Đánh giá tác động lũ và nghiên cứu đề xuất giải pháp giảm thiểu thiệt hại lũ cho vùng hạ lưu sông Kôn - Hà Thanh - Đặng Thị Kim Nhung

KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 115
ÁNH GIÁ TÁC
NG Luhoanga VÀ NGHIÊN CuchoasacU
< XUAT GI#I PHÁP GI#M THI+U THIT H'I Luhoanga CHO VÙNG H' LuchoaU SƠNG KƠN - HÀ THANH ,?ng Th Kim Nhung, TrMn ,ình Duthngang1 TĨM TT Trong nhucthngang nEm vucthhuyena qua, vùng hQ lucthu sơng Kơn — Hà Thanh thucthjng xuyên b ng)p luthnga r<t nghiêm trqng, tác !"ng r<t l6n !%n sucthnang phát triIn kinh t% - xã h"i cuthhoia tcnh Bình ,nh. Nguyên nhân chuthhoi y%u là do cucthjng su thKng cơng trình thuthhoiy l3i Tân An — ,)p ,á tQo nên hình thái rc tính tốn tình hình ng)p luthnangt tr@ nên r<t khĩ khEn. Trong nghiên cucthsacu này, mơ hình tốn k%t h3p 1-2 chi=u, Mike Flood, !ã !ucth3c xây ducthnangng cho tồn vùng hQ lucthu sơng Kơn — Hà Thanh, các tính tốn tucthhuyen mơ hình làm c s@ !I !ánh giá tình hình ng)p luthnangt và != xu<t các gi0i pháp nhem gi0m nh› luthnga, bao gYm các nhĩm gi0i pháp thucth3ng lucthu, nQo vét khi thơng dịng ch0y phía hQ lucthu và qu0n lý quy hoQch xây ducthnangng c s@ hQ tMng vùng ng)p luthnga. Nghiên cucthsacu này sR làm c s@ khoa hqc cho vi>c tính tốn hoQch !nh các gi0i pháp quy hoQch nhem gi0m thiIu ruthhoii ro do luthnga gây ra. Tucthhuyen khĩa:ucthhuyenucthhuyenucthhuyen Sơng Kơn — Hà Thanh, 0nh hucth@ng luthnga luthnangt, gi0m nh› luthnga, MIKE FLOOD. 1. T VN  7 Lucthu vucthnangc sơng Kơn - Hà Thanh nem @ phía Nam tcnh Bình ,nh thu"c vùng duyên h0i mi=n Trung cĩ t&ng di>n tích lucthu vucthnangc 3.894 km2 gYm 2 nhánh chính là nhánh sơng Kơn phía Bic, nhánh sơng Hà Thanh phía Nam. Vùng hQ lucthu sơng là trung tâm cơng nghi>p, kinh t% !Mu não cuthhoia tcnh Bình ,nh và cuthhoia vùng mi=n Trung. Vùng này hàng nEm chu r<t nhi=u thi>t hQi do luthnga bão gây ra. Hàng nEm vào mùa muctha bão tháng 9 ÷ 12 vùng !Yng beng các huy>n Phù Cát, An Nhn, Tuy Phucth6c và các phucthjng Nhn Bình, Nhn Phú, Bùi Th Xuân, TrMn Quang Di>u, ,Kng ,a thu"c Thành phK Quy Nhn thucthjng b nucth6c luthnga thucth3ng nguYn sơng Kơn - Hà Thanh dYn v= gây ng)p luthnangt nghiêm trqng, làm thi>t hQi n?ng n= v= ngucthji và tài s0n. Trong !ĩ b thi>t hQi nhi=u nh<t là phucthjng Nhn Bình, Nhn Phú, m"t phMn phucthjng ,Kng ,a, Bùi Th Xuân, TrMn Quang Di>u, vùng hQ lucthu 4 nhánh sơng Tân An, ,)p ,á, Tructhjng Úc và Hà Thanh. Do quá trình phát triIn kinh t% - xã h"i !ã san l<p !Yng ru"ng, ao hY và vùng ven sơng, ven !Mm Th NQi !I m@ mang !ơ th, các khu cơng nghi>p, tructhjng hqc d”n !%n c0n tr@ dịng ch0y luthnga làm gia tEng ng)p luthnangt và thi>t hQi. Tr)n luthnga !Mu tháng 11/2009 !ã vucth3t !cnh luthnga lch sucthhoi tructh6c !ây, khu vucthnangc hQ lucthu cMu Diêu Trì mucthnangc nucth6c luthnga 1 Viện Quy hoạch Thủy lợi +7,50 m, ThQnh Hồ mucthnangc nucth6c luthnga +9,03 m và khu vucthnangc tructhjng !Qi hqc Quang Trung ng)p sâu t6i 2 m. Tucthhuyen thucthnangc t% luthnga luthnangt nêu trên vi>c nghiên cucthsacu !ánh giá 0nh hucth@ng luthnga luthnangt t6i vùng hQ lucthu sơng Kơn - Hà Thanh và != xu dân cucth, !0m b0o s0n xut là thành phK Quy Nhn vucthhuyena !ucth3c Chính phuthhoi phê duy>t là !ơ th loQi I, theo Quy%t !nh sK 159/Q,-TTg ngày 25 tháng 01 nEm 2010 [1]. Hình 1. B0n !Y thuthhoiy l3i thuthhoiy !i>n l6n trên sơng Kơn KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 116 2. CH0N LuchoanangA uchoasacNG DuhoanangNG MƠ HÌNH TỐN THuhoahoiY LuchoanangC Luhoanga 6 NGHIÊN CuchoasacU, ÁNH GIÁ $NH Huchoa/NG Luhoanga LuhoanangT TFI VÙNG H: DU SƠNG KƠN — HÀ THANH 2.1. Phân tích lucthnanga chqn mơ hình tốn ,?c tính luthnga trên h> thKng sơng Kơn - Hà Thanh r<t phucthsacc tQp, phMn thucth3ng nguYn dịng ch0y trong lịng sơng nhucthng tucthhuyen hQ lucthu !)p VEn Phong trên sơng Kơn, cMu Diêu Trì trên sơng Hà Thanh nucth6c luthnga bit !Mu ch0y tràn bj theo nhi=u hucth6ng, nhucthngang tr)n luthnga tMn su<t l6n nucth6c ch0y ng)p tồn vùng hQ du sau !ĩ !& vào !Mm Th NQi và thốt ra biIn qua cucthhoia Quy Nhn. Tructh6c !ây, khi khoa hqc cơng ngh> chuctha phát triIn và tài li>u !o !Qc !a hình lịng d”n, bình !Y !a hình vùng hQ lucthu, tài li>u thuthhoiy vEn cịn thi%u thì vi>c mơ phong luthnga trên lucthu vucthnangc chuthhoi y%u sucthhoi duthnangng mơ hình thuthhoiy lucthnangc m"t chi=u nhucth Vrsap, Mike 11, Hec — Ras !I mơ phong ch% !" thuthhoiy lucthnangc sơng Kơn — Hà Thanh trong mùa luthnga d”n !%n k%t qu0 b"c l" nhi=u sai sĩt, khơng thI xác !nh v trí và mucthsacc !" ng)p luthnangt các khu vucthnangc cuthnang thI, khơng !ánh giá !ucth3c hucth6ng dịng ch0y và v)n chuyIn nucth6c vùng ch0y tràn. Do v)y, cMn ph0i sucthhoi duthnangng mơ hình tốn thuthhoiy lucthnangc 2 chi=u mơ phong luthnga luthnangt trên phQm vi vùng cĩ kh0 nEng tràn luthnga hQ lucthu. Tuy nhiên, các mơ hình thuthhoiy lucthnangc hai chi=u hi>n hành Mike 21, Mike 21FM, SoBek-2D yêu cMu tài li>u bình !Y !a hình lịng d”n các nhánh sơng suKi chi ti%t 1 : 1.000 ho?c 1 : 500 cơng tác xây ducthnangng mơ hình phucthsacc tQp, thji gian tính tốn trên máy tính cá nhân r<t l6n cĩ thI ph0i m<t nhi=u ngày !I chQy xong m"t phucthng án. Nhem gi0i quy%t các hQn ch% mơ hình hai chi=u hi>n hành !Yng thji k%t h3p ucthu !iIm mơ hình m"t chi=u, Vi>n Thuthhoiy lucthnangc ,an MQch DHI !ã xây ducthnangng mơ hình tính tốn thuthhoiy lucthnangc MIKE FLOOD k%t nKi giucthngaa mơ hình thuthhoiy lucthnangc m"t chi=u MIKE11 trong lịng d”n sơng suKi và mơ hình hai chi=u MIKE 21, Mike 21FM vùng bãi tràn !I ditn tốn thuthhoiy lucthnangc cho lucthu vucthnangc luthnga ch0y tràn bj nhucth các lucthu vucthnangc sơng mi=n Trung. 2.2. Các tài li>u sucthhoi duthnangng trong tính tốn - Sucthhoi duthnangng 160 m?t cit lịng d”n các sơng suKi, cMu cKng lucthu vucthnangc sơng Kơn — Hà Thanh; - Tric dqc các tuy%n QuKc l" 1A, QuKc l" 19, các tcnh l", !ucthjng sit Bic Nam, tric dqc tuy%n !ê ,ơng; - Tài li>u cơng trình thuthhoiy l3i 3 hY chucthsaca l6n ,nh Bình, Núi M"t, Thu)n Ninh cĩ thI tham gia cit gi0m luthnga, 23 !)p dâng, 77 cKng trên lucthu vucthnangc sơng Kơn — Hà Thanh; - B0n !Y n=n t l> 1 : 50.000 tồn lucthu vucthnangc và bình !Y !a hình t l> 1 : 10.000 vùng hQ lucthu sơng Kơn — Hà Thanh; - Tài li>u !o !Qc thuthhoiy vEn tQi các trQm thuthhoiy vEn Bình Tucthjng, Diêu Trì, trQm tri=u Quy Nhn; - Tài li>u muctha, khí tucth3ng tQi các trQm !o muctha, khí tucth3ng trên tồn b" lucthu vucthnangc sơng Kơn — Hà Thanh và vùng lân c)n; - Tài li>u !i=u tra v%t luthnga tr)n luthnga tháng 10/2009 do Vi>n Quy hoQch Thuthhoiy l3i và S@ Nơng nghi>p và PTNT tcnh Bình ,nh kh0o sát, !o !Qc. 2.3. Xây ducthnangng mơ hình thuthhoiy lucthnangc Mike Flood lucthu vucthnangc sơng Kơn — Hà Thanh Thi%t l)p mQng s !Y thuthhoiy lucthnangc Mike 11 Biên trên: sơng Kơn (Q~t) tQi Bình Tucthjng; sơng Hà Thanh (Q~t) tQi Núi Thm; biên ducth6i: mucthnangc nucth6c tQi trQm tri=u Quy Nhn; biên nh)p lucthu: Phú Phong, ,Yng Sim, Núi M"t, Thu)n Ninh, La V, BMu Lác . Thi%t l)p mơ hình hai chi=u Mike 21FM PhQm vi mơ hình Mike 21FM: hQ lucthu sơng Kơn — Hà Thanh tucthhuyen xã Tây Bình — huy>n Tây Sn (sơng Kơn), xã Phucth6c An — huy>n Tuy Phucth6c (sơng Hà Thanh) ra t6i !Mm Th NQi. Xây ducthnangng lucth6i !a hình 2 chi=u tucthhuyen bình !Y !a hình 1 : 10.000. Mơ hình Mike Flood Hình 2. Mơ hình thuthhoiy lucthnangc 1 chi=u Mike 11 KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 117 Hình 3. Lucth6i tính tốn mơ hình thuthhoiy lucthnangc 2 chi=u Mike 21FM Thi%t l)p các k%t nKi bên dqc theo các tuy%n sơng giucthngaa Mike 11 và Mike 21FM. Tính tốn hi>u chcnh mơ hình v6i tr)n luthnga 10/2009, kiIm !nh mơ hình tr)n luthnga tháng 11/2009. K%t qu0 hi>u chcnh và kiIm !nh !=u cho k%t qu0 khá tKt, sai sK nho !áp ucthsacng yêu cMu k thu)t. Hình 4. K%t nKi mơ hình Mike 11 v6i Mike 21FM beng Mike Flood B0ng 1. K%t qu0 tính tốn hi>u chcnh, kiIm !nh tQi m"t sK v trí Mucthnangc nucth6c max MP 10/2009 Mucthnangc nucth6c max K, 11/2009 TT V trí T.Tốn T.,o Sai sK (%) V trí T.Tốn T.,o Sai sK (%) 1 Bình Tucthjng 21,19 21,22 -0,03 ThQch Hịa 8,97 9,03 -0,06 2 Phú Ngqc 10,62 10,45 -0,17 Diêu Trì 7,16 7,22 -0,06 3 Diêu Trì 4,75 4,82 -0,07 CMu ,ơi 2,17 2,29 -0,12 3. K"T QU$ ÁNH GIÁ $NH Huchoa/NG Luhoanga LuhoanangT VÀ CÁC GI$I PHÁP GI$M NHN THIT H:I CHO VÙNG H: DU SƠNG KƠN — HÀ THANH 3.1. ,ánh giá 0nh hucth@ng luthnga luthnangt Hình 5. K%t qu0 mơ phong ng)p luthnangt tr)n luthnga 11/2009 CEn cucthsac theo k%t qu0 tính tốn thuthhoiy lucthnangc tr)n luthnga nEm 11/2009 nhucth b0n !Y trên thì di>n ng)p luthnangt bao phuthhoi gMn h%t tồn b" vùng !Yng beng cucthhoia sơng Kơn - Hà Thanh, !" sâu và di>n ng)p khá tucthng !Yng v6i k%t qu0 !i=u tra v%t luthnga thucthnangc t% t)p trung huy>n Tuy Phucth6c, m"t sK xã phía Nam huy>n Phù Cát nhucth Cát Nhn, Cát Thing, Cát Chánh, huy>n An Nhn và phucthjng Nhn Bình, Nhn Phú, ,Kng ,a cuthhoia thành phK Quy Nhn v6i di>n tích trên 20.000 ha, b ng)p úng kho0ng 6 ngày, !" sâu ng)p trung bình trên 1 m. Mucthnangc nucth6c luthnga nhucth sau: thucth3ng lucthu cMu Diêu Trì +7,22 m (tucthng !ucthng v6i luthnga 5%), hQ lucthu cMu sơng Ngang +5,78 m, cMu ,ơi + 2,17 m, tructhjng ,Qi hqc Quang Trung +3,37 ÷ +3,20 m, khu vucthnangc ven !ê ,ơng mucthnangc nucth6c luthnga +2,57 ÷ +2,04 m. B0ng 2. Thi>t hQi do luthnga gây ra m"t sK nEm gMn !ây TT HQng muthnangc ,n v 2001 2003 2005 2007 2009 1 Thi>t hQi v= ngucthji - Ch%t Ngucthji 21 13 9 20 22 - B thucthng Ngucthji 88 7 6 35 2 T&ng thi>t hQi ucth6c tính 109 ! 405,6 103 4,2 165 1.100 KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 118 3.2. Các bi>n pháp gi0m thiIu thi>t hQi vùng hQ du sơng Kơn — Hà Thanh Mơ hình thuthhoiy lucthnangc luthnga sơng Kơn — Hà Thanh !ucth3c áp duthnangng nghiên cucthsacu, tính tốn các gi0i pháp gi0m thi>t hQi cho hQ du. Gi0i pháp 1: cit luthnga, ch)m luthnga cho hQ du beng các hY chucthsaca l6n phía thucth3ng nguYn. HY chucthsaca nucth6c ,nh Bình tham gia cit luthnga cho hQ du v6i dung tích phịng luthnga 112x106 m3, hY Núi M"t và Thu)n Ninh !i=u ti%t ch)m luthnga . Hình 6. Cơng trình hY chucthsaca nucth6c ,nh Bình Gi0i pháp 2: C0i tQo, m@ r"ng khi thơng lịng d”n các tuy%n thốt luthnga B0ng 3. Các thơng sK k thu)t ba hY chucthsaca Sơng Kơn: lát mái chKng sQt l@ bj sơng, m@ r"ng 20 cMu tràn dqc tcnh l" 640 v6i !" r"ng 200 m và tu b&, nâng cn trQng, gia cK mái !ê và bê tơng hĩa m?t !ê, chKng luthnga chính vuthnang 10% và ch<p nh)n cho tràn v6i luthnga tMn su<t l6n hn 10%. Sơng Hà Thanh: c0i tQo, m@ r"ng, khi thơng các tuy%n thốt luthnga Tructhjng Úc, Hà Thanh, sơng Ngang CMu ,ơi, Sơng Cát, Cây Me, Ch3 Dinh, Núi Thm, BMu Lác. Hình 7. C0i tQo tuy%n thốt luthnga sơng Hà Thanh Gi0i pháp 3: Xây ducthnangng 176,1 km !ê bao m"t sK !oQn sơng chKng luthnga b0o v> dân cucth và s0n xu<t. - Các tuy%n !ê thu"c thành phK Quy Nhn: m?t !ê r"ng 5 ÷ 12 m, k%t c<u bê tơng, k%t h3p giao thơng khu !ơ th thành phK Quy Nhn. - Các tuy%n !ê thu"c lucthu vucthnangc sơng Kơn: mái beng !á h"c x%p khan trong khung bê tơng, m?t !ê bê tơng, chKng luthnga chính vuthnang 10% và ch<p nh)n tràn v6i tMn su<t l6n hn 10%. Gi0i pháp 4: Cao trình n=n !Ki v6i các khu !ơ th và cơng nghi>p Trên c s@ k%t qu0 tính tốn ki%n ngh cao trình n=n cho m"t sK phân khu nhucth sau: + Khu I: Hucthngau sơng Cát, T0 sơng Cây Me và Tây QuKc l" 19, mucthnangc nucth6c luthnga max thi%t k% 5% bi%n !"ng +5,5 ÷ +3,109 m, cao trình n=n +4 ÷ +2,5 m theo chi=u dịng ch0y. + Khu II: Hucthngau sơng Cây Me, T0 sơng Hà Thanh, sơng Ch3 Dinh và Tây QuKc l", mucthnangc nucth6c luthnga max thi%t k% 5% bi%n !"ng +4,7÷ ÷ +3,031 m, cao trình n=n + 4,2 ÷ +2,7 m. + Khu III: ,ơng QuKc l" 19, Bic !ucthjng Hùng Vucthng, Tây ,ê ,ơng và hucthngau hQ lucthu sơng Cây Me, mucthnangc nucth6c luthnga max thi%t k% 5% kho0ng +2,69 ÷ +2,14 m, cao trình n=n + 2 m ÷ +2,8 m. Tên cơng trình Flv (km2) MNDBT (m) MNC (m) Wtb" 106 m3 Wphịng luthnga 106m3 HY ,nh Bình 1.040 91,93 65 226,1 112 HY Núi M"t 110 46,2 25 111,0 HY Thu)n Ninh 78,5 68,0 56,0 35,36 KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 119 + Khu IV: T0 sơng Hà Thanh và Tây ,ê ,ơng + Hucthngau sơng ch3 Dinh, nucth6c luthnga max thi%t k% 5% kho0ng +4,3 ÷ +2,27 m, cao trình n=n + 3,5 m ÷ +2,0 m. + Khu V: Hucthngau sơng Hà Thanh và Phía Tây QuKc l" 1, và phía ,ơng giáp ao cá Bác HY, nucth6c luthnga max thi%t k% 5% bi%n !"ng +2,472 ÷ +2,232 m, cao trình n=n phía Tây Nam + 2,6 m, phía ,ơng Bic + 2,0 m [2]. 4. K"T LUN Các gi0i pháp k thu)t chính !ã !ucth3c != xu<t nhem gi0m nh› luthnga luthnangt cho vùng hQ du là hY ,nh Bình cit luthnga 112 tri>u m3, c0i tQo m@ r"ng các tuy%n thốt luthnga sơng Kơn — Hà Thanh, nâng c<p và xây m6i m"t sK tuy%n !ê bao nhucthngang khu dân cucth t)p trung trqng !iIm, khuy%n cáo cao trình cKt n=n khi xây ducthnangng các cơng trình !0m b0o chKng luthnga tMn su<t 5%. TÀI LIU THAM KH$O 1. ,?ng Th Kim Nhung, 2011. Vi>n Quy hoQch Thuthhoiy l3i. Rà sốt quy hoQch phịng chKng luthnga các tcnh mi=n Trung tucthhuyen Qu0ng Bình !%n Bình Thu)n. 2. Vuthnga ,ucthsacc Sucthhoiu và nnk, 2011. Vi>n Quy hoQch Thuthhoiy l3i. Rà sốt quy hoQch thuthhoiy l3i lucthu vucthnangc sơng Kơn — Hà Thanh. ASSESSMENT OF THE IMPACTS OF THE FLOODS AND RESEARCH TO PROPOSE MEASURES TO REDUCE FLOOD DAMAGES IN DOWNSTREAM OF KON-HA THANH RIVER BASIN Dang Thi Kim Nhung, Tran Dinh Dung and nnk Summary In the recent decades, the downstream of Kon - Ha Thanh river frequently flooded seriously. This causes huge impacts on the socio-economic development in Binh Dinh province. The main reasons are due to strong flood magnitudes, complex pattern of river network combining with the Tan - Dap Da irrigation system, that induce the difficulties in quantification in flood impact assessment. In this study, a 1-2 dimensional model, Mike Flood, has been applied for the entire downstream Kon - Ha Thanh to assess the flooding situation, and propose solutions for flood control, the solutions mainly focuses on upstream reservoir management, stabilization of flow in downstream and floodplain management. This study will provide a scientific basis for the flood mitigation in this region. Keywords: Kon - Ha Thanh river, impacts of flood, flood mitigation, Mike Flood. Ngucthji ph0n bi>n: PGS.TS. Nguytn Thu Hi=n Ngày nh)n bài: 30/10/2015 Ngày thơng qua ph0n bi>n: 30/11/2015 Ngày duy>t !Eng: 7/12/2015