Đánh giá tình hình cắt thanh quản bán phần theo kiểu trán bên tại Bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 06/2016 đến tháng 06/2017

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng 113 ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH CẮT THANH QUẢN BÁN PHẦN THEO KIỂU TRÁN BÊN TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY TỪ THÁNG 06/2016 ĐẾN THÁNG 06/2017 Phạm Kim Long Giang*, Trần Minh Trường** TÓM TẮT Mở đầu: Phẫu thuật cắt thanh quản bán phần trong điều trị ung thư thanh quản giai đoạn sớm giúp bệnh nhân sau khi phẫu thuật vẫn bảo tồn được chức năng thở, phát âm theo đường sinh lý tự nhiên. Mục tiêu: Đánh giá kết quả điều trị và bảo tồn chức năng ở bệnh nhân cắt thanh quản bán phần theo kiểu trán bên trong điều trị ung thư thanh quản giai đoạn sớm tại khoa Tai Mũi Họng Bệnh Viện Chợ Rẫy. Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả 36 trường hợp ung thư thanh quản tầng thanh môn giai đoạn sớm (T1a, T1b) tại bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 6/2012 đến tháng 6/2017. Kết quả: 36 trường hợp cắt thanh quản bán phần kiểu trán bên đều cho thấy chức năng hô hấp và nuốt phục hồi tốt sau phẫu thuật.Tất cả đều rút được ống mở khí quản và ống nuôi ăn sớm, trung bình hậu phẫu ngày thứ 5. Tuy còn khàn tiếng nhưng đa số bệnh nhân đều hài lòng với giọng nói. Kết luận: Cắt thanh quản bán phần kiểu trán bên trong điều trị ung thư tầng thanh môn giai đoạn sớm là phương pháp hiệu quả, bảo tồn chức năng thanh quản, sớm đưa bệnh nhân tái hòa nhập với xã hội. Từ khóa: ung thư tầng thanh môn, cắt thanh quản bán phần kiểu trán bên, chức năng hô hấp, chức năng nuốt, giọng nói ABSTRACT EVALUATION OF THE OUTCOMES AFTER FRONTOLATERAL PARTIAL LARYNGECTOMY AT CHO RAY HOSPITAL FROM6/2012 TO 6/2017 Pham Kim Long Giang, Tran Minh Truong * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 1- 2018: 113 - 116 Introduction: Partial laryngectomy surgery in early stage glottis cancer management has advantages in preserving psychological function of respiratory and phonation of patients. Objective: To evaluate the result of partial laryngectomy and preserve the function of the larynx for the management of early glottis cancer at Cho Ray Hospital. Method of study: Cases series prospective, descriptive study was operated on 36cases early glottic cancer by used partial laryngectomy technique at Cho Ray Hospital from 6/2012 to 6/2017. Results: 36 cases of glottic cancer after frontolateral partial laryngectomy showed that functional results of respiration, phonation and swallowing have been good. The average duration of maintaining of tracheostomy and nasogastric feeding tube were 5 days. The patient’s voice is satisfied. Conclusion: Partial laryngectomy used for early glottic cancer in the effective method treatment, it preserves the function of the larynx and helps the patients integrating back into the community. Keywords: glottic cancer, fronto-lateral partial laryngectomy, functional results of respiration, phonation and swallowing * Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Chợ Rẫy ** Bộ môn Tai Mũi Họng, Đại học Y Dược TP.HCM Tác giả liên lạc: PGS TS Trần Minh Trường, ĐT: 0903726280, Email: tranminhtruong2005@yahoo.com Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng 114 ĐẶT VẤN ĐỀ Ung thư thanh quản là loại ung thư hay gặp và có chiều hướng ngày càng tăng chiếm tỷ lệ khá cao gần 25% trong các ung thư đầu cổ, chiếm 1% trong các ung thư, đứng hàng thứ 5 trong các ung thư ở nam giới với xuất độ chuẩn theo tuổi là 3/100.000 dân(1,6). Điều trị ung thư thanh quản theo kinh điển làm thay đổi chức năng thở, phát âm không theo đường sinh lý tự nhiên. Còn phẫu thuật cắt thanh quản bán phần trong điều trị ung thư thanh quản giai đoạn sớm giúp bệnh nhân sau khi phẫu thuật vẫn bảo tồn được chức năng thở, phát âm theo đường sinh lý tự nhiên. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu với mục tiêu là đánh giá kết quả điều trị và bảo tồn chức năng ở bệnh nhân cắt thanh quản bán phần theo kiểu trán bên trong điều trị ung thư thanh quản giai đoạn sớm tại khoa Tai Mũi Họng Bệnh Viện Chợ Rẫy. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nghiên cứu hồi cứu và tiến cứu 36 trường hợp ung thư thanh quản tầng thanh môn giai đoạn sớm tại khoa Tai Mũi Họng bệnh viện Chợ Rẫy trong 5 năm, từ tháng 06/2012 đến tháng 06/2017. KẾT QUẢ Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu - Ung thư thanh quản thường gặp ở độ tuổi từ 40 - 78 tuổi (trung bình 62±7,7), chủ yếu ở nam giới (97,2%). - Yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá và hút thuốc lá kèm uống rượu chiếm đa số (58,3%). - Số bệnh nhân có bệnh lý nội khoa đi kèm chiếm 1/3 trường hợp, chủ yếu là đái tháo đường, bệnh lý hô hấp và bệnh lý tim mạch. Tỷ lệ biến chứng sau phẫu thuật thường gặp ở nhóm tuổi trên 55. Những vấn đề cần quan tâm ở bệnh nhân lớn tuổi là bệnh lý nội khoa đi kèm và vấn đề dinh dưỡng trước và sau phẫu thuật. Đặc điểm lâm sàng của mẫu nghiên cứu - Thời gian phát hiện bệnh: Khoảng từ 1 - 24 tháng (trung bình 5 tháng) từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên. - Triệu chứng: 100% bệnh nhân đến khám vì khàn tiếng. - Vị trí u: 83,3% các trường hợp khối u ở 1/3 trước dây thanh. - Hình dạng đại thể của u: 90% bệnh nhân có tổn thương dây thanh dạng sùi. - Ung thư ở giai đoạn T1a chiếm 90%. - Giải phẫu bệnh: có 58,3% bệnh nhân có tổn thương dây thanh dạng Carcinoma biệt hóa trung bình, 33,3% bệnh nhân có tổn thương dây thanh dạng Carcinoma biệt hóa kém, 8,4% bệnh nhân có tổn thương dây thanh dạng Carcinoma biệt hóa rõ. Nghiên cứu chúng tôi ghi nhận tất cả bệnh nhân ung thư tầng thanh môn đều xuất hiện triệu chứng khàn tiếng đầu tiên, ngày càng tăng dần. Trong nghiên cứu của chúng tôi số ngày nằm viện ít nhất là 5 ngày, lâu nhất là 14 ngày, trung bình 9 ngày. Đánh giá bảo tồn một số chức năng Chức năng thở - Chức năng hô hấp: Tất cả các trường hợp rút được canule, sau trung bình 5 ngày. Chức năng nuốt Chức năng nuốt: Tất cả các bệnh nhân không nuốt sặc, rút ống nuôi ăn sau trung bình 6 ngày. Chức năng phát âm Chức năng phát âm: Đánh giá qua yếu tố chủ quan, tất cả bệnh nhân đều hài lòng với giọng nói sau phẫu thuật. BÀN LUẬN Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu Trong nghiên cứu của chúng tôi tuổi trung bình của bệnh nhân ung thư thanh quản là 62. Bệnh nhân nhỏ tuổi nhất là 40 và bệnh nhân cao Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng 115 tuổi nhất là 78, chủ yếu tập trung trong nhóm 60- 69 tuổi. Độ tuổi nghiên cứu của chúng tôi gần tương đương với nghiên cứu của A. Jeanene G. và cs (2003), Trần Văn Thiệp (2008)(5). Đa số ung thư thanh quản xuất hiện ở bệnh nhân đã ngoài độ tuổi lao động. Những vấn đề cần quan tâm ở bệnh nhân lớn tuổi là bệnh lý nội khoa đi kèm và vấn đề dinh dưỡng trước và sau phẫu thuật. Cần phối hợp với các chuyên khoa khác để kiểm soát những vấn đề này. Đặc điểm lâm sàng của mẫu nghiên cứu Nghiên cứu chúng tôi ghi nhận tất cả bệnh nhân ung thư tầng thanh môn đều xuất hiện triệu chứng khàn tiếng đầu tiên, ngày càng tăng dần. Nhiều nghiên cứu trên thế giới đều cho kết luận tương tự (2,3,7). Thời gian từ lúc xuất hiện triệu chứng cho đến khi phát hiện bệnh trung bình khoảng 5 tháng, có thể nói thời gian phát hiện bệnh tương đối muộn. Kết quả này tương đương với tác giả Trần Minh Trường, Trần Anh Bích(4,10). Qua đó chúng tôi thấy rằng nên yêu cầu bệnh nhân khàn tiếng trên 1 tháng nên phải đến khám Tai Mũi Họng là cần thiết. Thời gian nằm viện được tính từ lúc phẫu thuật đến khi xuất viện. Thời gian này phụ thuộc vào sự phục hồi chức năng của thanh quản. Bệnh nhân xuất viện khi thở thông qua đường tự nhiên, ăn uống qua đường miệng và vết mổ lành. Trong nghiên cứu của chúng tôi tất cả các trường hợp cắt thanh quản bán phần trán bên đều xuất viện sớm, chỉ có 1 trường hợp chảy máu sau mổ ngày thứ 4 phải nằm viện lâu nhất. Chậm rút ống mở khí quản và ống nuôi ăn cũng làm chậm phục hồi chức năng thanh quản, làm kéo dài thời gian nằm viện. Đánh giá bảo tồn một số chức năng Chức năng thở Trong cắt thanh quản bán phần trán bên khi thanh quản mới phẫu thuật còn phù nề bít kín thanh môn thì ống mở khí quản là đường thở duy nhất trong giai đoạn đầu sau mổ. Ngoài ra ống mở khí quản còn hạn chế dịch chảy từ hố mổ xuống khí quản và phổi. Trong nghiên cứu của chúng tôi ghi nhận rút ống mở khí quản khi nội soi thanh quản đánh giá thanh môn thông thoáng, đảm bảo được chức năng thở, chính vì vậy không có bệnh nhân nào phải đặt lại ống mở khí quản. Bảng 1. So sánh số ngày rút ống mở khí quản sau cắt thanh quản bán phần trán bên. Nghiên cứu Số ngày rút canule Tolga Kandogan (2005) (9) 2,4 Lê Văn Cường (2008) (5) 15 Trần Anh Bích (2010) (10) 4,02 Chúng tôi 5 Chức năng nuốt Chúng tôi rút ống nuôi ăn khi bệnh nhân nuốt được nước. Tất cả các trường hợp đều rút được ống nuôi ăn và không có bệnh nhân nào nuốt sặc. Bảng 2. So sánh số ngày rút tube Levin trong cắt thanh quản bán phần dọc. Nghiên cứu Số ngày rút tube Levin Tolga Kandogan (2005) (9) 6,2 Lê Văn Cường (2008) (5) 14 Trần Anh Bích (2010) (10) 3,54 Chúng tôi 6 Trong phẫu thuật cắt thanh quản bán phần kiểu trán bên, thời gian rút ống nuôi ăn tương đương với nghiên cứu của Tolga Kandogan (2005)(9), sớm hơn so với nghiên cứu của Lê Văn Cường (2008)(5). Sự khác biệt trên có thể là do trong nghiên cứu của chúng tôi những trường hợp ung thư còn ở giai đoạn sớm, chưa xâm lấn sụn phễu. Hầu hết các tác giả đều ghi nhận thời gian đặt ống mở khí quản liên quan đến thời gian đặt ống nuôi ăn. Chức năng phát âm Phục hồi giọng nói gần bình thường trên bệnh nhân cắt thanh quản bán phần trán bên là vấn đề nghiên cứu được rất nhiều tác giả quan tâm. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát âm là biên độ hoạt động của thanh môn mới (sự toàn vẹn của dây thanh bên lành, sự toàn vẹn và tính di động của các sụn phễu)(8). Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng 116 Trong nghiên cứu của chúng tôi, đa phần các trường hợp cắt thanh quản bán phần trán bên đều cho kết quả khả quan, đặc biệt là chức năng nói, các bệnh nhân hài lòng về chất lượng giọng nói của mình sau phẫu thuật. KẾT LUẬN Tất cả bệnh nhân đều rút được ống mở khí quản và ống nuôi ăn. Bước đầu cho thấy những trường hợp cắt thanh quản bán phần kiểu trán bên cho mức độ bảo tồn chức năng tốt. Từ đó chúng ta thấy rõ tầm quan trọng của việc phát hiện sớm ung thư thanh quản, để tiến hành phẫu thuật thuật cắt thanh quản bán phần kiểu trán bên không chỉ có ý nghĩa trong việc giải quyết bệnh tích mà còn giúp người bệnh tái hòa nhập xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Arlene AF (2007). Cancer of the glottic Larynx. Head and neck cancer. NCCN clinical practice guideline in oncology. 2. Bauer WC, Lesinski SG, Ogura JH (1975). The significance of positive margins in hemilaryngectimy specimens. Laryngoscope, 85(1):1-13. 3. Gogh CD et al (2005). A screening questionnaire for voice problems after treatment of early glottic cancer. Int J Radỉat Oncol. Biol Phys, 62(3):700-5 4. Lê Hành, Trần Minh Trường (2001). Cắt thanh quản bán phần có tái tạo. Tạp chí Y học Tp HCM, 5 (4): 93-7. 5. Lê Văn Cường, Trần Văn Thiệp (2008). Phẫu thuật cắt thanh quản một phần trong điều trị ung thư thanh môn giai đoạn sớm. Luận án tốt nghiệp chuyên khoa 2, Đại học Y Dược TP.HCM. 6. Nguyễn Mạnh Quốc, Vũ Văn Vũ, Nguyễn Chấn Hùng (2004). Dịch tễ học và ghi nhận ung thư. Ung Bướu học nội khoa. Nhà xuất bản Y Học TP.HCM. 7. Nguyễn Sào Trung, Hứa Thị Ngọc Hà (2004). Giải phẫu bệnh ung thư. Ung Bướu học nội khoa. Nhà xuất bản Y Học TP.HCM. 8. Peeters JGE, Christine DL, Gogh V (2004). Health status andvoice outcome after treatment for Tla glottic carcinoma. Eur Arch Otorhinolaryngol, 261(10):.534-40. 9. Kandogan T, Sanal A (2005). Quality of life, functionaloutcome, and voice handicap index in partial larygectomy patients for early glottic cancer. BMC Ear Nose Throat Disord, 5(1):3. 10. Trần Anh Bích (2010). Cắt thanh quản bán phần trong điều trị ung thư thanh quản tầng thanh môn giai đoạn sớm. Luận án tốt nghiệp chuyên khoa 2, Đại học Y Dược TP.HCM. Ngày nhận bài báo: 11/09/2017 Ngày phản biện nhận xét bài báo: 02/11/2017 Ngày bài báo được đăng: 28/02/2018