Đặc điểm của văn minh thời đại và sự tiếp nhận của khu vực nông thôn trong những năm đổi mới - Nhận định và kiến nghị

Dqc diem cua van minh thdi dqi va su tiep nhqn cua l<hu vuc nong thon trong nhung nam doi mdi - nhqn djnh va l<ien nghj NGUYEN TRAN TRONG TV T in vdn minh thdi dqi dtttJc di cap trong bdi ndy dUcJc hieu nhU mdt so'nin vdn minh J.y cd khd ndng hiin dqi hda nong thon, ke't hdp truyin thd'ng vdi hiin dqi (modernity). Nd cd nhttng ddc diim nhtt tinh tri tui, tinh qud'c te v.v... Khu vtte nong thon tiep nhdn ba yeu toed bdn ndi bat nhdt cua nd la thi trUdng, cdng nghiep, do thi thong qua ba qud trinh Id: thi trttdng hda, cong nghiep hda vd hiin dqi hda; do thi hda vdi nhieu thdi do vd cdch thttc khdc nhau. Tren cd sdphan tich thttc tien, bdi vie't ndy dtta ra mdt sd'nhqn dinh vd kie'n nghi. 1. Nhan thQc sd iQdc ve van minh va nhQng dac diem cua nen van minh 1.1. Nhqn thde sd lupc ve van minh Thuat ngQ van minh dQdc sQ dung phd bien trong nhieu tai lieu nghien cQu lich sQ khi ngQdi ta mud'n chi mpt loai van hda rieng hoac mdt thdi ky van hda rieng da tQng tdn tai d mpt thdi dai nh i t dinh, khi da dat den dinh diem cao. Sach giao khoa " Cd sd van hda Viet Nam" do giao sU Tr in Qud'c VUdng chu bien vie't " ThUe ra van minh la trinh dp phat trien nhat dinh eua van hda ve phupng dien vat chat, dae trUng cho mdt khu vUe rpng ldn, mpt thdi dai, hoac ca nhan loai"'.' Tim hieu qua mpt so' nen van minh chung ta tha'y khi ndi den van minh la ndi den mdt thdi dai, khi dd nhQng boat dpng tich cQc cua con ngQdi dat den dinh diem va nhQng nhan td' tao ra dinh diem dd dQdc cdng nhan lai chi phdi cac hanh ddng rieng cua con ngUdi van minh, la sQ sang tao cua eon ngudi. Tren cd sd dd, van minh tao ra nang lilc san xui t mdi, tao ra ldi sd'ng mdi va giai phdng con ngUdi, nang eao dia vi con ngUdi. Van minh thdi dai trong bai nay, dUdc hieu nbu mdt nen van minh cd kha nang hien dai hda khu vUe ndng thdn, ke't hpp truyen thdng vdi hien dai (modernity). Van minh thdi dai cd nhieu ye'u to nhUng can ban nh i t la thi trUdng, edng nghiep, dd thi. Khu vQc ndng thdn tiep nhan ba yeu to' van minh nay thdng qua ba qua trinh: thi trQdng hda, edng nghiep hda va hien dai hda, dd thi hda hoac dQdi tac dung cua ba nen van minh: van minh thi trUdng hay van minh thUdng nghiep, van minh edng nghiep, van minh dd thi. 1.2. NhUng dac diem cua vdn minh thai dqi Hien nay chung ta dang sd'ng trong mpt thdi dai vao d iu thien nien ky thQ 3 vdi mdt nen van minh khac vdi cac nen van minh cd dai. Nen van minh thdi dai cd nhQng dac diem chu yeu sau day: • Dac diem thtt nhdt la tinh tri tue, ngay cang cd xu hQdng vQdt trdi. Dieu nay bieu hien d chd trong cac boat ddng sang tao vat chit va phi vat chit, ham iQdng tri tue ehiem mdt vi tri ngay cang ldn, tham chf tuyet ddi trong san pham tao ra. Ly do cua xu the nay la nen van minh thdi dai hinh thanh va phat trien trong dieu kien cupe each mang khoa hpe Cdng nghe da chuyen sang mdt giai doan Nguyen Trdn Trpng, GS. TS., Tnrdng Dai hpc Kinh td qudc dan. 1. Sach: Cc sd vdn hda Viet Nam . Trdn Qudc Vupng (chil bien) Nxb Giao dijc H, 2003, tr 19. 71 Dac diem cua van minh mdi dupe gpi la Cupc each mang khoa hpc cdng nghe l ln thQ tQ, khdi d iu tQ sau nam 1960. Cupc each mang khoa hpc cdng nghe nay dan dat xa hpi loai ngQdi vao nen van minh mdi. Nhieu nha khoa hpc gpi nen van minh mdi nay la nen van minh hau cdng nghiep, hoac la nen van minh thdng tin, hoac la nen van minh tri tue. Dac trUng cua nen van minh tri tue la qua trinh phat trien chu ye'u dila vao tri thQc khoa hpc va cdng nghe, tQc la dila vao cac ngudn lUc cd kha nang tai sinh va tU sinh san. Yeu td diu vao cua he thdng san xua't, he thd'ng quan ly la tri thQc va thdng tin. Nen van minh mdi nay dQdc nhieu ngQdi chap nhan va hudng tdi, chi phdi mpi boat ddng cac nganh san xua't vat chat va phi vat chat trong xa hpi cung nhU tilng ca nhan. Dieu nay ddi hdi con ngUdi phai nd ltlc phat huy ngudn ndi sinh de ddn nhan va ddi hdi nganh giao due phai lam het sQc minh, de dao tao ra nhQng ngUdi cd trinh dp, ed nang lUe dap Qng nen van minh mdi. • Dac diem thtt hai Id tinh thi trUdng ngay cang phd cap khap ndi tren the gidi. Ly do cua xu hudng nay la nen van minh thdi dai diin ra trong dieu kien nen kinh te thi trUdng hien dai dang ldi keo manh me va nhanh chdng vdi cUdng dp va td'c dp chUa tQng tha'y tat ca cac qud'c gia ed nen kinh te' phat trien, boac dang phat trien, hoac kem phat trien va t i t ca eae linh vUc cua ddi sd'ng vao quy dao eua thi trUdng toan cau vdi sQc manh khdng gi chdng lai dupe. • Dqc diem thtt ba Id tinh qud'c te ngay cang phd bien rpng rai va nhanh chdng. NhQng nen van minh cd xUa xuat hien d mpt qud'c gia nha't dinh va lan tda ra mdt sd qude gia lan can vdi pham vi khdng ldn mang tinh chat khu vUc hep va cham chap. NgQdc lai nen van minh thdi dai lan tda rpng, nhanh khap toan clu. Nen van minh thdi dai dang ldi keo ea nhan loai, ta't ca qud'c gia, cac dan tpc tham gia vao cupc ddi thay mang tfnh chat each mang. Dd la xu hQdng qudc te hda, toan clu hda, khu vQc hda cua thap ky cudi the ky XX va dau the ky XXI. Ve mat thdi gian, b i t d i u tQ nam 1960 den nay da dQa nen van minh edng nghiep von eo chuyen sang nen van minh hau cdng nghiep, nen van minh tri tue. Cac nha kboa hpc cho r ing chi sau miy thap ky, nen van minh mdi se thay nen van minh cu tren kh ip the gidi. Nhu vay la tfnh qud'c te cua nen van minh thdi dai phd bie'n rpng rai va nbanb chdng. • Dqc diem thtt ttt Id stt bdo tdn vd phdt huy bdn sac vdn hda ddn tdc dUdc de cao trong nen van minh thdi dai. Trong khi nen van minh thdi dai dang tham nhap vao cac qud'c gia, cac dan tpc, tham chi den tan cac gia dinh theo xu hUdng toan cau hda ngay cang manh me, thi mdt xu hudng mdi ddng thdi diin ra la sU bao tdn va phat huy ban sic van hoa dan toe. Cong cupc bao ve tdn tao, khdi phuc cac di san van hda vat the va phi vat the dang diin ra hau het trong cac nUdc tren the gidi, khong phai til phat ma cd y thQc ttl giac ro ret, mpt each cd td chQc. Tren pham vi the gidi cd td chQc UNESCO chuyen lo viec nay. NgUdi ta tim kiem sti ket hdp giQa nen van minh hien dai vdi van hda truyen thd'ng cua dan tpc de dam bao sti phat trien hai hda va ben vQng. Nen van minh nao ra ddi cung la chuyen tiep ke thQa tQ nhQng nen van minh cd trQdc. Nen van minh thdi dai hinh thanh va phat trien cung khdng ngoai quy luat dd. Trong qua trinh tiep nhan nen van minh thdi dai, sQ hien dien dan xen cua cle nen van minh cung la le ta't nhien. Trong qua trinh sang lpc, cai thfch htip se tdn tai, cai khdng thfch hdp thi tieu vong. Dd cung la quy luat thep cua sQ phat trien. • Dqc diem thtt ndm la stt bdo ve mdi trttdng sinh thdi dQdc het sQc quan tam trong nen van minh thdi dai. Cac nen van minh cd xQa h i u nhQ chQa de cap den viec bao ve mdi trQdng sinh thai. The nhQng tQ thap ky 50 cua the ky XX lai day, the gidi da dUdc canh bao, mdi trUdng sinh thai hi pha huy nghiem trpng, dUa de'n sQ bien ddi khf hau toan cau hien nay. Vi vay viee bao ve mdi trUdng sinh thai dUdc het sQc quan tam trong nen van minh hien dai. 72 Nghien ciiu Kinh te so 375- Thing 8/2009 Dac diem ciia van minh ... 2. Thi^c trang khu vQc nong thon tiep nhan nen van minh thdi dai Phin trUdc da ndi, van minh thdi dai dUdc cau thanh bdi nhieu ye'u to'. O day chung tdi chi de cap tdi ba ye'u td' can ban nha't la thi trUdng, cdng nghiep, dd thi vdi ba nen van minh tUdng Qng la nen van minh thi trUdng, van minh cdng nghiep, van minh dd thi. 2.1. Su tiip nhqn nen vdn minh thi trudng TQ nam 1986 den nay, khu vile ndng thdn tiep nhan nen van minh thi trUdng rpng, sau hdn. • Ve Unh vtte nong, lam, ngtt nghiep: Khu vUc ndng thdn da tao ra mpt khdi lupng hang hda ngay cang ldn va thfch Qng vdi thi trUPng hdn. Theo xu hUdng chuyen mdn hda, tap trung hda, ty sui t hang hda ngay cang cao hdn va tap trung vao mdt sd vung nha't dinh vdi quy md ldn, ben eanh nhQng vung cd quy md vQa va nhd, phan tan ctia ndng dan. Chang han nhQ, nganh san xuat lua vdi 7,3 trieu ha lua ca nam da tap trung vao Ddng bang sdng Cc(u Long vdi 52% ve dien tfch 53,70% ve san lUdng vdi ty sui t hang hda tren dUdi 85%. Sau 20 nam (1989 - 2008) ca nUdc xuat khau tren 63 trieu tan gao, trong dd Ddng bing sdng CQu Long chie'm 60 trieu tan, bing 95%. Viet Nam nhieu nam trd thanh nude xuat khau gao thQ hai tren the gidi. Nganh cao su vdi 480.000 ha tap trung 70,5% dien tfch vao Ddng Nam Bd. Hang nam xua't khiu 662.000 tan chie'm 94,5% tdng san lUdng eao su ca nUde. Nganh ea phe vdi 491.000 ha tap trung 95,7% dien tfch vao Tay Nguyen. Hang nam xuat khiu 750.000 t i n bing 93,7% san lUdng ca nUdc. Viet Nam la nudc xua't ea phe dung thQ 3 tren the gidi. Nganh san xua't che vdi 120.000 ha tap trung 58% dien tich vao vung Ddng Bic, hang nam xuit khau 44.000 tan bing 57,7% san lUdng che ea nUdc. Nganh trdng rQng nguyen lieu vdi 184.000 ha tap trung 30% vao vung Ddng Bic, hinh thanh mpt vung nguyen heu giay vdi 40.000 ha chi trong 5 tinh Phu Thp, Yen Bai, Tuyen Quang, Ha Giang, Lao Cai. Nganh nudi trdng thuy san vdi 950.000 ha, tap trung 71% dien tfch va 68,9% san lUpng vao Ddng bang sdng CQu Long. Trong dd san lUdng ca nudi 628.188 t i n bing 67.3% va tdm nudi 270.652 t i n bing 81% eua ca nUde .^ Nam 2008, hang thuy san xuit khiu sang 145 nude va vung lanh thd vdi kim ngach 4,5 ty USD. Viet Nam dQng trong nhdm 10 nUdc xua't khau thuy san ldn nha't the gidi. Cae nganh san xuat cay con khac cQng dien ra tUdng tU. Khdi lupng hang hda ndng, lam, ngU dUa ra khdi ndng thdn ngay cang nhieu vdi ty suit hang hda ngay cang cao. Chang ban, ty sui t hang hda nganh san xuat iQdng thilc nam 1986 ehi dat 26%, hien nay tren 60%. Ty suit hang hda eac loai cay cdng nghiep dai ngay dat tQ 80 - 100%, cac loai cay cdng nghiep ngan ngay tren dQdi 50%. Nganh bd sQa, cban nudi lpn, ga cdng nghiep - 100%, nudi tdm, ea xuat khau - 100% dd gd my nghe - 100%, nguyen lieu giiy 100% v.v.. Cha't iQdng eua san pham, ndng, lam, ngQ hang hda dQdc nang eao dat yeu elu thi trQdng trong nQdc va thi tnidng the gidi, ngay ea nhQng thi trQdng de ra tieu chuin eao nhQ eae nQdc Chau Au, Nhat, My v.v... Mpt sd' san pham da cd thUdng hieu nhU: Budi Nam Doi, Che Tan CUdng, Hanh tdi Ly Sdn, Nude mIm Phu Qud'c, Ca ba sa Viet Nam. NhQ vay, khu vQc ndng thdn ve ndng, lam, thuy san da tie'p nhan nen van minh thi trQdng theo ba hQdng khdi iQpng ndng san pham hang hda ngay cang nhieu, chung loai ngay cang da dang, chat iQdng ngay cang eao thich Qng vdi thi trQdng trong nQdc va ngoai nQdc. • Vi linh vtte tieu thu cdng nghiep trong khu vtte nong thdn: TQ nam 1986 den nay nganh tieu thu cong nghiep ndng thon hdi phuc va tiing bUdc phat trien theo hUdng nen kinh te thi trUdng hien dai. Nhieu nganh nghe tieu thu cdng nghiep da dat dUde gia tri hang hda ldn. O mdt sdlang 2. Niem giam thdng ke 2005. Nxb Thdng ke. Ha Nfii, 2005. Nghiin ciiu Kinh te s6 375 - Thing 8/2009 73 Dac diem ciia van minh nghe, doanh thu tQ nghe truyen thd'ng dat tdi nhieu ty ddng. Lang det lua Van Phue (Ra Tay) nam 2002, san xua't va ban ra 2,5 trieu met lua, gia tri hang hda dat 125,5 ty ddng. Lang giiy Phu Yen, Phu Xuyen, Ha Tay mdi nam xua't ra 3,2 - 4 trieu ddi giay. Lang theu My Lang ( ThU Tri - Thai Binh) hang nam ban ra 8 ty ddng ve san pham theu. Lang nghe gd my nghe Ddng Ky (Ha Bae) dat doanh thu 50 ty ddng v.v... San pham hang hda cua nganh nghe tieu thu cdng my nghe nam 2002 xua't khau dat 300 trieu USD. Tieu thu cdng nghiep cua Ha Tay budn ban vdi 20 nUdc trong khu vUc va the gidi: DQc, Phap, Canada, Thuy Dien, Nga, Ukraina, Hunggari v.v... nam 2000 dat 9 trieu USD. Nganh gd'm sQ xuit khau sang Hdng Kdng, Dai Loan va nhieu nQdc tren the gidi dat 255 trieu USD trong nam 2005. Hang la, cdi, may, tre dan xua't khau sang cac nQdc Slovakia, Ba Lan, DQc, Phap, Hoa Ky v.v... vdi 180 trieu USDl Thi trUdng d eac lang nghe thu cdng, dac biet d nhQng ndi ed quy md san xuat ldn rat sdi ddng, ke mua ngUdi ban nhpn nhip. • Ve dich vu: trong khu vUc ndng thdn hien nay da xuit hien nhieu loai hang hda dich vu nhU: du hch, tU van khoa hpc edng nghe, thdng tin bUu dien, dien, mdi trUdng, y te, van chuyen nUdc sach cho san xui t va sinh boat, ve sinh mdi trUdng v.v... Nhin chung, nganh dich vu mdi b i t diu, hang hda dieh vu cdn nhd be ve khdi lUdng, ngheo nan ve chung loai, tha'p kdm ve chat lUdng. • Ve lao dgng: thi trUdng lao dpng ndng thdn da chuyen bien manh theo hUdng di chuyen khdi thi trUdng ndng thdn den eae thanh phd' ldn, cac khu cdng nghiep ehe xui t v.v... va ca den cac nUdc ngoai de tham gia cac boat ddng phi ndng nghiep thudng xuyen hoac thdi vu vdi sd lUdng hang trieu ngUdi. Trong npi bd ndng thdn xuat hien lao ddng lam thue tai chd, boac den cae vung ndng thdn thieu sQc lao ddng khac thQdng xuyen hay thdi vu nhQ d Ddng bang sdng CQu Long, Tay Nguyen, d eac lang nghe va cae trang trai. Tfnh di ddng dan cQ ldn. ' Vi bdt ddng sdn: Thi trQdng b i t dpng san chu ye'u la da't dai, hinh thanh tQdng ddi manh d eac vung ndng thon ven dd, qud'c lp, d mpt so'vung ndng nghiep hang hoa ldn, d eac thi t r in , thi tQ, trung tam xa v.v..., con d cac viing khac thi trUdng da't d va da't nong nghiep diin ra rat yeu dt. Su giao lUu hang hda giQa ndng thdn va thanh thi, giQa mien xudi va mien nui va d vung bien gidi phat trien hdn tnidc. He thd'ng chd phien, chd lang, chd huyen md rpng, cac cQa hang, quiy hang nhd da xuat hien ngay trong thdn xdm v.v... ThUdng nhan mang hang ban va mua hang den tan thdn xdm va den tilng nha. Cac trung tam giao dieh hang hda 16n trong ndng thon xuat hien nhU: cac nha may, doanh nghiep, cac ed sd che bie'n ndng, lam, thuy san v.v... Cae hinh thQc giao iQu hang hda trong ndng thon ehu ydu la thuan mua vQa ban ttl do tren thi trQdng hoac thong qua hinh thQc hdp ddng kinh te v.v... Ndi tdm lai, ndng thdn da tie'p nhan nen van minh thi trQdng d mQc dp nhat dinh, mpt sd cQ dan ndng thdn da cd tQ duy kinh te, biet buon ban, biet tfnh toan hieu qua, thai dp edi md, tie'p nhan, nhay ben thfch Qng, til tin, nhQng vi thieu thdng tin thi trQdng, trinh dp tiep thi kem nen d i hi rui ro. Tuy vay, qua trinb tie'p nhan nen van minh thi trUdng hien dai tQ khu vile ndng thon cung chiu sQ tac ddng eua nhQng tieu cUc cua nen kinh te thi trUdng nhu IQa dao, chen ep v.v... gay tac hai khdng nhd. Den iQdt minh, mpt so' nong dan san xuit hang hda cung b i t dau chay theo ldi nhuan IQa dao, ddi tra ddi vdi ngQdi do thi. 2.2. Su tii'p nhqn nen vdn minh cong nghiep Qua tnnh tiep nhan nen van minh cong nghiep cua khu vQc ndng thdn trong thdi ky ddi mdi va md cQa dUdc bieu hien cu the trong cac mat sau: 3. Niem giam thfi'ng ke 2005 - Nxb Thdng ke. Ha Npi, 2005. 74 Nghiin cilu Kinh tgsd375 - Thing 8/2009 Ddc diem cua van minh • vi mat ky thudt vd cong nghe: Khu vUc ndng thdn tie'p thu dUdc nhQng ky thuat, nhQng trang thie't bi, nhQng san pham cdng nghe d iu vao cho san xuat va eae edng nghe mdi vdi toe dp nhanh hdn trQdc. Trong san xua't ndng nghiep, mdt so' iQdng nhd may mde, dien nang va mdt khdi iQdng ldn phan bdn, thud'c phdng trQ sau benh do nganh trdng trpt va ehan nudi, thud'c diet cd, thQc an gia sue dQdc san xuit trong nQdc boac tQ nUde ngoai v.v... da dUdc sQ diing rdng rai, ngay cang nhieu nhQng thanh tilu khoa hpc cdng nghe sinh hpc dQdc tiep nhan phd bien nha't, mang tfnh quan chung rpng rai nhat, bao gdm eac gid'ng cay trdng va gia sue ed nang suit, chat lUdng cao. Cae gid'ng lua lai da dQ(3c gieo trdng tren 20% dien tfch lua ca nUde, Cac gid'ng ngd lai dQdc gieo trdng trong 31 tinh. Gidng ldn lai theo hQdng nac hda dQdc nudi de'n 1,5 trieu eon. Gid'ng bd sQa lai vdi nang suit sQa 3600 kg/nam cung dUdc nuoi d nhieu tinh, thanh phd' v.v... PhUdng phap sinh hpe bao ve thUe vat IPM dUdc ndng dan sQ dung rpng rai eac ky thuat mdi, eae trang thiet bi hien dai, cdng nghe hien dai cung dupe ap dung trong nganh trdng rQng, thuy san va nganh nghe tieu thu edng nghiep, che bien ndng lam thuy san vdi trinh dp cao va hien dai. Cdng cupc dien khf hda dUdc ndng thdn tiep nhan nhanh va manh hdn nhieu so vdi cdng cupc cd gidi hda. Nam 2001 da ed 66% sd xa, 74% so' thdn va 63% so' hp trong ca nUdc da sQ dung dien. Gin 80% cdng tnnh thuy ldi va hiu het eac ed sd cdng nghiep ldn, eac lang nghe nganh nghe thu cdng deu dQdc sQ dung dien. Cac san pham cdng nghiep phuc vu sinh hoat cung dUdc sQ dung. • Vephdt trien cdng nghiep ndng thdn: + Phat trien edng nghiep ndng thon dQdc tien hanh theo cac hQdng: - Phat trien va dQa eac cd sd edng nghiep che bien ndng, lam, thuy san ve dia ban ndng thon, gin vdi eac vung nguyen lieu. Den nay da cd hang tram nha may ehe bien ndng, lam, thiiy san cd quy md san xua't ldn tap trung, trang thiet hi, cdng nghe hien dai dQdc bd tri tren t i t ea eac vung kinh te - sinh thai cua da't nUde. Chang ban, ca nUde cd 25 nha may dUdng hien dai ehe bie'n 80% san lupng mfa. Nha may DUdng Bourbon (Tay Ninh) cd edng sui t 10.000 tan mfa/ngay. Tuy vay, san lUdng nong, lam, thuy san dudi dang tinh ehe mdi ehiem 20%, phin ldn la dudi dang ehe bie'n thd. Ben canh cac nha may hien dai, cd hang ngan ed sd ehe bie'n nhd vdi trinh dp trang bi thap hoac thu cong mpc len khip vung ndng thdn. -I- Khdi phuc va phat trien cac nganh tieu thu cdng nghiep, eae lang nghe truyen thdng va eac lang nghe mdi. Theo dieu tra nam 2001, ca nUdc ed de'n 140 nganb nghe truyen thd'ng, 1480 lang nghe vdi 2 trieu lao ddng. So' hp tham gia san xua't trong cac nganh nghe tieu thu edng nghiep dat 5,8% tdng sd' hp trong ndng thdn. Theo thdng tin mdi nhit, hien nay ca nUdc cd 2000 lang nghe, 1000 doanh nghiep lang nghe vdi 5 trieu lao ddng. Cac nganh nghe tieu thu edng nghiep, eae lang nghe da tQng bQdc di len hien dai. Cac trang thie't bi, eac cdng nghe hien dai dUde ap dung. Chang ban, cac may xe go da dUa vao lang nghe gd my nghe Ddng Ky (Tien Sdn - Ha BIC) eae Id nung gdm bang dien, bang khf ddt d lang gdm Bat Trang, cac may cUa, may khoan, may cat, bao mai, be dien, bua hdi 50 — 100 kg da dupc sQ dung d lang ren Hoe Thi (Xuan PhQdng, TQ Liem - Ha Ndi) v.v... O mpt sd ndi, khdng gian boat dpng cua eac nganh nghe tieu thu cdng nghiep, lang nghd ed xu hQdng md rdng sang dia ban lan can hinh thanh vung lang nghe - nhU nganh gdm sQ Bat Trang da md rdng sang xa Kim Lan, Van DQc, Ddng DQ, Da Td'n. Mdt sd dia phQdng da td chQc cac tieu khu tieu thu cdng nghiep - nhQ Tien Sdn (Bic Ninh) An Khanh (Ha Npi) de tao thuan lpi cho phat trien, tranh d nhiim mdi trUdng. Mdt vai ndi da diin ra hien tUdng mdi la tren cae dia ban cd lang nghe phat trien hinh thanh cac nha may, eac xf nghiep cdng nghiep hien dai. Chlng ban, trong vung gdm sQ Bat Trang, ben eanh 300 Id hop, 7 Id ga nung eua Nghiin ciiu Kinh tgs6375 • Thing 8/2009 75 Dac diem ciia van minh 855 bd gia dinh, da cd 1 doanh nghiep nha nUde, 2 doanh nghiep cua quan dpi, 12 doanh nghiep tU nhan, 6 trung tam, hdp tae xa, td hdp tac xa tham gia san xui t gdm sQ. NhQ vay, tren cd sd lang nghe phat trien, cd the hinh thanh cac khu cdng nghiep thfch hdp giQa ndng thdn. • Vi td chttc sdn xudt kinh doanh theo kieu cong nghiep: Trong khu vtic ndng thon hien nay, cac hinh thQc td chQc san xui t kinh doanh theo kieu cdng nghiep da xuat hien ben canh cac hinh thQc td chQc san xuat hp gia dinh theo truyen thd'ng. Hien nay, trong nganh san xuat, ndng, lam, ngQ nghiep ed de'n 2500 cdng ty trong dd cd 597 ndng trQdng, 318 lam trQdng da chuyen len binh thQc cdng ty. Hinh thanh cae Tdng cdng ty cao su, che, ca phe, lam nghiep, thuy san v.v... 9540 hpp tac xa kieu mdi va 60578 trang trai ndng, lam, ngU nghiep va hang ngan cd sd xf nghiep ehan nudi theo kieu cdng nghiep v.v... Trong cac cdng nghiep che bie'n, cac nganh thu cdng nghiep va dich vu cung hinh thanh td chQc san xua't kinh doanh hien dai cdng nghiep, vdi cle hinh thQc nha may hien dai, cic doanh nghiep, cae cdng ty cd phin, cdng ty trach nhiem hQu ban, cac hdp tac xa v.v... Mdt dieu dang iQu y, tfnh lien ket giQa cae ddn vi san xuat kinh doanh da xuat hien tren dia ban nong thdn va ngoai dia ban ndng thdn tham chf vdi nQdc ngoai. • Ve lot sd'ng cong nghiep: Ldi sd'ng edng nghiep da dQdc hinh thanh. Viec tQ duy va td chQc theo phQdng phap khoa hpc, nghiem tuc tuan thu d c quy tnnh cdng nghe, tdn trpng ky luat lao ddng hpc hdi, nang cao trinh dp ky thuat v.v... da xui t hien. Qua sQ trinh bay tren, ehung ta thay sQ tiep nhan nen van minh cdng nghiep eiia khu vile ndng thdn bing each ket hdp truyen thd'ng vdi hien dai da bUde d iu thuc day ndng thon phat trien theo hudng van minh thdi dai. Tuy vay, qua trinb tiep nhan nen van minh cdng nghiep cung da pham nhQng sai l im - nhQ gay d nhiim mdi trQdng sinh thai, d nhiim tai nguyen d i t dai ndng nghiep, tai nguyen nUdc pha buy canh quan di san van hda - hch sQ, gay tac hai cho san xui t va ddi sd'ng vat chit, tinh than dan cQ ndng thon. 2.3. Su tii'p nhqn nin vdn minh do thi Cdng cupe ddi mdi kinh te, md cQa va hpi nhap tQ nam 1986 dg'n nay da md ra mpt thdi ky mdi cho cdng cupc dd tbi hda da't nQdc vdi td'c dp cao. Dan so thanh tbi da chie'm ty le 19% trong nam 1985 tang len 20% trong nam 1990, 20,5% trong nam 1995, 23,7% trong nam 2000 va 26,97% trong nam 2005 so vdi tdng dan sd eua ca nQdc. Den nay, ca nQdc ed den 676 do thi ke tQ ca'p thi tra'n trd len, trong dd cd 2 do thi loai 1 (Ha Ndi va Thanh phd Hd Chf Minh) 11 dd thi loai 2, 13 do thi loai 3, 60 dd thi loai 4 va 560 do thi loai 5. Dd thi loai 4 (cle thi xa) va loai 5(thi tran) gan gui va nam giQa khu vUe ndng thdn . Khu vtic ndng thdn tie'p nhan nen van minh do thi, theo cac khfa canh sau day: • Phi ndng nghiep hda: Cac boat ddng eua cU dan ndng thdn da phi ndng nghiep hda va ngay cang tang len. Theo dieu tra ndng thdn nong nghiep thuy san trong nam 1999, thi vao nam 1994, sd hp chuyen nganh nghe (tieu thu cdng nghiep va dich vu) chieu 11,2%, nam 1999 ehiem 17,6% so vdi tdng so' hp trong ndng thon. Hien nay, ty le nay ehiem 26%. O cae dia ban nong thon cd lang nghe, viec phi nong nghiep hda diin ra manh me va dat trinh dp cao. Chang ban d Hdp tac xa Duy Sdn II, (Duy xuyen, Quang Nam) ty le lao dpng phi nong nghiep chie'm 40%, d lang giay Phu Yen (Phu Xuyen - Ha Npi) dat 90%. d lang may Co Nhue (TQ Liem - Ha Ndi) dat 70%. 6 lang nghe ldn Bat Trang (Gia Lam) Ddng Ky (Tien Sdn - Bic Ninh), Van Phuc (Ra Noi) dat g in 100%. Ngoai ra mpt phan dan cQ ndng thdn da thtic hien cong cuoc phi nong nghiep hda, bang each thoat ly dia ban nong thon vinh viin hoac thdi vu ra cac do thi ldn va nUdc ngoai lam an len den hang trieu ngUdi. Nhin chung cupc phi nong nghiep hda trong chQng mile nhat dinh da nang eao ddi sd'ng vat cha't va t inh t h i n , nang cao kien thQc ky thuat , nang cao dan tri , kien 76 Nghiin cilu Kinh tgsd375 - Thing 8/2009 Dac diem cua van minh thQc td chQc quan ly eua khu vUc ndng thdn. • Td chttc diem ddn cU theo kieu do thi: Trong khu vUc nong thdn den nay hinh thanh nhQng diem dan cU kieu dd thi cd quy md nhd d khip ndi, chung dUdc mang ten thi tQ, khu trung tam xa, khu trung tam cum xa (d mien nui), thi trin.. NhQng thi t r in dQdc chuyen len thi xa, thi xa len thanh phd' dang diin ra khip ndi vdi nhip dp khac nhau. • TYep thu ldi sd'ng do thi: + Ve san xuat kinh doanh: khu vQc ndng thdn da tiep thu each suy nghi, each lam an va nhQng gia tri phi vat chat cua dd thi, bao gdm tri tue kinh doanh, kien thQc td chQc quan ly kinh doanh, ky nang giao tie'p va Qng xQ cua cU dan dd thi. -I- Ve sinh hoat: khu vQc ndng thdn cung tiep thu nhQng gia tri cua van minh dd thi trong each an, d, mac, di lai, vui chdi giai tri... Cu the nhu da sQ dung mdt so dd an, thQc ud'ng, kien true nha d, thdi trang, trd chdi dien tQ, eung nhQ hpc each sQ dung eae tien nghi sinh boat vd'n ed d-dd tbi trong ddi sd'ng hang ngay. ' i ^ NhQng dieu neu tren thay khap ndi, dac biet rd net d eac vung ndng thdn ed kinh te phat trien. Vf dti nhU lang Kieu Ky (Gia Lam) ' cd nghe dat vang quy va nghe lam da. Nha nao cung cd tQ 2 — 5 may khau, lam viec tQ sang de'n tdi, tren dQdng lang, d td, xe lam, xe may di lai nhU con thoi. Cac hd gia dinh lam tQ sang den tdi. Cae hd gia dinh cd nha mat dudng md dich vu sQa chQa xe may, may do, an udng, budn ban, cQa hang bach hda... Trong lang nhQng ngdi nba 2-3 t ing kieu mdi mpc len, 80% gia dinh da s im du ndi th i t phUdng tien sinh boat vui chdi, giai tri nhU ti vi, dau video, tu lanh, dien thoai, xe may... Dien thip sang trong nha, ngoai dUdng ngo. Lang Kieu Ky bay gid nhu mdt dd thi nhd. NgUdi dan Kieu Ky va cac lang lan can mud'n mua sim thQ gi eung sin, khdng phai clt cdng ra thanh phd'nhQ trQdc nQa. NhQng vi du tUdng tU cdn nhieu. Nhin chung lai, khu vUc ndng thdn tiep nhan nen van minh do thi tren nhieu mat: kinh te, xa hpi; van hda ndng thdn gin chat vdi viec bao ve truyen thd'ng. Tuy vay cung cdn nhieu bat cap. Net ndi bat nha't la d nhiim mdi trudng sinh thai, te nan xa hpi xuat hien. Kie'n true truyen thd'ng bi vi pham, cupc sd'ng thanh binh, chit phac cua ndng thdn hi suy giam... NhUng, can khang dinh la ndng thdn tiep nhan van mmh dd thi la mdt xu hUdng tat ye'u va la sU mong mud'n tQng bUde nit ngan ehenh lech giQa thanh thi va ndng thdn. 3. Nhan dinh va kie'n nghi 3.1. Nhqn dinh ve khu vUc ndng thdn tii'p nhqn vdn minh thdi dqi • Nhdn dinh chung: Qua sU trinh bay ve thUc trang tren, chung ta thay viee ndng thdn tie'p nhan nen van minh thdi dai la nhu cau tat yeu cua sU phat trien nong thdn va la mdt xu the cd tinh quy luat cua viec chuyen ndng thdn truyen thdng len ndng thdn hien dai, bang each ket hdp chat ehe truyen thd'ng vdi van minh thdi dai vdi nhQng bQdc di thi'ch hpp. Tac dung cua viec tiep nhan van minh thdi dai da bUde diu chuyen ndng thdn truyen thd'ng len ndng thdn hien dai, da gdp phin phat trien kinh te xa hpi ndng thdn theo hudng thi trUdng hda, cdng nghiep hda, hien dai hda, dd thi hda, chu ddng hdi nhap theo xu the toan clu hda. Tuy vay viec tie'p nhan nen van minh thdi dai cua khu vUc ndng thdn cdn nhieu chd yeu kem nhU: khdng ddng deu giQa cac vung trong nQdc; khdng ddng deu giQa cac t ing ldp dan eU ndng thdn; nhQng mat trai cua kinh te' thi trQdng, cua cdng nghiep hda, dd thi hda gay tac hai nh i t dinh cho kinh te, xa hdi, mdi trQdng, van hda eho cdng ddng cU dan ndng thdn. • Nhqn dinh vi thdi do tie'p nhqn: Van minh thdi dai gin lien vdi sU phat trien. TQng ca nhan cung nhU cpng ddng ndng thdn deu hUdng de'n sU phat trien. Vi vay khu vUc ndng thdn san sang tiep nhan nen van minh thdi dai. Tuy vay, tuy luc, tuy ndi, tuy viec, tuy ndi dung ma cd nhQng thai dp khac nhau, ed nhQng thai dp tie'p thu cu the: hd hdi, rdng md, nhiet tinh ddn chd; de dat, can nhac; miin cQdng, b i t die di; khdng thien chf, tQ Nghiin cilu Kinh te so 375- Thing 8/2009 77 Dac diem ciia van minh chdi, phan ddi. NhQ vay, viee khu vQc ndng thdn tiep nhan nen van minh thdi dai la v in de r i t nhay cam. • Nhqn dinh vi cdch thttc tiep thu: Qua thile tiin, chung tdi tha'y khu vUc ndng thdn tiep nhan nen van minh thdi dai bang nhieu each khac nhau phu hdp vdi dieu kien cu the vdi timg lue, tilng ndi. Thdng thUdng cd nhQng each thQc: tiep nhan timg bQdc; tiep nhan nhay vpt; tie'p nhan thQ nghiem; tie'p nhan tren cd sd truyen thd'ng ket hpp hien dai; tiep nhan bang ndi lUc ban than, boac bang ngoai lUc, hoac ke't hdp ea npi lUc vdi ngoai ltlc. • Nhdn dinh vi nhttng nguyin tdc tie'p nhqn: Qua khao sat khu vQc ndng thdn dep nhan nen van minh thdi dai theo nhQng nguyen tac: khdng dupe ap dat va ndng vdi; phai ke't hdp nhuin nhuyin nen van minh thdi dai phu hdp vdi truyen thd'ng eua nong thon; tie'p nhan nen van minh thdi dai eua nong thdn phai cd nhQng dieu kien vat chi t va tinh th in tUdng Qng. 3.2. Kie'n nghi De khu vQc nong thdn tie'p nhan ndn van minh thdi dai nhanh, manh, rpng khip hieu qua va ben vQng, ehung tdi xin kien ughi: • Ddi vdi khu vUc nong thon: Khu vQc ndng thdn phai nd ltlc ban than vQdn len, cd khat vpng hQdng tdi tam cao cua van minh thdi dai tao ra nhQng kha nang mdi, nhQng dieu kien mdi d n thiet eho viec tiep nhan hQu hieu nen van minh thdi dai. Cu the, khu vUe ndng thdn phai ed gang ddi mdi tu duy, trUde het la tU duy kinh te hUdng theo nen kinh te thi trUdng hien dai. - Hpc tap bing mpi each de nang cao dan tri, nang cao kie'n thQc ve mpi mat ky thuat, cdng nghe, td chQc, quan ly v.v... - Nang eao y chi tie'n thu, khat vpng eanh tan, tu lilc, tu eUdng. - Phat huy tinh hoa truyen thd'ng, de phdng khic phuc, chd'ng lai nhQng tieu ctic tao ra cho nong thon ve kinh te, xa hpi, mdi trUdng sinh thai, van hoa. • Ddi vdi Nhd nttdc: Nha nUdc d n phai thtic hien tfch ctic vai trd ba dd eho khu vQc ndng thdn tiep nhan van minh thdi dai nhanh va tot hdn trong thdi gian tdi. Cu the la Nha nUdc can phai: - Tao moi trUdng thuan ldi eho khu vile nong thdn tie'p nhan nen van minh thdi dai. - Ban hanh he thd'ng chinh sach thue day, hd trd khu vQc nong thon tie'p thu hQu hieu van minh thdi dai, cung nhQng ehinh saeh ban che nhQng hau qua xau gay ra eho nong thdn. • Ddi vdi cd quan nghien cttu khoa hgc, tie'n banh nghien cQu, thQ nghiem cac md hinb mdi, tdng ket va hoan thien eie mo hinh thUe tien ve viec khu vUc nong thon tiep thu nen van minh thdi dai theo cae dia ban khac nhau. • Dot vdi cd quan^f^an ly trttc tie'p vd httu quan, can thtic h ienmydng xuyen viee hUdng dan, thanh tra va giam sat qua trinh khu vUe ndng thdn tiep nhan nen van minh thdi dai, ban ehe tdi da va xda bd nhQng hien tQdng tieu ctic, phan van minh./. TAI LEU THAM KHAO 1. Amold Toynbee. A Study of History (Nghien cim vd lieh sir - mfit each thtJc didn giai). Nxb Thd gidi, H,\ 2003. 2. Trii Qudc Vupng (chii bien) Tfi Ngpe Thanh, Nguydn Chi Bdn, Ldm My Dung, Tr& Thuy Anh: Co sd van hda Viet Nam. Nxb Giao due, H, 2003. 4. Vu Trpng Khai (Chu bien) Dd Thai Ddng, Pham Bich Hpp: Phat tridn nfing thfin Viet Nam tir ldng xa truyen thfing de'n van minh thdi dai. Nxb Nfing nghiep, H, 2004. 5. Nguydn Hidn Le, Thieng Giang: Lich sit thd gidi. Tdp I, n, Nxb Van hda thfing tin, H, 1998. 78 Nghiin cilu Kinh te sd375- Thing 8/2009