa thöïc vaät coù thaân nhoâ leân khoûi maët nöôùc. nitô höõu cô bò oxy hoaù thaønh NH4+ trong caû hai lôùp ñaát oxy hoaù vaø khöû. Lôùp oxy hoaù vaø phaàn ngaäp cuûa thöïc vaät laø nhöõng nôi chuû yeáu xaûy ra quaù trình nitrat hoùa, taïi ñaây NH4+ chuyeån hoaù thaønh NO2- bôûi vi khuaån Nitrosomonas vaø cuoái cuøng thaønh NO3- bôûi vi khuaån Nitrobacter. Ôû moâi tröôøng nhieät ñoä cao hôn, moät soá NH4+ chuyeån sang daïng NH3 vaø bay hôi vaøo khoâng khí. Nitrat trong taàng khöû seõ bò huït ñi nhôø quaù trình khöû nitrat, loïc hay do thöïc vaät haáp thuï. Tuy nhieân, nitrat ñöôïc caáp vaøo töø vuøng oxy hoaù nhôø hieän töôïng khueách taùn. Ñoái vôùi beà maët chung giöõa ñaát vaø reã, oxy töø khí quyeån khueách taùn vaøo vuøng laù, than, reã cuûa caùc caây troàng trong baõi loïc vaø taïo neân moät lôùp giaøu oxy töông töï nhö lôùp beà maët chung giöõa ñaát vaø nöôùc. nhôø quaù trình nitrat hoaù dieãn ra ôû vuøng hieáu khí, taïi ñaây NH4+ bò oxy hoaù thaønh NO3-. Phaàn NO3- khoâng bò caây troàng haápthuï seõ bò khueách taùn vaøo vuøng thieáu khí, vaø bò khöû thaønh N2 vaø N2O do quaù trình khöû nitrat. Löôïng NH4+ trong vuøng reã ñöôïc boå sung nhôø nguoàn NH4+ töø vuøng thieáu khí khueách taùn vaøo. 3.2.4 Loaïi boû Phot pho Cô cheá loaïi boû photpho trong baõi loïc troàng caây goàm coù söï haáp thuï cuûa thöïc vaät, caùc quaù trình ñoàng hoaù cuûa vi khuaån, söï haáp phuï leân ñaát, vaät lieäu loïc (chuû yeáu laø leân ñaát seùt) vaø caùc chaát höõu cô, keát tuûa vaø laéng caùc ion Ca2+, Mg2+, Fe3+, vaø Mn2+. Khi thôøi gian löu nöôùc daøi vaø ñaát söû duïng coù caáu truùc mòn thì caùc quaù trình loaïi boû photpho chuû yeáu laø söï haáp phuï vaø keát tuûa, do ñieàu kieän naøy taïo cô hoäi taát cho quaù trình haáp phuï photpho vaø caùc phaûn öùng trong ñaát xaûy ra (Reed vaø Brown,1992; Reed vaø nnk, 1998). Töông töï nhö quaù trình loaïi boû nitô, vai troø cuûa thöïc vaät trong vaán ñeà loaïi boû photpho vaãn coøn laø vaán ñeà tranh caûi. Duø sao, ñaây cuõng laø cô cheá duy nhaát ñöa haún photpho ra khoûi heä thoáng baõi loïc. Caùc quaù trình haáp phuï, keát tuûa vaø laéng chæ ñöa ñöôïc phoátpho vaøo ñaát hay vaät lieäu loïc. Khi löôïng photpho trong lôùp vaät lieäu vöôït quaù khaû naêng chöùa thì vaät lieäu phaàn vaät lieäu hay lôùp traàm tích ñoù phaûi ñöôïc naïo veùt vaø xaû boû. 3.2.5 Loaïi boû Kim loaïi naëng Khi caùc kim loaïi naëng hoaø tan trong nöôùc thaûi chaûy vaøo baõi loïc troàng caây, caùc cô cheá loaïi boû chuùng goàm coù: + Keát tuûa vaø laéng ôû daïng hydroâxit khoâng tan trong vuøng hieáu khí, ôû daïng sunfit kim loaïi trong vuøng kò khí cuûa lôùp vaät lieäu. + Haáp phuï leân caùc keát tuûa oxyhydroâxit saét, mangan trong vuøng hieáu khí. + Keát hôïp, laãn vôùi thöïc vaät cheát vaø ñaát. + Haáp thuï vaøo reã, thaân vaø laù cuûa thöïc vaät trong baõi loïc troàng caây. Caùc nghieân cöùu chöa chæ ra ñöôïc cô cheá naøo trong caùc cô cheá noùi treân coù vai troø lôùn nhaát, nhöng nhìn chung coù theå noùi raèng löôïng kim loaïi ñöôïc thöïc vaät haáp thuï chæ chieám moät phaàn nhaát ñònh (Gersberg et al, 1984; Reed et al…, 1988; Wildemann&Laudon, 1989; Dunbabin&Browmer, 1992). Caùc loaïi thöïc vaät khaùc nhau coù khaû naêng haáp thuï kim loaïi naëng raát khaùc nhau. Beân caïnh ñoù, thöïc vaät ñaàm laày cuõng aûnh höôûng giaùn tieáp ñeán söï loaïi boû vaø tích tröõ kim loaïi naëng khi chuùng aûnh höôûng tôùi cheá ñoä thuûy löïc, cô cheá hoaù hoïc lôùp traàm tích vaø hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät. Vaät lieäu loïc laø nôi tích tuï chuû yeáu kim loaïi naëng. Khi khaû naêng chöùa caùc kim loaïi naëng cuûa chuùng ñaït tôùi giôùi haïn thì caàn naïo veùt vaø xaû boû ñeå loaïi kim loaïi naëng ra khoûi baõi loïc. Loaïi boû caùc hôïp chaát höõu cô Caùc hôïp chaát höõu cô ñöôïc loaïi boû trong caùc baõi loïc troàng caây chuû yeáu nhôø cô cheá bay hôi, haáp phuï, phaân huûy bôûi caùc vi sinh vaät (chuû yeáu laø vi khuaån vaø naám), vaø haáp thuï cuûa thöïc vaät. Quaù trình phaân huûy caùc chaát baån höõu cô chính nhôø caùc vi khuaån hieáu khí vaø kò khí ñaõ ñöôïc khaúng ñònh (Tabak vaø nnk, 1981; Bouwer&McCarthy, 1983), nhöng quaù trình haáp phuï caùc chaát baån leân maøng vi sinh vaät phaûi xaûy ra tröôùc quaù trình thích nghi vaø phaân huûy sinh hoïc. Caùc chaát baån höõu cô chính coøn coù theå ñöôïc loaïi boû nhôø quaù trình huùt baùm vaät lyù leân beà maët caùc chaát raén laéng ñöôïc vaø sau ñoù laø quaù trình laéng. Quaù trình naøy thöôøng xaûy ra ôû phaàn ñaàu cuûa baõi loïc. Caùc hôïp chaát höõu cô cuõng bò thöïc vaät haáp thuï (Polprasert vaø Dan, 1994), tuy nhieân cô cheá naøy coøn chöa ñöôïc hieåu roõ vaø phuï thuoäc nhieàu vaøo loaøi thöïc vaät ñöôïc troàng, cuõng nhö ñaëc tính cuûa caùc chaát baån. 3.3 CAÙC LOAÏI THÖÏC VAÄT ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC Caùc loaïi thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc khoâng ña daïng baèng caùc loaøi phaùt trieån treân caïn, nhöng thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc cuõng phaùt trieån phong phuù ôû nhieàu nôi treân traùi ñaát ñaëc bieät laø ôû nhöõng vuøng coù khí haäu noùng aåm nhöõng vuøng xích ñaïo, caän xích ñaïo. Thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc laø nhöõng loaøi coù khaû naêng thích nghi cao vôùi moâi tröôøng soáng ngaäp trong nöôùc vaø moät soá trong caùc loaøi ñoù coù khaû naêng xöû lyù caùc chaát oâ nhieãm trong nguoàn nöôùc vôùi hieäu quaû raát cao. Thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù nöôùc oâ nhieãm coù theå chia laøm 3 loaïi: nhoùm thöïc vaät ngaäp nöôùc, nhoùm thöïc vaät troâi noåi, nhoùm thöïc vaät nöõa ngaäp nöôùc. Hình (11): Teân thöôøng goïi: Luïc bình Teân khoa hoïc: Eichlornia crassipes (Maret.) Solms Hình (12): Teân thöôøng goïi: Döông xæ Hình (13): Teân thöôøng goïi: Raùng ñaïi Hình (14): Teân thöôøng goïi: Laùc Hình (15): Quaàn theå thöïc vaät: Luïc Bình, Rau Muoáng, Raùng, Laùc Nhoùm thöïc vaät ngaäp nöôùc Laø nhöõng thöïc vaät soáng trong loøng nöôùc (phaùt trieån döôùi maët nöôùc). Ñaëc ñieåm quan troïng cuûa caùc loaøi thöïc vaät ngaäp nöôùc laø chuùng tieán haønh quang hôïp hay caùc quaù trình trao ñoåi chaát hoaøn toaøn trong nöôùc. Khi thöïc vaät soáng trong nöôùc, coù raát nhieàu quaù trình xaûy ra khoâng gioáng nhö thöïc vaät soáng treân caïn. 3.3.2 Nhoùm thöïc vaät troâi noåi Thöïc vaät troâi noåiphaùt trieån raát nhieàu ôû caùc nöôùc trong vuøng nhieät ñôùi. Caùc loaøi thöïc vaät naøy phaùt trieån treân beà maët nöôùc, bao goàm hai phaàn, phaàn laù vaø thaân meàm noåi treân beà maët nöôùc. ñaây laø phaàn nhaän aùnh saùng maët trôøi tröïc tieáp. Phaàn döôùi nöôùc laø reã, reã caùc loaøi thöïc vaät naøy laø reã chuøm. Chuùng phaùt trieån trong loøng moâi tröôøng nöôùc, nhaän caùc chaát dinh döôõng trong nöôùc vaø chuyeån leân laù, thöïc hieân caùc quaù trình quang hôïp. Caùc loaøi thöïc vaät troâi noåi phaùt trieån vaø sinh saûn raát maïnh, nhieàu khi chuùng gaây ra nhöõng vaán naïn sinh khoái. Nhoùm thöïc vaät naøy bao goàm caùc loaøi sau: Luïc bình (water hyacinth), Beøo (duck week), Rau dieáp nöôùc (water lettuce). Nhöõng loaøi thöïc vaät naøy noåi treân maët nöôùc vaø chuùng thöôøng chuyeån ñoäng treân maët nöôùc theo gioù thoåi vaø theo soáng nöôùc hay doøng chaûy cuûa nöôùc. Ôû nhöõng khu vöïc nöôùc khoâng chuyeån ñoäng, caùc loaøi thöïc vaät naøy seõ bò doàn veà moät phía theo chieàu gioù. Coøn ôû nhöõng khu vöïc nöôùc chuyeån ñoäng nhö doøng soâng, chuùng seõ chuyeån ñoäng theo soáng nöôùc, theo gioù vaø theo doøng chaûy. Khi thöïc vaät loaïi naøy chuyeån ñoäng seõ keùo theo reã chuùng queùt trong loøng nöôùc, caùc chaát dinh döôõng seõ thöôøng xuyeân tieáp xuùc vôùi reã vaø ñöôïc haáp thuï qua reã. Maëc khaùc, reã cuûa caùc loaøi thöïc vaät naøy nhö nhöõng giaù theå raát tuyeät vôøi ñeå vi sinh vaät baùm vaøo ñoù, phaân huyû hay tieán haønh quaù trình voâ cô hoaù caùc chaát höõu cô trong nöôùc thaûi. So vôùi thöïc vaät ngaäp nöôùc, thöïc vaät troâi noåi coù khaû naêng xöû lyù caùc chaát oâ nhieãm raát cao. Teân thöôøng goïi: Luïc bình Teân thöôøng goïi: Beøo tai chuoät Teân khoa hoïc: Eichlornia crassipes (Maret.) Solms Teân khoa hoïc: Salvinia cucullata Roxb. 3.3.3 Nhoùm thöïc vaät baùn ngaäp nöôùc Ñaây laø loaøi thöïc vaät coù reã baùm vaøo ñaát vaø moät phaàn thaân ngaäp trong nöôùc. Moät phaàn thaân vaø toaøn boä laù cuûa chuùng laïi nhoâ haún treân beà maët nöôùc. Phaàn reã baùm vaøo ñaát ngaäp trong nöôùc, nhaän caùc chaát dinh döôõng coù trong ñaát, chuyeån chuùng leân laù treân maët nöôùc ñeå tieán haønh quaù trình quang hôïp. Vieäc laøm saïch moâi tröôøng nöôùc ñoái vôùi caùc loaøi thöïc vaät naøy chuû yeáu ôû phaàn laéng ôû ñaùy löu vöïc nöôùc. Caùc loaøi thaân coû thuoäc nhoùm naøy bao goàm: coû ñuoâi meøo (cattails), saäy (reed), coû loõi baác (bulrush), boàn boàn. Teân thöôøng goïi: Suùng Teân thöôøng goïi: Coû maùt Teân khoa hoïc: Nymphaea rubra Roxb. ex Salisb b Nymphoides hastata (Dop) Kerr. 3.4 CAÙC ÖU ÑIEÅM VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM TRONG SÖÛ DUÏNG ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC ÑEÅ XÖÛ LYÙ O NHIEÃM 3.4.1 Öu ñieåm Ngaøy nay, nhieàu nöôùc söû duïng ñaát ngaäp nöôùc ñeå xöû lyù nöôùc thaûi vaø nöôùc oâ nhieãm. Hieäu quaû xöû lyù tuy chaäm nhöng raát oån ñònh ñoái vôùi nhöõng loaïi nöôùc coù BOD vaø COD thaáp, khoâng chöùa ñoäc toá. Nhöõng keát quaû nghieân cöùu vaø öùng duïng ôû nhieàu nöôùc ñaõ ñöa ra nhöõng öu ñieåm cô baûn sau: + Chi phí cho xöû lyù baèng thöïc vaät thuûy sinh thaáp + Quaù trình coâng ngheä khoâng ñoøi hoûi kyõ thuaät phöùc taïp + Hieäu quaû xöû lyù oån ñònh ñoái vôùi nhieàu loaïi nöôùc oâ nhieãm thaáp + Sinh khoái taïo ra sau quaù trình xöû lyùñöôïc öùng duïng vaøo nhieàu muïc ñích khaùc nhau nhö: Laøm nguyeân lieäu cho thuû coâng myõ ngheä nhö coùi, ñay, luïc bình, coû Laøm thöïc phaåm cho ngöôøi nhö cuû sen, cuû suùng, rau muoáng Laøm thöïc phaåm cho gia suùc nhö rau muoáng, sen, beøo taây, beøo taám Laøm phaân xanh, taát caø caùc loaøi thöïc vaät thuûy sinh sau khi thu nhaän töø quaù trình xöû lyù treân ñeàu laø nguoàn nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát phaân xanh raát coù hieäu quaû. Saûn xuaát khí sinh hoïc + Söû duïng ñaát ngaäp nöôùc ñeå xöû lyù nöôùc oâ nhieãm trong nhieàu tröôøng hôïp khoâng caàn cung caáp naêng löôïng. Do ñoù, vieäc öùng duïng ñaát ngaäp nöôùc ñeå xöû lyù nöôùc oâ nhieãm ôû nhöõng vuøng khoâng coù ñieän ñeàu coù theå thöïc hieän deã daøng. 3.4.2 Nhöôïc ñieåm Vieäc söû duïng thöïc vaät thuûy sinh ñeå xöû lyù nöôùc cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm nhaát ñònh. Dieän tích caàn duøng ñeå xöû lyù chaát thaûi lôùn. Vì thöïc vaät caàn tieán haønh quaù trình quang hôïp neân luoân caàn thieát phaûi coù aùnh saùng. Söï tieáp xuùc giöõa thöïc vaät vaø aùnh saùng trong ñieàu kieän ñuû chaát dinh döôõng caøng nhieàu thì quaù trình chuyeån hoaù caøng toát. Do ñoù, dieän tích cuûa beà maët cuûa söï tieáp xuùc naøy seõ caàn nhieàu. Ñieàu ñoù raát khoù khaên khi ta tieán haønh xöû lyù nöôùc oâ nhieãm ôû nhöõng khu vöïc ñoâ thò voán ñaõ raát khoù khaên veà ñaát. Tuy nhieân noù laïi thích hôïp cho vuøng noâng thoân, keå caû nhöõng vuøng khoâng ñöôïc cung caáp ñieän CHÖÔNG 4 KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU –&— 4.1. KHAÛ NAÊNG DI CHUYEÅN CUÛA CHAÁT GAÂY O NHIEÃM TRONG HEÄ THOÁNG ÑAÁT VAØ SÖÏ CAÀN THIEÁT NGHIEÂN CÖÙU ÑÒNH LÖÔÏNG: Söï vaän chuyeån vaø toàn löu cuûa chaát baån hoaëc chaát ñoäc haïi trong heä thoáng ñaát ñaõ trôû thaønh ñoái töôïng nghieân cöùu chính trong khoa hoïc moâi tröôøng, khoa hoïc thuûy vaên, khoa hoïc ñaát… Söï nhieãm baån moâi tröôøng coù nhieàu nguyeân nhaân, maø con ngöôøi coù theå laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân cô baûn. Moät soá nguoàn gaây oâ nhieãm laø töø chaát thaûi, trong khi ñoù nhöõng nguoàn khaùc laø keát quaû cuûa caùc tai bieán . Ñeå hieåu ñöôïc phöông thöùc caùc chaát baån di chuyeån nhö theá naøo trong ñaát laø vaán ñeà caàn quan taâm. Ví duï nhö ñeå ñaùnh giaù cô cheá vaø haøm löôïng maø chaát baån thaâm nhaäp vaøo caùc vóa nöôùc ngaàm, ñoøi hoûi aùp duïng nhöõng phöông phaùp nghieân cöùu ñònh löôïng ñeå ñaùnh gía, laøm roõ möùc ñoä vaø khaû naêng gaây oâ nhieãm ñaát vaø taàng chöùa nöôùc. Hôn nöõa, neáu coù söï hieåu bieát ñaày ñuû veà söï vaän chuyeån vaø toàn dö cuûa chaát baån chuùng ta coù theå xaây döïng keá hoaïch phoøng choáng oâ nhieãm. Söï phaân boá chaát baån : Ñaát toàn taïi ít nhaát 4 pha : Raén, loõng, khí vaø sinh hoïc. Khi ñaát bò nhieãm baån, chaát baån coù theå hình thaønh moái lieân keát vôùi moät hoaëc nhieàu pha khaùc nhau. Trong chöøng möïc naøo ñoù, chaát baån seõ ñöôïc phaân phoái trong caùc pha ñaát ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau, söï phaân boá ñoù phuï thuoäc vaøo ñaëc tính cuûa chaát baån vaø tính chaát cuûa nhöõng pha khaùc nhau cuûa ñaát. Ñeå hieåu taïi sao ? Baèng caùch naøo? moät chaát baån seõ lieân keát vôùi pha ñaát, phaàn quan troïng laø hieåu traïng thaùi toàn taïi cuûa nhöõng chaát baån naày trong ñaát nhö theá naøo. Moät soá caùc pha vaän chuyeån chính caàn ñöôïc löu yù laø : - Söï hoøa tan : Trao ñoåi giöõõa chaát baån vaø pha nöôùc - Söï boác hôi : Trao ñoåi giöõõa pha nöôùc vaø pha khí - Söï haáp phuï : Trao ñoåi giöõõa pha nöôùc vaø pha raén Trong tröôøng hôïp söï phaùt taùn caùc hôïp chaát Nitrogen töø nöôùc ræ raùc, pha hoaø tan laø quan troïng hôn caû. Söï vaän chuyeån cuûa caùc chaát nhieãm baån hoaø tan: Ñoä hoøa tan cuûa nhöõng chaát baån phuï thuoäc vaøo möùc ñoä phaûn öùng giöõõa caùc phaân töû chaát baån vaø nöôùc. Nöôùc raát deã phaân cöïc, do ñoù coù theå phaûn öùng deã daøng vôùi chaát baån. Ñoä hoøa tan cuûa ion hoaëc hôïp chaát phaân cöïc coù lieân quan lôùn ñeán khaû naêng oâ nhieãm ñaát töø pha nöôùc. Traùi laïi, caàn naêng löôïng nhieàu hôn ñeå nöôùc phaûn öùng vôùi nhöõng hôïp chaát khoâng phaân cöïc. Söï hoøa tan laø moät trong nhöõng quaù trình quan troïng bôûi vì noù coù theå aûnh höôûng ñeán löôïng chaát baån toàn taïi trong pha nöôùc. Moät tính chaát quan troïng cuûa hôïp chaát gaây oâ nhieãm laø khaû naêng hoaø cuûa chuùng vôùi nöôùc (ñoä hoaø tan). Moät chaát höõu cô coù theå troän laãn laø noù coù theå taïo ra moät hoâõn hôïp vôùi nöôùc maø keát quaû laø taïo thaønh moät chaát loõng rieâng. Nhöõng daïng röôïu nhö methanol vaø ethanol laø nhöõng daïng tieâu bieåu cuûa caùc chaát loõng coù theå troän laãn. Moät chaât loõng khoâng coù theå troän laãn laø moät chaát maø noù khoâng theå taïo ra hoãn hôïp vôùi nöôùc. Bezen laø moâït hydrocacbon thôm, laø thaønh phaàn chính cuûa daàu khí laø moät ví duï cuûa moät chaát loõng khoâng theå troän laãn. Ví döï nhö: Benzen loõng nguyeân chaát ñöôïc troän vôùi nöôùc thì hai chaát loõng seõ nhanh choùng phaân chia sau khi taïo ra hoãn hôïp, bôûi vì chuùng khoâng coù khaû naêng taïo ra hoãn hôïp môùi. Löôïng toái ña cuûa bezen coù theå ñöôïc hoøa tan trong nöôùc goïi laø ñoä hoøa tan cuûa benzen. 4.2. TÍNH CHAÁT MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VUØNG NGHIEÂN CÖÙU: Theo Leâ Vaên Töï (1995), vuøng nghieân cöùu coù caùc loaïi ñaát sau ñaây: Ñaát xaùm phaùt trieån treân Phuø sa coå, ñaát pheøn hoaït ñoäng vaø ñaát pheøn tieàm taøng phaùt trieån treân phuø sa môùi. Trong giôùi haïn cuûa nghieân cöùu naày, vuøng ñaát boá trí heä thoáng quan traéc coù 3 loaïi ñaát sau ñaây: Ñaát xaùm phaùt trieån treân saûn phaåm doác tuï: Laø caùc ñaát phaân boá ôû chaân caùc Goø, Theàm Phuø sa coå, maãu chaát coù caáu taïo song taàng. Phaân treân laø caùc vaät thoâ (caùt, caùt boät, caùt-seùt, phaàn döôùi laø beà maët Phuø sa coå deõ chaët. (bao goàm caùt ñaát khoâng ngaäp nöôùc) Ñaát xaùm gley: laø caùc ñaát phaân boá ôû dòa hình thaáp, ngaäp nöôùc theo muøa coù caáu taïo maãu chaát song taàng, taàng maët giaøu höõu cô, vaät lieäu chuû yeáu laø caùt pha, boät hoaëc seùt boät. Ñaát pheøn tieàm taøng: Vuøng ñaát ngaäp nöôùc thöôøng xuyeân, taàng maët giaøu höõu cô, taàng sinh pheøn saâu (>50cm), thaønh phaàn vaät lieäu chuû yeáu laø seùt, seùt boät + Phaãu dieän tieâu bieåu cho ñaát xaùm vaøng phaùt trieån treân PSC PHAÃU DIEÄN : ÑT 22 Teân ñaát : Teân Vieät Nam : Ñaát xaùm vaøng phaùt trieån treân Phuø sa coå Teân FAO : Xanthic Acrisols Ñòa ñieåm : AÁp : 3 Xaõ : Ñoâng Thaïnh Huyeän : Hoùc Moân Tænh (Tp): TP. HCM Toïa ñoä : x : 679376 y : 1206954 theo heä quy chieáu UTM Maãu chaát : Phuø sa coå Cao trình : m Ñòa maïo : Maët phaúng hôi nghieâng, Ñoä doác : < 20 Höôùng söôøn : Baéc-Ñoâng Baéc Ñaëc ñieåm beà maët : Goà geà, coû cheát gaàn heát Ñòa hình : Cao, trung bình Thöïc vaät töï nhieân : Coû oáng, coû chæ Caây troàng : Boû hoaù Ngaøy khaûo saùt :21/11/2006 Ngöôøi moâ taû : Ngoâ Phöông Thanh MO TAÛ TAÀNG ÑAÁT Taàng ñaát Ñoä saâu taàng ñaát (cm) Ñaëc ñieåm taàng ñaát 0-10 Maøu (5YR 4/1), Xaùm phôùt naâu saùng, coù ñoám ñen höõu cô. Chöùa nhieàu reå coû.Thòt nheï. Caáu truùc cuïm, hôi chaët, deã vôõ. Chuyeån lôùp roõ veà maøu saéc. 10-60 Maøu (10YR 8/1), Xaùm saùng, coù ñoám ñen höõu cô. Caùt thoâ pha seùt, naëng, hôi deã vôõ. Caáu truùc yeáu. Chuyeån lôùp roõ veà maøu saéc. 60-85 Maøu (10YR 8/2), Xaùm saùng, coù nhieàu ñoám naâu ñoû vaø cam. Caùt pha seùt, naëng chaët, khoù vôõ. Caáu truùc khoái goùc tuø khoâng saéc caïnh. Chuyeån lôùp töø töø veà maøu saéc. 85-155 Maøu (10YR 8/1), Xaùm saùng. Coù nhieàu veät vaøng loang loã. Caùt pha seùt, naëng chaët, khoù vôõ. Caáu truùc khoái goùc tuø khoâng saéc caïnh. Chuyeån lôùp roõ veà maøu saéc. 155-170 Maøu (10YR 7/8), Cam vaøng, coù vaøi ñoám ñoû naâu. Seùt nheï, naëng chaët, khoù vôõ. Caáu truùc khoái goùc tuø khoâng saéc caïnh. Ngheøo höõu cô. KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH Ñoä saâu (cm) pH(H2O) EC mS/cm Fets (trñ) P2O5(dt) NO3(dt) OM Caùt Boät Seùt mg/100g % 0-15 5.91 360.00 82.41 1.24 1.42 2.04 75.35 20.97 3.68 15-70 5.94 228.00 5.59 0.31 2.10 0.27 78.23 7.49 14.28 70-130 7.28 253.00 12.70 0.33 0.88 0.40 61.84 13.60 24.56 130-150 7.69 256.00 3.94 0.33 1.37 0.42 45.66 13.50 40.84 150-170 7.27 413.00 5.08 0.32 3.60 0.33 45.01 13.47 41.52 4.3 HEÄ THOÁNG QUAN TRAÉC, 4.3.1 Phöông phaùp thieát keá heä thoáng loå khoan Vuøng ñaát ngaäp nöôùc ven baõi raùc Ñoâng Thaïnh coù ñòa hình nghieâng töø trong baûi raùc ra ñôùi ven soâng Raïch Tra, cao trình cao nhaát 3 m vaø thaáp daàn veà phía raïch Tra 0.5 m. (Hình 5). Coù theå phaân bieät ñöôïc caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc thöôøng xuyeân vaø ngaäp nöôùc khoâng thöôøng xuyeân.(Hình 5) Vuøng ñaát caùch bôø töôøng raøo baõi raùc Ñoâng Thaïnh 60 m laø vuøng ñaát coù ñòa hình töông ñoái, vuøng ñaát nôi ñaây laø vuøng ñaát ngaäp nöôùc khoâng thöôøng xuyeân. Noù chæ ngaäp khi trieàu leân cao, hoaëc vaøo muøa möa. Vuøng ñaát caùch ñôùi ñaát ngaäp nöôùc khoâng thöôøng xuyeân laø vuøng ñaát thaáp, nöôùc ngaäp thöôøng xuyeân. (Hình 5) Hình (16): Sô ñoà vò trí caùc ñieåm quan traéc Muïc tieâu ñaët ra cuûa ñeà taøi laø nghieân cöùu doøng di chuyeån cuûa caùc chaát gaây oâ nhieãm trong moâi tröôøng ñaát ngaäp nöôùc. Vôùi ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, phía trong laø baõi raùc naèm ôû vuøng coù ñòa hình cao, keá tieáp laø vuøng ñaát ngaäp nöôùc khoâng thöôøng xuyeân vaø phía ngoaøi laø vuøng ñaát ngaäp nöôùc thöôøng xuyeân doïc theo Raïch Tra. Sau quaù trình nghieân cöùu toång hôïp caùc thoâng tin khaûo saùt thöïc ñòa vaø taøi lieäu saün coù chuùng toâi quyeát ñònh tieán haønh laép ñaët moät soá tuyeán loã khoan quan traéc (H.17, 18) nhö sau: Tuyeán 1: Tuyeán soá 1 tieán haønh boá trí 7 loã khoan: ÑT-20, ÑT-21, ÑT-22, ÑT-23, ÑT-24, ÑT-25, ÑT-26 chaïy doïc theo chaân töôøng baõi raùc theo höôùng töø höôùng Ñoâng sang höôùng Taây, vaø khoaûng caùch giöõa caùc loã khoan laø 30 m. Tuyeán soá 1 naèm hoaøn toaøn ôû vuøng ñaát khoâng ngaäp nöôùc. Tuyeán 2 Tuyeán soá 2, tieán haønh song vôùi tuyeán soá 1 nhöng caùch tuyeán soá 1 laø 30 m, höôùng ra phía Raïch Tra. Tuyeán soá 2 tieán haønh boá trí 7 loã khoan: ÑT-27, ÑT-28, ÑT-29, ÑT-30, ÑT-31, ÑT-32, ÑT-33, höôùng töø Taây sang höôùng Ñoâng vaø khoaûng caùch giöõa caùc loã khoan vaãn laø 30m. Toaøn boä loã khoan cuûa tuyeán soá 2 naèm hoaøn toaøn trong vuøng ñaát ngaäp nöôùc khoâng thöôøng xuyeân. Tuy nhieân loã ÑT-32, ÑT-33 gaàn nhö laø naèm trong vuøng ñaát ngaäp nöôùc thöôøng xuyeân. Tuyeán 3 Tuyeán soá 3 tieán haønh ñaët 7 loã khoan song song vôùi tuyeán soá 1 vaø tuyeán soá 2. Tuyeán soá 3 caùch tuyeán soá 2 laø 30 m vaø naèm hoaøn toaøn trong vuøng ñaát ngaäp nöôùc thöôøng xuyeân. Tuy nhieân do ñieàu kieän khaùch quan vaø coù haïn neân tuyeán soá 3 chæ boá trí moät loã khoan: ÑT-34, caùch loã khoan 27 laø 30 m höôùng ra Raïch Tra. Tuyeán soá 3 naèm trong vuøng ñaát ngaäp nöôùc thöôøng xuyeân. Hình(17) : Khu vöïc boá trí caùc loã khoan Tuyeán 4 Tuyeán soá 4 naèm caùch tuyeán 1, 2 vaø 3 laø 300 m veà höôùng Ñoâng cuûa baõi raùc Ñoâng Thaïnh. Tuyeán soá 4 ñöôïc boá trí bao goàm 7 loã khoan: ÑT-10, ÑT-11, ÑT-12, ÑT-13, ÑT-14, ÑT-15, ÑT-16 chaïy thaúng töø trong baõi raùc ra Raïch Tra. Khoaûng caùch giöõa caùc loã khoan laø 30 m. Tuyeán soá 4 ñöôïc thieát laäp nhaèm muïc tieâu laø laøm moät maët caét tieâu bieåu moâ taû caùc taàng ñaát trong khu vöïc nghieân cöùu. Tuyeán khaûo saùt soá 4 Hình(18): Maët caét tuyeán 4 4..3.2 Thieát keá caùc oáng thu maãu Caùc oáng thu maãu ñöôïc thieát keá, tuaân thuû caùc tieâu chuaån nhaèm ñaûm baûo maãu thu veà phaûn aùnh chính xaùc keát quaû caàn nghieân cöùu. + Chieàu daøi thích hôïp cho töøng loã khoan. + Ñöôøng kính oáng thu maãu (F 34) phaûi lôùn hôn ñöôøng kính cuûa loã khoan. + Oáng ñöôïc ñuïc loã caùch ñaùy laø 20 cm vaø ñuïc loã daøi leân 50 cm. + Ñöôøng kính cuûa caùc loã thu nöôùc laø F 3 mm. + Ñoaïn oáng ñaõ ñöôïc ñuïc loã daøi 50 cm ñöôïc boïc vaûi, traùnh cho ñaát, caùt laãn vaøo. + Ñaùy oáng ñöôïc bít baèng nuùt. + Sau khi oáng nhöïa ñöôïc ñaët vaøo loå khoan, neän chaët phaàn ñaát xung quanh. Hình (19a): Oáng nhöïa ñöôïc ñuïc loã Hình (19b): Oáng nhöïa boïc vaûi Keá hoaïch laáy maãu vaø phöông tieän laáy maãu. 4.3.3.1 Keá hoaïch laáy maãu Maãu ñaát ñöôïc laáy khi tieán haønh khoan laép ñaët caùc oáng thu maãu nöôùc. Maãu nöôùc ñöôïc laáy theo cheá ñoä trieàu trong thaùng ñònh kyø. Theo Baûng trieàu (Traïm Caûng Saøi Goøn) cho thaáy - Cheá ñoä trieàu thaáp (töø ngaøy 04 – 10 vaø 20 – 27 aâm lòch). - Cheá ñoä trieàu cao (töø ngaøy 15- 17 vaø 01 – 03 aâm lòch). Maãu nöôùc ñöôïc laáy vaøo 3 laàn chính thöùc: + Ñôït 1: Trieàu thaáp: Ngaøy 24/11/2006 töùc 04/10 aâm lòch. + Ñôït 2: Trieàu cao: Ngaøy 04/12/2006 töùc 14/10 aâm lòch. + Ñôït 3: Trieàu trung bình: Ngaøy 12/12/2006 töùc 22/10 aâm lòch. 4.3.3.2 Phöông tieän laáy maãu Maãu nöôùc ñöôïc laáy baèng maùy bôm chaân khoâng. Hình (20). Maùy bôm chaân khoâng ñang laáy maãu Hình (21). Oáng thu maãu Hình (23): Maùy phaân tích 5 chæ tieâu 4.4. HAØM LÖÔÏNG CAÙC CHAÁT GAÂY O NHIEÃM CUÛA NÖÔÙC TRONG ÑAÁT Toång soá loã khoan quan traéc ôû khu vöïc nghieân cöùu laø 22 loã khoan. Bao goàm 15 loã khoan kieåm soaùt chaát gaây oâ nhieãm tröïc tieáp töø baõi raùc ra Raïch Tra, 7 loã khoan kieåm chöùng. Soá laàn laáy maãu: + Maãu ñaát: Maãu ñaát ñöôïc laáy moät laàn, ngay laàn ñaàu tieân khi tieán haønh khoan ñeå laép ñaët caùc oáng thu nöôùc. + Maãu nöôùc: Maãu nöôùc ñöôïc laáy 4 laàn. + Caùc chi tieâu phaân tích: Chæ tieâu phaân tích goàm coù - Caùc chæ tieâu veà ñaëc ñieåm moâi tröôøng ñaát: pH, EC, TDS, OM, thaønh phaàn caáp haït, dung troïng (D), ñoä daãn nöôùc (S.H.C) Caùc chæ tieâu veà caùc nguyeân toá gaây oâ nhieãm: NH4, NO2, NO3, P2O5, Fe2+, Fe3+, Fets. Keát quaû phaân tích caùc ñôït Keát quaû phaân tích ñôït 1, ngaøy 24/11/2006 Baûng (9): Keát quaû phaân tích nöôùc baõi raùc Ñoâng Thaïnh 24/11/2006 STT KH pH EC TDS PO42- NH4+ NO2- NO3- COD Fe2+ Fe3+ ms/cm mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l 1 ÑT-20 7.89 8.37 4753 0.014 267.3 1.081 149.370 31.2 0.05 0.05 2 ÑT-21 8.47 7.25 4033 0.017 251.71 1.38 127.660 25.2 0.07 0.02 3 ÑT-22 8.41 18.81 9840 0.034 1044.58 0.051 144.240 81.2 0.06 0.44 4 ÑT-23 9.24 18.82 8027 0.036 1001.67 0.091 139.550 69.4 0.60 0.49 5 ÑT-24 8.59 15.7 8667 0.020 534.22 1.24 210.410 41.6 0.77 0.71 6 ÑT-25 8.84 4.47 2807 0.012 2.66 1.33 1.781 10.8 0.07 0.02 7 ÑT-26 9.00 3.33 1220 0.000 / / 1.323 / / / 8 ÑT-27 4.38 2.1 841 0.019 2.71 0.021 0.121 56.4 1.90 0.61 9 ÑT-28 4.54 3.16 969 0.005 4.65 0.004 0.345 38.8 1.74 0.48 10 ÑT-29 7.09 2.25 903 0.002 3.33 0.019 0.158 81.8 1.25 0.43 11 ÑT-30 4.19 2.32 892 0.002 3.15 0.009 0.079 10.8 1.44 0.16 12 ÑT-31 3.97 4.35 1460 0.001 3.17 0.008 0.055 7.6 1.17 0.16 13 ÑT-32 4.02 2.5 1042 0.005 2.48 0.023 0.039 71.6 1.15 0.03 14 ÑT-33 3.87 3.16 142