Đánh giá tính khả thi của dự án

Chöông 2: CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT Noäi dung cuûa chöông seõ trình baøy caùc cô sôû lyù thuyeát ñöôïc söû duïng trong luaän vaên ñeå ñaùnh giaù tính khaû thi cuûa döï aùn bao goàm: Giôùi thieäu phöông phaùp thu thaäp döõ lieäu, phöông phaùp döï baùo, caùc phöông phaùp phaân tích taøi chính, caùc phöông phaùp phaân tích ruûi ro vaø phöông phaùp phaân tích kinh teá thoâng qua heä soá chuyeån ñoåi giaù. PHÖÔNG PHAÙP THU THAÄP DÖÕ LIEÄU Döõ lieäu laø moät trong caùc yeáu toá ñaàu vaøo heát söùc quan troïng mang tính quyeát ñònh ñeán möùc ñoä chính xaùc cuûa quaù trình ñaùnh giaù vì theá phöông phaùp thu thaäp döõ lieäu nhö theá naøo ñeå vöøa ñaït möùc ñoä chính xaùc caàn thieát, vöøa tieát kieäm ñöôïc thôøi gian vaø chi phí laø moät coâng vieäc caàn ñöôïc nghieân cöùu kyõ löôõng. Phöông phaùp thu thaäp döõ lieäu ñöôïc söû duïng trong luaän vaên chuû yeáu seõ döïa vaøo baûng caâu hoûi. 2.1.1 Caùc loaïi thang ño Ñeå tìm hieåu nhu caàu cuûa khaùch haøng, caùc thang ño sau ñaây seõ ñöôïc aùp duïng: Thang ño chæ danh: ñöôïc duøng trong nghieân cöùu thò tröôøng ñeå ñieàu tra caùc loaïi saûn phaåm maø khaùch haøng ñang tieâu thuï trong ñoù moãi moät maõ soá seõ ñöôïc gaùn cho moät loaïi haøng hoùa nhaát ñònh. Ví duï maõ soá “1” seõ gaùn cho saûn phaåm laø “Haønh saáy” chaúng haïn. Thang ño thöù töï: Thang ño naøy cung caáp thoâng tin veà moái quan heä thöù töï vaø möùc ñoä tieâu thuï giöõa saûn phaåm naøy vôùi saûn phaåm khaùc. Möùc ñoä ño löôøng naøy cho bieát saûn phaåm naøy ñöôïc tieâu thuï nhieàu hôn hay ít hôn saûn phaåm kia nhöng seõ khoâng cho bieát nhieàu hôn hay ít hôn bao nhieâu ñôn vò. Thang ño tæ leä: Thang ño tæ leä ñöôïc duøng ñeå ñieàu tra löôïng tieâu thuï cuûa moãi saûn phaåm treân töøng khaùch haøng, ñoàng thôøi thang ño naøy cuõng duøng ñeå khaûo saùt möùc giaù cuûa töøng loaïi saûn phaåm maø khaùch haøng saün loøng mua. Ñeå tìm hieåu thaùi ñoä cuûa khaùch haøng ñoái vôùi saûn phaåm veà maët chaát löôïng, caûm quan, v..v.., caùc thang ño sau ñaây seõ ñöôïc aùp duïng: Thang ño möùc ñoä: Thang ño naøy duøng caùc chuoãi caëp tính töø hay nhoùm töø mang tính ñoái laäp nhau ñeå khaûo saùt möùc ñoä haøi loøng cuûa khaùch haøng treân caùc saûn phaåm hieän taïi maø thò tröôøng ñang cung caáp. Ví duï ta coù theå ñaùnh giaù möùc ñoä haøi loøng cuûa khaùch haøng veà veä sinh thöïc phaåm cuûa saûn phaåm A naøo ñoù ñöôïc ung caáp bôûi nhaø cung caáp B chaúng haïn. Thang ño Likert: Thay vì söû duïng caùc caùc caëp tính töø hay nhoùm töø ñoái nghòch nhau, thang ño naøy chæ söû duïng töøng tính töø, danh töø cuï theå ñeå dieãn taû söï ñaùnh giaù cuûa khaùch haøng töø “Hoaøn toaøn khoâng ñoàng yù” ñeán “Hoaøn toaøn ñoàng yù” döïa treân thang ñieåm töø thaáp ñeán cao. Ví duï ta coù theå gaùn cho möùc ñoä “Hoaøn toaøn khoâng ñoàng yù” baèng ñieåm thaáp nhaát trong thang ño laø ñieåm “1” vaø “Hoaøn toaøn ñoàng yù” baèng ñieåm cao nhaát trong thang ño laø ñieåm “7”. 2.1.2 Thieát keá trieån khai baûng caâu hoûi Khi thieát keá baûng caâu hoûi, moät soá giai ñoaïn sau ñaây caàn ñöôïc trieån khai: Baét ñaàu töø vaán ñeà caàn giaûi quyeát, nghóa laø xaùc ñònh thoâng tin caàn thu thaäp. Chuyeån caùc thoâng tin thaønh boä caâu hoûi thoâ. Kieåm tra hình thöùc caâu hoûi veà caáu truùc, veà thang ño, kieåm tra caùch duøng ngoân töø ñeå traùnh gaây nhaàm laãn, kieåm tra thöù töï saép xeáp caâu hoûi vaø caùch boá trí trình baøy caùc caâu hoûi. Thöû nghieäm tröôùc nhaèm raø soaùt laïi toaøn boä tính thích hôïp cuûa caùc yeáu toá so vôùi yeâu caàu. Trieån khai thöû ôû moät soá ñoái töôïng thaät ñeå khaûo saùt caùc höôùng traû lôøi chöa löôøng tröôùc ñöôïc. Söûa ñoåi baûng caâu hoûi, caûi tieán vaø trieån khai. PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ DÖÕ LIEÄU Soá lieäu thu thaäp ñöôïc qua baûng caâu hoûi, qua ñieàu tra töø thò tröôøng, qua caùc thoâng tin cuûa caùc cô quan, toå chöùc, coâng ty … seõ ñöôïc taäp hôïp vaø xöû lyù baèng phöông phaùp noäi nghieäp vôùi caùc coâng cuï phaàn meàm hoã trôï nhö SPSS, Excel, @RISK. PHÖÔNG PHAÙP DÖÏ BAÙO Coù nhieàu moâ hình döï baùo ñöôïc söû duïng trong lónh vöïc nghieân cöùu nhö Moâ hình nhaân quaû, Moâ hình chuoãi thôøi gian. Tuøy theo muïc tieâu döï baùo vaø tính chaát cuûa chuoãi döõ lieäu quaù khöù maø ngöôøi ta choïn moâ hình phuø hôïp ñeå aùp duïng. Tuy nhieân, khi trieån khai khaûo saùt ñieàu tra, caùc soá lieäu quaù khöù thu thaäp ñöôïc laø khoâng ñuû lôùn do ngaønh coâng nghieäp cheá bieán noâng saûn thöïc phaåm saáy khoâ taïi Vieät Nam coøn khaù môùi meû do ñoù caùc moâ hình döï baùo neâu treân laø khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Caùc moâ hình khaùc ñöôïc ñeà nghò aùp duïng trong luaän vaên bao goàm caùc moâ hình sau: moâ hình döï baùo giaùn tieáp thoâng qua döï baùo taêng tröôûng cuûa ngaønh vaø phöông phaùp chuyeân gia. Moâ hình döï baùo giaùn tieáp thoâng qua döï baùo taêng tröôûng cuûa ngaønh Trong Phöông phaùp döï baùo giaùn tieáp thoâng qua soá lieäu döï baùo taêng tröôûng cuûa ngaønh, toác ñoä taêng tröôûng cuûa nhu caàu caùc saûn phaåm caàn nghieân cöùu ñöôïc xem laø coù toác ñoä taêng tröôûng töông öùng vôùi toác ñoä taêng tröôûng cuûa ngaønh. Suy luaän naøy ñöôïc döïa treân cô sôû caùc saûn phaåm caàn nghieân cöùu laø coù quan heä töông quan ñoàng bieán vôùi ngaønh. Moâ hình döï baùo baèng phöông phaùp chuyeân gia Coù nhieàu phöông phaùp chuyeân gia khaùc nhau nhö phöông phaùp 111, 121, 122… Rieâng vieäc nghieân cöùu thu thaäp yù kieán ñaùnh giaù cuûa caùc chuyeân gia thöïc hieän trong luaän aùn naøy seõ ñöôïc ñeà nghò tieáp caän theo Phöông Phaùp Chuyeân Gia 111. Trong phöông phaùp 111, töøng chuyeân gia seõ ñöa ra yù kieán cuûa mình trong khi khoâng hay bieát yù kieán cuûa caùc chuyeân gia khaùc. Soá löôïng chuyeân gia ñöôïc xaùc ñònh baèng coâng thöùc sau: N = ta2 e2 Trong ñoù: N: soá löôïng chuyeân gia (coù theå tra baûng thoâng qua a vaø e) ta : laø ñoái soá töông öùng vôùi ñoä tin caäy a e : laø sai soá töông ñoái ñöôïc xaùc ñònh tröôùc (e = 0.1 I 3) Tuy nhieân trong thöïc teá khi ñi tieán haønh xaùc ñònh soá löôïng chuyeân gia, phöông phaùp ñöôïc söû duïng phoå bieán laø xaùc ñoä tin caäy a vaø sai soá töông ñoái e roài tra baûng ñeå ñöôïc soá chuyeân gia caàn thieát cho vieäc phaân tích. Baûng 2.1 sau ñaây laø nhöõng tröôøng hôïp soá löôïng chuyeân gia khaû dó caàn thieát cho vieäc giaùm ñònh. Baûng 2.1: Nhöõng tröôøng hôïp khaû dó cuûa giaùm ñònh chuyeân gia e ta 3 2 1 0.5 0.3 0.2 0.1 99 1 2 7 26 74 165 663 95 1 1 4 15 43 96 384 90 1 1 3 11 31 67 270 85 1 1 2 8 23 51 207 80 1 1 2 7 19 41 164 75 1 1 2 5 15 31 132 70 1 1 2 4 12 27 109 65 1 1 1 4 10 22 86 60 1 1 1 3 8 18 71 55 1 1 1 2 7 15 57 50 1 1 1 2 5 11 45 PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH TAØI CHÍNH Trong phaân tích döï aùn, coù nhieàu chæ tieâu ñeå ñaùnh giaù tính khaû thi cuûa döï aùn veà maët taøi chính. Trong phaïm vi luaän vaên naøy, Phöông phaùp giaù trò hieän taïi roøng vaø Phöông phaùp suaát thu lôïi noäi taïi ñöôïc söû duïng. 2.4.1 Phöông phaùp giaù trò hieän taïi roøng Giaù trò hieän taïi roøng cuûa döï aùn NPV laø hieäu soá giöõa giaù trò hieän taïi lôïi ích vaø giaù trò hieän taïi chi phí trong toaøn boä thôøi gian thöïc hieän cuûa döï aùn. Coâng thöùc tính NPV: Bt - Ct (1 + i)t n t=0 NPV = å Trong ñoù: NPV : Giaù trò hieän taïi roøng cuûa döï aùn Bt : Lôïi ích naêm thöù t Ct : Chi phí naêm thöù t t : Thöù töï naêm trong thôøi gian thöïc hieän döï aùn i : Suaát chieát khaáu yeâu caàu n : Soá naêm hoaït ñoäng cuûa döï aùn Vôùi moät suaát chieát khaáu nhaát ñònh, keát quaû NPV cuûa döï aùn cho bieát döï aùn coù ñaùng giaù veà maët taøi chính hay khoâng. Khi NPV ³ 0, döï aùn ñöôïc xem laø ñaùng giaù vaø khi NPV caøng lôùn thì döï aùn caøng khaû thi. 2.4.2 Phöông phaùp suaát thu lôïi noäi taïi Suaát thu lôïi noäi taïi IRR (IRR: Internal Rate of Return) cuûa döï aùn laø tæ suaát chieát khaáu maø vôùi tæ suaát chieát khaáu naøy giaù trò hieän taïi roøng NPV cuûa döï aùn baèng khoâng. Coâng thöùc bieåu thò: Bt - Ct (1 + i)t n t=0 NPV = å = 0 Moät döï aùn ñöôïc xem laø ñaùng giaù veà maët taøi chính khi IRR ³ MARR (Suaát chieát khaáu yeâu caàu). Suaát thu lôïi noäi taïi bieåu thò tæ leä sinh lôøi maø döï aùn ñaït ñöôïc. Ngoaøi ra IRR coøn cho bieát möùc laõi vay cao nhaát maø döï aùn coù theå chaáp nhaän. 2.4.3 Caùc quan ñieåm trong phaân tích taøi chính döï aùn Coù hai quan ñieåm trong phaân tích taøi chính ñoù laø theo quan ñieåm toång ñaàu tö vaø theo quan ñieåm chuû ñaàu tö. Phaân tích theo quan ñieåm toång ñaàu tö Quan ñieåm toång ñaàu tö coøn ñöôïc bieát ñeán nhö laø quan ñieåm ngaân haøng theo ñoù caùc ngaân haøng xem xeùt tôùi doøng taøi chính chi cho döï aùn vaø caùc lôïi ích. Theo quan ñieåm naøy, caùc nhaø phaân tích xem döï aùn nhö moät hoaït ñoäng coù khaû naêng taïo ra nhöõng lôïi ích taøi chính vaø thu huùt nhöõng nguoàn chi phí taøi chính roõ raøng. Quan ñieåm toång ñaàu tö coù theå ñöôïc trình baøy nhö sau: A = (Lôïi ích taøi chính tröïc tieáp) - (Chi phí taøi chính tröïc tieáp) - (Chi phí cô hoäi cuûa caùc taøi saûn hieän coù) Phaân tích theo quan ñieåm chuû ñaàu tö Caùc nhaø phaân tích xem xeùt doøng taøi chính chi cho döï aùn vaø caùc lôïi ích thu ñöôïc treân cô sôû chi phí cô hoäi cuûa voán coå ñoâng goùp vaøo döï aùn, xem voán vay laø khoaûn thu, traû voán laõi vay laø khoaûn chi. Quan ñieåm naøy ñöôïc trình baøy nhö sau: B = A + (Voán vay) - (Traû laõi vaø nôï vay) PHAÂN TÍCH RUÛI RO Vieäc phaân tích ruûi ro cuûa moät döï aùn nhaèm tìm hieåu caùc khaû naêng vaø xaùc suaát döï aùn coù theå khoâng thöïc hieän ñöôïc hoaëc khoâng ñaït caùc yeâu caàu veà maët lôïi ích cuûa quaù trình ñaàu tö maø caùc nhaø ñaàu tö mong muoán. Vieäc phaân tích ruûi ro seõ bao goàm vieäc phaân tích ñoä nhaïy vaø phaân tích ruûi ro baèng moâ phoûng. 2.5.1 Phaân tích ñoä nhaïy Phaân tích ñoä nhaïy laø phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá coù tính baát ñònh nhö: MARR, Chi phí, Löôïng baùn, Giaù baùn … ñeán ñoä ño hieäu quaû taøi chính cuûa caùc phöông aùn vaø khaû naêng thay ñoåi coù theå coù ñeå ñi ñeán keát luaän veà caùc phöông aùn so saùnh, nghóa laø töø ñaùng giaù trôû thaønh khoâng ñaùng giaù vaø ngöôïc laïi. Noùi caùch khaùc, phaân tích ñoä nhaïy laø xem xeùt möùc ñoä nhaïy caûm cuûa caùc keát quaû khi coù söï thay ñoåi giaù trò cuûa moät hay moät soá tham soá ñaàu vaøo. Trong phaân tích ñoä nhaïy, ta caàn xaùc ñònh ñöôïc caùc tham soá maø söï thay ñoåi cuûa noù coù nhieàu taùc ñoäng leân keát quaû. 2.5.2 Phaân tích ruûi ro Caùc thoâng soá cuûa döï aùn ñeàu ñöôïc thieát laäp döïa treân döï baùo. Möùc ñoä tin caäy cuûa caùc keát quaû döï baùo phuï thuoäc vaøo quaù trình vaø phöông phaùp tieán haønh döï baùo do ñoù caùc döï aùn ñeàu chöùa moät möùc ñoä ruûi ro nhaát ñònh tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä tin caäy cuûa caùc giaù trò döï baùo. Phaân tích ruûi ro trong luaän vaên naøy seõ ñöôïc thöïc hieän qua phöông phaùp moâ phoûng. Kyõ thuaät ñöôïc söû duïng laø Kyõ thuaät Monte Carlo. Phaàn meàm ñöôïc söû duïng laø phaàn meàm @RISK. PHAÂN TÍCH KINH TEÁ Muïc ñích cuûa phaân tích kinh teá laø nhaèm ñaùnh giaù döï aùn töø quan ñieåm cuûa toaøn boä neàn kinh teá ñeå xaùc ñònh vieäc thöïc hieän döï aùn coù caûi thieän ñöôïc phuùc lôïi kinh teá quoác gia hay khoâng. 2.6.1 Giaù kinh teá Giaù kinh teá cuûa haøng hoùa, dòch vuï ñöôïc hieåu laø giaù trò hay chi phí cô hoäi cuûa taøi nguyeân ñaát nöôùc duøng ñeå saûn xuaát haøng hoùa hay dòch vuï. 2.6.2 Heä soá chuyeån ñoåi giaù Heä soá chuyeån ñoåi giaù CF (Conversion Factor) laø tæ soá giöõa giaù kinh teá vaø giaù taøi chính. CF ñöôïc bieåu dieãn nhö sau: Giaù kinh teá Giaù taøi chính CF = 2.6.3 Giaù taøi chính vaø giaù kinh teá cuûa haøng nhaäp khaåu hay xuaát khaåu Giaù taøi chính cuûa moät nhaäp löôïng ngoaïi thöông cuûa moät döï aùn coù theå tính baèng toång boán thaønh phaàn chi phí cuûa moät maët haøng nhaäp khaåu hay xuaát khaåu bao goàm: giaù CIF (hay FOB), thueá nhaäp khaåu (hay xuaát khaåu), chi phí vaän chuyeån töø caûng veà ñòa ñieåm taäp keát, vaø cuoái cuøng laø cheânh leäch giaù baùn buoân. Chi phí taøi chính = (giaù CIF) + (thueá nhaäp khaåu) + (chi phí vaän chuyeån noäi ñòa) + (cheânh leäch baùn buoân) So vôùi giaù taøi chính, giaù kinh teá cuûa haøng nhaäp khaåu (hay xuaát khaåu) coù nhöõng ñieåm khaùc bieät: Thueá nhaäp khaåu (hay xuaát khaåu) laø chi phí taøi chính nhöng khoâng phaûi laø chi phí kinh teá vì noù chæ lieân quan ñeán vieäc chuyeån giao thu nhaäp töø ngöôøi tieâu thuï (hay saûn xuaát) sang nhaø nöôùc. Chi phí vaän chuyeån noäi ñòa cuûa haøng nhaäp khaåu cuõng laø moät phaàn cuûa chi phí kinh teá. Tuy nhieân chi phí cuûa vaän chuyeån noäi ñòa thöôøng thaáp hôn so vôùi giaù taøi chính cuûa noù. Vaäy töø ñaây, ta coù theå ruùt ra ñöôïc raèng chi phí kinh teá cuûa haøng nhaäp khaåu (hay xuaát khaåu) bao goàm: giaù CIF (hay FOB), chi phí kinh teá cuûa vaän chuyeån noäi ñòa, vaø chi phí kinh teá cuûa cheânh leäch baùn buoân. Chi phí kinh teá = (giaù CIF) + (chi phí kinh teá vaän chuyeån noäi ñòa) + (chi phí kinh teá cuûa cheânh leäch baùn buoân) 2.6.4 Tyû giaù hoái ñoaùi kinh teá Trong thò tröôøng coù bieán daïng do thueá nhaäp khaåu, thueá xuaát khaåu vaø trôï giaù xuaát khaåu gaây ra. Giaù kinh teá cuûa ngoaïi teä ñöôïc tính theo coâng thöùc gaàn ñuùng sau: Ee = Wex(1+K)(1-tex) + WimEm(1+tim) Trong ñoù: Ee: tyû giaù hoái ñoaùi kinh teá Em: tyû giaù hoái ñoaùi taøi chính Wex: tyû troïng giaù trò haøng xuaát khaåu Wim: tyû troïng giaù trò nhaäp khaåu tex: thueá suaát xuaát khaåu trung bình tim: thueá suaát nhaäp khaåu trung bình K: tyû leä trôï giaù xuaát khaåu trung bình 2.6.5 Phaàn buø ñaép trao ñoåi ngoaïi teä (FEP) Phaàn buø ñaép cuûa giaù kinh teá so vôùi giaù thò tröôøng cuûa ngoaïi teä cho bieát phaàn lôïi ích taêng theâm cuûa neàn kinh teá öùng vôùi moãi ñôn vò ngoaïi teä. Ñoái vôùi haøng ngoaïi thöông, phaàn lôïi ích taêng theâm naøy ñöôïc aùp duïng cho thaønh phaàn ngoaïi teä cuûa nhöõng maët haøng maø döï aùn cung caáp hay yeâu caàu. FEP(%) = (Ee/Em - 1)*100 2.6.6 Giaù kinh teá cuûa haøng phi ngoaïi thöông Giaù kinh teá cuûa haøng hoùa phi ngoaïi thöông laø trung bình coù troïng soá cuûa giaù cung vaø giaù caàu: Pe = WsPs + WdPd Trong ñoù: (Ws + Wd) = 1 Trong ñoù: Pe : giaù kinh teá Ps : giaù cung, laø chi phí cô hoäi duøng ñeå saûn xuaát Pd : giaù caàu, laø giaù maø ngöôøi tieâu duøng saün loøng traû Ws : tæ troïng giaù cung Wd : tæ troïng giaù caàu ÔÛ caùc döï aùn saûn xuaát, tæ troïng cuûa giaù caàu laø tæ soá giöõa söï gia taêng möùc tieâu thuï toång coäng cuûa haøng hoùa dòch vuï do möùc saûn xuaát cuûa döï aùn treân saûn löôïng cuûa döï aùn. Tæ troïng giaù cung laø tæ soá giöõa söï suùt giaûm caùc nguoàn cung caáp khaùc treân saûn löôïng cuûa döï aùn. Khi coù thueá, giaù kinh teá cuûa nhaäp löôïng ñöôïc ñieàu chænh nhö sau: Ps = Pm; Pd = Pm(1+t) ð Pm = Pd/(1+t) ð Ps = Pd/(1+t) Trong ñoù: Pm : giaù thò tröôøng chöa coù thueá t : thueá suaát Ws 1+t Pd 1+t Vaäy: Pe = Ws + WdPd hay Pe = Pd { + Wd}