Đa dạng thực vật trong các hệ sinh thái rừng ngập mặn ven biển thành phố Hải Phòng
Tài liệu Đa dạng thực vật trong các hệ sinh thái rừng ngập mặn ven biển thành phố Hải Phòng: Nghiên c u T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 22 - n m 2018 38 A D NG TH C V T TRONG CÁC H SINH THÁI R NG NG P M N KHU V C VEN BI N THÀNH PH H I PHÒNG L u V n Huy n1, Nguy n Chi n Th ng2 1Tr ng i h c Tài nguy n và Môi tr ng Hà N i 2Vi n Công ngh Môi tr ng Tóm t t Các h sinh thái r ng ng p m n có giá tr kinh t cao, có vai trò sinh thái quan tr ng và có kh n ng b o v và c i thi n môi tr ng t t. Hi n nay, các h sinh thái r ng ng p m n Vi t Nam nói chung và TP. H i Phòng nói riêng ang b nhi u e do t phát tri n kinh t - xã h i, t ý th c c a con ng i và t nh ng tai bi n t nhiên, trong ó có bi n i khí h u, vì v y ã b gi m sút m nh v di n tích và ch t l ng. Bài báo trình bày rõ h n các c i m v tính a d ng th c v t ng p m n c a các h sinh thái r ng ng p m n ven bi n thành ph H i Phòng. T khóa: R ng ng p m n; Suy gi m; H sinh thái r ng ng p m n; Tính a d ng th c v t ng p m n. Abstract Flora diversity of mangro...
Bạn đang xem nội dung tài liệu Đa dạng thực vật trong các hệ sinh thái rừng ngập mặn ven biển thành phố Hải Phòng, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 22 - n m 2018
38
A D NG TH C V T TRONG CÁC H SINH THÁI R NG
NG P M N KHU V C VEN BI N THÀNH PH H I PHÒNG
L u V n Huy n1, Nguy n Chi n Th ng2
1Tr ng i h c Tài nguy n và Môi tr ng Hà N i
2Vi n Công ngh Môi tr ng
Tóm t t
Các h sinh thái r ng ng p m n có giá tr kinh t cao, có vai trò sinh thái quan
tr ng và có kh n ng b o v và c i thi n môi tr ng t t. Hi n nay, các h sinh thái
r ng ng p m n Vi t Nam nói chung và TP. H i Phòng nói riêng ang b nhi u
e do t phát tri n kinh t - xã h i, t ý th c c a con ng i và t nh ng tai bi n
t nhiên, trong ó có bi n i khí h u, vì v y ã b gi m sút m nh v di n tích và
ch t l ng.
Bài báo trình bày rõ h n các c i m v tính a d ng th c v t ng p m n c a
các h sinh thái r ng ng p m n ven bi n thành ph H i Phòng.
T khóa: R ng ng p m n; Suy gi m; H sinh thái r ng ng p m n; Tính a
d ng th c v t ng p m n.
Abstract
Flora diversity of mangrove ecosystems along coastal area of Hai Phong city
Mangrove ecosystems have high economic values and play an important
ecological role in protecting and improving the environment. Currently, mangrove
ecosystems in Vietnam in general and Hai Phong city in particular are threatened by
social - economical development, poor community awareness and various natural
hazards including climate change. These causes lead to drastic reducing in total
area and quality of mangroves. This article outlines the characteristics of the ora
diversity of mangrove ecosystems along coastal area of Hai Phong city.
Keyword: Mangrove; Mangrove ecosystems; Flora diversity of mangrove.
1. M U
R ng ng p m n (RNM) là qu n x
c h p thành t th c v t ng p m n nh
h ng b i n c tri u ven bi n nhi t i
ho c bán nhi t i. T i Vi t Nam th r ng
ng p m n là m t h sinh thái t nhi n c
tr ng vùng ven bi n, v i s a d ng,
phong phú v ng th c v t; c vai trò to
l n v kinh t và sinh thái - môi tr ng
nh ng do nhi u nguy n nhân khi n di n
tích và a d ng r ng ng p m n n c ta
ngày càng gi m sút. H i Phòng c ng là
m t a ph ng c s a d ng cao v các
loài th c v t ng p m n [4].
Bài báo này s g p ph n làm rõ s
a d ng c a h th c v t và th m th c
v t ng p m n TP. H i Phòng và ch ra
nh ng giá tr v kinh t - x h i - môi
tr ng c a chúng c ng nh xu t
các gi i pháp s d ng h p lý, b o t n
và phát tri n b n v ng các h sinh thái
RNM TP. H i Phòng.
2. I T NG VÀ PH NG
PHÁP NGHIÊN C U
2.1. Th i gian và a i m
- Th i gian nghi n c u: t tháng
11/2017 n tháng 7/2018
- a i m nghi n c u: khu v c
ven bi n thành ph H i Phòng, c th
x L p L (huy n Th y Nguy n), x
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 22 - n m 2018
39
Ti n Th ng (huy n Ti n L ng), x Phù
Long (huy n Cát H i) và ph ng Bàng
La (qu n S n).
Hình 1: Hình thái và v trí các khu v c
nghiên c u nhìn t nh v tinh Spot
(Ngu n tác gi th c hi n)
2.2. i t ng nghiên c u
Tính a d ng th c v t (các tr ng
thái th m th c v t ng p m n, qu n th
cây ng p m n và khu h th c v t ng p
m n) trong các h sinh thái RNM t i TP
H i Phòng.
2.3. N i dung nghiên c u
- Nghi n c u s a d ng c a th c
v t ng p m n TP H i Phòng
- Nghi n c u làm rõ vai trò và giá
tr c a tính a d ng th c v t trong các h
sinh thái RNM vùng nghi n c u.
- xu t các gi i pháp s d ng
h p lý, b o t n và phát tri n b n v ng
các h sinh thái RNM t i TP H i Phòng
2.4. Ph ng pháp nghiên c u
- Ph ng pháp t ng quan tài li u
D li u nh vi n thám và các tài
li u khác nh bài báo khoa h c, t p chí
c thu th p trong và ngoài n c v a
d ng h sinh thái RNM,
- Ph ng pháp kh o sát th c a
Ti n hành kh o sát t i 4 Ô ti u
chu n (OTC), kích th c m i OTC là
20 x 20 m2.
B ng 1. Danh sách các OTC c l a ch n nghiên c u
STT OTC V trí T a Qu n xã
1 OTC 01
X Phù Long, huy n
Cát H i
N: 20o50’12”,
E: 106o55’55”
Trang thu n loài
2 OTC 02
Ph ng Bàng La, qu n
S n
N: 20o42’42”,
E: 106o44’43”
c vòi thu n loài
3 OTC 03
X Ti n Th ng, huy n
Ti n L ng
N: 20o40’39”,
E: 106o39’35”
Trang - B n chua
4 OTC 04
X L p L , huy n
Th y Nguy n
N: 20o54’2”,
E: 106o44’20”
B n chua thu n loài
- Ph ng pháp ph ng v n ng i dân
D ki n 60 phi u (3 m u phi u)
c phân b nh sau:
Ng i dân xung quanh khu v c
RNM ven bi n TP. H i Phòng (40 phi u)
Cán b Phòng Tài nguy n môi
tr ng các a ph ng c RNM ven
bi n TP. H i Phòng (20 phi u)
- Các ph ng pháp phân tích,
ánh giá
• nh lo i các loài th c v t theo
ph ng pháp h nh thái
• Xác nh thành ph n loài và v
trí các taxon
Ph ng pháp tính sinh kh i các
loài trong qu n th [5]
Sinh kh i tr n m t t:
Wtop = 0,251 × × D2,46
Sinh kh i d i m t t:
Wr = 0.199 × 0.899 × D2,22
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 22 - n m 2018
40
Trong : D: ng kính thân
(DBH); H: chi u cao tán cây; : m t
g c a thân cây (t n/m3). i v i các
loài thu c h Rhizophoraceae th D =
DR0.3 ( ng kính thân v trí cách c
r 30 cm) [5].
T ng sinh kh i cây c xác nh
b ng công th c: B = W
top
+ W
R
(kg).
Trong : W
top
là sinh kh i tr n m t t;
W
R
là sinh kh i d i m t t.
- Ph ng pháp x lý s li u
• M c a d ng loài (H’) c
theo công th c
'
0
log 2
n
m
n n
H
m m=
= −∑
Trong : n là m t các th c a 1
loài trong khu v c nghi n c u
m là t ng m t các loài trong khu
v c nghi n c u
• Tính m t cá th th c v t ng p
m n tr n m t n v di n tích
M t tr n ha =
S cá th m
c x10.000 [3]Di n tích khung
nh l ng
3. K T QU VÀ TH O LU N
3.1. S a d ng c a th c v t ng p
m n TP H i Phòng
3.1.1. S a d ng và c tr ng c
b n c a các tr ng thái th m th c v t
ng p m n TP. H i Phòng
- Các tr ng thái th m th c v t ng p
m n trong vùng
RNM tr ng t i H i Phòng c t ng
di n tích kho ng 2.446 ha, b ng 80,2%
t ng di n tích r ng ven bi n thành ph ,
bao g m 3 lo i r ng tr ng nh sau:
• R ng Trang (Kandelia candel
(L,) Druce) thu n lo i: c t ng di n tích
1.338 ha, b ng 43,9% t ng di n tích
r ng ven bi n thành ph , phân b tr n
b i bi n các huy n An H i, Ki n Th y,
Ti n L ng, S n, Cát H i.
• R ng B n (Sonneratia caseolaris
(L.) Engl.) thu n lo i: c t ng di n tích 621
ha, chi m kho ng 20,4% t ng di n tích
R ng ng p m n ven bi n. Phân b t i các
vùng c a sông thu c huy n Th y Nguy n.
• R ng h n giao Trang (K.
candel) - B n (S. caseolaris): c di n
tích kho ng 487 ha, ch y u các huy n
Ti n L ng, H i An, Thu Nguy n, Ki n
Th y [4].
- Nh ng c tr ng c b n c a các
tr ng thái th m th c v t:
c i m c u trúc phân t ng RNM
mang n t c tr ng cho t ng khu v c:
khu v c Phù Long (Cát H i) và B ng La
- i H p t ng cây 200 - 400 cm chi m
u th , khu v c Tràng Cát - nh V và
Ti n L ng t ng cây 400 - 600 cm chi m
u th . T ng cây 400 - 600 cm ang c
xu h ng t ng l n, do qu n x B n chua
tr ng ang phát tri n và c b o v t t.
Do c b o v t t, t l che ph c a
th m th c v t ng p m n trong khu v c
khá cao, nhi u i m l n n 100% [4].
3.1.2. Thành ph n khu h loài cây ng p m n ven bi n TP. H i Phòng và
nh ng c i m c a khu h
B ng 2. Thành ph n và phân b c a các loài cây ng p m n trong vùng
Tên loài Tên khoa h c c i m Phân b
M m bi n
Avicennia marina
(Forsk) Vierh
Cây thân g nh , d ng cây b i, cây
th ng không cao quá 3 m
Ven bi n x Phù Long
(huy n Cát H i)
B n chua
Sonneratia
caseolaris (L.) Engl
Cây thân g , cao t i 15 m ho c h n
n a, ng kính c th t i 60 cm
Vùng c a sông huy n Thu
Nguy n
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 22 - n m 2018
41
c vòi
Rhizophora stylosa
Gu
Cây thân g c kích th c không
l n, ch cao kho ng 6 m
X Phù Long (huy n Cát
H i)
Trang
Kandelia candel
(L.) Druce
Cây thân g , c kích th c không
l n, c th c chi u cao 6 - 7 m
Các huy n An H i, Ki n
Th y, Ti n L ng và Cát H i
V t dù
Bruguiera
gymnorrhiza (L.)
Savigny in Lamk
Cây thân g c kích th c t ng
i l n, c th cao t i 30 - 35 m
Các huy n Ti n L ng, Ki n
Th y hay qu n H i An
(Ngu n Ngô ình Qu và m t s tác gi )
- Các ch s c tr ng c a các loài
cây ng p m n ch y u trong vùng:
• Qu n x Trang thu n loài (OTC
01) c m t là 6.275 cây/ha và sinh
kh i là 15,23 t n/ha.
• Qu n x c vòi thu n loài
(OTC 02) c m t là 2.650 cây/ha và
sinh kh i là 6,34 t n/ha.
• Qu n x Trang - B n chua (OTC
03) c m t là 4.650 cây/ha, sinh kh i
là 127,575 t n/ha.
• Qu n x B n chua thu n loài
(OTC 04) c m t là 1.050 cây/ha và
sinh kh i là 118,100 t n/ha.
- Xác nh t n loài và xây d ng
danh l c th c v t
Theo k t qu , khu v c RNM thành
ph H i Phòng c t ng s 106 loài th c
v t b c cao thu c 40 h c a 2 ngành
D ng x và H t kín. Ngành H t kín
l i c phân thành 2 l p, trong l p
Ng c lan g m 29 h , 60 chi, 68 loài; l p
Hành g m 6 h , 21 chi, 31 loài th c v t
b c cao c m ch (Theo Danh l c các
loài th c v t Vi t Nam, 2003, NXB i
h c Qu c gia Hà N i).
- S a d ng các b c taxon và
nh ng c i m khu h th c v t ng p
m n trong vùng (d ng s ng, y u t a
lý, giá tr s d ng, giá tr b o t n)
S phân b b c ngành th c v t
RNM ven bi n TP. H i Phòng ch c 2
ngành và r t ch nh l ch v s l ng loài.
Ngành H t kín c s l ng loài l n t i
99, chi m 93,40% t ng s loài khu v c
nghi n c u; s l ng chi là 81, chi m
92,05% t ng s chi; s l ng h là 35,
chi m 87,25% t ng s h .
T i khu v c RNM ven bi n TP. H i
Phòng xác nh c d ng s ng th c
v t c a 105 loài (99,06% t ng s loài).
Trong , nh m cây ch i tr n chi m u
th v i 56 loài (53,33%); ti p theo là
nh m cây ch i sát t 17 loài (16,19%);
nh m cây m t n m 15 loài (14,28%); th p
nh t là nh m cây ch i n 9 loài (8,57%)
và nh m cây ch i n a n 8 loài (7,62%).
H th c v t b c cao c m ch c a
RNM ven bi n TP. H i Phòng c tr ng
b i y u t châu Á nhi t i chi m t
l cao nh t 26,21%; ti p n là y u t
tân nhi t i và li n nhi t i chi m
16,50%; y u t c nhi t i chi m
13,59%; c h u Vi t Nam chi m
1,94% cùng các y u t ông Á, và y u
t Maylaysia - Indonesia là nh ng y u t
c t l th p nh t. Trong 2 loài mang
y u t c h u Vi t Nam là C Ng n
(Scirpus kimsonnensis N.K. Khoi), Qu
n (Ruellia tuberosa L.).
xác nh c 11 nh m cây tài
nguy n v i 75 loài th c v t c giá tr s
d ng, s l t loài cây làm thu c v i 62
l t (53,91%), chi m nhi u nh t; ti p
theo là cây n c c 15 l t (13,04%)
và cây cho g c 14 l t (12,17%); cây
làm c nh c 11 l t (9,57%); cây c
các công d ng khác nh làm nhi n li u
t, c i t o t, c 5 l t (4,35%);
cu i cùng cây cho tinh d u và cây làm
th c n gia súc cùng c 4 l t (3,48%).
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 22 - n m 2018
42
Trong RNM ven bi n TP. H i Phòng
ch c duy nh t m t loài quí hi m c
giá tr b o t n là loài C ng n (Scirpus
kimsonnensis N.K.Khoi) v i phân h ng
b o t n nguy c p (EN) B1+2a,b,c,d.
3.2. Vai trò và giá tr c a tính a
d ng th c v t trong các h sinh thái
r ng ng p m n vùng nghiên c u
3.2.1. Giá tr kinh t c a các loài
cây ng p m n và các qu n th th c v t
ng p m n TP. H i Phòng
D a theo k t qu nghi n c u c a
Adger (1996) xác nh s l ng
giá t ng giá tr kinh t c a h sinh thái
RNM, xác nh c s t ng giá
tr kinh t (TEV) c a khu v c RNM ven
bi n H i Phòng bao g m giá tr s d ng
tr c ti p, gián ti p, giá tr không s d ng
c th hi n chi ti t nh sau:
- Giá tr s d ng tr c ti p: bao g m
giá tr v cây thu c và th c ph m n
c, giá tr l y g và làm c i, giá tr
làm c nh, các giá tr khác nh cho tinh
d u, nguy n li u làm gi y,
• Giá tr c i t và các công d ng
khác mà VQG Cát Bà mang l i cho
ng i dân khi vào khai thác hàng n m
l n n 26.640.000 ng/n m.
• Doanh thu thu c t cung c p
d c li u c a khu v c RNM ven bi n
H i Phòng t m tính trung b nh hàng
n m là: 40.500.000 ng/n m.
• T ng giá tr v cây c nh c a
r ng ng p m n H i Phòng c khai
thác trong 20 h thu c khu v c x Phù
Long là: 61.250.000 ng.
- Giá tr s d ng gián ti p: bao g m
giá tr v ngu n n c, giá tr tích l y
cacbon hay giá tr v du l ch sinh thái.
• Giá tr tích l y cacbon c a RNM
t nhi n t i H i Phòng t m tính v i
loài c vòi (Rhizophora stylosa) là
396.300.118 ng.
• c tính giá tr v du l ch sinh
thái RNM ven bi n H i Phòng thu c
là: 960.000.000 ng/n m.
3.2.2. Ý ngh a sinh thái, b o v
môi tr ng c a các qu n th cây ng p
m n ven bi n TP. H i Phòng
Theo các nghi n c u c a Ph m
V n Ng t và các cs (2013), xác
nh các vai trò nh : i u hòa khí h u
trong vùng, làm khí h u d u mát h n,
gi m nhi t t i a và bi n nhi t,
giúp h n ch s b c h i n c vùng t
RNM, gi n nh m n l p t m t,
h n ch s xâm nh p m n vào t li n;
c kh n ng ch n s ng ch n b o v ng
ch c b o v c dân vùng ven bi n, h n
ch tác h i c a gi b o; c tác d ng h n
ch x i l và các quá tr nh xâm th c
b bi n.
3.3. Các gi i pháp s d ng h p
lý, b o t n và phát tri n b n v ng các
h sinh thái r ng ng p m n t i TP.
H i Phòng
- T o i u ki n thu n l i ng i
dân và c ng ng a ph ng tham gia
b o v và phát tri n RNM, c h ng
l i tr c ti p t r ng, d n thay th c ch
khoán b ng ti n nh hi n nay.
- m b o v a phát tri n c
v n RNM v a phát tri n kinh t th y
s n, gi cân b ng gi cân b ng nhu c u
phòng h và phát tri n kinh t , t o vùng
an toàn b o v và phát tri n RNM m t
cách lâu dài.
- Chính sách ph i rõ ràng, h p lý,
b nh ng gi a các thành ph n kinh t .
- T ng c ng s ph i h p li n
ngành trong vi c qu n lý nhà n c i
v i RNM, vi c t ch c qu n lý h sinh
thái RNM c n h ng t i ph ng th c
ng qu n lý r ng v i s tham gia c a
ng i dân và c ng ng a ph ng.
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 22 - n m 2018
43
- G p ph n chuy n d ch c c u
kinh t lâm nghi p, nông nghi p, th y
s n phù h p v i c thù vùng RNM,
m b o cân i gi a vi c b o v môi
tr ng và n nh cu c s ng c a ng i
dân trong vùng.
4. K T LU N VÀ KI N NGH
4.1. K t lu n
- xác nh c t i khu v c
RNM ven bi n TP. H i Phòng 106 loài
th c v t b c cao c m ch thu c 88 chi,
40 h , thu c 2 ngành D ng x và H t
kín. Ngành H t kín chi m u th hoàn
toàn v i 93,40% s loài toàn khu v c
nghi n c u.
- H th c v t b c cao c m ch c a
RNM ven bi n TP. H i Phòng c tr ng
b i y u t châu Á nhi t i chi m t l
cao nh t 26,21%. xác nh c 11
nh m cây tài nguy n v i 75 loài th c
v t c giá tr s d ng, s l t loài cây
làm thu c v i 62 l t (53,91%), chi m
nhi u nh t. T i RNM ven bi n H i
Phòng ch c duy nh t m t loài quí
hi m c giá tr b o t n là loài C ng n
(Scirpus kimsonnensis N.K.Khoi). ây
v a là loài c h u Vi t Nam, v a c t n
trong Sách Vi t Nam và c x p
h ng nguy c p (EN).
- xác nh c 4 qu n x
th c v t ng p m n c tr ng khu
v c RNM ven bi n H i Phòng và mô
t c u trúc, xác nh sinh kh i c a 4
qu n x này.
- xác nh c m t s giá
tr s d ng tr c ti p v kinh t c a
qu n th th c v t ng p m n trong các
h sinh thái RNM ven bi n TP. H i
Phòng c ng nh vai trò c ng nh ý
ngh a sinh thái và b o v môi tr ng
c a qu n th th c v t ng p m n ven
bi n H i Phòng.
4.2. Ki n ngh
M t s qu n x th c v t ng p m n
th c th t i RNM ven bi n H i Phòng,
c bi t là qu n x thu n Trang t i khu
v c VQG x Phù Long, huy n Cát H i
ang c d u hi u b suy gi m m t do
c n c các bi n pháp ph c h i, b o
v k p th i.
TÀI LI U THAM KH O
[1]. B KH&CN (2007). Sách Vi t
Nam ph n II. Th c v t. NXB Khoa h c t
nhi n và Công ngh .
[2]. L Tr n Ch n (1990). M t s c
i m c b n c a h th c v t Vi t Nam. NXB
Khoa h c cà K thu t. Hà N i.
[3]. Nguy n Th H ng H nh, Ph m
H ng Tính (2017). nh l ng cacbon
trong r ng ng p m n tr ng vùng ven bi n
mi n B c Vi t Nam. NXB Khoa h c và
Công ngh .
[4]. Tr n c Th nh (ch bi n)
(2015). Thiên nhiên và môi tr ng vùng
b H i Phòng. NXB T nhi n và Khoa h c
công ngh .
[5]. Komiyama, Sasitorn Poungparn
and Shogo Kato (2005). Common allometric
equations for estimating the tree weight of
mangroves. Journal of Tropical Ecology,
21:471-477.
[6]. M. Spalding, M. Kainuma, and L.
Collins (2011). World Atlas of Mangroves.
Hum Ecol, 39:107-109.
[7]. J. B. Long and C. Giri (2011).
Mapping the Philippines mangrove forests
using Landsat imagery. Sensors, vol. 11,
no. 3, 2972-2981.
[8]. S. Sandilyan, K. Kathiresan
(2012). Mangrove conservation: a global
perspective. Biodiversity and Conservation,
Volume 21, Issue 14, 3523-3542.
BBT nh n bài: 14/8/2018; Ph n bi n
xong: 04/9/2018
Các file đính kèm theo tài liệu này:
40412_128210_1_pb_0885_2145518.pdf
