Đáp ứng với chủng ngừa viêm gan siêu vi B dùng vắc xin thế hệ ba và phác đồ nhanh 0-7-28 ngày

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 ÑAÙP ÖÙNG VÔÙI CHUÛNG NGÖØA VIEÂM GAN SIEÂU VI B DUØNG VAÉC XIN THEÁ HEÄ BA VAØ PHAÙC ÑOÀ NHANH 0-7-28 NGAØY Ñoâng Thò Hoaøi Taâm*, Phaïm Thò Leä Hoa*, Leâ Böûu Chaâu*, Ñinh Theá Trung*, Cao Ngoïc Nga*, Nguyeãn Höõu Chí* TOÙM TAÉT Nhaèm khaûo saùt ñaùp öùng mieãn dòch sau chuûng ngöøa vieâm gan sieâu vi duøng vaéc xin theá heä ba Sci-B- Vac vôùi phaùc ñoà nhanh 0,7,28 ngaøy, moät thöû nghieäm laâm saøng ñaõ ñöôïc thöïc hieän treân 41 sinh vieân y khoa ÑHYD Tp HCM töø thaùng 6 ñeán thaùng 12/2004. Hieäu giaù khaùng theå antiHBs (UI/L) ñöôïc duøng ñeå ño löôøng söï ñaùp öùng coù so saùnh söï khaùc bieät giöõa hai phaùi. Keát quaû: Tỷ lệ có đaùp öùng khaùng theå ñuû baûo veä (antiHBs >10UI/L) ñaït ñöôïc vaøo ngaøy 28 vaø 56 laø 48.8% vaø 97.6%. Hieäu giaù khaùng theå antiHBs >100 UI/L ñaït ñöôïc sôùm (39.0% vaø 85.3% ôû ngaøy 28 vaø 56) hôn so vôùi phaùc ñoà chuûng ngöøa thoâng thöôøng. Ñaùp öùng ôû nöõ sôùm vaø maïnh hôn nam trong 2 thaùng ñaàu tieân. Ñaùp öùng khaùng theå vaãn coøn tieáp tuïc taêng 5 thaùng sau muõi thöù ba (>100 UI/L laø 97.6% vaø >1000 UI/L laø 63.4%). Keát luaän: Phaùc ñoà nhanh 0,7,28 ngaøy duøng vaéc xin theá heä ba coù hieäu quaû toát ñeå gaây mieãn dòch cho nhöõng ñoái töôïng nhieàu nguy cô caàn coù mieãn dòch baûo veä sôùm. SUMMARY IMMUNE RESPONSE TO THE ACCELERATED VACCINATION SCHEDULE (DAY 0,7,28) BY THIRD GENERATION HBV VACCIN: SCI-B-VAC Dong Thi Hoai Tam, Pham Thi Le Hoa, Le Buu Chau, Dinh The Trung, Cao Ngoc Nga, Nguyen Huu Chi * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 149 – 152 To evaluate the immune response to third generation HBV vaccine with accelerated schedule (day 0,7,28), a clinical trial was conducted on medical students at HCM city from June to Decmber 2004. The main variable was antiHBs (UI/L), compared between the 2 sexes. Results: The protective (>10 UI/L) ratio achieved at day 28 and 56 were 48.8% and 97.6%. The ratio of antiHBs >100 UI/L response (39.0% and 85.3% at day 28 and 56 respectively) were earlier as compared to the standard schedule. The response was earlier and higher among female during 2 months after the first the injection. Conclusion: The third generation HBV vaccine using accelerated schedule could produce rapid and strong response for people who need rapid protection. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Vieâm gan sieâu vi B maéc phaûi tuoåi sô sinh, nhuû nhi vaø treû nhoû thöôøng daãn ñeán tình traïng nhieãm truøng maïn tính. Ngöôïc laïi, nhieãm HBV ôû tuoåi tröôûng thaønh thöôøng phuïc hoài toát vaø coù khaùng theå antiHBs. Treân ngöôøi lôùn coù beänh maïn tính, nhieãm truøng cuõng coù khuynh höôùng keùo daøi. Vì vaäy, vieäc chuûng ngöøa HBV cho ngöôøi lôùn vaãn ñöôïc khuyeán khích, nhaát laø ôû nhöõng ngöôøi saép ñi vaøo vuøng löu haønh, ngöôøi coù nguy cô cao, ngöôøi coù beänh maïn tính, saép ñöôïc gheùp cô quan, keå caû ngöôøi nhieãm HIV. Ñeå hoaøn taát lòch chuûng caàn coù 6 thaùng vôùi phaùc ñoà thoâng thöôøng(1). Thôøi gian hoaøn taát chuûng ngöøa daøi laø trôû ngaïi chính cho vieäc tuaân thuû ñaày ñuû soá muõi tieâm. * Boä moân Nhieãm ÑHYD TpHCM 149 Muïc tieâu Khaûo saùt ñaùp öùng mieãn dòch vôùi phaùc ñoà chuûng ngöøa nhanh 0,7,28 ngaøy söû duïng vaéc xin taùi toå hôïp theá heä ba Sci-B-Vac treân ngöôøi coù mieãn dòch bình thöôøng. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: - Thieát keá: thöû nghieäm laâm saøng, khoâng nhoùm chöùng. - Ñoái töôïng: sinh vieân Y Khoa naêm thöù 5 (ñoàng yù tham gia nghieân cöùu) coù xeùt nghieäm HBsAg aâm, AntiHBs aâm, khoâng taêng transaminase vaø khoâng coù beänh lyù mieãn dòch. Phaùc ñoà can thieäp: vaéc xin Sci-B-Vac saûn xuaát bôûi Bio-technology General Inc. USA. (SCIGEN) chöùa ba loaïi peptid SHBs, MHBs, LHBs döôùi daïng glycosyl vaø khoâng glycosyl hoaù, 10μg tieâm vaøo cô Delta, 3 lieàu vaøo ngaøy 0, 7, vaø 28. - - Bieán soá: Hieäu giaù antiHBs ño baèng kyõ thuaät MEIA thöïc hieän treân maùy ASXYM (Abbott) theå hieän baèng ñôn vò UI/l taïi thôøi ñieåm 1, 2, 6 thaùng sau muõi tieâm ñaàu tieân. Hieäu giaù antiHBs ≥ 2UI/l ñöôïc xem laø coù chuyeån ñoåi huyeát thanh vaø ≥ 10UI/l ñöôïc xem laø ñuû baûo veä. KEÁT QUAÛ Coù 41 ca ñuû tieâu chuaån nghieân cöùu vaø ñöôïc theo doõi ñeán 6 thaùng sau. Tyû leä nam/nöõ laø 0.78. tuoåi trung bình 22.3 ± 3.6 tuoåi. Moät tröôøng hôïp coù tieàn söû nhieãm HBV luùc nhoû (baûng 1). Tyû leä coù khaùng theå antiHBs > 10 UI/L vaøo ngaøy thöù 28 (sau 2 lieàu vaéc xin) laø 48.8%, ngaøy 56 (4 tuaàn sau lieàu thöù ba) laø 97.6%, vaø ngaøy 180 (5 thaùng sau lieàu thöù ba) laø 100% (baûng 2). ÔÛ phaùi nöõ ñaùp öùng chuyeån ñoåi huyeát thanh sôùm hôn nam, tyû leä coù antiHBs ≥ 2 UI/L sau 2 muõi tieâm (ngaøy 28) laø 66.7% so vôùi 91.3% (p<0.05). Baûng 1: Ñaëc ñieåm daân soá nghieân cöùu: Ñaëc tính Soá ca (%) Giôùi Nam 18 43.9 Nöõ 23 56.1 Tuoåi trung bình ± ñlc 22.3 ± 3.6 Ñòa phöông Tp HCM 9 22.0 Tænh 32 78.0 Tieàn söû Truyeàn maùu 1 2.4 Mang HBV 1 2.4 Bò kim ñaâm 4 9.8 0 10 20 30 40 50 60 70 nam nöõ antiHBs N28 0 10 20 30 40 50 60 70 nam nöõ antiHBs N56 (UI/l) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 nam nöõ antiHBs N180 =1000 Hình 1: Ñaùp öùng antiHBs theo thôøi gian: 150 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Baûng 2: Keát quaû chuûng ngöøa Soá ca Tyû leä Nam NöõHieäu giaù antiHBs (UI/l) >2 33 80.5 66.7 91.3*Ngaøy 28 >10 20 48.8 33.3 60.9(sau 2 lieàu) >100 16 39.0 33.3 43.5 ≥1000 1 2.4 0.0 4.3 >2 41 100 100 100 >10 40 97.6 94.4 100 >100 34 82.9 77.8 87.0 Ngaøy 56 (sau 3 lieàu) ≥1000 14 34.1 16.7 47.8* >2 41 100 100 100 >10 41 100 100 100 >100 40 97.6 94.4 100 Ngaøy 180 ≥1000 26 63.4 50.0 73.9 * p<0.05 Baûng 3: Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñaùp öùng antiHBs: Yeáu toá caù nhaân AntiHBs (UI/L) N28 N56 N180 Toaøn maãu 168± 285 565 ± 378 797±309 Giôùi Nöõ 202 ± 312 602 ± 367 700±338 Nam 126 ± 180 402. ± 334 ** 748±294 Truyeàn maùu coù 0 402 ± 353 792±311 khoâng 172 ± 267 569 ± 383 1000 Tieàn söû HBsAg(+) coù 1000 1000 793±311 khoâng 147 ± 232 564.4 ± 377.0** 797±309 Bò kim ñaâm > 5 laàn coù 200 ± 223 507 ± 312 802±314 khoâng 165 ± 271 571 ± 388 1000 ** p < 0.01 Tyû leä coù ñaùp öùng antiHBs maïnh (≥ 1000 UI/l) ôû nöõ cuõng cao hôn nam trong 2 thaùng ñaàøu, yù nghóa roõ nhaát laø vaøo ngaøy thöù 56 (16.7% so vôùi 47.8%) (baûng 2; hình 1). Hieäu giaù khaùng theå trung bình vaøo ngaøy thöù 56 ôû nhoùm nöõ sinh vieân cuõng cao hôn so vôùi nhoùm nam (602.8 ± 367.9 so vôùi 402.2 ± 334.9). Moät tröôøng hôïp coù tieàn söû nhieãm HBV tröôùc ñaây nhöng vaøo thôøi ñieåm khaûo saùt caû HBsAg vaø antiHBs ñeàu aâm. Ñaây laø tröôøng hôïp duy nhaát coù hieäu giaù khaùng theå > 1000mIU/l ngay töø ngaøy 28 (baûng 3). BAØN LUAÄN Trong caáu taïo cuûa lôùp voû cuûa sieâu vi vieâm gan B, ngoaøi protein SHBs (S) (chieám soá löôïng nhieàu nhaát) gaây saûn xuaát antiHBs, coøn coù 2 protein vôùi thaønh phaàn ít hôn laø MHBs (preS1) vaø LHBs (preS2) coù vai troø sinh caùc khaùng theå antipreS1 (choáng gaén dính vaø xaâm nhaäp cuûa viruùt leân teá baøo gan môùi)(8,9) vaø antipre S2 (baûo veä choáng nhieãm truøng). Beân caïnh ñaùp öùng theå dòch sinh khaùng theå antipre S1 vaø antipre S2, vuøng preS1 vaø preS2 coøn taïo neân caùc quyeát ñònh khaùng nguyeân ñaëc hieäu vôùi teá baøo lymphoâ T, nhôø ñoù taêng cöôøng ñaùp öùng khaùng theå antiHBs(9). Vaéc xin taùi toå hôïp saûn xuaát baèng kyõ thuaät bieåu hieän caùc protein S, preS2, preS1 treân teá baøo buoàng tröùng chuoät CHO (Chinese hamster-ovary) ñaõ ñöôïc chöùng minh coù taùc duïng sinh khaùng theå antiHBs nhanh vaø maïnh hôn(4) haïn cheá ñöôïc caùc tình huoáng khoâng ñaùp öùng vaéc xin. Öu ñieåm naøy cuõng thích hôïp cho tröôøng hôïp caàn gaây mieãn dòch nhanh. Theo Shapira MY(4) duøng vaéc xin theá heä 3 (Bio- Hep-B) phaùc ñoà 0, 6 tyû leä coù antiHBs >10 UI/L sau 1 lieàu vaéc xin (N28) laø 60% vaø hieäu giaù khaùng theå antiHBs sau 4 tuaàn laø 365 ± 166 UI/L. Ñaùp öùng naøy cao hôn haún ñaùp öùng vôùi vaéc xin theá heä hai ENGERIC B cuøng thôøi ñieåm(12.5%). Trong nghieân cöùu chuùng toâi, vaøo ngaøy 28 tyû leä vaø hieäu giaù antiHBs töông öùng laø 48.8%. vaø 168 ± 285 UI/L. Söï khaùc nhau naøy coù theå do côõ maãu coøn nhoû, khaùc bieät veà thôøi ñieåm thöïc hieän, loâ vaccin, vaø ñoái töông nghieân cöùu, Vaøo ngaøy 56 tyû leä coù baûo veä trong nghieân cöùu chuùng toâi laø 97.6%, sôùm hôn raát nhieàu so phaùc ñoà thoâng thöôøng 0,1,6 (ñaït tyû leä naøy vaøo ngaøy 180)(5,7). Tyû leä naøy töông töï nhö keát quaû khi duøng phaùc ñoà ngaén ngaøy cuûa Bosnak(5) vaø Marchou(10) (baûng 4). Vaøo ngaøy 180 tyû leä ñaùp öùng cuûa chuùng toâi laø 100%, coù theå soá ca coøn ít neân khoâng coù ca khoâng ñaùp öùng. Nhö vaäy, phaùc ñoà duøng nhieàu lieàu khaùng nguyeân laäp laïi vôùi khoaûng caùch ngaén 7-10 ngaøy cuõng raát hieäu quaû khi caàn gaây mieãn dòch nhanh. Nhieàu yeáu toá lieân quan ñeán ñaùp öùng khaùng theå sau chuûng ngöøa ñaõ ñöôïc ñeà caäp. Trong khaûo saùt naøy chæ coù 41 ca sinh vieân cuøng löùa tuoåi, khoâng coù ai beùo phì vaø huùt thuoác neân chæ coù khaùc nhau veà Nhieãm 151 Baûng 4: Tyû leä ñaùp öùng theo caùc nghieân cöùu tröôùc Tyû leä baûo veä % Thôøi ñieåm Hieäu giaù antiHBs D 21 M1 M2 M6 M7 Bosnak (0,1,6) Engeric B 20 85 95 Shapira (0,6) Engeric B 12.5 25 100 Shapira (0,6) Bio-Hep-B 53 60 70 100 Bosnak (0,10,21)Engeric B 65 70 95 Marchou (0,10,21) 40 81.8 96.4 NC naøy (0,7,28) Sci-B-Vac 48.8 97.6 100 Tyû leä ñaùp öùng sôùm ôû nöõ nhieàu hôn ôû nam, vaø hieäu giaù khaùng theå trung bình ôû nöõ cao hôn nam trong 2 thaùng ñaàu. Söï khaùc bieät naøy ñaõ töøng ñöôïc löu yù vaø giaûi thích. Coù theå söï khaùc bieät veà theå troïng giöõa nam vaø nöõ khieán cho nöõ thöôøng nhaän ñöôïc lieàu vaéc xin tính theo theå troïng cao hôn nam, vì vaäy ñaùp öùng nhanh vaø maïnh hôn. Ñaùp öùng treân cô ñòa giaûm mieãn dòch vôùi phaùc ñoà nhanh duøng lieàu chuaån hay caùc lieàu cao hôn cuõng caàn ñöôïc xaùc ñònh tieáp tuïc. Ñaùp öùng keùo daøi sau 1, 2, 5 naêm caàn ñöôïc ñaùnh giaù ñeå khuyeán caùo theâm veà caùc muõi chích nhaéc laïi cho nhöng ngöôøi caàn söû duïng phaùc ñoà nhanh. KEÁT LUAÄN Chuûng ngöøa vôùi phaùc ñoà gaây mieãn dòch nhanh 0,7,28 ngaøy gaây ñöôïc mieãn dòch sôùm vaø hieäu giaù khaùng theå cao vaø an toaøn, coù theå khuyeán caùo ñeå duøng phoøng ngöøa vieâm gan B cho nhöõng ñoái töôïng nguy cô cao vaø caàn gaây mieãn dòch nhanh. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Center for Diseases Control, Recommendations of the Immunization Practices Advisory Committee: Update on Hepatitis B prevention, MMWR, 36:353 (1987). Jilg W, Schmidt M, Deinhardt F. Vaccination against hepatitis B: Comparison of three different vaccination schedules. J Infect Dis 1989;160:766-9. 2. Heinemann TC et al. Vaccine 17(1999)2769-2778. 3. 4. Shapira MY, Zeira E, Ruth A, Shouval D. Rapid seroprotection against HBV following the first dose of a PreS1/PreS2/S vaccine. J of Hepatol 34(2001) 123- 127. Bosnak M, Dikici B, Bosnak V, and Haspolat K. Accelerated hepatitis B vaccination schedule in childhood. Pediatrics International 2002;44,663-665. 5. Shouval D. Hepatitis B vaccines. J of Hepatol 39(2003)S70-S76. 6. Andre FE. Summary of safety and efficacy data on a yeast derived hepatitis B vaccine. Am J Med 87: (suppl.3A):14S (1989). 7. Milich DR, Neurath AR, Kent SB et al. Enhanced immunogenicity of the preS region of hepatitis B surface antigen. Science, 1985: 228:1195 8. Neurath AR, Kent SBH, Parker K, et al. Antibodies to a synthetic peptide from the preS2 120-145 region of the HBV envelope are virus neutralizing. Vaccine,4:35(1986). 9. Marchou B, Picot N, Chavanet et al. Three week hepatitis B vaccination provides protective immunity. Vaccine 1993; 11:1383-5. 10. 152