Đề án Tìm hiểu xu hướng phát triển của thị trường xuất khẩu sản phẩm thủy sản Việt Nam

PhÇn më ®Çu Sau h¬n 15 n¨m ®æi míi cho thÊy chiÕn l­îc mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Ò ra lµ hÕt søc ®óng ®¾n. Quan ®iÓm cña chóng ta lµ h­íng vµo xuÊt khÈu tÝch luü néi bé cho nÒn kinh tÕ, ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng thÕ m¹nh s½n cã ®Ó c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Xu thÕ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ ngµy cµng trë thµnh mét xu h­íng quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. Trong xu thÕ ph¸t triÓn ®ã, ViÖt nam chóng ta còng ®· tõng b­íc gia nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi noi chung và ®· xuÊt ®i nhiÒu n­íc víi nhiÒu mÆt hµng kh¸c nhau nh­ g¹o, cao su, cµ phª, dÇu má, thuû h¶i s¶n...XuÊt khÈu thuû s¶n ®­îc coi lµ mÆt hµng cã tiÒm n¨ng cña n­íc ta. HiÖn nay n­íc ta ®øng vÞ trÝ thø 17 trªn thÕ giíi vµ vÒ t­¬ng lai thuû s¶n xuÊt khÈu cña ta cã kh¶ n¨ng t¨ng cao h¬n n÷a v× tiÒm n¨ng thuû s¶n cña ta rÊt lín. Do vËy c¸c s¶n phÈm thñy s¶n cña ViÖt Nam ®· tõng b­íc kh¼ng ®Þnh m×nh vµ dÇn cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng thñy s¶n thÕ giíi. Tuy nhiªn, do mét sè nguyªn nh©n nªn c¸c s¶n phÈm thñy s¶n cña ViÖt Nam ®ang bÞ c¹nh tranh hÕt søc gay g¾t vµ cã nguy c¬ mÊt dÇn chç ®øng cña m×nh. V× vËy em ®· chän ®Ò tµi “Xu h­íng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng xuÊt khÈu s¶n phÈm thñy s¶n ViÖt Nam” ®Ó nghiªn cøu c¸c thÞ tr­êng thñy s¶n, nh»m gi÷ v÷ng, ph¸t triÓn vµ më réng thÞ tr­êng thñy s¶n ViÖt Nam. B ố cục bài viết của em được chia làm hai phần: Phần I: Thực trạng xuất khẩu thuỷ sản và thị trường xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam. Phần II: Xu hướng và giải pháp phát triển thị trường xuất khẩu thuỷ sản. Do thêi gian, tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm cã h¹n nªn bµi viÕt nay chØ tr×nh bµy ®­îc mét vµi khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o NguyÔn Thu Lan ®· gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt nµy PhÇn I Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam 1. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. 1.1. C¸c s¶n phÈm thñy s¶n chñ yÕu NÕu nh­ thêi kú 1985-1995, chóng ta ph¶i dùa vµo mét s¶n phÈm chñ yÕu lµ t«m ®«ng block thì Tõ n¨m 1995 trë ®i, tû lÖ t«m ®«ng gi¶m, c¸c s¶n phÈm t¨ng nhanh nh­ c¸ ®«ng l¹nh c¸c lo¹i, mùc vµ b¹ch tuéc ®«ng l¹nh vµ ph¬i kh«. §Õn nay t«m ®«ng vÉn cßn lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu sè mét víi tæng trÞ gi¸ xuÊt khÈu t¨ng lªn rÊt nhanh tõ 59 triÖu USD n¨m 1985 lªn 775 triÑu USD n¨m 2001, nh­ng tû träng ®· gi¶m ®i 34% so víi c¸ch ®©y 15 n¨m. §iÒu ®¸ng chó ý lµ trøoc ®©y c¸c s¶n phÈm c¸ Ýt ®­îc chó ý th× gÇn ®©y c¸c s¶n phÈm c¸ ®«ng l¹nh, c¸ t­íi, c¸ phi-lª ®­îc chó trong h¬n. HiÖn nay gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¸ ®«ng ®· chiÕm tû träng 20%. N¨m 2001 mùc kh« ®· trë thµnh mét mÆt hµng­êi xuÊt khÈu lín thø 3 ®¹t 144 triÖu USD. B¶ng 1: XuÊt khÈu thuû s¶n n¨m 2004 theo tõng mÆt hµng Các mặt hàng năm 2003 năm 2004 Sản lượng Giá trị Sản lượng Giá trị B¹ch tuéc ®«ng l¹nh 20583.48 35183937 35688.49 71103642 C¸ ®«ng l¹nh 74093.14 221947692 165596.3 464727235 C¸ kh« 12906.8 36844382 14755.54 47916251 C¸ ngõ 14475.71 58592912 20783.76 55054959 Mùc ®«ng l¹nh 21069.73 80707667 26726.62 96517102 Mùc kh« 18109.76 153809866 9793.97 65420451 Ruèc kh« 2743.67 3802902 6927.17 5208457 C¸c mÆt hµng kh¸c 211505,45 1186596396 280271.9 805948097 Tổng số 375490.7 1777485754 560543.8 1611896194 Nguồn : Trung t©m thị trường KHKT và kinh tế thuỷ sản-Bộ thuỷ sản N¨m 1998 dÕn 1999, c¸c mÆt hµng thuû s¶n gi¸ trÞ gia t¨ng míi chiÕm 17-18% th× nay ®· h¬n 30% trong tæng sè s¶n phÈm xuÊt khÈu. NhiÒu doanh nghiÖp tû träng nµy chiÕm 50%. §©y lµ kÕt qu¶ cña chñ tr­¬ng ®æi míi c«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu vµ t¨ng c­êng qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm theo ch­¬ng tr×nh HACCP vµ ISO 9002 cña ngµnh. HiÖn nay ®· cã trªn 60 doanh nghiÖp chÕ biến thuû s¶n xuÊt khÈu ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt khÈu trùc tiÕp sang EU. NhiÒu mÆt hµng ®· chinh phôc ®­îc c¸c thÞ tr­êng quan träng nh­ Mü, NhËt B¶n. 1.2. Mét sè thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n chñ yÕu 1.2.1 ThÞ tr­êng NhËt B¶n. NhËt B¶n lµ quèc gia cã møc tiªu thô thuû s¶n b×nh qu©n ®Çu ng­êi cao nhÊt thÕ giíi (67kg/ng­êi /n¨m). Ng­êi NhËt B¶n coi träng nguån cung cÊp protein tõ t«m c¸, ®Æc biÖt trong n¨m, ng­êi NhËt cã tíi hµng tr¨m lÔ héi vµ mçi lÔ héi hÇu nh­ cã mét hay vµi mãn ¨n chÕ biÕn tõ thuû s¶n. Nh­ng trong lÞch sö ph¸t triÓn l©u dµi cña m×nh, NhËt B¶n ®· sím lµ mét quèc gia biÓn nªn cã tiÒm n¨ng lín vÒ ®¸nh b¾t vµ nu«i trång thuû s¶n , kim ng¹ch xuÊt khÈu nh÷ng n¨m gÇn ®©y cña NhËt B¶n trªn d­íi 3,6 tû USD, riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001, xuÊt khÈu ®¹t 128.377 tÊn, trÞ gi¸ 44,9 tû yªn. NhËt B¶n chñ yÕu xuÊt khÈu mùc, c¸ håi Th¸i B×nh D­¬ng sang Trung Quèc víi khèi l­îng rÊt lín, trªn 90% l­îng c¸ chuån ®­îc xuÊt sang Th¸i Lan lµm nguyªn liÖu cho h¶i s¶n ®ãng hép. MÆt hµng thuû s¶n mµ NhËt B¶n nhËp vÒ chñ yÕu lµ t«m, c¸ ngõ, c¸ mùc, l­¬n, surimi, cua…N¨m 2000, NhËt B¶n nhËp 246.627 tÊn t«m ®«ng l¹nh, gi¶m 3% so víi n¨m 1999. C¸c n­íc xuÊt khÈu t«m sang thi tr­êng NhËt chñ yÕu lµ Ên §é, In®«nªxia vµ ViÖt Nam , c¸ ngõ vµng ®«ng l¹nh vµ c¸ ngõ m¾t to tõ Hµn Quèc vµ §µi Loan, c¸ håi tõ Nauy vµ Chi Lª, l­¬n t­ Trung Quèc. Riêng đối với Việt Nam thì sản lượng xuất khẩu vào thị trường Nhật Bản tương đối cao, năm 2001 đạt 76895,53 tấn, trị giá gần 466 triệu USD, năm 2002 đạt 96251,41 tấn, trị gía gần 540 triệu USD, năm 2003 đạt 97953,91 tấn, trị giá gần 600 triệu USD và đến năm 2004 thì đạt 121160,49 tấn, trị giá gần 770 triệu USD với các sản phẩm chủ yếu của nước ta xuất sang Nhật là tôm, cá mực… Hầu hết các sản phẩm của ta đều đáp ứng được yêu cầu của thị trường Nhật, được người tiêu dùng ưa chuộm. Tuy nhiên sản phẩn của ta đang vấp phải khó khăn tương đối lớn, đó là phải cạnh tranh với các sản phẩm của các nước Ấn Độ, Indonexia…là những nước rất mạnh trong khu vực về xuất khẩu thuỷ sản. Mặt khác, các sản phẩm của chúng ta vẫn chưa được cao về chất lượng, chủng loại chưa đa dạng, do đó vấn đề cạnh tranh với các nước trên là rất khó khăn.Ngoài ra chúng ta còn phải cạnh tranh với một s ố nước nữa như là Nauy, chilê, Trung Quốc… 1.2.2. ThÞ tr­êng Mü Trong thËp kû võa qua, Mü lu«n ®øng thø ba, thø t­ trªn thÕ giíi vÒ tæng s¶n l­îng thuû s¶n víi møc kh¸ æn ®Þnh tõ 5,5-5,9 triÖu tÊn/n¨m. HÇu hÕt c¸c mÆt hµng thuû s¶n cña Mü ®Òu cã chÊt l­îng cao, phong phó vÒ chñng lo¹i víi nhiÒu s¶n phÈm quý nh­ c¸ håi, c¸ tuyÕt, c¸ ngõ, t«m hïm, sß, ®iÖp, c¸ nheo...Tuy nhiªn, s¶n l­îng thuû s¶n nªu trªn vÉn ch­a ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc. H¬n thÕ, thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng Mü l¹i tËp trung vµo mét sè mÆt hµng nh­: T«m ®«ng bãc ®Çu, c¸ ngõ ®ãng hép, c¸ håi t­¬i §¹i T©y D­¬ng, c¸ phi lª t­¬i, t«m hïm, thÞt ®iÖp...C¸c mÆt hµng nªu trªn cña Mü l¹i cã rÊt Ýt hoÆc cã nh­ng kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña ng­êi tiªu dïng. §Æc ®iÓm nµy lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc quan träng cho ngo¹i th­¬ng hµng thuû s¶n cña Mü ph¸t triÓn toµn diÖn c¶ vÒ xuÊt khÈu lÉn nhËp khÈu. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n cña Mü ®¹t gi¸ trÞ b×nh qu©n 10 tû USD/n¨m, lín thø 2 trªn thÕ giíi. C¸c mÆt hµng thuû s¶n nhËp khÈu vµo Mü rÊt ®a d¹ng, chñ yÕu lµ thuû s¶n t­¬i sèng vµ ®«ng l¹nh (kho¶ng 88% gi¸ trÞ nhËp khÈu), 73% lµ c¸c mÆt hµng thuû s¶n ®ãng hép, cßn l¹i lµ c¸c mÆt hµng thuû s¶n kh¸c. T«m ®«ng l¹nh lµ mÆt hµng nhËp khÈu quan träng nhÊt vµo Mü, chiÕm tíi 38% gi¸ trÞ nhËp khÈu cña thuû s¶n n­íc nµy, chiÕm gÇn 30% gi¸ trÞ t«m ®«ng l¹nh nhËp khÈu cña thÕ giíi. T«m ®«ng l¹nh nhËp khÈu vµo Mü chñ yÕu lµ t«m bãc ®Çu (chiÕm 55% khèi l­îng vµ 58% gi¸ trÞ) vµ t«m nguyªn liÖu th« (chiÕm 38% khèi l­îng vµ 34% gi¸ trÞ nhËp khÈu t«m ®«ng). Th¸i Lan tiÕp tôc chiÕm lÜnh thÞ tr­êng t«m ®«ng l¹nh ë Mü nh­ng so víi n¨m 1995 th× khèi l­îng gi¶m 7%. Equado l¹i lµ nhµ xuÊt khÈu t«m ®«ng l¹nh thø 2 sang Mü nh­ng vÒ khèi l­îng so víi n¨m 1995 còng gi¶m 8,5%. Sau n÷a lµ ®Õn Trung Quèc vµ mét sè n­íc kh¸c cã kim ng¹ch xuÊt khÈu t«m ®«ng l¹nh kh¸ lín sang thÞ tr­êng Mü. Ngoµi t«m ®«ng l¹nh, mÆt hµng thuû s¶n nhËp khÈu lín thø hai lµ c¸ philª t­¬i vµ ­íp ®«ng. MÆc dï Mü cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt c¸ philª nh­ng do ng­êi Mü rÊt ­a chuéng c¸ philª cña T©y ¢u vµ Canada, v× vËy Mü ph¶i xuÊt khÈu s¶n phÈm cña m×nh vµ nhËp khÈu s¶n phÈm cña c¸c n­íc kh¸c (Canada, Chi Lª, Na uy, T©y Ban Nha...). Sau t«m ®«ng l¹nh vµ c¸ philª, c¸c mÆt hµng kh¸c nh­ : c¸ ngõ nguyªn con, c¸ håi nguyªn con vµ ­íp l¹nh, c¸ ngõ ®èng hép...®­îc nhËp khÈu vµo Mü víi gi¸ trÞ hµng n¨m t­¬ng ®èi lín nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña c­ d©n n­íc nµy vµ ®Ó t¸i chÕ råi xuÊt sang n­íc kh¸c. Đối với Việt Nam thì thị trường Mỹ là một thị trương rất lớn, rất cần phải quan tâm. Tuy nhiêu sản lượng thuỷ sản của nước ta xuất sang Mỹ không đều, năm 2001 đạt sản lượng là 70930,78 tấn, trị giá gần 500 triệu USD, năm 2002 đạt là 98664.54 tấn, trị giá gần 650 triệu USD, năm 2003 đạt được 122162.89 tấn, trị giá gần 780 triệu USD nhưng đến năm 2004 thì sản lượng chỉ đạt là 91380,69 tấn, giá trị là gần 600 triệu USD. Các sản phẩm của nước ta xuất khẩu sang thị trường Mỹ chủ yếu là các loại cá, tôm…Tuy nhiên khó khăn của thuỷ sản nước ta trên thị trường Mỹ là có rất nhiều các đối thủ cạnh tranh, hầu hết các nước đó đều là các quốc gia có thế mạnh về thuỷ sản với chất lượng sản phẩm cao, phong phú về chủng loại như Thái Lan, Trung Quốc, Equado, Canada… 1.2.3. ThÞ tr­êng Trung Quèc. N¨m 2000, s¶n l­îng thuû s¶n c¸c lo¹i cña Trung Quèc ®¹t 42.785 ngµn tÊn trong ®ã s¶n l­îng thuû s¶n khai th¸c tù nhiªn lµ 17.400 ngµn tÊn vµ s¶n l­îng thuû s¶n nu«i trång ®¹t 25.385 ngµn tÊn. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2001, s¶n l­îng thuû s¶n cña Trung Quèc sÏ t¨ng lªn ®Õn trªn 50 ngµn tÊn nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô trong n­íc ngµy cµng t¨ng vµ nhu cÇu cho xuÊt khÈu víi khèi l­îng lín. VÒ tiªu thô, do møc sèng cña nh©n d©n Trung Quèc tiÕp tôc t¨ng lªn vµ nhu cÇu vÒ thuû s¶n t­¬i sèng còng t¨ng theo, d­íi ®©y lµ sè liÖu thèng kª cña Trung Quèc cho ta thÊy. B¶ng 2: C¬ cÊu tiªu dïng vµ xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n Trung Quèc. N¨m ChØ tiªu §¬n vÞ 1999 2000 Møc tiªu thô b×nh qu©n. - Thµnh thÞ: - N«ng th«n: NhËp khÈu. XuÊt khÈu. kg/ng­êi ,, ,, TÊn ,, 5,82 10,3 3,28 626.000 1.296.000 6,74 11,7 3,92 1.251.000 1.485.000 Nguån: Trung t©m thị trường KHKT và kinh tế thuỷ sản-Bộ thuỷ sản Tính ®Õn hÕt th¸ng 4/2001, khèi l­îng thuû s¶n mËu dÞch cña Trung Quèc dù tÝnh t¨ng 13% so víi cïng kú n¨m 2000. HÇu hÕt c¸ ®«ng l¹nh nhËp khÈu vµo Trung Quèc ®­îc läc x­¬ng vµ t¸i xuÊt. Mùc lµ loµi nhuyÔn thÓ th©n mÒm ®­îc giao dÞch víi khèi l­îng lín, phÇn lín mùc nhËp khÈu vµo Trung Quèc ®­îc chÕ biÕn vµ t¸i xuÊt sang NhËt, Mü vµ Hµn Quèc. Ngoµi ra, Trung Quèc còng xuÊt khÈu mét khèi l­îng lín mùc sèng, t«m ®«ng l¹nh, l­¬n sèng vµ ®«ng l¹nh. TÝnh ®Õn th¸ng 11/2000, thuû s¶n ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy 252,1 triÖuUSD t¨ng 2,3 lÇn so víi n¨m1999. Trung Quèc vµ Hång K«ng ®· trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín thø 3 cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam, chiÕm tû träng 19,3% tæng gÝa trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ n­íc, cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh, s¸t nót víi thÞ tr­êng Mü, ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng cña m×nh. XuÊt khÈu c¸ sang thÞ tr­êng nµy ®· ®¹t 36,6 triÖu USD, ngang ngöa víi thÞ tr­êng NhËt b¶n vèn lµ thÞ tr­êng truyÒn thèng lín nhÊt cña ta. Riªng mùc vµ b¹ch tuéc ®¹t 12 triÖu USD, v­ît c¶ 13 n­íc EU céng l¹i. §Æc biÖt h¬n lµ hµng kh« c¸c lo¹i xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy ®· ®¹t 150,797 triÖu USD chiÕm tû träng 60% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam n¨m 2000 v­ît xa gÝa trÞ xuÊt khÈu cña mét sè ngµnh kinh tÕ m¹nh vµ cã nhiÒu lîi thÕ cña ViÖt Nam nh­ cao su, h¹t tiªu... ThÞ tr­êng Trung Quèc trong 7 th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®· t¨ng 2,76 lÇn ®¹t 106 triÖu USD trong ®ã hµng kh« ®¹t 74,3 triÖu USD t¨ng 2,97 lÇn vµ mÆt hµng c¸ ®¹t 33,4 triÖu USD t¨ng 11 lÇn so víi cïng kú n¨m 2000 mÆc dïgi¸ t«m xuÊt khÈu cã gi¶m 20-30% so víi cïng kú n¨m 2000 vµ vÉn ch­a cã dÊu hiÖu nhÝch lªn. ThÞ tr­êng Hång K«ng chiÕm kho¶ng 10% vÒ gÝa trÞ hµng xuÊt khÈu thuû s¶n, tiªu thô thuû s¶n Hång K«ng rÊt lín vµ ph¶i nhËp khÈu. HiÖn nay Hång K«ng ®· thuéc vÒ Trung Quèc ®ang chuyÓn dÇn tõ quèc gia xuÊt khÈu lín thuû s¶n thµnh thÞ tr­êng tiªu thô vµ nhËp khÈu lín c¸c hµng thuû s¶n nªn nã sÏ trë thµnh mét thÞ tr­êng tiªu thô thuû s¶n lín h¬n tr­íc vµ sÏ kh«ng thua kÐm g× so víi thÞ tr­êng NhËt b¶n. 1.2.4. ThÞ tr­êng EU. Liªn minh Ch©u ¢u hiÖn nay bao gåm 25 quèc gia víi khoảng 500 triÖu ng­êi tiªu dïng. Tõ n¨m 1968, EU ®· lµ mét thÞ tr­êng thèng nhÊt vÒ h¶i quan, cã ®Þnh møc thuÕ h¶i quan chung cho tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn. Ngµy 7/2/1992 hiÖp ­íc Masstricht ®­îc ký kÕt t¹i Hµ Lan më ®Çu cho sù thèng nhÊt vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ tiÒn tÖ gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn EU. ThÞ tr­êng EU thèng nhÊt cho phÐp tù do l­u th«ng søc lao ®éng, hµng ho¸ dÞch vô vµ vèn gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Riªng ®èi víi mÆt hµng thuû s¶n, EU lµ mét trong ba thÞ tr­êng tiªu thô thuû s¶n lín nhÊt thÕ giíi bªn c¹nh NhËt B¶n vµ Mü. Hµng n¨m Liªn minh Ch©u ¢u chiÕm tõ 25-30% nhËp khÈu thuû s¶n cña toµn thÕ giíi. Møc tiªu thô thuû s¶n b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë EU lµ 17kg/n¨m vµ t¨ng dÇn hµng n¨m kho¶ng 3%. Gi¸ c¶ mÆt hµng thuû s¶n ë thÞ tr­êng EU còng cao h¬n c¸c thÞ tr­êng Ch©u ¸ trung b×nh kho¶ng tõ 1,1 ®Õn 1,4 lÇn vµ cã tÝnh æn ®Þnh. ThÞ tr­êng thuû s¶n EU cã tÝnh æn ®Þnh cao, víi nhiÒu nhãm c­ d©n cã nhiÒu yªu cÇu kh¸c nhau trong thãi quen tiªu thô c¸c s¶n phÈm thuû s¶n. Trong khi nhu cÇu vÒ hµng thuû s¶n ®ang ngµy cµng t¨ng, Uû ban nghÒ c¸ cña EU míi ®©y ®· ra tuyªn bè c¾t gi¶m 1/3 s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n tõ n¨m 1997-2010, nh»m ®Ó b¶o vÖ nguån lîi h¶i s¶n. ChÝnh ®iÒu nµy lµm cho nhu cÇu nhËp khÈu thuû s¶n cña EU ®ang ngµy cµng t¨ng cao. Tuy nhiªn thÞ tr­êng EU thËt sù lµ mét thÞ trường khã tÝnh, cã tÝnh chän läc cao víi nh÷ng yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Trong những năm vừa qua thì Việt Nam cũng đã từng bước đổi mới công nghệ, dây chuyền sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, từng bước xâm nhập vào thị trường EU. Năm 2001 xuất khẩu thuỷ sản của nước ta sang thị trường này đạt 26659.04 tấn, trị giá 90745293 USD, năm 2002 sản lượng là 28612.78 tấn, trị giá là 73719852 USD và đến năm 2004 thì sản lượng đạt 73459,12 tấn, trị giá gần 230 triệu USD. Hiện nay, các sản phẩm xuất sang thị trường này của nước ta là t ôm đông lạnh, mực đông lạnh, nghêu, ghẹ, sò, ốc, cua, tôm hùm...và một vài năm tới sẽ xuất khấu thêm một số mặt hàng nữa. Taị thị trường này sản phẩm của ta cũng gặp phải nhiều đối thủ cạnh tranh rất mạnh như Thái Lan, canada, Ấn Độ…và các sản phẩm tái xuất của Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc… U 1.2.5. C¸c thÞ tr­êng kh¸c. Ngoài ra nước ta còn có một số thị trường khác như thị trường Nga, một số nước Đông Âu và một số nước ở châu Mỹ. Các thị trường nay cũng gia tăng rất nhanh cả về số lượng và giá trị,năm 2001 xuất được 84927,92 tấn, đạt giá trị là 256301785 USD, năm 2002 là 100385,2 tấn, trị giá 258860933 USD, năm 2003 là 132259,39 tấn, trị giá 431417822 USD và đến năm 2004 cũng đạt được 121434,36 tấn, đạt giá trị là 380228081 USD. Các sản phẩm xuất sang các thị trường này có rất nhiều chủng loại, đa dạng như cá đông lạnh, cá khô, cá khô, ruốc khô,tôm đông lạnh, tôm khô… ThÞ tr­êng c¸c n­íc Ch©u ¸ kh¸c còng chiÕm tû träng lín, n¨m 1999 chiÕm 23%. §¸ng kÓ lµ Singapore, hiÖn nay lµ thÞ tr­êng lín thø 4 vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam, chiÕm tû träng 8% gÝa trÞ xuÊt khÈu. §Õn th¸ng 11/2000 kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang Singapore, §µi Loan lµ 22,7 triÖu USD; TriÒu Tiªn lµ 21 triÖu USD, Malaysia lµ 10,5 triÖu USD; Canada lµ 19,6 triÖu USD; Oxtraylia lµ17,1 triÖu USD. §ã lµ nh÷ng thÞ tr­êng còng cã nhiÒu tiÒm n¨ng mµ ViÖt Nam cÇn ph¶i cè g¾ng x©m nhËp vµ më réng ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu thuû s¶n. 1.3.C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi xuÊt khÈu thñy s¶n . 1.3.1. YÕu tè kinh tÕ . Kinh tế là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến việc xuất khẩu hàng hoá của mỗi quốc gia, trong đó có thuỷ sản. Khi một thị trường nào đó bị rơi vào tình trạng bị khủng hoảng thì việc xuất khẩu sang thị trường đó là rất khó khăn vì khi đó ng ười dân sẽ không muốn tiêu thụ những hàng hoá có giá trị cao, thậm chí là trung bình, do đó giá trị xuất khẩu thu về sẽ không được cao,thậm chí có khi còn bị lỗ. Kinh tÕ cña ®Êt n­íc còng ¶nh h­ëng ®Õn thu nhËp cña ng­êi d©n, khi thu nhËp ng­êi d©n gi¶m xuèng th× nhu cÇu cña ng­êi d©n vÒ c¸c s¶n phÈn thuû s¶n nhËp khÈu còng sÏ gi¶m xuèng, do ®ã viÖc xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng ®ã sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, cã khi lµ kh«ng xuÊt khÈu ®­îc. §èi víi c¸c doanh nghiÖp khi xuÊt khÈu còng cÇn ph¶i chó ý ®Õn yÕu tè nµy v× nã sÏ ¶nh h­ëng ®Õn doanh thu cña chÝnh doanh nghiÖp ®ã. 1.3.2. YÕu tè ®Þa lý,khÝ hËu. ThÞ tr­êng còng chÞu t¸c ®éng cña yÕu tè ®Þa lý vµ khÝ hËu tù nhiªn. ChÝnh yÕu tè nµy mµ thÞ tr­êng cña mét quèc gia, khu vùc kh¸c nhau cã nh÷ng yªu cÇu kh¸c nhau, ®ßi hái s¶n phÈm ®­a vµo ph¶i thÝch hîp. Ch¼ng h¹n nh­ s¶n phÈm nµo ®ã sö dông tèt ë c¸c n­íc cã khÝ hËu «n ®íi cã thÓ ë khÝ hËu nhiÖt ®íi l¹i bÞ háng, hoÆc ®ßi hái ph¶i ®Ó ë nhiÖt ®é l¹nh hoÆc b«i dÇu mì b¶o qu¶n. Nh÷ng s¶n phÈm dÔ háng do sù t¸c ®éng cña khÝ hËu nãng Èm th× l¹i yªu , b¶o qu¶n cao h¬n khi x©m nhËp vµo thÞ tr­êng cã nhiÖt ®é cao, ®é Èm lín. 1.3.3. YÕu tè chÝnh trÞ – ph¸p luËt. Ngoµi c¸c yÕu tè ®· nªu trªn, thÞ tr­êng quèc tÕ cßn chÞu sù t¸c ®éng bëi chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt. ThÓ hiÖn ë nh÷ng ­u ®·i vµ c¶n trë cña ChÝnh phñ ®èi víi c¸c nhµ cung øng khi x©m nhËp vµo thÞ tr­êng quèc gia nµy. §iÒu nµy sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn dÔ x©m nhËp vµo thÞ tr­êng h¬n, ®ång thêi cã ®iÒu kiÖn më réng thÞ tr­êng cña m×nh. Cã thÓ ®ã lµ nh÷ng qui chÕ hµng rµo thuÕ quan, vÒ b¶o hé, h¹n ng¹ch.. . NÕu mèi quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a n­íc nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu lµ bÊt æn th× x©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng sÏ lµ rÊt khã kh¨n cho nhµ xuÊt khÈu. 1.3.4. YÕu tè v¨n hãa. Khi xÐt c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng quèc tÕ th× kh«ng thÓ bá qua yÕu tè v¨n ho¸. ChÝnh yÕu tè v¨n ho¸ ®ã ®· lµm cho kh¸ch hµng ë mçi quèc gia ph¶n øng kh¸c nhau víi cïng mét loaÞ s¶n phÈm. T¸c ®éng cña yÕu tè v¨n ho¸ ®Õn thÞ tr­êng thùc sù lµ mét vÊn ®Ò réng, phøc t¹p, tuú c¸ch quan niÖm v¨n ho¸ theo nghÜa réng hay nghÜa hÑp nh­ng cã mét ®iÒu, yÕu tè v¨n ho¸ ®­îc h×nh thµnh trªn ®iÒu kiÖn tù nhiªn, lÞch sö d©n t«c, t«n gi¸o.. . Do ®ã, thÞ tr­êng cña cïng c¸c lo¹i s¶n phÈm vµo c¸c quèc gia cã nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau th× sÏ kh¸c nhau. Mét vÝ dô ®¬n gi¶n vÒ ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè v¨n ho¸ tíi thÞ tr­êng quèc tÕ lµ viÖc giíi thiÖu vµ b¸n v¸y ng¾n ë c¸c quèc gia theo ®¹o håi lµ ®iÒu kh«ng t­ëng. Mét sè yÕu tè kh¸c nh­: Tr×nh ®é c«ng nghÖ, hÖ thèng ph©n phèi.. còng cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña mét n­íc. 2 . §¸nh gi¸ thùc tr¹ng . 2.1 . Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc. N¨m 1985, kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 75 triÖu USD, n¨m 1990 lµ 178 triÖu USD vµ t¨ng nhanh víi 1475 triÖu USD n¨m 2000. N¨m 2001 lµ 1760 triÖu USD. Sau thËp kû 90 võa qua, gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®· t¨ng lªn 888% lµ møc t¨ng nhanh nhÊt trong sè c¸c s¶n phÈm l­¬ng thùc vµ thùc phÈm xuÊt khÈu. Trong 5 n¨m gÇn ®©y møc t¨ng nµy b×nh qu©n hµng n¨m lµ 24,2%/n¨m. §©y lµ møc t¨ng cao kh«ng chØ ë n­íc ta mµ cßn trªn thÕ giíi (gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíi cïng thêi kú chØ t¨ng b×nh qu©n 1%/n¨m). Nhê xuÊt khÈu thuû s¶n hµng n¨m t¨ng nhanh vµo ®Çu thËp kû 90 cña thÕ kû 20, ViÖt nam cßn ®øng hµng thø 25, 26 tíi cuèi thÕ kû 20 ®· v­¬n lªn thø 13, 14 trªn thÕ giíi vµ ®· gia nhËp danh s¸ch nh÷ng n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n chÝnh cña thÕ giíi. Vµo nh÷ng n¨m 2000 th× c¸c thÞ tr­êng cña xuÊt khÈu cã nh÷ng biÕn ®éng m¹nh, ®Æc biÖt lµ sau vô kiÖn t«m vµ c¸ basa nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng Mü.Tuy nhiªn xuÊt khÈu thuû s¶n vÉn cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn ®¸ng ghi nhËn, c¸c thÞ tr­êng vÉn ®­îc duy tr×, më réng víi tæng céng h¬n 80 quèc gia vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi, c¸c thÞ tr­êng tõng b­íc ®­îc khai th¸c c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. B¶ng 3:XuÊt khÈu thuû s¶n chÝnh ng¹ch n¨m 2004 trªn c¸c thÞ tr­êng. C¸c thÞ tr­êng N¨m 2003 N¨m 2004 sản lượng (tấn) Giá trị (USD) % về giá trị sản lượng (tấn) giá trị (USD) %về giá trị Châu Á (không kể Nhật) 90503.71 290925817 13.23 123891.1 413861348 17.24 Châu Âu 38186.88 116739138 5.31 73459.12 231527515 9.64 Mỹ 122162.89 777656159 35.35 91380.69 602969450 25.12 Nhật Bản 97953.91 582837870 26.50 121160.49 772194720 32.16 Các thị trường khác 132259.39 431417822 19.61 121434.36 380228081 15.84 Tổng số 481066.78 2199576806 100.00 531325.76 2400781114 100.00 Nguån : Trung t©m thÞ tr­êng KHKT vµ kinh tÕ thuû s¶n-Bé thuû s¶n Trong khèi ASEAN, ViÖt nam ®· ngang ngöa víi Indonesia, chØ ®øng sau Th¸i Lan vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n. §©y ®­îc coi lµ thµnh tÝch xuÊt s¾c cña ViÖt nam trong thêi kú ®æi míi vµ ®· ®­îc quèc tÕ vµ b¹n bÌ ®¸nh gi¸ cao. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nµy, c¸c doanh nghiÖp thñy s¶n vµ nhµ n­íc ®· cã nh÷ng viÖc lµm cô thÓ, hîp lý ®Ó ®­a ngµnh thñy s¶n ph¸t triÓn theo ®óng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña nhµ n­íc : - N©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý, hoµn thiÖn bé m¸y qu¶n lý ë c¸c ®Þa ph­¬ng, ph©n cÊp m¹nh tíi c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Bªn c¹nh ®ã tÝch cùc h¹n chÕ vµ kh¾c phôc tÝnh tù ph¸t t¨ng c­êng hiÖu qu¶ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, ®Ò xuÊt nh÷ng chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó thu hót c¸c nguån vèn ®Çu t­, xóc tiÕn tiÕp tôc më réng thÞ tr­êng tiªu thô. - Ho¹t ®éng qu¶n lý chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh cã sù khëi s¾c ®¸ng mõng vµ cã nh÷ng chuyÓn biÕn mang l¹i hiÖu qu¶ thùc sù. ChÕ biÕn thuû s¶n lµ khu vùc ®i tiªn phong trong ¸p dông ph­¬ng thøc qu¶n lý chÊt l­îng theo hÖ thèng, c¸c doanh nghiÖp tÝch cùc ®Çu t­ ®æi míi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh, ¸p dông qu¶n lý theo HACCP ®­a ra nh÷ng s¶n phÈm chÊt l­îng, ®¸p øng ®ßi hái cña ng­êi tiªu dïng, ®øng v÷ng ngay c¶ lóc thÞ tr­êng truyÒn thèng trong khu vùc chao ®¶o v× khñng ho¶ng tµi chÝnh, thÞ tr­êng míi l¹i x©m nhËp v« cïng khã kh¨n ®èi víi thùc phÈm thuû s¶n nhËp tõ n­íc ngoµi. C¸c ho¹t ®éng kiÓm tra ®¸nh gi¸ c«ng nhËn c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ®¶m b¶o ®ñ ®iÒu kiÖn an toµn vÖ sinhvµ h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ¸p dông ch­¬ng tr×nh qu¶n lý theo HACCP cña c¬ quan thÈm quyÒn còng ®­îc triÓn khai m¹nh. Trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thuû s¶n (NAFIQACEN) do bé thuû s¶n thµnh lËp víi mét hÖ thèng gåm 6 chi nh¸nh trong c¶ n­íc ®­îc trang bÞ phßng thÝ nghiÖm ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ ®· cã kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c nghiÖp vô chuyªn m«n vµ trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc cña ngµnh trong qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh thuû s¶n, t¹o thªm mét lùc ®Èy cho xuÊt khÈu thuû s¶n ngµy cµng ®¹t cao h¬n, thÞ tr­êng më réng, tû träng s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng ®­îc n©ng lªn, nhiÒu mÆt hµng ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ¨n ngay vµ nÊu ngay vµ ®· th©m nhËp ®­îc c¸c siªu thÞ khã tÝnh nhÊt. - Nhµ n­íc tÝch cùc ®æi míi c¬ cÊu qu¶n lý, cho phÐp doanh nghiÖp xuÊt khÈu tù do ®i c¸c n­íc, tù c©n ®èi ngµnh. - NghÒ nu«i trång thuû s¶n tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh theo h­íng t¨ng s¶n, øng dông tiÕn bé sinh häc trong chän vµ lai t¹o gièng ®i ®«i víi c«ng nghiÖp ho¸ s¶n xuÊt thøc ¨n. - KhuyÕn khÝch nu«i trång thuû s¶n ven bê theo m« h×nh trang tr¹i , nh÷ng vïng ven biÓn ®­îc ChÝnh phñ cho phÐp chuyÓn ®Êt trång sang nu«i t«m c¸ cã hiÖu qu¶ h¬n, qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng n«ng th«n tõ n«ng nghiÖp thuû s¶n diÔn ra rÊt nhanh, ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®· vµ ®ang gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho nh©n d©n râ rÖt. - HiÖn nay, c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ViÖt Nam ®ang lín m¹nh víi 200 nhµ m¸y ®«ng l¹nh, vïng nguyªn liÖu lín ®ang ®­îc h×nh thµnh vµ theo chiÒu s©u. - TÝch cùc tËp trung vèn, ng©n s¸ch ­u ®·i ®Ó ®ãng míi söa ch÷a tµu ®¸nh c¸ vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn ®ång thêi t¨ng c­êng c¸c trang thiÕt bÞ viÔn th«ng dïng cho nghÒ c¸. HiÖn nay, toµn ngµnh ®· cã 71500 tÇu thuyÒn c¸c lo¹i. - TÝnh ®a d¹ng cña c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn ngµy cµng râ nÐt trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu. - Hµng n¨m, t¹o thªm hµng tr¨m viÖc lµm míi víi ®ñ c¸c tr×nh ®é tham gia c¸c ho¹t ®éng ®¸nh b¾t, nu«i trång, chÕ biÕn vµ c¸c dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu thuû s¶n. 2.2 . Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n. 2.2.1. Nh÷ng h¹n chÕ. MÆc dï ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan ®ã nh­ng ngµnh thuû s¶n vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh : VÒ kh©u s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn th× c¸c s¶n phÈm cña thuû s¶n tuy xuÊt khÈu ®­îc nhiÒu nh­ng chÊt l­îng kh«ng ®­îc cao, chÝnh v× thÕ mµ gi¸ trÞ cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam kh«ng ®­îc cao. Gi¸ b¸n c¸c s¶n phÈm thuû s¶n cña ViÖt Nam so víi c¸c n­íc trong khu vùc hay trªn thÕ giíi ®Òu thÊp h¬n nhiÒu, vi thÕ tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thu vÒ kh«ng ®­îc cao, kh«ng ®óng víi gi¸ trÞ thùc cña c¸c s¶n phÈm ®ã. C¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu ®Òu ®· cò, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ chÊt l­îng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµo c¸c n­íc nh­ NhËt B¶n, Mü, Ch©u ¢u… VÒ kh©u ®¸nh b¾t vµ nu«i trång th× ngµnh thuû s¶n vÉn ch­a khai th¸c ®­îc hÕt tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc. DiÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n hiÖn nay vÉn chiÕm tØ lÖ t­¬ng ®èi thÊp, cßn nhiÒu diÖn tÝch ®Êt bá phÝ rÊt nhiÒu, ch­a ®­îc khai th¸c hÕt, hiÖu qu¶ cña viÖc nu«i trång ch­a ®­îc cao. C¸c ph­¬ng tiÖn ®¸nh b¾t cña n­íc ta rÊt nghÌo nµn, l¹c hËu, cã Ýt ph­¬ng tiÖn cã kh¶ n¨ng ®¸nh b¾t xa bê, c¸c ph­¬ng tiÖn ®¸nh b¾t víi khèi l­îng thÊp,do ®ã hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao. VÒ viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng cho c¸c s¶n phÈm, c¸c doanh nghiÖp ch­a chó träng ®Õn kh©u marketing cho c¸c s¶n phÈm cña m×nh, do ®ã dÉn ®Õn viÖc mét sè s¶n phÈm kh«ng phï hîp ë mét sè thÞ tr­êng hay chÊt l­îng kh«ng ®¸p øng ®­îc ®óng víi yªu cÇu thÞ tr­êng ®ßi hái 2.2.2. Nh÷ng nguyªn nh©n. Sau nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät vµo cuèi nh÷ng n¨m 1980 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 ho¹t ®éng ®¸nh b¾t thuû s¶n ®· cã dÊu ch÷ng l¹i do hiÖu qu¶ gi¶m sót, n¨ng suÊt khai th¸c tµu thuyÒn lµ 0,92 tÊn h¶i s¶n/m· lùc ,®Õn 1995 gi¶m xuèng cßn 0,62 tÊn/m· lùc do c¸c nguyªn nh©n tù nhiªn ( khai th¸c h¶i s¶n ven bê ®· v­ît møc cho phÐp 10% ) vµ c¸c nguyªn nh©n chñ quan (m¸y mãc vµ trang thiÕt bÞ l¹c hËu ,thiÕu ph­¬ng tiÖn vµ kinh nghiÖm ®¸nh b¾t h¶i s¶n ®¹i d­¬ng, tr×nh ®é lùc l­îng lao ®éng cßn thÊp ...) - HiÖn nay, gÇn 80% sè nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n ®· ho¹t ®éng trªn 10 n¨m, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu chÊt l­îng chÕ biÕn s¶n phÈm xuÊt khÈu. - HÇu hÕt hµng ho¸ thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam hiÖn nay d­íi d¹ng th« (­íp l¹nh, ­íp ®«ng.. .) víi gi¸ trÞ thÊp. -Trong thêi gian tíi, ngµnh thuû s¶n sÏ ph¶i dùa nhiÒu vµo khu vùc nu«i trång mµ chñ yÕu lµ nu«i t«m xuÊt khÈu, trong khi ®ã diÖn tÝch nu«i thuû s¶n n­íc mÆn vµ n­íc lî hiÖn chØ chiÕm 35% tæng sè 800 ngµn ha eo, vÞnh, ®Çm ph¸ tù nhiªn ë n­íc ta. - Khu vùc nu«i trång thuû s¶n ViÖt Nam ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, luËt ph¸p cña ChÝnh phñ vèn, c«ng nghÖ nu«i trång, gièng, chÕ biÕn.. . Thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam tù nu«i trång chØ chiÕm 63% trong ®ã h¬n 90% lµ nu«i th©m canh vµ b¸n th©m canh cã chÊt l­îng kh«ng æn ®Þnh vµ n¨ng suÊt rÊt thÊp, chØ b¨ng 15% so víi Th¸i Lan. Vµo ®Çu n¨m 2001, riªng t«m gièng thiÕu kho¶ng 3-4 tû con. - Cßn thiÕu nhiÒu ph­¬ng tiÖn ®¸nh b¾t c¸ xa bê hoÆc c¸c ph­¬ng tiÖn nµy qu¸ nghÌo nµn, l¹c hËu ®· lµm h¹n chÕ khai th¸c luång c¸ lín cã gi¸ trÞ cao. - C¸c thiÕt bÞ b¶o qu¶n cÇn thiÕt cho thuû s¶n tr­íc khi ®­a vµo bê kh«ng cã ®ñ lµm gi¶m chÊt l­îng hµng thuû s¶n do kh©u b¶o qu¶n trªn biÓn. - T×nh tr¹ng ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n hiÖn nay thiÕu ®Þnh h­íng thÞ tr­êng, c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng, thiÕu quy ho¹ch vµ ng­êi s¶n xuÊt véi v· víi lîi Ých tr­íc m¾t ®· g©y lªn bÖnh dÞch t«m lµm thiÖt h¹i lín vÒ kinh tÕ, m«i sinh, m«i tr­êng bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ kÐo dµi. - ThiÕu lao ®éng cã tr×nh ®é, c¸c chuyªn gia cao cÊp vµ c¸c nhµ khoa häc. C¬ cÊu vµ chÊt l­îng lao ®éng thuû s¶n tuy cã sù ®æi míi nh­ng còng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh. - ViÖc øng dông c«ng nghÖ sinh häc vµo chän vµ lai t¹o gièng nu«i trång cßn h¹n chÕ, vÊn ®Ò ®Çu t­, gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ trong sö dông ®Êt ®ai ven biÓn gi÷a nu«i trång thuû s¶n- rõng- muèi-lóa cßn nhiÒu ®iÒu ph¶i xem xÐt ®Õn. - Ch­¬ng tr×nh khai th¸c h¶i s¶n xa bê ®­îc Nhµ n­íc hç trî ®Çu t­ kh¸ cao nh­ng hiÖu qu¶ s¶n suÊt cßn thÊp. - Gi¸ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam hiÖn chØ b»ng mét nöa gi¸ xuÊt khÈu thuû s¶n cïng chñng lo¹i vµ chÊt l­îng cña Th¸i Lan. - Sù thiÕu ®oµn kÕt trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh gi÷a c¸c doanh nghiÖp, lµm ¨n theo kiÓu chôp giËt tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam. PhÇn II Xu h­íng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n 1. Xu h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n trong thêi gian tíi Trong thêi gian tíi thÞ tr­êng quan träng tiªu thô thuû s¶n ViÖt Nam vÉn lµ c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi. C¸c nhµ doanh nghiÖp, c¸c nhµ qu¶n lý chØ chó träng vµo c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu lµ chñ yÕu. Hµng thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc ­a chuéng ë c¸c thÞ tr­êng nh­ : NhËt B¶n , §µi Loan , H«ng K«ng , «xtr©ylia, Hµn Quèc Trung Quèc ,Mü , EU...Tõ n¨m 1997 -2000 trong c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n NhËt gi¶m tõ 50% xuèng cßn 33% trong khi Mü t¨ng tõ 5% lªn 21,5% , Trung Quèc , Hång K«ng t¨ng tõ 2% lªn 19,3% EU giao ®éng tõ 10-7%, c¸c n­íc ch©u ¸ tõ 19-20%. N¨m 2000 vÒ c¬ cÊu thÞ tr­êng ®· cã sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ theo h­íng ch¾c h¬n víi sù gia t¨ng vaß thÞ tr­êng Mü, Trung Quèc Theo xu h­íng hiÖn nay th× thÞ tr­êng NhËt vÉn lµ thÞ tr­êng chiÕn l­îc vµ lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ yÕu cña thuû s¶n ViÖt Nam. S¶n phÈm nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt ®¸p øng tiªu chuÈn cao vÒ chÊt l­îng , chÊt l­îng ®ång ®Òu vµ h×nh d¸ng ®Ñp lµ hai tiªu chuÈn chÝnh ®èi víi thÞ tr­êng nµy. Môc tiªu xuÊt khÈu thuû s¶n ®èi víi thÞ tr­êng nµy lµ ®¹t ®­îc tû träng xuÊt khÈu kho¶ng 30% so víi tæng s¶n l­îng xuÊt khÈu cña n­íc ta. §ång thêi ngoµi viÖc t¨ng khèi l­îng c¸c mÆt hµng ®· xuÊt sang NhËt nh­ t«m, mùc…ta cßn tiÕp tôc xuÊt sang ®ã mét sè mÆt hµng phi thuû s¶n nh­ ngäc trai, c¸ c¶nh… §èi víi thÞ tr­êng Mü t«m nhËp khÈu t¨ng nhanh, nhÊt lµ mÆt hµng t«m nân rót g©n, c¸ hång phi lª , c¸ r« phi ®á vµ ®en .. Theo dù b¸o, doanh sè xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng nµy sÏ tiÕp tôc t¨ng nhanh nhê quy chÕ tèi hiÖu quèc, c¸c nhµ ®Çu t­ vµ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi tõ Mü vµ c¸c n­íc kh¸c sÏ cïng víi c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam tæ chøc c¸c mÆt hµng ®Ó xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü .HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®­îc ký kÕt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó chän lùa kh¸ch hµng thÝch hîp cho tõng doanh nghiÖp, sÏ cã nhiÒu doanh nghiÖp quan t©m ®Õn hµng thñy s¶n ViÖt Nam, gãp phÇn c¶i thiÖn thªm mét b­íc vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm trong c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cho c¸c ®èi t¸c Mü vµo viÖt Nam .TriÓn khai më réng s¶n xuÊt nhiÒu mÆt hµng thñy s¶n míi vµ c¸c ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc cã liªn quan nh­ cÊp thiÕt bÞ , c«ng nghÖ míi , ®©y còng lµ b­íc quan träng trong qu¸ tr×nh ViÖt Nam gia nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi , t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña thuû s¶n ViÖt nam so víi mét sè ®èi thñ kh¸c trong khu vùc cïng xuÊt hµng vµo Mü nh­ Th¸i Lan , Indonªsia. HiÖn nay ViÖt Nam cã 70 doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn xuÊt hµng vµo Mü . Nh­ vËy trong nh÷ng n¨m tíi ph­¬ng h­íng chñ yÕu cña ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam dèi víi thÞ tr­êng xuÊt khÈu lµ tiÕp tôc nang cao chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu ®Ó më réng thÞ phÇn cho c¸c thÞ tr­êng míi vµ t¨ng uy tÝn c¹nh tranh ®èi víi thÞ tr­êng cò 2. Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ Theo kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 – 2005 cña Bé Thuû s¶n vµ Bé Th­¬ng M¹i, s¶n l­îng thuû s¶n t¨ng 3%/n¨m, vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 11%/n¨m . Trong thêi kú 2001 – 2005, dù kiÕn thÞ tr­êng xuÊt khÈu nh­ sau: NhËt B¶n chiÕm tû träng 30%, Mü 30%, Trung Quèc 10%, EU 10%. §©y lµ mét môc tiªu khã kh¨n ®èi víi ngµnh thuû s¶n, ®Æc biÖt lµ khi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang ®µ t¨ng tr­ëng chËm l¹i. Do ®ã, cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn ®Ó c¸n bé l·nh ®¹o, kü thuËt vµ c«ng nh©n lao ®éng trong ngµnh hiÓu ®­îc c¬ héi vµ th¸ch thøc ®Æt ra ®èi víi kinh tÕ ®Êt n­íc nãi chung vµ ngµnh chÕ biÕn thuû s¶n nãi riªng. Mçi ng­êi cÇn ý thøc ®­îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh, s½n sµng v­ît qua khã kh¨n mµ xu thÕ míi ®Æt ra, chñ ®éng t×m c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ph¸t huy lîi thÕ nh»m kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cu¶ c¸c doanh nghiÖp. 2.1. Gi¶i ph¸p cho tõng thÞ tr­êng. 2.1.1 §èi víi thÞ tr­êng NhËt B¶n NhËt B¶n vÉn ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng quan träng nhÊt trong thêi gian tíi. §Ó cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n sang NhËt B¶n c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ®Èy m¹nh triÓn khai c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn nh÷ng nhãm s¶n phÈm chñ lùc, trong ®ã chó träng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng, nghiªn cøu kh¸ch hµng tiÒm n¨ng ®Ó cung cÊp cho thÞ tr­êng nh÷ng s¶n phÈm ®¹t c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng cña NhËt B¶n hîp khÈu vÞ cña ng­êi NhËt. Khi lùa chän c«ng nghÖ chÕ biÕn, c¸c doanh nghiÖp cÇn chó ý thÞ tr­êng NhËt B¶n ®ang cã nhu cÇu cÇn g¾n kh©u chÕ biÕn víi viÖc n©ng cao chÊt l­îng nguyªn vËt liÖu, h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh cã kh¶ n¨ng cung cÊp mét l­îng thuû s¶n nguyªn liÖu lín víi chÊt l­îng æn ®Þnh. Trong kh©u b¶o qu¶n sau thu ho¹ch, cÇn chó ý kü thuËt b¶o qu¶n ®Ó h¹n chÕ tû lÖ phÕ phÈm, kiÓm so¸t c¸c yÕu tè ®éc h¹i, lµm ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm trong kh©u chÕ biÕn. C¸c mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n kh«ng cÇn ph¶i cã h¹n ng¹ch nhËp khÈu nh­ng ph¶i tu©n thñ c¸c qui ®Þnh, yªu cÇu cña luËt kiÓm dÞch vµ luËt vÖ sinh thùc phÈm cña NhËt. Hµng thuû s¶n nhËp khÈu vµo NhËt ph¶i d¸n nh·n, cung cÊp nh÷ng th«ng tin tèi thiÓu nh­: tªn s¶n phÈm , h¹n dïng, tªn vµ ®Þa chØ cña c«ng ty s¶n xuÊt, tªn vµ ®Þa chØ c«ng ty nhËp khÈu, c¸c phô gia ®· sö dông (nÕu cã), ph­¬ng ph¸p b¶o qu¶n, ph¶i ghi râ s¶n phÈm ®· nÊu chÝn hay cßn sèng, ghi râ “r· ®«ng” nÕu ph¶i “r· ®«ng” vµ “nhËp khÈu” nÕu lµ hµng nhËp khÈu vµ xuÊt xø. Thùc hiÖn ph©n phèi th«ng qua gi¸ thÞ tr­êng b¸n sØ ë nh÷ng môc tiªu mµ doanh nghiÖp h­íng ®Õn ®Ó hä ph©n phèi ®Õn c¸c cöa hµng lín, cña hµng b¸n lÎ vµ c¸c c¬ së phôc vô ¨n uèng hoÆc ph©n phèi trùc tiÕp ®Õn c¸c c«ng ty chÕ biÕn thùc phÈm...C¸c doanh nghiÖp cã thÓ liªn kÕt mét c«ng ty nµo ®ã ë NhËt ®Ó thùc hiÖn c«ng ®o¹n nµy. X©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn hçn hîp phï hîp ®èi víi tõng khu vùc thÞ tr­êng, tõng nhãm kh¸ch hµng vµ ph¶i tiÕn hµnh trªn diÖn réng, víi quy m« lín. C¸c doanh nghiÖp cÇn tËn dông c¸c triÓn l·m, c¸c héi nghÞ, th«ng qua m¹ng internet ®Ó x©y dùng c¸c mèi quan hÖ lµm ¨n, trao ®æi kinh nghiÖm th©m nhËp thÞ tr­êng, ®ång thêi tiÕp cËn vµ ph¸t triÓn kinh doanh th«ng qua th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §Ó tiÕp cËn tèt h¬n ®èi víi thÞ tr­êng NhËt B¶n, vÒ l©u dµi ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i thµnh lËp c¸c chi nh¸nh vµ v¨n phßng ®¹i diÖn ngay t¹i NhËt B¶n. Nh­ vËy, bªn c¹nh nh÷ng nç lùc cña chÝnh phñ, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i n¾m râ ®Þa ®iÓm thÞ tr­êng NhËt B¶n ®Ó cã gi¶i ph¸p phï hîp, hiÖu qu¶ x©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng nµy, gãp phÇn ®Èy nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam trong thêi gian tíi, hoµn thµnh kÕ ho¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®Õn n¨m 2005 la 400000 tÊn víi gi¸ trÞ 2 tû USD. 2. 1.2 §èi víi thÞ tr­êng Mü. Bªn c¹nh NhËt B¶n, thÞ tr­êng Hoa Kú vÉn sÏ lµ mét thÞ tr­êng lín ®Çy tiÒm n¨ng vµ ®ang më ra nhiÒu c¬ héi cho s¶n phÈm ViÖt Nam ®Æc biÖt lµ sau khi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü cã hiÖu lùc. Tuy nhiªn, ®Ó më réng h¬n n÷a thÞ tr­êng lín nµy th× c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i nç lùc nghiªn cøu thÞ tr­êng, tiÕp cËn th«ng tin thÞ tr­êng mét c¸ch ®Çy ®ñ kÞp thêi vµ chÝnh x¸c. Ph¶i ®¸nh gi¸ ®óng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ m¹nh d¹n ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ, n©ng cao tr×nh ®é chÕ biÕn vµ ¸p dông qui tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng chÆt chÏ hµng thuû s¶n xuÊt khÈu. T¨ng c­êng giíi thiÖu, qu¶ng c¸o s¶n phÈm vµ tiÕp thÞ b»ng nhiÒu h×nh thøc ®Æc biÖt lµ qua m¹ng Internet víi hiÖu qu¶ cao. Nhu cÇu nhËp khÈu thuû s¶n cña Mü ngµy cµng cao vÒ nh÷ng hµng cao cÊp tinh chÕ v× vËy c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Çu t­ theo chiÒu s©u kÓ tõ kh©u nguån hµng chÕ biÕn ®Õn xuÊt hµng nh»m ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng vµ thu gi¸ trÞ kim ng¹ch cao. §iÒu ®¸ng chó ý n÷a lµ Mü coi träng c¶ nhËp khÈu thuû s¶n phi thùc phÈm bao gåm c¸c s¶n phÈm ho¸ häc gèc thuû s¶n, ngäc trai, agar, c¸ c¶nh.. V× vËy, Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i quan t©m ph¸t triÓn lo¹i h×nh kinh doanh s¶n phÈm nµy, Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p khuyÕn khÝch, hç trî ®Çu t­, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i m¹nh d¹n vµ t¨ng s¶n l­îng hµng thuû s¶n phi thùc phÈm phï hîp c¸c yªu cÇu nhËp khÈu cña Mü ®ång thêi kh«ng bá lì mét thÞ tr­êng cßn rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng. Do yªu cÇu chÆt chÏ vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm v× vËy c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cÇn chó träng n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ c«ng nghÖ ®«ng l¹nh. C¸c doanh nghiÖp cÇn cè g¾ng ®Ó më v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i n­íc Mü qua ®ã n¾m b¾t ®­îc kÞp thêi sù thay ®æi vÒ nhu cÇu thÞ hiÕu hµng thuû s¶n c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, vµ n¾m b¾t ®­îc sù thay ®æi vÒ thÓ chÕ chÝnh s¸ch luËt ph¸p ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch xuÊt khÈu vµ më réng thÞ tr­êng cho phï hîp. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu còng cÇn x©y dùng mét hÖ thèng ph©n phèi réng kh¾p, ®­a s¶n phÈm ®Õn tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng, c¸c khu vùc. ThÞ tr­êng Mü lµ mét thÞ tr­êng cã søc mua lín ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®oµn kÕt phèi hîp ®Ó chuÈn bÞ mét khèi l­îng lín hµng sang Hoa Kú ngay khi cã nhu cÇu. Cã nh­ vËy, míi cã thÓ thu ®­îc lîi nhuËn cao, ®¹t môc tiªu vµ míi cã thÓ duy tr× quan hÖ lµm ¨n, gi÷ uy tÝn vµ vÞ thÕ cña thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Hoa Kú. §Æc biÖt cÇn chó ý khi xuÊt hµng sang Mü lµ cÇn n¾m râ luËt lÖ cña liªn bang cïng víi luËt lÖ cña c¸c tiÓu bang v× luËt lÖ liªn bang vµ luËt c¸c tiÓu bang cña Mü cã thÓ kh¸c nhau nh­ng l¹i ®­îc ¸p dông cïng mét lóc, nhÊt lµ trong lÜnh vùc thuÕ kinh doanh. NÕu kh«ng n¾m râ, c¸c doanh nghiÖp khi xuÊt khÈu hµng ho¸ sÏ gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh lµm ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2.1.3. §èi víi thÞ tr­êng EU. §Ó më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU, tr­íc hÕt c¸c doanh nghiÖp cÇn n©ng cao chÊt l­îng nguyªn liÖu thuû s¶n, ®Çu t­ cho c«ng nghÖ n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ ®ång thêi cÇn tranh thñ tèi ®a nguån vèn hç trî cña EU vµ ph¶i sö dông tèt c¸c nguån vèn kh¸c ( Nhµ n­íc, ng©n hµng...). ThÞ tr­êng EU lµ mét thÞ tr­êng khã tÝnh, kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm rÊt nghiªm ngÆt v× vËy c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn nghiªm chØnh c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång vµ tõng chi tiÕt cña hîp ®ång. §Ó gi¶m rñi ro, doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i th«ng qua mét c«ng ty kiÓm ®Þnh chÊt l­îng cã uy tÝn cña Ch©u ¢u ®ång thêi ký kÕt hîp ®ång vËn chuyÓn víi c¸c ®¬n vÞ vËn chuyÓn cã uy tÝn. CÇn t×m hiÓu c¸c kªnh ph©n phèi cña EU ®Ó cã thÓ xuÊt khÈu trùc tiÕp vµo thÞ tr­êng nµy, gi¶m thiÓu c¸c kªnh ph©n phèi trung gian. Doanh nghiÖp cÇn chó ý ®Õn biÓu thuÕ nhËp khÈu tõ EU ®ång thêi cã thÓ ®µm ph¸n víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng vÒ møc thuÕ suÊt tr­íc khi xuÊt hµng. §a d¹ng ho¸ mÆt hµng xuÊt khÈu, ®¸p øng ngµy cµng nhiÒu nh÷ng mÆt hµng mµ thÞ tr­êng EU cÇn. §ång thêi n©ng cao chÊt l­îng c¸c s¶n phÈm, nh»m ®¸p øng ®­îc yªu cÇu kh¾t khe cña thÞ tr­êng. ChÝnh phñ cÇn triÓn khai x©y dùng quy chÕ c«ng nhËn c¸c doanh nghiÖp ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng tiªn tiÕn (GMP vµ HACCP), thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o vÒ c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng cho c¸n bé qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch cho c¸c doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng nµy. T¨ng c­êng hîp t¸c víi uû ban Ch©u ¢u, tµi trî xuÊt khÈu vµo EU, t¹o c©n b»ng c¸n c©n th­¬ng m¹i víi EU th«ng qua viÖc n©ng cao vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¶n lý vÜ m«, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i phï hîp nghiªn cøu sö dông ®ång EURO trong thanh to¸n quèc tÕ.. . Hîp t¸c chÆt chÏ víi EU trong viÖc chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ gi÷ uy tÝn hµng ViÖt Nam, bªn c¹nh ®ã ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn tèt viÖc cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt khÈu (E/C). Nhµ n­íc cÇn giíi thiÖu cho doanh nghiÖp nh÷ng thÞ tr­êng hÊp dÉn trong EU, tæ chøc vµ h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp tham gia tèt c¸c héi chî, triÓn l·m t¹i c¸c n­íc thµnh viªn EU. 2. 1.4. §èi víi c¸c thÞ tr­êng kh¸c. §Ó më réng xuÊt khÈu thuû s¶n vµo c¸c thÞ tr­êng nµy, phÝa nhµ n­íc , Bé thuû s¶n vµ c¸c doanh nghiÖp trùc tiÕp xuÊt khÈu thuû s¶n bªn c¹nh c¸c gi¶i ph¸p chung lµ n©ng cao chÊt l­îng nguyªn liÖu, thµnh phÈm thuû s¶n, ®æi míi c«ng nghÖ, d©y chuyÒn s¶n xuÊt, ¸p dông c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng tiªn tiÕn ... th× cßn ph¶i quan t©m ®Õn mét sè vÊn ®Ò nh­: - §Èy m¹nh c«ng t¸c t×m hiÓu nhu cÇu cña thÞ tr­êng, n¾m b¾t xu h­íng thÞ hiÕu vµ nh÷ng biÕn ®æi trong cÇu vÒ hµng ho¸ cña c¸c lo¹i thuû s¶n nµy. - N©ng cÊp cÇu c¶ng, bÕn c¸, qu¶n lý chÊt l­îng ngay tõ kh©u khai th¸c, nu«i trång. - T×m hiÓu kü luËt ph¸p, t×nh h×nh chÝnh trÞ, møc ®é æn ®Þnh cña tõng thÞ tr­êng vµ kh¶ n¨ng øng phã cña nghµnh. - §a d¹ng ho¸ mÆt hµng, t¨ng c­êng giíi thiÖu s¶n phÈm, khèi l­îng lín ®ñ ®¸p øng kÞp thêi cho c¸c ®¬n ®¨t hµng. - Chó träng s¶n xuÊt vµ tiªu thô c¸c mÆt hµng chÕ biÕn s©u. - T¨ng c­êng hîp t¸c víi c¸c n­íc, më v¨n phßng ®¹i diÖn, tranh thñ nguån vèn ®Çu t­, gióp ®ì trong xuÊt khÈu mÆt hµng nµy. - Trong t­¬ng lai, khi ViÖt Nam gia nhËp c¸c khèi mËu dÞch, c¸c khu vùc th­¬ng m¹i tù do th× vÊn ®Ò c¹nh tranh l¹i cµng trë nªn khèc liÖt song còng më ra nhiÒu c¬ héi vµo nh÷ng thÞ tr­êng lín. V× vËy, còng cÇn ph¶i cã sù ®oµn gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh, gi÷a c¸c ngµnh ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. - Trªn c¬ së c¸c yªu tè ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng, thuû s¶n ViÖt Nam cÇn t×m c¸ch kh¾c phôc, phï hîp vµ gi¶i quyÕt tèt mäi vÊn ®Ò ®Ó xuÊt khÈu ®­îc nhiÒu h¬n hµng ho¸ vµ thu lîi nhuËn cao h¬n. 2.2 Nh÷ng kiÕn nghÞ. 2.2.1. C¸c kiÕn nghÞ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc 2.2.1.1. §èi víi c¸c bé, ngµnh cã liªn quan Bé Thuû s¶n chñ tr×, phèi hîp chÆt chÏ víi Bé Th­¬ng M¹i (Côc Xóc tiÕn Th­¬ng M¹i, c¸c c¬ quan Th­¬ng vô §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i n­íc ngoµi), Bé Ngo¹i giao vµ c¸c ngµnh kh¸c cã liªn quan ®Ó lµm tèt c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ t¨ng c­êng c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr­êng nh­: - Tæ chøc vµ tham gia héi chî triÔn l·m - Qu¶ng c¸o víi tr×nh ®é quèc tÕ. Chi phÝ ®Ó ta tù tæ chøc mét héi chî triÓn l·m ë c¸c thÞ tr­êng kh¸c cã thÓ rÊt tèn kÐm, chóng ta nªn më héi chî ngay trong n­íc vµ mêi c¸c ®èi t¸c tiÒm n¨ng n­íc ngêi tham gia t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸. Nh­ thÕ nhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n trong n­íc cã c¬ héi ®Ó tham gia vµ c¹nh tranh víi nhau h¬n. Khi cã c¸c cuéc triÔn l·m mµ n­íc ngoµi tæ chøc, chóng ta nªn tham gia ®Ó kh¸ch hµng vµ ng­êi tiªu dïng biÕt ®Õn s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt Nam. Bé Thuû s¶n cã thÓ chän mét sè doanh nghiÖp tiªu biÓu ®Ó tham dù. Chi phÝ cho mçi cuéc triÓn l·m cã thÓ lµ rÊt cao, do ®ã Bé Thuû s¶n nªn hç trî mét phÇn kinh phÝ cho c¸c doanh nghiÖp tham gia héi chî triÔn l·m. Qu¶ng c¸o ë tr×nh ®é quèc tÕ cã thÓ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña tõng doanh nghiÖp, Bé Thuû s¶n nªn trÝch mét phÇn kinh phÝ ®Ó tiÕn hµnh qu¶ng c¸o cho s¶n phÈm thuû s¶n. ChÝnh phñ cµn sím hoµn thiÖn c¸c luËt vµ chÝnh s¸ch b¶o vÖ nguån lîi tù nhiªn,b¶o vÖ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn nguån lùc thuû s¶n ,c¸c chÝnh s¸ch hç trî ®Çu t­ , chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu , b¶o l·nh tÝn dông , b¶o hiÓm xuÊt kh¶u , thuÕ sö dông ®Êt , b¶o hiÓm rñi ro thiªn tai ... 2.2.1.2. §èi víi c¸c Héi vµ HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam H­íng dÉn vµ tæ chøc c¸c héi viªn cña m×nh tham gia tÝch cùc vµo viÖc thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n ®Õn n¨m 2005. HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam th­êng xuyªn phèi hîp víi Bé Thuû s¶n tæ chøc tèt th«ng tin thÞ tr­êng, giíi thiÖu kh¸ch hµng cho c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc tèt c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, nghiªn cøu thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i c¸c thÞ tr­êng chÝnh ®Ó lµm ®Çu mèi giao dÞch. N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña Héi nu«i trång thuû s¶n ViÖt Nam, Héi nghÒ c¸ ViÖt Nam , HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ®Ó tËp hîp c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ kinh doanh thuû s¶n , gióp ®ì nhau vÒ c«ng nghÖ, vèn kinh doanh, th«ng tin kinh tÕ – th­¬ng m¹i, kinh nghiÖm s¶n xuÊt kinh doanh…nh»m t¹o ra søc m¹nh tæng hîp cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam . N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. NÕu kh«ng cã thay ®æi lín, thêi h¹n ¸p dông thay ®æi thuÕ quan cña EU giµnh cho ViÖt Nam sÏ kÕt thóc vµo n¨m 2004, nghÜa lµ lîi thÕ c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam sÏ gi¶m nhiÒu sau thêi ®iÓm ®ã. Trong khi phÇn lín thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU hiÖn nay vÉn ë d¹ng nguyªn liÖu hoÆc chÕ biÕn th«. V× vËy, viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh lµ yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 2.2.1.3. §èi víi Bé thñy s¶n Bé Thuû s¶n vµ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc h÷u quan cÇn rµ so¸t l¹i c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n, lo¹i bá nh÷ng quy dÞnh c¶n trë sù ph¸t triÓn vµ ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh míi nh»m n©ng cao hiÖu qña ho¹t ®éng vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh. T¨ng c­êng n¨ng lùc cña Trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thuû s¶n vÒ nh©n lùc vµ trang thiÕt bÞ, kh«ng ngõng cñng cè, n©ng cao uy tÝn cña Trung t©m vµ t¹o c¬ chÕ thuËn lîi cho Trung r©m hç trî c¸c doanh nghiÖp më réng s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu. §Èy nhanh viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö (e-commercer) vµo c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i thuû s¶n n­íc ta. Nhanh chãng hç trî c¸c biÖn ph¸p vÒ c«ng nghÞ vµ kü thuËt ®Ó ®­a e-commercer trë thµnh mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá n¾m b¾t th«ng tin trùc tiÕp, biÕt ng­êi, biÕt ta ®Ó chñ ®éng kinh doanh trªn tr­êng thÕ giíi. Thùc hiÖn tèt ch­¬ng tr×nh ®¸nh b¾t h¶i s¶n xa bê; ®©y lµ ch­¬ng tr×nh cã ý nghÜa vÒ nhiÒu mÆt. §Ó thùc hiÖn tèt ch­¬ng tr×nh nµy cÇn ph¶i huy ®éng tèi ®a nguån vèn trong n­íc, vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) vµ c¸c nguån vèn kh¸c ®Ó ph¸t triÓn c¸c ®éi tµu lín vµ cã kh¶ n¨ng ra kh¬i dµi ngµy, ®¸nh b¾t xa bê, cã ph­¬ng tiÖn chÕ biÕn t¹i chæ. Tæ chøc ng­ d©n, c¸c xÝ nghiÖp ®¸nh c¸ thµnh tõng côm ra kh¬i ®¸nh b¾t ®Ó hç trî nhau trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®¶m b¶o an ninh. X©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng c¸, chî c¸ phï hîp víi s¶n l­îng thuû s¶n cña tõng ®Þa ph­¬ng. Ngoµi ra nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ sinh häc, tõng b­íc øng dông c¸c c«ng nghÖ ®ã vµo trong ho¹t ®éng nu«i trång thuû s¶n. Tõ ®ã cã ®­îc nh÷ng gièng h¶i s¶n cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt. §ång thêi kh«i phôc l¹i nguån gen nh÷ng loµi thuû s¶n quý hiÕn, nh÷ng loµi ®ang bÞ khai th¸c ngay cµng c¹n kiÖt vµ gÇn nh­ kh«ng cßn kh¶ n¨ng t¸i sinh . Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch nh»m b¶o tån, duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c nguån lîi thuû s¶n nh­ x©y dùng c¸c dù ¸n vÒ nghiªn cøu, th¨m dß, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn nguån lîi thuû s¶n,tiÕn hµnh c¸c ch­¬ng tr×nh khai th¸c xa bê, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng loµi cã gi¸ trÞ cao ®Ó phôc vô cho xuÊt khÈu, x©y dùng c¸c m« h×nh qu¶n lý, b¶o vÖ vµ sö dông hîp lý c¸c nguån lîi thuû s¶n ®ång thêi x©y dùng c¸c khu b¶o tån tù nhiªn, c¸c khu b¶o tån biÓn… Dùa trªn c¸c th«ng tin vÒ c¸c thÞ tr­êng ®­îc Bé, ngµnh cung cÊp, ®ång thêi tù m×nh khai th¸c th«ng tin, t×m b¹n hµng (th«ng qua Interner), nghiªn cøu kü thãi quen, nhu cÇu cña tõng ®èi t¸c, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh thùc phÈm ®Ó dÇn t¹o uy tÝn lµm ¨n l©u dµi. Quy ho¹ch ph¸t triÓn nu«i trång vµ khai th¸c hîp lý nguån lîi thuû s¶n: Nu«i trång thuû s¶n cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc t¨ng s¶n l­îng vµ ph­íng h­íng l©u dµi lµ ph¶i s¶n xuÊt th©m canh. Bëi vËy, Nhµ n­íc cÇn ­u tiªn hç trî dÞch vô cung øng vèn, gièng, c¬ së vËt chÊt, kü thuËt nu«i trång, tiªu thÞ s¶n phÈm..cho nh©n d©n lµ yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Ó t¨ng nh¸nh s¶n l­îng vµ chÊt l­îng thuû s¶n . §iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n: ®©y lµ tr¸ch nhiÖm cña Bé Thuû s¶n. HiÖn nay, thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh. C¸c doanh nghiÖp t­ nh©n chÕ biÕn xuÊt khÈu thuû s¶n ®· ®¹t kim ng¹ch trªn 40 triÖu USD/n¨m Nhµ n­íc cÇn khuyÕn khÝch thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc chÕ biÕn thuû s¶n th«ng qua viÖc thiÕt lËp mét hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi víi nh÷ng ­u ®·i thÝch hîp vÒ vèn, thuÕ, phÝ… 2.2.2. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n. C¸c doanh nghiÖp cÇn chó träng ®Õn chÊt l­îng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu, ®ång thêi më réng danh môc c¸c s¶n phÈm nh»m ®¸p øng ®­îc ®a d¹ng c¸c nhu cÇu cña thÞ tr­êng. MÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp còng cÇn x©y dùng th­¬ng hiÖu cña m×nh trªn c¸c thÞ tr­êng, c¶ thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. C¸c doanh nghiÖp cÇn chó ý ®Õn viÖc nghiªn cøu marketing ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p cho tõng thÞ tr­êng, cho tõng s¶n phÈm nh»m ®¸p øng nhu cÇu chung cña thÕ giíi hiÖn nay. C¸c doanh nghiÖp còng cÇn phµI x©y dùng ®­îc nh÷ng hÖ thèng kªnh ph©n phèi hîp lý, cã chÊt l­îng cao ®Ó thuËn lîi cho qu¸ tr×nh x©m nhËp thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh thuû s¶n cÇn ®æi míi c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc tèt c«ng t¸c thu mua nguyªn liÖu, n©ng cao sè l­îng vµ chÊt l­îng thuû s¶n, ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh thùc phÈm, më réng ®¹i lý tiªu thô s¶n phÈm. C¸c doanh nghiÖp còng cÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh ngay trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, ng­êi d©n ViÖt Nam cã truyÒn thèng tiªu thô thuû s¶n, nhu cÇu sÏ ngµy cµng t¨ng do ®êi sèng ®­îc c¶i thiÖn. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶,nhµ n­íc nªn sím tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®Ó cã thÓ tuy ®éng vèn bªn ngoµi ®Çu t­ n©ng cÊp thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, më réng s¶n xuÊt. MÆt kh¸c còng ®· ®Õn lóc xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh viÖc gi¶i thÓ, ph¸ s¶n nh÷ng doanh nghiÖp nhiÒu n¨m lµm ¨n thua lç, mÊt vèn, kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî, gãp phÇn lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ n­íc, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp khu vùc nµy. KÕt luËn ViÖc nghiªn cøu c¸c thÞ tr­êng thuû s¶n cña ViÖt Nam ®­a ra cho chóng ta ®­îc nh÷ng gi¶p ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña thuû s¶n ViÖt Nam, më ra nh÷ng b­íc ®I míi cho ngµnh thuû s¶n, tõ ®ã ®­a ngµnh ph¸t triÓn phï hîp víi xu thÕ vµ nhu cÇu chung cña thÕ giíi, héi nhËp víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §ång thêi gióp ngµnh thuû s¶n xuÊt khÈu ®­îc nhiÒu mÆt hµng h¬n, n©ng cao ®­îc g¸I trÞ xuÊt khÈu, ®ãng gãp vµo GDP nhiÒu h¬n. Qua viÖc nghiªn cøu còng cho chóng ta thÊy ®­îc vai trß, sù cÇn thiÕt cña c¸c c«ng cô marketing trong viÖc b¶o vÖ, gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng. §ång thêi còng t¹o nªn nh÷ng ­u thÕ cho s¶n phÈm cña ta cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®­îc víi c¸c s¶n phÈm cña n­íc ngoµi. Tõ ®ã kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ thÕ cña n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ, ®­a n­íc ta s¸nh vai víi c¸c c­êng quèc trªn thÕ giíi. Do tr×nh ®é vµ hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ cho nªn bµI viÕt cña em cßn cã nhiÒu thiÕu sãt, chØ nghiªn cøu ®­îc mét vµi khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o NguyÔn Thu Lan-gi¸o viªn khoa marketing-®· gióp ®ì, h­íng dÉn em hoµn thµnh bµI viÕt nµy. Môc lôc PhÇn më ®Çu ……………………………………………………………...1 PhÇn I: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam………………………………………….2 Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian qua…...…2 C¸c s¶n phÈm thuû s¶n chñ yÕu…………………………………..…2 Mét sè thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n chñ yÕu………………………3 ThÞ tr­êng NhËt B¶n…………………………………………………3 ThÞ tr­êng Mü…………………………………………………….…4 ThÞ tr­êng Trung Quèc………………………………………...……6 ThÞ tr­êng EU……………………………………………….………7 C¸c thÞ tr­êng kh¸c……………………………………………….…9 C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng tíi xuÊt khÈu thuû s¶n………..………………9 YÕu tè kinh tÕ………………………………………………..………9 YÕu tè ®Þa lý, khÝ hËu……………………………………………...10 YÕu tè chÝnh trÞ, ph¸p luËt……………………………….…………10 YÕu tè v¨n ho¸………………………………………………...……10 §¸nh gi¸ thùc tr¹ng…………………………………………..………11 Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc.......................................................................11 Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n...........................................................14 2.2.1 Nh÷ng h¹n chÕ....................................................................................14 2.2.2. Nguyªn nh©n......................................................................................15 PhÇn II : Xu h­íng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈt thuû s¶n .17 Xu h­íng ph¸t triÓn thuû s¶n trong thêi gian tíi ...................................17 Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ…………………………………………………18 Gi¶i ph¸p cho tõng thÞ trùêng………………………………………19 §èi víi thÞ tr­êng NhËt B¶n……………………………..…………19 §èi víi thÞ tr­êng Mü………………………………………………20 §èi víi thÞ tr­êng EU………………………………………………22 §èi víi c¸c thÞ tr­êng kh¸c…………………………...……………23 C¸c kiÕn nghÞ………………………………………………….……24 C¸c kiÕn nghÞ ®èi víi c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc…………….……..24 §èi víi c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan………………………………24 §èi víi c¸c héi, hiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam…………………………………………...…25 §èi víi bé thuû s¶n………………………………………………26 2.2.2. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n…...………28 KÕt luËn………………………………………………………………..…29