Chuyên đề Phương pháp xác định tổng mức đầu tư và đánh giá hiệu quả đầu tư dự án đầu tư xây dựng công trình

(Tµi liÖu göi sinh viªn tham kh¶o tõ chuyªn ®Ò 3 ®ªn chuyªn ®Ò 9 vÒ kinh tÕ x©y dùng “ lÜnh vùc ®Þnh gi¸ x©y dùng” ®Ó sinh viªn øng dông lµm bµi tËp lín) Chuyªn ®Ò 3 Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t­ vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Çu t­ dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh I. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t­ cña dù ¸n 1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ tæng møc ®Çu t­ 1.1 Kh¸i niÖm vµ vai trß cña tæng møc ®Çu t­ Tæng møc ®Çu t­ dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh (gäi t¾t lµ tæng møc ®Çu t­ dù ¸n- TM§T) lµ mét chØ tiªu kinh tÕ – kü thuËt tæng hîp quan träng, ë n­íc ta, qua c¸c thêi kú ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng kh¸i niÖm vµ néi dung cña TM§T còng ®­îc thay ®æi vµ hoµn thiÖn dÇn trong c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt cña Nhµ n­íc (QPPL), vÝ dô, kh¸i niÖm vÒ TM§T ®­îc nªu t¹i Môc 1 §iÒu 25 cña NghÞ ®Þnh sè 52/1999/ N§-CP ngµy 8 th¸ng 7 n¨m 1999 cña ChÝnh phñ vµ t¹i §iÒu 39 cña NghÞ ®Þnh sè 16/2005/N§-CP ngµy 07 th¸ng 02 n¨m 2005 cña ChÝnh phñ h­íng dÉn thi hµnh LuËt X©y dùng Theo NghÞ ®Þnh sè 99/2007/N§-CP TM§T cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh th× TM§T ®­îc hiÓu lµ “chi phÝ dù tÝnh cña dù ¸n vµ bao gåm chi phÝ x©y dùng, chi phÝ thiÕt bÞ, chi phÝ båi th­êng gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c­ ; chi phÝ qu¶n lý dù ¸n, chi phÝ t­ vÊn ®Çu t­ x©y dùng; chi phÝ kh¸c vµ chi phÝ dù phßng”. N§ 99/2007/N§-CP cña ChÝnh phñ vµ Th«ng t­ sè 05/2007/TT-BXD cña Bé X©y dùng ®· kh¶ng ®Þnh vai trß to lín cña TM§T ®ã lµ lµm c¨n cø ®Ó “lËp kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­, x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n”. 1.2 Néi dung vµ c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn chi phÝ cña tæng møc ®Çu t­ C¸c thµnh phÇn chi phÝ cña TM§T rÊt ®a d¹ng vµ kh¸c nhau víi c¸c lo¹i h×nh dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng kh¸c nhau vµ phô thuéc vµo c¸c quy ®Þnh cña tõng n­íc kh¸c nhau. ë ViÖt Nam, néi dung vµ c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn chi phÝ cña TM§T ®­îc quy ®Þnh t¹i c¸c v¨n b¶n QPPL cña Nhµ n­íc vµ còng thay ®æi theo tõng thêi kú ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng. NghÞ ®Þnh sè 99/2007/N§-CP TM§T cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh quy ®Þnh néi dung vµ thµnh phÇn chi phÝ cña TM§T gåm 7 thµnh phÇn chi phÝ c¬ b¶n (§iÒu 4), vµ ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc (3.1) sau: V = GXD + GTB + GGPMB + GQLDA + GTV + GK + GDP (3.1) Trong ®ã: V : Tæng møc ®Çu t­ cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh. GXD : Chi phÝ x©y dùng cña dù ¸n GTB : Chi phÝ thiÕt bÞ cña dù ¸n GGPMB: Chi phÝ båi th­êng gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ GQLDA : Chi phÝ qu¶n lý‎ dù ¸n GTV : Chi phÝ t­ vÊn ®Çu t­ x©y dùng GK : Chi phÝ kh¸c cña dù ¸n GDP : Chi phÝ dù phßng Néi dung tõng kho¶n môc chi phÝ cña TM§T dù ¸n ®­îc quy ®Þnh t¹i Môc 3 §iÒu 4 cña NghÞ ®Þnh 99/2007/N§-CP vµ ®­îc cô thÓ hãa t¹i Th«ng t­ sè 05/2007/TT-BXD cña Bé X©y dùng. Minh ho¹ c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn chi phÝ cña TM§T dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh ë giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t­ thÓ hiÖn mét c¸ch tæng qu¸t ë S¬ ®å 3.1 d­íi ®©y: Chi phÝ x©y dùng CP dù phßng Chi phÝ kh¸c CP mua s¾m vµ l¾p ®Æt thiÕt bÞ C¸c CP liªn quan ®Õn ®Êt ®ai C¸c CP liªn quan ®Õn SX trong t­¬ng lai C¸c CP liªn quan ®Õn nghÜa vô tµi chÝnh víi NN Tæng møc ®Çu t­ dù ¸n S¬ ®å 3.1. C¬ cÊu c¸c thµnh phÇn chi phÝ cña tæng møc ®Çu t­ dù ¸n C¸c CP liªn quan ®Õn vÊn ®Ò m«i tr­êng Chi phÝ QLDA Chi phÝ GPMB, T§C Chi phÝ t­ vÊn §TXD C¸c CP kh¸c CP dù phßng cho yÕu tè KL CP dù phßng cho yÕu tè tr­ît gi¸ Víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ kh¸c nhau th× c¸c kho¶n môc chi phÝ cña TM§T dù ¸n còng kh¸c nhau vµ tû träng c¸c chóng chiÕm trong TM§T còng kh¸c nhau. Tuú theo tõng lo¹i h×nh dù ¸n cô thÓ mµ x¸c ®Þnh c¸c kho¶n môc chi phÝ vµ tû trong cña c¸c kho¶n môc chi phÝ nµy. 1.3 Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t­ Do tÇm quan träng còng nh­ sù cÇn thiÕt ph¶i x¸c ®Þnh TM§T dù ¸n ®Çu t­, do ®ã viÖc tÝnh to¸n TM§T ph¶i ®¸p øng ®­îc nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: - Ph¶i ­íc tÝnh ®Çy ®ñ toµn bé c¸c chi phÝ ®Çu t­ cña dù ¸n, ®¶m b¶o víi nguån vèn ®· dù tÝnh ®ñ ®Ó thi c«ng x©y dùng dù ¸n trong kho¶ng thêi gian ®· x¸c ®Þnh vµ dù ¸n ®i vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ - Ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n ph¶i dÔ hiÓu, dÔ ¸p dông cã tÝnh chÊt th«ng dông vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. 1.4. Yªu cÇu cña c«ng viÖc tÝnh to¸n - §¶m b¶o ®é chÝnh x¸c, tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ vµ ®é tin cËy cña chØ tiªu tæng møc ®Çu t­. - §¶m b¶o viÖc tÝnh to¸n ph¶i lµm cho c¬ cÊu vèn ®Çu t­ ngµy cµng tiªn tiÕn h¬n, hîp lý h¬n. 2. Mét sè ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t­ Thùc tÕ TM§T dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh ®­îc x¸c ®Þnh theo nhiÒu ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n kh¸c nhau, nh­ng Bµi gi¶ng nµy chØ giíi thiÖu mét sè ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n th«ng dông ë n­íc ta hiÖn nay, ®ã lµ: 2.1 Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T theo thiÕt kÕ c¬ së cña dù ¸n ®Çu t­ a, Ph¹m vi vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T theo thiÕt kÕ c¬ së (TKCS) cña dù ¸n ®­îc ¸p dông cho viÖc x¸c ®Þnh TM§T cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ XDCT trong giai ®o¹n lËp dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh vµ ®· cã b¶n vÏ thiÕt kÕ c¬ së. b, C¬ së nguån d÷ liÖu Khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T cña dù ¸n ®Çu t­ theo TKCS tuú theo møc ®é ®o bãc tiªn l­îng (bãc theo khèi l­îng c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu hay bãc theo khèi l­îng bé phËn kÕt cÊu c«ng tr×nh,...) cña b¶n vÏ TKCS, tuú theo yªu cÇu cña tõng dù ¸n vµ nguån sè liÖu cã ®­îc ®Ó x¸c ®Þnh c¸c d÷ liÖu vµ c¸c ®¹i l­îng tÝnh to¸n. Cã thÓ sö dông d÷ liÖu vµ mét sè ®¹i l­îng tÝnh tãan chñ yÕu trong nh÷ng dù liÖu vµ ®¹i l­îng sau ®©y: Sè l­îng vµ danh môc c¸c c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu/ bé phËn kÕt cÊu cña c«ng tr×nh (m). Khèi l­îng c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu/ khèi l­îng bé ph©n kÕt cÊu cña c«ng tr×nh (QXDij). §¬n gi¸ c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu (Gi¸ chuÈn (ZCij), ®¬n gi¸ tæng hîp (ZTHij), hay ®¬n gÝa chi tiÕt (ZCTij), hoÆc suÊt chi phÝ x©y dùng vµ suÊt chi phÝ thiÕt bÞ. C¸c th«ng tin, d÷ liÖu chung vÒ c«ng suÊt, ®Æc tÝnh kü thuËt cña d©y chuyÒn c«ng nghÖ hoÆc c¸c th«ng tin, d÷ liÖu chi tiÕt vÒ d©y chuyÒn c«ng nghÖ, sè l­îng, chñng lo¹i, gi¸ trÞ tõng thiÕt bÞ hoÆc gi¸ trÞ toµn bé d©y chuyÒn c«ng nghÖ vµ gi¸ mét tÊn, mét c¸i hoÆc toµn bé d©y chuyÒn thiÕt bÞ t­¬ng øng. C¸c b¸o gi¸ hoÆc gi¸ chµo hµng thiÕt bÞ cña Nhµ s¶n xuÊt hoÆc ®¬n vÞ cung øng thiÕt bÞ. c, Ph­¬ng ph¸p vµ c¸c b­íc tÝnh to¸n §Ó x¸c ®Þnh TM§T tõ TKCS cña dù ¸n theo c«ng thøc (3.1) nªu trªn, th×: B­íc thø nhÊt: x¸c ®Þnh chi phÝ x©y dùng (GXD) dù ¸n Tr­íc hÕt x¸c ®Þnh sè l­îng vµ danh môc c¸c c«ng tr×nh x©y dùng cña dù ¸n. GXD = GXDCT1 + GXDCT2 + … + GXDCTn (3.2) Trong ®ã: n lµ sè c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh thuéc dù ¸n. Víi c«ng tr×nh x©y dùng ®· x¸c ®Þnh lËp danh môc c¸c c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu vµ tÝnh khèi l­îng c¸c c«ng t¸c nµy tõ b¶n vÏ TKCS. Chi phÝ x©y dùng (GXD) ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc (3.3) d­íi ®©y: m GXD = ( ∑QXDjxZj + GQXDKi ) x (1+TGTGT-XD) (3.3) j=1 Trong ®ã: QXDij : Khèi l­îng c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu thø j/ bé ph©n kÕt cÊu thø j cña c«ng tr×nh thø i thuéc dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng. Zij: §¬n gi¸ c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu thø j/ ®¬n gi¸ theo bé phËn kÕt cÊu chÝnh thø j cña c«ng tr×nh. §¬n gi¸ cã thÓ lµ ®¬n gÝa chi tiÕt ®Çy ®ñ, hoÆc ®¬n gi¸ x©y dùng tæng hîp ®Çy ®ñ, hoÆc ®¬n gi¸ ®Çy ®ñ theo bé phËn kÕt cÊu cña c«ng tr×nh. §èi víi h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc c«ng tr×nh mµ ch­a thÓ ®o bãc ®­îc theo khèi l­îng chi tiÕt tõ b¶n vÏ mµ ®o bãc khèi l­îng tæng hîp nh­ m2 sµn nhµ, Km mÆt ®­êng, v.v.… th× cã thÓ vËn dông suÊt chi phÝ x©y dùng cña c«ng tr×nh t­¬ng øng. GQXDK : Chi phÝ x©y dùng c¸c c«ng t¸c kh¸c cßn l¹i/ bé phËn kÕt cÊu kh¸c cßn l¹i cña c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh ®­îc ­íc tÝnh theo tû lÖ phÇn tr¨m (%) trªn tæng chi phÝ x©y dùng c¸c c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu/ tæng chi phÝ x©y dùng c¸c bé phËn kÕt cÊu chÝnh cña c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh. m: Sè l­îng c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu/ bé ph©n kÕt cÊu cña c«ng tr×nh. j : Sè thø tù c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu/ bé ph©n kÕt cÊu cña c«ng tr×nh (1£ j £ m ). TGTGT_XD : Møc thuÕ suÊt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng quy ®Þnh cho c«ng t¸c x©y dùng. B­íc thø 2. X¸c ®Þnh chi phÝ thiÕt bÞ cña dù ¸n C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña dù ¸n vµ nguån th«ng tin, sè liÖu cã ®­îc cã thÓ sö dông mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ thiÕt bÞ cña dù ¸n. a. Tr­êng hîp dù ¸n cã c¸c nguån th«ng tin, sè liÖu chi tiÕt vÒ d©y chuyÒn c«ng nghÖ, sè l­îng, chñng lo¹i, gi¸ trÞ tõng thiÕt bÞ hoÆc gi¸ trÞ toµn bé d©y chuyÒn c«ng nghÖ vµ gi¸ mét tÊn, mét c¸i hoÆc toµn bé d©y chuyÒn thiÕt bÞ t­¬ng øng th× chi phÝ thiÕt bÞ cña dù ¸n (GTB) b»ng tæng chi phÝ thiÕt bÞ cña c¸c c«ng tr×nh thuéc dù ¸n. Chi phÝ thiÕt bÞ cña c«ng tr×nh ®­îc x¸c ®Þnh theo ph­¬ng ph¸p lËp dù to¸n (xem chi tiÕt ë Chuyªn ®Ò 6 “Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh dù to¸n x©y dùng c«ng tr×nh”). b.Tr­êng hîp dù ¸n cã th«ng tin vÒ gi¸ chµo hµng ®ång bé vÒ thiÕt bÞ, d©y chuyÒn c«ng nghÖ cña Nhµ s¶n xuÊt hoÆc ®¬n vÞ cung øng thiÕt bÞ th× chi phÝ thiÕt bÞ (GTB) cña dù ¸n cã thÓ ®­îc lÊy trùc tiÕp tõ c¸c b¸o gi¸ hoÆc gi¸ chµo hµng thiÕt bÞ ®ång bé nµy. c. Tr­êng hîp dù ¸n chØ cã th«ng tin, d÷ liÖu chung vÒ c«ng suÊt, ®Æc tÝnh kü thuËt cña d©y chuyÒn c«ng nghÖ, thiÕt bÞ th× chi phÝ thiÕt bÞ cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh theo suÊt chi phÝ thiÕt bÞ tÝnh cho mét ®¬n vÞ n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc n¨ng lùc phôc vô cña c«ng tr×nh, vµ ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc (3.8) ë Môc 2.2.1 d­íi ®©y. B­íc thø 3. X¸c ®Þnh chi phÝ båi th­êng gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ Chi phÝ båi th­êng gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c­ (GGPMB) ®­îc x¸c ®Þnh theo khèi l­îng ph¶i båi th­êng, t¸i ®Þnh c­ cña dù ¸n vµ c¸c qui ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc vÒ gi¸ båi th­êng, t¸i ®Þnh c­ t¹i ®Þa ph­¬ng n¬i x©y dùng c«ng tr×nh, ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt hoÆc ban hµnh. B­íc thø 4. X¸c ®Þnh chi phÝ qu¶n lý‎ dù ¸n (GQLDA), chi phÝ t­ vÊn ®Çu t­ x©y dùng (GTV) vµ c¸c chi phÝ kh¸c (GK) cña dù ¸n C¸c chi phÝ nh­ chi phÝ qu¶n lý‎ dù ¸n (GQLDA), chi phÝ t­ vÊn ®Çu t­ x©y dùng (GTV) vµ chi phÝ kh¸c (GK) ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lËp dù to¸n hoÆc tÝnh theo ®Þnh møc tû lÖ phÇn tr¨m (%) (c¸ch tÝnh to¸n xem chi tiÕt ë PhÇn 4.1 Chuyªn ®Ò 4 “Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®Þnh møc, ®¬n gi¸ x©y dùng c«ng tr×nh”). Tr­êng hîp ch­a thÓ dù kiÕn hÕt c¸c kho¶n môc chi phÝ kh¸c (qu¶n lý dù ¸n, t­ vÊn ®Çu t­ x©y dùng, chi phÝ kh¸c) cña dù ¸n vµ tÝnh c¸c chi phÝ nµy theo ph­¬ng ph¸p lËp dù to¸n hoÆc tÝnh theo ®Þnh møc tû lÖ th× cã thÓ ­íc tÝnh tæng c¸c chi phÝ nµy theo kinh nghiÖm chuyªn gia vÒ tû träng chi phÝ kh¸c trong TM§T cña dù ¸n t­¬ng tù ®· thùc hiÖn. Vèn l­u ®éng ban ®Çu (VLD) (®èi víi c¸c dù ¸n s¶n xuÊt, kinh doanh) vµ l·i vay trong thêi gian thùc hiÖn dù ¸n (LVay) (®èi víi dù ¸n cã sö dông vèn vay) th× tïy theo ®iÒu kiÖn cô thÓ, tiÕn ®é thùc hiÖn vµ kÕ ho¹ch ph©n bæ vèn cña tõng dù ¸n ®Ó x¸c ®Þnh. B­íc thø 5. X¸c ®Þnh chi phÝ dù phßng (GDP ) cña dù ¸n Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n cã nhiÒu nguyªn nh©n lµm v­ît chi phÝ cña dù ¸n, vÝ dô t¨ng qui m«, khèi l­îng ph¸t sinh, thay ®æi kü thuËt vµ thiÕt kÕ, thiÕt kÕ sai, dù tãan tÝnh thiÕu, tÝnh sai, kh«ng dù kiÕn ®­îc møc ®é l¹m ph¸t, ch­a l­êng tr­íc ®­îc nh÷ng khã kh¨n trong c¸c biÖn ph¸p thi c«ng, thay ®æi tiÕn ®é thùc hiÖn c«ng viÖc, néi dung dù ¸n qu¸ s¬ sµi, viÖc qu¶n trÞ hîp ®ång vµ c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý yÕu kÐm, vÊn ®Ò vÒ nh©n lùc vµ mèi quan hÖ víi c«ng nghiÖp hãa cßn kÐm, thiÕu vËt liÖu x©y dùng vµ viÖc cung øng vËt liÖu chËm trÔ, tû lÖ l·i suÊt cho vay cao vµ nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c. Víi c¸c nguyªn nh©n lµm t¨ng chi phÝ cña dù ¸n nªu trªn, vËy cÇn ph¶i tÝnh to¸n mét kho¶n chi phÝ dù phßng sao cho ®ñ ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n. Chi phÝ dù phßng cña dù ¸n trong c¸c v¨n b¶n QPPL ®­îc hiÓu lµ “kho¶n chi phÝ ®Ó dù trï cho c¸c khèi l­îng ph¸t sinh, c¸c yÕu tè tr­ît gi¸ vµ nh÷ng c«ng viÖc ch­a l­êng tr­íc ®­îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n”. VËy, viÖc ­íc tÝnh chi phÝ dù phßng cña dù ¸n phô thuéc vµo viÖc dù tÝnh khèi l­îng ph¸t sinh, yÕu tè tr­ît gi¸ vµ thêi gian thùc hiÖn dù ¸n. Theo quy ®Þnh cña Th«ng t­ sè 05/2007/TT-BXD th× ®èi víi dù ¸n cã thêi gian thùc hiÖn ®Õn 2 n¨m: chi phÝ dù phßng ®­îc tÝnh b»ng 10% trªn tæng chi phÝ x©y dùng, chi phÝ thiÕt bÞ vµ chi phÝ båi th­êng gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c­ (nÕu cã), chi phÝ qu¶n lý dù ¸n, chi phÝ t­ vÊn ®Çu t­ x©y dùng, vµ chi phÝ kh¸c. Chi phÝ dù phßng ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: GDP = (GXD + GTB + GGPMB + GQLDA + GTV + GK) x 10% (3.4) §èi víi c¸c dù ¸n cã thêi gian thùc hiÖn trªn 2 n¨m, chi phÝ dù phßng ®­îc x¸c ®Þnh theo 2 yÕu tè: cho yÕu tè khèi l­îng c«ng viÖc ph¸t sinh vµ yÕu tè tr­ît gi¸. GDP = GDP1 + GDP2 (3.5) Trong ®ã: GDP1 : Chi phÝ dù phßng cho khèi l­îng c«ng viÖc ph¸t sinh ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: GDP1 = (GXD + GTB + GGPMB, T§C + GQLDA + GTV + GK ) x 5% (3.6) GDP2 : Chi phÝ dù phßng do yÕu tè tr­ît gi¸ ®­îc tÝnh trªn c¬ së ®é dµi thêi gian thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh, tiÕn ®é ph©n bæ vèn, chØ sè gi¸ x©y dùng c«ng tr×nh ®èi víi tõng lo¹i c«ng tr×nh vµ khu vùc x©y dùng, ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: T GDP2 = å (Vt- LVayt){(1+(IXDCTbq))t - 1} (3.7) t=1 Trong ®ã : T= §é dµi thêi gian thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh, n¨m. t = Sè thø tù n¨m ph©n bæ vèn thùc hiÖn ®Çu t­, ( 1 £ t £ T). Vt = Vèn ®Çu t­ dù kiÕn thùc hiÖn trong n¨m thø t. LVayt = Chi phÝ l·i vay cña vèn ®Çu t­ dù kiÕn thùc hiÖn trong n¨m thø t. IXDCTbq = Møc ®é tr­ît gi¸ b×nh qu©n n¨m tÝnh trªn c¬ së b×nh qu©n c¸c chØ sè gi¸ x©y dùng c«ng tr×nh theo lo¹i c«ng tr×nh cña 3 n¨m liÒn kÒ so víi thêi ®iÓm tÝnh to¸n.  : Møc biÕn ®éng gi¸ so víi chØ sè gi¸ b×nh qu©n n¨m ®· tÝnh. ChØ sè gi¸ b×nh qu©n n¨m cña c«ng tr×nh ®­îc tÝnh trªn c¬ së b×nh qu©n c¸c chØ sè gi¸ x©y dùng c«ng tr×nh cña kh«ng Ýt h¬n 3 n¨m gÇn nhÊt so víi thêi ®iÓm tÝnh to¸n céng (hoÆc trõ) víi dù b¸o møc biÕn ®éng gi¸ so víi chØ sè gi¸ b×nh qu©n n¨m ®· tÝnh. §èi víi dù ¸n ®Çu t­ cã thêi gian thùc hiÖn kÐo dµi tõ 4 n¨m trë lªn vµ ®­îc ph©n kú ®Çu t­ theo nhiÒu giai ®o¹n th× cÇn cã sù ®iÒu chØnh møc ®é tr­ît gi¸ b×nh qu©n n¨m cho phï hîp. Tr­êng hîp ®èi víi c«ng tr×nh thiÕt kÕ mét b­íc th× tæng møc ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh ®­îc x¸c ®Þnh theo ph­¬ng ph¸p tÝnh dù to¸n x©y dùng c«ng tr×nh (tham kh¶o chi tiÕt ë Phô lôc sè 2 Th«ng t­ sè 05/2007/TT-BXD). d, C¸c ®iÒu chØnh trong tÝnh to¸n Khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T theo TKCS cña dù ¸n, ngoµi viÖc ph¶i tÝnh bæ sung c¸c chi phÝ x©y dùng c¸c khèi l­îng c«ng t¸c kh¸c cña c«ng tr×nh (GQXDKi ), cßn cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh trong c¸c tr­êng hîp sau, khi: Cã sù kh¸c nhau vÒ ®¬n vÞ ®o n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc phôc vô cña c«ng tr×nh ®­îc x¸c ®Þnh theo thiÕt kÕ c¬ së víi ®¬n vÞ ®o cña suÊt chi phÝ x©y dùng vµ hoÆc suÊt chi phÝ thiÕt bÞ sö dông trong tÝnh to¸n. Qui m« n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc phôc vô cña c«ng tr×nh x¸c ®Þnh theo thiÕt kÕ c¬ së cña dù ¸n kh¸c víi qui m« n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc phôc vô cña c«ng tr×nh ®¹i diÖn ®­îc lùa chän trong danh môc TËp suÊt vèn ®Çu t­. Khi cã sù thay ®æi vÒ gi¸ vËt liÖu, nh©n c«ng, m¸y vµ c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch Nhµ n­íc qui ®Þnh t¹i thêi ®iÓm tÝnh to¸n TM§T dù ¸n ®Çu t­ XDCT so víi thêi ®iÓm lËp c¸c ®¬n gi¸ c«ng bè th× ph¶i ®iÒu chØnh c¸c ®¬n gi¸ nµy vÒ thêi ®iÓm tÝnh to¸n cho phï hîp. e, VÝ dô tÝnh to¸n VÝ dô 1: X¸c ®Þnh chi phÝ x©y dùng cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng Gi¶ sö cÇn x¸c ®Þnh chi phÝ x©y dùng cña TM§T dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh d©n dông khi biÕt ®­îc mét sè chØ tiªu c¬ b¶n nh­ quy m«, ®Æc ®iÓm kÕt cÊu, ®Þa ®iÓm x©y dùng vµ thêi gian x©y dùng cña dù ¸n. VÝ dô, x¸c ®Þnh chi phÝ x©y dùng cña TM§T cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng míi tßa nhµ v¨n phßng 15 tÇng (gåm 01 tÇng hÇm) t¹i ®Þa ®iÓm X, TØnh Y, ®­îc x©y dùng víi c¸c cÊu kiÖn kÕt cÊu chÞu lùc (cäc, ®µi cäc, dÇm, sµn, cét, ...) b»ng bª t«ng cèt thÐp theo tiªu chuÈn ViÖt Nam; t­êng x©y b»ng g¹ch ®Æc; cã 02 th¸ng m¸y vµ hÖ thèng ®iÖn, cÊp vµ tho¸t n­íc, hÖ thèng phßng ch¸y ch÷a ch¸y, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c cña tßa nhµ víi thiÕt bÞ vµ vËt liÖu hoµn thiÖn nhµ lµ lo¹i trung b×nh tiªn tiÕn, phæ biÕn cã trªn thÞ tr­êng. Nguån d÷ liÖu cã ®­îc lµ c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ c¬ së cña dù ¸n. §Ó x¸c ®Þnh ®­îc chi phÝ phÇn x©y dùng cña dù ¸n , cÇn thùc hiÖn theo c¸c b­íc sau: Tr­íc hÕt tõ c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ c¬ së, cÇn x¸c ®Þnh danh môc c¸c c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu vµ lËp B¶ng tÝnh dù tãan (xem B¶ng 3.2). KÕt qu¶ ®o bãc khèi l­îng c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu liÖt kª tõ thiÕt kÕ c¬ së cña dù ¸n ®­îc ghi vµo cét 4 cña B¶ng 3.1. TiÕp ®Õn x¸c lËp ®¬n gi¸ tæng hîp cña c¸c lo¹i c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu nµy vµ ghi vµo cét 5 cña B¶ng. Trªn c¬ së c¸c khèi l­îng vµ ®¬n gi¸ ®· x¸c ®Þnh, ta cã thÓ tÝnh ®­îc chi phÝ phÇn x©y dùng cña c¸c c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu. Cßn chi phÝ cho nh÷ng c«ng t¸c kh¸c mµ ch­a thÓ bãc ®­îc tõ c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ c¬ së th× cã thÓ x¸c ®Þnh theo tû lÖ phÇn tr¨m so víi tæng chi phÝ x©y dùng cña c¸c c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu hoÆc lÊy theo kinh nghiÖm chuyªn gia tõ c¸c lo¹i dù ¸n t­¬ng tù. TÝnh dù to¸n chi phÝ x©y dùng vµ tæng hîp kÕt qu¶ ®­îc ghi vµo B¶ng 3.1. B¶ng 3.1 Dù to¸n chi phÝ x©y dùng tßa nhµ 15 tÇng STT Néi dung c«ng viÖc §¬n vÞ tÝnh Khèi l­îng §¬n gi¸*, ® Thµnh tiÒn, ® 1 2 3 4 5 6 A Chi phÝ x©y dùng I Chi phÝ x©y dùng c¸c c«ng t¸c x©y dùng chñ yÕu ...... X 1.1 PhÇn mãng ..... §µo mãng c«ng tr×nh, chiÒu réng mãng >20m, b»ng m¸y ®µo <=2,3 m3, ®Êt cÊp II 100m3 107,5 680.172 73.118.478 ..... II Chi phÝ x©y dùng c¸c c«ng t¸c kh¸c ch­a tÝnh ®Õn trong c¸c c«ng t¸c trªn Y = a% cña X. Céng (I+II) X+Y * Ghi chó: §¬n gi¸ 680.172®/m gåm chi phÝ trùc tiÕp = 601.887®; chi phÝ chung = 36.113®, thuÕ thu nhËp chÞu thuÕ tÝnh tr­íc = 35.090®, chi phÝ x©y dùng nhµ t¹m t¹i hiÖn tr­êng ®Ó ë vµ ®iÒu hµnh thi c«ng = 7.082®) . VÝ dô 2: X¸c ®Þnh chi phÝ dù phßng cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng X¸c ®Þnh chi phÝ dù phßng do yÕu tè tr­ît gi¸ cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng Nhµ m¸y s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng cã vèn ®Çu t­ lµ 22.310 tr.®, thêi gian x©y dùng lµ 3 n¨m (2006-2009), kÕ ho¹ch ph©n bæ vèn hµng n¨m dù kiÕn lµ: 20%; 55%; 25%. Dù kiÕn chØ sè gi¸ biÕn ®éng b×nh qu©n n¨m trong thêi gian x©y dùng lµ 6% vµ gi¶ sö kh«ng cã møc biÕn ®éng gi¸ ®ét biÕn so víi chØ sè gi¸ b×nh qu©n ( = 0). Thêi gian lËp TM§T lµ th¸ng 6 n¨m 2006. Víi c«ng thøc x¸c ®Þnh chi phÝ dù phßng GDP2 vµ víi c¸c d÷ liÖu ®· cho th× n¨m thø nhÊt kh«ng xÐt ®Õn yÕu tè tr­ît gi¸. Chi phÝ dù phßng tr­ît gi¸ n¨m thø 2 lµ: 5.133.385 x 55% x [(1+0,06) - 1] = 169.401 tr.®; Chi phÝ dù phßng tr­ît gi¸ n¨m thø 3 lµ: 5.133.385 x 25% x [(1+0,06)2 - 1] = 158.621 tr.®. Tæng chi phÝ dù phßng cña dù ¸n do yÕu tè tr­ît gi¸ lµ 169.401+158.621 = 328.022 tr.® 2.2. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T theo chØ tiªu c«ng suÊt hoÆc n¨ng lùc khai th¸c cña dù ¸n Ph¹m vi vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T cña dù ¸n ®Çu t­ XDCT theo chØ tiªu c«ng suÊt hoÆc n¨ng lùc khai th¸c ®­îc ¸p dông cho viÖc ­íc tÝnh TM§T cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh trong giai ®o¹n lËp dù ¸n ®Çu t­. Trong tr­êng hîp ng­êi lËp dù ¸n cã c¸c th«ng sè dù kiÕn vÒ qui m« ®Çu t­, c«ng suÊt, diÖn tÝch x©y dùng, dù kiÕn vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng vµ thêi gian x©y dùng c«ng tr×nh. C¬ së nguån d÷ liÖu Khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T cña dù ¸n ®Çu t­ XDCT theo chØ tiªu c«ng suÊt hoÆc n¨ng lùc khai th¸c tuú theo yªu cÇu cña tõng dù ¸n vµ nguån sè liÖu cã ®­îc ®Ó x¸c ®Þnh c¸c d÷ liÖu vµ c¸c ®¹i l­îng tÝnh to¸n. Cã thÓ sö dông d÷ liÖu vµ mét sè ®¹i l­îng tÝnh tãan chñ yÕu trong nh÷ng dù liÖu vµ ®¹i l­îng sau ®©y: + SuÊt vèn ®Çu t­ (SV§T) dù ¸n/ c«ng tr×nh; + SuÊt chi phÝ x©y dùng, suÊt chi phÝ thiÕt bÞ cña dù ¸n/ c«ng tr×nh ; + N¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc phôc vô qui ­íc cña dù ¸n/ c«ng tr×nh . Tïy theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng dù ¸n/ c«ng tr×nh ®Ó lùa chän vµ/hoÆc x¸c ®Þnh thªm c¸c ®¹i l­îng cÇn tÝnh to¸n kh¸c, vÝ dô chi phÝ l·i vay trong thêi gian x©y dùng (LXD ); hoÆc vèn l­u ®éng ban ®Çu (VLDB§) cña dù ¸n. c, Ph­¬ng ph¸p vµ c¸c b­íc tÝnh to¸n ViÖc x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t­ ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: B­íc thø 1. X¸c ®Þnh chi phÝ x©y dùng cña dù ¸n Chi phÝ x©y dùng cña dù ¸n (GXDDA) b»ng tæng chi phÝ x©y dùng cña c¸c c«ng tr×nh thuéc dù ¸n. Chi phÝ x©y dùng cña c«ng tr×nh (GXDCT) ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau : GXDCT= SXD x N + GCT-SXD (3.8) Trong ®ã: SXD : SuÊt chi phÝ x©y dùng tÝnh cho 1 ®¬n vÞ n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc n¨ng lùc phôc vô/ hoÆc ®¬n gi¸ x©y dùng tæng hîp tÝnh cho 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch cña c«ng tr×nh thuéc Dù ¸n. GCT-SXD : C¸c kho¶n môc chi phÝ ch­a ®­îc tÝnh trong suÊt chi phÝ x©y dùng hoÆc ch­a tÝnh trong ®¬n gi¸ x©y dùng tæng hîp tÝnh cho 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch cña c«ng tr×nh thuéc Dù ¸n. N : N¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc n¨ng lùc phôc vô hoÆc diÖn tÝch cña c«ng tr×nh thuéc Dù ¸n. B­íc thø 2. X¸c ®Þnh chi phÝ thiÕt bÞ cña dù ¸n Chi phÝ thiÕt bÞ cña dù ¸n (GTBDA) b»ng tæng chi phÝ thiÕt bÞ cña c¸c c«ng tr×nh thuéc dù ¸n. Chi phÝ thiÕt bÞ cña c«ng tr×nh (GTBCT) ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau : GTB = STB x N + GCT-STB (3.9) Trong ®ã: STB: SuÊt chi phÝ thiÕt bÞ tÝnh cho 1 ®¬n vÞ n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc n¨ng lùc phôc vô hoÆc tÝnh cho 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch cña c«ng tr×nh thuéc Dù ¸n. CPCT-STB: C¸c kho¶n môc chi phÝ ch­a ®­îc tÝnh trong suÊt chi phÝ thiÕt bÞ cña c«ng tr×nh thuéc Dù ¸n. B­íc thø 3. X¸c ®Þnh chi phÝ båi th­êng gi¶i phßng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c­ (GGPMB, T§C) (nÕu cã), chi phÝ qu¶n lý‎ dù ¸n (GQLDA), chi phÝ t­ vÊn ®Çu t­ x©y dùng (GTV), c¸c chi phÝ kh¸c (GK) vµ chi phÝ dù phßng (GDP) C¸c kho¶n môc chi phÝ nµy ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng tù víi c¸ch x¸c ®Þnh ®· nªu ë Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo thiÕt kÕ c¬ së cña dù ¸n. d, C¸c ®iÒu chØnh trong tÝnh to¸n Khi ¸p dông SV§T ®Ó x¸c ®Þnh TM§T cña dù ¸n, ngoµi viÖc ph¶i tÝnh bæ sung c¸c chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc mµ ch­a ®­îc tÝnh trong SV§T, cßn cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh trong c¸c tr­êng hîp sau, khi: MÆt b»ng gi¸ ®Çu t­ vµ x©y dùng ë thêi ®iÓm lËp dù ¸n cã sù thay ®æi so víi thêi ®iÓm ban hµnh/ c«ng bè suÊt vèn ®Çu t­ sö dông trong t×nh to¸n. Cã sù kh¸c nhau vÒ ®¬n vÞ ®o n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc phôc vô cña c«ng tr×nh dù kiÕn x©y dùng so víi ®¬n vÞ ®o cña suÊt vèn ®Çu t­ sö dông trong tÝnh to¸n. Khi cã sù kh¸c nhau vÒ nguån vèn ®Çu t­ nh­ dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng sö dông c¸c nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) hoÆc vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi (FDI). e, VÝ dô tÝnh to¸n VÝ dô x¸c ®Þnh TM§T cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng Nhµ m¸y s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng víi c¸c th«ng sè vÒ nguån vèn, h×nh thøc ®Çu t­, quy m« vµ ®Æc ®iÓm, kÕt cÊu x©y dùng c«ng tr×nh vµ thêi gian thùc hiÖn dù ¸n X¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t­ x©y dùng míi Nhµ m¸y Xi m¨ng víi c«ng suÊt thiÕt kÕ lµ 2,3 triÖu t/n (víi s¶n phÈm cña dù ¸n ®­îc tÝnh theo s¶n phÈm qui ®æi chung lµ XM PCB 40) t¹i HuyÖn X, TØnh Y, b»ng nguån vèn vay th­¬ng m¹i, thêi gian thùc hiÖn dù ¸n lµ 3 n¨m. + Nhµ m¸y sö dông d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña c¸c n­íc tiªn tiÕn theo c«ng nghÖ lß quay b»ng ph­¬ng ph¸p kh«, víi c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ, hÖ thèng kiÓm tra, ®o l­êng ®iÒu chØnh vµ ®iÒu khiÓn tù ®éng ë møc tiªn tiÕn hiÖn nay. + C¸c h¹ng môc x©y dùng chÝnh gåm: 1, Nhµ m¸y s¶n xuÊt chÝnh, 2, Má ®¸ sÐt, 3, Má ®¸ v«i + KÕt cÊu x©y dùng c¸c h¹ng môc thuéc Nhµ m¸y s¶n xuÊt chÝnh dù kiÕn ®­îc x©y dùng víi: Th¸p x©y b»ng bª t«ng cèt thÐp, c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh cao tÇng víi c¸c khung, cét ®­îc x©y b»ng bª t«ng cèt thÐp ®æ t¹i chç, sµn bª t«ng cèt thÐp kÕt hîp víi sµn thÐp, m¸i bª t«ng cèt thÐp, cÇu thang vµ cöa thÐp, bao che b»ng t­êng x©y, tÊm lîp kim lo¹i mµu vµ tÊm nhùa trong mê; Nhµ kho nguyªn liÖu: khung thÐp, bao che xung quanh b»ng t­êng thÊp b»ng bª t«ng. + C¸c kho¶n môc chi phÝ kh¸c (ch­a tÝnh trong suÊt vèn ®Çu t­) ­íc tÝnh nh­ ë B¶ng 3.2. B¶ng 3.2 C¸c kho¶n môc chi phÝ Kho¶n môc chi phÝ Gi¸ trÞ, TriÖu ® Chi phÝ GPMB, t¸i ®Þnh c­ 98.847 KiÓm ®Þnh chÊt l­îng CT 4.073 Trî gióp kü thuËt n­íc ngoµi 15.343 C¸c c«ng tr×nh ngoµi nhµ m¸y - §­êng tõ nhµ m¸y lªn tr¹m ®Ëp sÐt 21.628 - §­êng tõ nhµ m¸y ra má ®¸ v«i 16.998 Ch¹y thö 43.658 Céng 200.546 L·i vay trong thêi gian x©y dùng 608.657 øng víi lo¹i h×nh dù ¸n nªu trªn, ta cã thÓ vËn dông suÊt vèn ®Çu t­ x©y dùng Nhµ m¸y s¶n xuÊt xi m¨ng ®· ®­îc c«ng bè t¹i C«ng v¨n sè 1600/BXD-VP ngµy 25/7/2007 cña Bé X©y dùng, víi suÊt chi phÝ x©y dùng Nhµ m¸y xi m¨ng c«ng nghÖ lß quay, c«ng suÊt tõ 2 triÖu ®Õn 2,5 triÖu tÊn s¶n phÈm/ n¨m lµ 620.000®/tÊn vµ suÊt chi phÝ thiÕt bÞ lµ 1.010.000®/tÊn. Ta cã thÓ ­íc tÝnh ®­îc chi phÝ x©y dùng vµ chi phÝ thiÕt bÞ cña dù ¸n tõ suÊt chi phÝ x©y dùng vµ suÊt chi phÝ thiÕt bÞ. C¸c kho¶n môc chi phÝ kh¸c (qu¶n lý dù ¸n, chi phÝ t­ vÊn ®Çu t­ x©y dùng vµ c¸c chi phÝ kh¸c ¸p dông ph­p­ng ph¸p tÝnh dù to¸n vµ tham kh¶o tû lÖ ®Þnh møc trong c¸c c«ng bè cña c¬ quan Nhµ n­íc, ta x¸c ®Þnh ®­îc chi phÝ kh¸c cña dù ¸n (xem c¸ch x¸c ®Þnh chi tiÕt ë Chuyªn ®Ò 4). Tæng møc ®Çu t­ cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng míi Nhµ m¸y s¶n xuÊt xi m¨ng víi c«ng suÊt 2,3 triÖu tÊn/ n¨m ®­îc x¸c ®Þnh ë B¶ng 3.3 d­íi ®©y: B¶ng 3.3 Vèn ®Çu t­ x©y dùng Nhµ m¸y xi m¨ng C«ng suÊt 2.300.000 t/n¨m §VT: triÖu ® STT H¹ng môc chi phÝ Gi¸ trÞ tr­íc thuÕ VAT A PhÇn thiÕt bÞ 2.323.000 1 Chi phÝ thiÕt bÞ tÝnh theo suÊt thiÕt bÞ (1010000*2300000) 2.323.000 B PhÇn x©y dùng 1.626.546 1 Chi phÝ x©y dùng tÝnh theo suÊt x©y dùng (620000*2300000) 1.426.000 2 Chi phÝ ch­a tÝnh trong SV§T 200.546 Tæng x©y l¾p vµ thiÕt bÞ (A+B) 3.949.546 C Chi phÝ kh¸c 575.182 D L·i vay trong thêi gian x©y dùng 608.657 E Chi phÝ dù phßng 584.691 Dù phßng khèi l­îng ph¸t sinh 256.669 Dù phßng do yÕu tè tr­ît gi¸ 328.022 Vèn ®Çu t­ cè ®Þnh 5.718.076 F Vèn l­u ®éng ban ®Çu 90.000 Tæng céng Lµm trßn 5.808.076 5.808.000 VËy tæng møc ®Çu t­ x©y dùng Nhµ m¸y xi m¨ng c«ng suÊt 2,3 triÖu tÊn/ n¨m vµo kho¶ng 5.808 tû ®ång. 2.3 Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T theo sè liÖu cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù ®· thùc hiÖn C¸c c«ng tr×nh x©y dùng cã chØ tiªu kinh tÕ - kü thuËt t­¬ng tù lµ nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng cã cïng lo¹i, cÊp c«ng tr×nh, qui m«, c«ng suÊt cña d©y chuyÒn thiÕt bÞ, c«ng nghÖ (®èi víi c«ng tr×nh s¶n xuÊt) t­¬ng tù nhau. a, Ph¹m vi vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T theo sè liÖu cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù ®· thùc hiÖn ®­îc ¸p dông cho viÖc ­íc tÝnh TM§T cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh trong giai ®o¹n lËp dù ¸n ®Çu t­. Víi ®iÒu kiÖn trong thêi gian tõ khi x©y dùng cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù ®Õn thêi ®iÓm qui ®æi vÒ sè liÖu cÇn tÝnh to¸n kh«ng cã biÕn ®éng lín vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng mµ dÉn ®Õn lµm thay ®æi tû träng c¬ cÊu thµnh phÇn chi phÝ cña TM§T. b, C¬ së nguån d÷ liÖu Khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh theo sè liÖu cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù ®· thùc hiÖn, tuú theo yªu cÇu cña tõng dù ¸n vµ nguån sè liÖu cã ®­îc ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ®¹i l­îng cÇn tÝnh to¸n, ®ã lµ: - Tæng møc ®Çu t­ cña c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù - C¸c kho¶n môc chi phÝ cña tæng møc ®Çu t­ dù ¸n ®Çu t­ c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù. - HÖ sè qui ®æi vÒ thêi ®iÓm lËp dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh. - HÖ sè qui ®æi vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng dù ¸n. c, Ph­¬ng ph¸p vµ c¸c b­íc tÝnh to¸n Tïy theo tÝnh chÊt, ®Æc thï cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng cã chØ tiªu kinh tÕ - kü thuËt t­¬ng tù ®· thùc hiÖn vµ møc ®é nguån th«ng tin, sè liÖu cña c«ng tr×nh cã thÓ sö dông mét trong c¸c c¸ch sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh TM§T dù ¸n. + Tr­êng hîp cã ®Çy ®ñ th«ng tin, sè liÖu vÒ chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh x©y dùng cã chØ tiªu kinh tÕ - kü thuËt t­¬ng tù ®· thùc hiÖn th× tæng møc ®Çu t­ ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: n n V = ∑ GCTTTi xHt x HKV+ ∑GCT-CTTTi (3.10) i=1 i=1 Trong ®ã: GCTTTi : Chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh t­¬ng tù ®· thùc hiÖn thø i cña dù ¸n. n : Sè l­îng c«ng tr×nh t­¬ng tù ®· thùc hiÖn. i : Sè thø tù cña c«ng tr×nh t­¬ng tù ®· thùc hiÖn ( 1 £ i £ n ). Ht : HÖ sè qui ®æi vÒ thêi ®iÓm lËp dù ¸n. Hkv: HÖ sè qui ®æi vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng dù ¸n. GCT-CTTTi : Nh÷ng chi phÝ ch­a tÝnh trong chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh t­¬ng tù ®· thùc hiÖn thø i. + Tr­êng hîp víi nguån sè liÖu vÒ chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng cña c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh cã chØ tiªu kinh tÕ - kü thuËt t­¬ng tù ®· thùc hiÖn chØ sè thÓ x¸c ®Þnh ®­îc chi phÝ x©y dùng vµ chi phÝ thiÕt bÞ cña c¸c c«ng tr×nh vµ qui ®æi c¸c chi phÝ nµy vÒ thêi ®iÓm lËp dù ¸n. Trªn c¬ së chi phÝ x©y dùng vµ chi phÝ thiÕt bÞ cña dù ¸n ®· x¸c ®Þnh ®­îc, c¸c chi phÝ båi th­êng gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c­, chi phÝ qu¶n lý dù ¸n, chi phÝ t­ vÊn ®Çu t­ x©y dùng, vµ c¸c chi phÝ kh¸c vµ chi phÝ dù phßng ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng tù nh­ h­íng dÉn c¸ch x¸c ®Þnh ë c¸c B­íc 4,5,6, kho¶n c, ®iÓm 2 nãi trªn). d, C¸c ®iÒu chØnh trong tÝnh to¸n Khi sö dông c¸c sè liÖu cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù ®· thùc hiÖn ®Ó x¸c ®Þnh TM§T cña dù ¸n, ngoµi viÖc ph¶i tÝnh bæ sung c¸c kho¶n môc chi phÝ mµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù ch­a cã, cßn cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh, qui ®æi c¸c sè liÖu cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù vÒ thêi ®iÓm lËp dù ¸n vµ vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng dù ¸n. §èi víi tr­êng hîp trong thêi gian tõ khi x©y dùng cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù ®Õn thêi ®iÓm qui ®æi vÒ sè liÖu cÇn tÝnh to¸n cã sù biÕn ®éng lín vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng mµ lµm thay ®æi tû träng c¬ cÊu thµnh phÇn chi phÝ cña TM§T, th× cÇn ph¶i tÝnh to¸n ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn chi phÝ nµy tr­íc khi qui ®æi c¸c sè liÖu cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù vÒ thêi ®iÓm lËp dù ¸n vµ vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng dù ¸n. 2.4 Ph­¬ng ph¸p hçn hîp ®Ó x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t­ Tuú theo ®iÒu kiÖn, yªu cÇu cô thÓ cña dù ¸n vµ nguån sè liÖu cã ®­îc ng­êi lËp dù ¸n cã thÓ vËn dông mét c¸ch linh ho¹t c¸c ph­¬ng ph¸p nªu trªn ®Ó x¸c ®Þnh chØ tiªu TM§T cña dù ¸n ®Çu t­ XDCT. 3. Ph©n tÝch møc ®é ¸p dông cña c¸c ph­¬ng ph¸p ViÖc quyÕt ®Þnh ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµo ®Ó x¸c ®Þnh TM§T cña dù ¸n ®Çu t­ XDCT cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan cña ng­êi lËp dù ¸n, vÝ dô nh­ kinh nghiÖm cña ng­êi tÝnh to¸n, nguån sè liÖu thu thËp ®­îc cã ®é tin cËy vµ chÝnh x¸c ®Õn ®©u? Sè liÖu tæng hîp hay chi tiÕt? ViÖc ­íc tÝnh TM§T ë giai ®o¹n nµo: ë giai ®o¹n ý t­ëng ®Çu t­ ban ®Çu, hay giai ®o¹n lËp B¸o c¸o ®Çu t­? hay giai ®o¹n lËp dù ¸n ®Çu t­? Møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc tÝnh to¸n vµ ®é chÝnh x¸c cña kÕt qu¶ tÝnh to¸n khi ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n nªu trªn khã cã thÓ ®Þnh l­îng ®­îc, tuy vËy ®Ó cã thÓ hiÓu ®­îc mét c¸ch t­¬ng ®èi vÒ møc ®é phùc t¹p vµ ®é chÝnh x¸c cña kÕt qu¶ ­íc to¸n TM§T khi ¸p dông mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p nªu trªn. B¶ng 3.4 minh häa møc ®é phøc t¹p vµ ®é chÝnh x¸c nµy. Do kh«ng cã mét chuÈn mùc ®Ó so s¸nh c¸c møc ®é nµy, nªn chóng ta cã thÓ quy ­íc møc ®é “qu¸ ®¬n gi¶n” lµ 1, møc ®é “®¬n gi¶n” lµ 2, møc ®é “trung b×nh” lµ 3, møc ®é “phøc t¹p” lµ 4, vµ møc ®é “qu¸ phøc t¹p” lµ 5. T­¬ng tù víi ®é chÝnh x¸c víi møc “Kh«ng chÝnh x¸c” lµ 1, møc “Ýt chÝnh x¸c” lµ 2, møc “trung b×nh” lµ 3, møc “cã chÝnh x¸c h¬n” lµ 4 vµ møc ®é “chÝnh x¸c’ lµ 5. B¶ng 3.4 Møc ®é phøc t¹p vµ ®é chÝnh x¸c khi ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T Ph­¬ng ph¸p ¸p dông §é phøc t¹p §é chÝnh x¸c TÝnh theo thiÕt kÕ c¬ së cña dù ¸n 4 3 TÝnh theo chØ tiªu c«ng suÊt hoÆc n¨ng lùc khai th¸c cña dù ¸n 2 2 TÝnh theo sè liÖu c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù ®· thùc hiÖn 3 3 ¸p dông hçn hîp c¸c ph­¬ng ph¸p trªn 5 4 II. ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n 1 Kh¸i niÖm ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n 1.1. Kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ Ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ ho¹t ®éng bá vèn nh»m thu lîi trong t­¬ng lai. Kh«ng ph©n biÖt h×nh thøc thùc hiÖn, nguån gèc cña vèn...mäi ho¹t ®éng cã c¸c ®Æc tr­ng nªu trªn ®Òu ®­îc coi lµ ho¹t ®éng ®Çu t­. 1.2. C¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña ho¹t ®éng ®Çu t­ - Lµ ho¹t ®éng bá vèn nªn quyÕt ®Þnh ®Çu t­ th­êng vµ tr­íc hÕt lµ quyÕt ®Þnh viÖc sö dông c¸c nguån lùc mµ biÓu hiÖn cô thÓ d­íi c¸c h×nh th¸i kh¸c nhau nh­ tiÒn, ®Êt ®ai, tµi s¶n, vËt t­ thiÕt bÞ, gi¸ trÞ trÝ tuÖ,... . - Lµ ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt l©u dµi. - Lµ ho¹t ®éng lu«n cÇn sù c©n nh¾c gi÷a lîi Ých tr­íc m¾t vµ lîi Ých trong t­¬ng lai. - Lµ ho¹t ®éng mang nÆng rñi ro. 1.3 HiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t­ HiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t­ (DA§T) lµ toµn bé môc tiªu ®Ò ra cña dù ¸n, ®­îc ®Æc tr­ng b»ng c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh (thÓ hiÖn ë c¸c lo¹i hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc) vµ b»ng c¸c chØ tiªu ®Þnh l­îng (thÓ hiÖn quan hÖ gi÷a chi phÝ ®· bá ra cña dù ¸n vµ c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®­îc theo môc tiªu cña dù ¸n). ViÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña DA§T lu«n ®­îc xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn vÒ c¸c mÆt: kinh tÕ, chÝnh trÞ, tµi chÝnh, kü thuËt, x· héi vµ quèc phßng, dùa trªn mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu. Trong ®ã, mét sè chØ tiªu kinh tÕ- tµi chÝnh ®­îc xem lµ chØ tiªu hiÖu qu¶ tæng hîp ®Ó ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña DA§T vµ c¸c chØ tiªu kinh tÕ - tµi chÝnh nµy ph¶n ¸nh mét c¸ch tæng hîp vµ t­¬ng ®èi kh¸i qu¸t mäi mÆt cña dù ¸n, c¶ vÒ kü thuËt lÉn x· héi. Th«ng th­êng c¸c chØ tiªu kinh tÕ - tµi chÝnh vµ x· héi cña DA§T ®­îc ph©n thµnh hai nhãm: - C¸c chØ tiªu hÞªu qu¶ kinh tÕ- tµi chÝnh. - C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi. C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ- tµi chÝnh ph¶n ¸nh quyÒn lîi trùc tiÕp cña doanh nghiÖp lµ Chñ ®Çu t­: Lîi nhuËn, thu nhËp,... thu ®­îc hµng n¨m. Cßn c¸c chØ tiªu kinh tÕ - x· héi ph¶n ¸nh lîi Ých cña Nhµ n­íc, cña X· héi: T¨ng thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc th«ng qua thuÕ vµ c¸c nghÜa vô tµi chÝnh; t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, gi¶m thÊt nghiÖp; T¨ng s¶n phÈm cho x· héi; t¹o c¬ së h¹ tÇng;... 2. X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè lµm c¨n cø ph©n tÝch, tÝnh to¸n kinh tÕ- tµi chÝnh dù ¸n Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tµi chÝnh c¸c DA§T tr­íc hÕt ph¶i dùa vµo c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh cña dù ¸n. Do ®ã ph¶i ®­a vµo c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh c¸c yÕu tè kinh tÕ, kü thuËt, x· héi, quèc phßng, phï hîp víi yªu cÇu cña nhiÖm vô ®Æt ra. B¸o c¸o tµi chÝnh thÓ hiÖn dßng c©n ®èi thu chi ph¶n ¸nh l­îng tiÒn tÖ cã ë mçi thêi ®iÓm trong thêi gian ho¹t ®éng cña dù ¸n. Nh­ vËy, c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña dù ¸n ph¶n ¸nh kÕt qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n t¹i mçi thêi ®iÓm trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ vËn hµnh dù ¸n. X©y dùng B¸o c¸o tµi chÝnh lµ kh©u quan träng vµ phøc t¹p nhÊt trong c«ng t¸c lËp DA§T. X©y dùng B¸o c¸o tµi chÝnh nh»m thiÕt lËp dßng tiÒn cña dù ¸n phôc vô cho viÖc xem xÐt ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n. LËp B¸o c¸o tµi chÝnh bao gåm nhiÒu c«ng viÖc cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau, ®ã lµ lËp kÕ ho¹ch ®Çu t­, kÕ ho¹ch ho¹t ®éng cña dù ¸n, kÕ ho¹ch trÝch khÊu hao vµ xö lý c¸c kho¶n thu håi, thanh lý tµi s¶n, kÕ ho¹ch tr¶ nî vµ xem xÐt mét sè chØ tiªu c¬ b¶n ®¸nh gi¸ tµi chÝnh cña dù ¸n. Chóng ta lÇn l­ît xem xÐt c¸c c«ng viÖc trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh B¸o c¸o tµi chÝnh cña dù ¸n d­íi ®©y. 2.1. Tæng møc ®Çu t­ ViÖc x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t­ cña dù ¸n mét c¸ch hîp lý lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n. X¸c ®Þnh ®óng vµ ®ñ nhu cÇu vèn ®Ó thùc hiÖn dù ¸n lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn thµnh c«ng dù ¸n. Vai trß vµ tÇm quan träng cña TM§T còng nh­ ph­¬ng ph¸p x¸c lËp nã ®­îc tr×nh bµy chi tiÕt ë PhÇn I Chuyªn ®Ò nµy. 2.2. LËp kÕ ho¹ch ®Çu t­ Trªn c¬ së c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt, tæ chøc, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu thÞ tr­êng, .. ta tiÕn hµnh lËp kÕ ho¹ch ®Çu t­. KÕ ho¹ch ®Çu t­ lµ danh môc c¸c kho¶n chi phÝ cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn dù ¸n kÓ tõ khi b¾t ®Çu cho ®Õn khi dù ¸n hoµn thµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng. Nãi kh¸c ®i, kÕ ho¹ch ®Çu t­ lµ kÕ ho¹ch bá vèn theo thêi gian cña dù ¸n. Trªn c¬ së nhu cÇu vèn, tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc ®Çu t­ vµ c¬ cÊu nguån vèn lËp tiÕn ®é huy ®éng vèn hµng n¨m ®èi víi tõng nguån cô thÓ. TiÕn ®é huy ®éng vèn ph¶i tÝnh tíi l­îng tiÒn cÇn huy ®éng hµng n¨m vµ tÝnh ®Õn c¶ c¸c yÕu tè biÕn ®éng gi¸ hoÆc l¹m ph¸t cã thÓ x¶y ra trong c¸c n¨m nµy. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tiÕn ®é bá vèn lµm c¬ së ®Ó tÝnh to¸n c¸c kho¶n chi phÝ tµi chÝnh (l·i vay trong thêi gian x©y dùng, c¸c lo¹i phÝ kh¸c,..). VÝ dô lËp kÕ ho¹ch huy ®éng vèn vµ tÝnh to¸n l·i vay cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng cã thêi gian thùc hiÖn dù ¸n lµ 4 n¨m. C¨n cø vµo tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n vµ tiÕn ®é thi c«ng c¸c c«ng tr×nh x©y dùng thuéc dù ¸n (xem chi tiÕt ë B¶ng 3.5), ta cã thÓ lËp B¶ng tiÕn ®é huy ®éng vèn vµ tÝnh to¸n l·i vay trong thêi gian thùc hiÖn dù ¸n nh­ ë B¶ng 3.6 d­íi ®©y. B¶ng 3.5 KÕ ho¹ch thùc hiÖn ®Çu t­ x©y dùng TT Néi dung c«ng viÖc TiÕn ®é thùc hiÖn (N¨m) 1 2 3 4 I ChuÈn bÞ ®Çu t­ 1 LËp Dù ¸n ®Çu t­ 2 Phª duyÖt Dù ¸n ®Çu t­ II ChuÈn bÞ x©y dùng 1 ThiÕt kÕ 2 ThÈm ®Þnh vµ phª duyÖt TK 3 Gi¶i phãng mÆt b»ng III X©y dùng 1 San lÊp mÆt b»ng 2 X©y dùng c¸c h¹ng môc 3 L¾p ®Æt trang thiÕt bÞ 4 Gi¸m s¸t thi c«ng IV NghiÖm thu, bµn giao B¶ng 3.6 TiÕn ®é huy ®éng vèn vµ l·i vay trong thêi gian thùc hiÖn dù ¸n §VT: TriÖu ® TT Nguån vèn vµ kho¶n vay Thêi gian vay vèn Tæng vèn vay Tæng l·i vay N¨m 1 n¨m 2 N¨m 3 N¨m 4 I TiÕn ®é huy ®éng vèn, % 1.75 25.06 38.43 34.77 II Vay vèn ng©n hµng th­¬ng m¹i 1 Vay ®ît 1, ® 76,969 76,969 L·i vay, ® 3,695 7,389 …. 7,389 25,862 2 Vay ®ît 2, ® 1,104,868 1,104,868 L·i vay,® 53,034 106,067 ….. 265,168 3 ….. …. …. …… …. …. …. 4 Vay ®ît n, ® 1,533,223 1,533,223 L·i vay, ® 73,595 73,595 Tæng céng 4,409,728 608,657 2.3 LËp kÕ ho¹ch ho¹t ®éng KÕ ho¹ch ho¹t ®éng cña dù ¸n thÓ hiÖn viÖc dù kiÕn møc huy ®éng c«ng suÊt/ n¨ng lùc phôc vô hµng n¨m cña dù ¸n vµ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, khai th¸c, cung øng dÞch vô, cô thÓ c¸c yÕu tè s¶n l­îng, sè l­îng, chñng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô t¹i mçi thêi ®iÓm ho¹t ®éng. KÕ ho¹ch s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm cã liªn quan mËt thiÕt víi viÖc x¸c ®Þnh nhu cÇu vèn l­u ®éng vµ c¸c kÕ ho¹ch kh¸c nh­ vËn t¶i, cung øng vËt t­, vËt liÖu,.. VÝ dô B¶ng 3.7 minh häa kÕ ho¹ch ho¹t ®éng vµ dù kiÕn nguån thu cña dù ¸n ®Çu t­ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng. B¶ng 3.7 KÕ ho¹ch vµ Thu nhËp ho¹t ®éng §VT: TriÖu® STT Kho¶n môc N¨m vËn hµnh 1 2 3 … 1 C«ng suÊt khai th¸c,% 80 90 100 … 2 N¨ng lùc s¶n xuÊt, tÊn 1,840,000 2,070,000 2,300,000 … 3 S¶n l­îng tiªu thô, tÊn 1,748,000 2,070,000 2,300,000 … 4 S¶n l­îng tån kho, tÊn 92,000 92,000 92,000 … 5 Gi¸ b¸n b×nh qu©n 1 tÊn 0.760 0.760 0.760 … 6 DT tõ thu håi ch¶y thö 21,829 … 7 Tæng doanh thu tr­íc thuÕ 1,350,309 1,573,200 1,748,000 … 8 Tæng chi phÝ 489,682 540,121 590,560 … 9 Thu nhËp ho¹t ®éng 860,626 1,033,079 1,157,440 … KÕ ho¹ch ho¹t ®éng cÇn nªu c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh lîi Ých vµ chi phÝ trong qu¸ tr×nh vËn hµnh c«ng tr×nh, vÝ dô gi¸ cung cÊp c¸c s¶n phÈm, dÞch vô tõ dù ¸n (cÊp ®iÖn, cÊp n­íc, phÝ giao th«ng, phÝ thuû lîi,...); c¸c kho¶n chi phÝ vËn hµnh (l­¬ng nh©n viªn vËn hµnh, chi phÝ nguyªn liÖu, nhiªn liÖu ®iÖn n¨ng, chi phÝ b¶o d­ìng, söa ch÷a,..); chi phÝ thay thÕ trang thiÕt bÞ,.... Ngoµi ra, cÇn nªu c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh c«ng tr×nh, trong ®ã thÓ hiÖn râ chøc n¨ng bé phËn cña tõng bé phËn, c¸ nh©n trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vËn hµnh c«ng tr×nh. KÕ ho¹ch ho¹t ®éng lµ c¬ së ®Ó tÝnh to¸n lîi Ých thu ®­îc tõ viÖc khai th¸c, vËn hµnh dù ¸n còng nh­ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh nµy. Trªn c¬ së c¸c chØ tiªu thu (lîi Ých), chi (chi phÝ) cã thÓ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ lùa chän ph­¬ng ¸n ®Ó quyÕt ®Þnh ®Çu t­. 2.4 KÕ ho¹ch khÊu hao vµ xö lý c¸c kho¶n thu håi KÕ ho¹ch trÝch khÊu hao vµ xö lý c¸c kho¶n thu håi, thanh lý tµi s¶n cña dù ¸n. VÒ nguyªn t¾c, mäi kho¶n chi phÝ ®Çu t­ cho dù ¸n cÇn ®­îc thu håi ®Ó hoµn vèn. Tuy nhiªn, mçi kho¶n chi phÝ cã c¸ch thøc thu håi riªng. C¸c chi phÝ t¹o ra tµi s¶n cè ®Þnh cña dù ¸n ®­îc thu håi d­íi h×nh thøc khÊu hao, tøc lµ kho¶n tiÒn khÊu trõ hµng n¨m theo møc ®é sö dông cña tµi s¶n. §èi víi c¸c dù ¸n sö dông nguån vèn Nhµ n­íc th× tû lÖ trÝch khÊu hao ¸p dông theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ chÕ ®é qu¶n lý, sö dông vµ trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. §èi víi c¸c dù ¸n kh¸c th× tû lÖ vµ h×nh thøc trÝch khÊu hao do Chñ ®Çu t­ quyÕt ®Þnh. KhÊu hao lµ mét t¸c nghiÖp tµi chÝnh rÊt nh¹y c¶m vµ cã ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña dù ¸n. Trong tr­êng hîp sö dông vèn vay th× khÊu hao lµ nguån chñ yÕu ®Ó tr¶ nî, v× vËy viÖc khÊu hao nhanh hay chËm (tû lÖ khÊu hao cao hay thÊp) cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn t×nh tr¹ng tµi chÝnh nãi chung vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña dù ¸n. Th«ng th­êng ng­êi ta ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®Òu hµng n¨m ®èi víi tõng lo¹i tµi s¶n. Trong mét vµi tr­êng hîp ng­êi ta cã thÓ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p khÊu hao kh«ng ®Òu (t¨ng dÇn, gi¶m dÇn) ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh kinh doanh cña dù ¸n. VÝ dô minh häa tÝnh khÊu hao tµi s¶n cña dù ¸n ®Çu t­ trong ph©n tÝch kinh tÕ - tµi chÝnh víi c¸ch tÝnh khÊu hao ®Òu hµng n¨m (B¶ng 3.8). B¶ng 3.8 TÝnh khÊu hao tµi s¶n Kho¶n môc Gi¸ trÞ tµi s¶n, Tr.® Thêi h¹n khÊu hao, n¨m 1 2 3 …. C«ng tr×nh x©y dùng 1,764,728 25 70,589 70,589 70,589 …. ThiÕt bÞ 2,645,000 15 176,333 176,333 176,333 …. C¸c chi phÝ kh¸c 1,270,116 10 127,012 127,012 127,012 …. Céng 5,679,844 373,934 373,934 373,934 …. 2.5 Vèn l­u ®éng Vèn l­u ®éng lµ kho¶n tiÒn cÇn thiÕt hµng n¨m ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña dù ¸n. Vèn l­u ®éng bao gåm c¸c kho¶n chñ yÕu sau : TiÒn mÆt Hµng tån kho (kÓ c¶ dù tr÷ s¶n xuÊt vµ s¶n xuÊt dë dang còng nh­ thµnh phÈm) Chªnh lÖch gi÷a kho¶n ph¶i thu vµ kho¶n ph¶i tr¶. Vèn l­u ®éng ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo nhu cÇu chi phÝ hµng n¨m vµ thêi gian dù tr÷ phï hîp víi nhu cÇu s¶n xuÊt. Th­êng c¸c dù ¸n míi ®i vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt ch­a ph¸t huy hÕt c«ng suÊt, vµ nhiÒu lý do kh¸c nh­ ch­a thÓ tiªu thô hÕt s¶n phÈm, doanh thu cßn thÊp, ... cã thÓ cã dù ¸n trong nh÷ng n¨m ®Çu cÇn vay mét l­îng vèn l­u ®éng bæ sung, vÝ dô c¨n cø vµo ®Æc tÝnh kü thuËt cña d©y chuyÒn s¶n xuÊt vµ nhu cÇu s¶n xuÈt ®Ó dù kiÕn l­îng vay vèn l­u ®éng bæ sung cho dù ¸n s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng. B¶ng 3.9 thÓ hiÖn khèi l­îng dù kiÕn vay vèn l­u ®éng bæ sung cho s¶n xu©t cña dù ¸n. B¶ng 3.9 Dù kiÕn vay vèn l­u ®éng bæ sung cho s¶n xuÊt §VT: TriÖu® TT Kho¶n môc Vèn l­u ®éng N¨m thø 1 N¨m thø 2 1 Chi phÝ cho s¶n xuÊt 216,951 217,318 2 Nî b¸n hµng, thµnh phÈm tån kho 77,628 31,464 3 Vèn b»ng tiÒn mÆt kh¸c 5,000 5,000 Tæng céng 299,579 253,782 2.6 KÕ ho¹ch tr¶ nî Mét trong nh÷ng t¸c nghiÖp quan träng trong ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tµi chÝnh dù ¸n lµ x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch tr¶ nî. T­¬ng tù kÕ ho¹ch khÊu hao, kÕ ho¹ch tr¶ nî rÊt nh¹y c¶m víi t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña dù ¸n, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng c©n ®èi tr¶ nî. KÕ ho¹ch tr¶ nî ®­îc x©y dùng trªn c¬ së kÕ ho¹ch vay nî vµ c¸c ®iÒu kiÖn tµi trî cña tõng nguån vay. Tuy nhiªn, trong giai ®o¹n lËp dù ¸n nhiÒu ®iÒu kiÖn vay, tr¶ cô thÓ ch­a ®­îc kh¼ng ®Þnh mµ chñ yÕu dùa vµo c¸c ®iÒu kiÖn th«ng lÖ cña nh÷ng nguån dù ®Þnh vay. V× vËy, kÕ ho¹ch tr¶ nî th­êng lµ nh÷ng dù tÝnh mang tÝnh chñ quan. Ng­îc l¹i, kÕ ho¹ch tr¶ nî còng cho thÊy ®iÒu kiÖn tµi chÝnh cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®Ó dù ¸n kh¶ thi. Nh÷ng dù tÝnh tr­íc trong kÕ ho¹ch tr¶ nî cho phÐp chñ ®Çu t­ xem xÐt c¸c nguån tµi trî thÝch hîp hoÆc ®iÒu kiÖn cÇn ph¶i ®¹t ®­îc khi ®µm ph¸n Hîp ®ång vay cô thÓ. KÕ ho¹ch tr¶ nî dùa trªn c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n cña c¸c nhµ tµi trî (Ng©n hµng, Quü,...) ¸p dông ®èi víi kho¶n vay, trong ®ã bao gåm c¸c yÕu tè c¬ b¶n sau: §Þnh kú thanh to¸n vµ C¸ch thøc tr¶ nî gèc. Nãi chung, thêi gian tr¶ nî cµng dµi th× cµng cã lîi cho ng­êi vay; sè kú tr¶ nî cµng nhiÒu th× tæng sè tiÒn tr¶ l·i cµng Ýt vµ nÕu ph­¬ng ¸n tr¶ nî phï hîp víi kh¶ n¨ng cña nguån tr¶ nî th× cµng tèt. 3 X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ - tµi chÝnh dù ¸n 3.1 B¸o c¸o tµi chÝnh trong ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ dù ¸n - Kh¸i niÖm dßng tiÒn Ph©n tÝch tµi chÝnh dù ¸n chó träng ®Õn l­îng tiÒn ®i vµo vµ ®i ra tõ dù ¸n gäi lµ c¸c dßng tiÒn cña dù ¸n. §¶m b¶o c©n ®èi c¸c dßng tiÒn (dßng vµo vµ dßng ra) lµ môc tiªu quan träng cña ph©n tÝch tµi chÝnh dù ¸n. CÇn ph©n biÖt b¸o c¸o tµi chÝnh trong ph©n tÝch tµi chÝnh dù ¸n (dßng tiÒn) víi c¸c b¶ng c©n ®èi tµi s¶n vµ b¸o c¸o thu nhËp. - KÕt cÊu b¶n B¸o c¸o tµi chÝnh Th«ng th­êng kÕt cÊu cña b¶n B¸o c¸o tµi chÝnh gåm 2 phÇn : C¸c kho¶n thu : Bao gåm doanh thu, møc thay ®æi cña tµi kho¶n thu, gi¸ trÞ cßn l¹i. Tæng cña c¸c kho¶n nµy t¹o thµnh dßng tiÒn vµo (ng©n l­u vµo). C¸c kho¶n chi : Bao gåm toµn bé c¸c chi phÝ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Çu t­ vµ ho¹t ®éng cña dù ¸n. Tæng cña c¸c kho¶n nµy t¹o thµnh dßng tiÒn ra (ng©n l­u ra). Chªnh lÖch gi÷a dßng tiÒn vµo vµ dßng tiÒn ra gäi lµ dßng tiÒn c©n ®èi TrÞ sè dßng tiÒn ë mçi thêi ®iÓm trong thêi gian ho¹t ®éng cña dù ¸n t¹o thµnh biªn d¹ng dßng tiÒn cña dù ¸n. Trong ph©n tÝch tµi chÝnh, biªn d¹ng nµy ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña dù ¸n. Tuú theo t×nh h×nh ho¹t ®éng cña dù ¸n mµ biªn d¹ng nµy cã gi¸ trÞ kh¸c nhau. S¬ ®å 3.2 diÔn t¶ mét biªn d¹ng dßng tiÒn th«ng th­êng cña mét dù ¸n. S¬ ®å 3.2 Minh häa dßng tiÒn cña dù ¸n ®Çu t­ KÕt cÊu chung cña b¶n B¸o c¸o tµi chÝnh trong ph©n tÝch dù ¸n vµ biªn d¹ng dßng tiÒn trong c¸c dù ¸n th«ng th­êng ®­îc sö dông nh­ o B¶ng 3.10 d­íi ®©y. B¶ng 3.10 KÕt cÊu chung cña b¶n b¸o c¸o tµi chÝnh trong ph©n tÝch dù ¸n Kho¶n môc N¨m ho¹t ®éng 0 1 2 3 4 5 ... C¸c kho¶n thu : - Doanh thu - … - Gi¸ trÞ cßn l¹i Tæng dßng tiÒn vµo C¸c kho¶n chi : - §Çu t­ - Chi phÝ ho¹t ®éng - …. - …. - Tr¶ l·i vay - ThuÕ - … Tæng dßng tiÒn ra Dßng tiÒn c©n ®èi 3.2 X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ- tµi chÝnh dù ¸n ®Çu t­ Cã nhiÒu chØ tiªu kinh tÕ - tµi chÝnh ®­îc sö dông trong ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n. Tïy theo tõng lo¹i h×nh dù ¸n, tïy theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña dù ¸n mµ lùa chän chØ tiªu kinh tÕ - tµi chÝnh thÝch hîp. Nh­ng nh×n chung mét sè chØ tiªu kinh tÕ - tµi chÝnh c¬ b¶n th­êng ®­îc dïng trong c¸c tÝnh to¸n hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n lµ: Gi¸ trÞ hiÖn t¹i thuÇn (Net Present Value - NPV) Tû sè lîi Ých - chi phÝ (Benefit/cost - R = B/C) SuÊt sinh lîi néi t¹i (Internal Rate of Return - IRR) Thêi gian hoµn vèn néi bé (Pay Back period - Tth) HÖ sè ®¶m b¶o tr¶ nî - K. a, Gi¸ trÞ hiÖn t¹i thuÇn (NPV) Thu nhËp cßn l¹i sau khi ®· trõ ®i c¸c chi phÝ gäi lµ thu nhËp thuÇn. Gi¸ trÞ hiÖn t¹i thuÇn (NPV) lµ tæng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña dßng thu nhËp thuÇn mµ dù ¸n mang l¹i trong c¶ vßng ®êi cña nã. Môc ®Ých cña viÖc tÝnh gi¸ trÞ hiÖn t¹i thuÇn cña dù ¸n lµ ®Ó xem xÐt viÖc sö dông c¸c nguån lùc (vèn) trong thêi gian thùc hiÖn dù ¸n cã mang l¹i lîi Ých lín h¬n c¸c nguån lùc ®· sö dông hay kh«ng? Víi ý nghÜa nµy, NPV ®­îc xem lµ tiªu chuÈn quan träng nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n. NPV ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau : (3.11) Trong ®ã: Bt = Thu nhËp cña dù ¸n n¨m t Ct = Chi phÝ cña dù ¸n n¨m t n : Sè n¨m ph©n tÝch dù ¸n, (1≤ t ≤ n); r : Tû suÊt chiÕt khÊu ¸p dông trong tÝnh to¸n, %. t : n¨m tÝnh to¸n. Khi sö dông chØ tiªu NPV lµm c¬ së ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n, ng­êi ta chän ph­¬ng ¸n ph©n tÝch víi NPV lín h¬n kh«ng. VÝ dô, tÝnh NPV cña dù ¸n ®Çu t­ víi c¸c ®¹i l­îng vèn ®Çu t­ thay ®æi (B¶ng 3.11). Víi kÕt qu¶ tÝnh to¸n NPV th× PA1 vµ PA2 lµ cã thÓ chÊp nhËn ®­îc víi NPV>0. B¶ng 3.11 C¸c ph­¬ng ¸n tÝnh NPV cña dù ¸n Ph­¬ng ¸n ®Çu t­ Vèn ®Çu t­, tû ® NPV, tr.® PA1 PA2 PA3 5.808 6.054 5.227 +820 +1.170 - 53 b, Tû sè lîi Ých - chi phÝ (R) Tû sè lîi Ých - chi phÝ ®­îc tÝnh b»ng tû sè gi¸ trÞ hiÖn t¹i thu nhËp vµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña c¸c chi phÝ cña dù ¸n víi suÊt chiÕt khÊu r. Tû sè R ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: (3.12) Trong ®ã: Bt - thu nhËp c¶u dù ¸n n¨m t; Ct - Chi phÝ cho dù ¸n n¨m t; ChØ tiªu nµy th­êng sö dông ®Ó xÕp h¹ng c¸c dù ¸n: C¸c dù ¸n cã R lín nhÊt sÏ ®­îc chän. Tuy nhiªn khi lùa chän dù ¸n cã R lín nhÊt ch­a ph¶i lµ ph­¬ng ¸n ®Çu t­ tèi ­u nhÊt mµ cßn kÕt hîp so s¸nh lùa chän víi c¸c chØ tiªu kh¸c n÷a míi quyÕt ®Þnh ®­îc ph­¬ng ¸n ®Çu t­ tèi ­u. c, Tû suÊt sinh lîi néi bé (IRR) SuÊt sinh lîi néi bé (IRR) lµ suÊt chiÕt khÊu mµ víi suÊt nµy gi¸ trÞ hiÖn t¹i thuÇn cña dù ¸n b»ng 0, ®­îc tÝnh tõ hÖ thøc sau: NPV= (3.13) IRR= (3.14) ChØ tiªu IRR ph¶n ¸nh tû suÊt lîi nhuËn mµ dù ¸n ®Çu t­ mang l¹i vµ ®ã chÝnh lµ l·i suÊt tèi ®a mµ dù ¸n cã thÓ chÊp nhËn tr¶ cho vèn vay v× nÕu vay víi l·i suÊt cao h¬n th× dù ¸n sÏ bÞ lç, khi ®ã NPV sÏ nhá h¬n 0. Khi sö dông chØ tiªu IRR lµm c¬ së so s¸nh vµ lùa chän c¸c ph­¬ng ¸n ph©n tÝch th× cÇn c©n nh¾c vµ xem xÐt kü tÝnh ­u viÖt vµ nh­îc ®iÓm khi ¸p dông chØ tiªu IRR nµy. VÝ dô: Dù ¸n cã møc chi phÝ vèn lµ 100 ë n¨m thø 0, sau mét n¨m ho¹t ®éng cã thu nhËp lµ 130, chi phÝ ho¹t ®éng lµ 20 th× hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña dù ¸n n¨m thø 0 lµ -100; n¨m thø 1 lµ 110, nh­ vËy IRR=10%. Víi: NPV=-100/(1+0,1)0 + (130-20)/(1+0,1)1=-100 + 110/1,1 =0 d, Thêi gian hoµn vèn Tth Thêi gian hoµn vèn néi bé lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó dù ¸n ho¹t ®éng thu håi ®ñ sè vèn ®Çu t­ ®· bá ra. ChØ tiªu nµy sö dông kh¸ réng r·i trong quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ kinh doanh. Thêi gian hoµn vèn (Tth) ®­îc x¸c ®Þnh tõ biÓu thøc sau: NPV= (3.15) Thêi gian thu håi vèn Tth lµ kho¶ng thêi gian tõ khi b¾t ®Çu thùc hiÖn ®Çu t­ ®Õn n¨m T tho¶ m·n biÓu thøc trªn lµ thêi gian mµ thu nhËp rßng cña dù ¸n b»ng tæng vèn ®Çu t­ ®· bá ra. Nh­îc ®iÓm c¬ b¶n cña chØ tiªu nµy lµ trong mét sè tr­êng hîp nã lo¹i bá c¸c dù ¸n cã kh¶ n¨ng sinh lîi muén nh­ c¸c dù ¸n ®Çu t­ c«ng céng (cÇu ®­êng, ...), Cã thÓ minh ho¹ nhËn xÐt trªn qua thÝ dô miªu t¶ ë S¬ ®å 3.3 sau ®©y: Ta - Thêi gian tån t¹i cña dù ¸n A Tb - Thêi gian tån t¹i cña dù ¸n B Ta*, Tb* - Thêi gian hoµn vèn cña dù ¸n A vµ B. S¬ ®å 3.3 Minh häa thêi gian sinh lîi cña c¸c dù ¸n e, HÖ sè ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tr¶ nî (K) HÖ sè ®¶m b¶o tr¶ nî (K) lµ tû sè gi÷a nguån ®¶m b¶o tr¶ nî t¹i mét thêi ®iÓm vµ sè nî ®Õn h¹n ph¶i tr¶ t¹i thêi ®iÓm ®ã. K ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: K= (3.16) ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc ®é ®¶m b¶o tr¶ nî tõ c¸c nguån thu cña dù ¸n. Nãi chung, vµo c¸c thêi ®iÓm tr¶ nî hÖ sè K > 1 ®­îc xem lµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tr¶ nî, tuy nhiªn hÖ sè nµy cµng cao cµng tèt. §©y lµ chØ tiªu c¸c nhµ cung cÊp tÝn dông cho dù ¸n ®Æc biÖt quan t©m vµ coi ®ã lµ tiªu chuÈn ®Ó chÊp nhËn cung cÊp tÝn dông cho dù ¸n hay kh«ng. Tuy nhiªn mçi ®¬n vÞ cung cÊp tÝn dông cã thªm c¸c tiªu chuÈn riªng cho m×nh vµ cßn tuú thuéc vµo ®èi t­îng vay (chñ dù ¸n) mµ hä chän c¸c tiªu chuÈn thÝch hîp lµm ®iÒu kiÖn cung cÊp tÝn dông cho dù ¸n. 4. Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu kinh tÕ - x· héi cña dù ¸n ®Çu t­: C¸c chØ tiªu vÒ kinh tÕ nh­ ®iÓm 2, 3 nãi trªn. C¸c chØ tiªu vÒ hiÖu qu¶ x· héi ®· ®Ò cËp ë mét sè lo¹i dù ¸n. 5. So s¸nh c¸c kÕt qu¶ vµ lùa chän ph­¬ng ¸n §èi víi c¸c chØ tiªu kinh tÕ - tµi chÝnh nªu trªn, mçi chØ tiªu cã tÝnh ­u viÖt vµ còng cã nh­îc ®iÓm riªng cña chóng, do ®ã khi quyÕt ®Þnh lùa chän ph­¬ng ¸n ®Çu t­ hîp lý cÇn kÕt hîp so s¸nh kÕt qu¶ tÝnh to¸n cña c¸c chØ tiªu víi nhau vµ kÕt qu¶ ph©n tÝch rñi ro cña c¸c ph­¬ng ¸n. Khi tÝnh to¸n vµ sö dông chØ tiªu NPV lµm c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña c¸c ph­¬ng ¸n ph©n tÝch th× cÇn lùa chän theo mét sè nguyªn t¾c sau: a) ChØ chÊp nhËn c¸c dù ¸n cã gi¸ trÞ NPV > 0 víi tû suÊt chiÕt khÊu r Ýt nhÊt b»ng chi phÝ c¬ héi cña vèn, b) trong giíi h¹n vÒ vèn ®Çu t­ /ng©n s¸ch, trong sè c¸c dù ¸n cã thÓ chÊp nhËn ®­îc cÇn chän nh÷ng dù ¸n cã tæng NPV lín nhÊt, c) nÕu c¸c dù ¸n lo¹i trõ lÉn nhau (thùc hiÖn dù ¸n nµy sÏ kh«ng thùc hiÖn c¸c dù ¸n kh¸c) th× cÇn ph¶i chän dù ¸n cã NPV lín nhÊt. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n, kh«ng chØ c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ – tµi chÝnh cña dù ¸n, mµ cßn c¨n cø vµo viÖc lùa chän c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, gi¶i ph¸p c«ng nghÖ cña dù ¸n. Lùa chän c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tèt lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña c«ng tr×nh. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸, lùa chän gi¶i ph¸p c«ng nghÖ, thiÕt bÞ kü thuËt ngoµi viÖc xem xÐt c¸c chØ tiªu kinh tÕ- tµi chÝnh nªu ë phÇn trªn, cßn cã thÓ dùa vµo chØ tiªu “®iÓm hoµ vèn”. §iÓm hoµ vèn lµ t¹i ®iÓm ®ã tæng doanh thu võa ®ñ bï ®¾p c¸c chi phÝ (cè ®Þnh vµ biÕn ®æi) hµng n¨m (trªn ®å thÞ ®­îc biÓu hiÖn b»ng giao ®iÓm gi÷a ®­êng tæng chi phÝ vµ ®­êng tæng doanh thu). Theo ph­¬ng ph¸p nµy ph­¬ng ¸n lùa chän lµ ph­¬ng ¸n cã ®iÓm hoµ vèn tÝnh theo gi¸ trÞ hoÆc theo møc huy ®éng c«ng suÊt thÊp nhÊt. ThÝ dô nh­ nªu trong S¬ ®å 3.3 d­íi ®©y, ph­¬ng ¸n 1 (ph­¬ng ¸n cã vèn ®Çu t­ ban ®Çu lín, nh­ng møc chi phÝ th­êng xuyªn thÊp) lµ ph­¬ng ¸n cã hiÖu qu¶ h¬n ph­¬ng ¸n 2 (ph­¬ng ¸n cã vèn ®Çu t­ ban ®Çu bÐ, nh­ng møc chi phÝ th­êng xuyªn cao). Gi¸ trÞ G1 G2 Tæng doanh thu Chi phÝ cè ®Þnh T1 T2 Chi phÝ biÕn ®æi Tæng chi phÝ 2 2 2 12 12 12 C«ng suÊt thiÕt kÕ/ Thêi gian ho¹t ®éng S¬ ®å 3.3 Lùa chän ph­¬ng ¸n ®Çu t­ dùa trªn chØ tiªu ®iÓm hßa vèn III. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ rñi ro vµ hiÖu qu¶ cña dù ¸n HiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng thÓ hiÖn ë nhiÒu mÆt, trong ®ã hiÖu qu¶ kinh tÕ - tµi chÝnh ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh. Ph©n tÝch rñi ro khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ - tµi chÝnh cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh ë giai ®o¹n lËp dù ¸n ®Ó ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­ lµ mét qu¸ tr×nh tæng thÓ ®­îc tiÕn hµnh nghiªn cøu dùa trªn c¬ së lý luËn chung vµ ®Æc ®iÓm cña dù ¸n, gåm c¸c néi dung sau: - Néi dung lËp dù ¸n vµ hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n. - NhËn d¹ng, ph©n lo¹i rñi ro cã ¶nh h­ëng tíi hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n. - §o l­êng, ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña rñi ro tíi hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n. - Ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p an toµn vµ phßng ngõa rñi ro tµi chÝnh cña dù ¸n. Khi ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh, chñ ®Çu t­ ph¶i tæ chøc lËp dù ¸n ®Ó lµm râ sù cÇn thiÕt ph¶i ®Çu t­ vµ hiÖu qu¶ cña dù ¸n. V× vËy viÖc ph©n tÝch rñi ro khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n tr­íc hÕt ph¶i ®­îc xuÊt ph¸t trªn c¬ së nghiªn cøu néi dung lËp dù ¸n vµ c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ - tµi chÝnh cña dù ¸n (xem chi tiÕt ë Môc 1.2 Chuyªn ®Ò 1 vµ PhÇn 2 Chuyªn ®Ò 3). Trong PhÇn nµy chó träng ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nhËn d¹ng, ph©n lo¹i rñi ro, ®o l­êng, ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña rñi ro tíi hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n vµ ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p an toµn vµ phßng ngõa rñi ro tµi chÝnh cña dù ¸n. 1 Mét sè lý luËn chung vÒ ph©n tÝch rñi ro 1.1 Kh¸i niÖm rñi ro Rñi ro lµ mét hiÖn t­îng kh¸ch quan, tån t¹i trong mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi, tù nhiªn. Rñi ro x¶y ra trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng khi cã sù t¸c ®éng ngÉu nhiªn tõ c¸c biÕn cè cña m«i tr­êng hoÆc do nh÷ng hµnh xö cña con ng­êi. Rñi ro ph¸t sinh khi cã yÕu tè t¸c ®éng tíi mét ho¹t ®éng cô thÓ, lµm thay ®æi hoÆc g©y tæn thÊt vµ sai lÖch kÕt qu¶ dù ®Þnh ban ®Çu cña ho¹t ®éng ®ã. 1.2 NhËn d¹ng vµ ph©n lo¹i rñi ro a, NhËn d¹ng rñi ro bao gåm viÖc x¸c ®Þnh lo¹i rñi ro nµo ¶nh h­ëng qu¸ møc cho phÐp tíi kÕt qu¶ dù ®Þnh cña hµnh ®éng hay sù viÖc ®­îc xem xÐt, ®ång thêi m« t¶ tÝnh chÊt cña mçi rñi ro ®ã. b, Ph©n lo¹i rñi ro: - C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt c¸c dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng cã thÓ ph©n lo¹i rñi ro theo 3 tiªu chÝ c¬ b¶n nh­: theo ph¹m vi t¸c ®éng; theo qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n; theo m«i tr­êng t­¬ng t¸c. Do vËy nh÷ng rñi ro ®· nhËn d¹ng sÏ ®­îc xem xÐt, ph©n lo¹i trong suèt qu¸ tr×nh ®Çu t­ tõ kh©u chuÈn bÞ ®Çu t­, thùc hiÖn ®Çu t­ tíi vËn hµnh khai th¸c dù ¸n. - Ph©n lo¹i rñi ro cña dù ¸n theo ph¹m vi t¸c ®éng: C¨n cø tõ m«i tr­êng cô thÓ cã ph¸t sinh nh÷ng biÕn cè t¸c ®éng trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng cña dù ¸n nh­: rñi ro vÒ tù nhiªn, rñi ro vÒ c«ng nghÖ, rñi ro vÒ tæ chøc, rñi ro vÒ kinh tÕ, v.v... - Ph©n lo¹i rñi ro theo qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n: - Giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t­: Nh÷ng rñi ro cã thÓ xÈy ra víi dù ¸n tõ viÖc thu thËp d÷ liÖu thèng kª, kh¶ n¨ng dù b¸o vµ ra quyÕt ®Þnh cña chñ ®Çu t­. - Giai ®o¹n thùc hiÖn ®Çu t­: Nh÷ng rñi ro ®­îc ph©n tÝch chñ yÕu lµ nh÷ng thiÖt h¹i lµm t¨ng chi phÝ ®Çu t­, kÐo dµi thêi gian x©y dùng c¬ së vËt chÊt cña dù ¸n, chÊt l­îng c«ng tr×nh kh«ng ®¹t yªu cÇu... - Giai ®o¹n vËn hµnh dù ¸n: §©y lµ giai ®o¹n dµi vµ chøa ®ùng nhiÒu lo¹i rñi ro nhÊt cña dù ¸n. TÊt c¶ nh÷ng biÕn cè ®­îc xem xÐt ë phÇn theo ph¹m vi t¸c ®éng ®Òu cã thÓ ph¸t sinh vµ g©y rñi ro cho dù ¸n ë giai ®o¹n nµy. §ång thêi cßn chÞu ¶nh h­ëng tõ nh÷ng rñi ro sai sãt ë c¸c giai ®o¹n ChuÈn bÞ ®Çu t­ vµ Thùc hiÖn ®Çu t­. - Ph©n lo¹i rñi ro theo m«i tr­êng t­¬ng t¸c: §ã lµ nh÷ng biÕn cè tõ m«i tr­êng xung quanh nh­: m«i tr­êng tù nhiªn, chÝnh trÞ - x· héi, kinh tÕ, h¹ tÇng kü thuËt... g©y ra rñi ro cho dù ¸n vµ t¸c ®éng ng­îc l¹i cña dù ¸n vµo m«i tr­êng. §ång thêi vÒ m«i tr­êng néi t¹i cña dù ¸n, nh÷ng biÕn cè ph¸t sinh do con ng­êi ®iÒu hµnh, kh¶ n¨ng tæ chøc, do hÖ thèng m¸y mãc kü thuËt sö dông... g©y ra rñi ro cho dù ¸n. 1.3 §o l­êng rñi ro vµ biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro a, §o l­êng rñi ro - Ph­¬ng ph¸p ®o l­êng, ®¸nh gi¸ rñi ro ¶nh h­ëng tíi kÕt qu¶ cña mét ho¹t ®éng cña dù ¸n ®­îc sö dông, gåm: + Ph­¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh: Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng ®­îc ¸p dông trong nh÷ng tr­êng hîp cã c¬ së d÷ liÖu thèng kª qu¸ khø vµ ý kiÕn tham gia cña c¸c chuyªn gia cã kinh nghiÖm thùc tÕ trong lÜnh vùc. + Ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng: Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc tiÕn hµnh nh»m ph©n tÝch c¸c biÕn cè cã thÓ g©y rñi ro ®èi víi c¸c bé phËn chÝnh cã ¶nh h­ëng tíi kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng. KÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c bé phËn. Theo nguyªn lý nµy tiÕn hµnh ®¸nh gi¸, ®o l­êng rñi ro cña mäi ho¹t ®éng ®­îc xem xÐt tõ c¸c yÕu tè t¸c ®éng tíi tõng bé phËn vµ c¸c bé phËn t¸c ®éng tíi kÕt qña cña mét ho¹t ®éng cô thÓ. V× vËy nguyªn lý cña ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng lµ x¸c ®Þnh ®­îc quy luËt ph©n bè x¸c suÊt c¸c gi¸ trÞ rñi ro cã thÓ x¶y ra víi mçi bé phËn do t¸c ®éng tõ c¸c biÕn cè g©y ra. Trªn c¬ së ®ã sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p to¸n ph©n tÝch kh¸c nhau ®Ó ®o l­êng, ®¸nh gi¸ rñi ro x¶y ra ®èi víi kÕt qu¶ cña mäi ho¹t ®éng. Tæng hîp c¸c vÊn ®Ò so s¸nh vµ ph¹m vi ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng ®­îc thÓ hiÖn ë B¶ng 3.12. B¶ng 3.12 Ph©n tÝch so s¸nh c¸c ph­¬ng ph¸p ®o l­êng ®¸nh gi¸ rñi ro cña dù ¸n vµ ph¹m vi øng dông TT C¸c vÊn ®Ò so s¸nh Ph­¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh Ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng 1 C¸c ph­¬ng ph¸p sö dông LËp b¶ng tiªu chÝ ®¸nh gi¸ rñi ro; Ma trËn ph©n tÝch rñi ro; Ph©n nhãm rñi ro; §¸nh gi¸ s¾p xÕp yÕu tè rñi ro... X¸c ®Þnh chØ tiªu kú väng to¸n häc d¹ng b¶ng; X¸c ®Þnh chØ tiªu kú väng to¸n häc d¹ng c©y; Ph©n tÝch m« pháng; Sö dông ®¹i l­îng t­¬ng ®­¬ng phi rñi ro. 2 Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ - NhËn d¹ng c¸c biÕn cè, ®¸nh gi¸ møc ®é t¸c ®éng - §¸nh gi¸ rñi ro ë c¸c bé phËn - §o l­êng, ®¸nh gi¸ rñi ro cña kÕt qu¶ dù ¸n - Theo kinh nghiÖm + chuyªn gia - LÊy ý kiÕn chuyªn gia + cho ®iÓm theo thang ®iÓm - LÊy ý kiÕn chuyªn gia + cho ®iÓm hoÆc gi¶ ®Þnh t×nh huèng + ph©n tÝch so s¸nh - Theo tÝnh to¸n thèng kª kinh nghiÖm + dù b¸o - Sö dông to¸n ph©n tÝch tÝnh x¸c suÊt, lùa chän t×nh huèng - Ph©n tÝch x¸c suÊt, m« pháng, ph©n tÝch quan hÖ 3 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ Tæng sè ®iÓm ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro cña kÕt qu¶ C¸c gi¸ trÞ kÕt qu¶ vµ x¸c suÊt xÈy ra 4 Ph¹m vi ¸p dông Dù ¸n ®¬n gi¶n, Ýt rñi ro, ®é chÝnh x¸c thÊp Mäi lo¹i dù ¸n, trong ®iÒu kiÖn thèng kª vµ dù b¸o tèt, ®é chÝnh x¸c cao b, C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro: BiÖn ph¸p kiÓm so¸t, h¹n chÕ rñi ro gåm hai nhãm c¬ b¶n nh­: Nhãm c¸c biÖn ph¸p chñ ®éng nh­ nÐ tr¸nh rñi ro, ng¨n ngõa tæn thÊt, qu¶n trÞ th«ng tin, chuyÓn giao rñi ro, ®a d¹ng hãa ho¹t ®éng, b¶o hiÓm… vµ nhãm c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu hËu qu¶ xÊu do rñi ro g©y ra nh­: Gi¶m thiÓu tõng phÇn, trung hßa rñi ro… Trong hai nhãm, nhãm chñ ®éng phßng ngõa ®­îc xem xÐt coi träng h¬n. Chñ ®éng phßng ngõa cô thÓ nh­: Lo¹i bá nguyªn nh©n, m«i tr­êng t¹o ra rñi ro, x©y dùng hÖ thèng th«ng tin n¾m ch¾c vÒ m«i tr­êng vµ dù b¸o diÔn biÕn trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh ho¹t ®éng; tham gia ®a d¹ng ho¹t ®éng cã liªn quan nhau. Nhãm c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu thiÖt h¹i do rñi ro g©y ra tËp trung vµo viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch chñ ®éng ®èi phã khi cã rñi ro x¶y ra, hoÆc gi¶m bít nh÷ng môc tiªu m¹o hiÓm… 2. Mét sè ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ rui ro cña dù ¸n Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè rñi ro ¶nh h­ëng tíi hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n. HiÖn nay khi ph©n tÝch ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n, ng­êi ta th­êng sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nh­ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®é nh¹y, ph©n tÝch ®iÒu chØnh tr­êng hîp, ph©n tÝch theo lý thuyÕt m« pháng,.. 2.1 Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®é nh¹y Ph©n tÝch ®é nh¹y nh»m kiÓm tra møc ®é nh¹y c¶m cña kÕt qu¶ dù ¸n ®èi víi sù biÕn ®éng cña tõng yÕu tè, nãi kh¸c ®i ph©n tÝch ®é nh¹y nh»m x¸c ®Þnh kÕt qu¶ cña dù ¸n (c¸c chØ tiªu ®Æc tr­ng), trong ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ®ã. Ph©n tÝch ®é nh¹y ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n (NPV, IRR, ...) theo biÕn thiªn cña yÕu tè ¶nh h­ëng. Ph©n tÝch ®é nh¹y theo ph­¬ng ph¸p nµy cho biÕt ®é dung sai cho phÐp thùc hiÖn dù ¸n vµ x¸c ®Þnh ®é nh¹y c¶m cña dù ¸n víi yÕu tè xem xÐt. VÝ dô kÕt qu¶ ph©n tÝch møc ®é ¶nh h­ëng cña chØ tiªu NPV cña dù ¸n ®Çu t­ víi 2 ®¹i l­îng biÕn ®éng (tû lÖ l¹m ph¸t vµ gi¸ b¸n s¶n phÈm) thÓ hiÖn ë B¶ng (3. 13). B¶ng 3.13 Møc ®é ¶nh h­ëng cña NPV víi ®¹i l­îng tû lÖ l¹m ph¸t vµ gi¸ b¸n s¶n phÈm Gi¸ s¶n phÈm USD/T (*) Tû lÖ l¹m ph¸t 5% 6% 7% 8% 9% 170 -22.962 -25.793 -28.514 -31.132 -33.694 180 -14.654 -17.611 -20.460 -23.207 -25.856 190 -6.460 -9.509 -12.448 -15.297 -18.055 200 1.610 -1.570 -4.628 -7.582 -10.435 210 9.612 6.341 3.183 113 -2.814 220 17.620 14.239 10.974 7.818 4.765 230 25.490 21.995 18.618 15.354 12.196 (*) ph­¬ng ¸n c¬ së : gi¸ s¶n phÈm 200USD/T; tû lÖ l¹m ph¸t 5%. Víi vÝ dô nªu trªn dù ¸n chØcã tÝnh kh¶ thi víi ®iÒu kiÖn : - Gi¸ s¶n phÈm ³ 200USD/T vµ møc l¹m ph¸t <5%. - Gi¸ s¶n phÈm > 210USD vµ møc l¹m ph¸t <8%. Dù ¸n rÊt nh¹y c¶m víi gi¸ s¶n phÈm vµ tû lÖ l¹m ph¸t. Cïng mét ®iÒu kiÖn møc l¹m ph¸t 5% chØ cÇn gi¶m 5% gi¸ s¶n phÈm th× dù ¸n kh«ng cã tÝnh kh¶ thi. Ph©n tÝch ®é nh¹y cã nh÷ng h¹n chÕ : + Kh«ng thÓ xem xÐt ®ång thêi nhiÒu nh©n tè vµ c¸c trÞ sè trong d·y biÕn thiªn cña c¸c yÕu tè kh«ng ®¹i diÖn cho yÕu tè ®ã. + ViÖc gi¶ ®Þnh ®éc lËp xem xÐt tõng yÕu tè, trong khi c¸c yÕu tè kh¸c cè ®Þnh lµ kh«ng phï hîp víi thùc tÕ. §Æc biÖt tr­êng hîp c¸c yÕu tè cã quan hÖ t­¬ng quan hµm sè víi nhau th× sö dông ph­¬ng ph¸p nµy dÉn tíi sai sè lín. 2.2 Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®iÒu chØnh tr­êng hîp Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®iÒu chØnh tr­êng hîp lµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ dù ¸n trong mét sè tr­êng hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cña c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh dù ¸n. Th­êng ng­êi ta ph©n tÝch cho 2 tr­êng hîp cã tÝnh chÊt cùc ®oan: bÊt lîi nhÊt vµ cã lîi nhÊt cã thÓ x¶y ra (thÝ dô, ®èi gi¸ s¶n phÈm lµ gi¸ thÊp nhÊt/cao nhÊt, ®èi víi chi phÝ ®Çu t­ lµ møc cao nhÊt/ thÊp nhÊt cã thÓ x¶y ra ®èi víi dù ¸n). Ph©n tÝch tr­êng hîp cã ­u ®iÓm lµ mét ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n, dÔ ¸p dông, phï hîp víi nh÷ng dù ¸n quy m« nhá, cã c¬ së d÷ liÖu thèng kª. Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông phæ biÕn ë c¸c n­íc míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, víi c¸c dù ¸n quy m« nhá. Ph©n tÝch tr­êng hîp cã nh­îc ®iÓm : + Kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc tÊt c¶ c¸c tr­êng hîp kÕt hîp lÉn nhau cña c¸c yÕu tè. + Kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc tÊt c¶ c¸c tr­êng hîp tÝnh to¸n (bÊt lîi nhÊt hoÆc thuËn lîi nhÊt). + Mang nhiÒu ®Þnh tÝnh, nh÷ng t¸c ®éng ¶nh h­ëng cña sù kh«ng an toµn ch­a ®­îc ph©n tÝch s©u ch­a cã tÝnh thuyÕt phôc, ®ång thêi ch­a ®¸nh gi¸ ®­îc quy luËt t¸c ®éng cña c¸c ¶nh h­ëng rñi ro tíi kÕt qu¶ ®Çu t­. 2.3 Ph­¬ng ph¸p m« pháng Ph­¬ng ph¸p m« pháng ®­îc hiÓu ®¬n gi¶n lµ ph­¬ng ph¸p thèng kª thùc nghiÖm c¸c kÕt qu¶ cã thÓ cña hµm tõ c¸c m« h×nh kÕt hîp gi¸ trÞ c¸c biÕn mét c¸ch ngÉu nhiªn. V× vËy quy luËt biÕn thiªn kÕt qu¶ cña hµm lµ sù m« pháng tæng hîp vµ chung nhÊt tõ c¸c quy luËt biÕn thiªn c¸c biÕn trong hµm. §Ó tiÕn hµnh m« pháng, chóng ta sö dông c¸c phÐp tÝnh lÆp nhiÒu lÇn. Ph­¬ng ph¸p lÆp lµ ph­¬ng ph¸p chän lÇn l­ît c¸c tæ hîp ngÉu nhiªn cho nh÷ng gi¸ trÞ kh¸c nhau ë c¸c biÕn sè ®Ó thay thÕ vµo hµm sè vµ tÝnh c¸c gi¸ trÞ cña hµm sè. §Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n theo c¸c ph­¬ng ph¸p nãi trªn, ta cã thÓ vËn dông c¸c c¸ch tÝnh to¸n, ph©n tÝch theo mét sè chØ tiªu ®Þnh l­îng (Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chØ tiªu kú väng to¸n häc (d¹ng b¶ng + d¹ng c©y); Ph­¬ng ph¸p ¸p dông lý thuyÕt ph©n tÝch m« pháng) sau ®©y: a - Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chØ tiªu kú väng to¸n häc d¹ng b¶ng - C¬ së ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña dù ¸n lµ dùa trªn viÖc ph©n tÝch mét sè t×nh huèng ®iÓn h×nh x¶y ra trong thùc tÕ mµ chÞu ¶nh h­ëng tõ nh÷ng yÕu tè rñi ro cïng x¶y ra ®ång thêi vµ kÕt hîp víi dù b¸o x¸c suÊt c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra nµy. - §Ó thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p nµy cÇn tiÕn hµnh theo tr×nh tù sau: + Lùa chän hµm tÝnh to¸n hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n (gäi lµ Hµm môc tiªu). + NhËn d¹ng c¸c rñi ro vµ ®¸nh gi¸ ph¹m vi t¸c ®éng cña chóng tíi c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña Hµm môc tiªu. + TËp hîp c¸c tr­êng hîp t¸c ®éng rñi ro theo mét sè t×nh huèng ®iÓn h×nh chung mµ ¶nh h­ëng lín tíi Hµm kÕt qu¶ cña môc tiªu. X¸c ®Þnh c¸c t×nh huèng theo tõng n¨m ph©n tÝch dù ¸n, ®ång thêi ®­a ra dù b¸o x¸c suÊt x¶y ra c¸c t×nh huèng nµy. + TÝnh to¸n kÕt qu¶ Hµm môc tiªu theo nh÷ng t×nh huèng ®· chän; ¸p dông lý thuyÕt to¸n x¸c suÊt thèng kª ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ kÕt qu¶ trung b×nh kú väng; ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro... - Kh¶ n¨ng øng dông: ViÖc lùa chän mét sè t×nh huèng ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng dù b¸o giíi h¹n ch­a thËt s¸t víi thùc tÕ. X¸c suÊt x¶y ra yÕu tè rñi ro lµ ­íc tÝnh phô thuéc vµo chñ quan cña con ng­êi. - Ph­¬ng ph¸p nµy cho phÐp ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng rñi ro b»ng chØ tiªu ®Þnh l­îng ®èi víi kÕt qu¶ ®Çu t­ nh­ng ®é chÝnh x¸c ch­a cao. b - Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chØ tiªu kú väng d¹ng c©y - Tr­êng hîp c¸c ph­¬ng ¸n ®Çu t­ thùc hiÖn qua mét chuçi c¸c sù kiÖn, trong ®ã sù xuÊt hiÖn cña c¸c sù kiÖn tiÕp theo lÖ thuéc vµo t×nh huèng cã thÓ cã cña sù kiÖn ®· x¶y ra tr­íc. §Ó gi¶i quyÕt bµi to¸n ®Çu t­ trong tr­êng hîp nµy, chóng ta vËn dông ph­¬ng ph¸p gi¶i theo “m« h×nh c©y quyÕt ®Þnh” cã kÕt hîp víi lý thuyÕt to¸n x¸c suÊt. - §Ó thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p nµy cÇn tiÕn hµnh theo c¸c b­íc sau: + LËp s¬ ®å qu¸ tr×nh tiÕn hµnh thùc hiÖn dù ¸n theo m« h×nh c©y quyÕt ®Þnh, trong ®ã thÓ hiÖn ®­îc mèi t­¬ng quan gi÷a c¸c sù kiÖn, kÕt qu¶ cã thÓ x¶y ra c¸c sù kiÖn vµ x¸c suÊt dù b¸o x¶y ra; kÕt qu¶ ®Çu t­ (hiÖu qu¶ kinh tÕ -tµi chÝnh cña dù ¸n) cña dù ¸n theo c¸c t×nh huèng dù kiÕn. + Ph©n tÝch c©y quyÕt ®Þnh b»ng lý thuyÕt ph©n tÝch quan hÖ sù kiÖn vµ to¸n x¸c suÊt thèng kª. + §¸nh gi¸ kÕt qu¶ (b»ng gi¸ trÞ vµ x¸c suÊt) theo nguyªn t¾c lo¹i trõ. - Kh¶ n¨ng øng dông: C¸c yÕu tè rñi ro ®­îc ®Ò xuÊt vµ tÝnh to¸n bÞ giíi h¹n bëi chñ quan ng­êi ph©n tÝch dù b¸o; t­¬ng quan gi÷a c¸c sù kiÖn chØ xÐt c¸c tr­êng hîp ®¬n tuyÕn. Tr­êng hîp ph¶i ph©n tÝch t¸c ®éng ®ång thêi nhiÒu yÕu tè rñi ro vµ nhiÒu t×nh huèng x¶y ra trong c¸c n¨m th× viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy trë nªn khã kh¨n vµ phøc t¹p. c. Ph­¬ng ph¸p ¸p dông lý thuyÕt ph©n tÝch m« pháng - Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña Hµm môc tiªu trong ®iÒu kiÖn cã t¸c ®éng rñi ro ®­îc ®¸nh gi¸ lµ c¸c biÕn ngÉu nhiªn vµ thÓ hiÖn b»ng biÓu ®å ph©n bè x¸c suÊt c¸c gi¸ trÞ trong toµn bé thêi gian ph©n tÝch dù ¸n. - §Ó thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p nµy cÇn tiÕn hµnh theo: + LËp Hµm tÝnh to¸n hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n theo c¸c biÕn sè ®Çu vµo nh­: Chi phÝ ®Çu t­, gi¸ b¸n s¶n phÈm, s¶n l­îng s¶n xuÊt ra, chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi hµng n¨m, ... + Chän nh÷ng biÕn sè ®Çu vµo kh«ng an toµn ®Ó x©y dùng biÓu ®å ph©n bè x¸c suÊt c¸c gi¸ trÞ cña nã (th«ng qua thèng kª vµ dù b¸o). B­íc nµy sö dông lý thuyÕt to¸n x¸c suÊt, thèng kª. + C¨n cø vµo Hµm môc tiªu vµ c¸c biÕn sè ®Çu vµo ®· cã, x¸c ®Þnh kÕt qu¶ cña hµm b»ng ph­¬ng ph¸p tæ hîp vµ ph©n tÝch m« pháng cã sù hç trî cña c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm. + Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ (x¸c ®Þnh c¸c gi¸ trÞ cÇn thiÕt vµ x¸c suÊt tõ biÓu ®å ph©n bè gi¸ trÞ kÕt qu¶) gåm nh÷ng gi¸ trÞ: Max, min, trung b×nh kú väng, ph­¬ng sai, ®é lÖch chuÈn, hÖ sè ph©n t¸n... - Kh¶ n¨ng øng dông: Cho kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ vµ kh¸ch quan vÒ ¶nh h­ëng cña rñi ro tíi kÕt qu¶ ®Çu t­. øng dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n hiÖn ®¹i vµo tÝnh to¸n v× vËy cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc c¸c dù ¸n phøc t¹p. Ph­¬ng ph¸p nµy ®ßi hái ph¶i cã sè liÖu thèng kª vµ dù bao d¶m b¶o ®é tin cËy cao. Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc øng dông réng r·i, ®Æc biÖt trong nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. - So s¸nh ®¸nh gi¸ c¸c ph­¬ng ph¸p trªn ®­îc minh ho¹ ë S¬ ®å 3.4. S¬ ®å 3.4 So s¸nh c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ rñi ro b»ng chØ tiªu ®Þnh l­îng - Hµm môc tiªu tµi chÝnh cña dù ¸n, F = f(x, y, z...) - F: Môc tiªu; x, y, z ... Nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo (vèn ®Çu t­, gi¸ s¶n phÈm, v.v...) Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chØ tiªu kú väng d¹ng b¶ng X¸c ®Þnh chØ tiªu kú väng d¹ng c©y Ph©n tÝch m« pháng - T×nh huèng ph©n tÝch F1 = f(x1, y1, z1,...), P1 F F2 = f (x2, y2, z2,...), P2 F3 = f(x3, y3, z3,...), P3 m: T×nh huèng (h÷u h¹n) P1, P2, P3: X¸c xuÊt dù b¸o - N¨m ph©n tÝch: Theo tõng n¨m - KÕt qu¶ bµi to¸n: Mét sè kÕt qu¶ → so s¸nh → lùa chän. - KÕt qu¶ chän: F = F1P1 + F2P2 + F3,P3 + ..... - X¸c suÊt rñi ro cña F lµ S T×nh huèng ph©n tÝch F’1, P’1.... F1, P1 F’’1, P’’1.... F’2, P’2 .... F F1, P1 F’’2, P’’2 .... F’3, P’3 .... F1, P1 F’’3, P’’2.... Fm ....... m: T×nh huèng (h÷u h¹n) - N¨m ph©n tÝch: Ph©n tÝch theo c¸c t×nh huèng dù kiÕn. - KÕt qu¶ bµi to¸n: Mét kÕt qu¶ (theo nguyªn t¾c lo¹i trõ) - KÕt qu¶ chän: (Lo¹i trõ) F = F1P1 + F2P2 + F3,P3 + ..... (X¸c ®Þnh theo nh¸nh ®­îc chän) - X¸c suÊt rñi ro cña F lµ S víi: 0 < S < 1 T×nh huèng ph©n tÝch x = f(x1,p1; x2,p2; x3,p3; ...; xn,pn) y = f(y1,p1; y2,p2; y3,p3; ...; yn,pn) z = f(z1,p1; z2,p2; z3,p3; ...; zn,pn) Hµm F cã v« h¹n t×nh huèng ngÉu nhiªn: Fi = f(xi,P1; y1,P1; z1,P1) Fz = f(xi,P1; y2,P2; z2,P2)... ... Fn = f(xn,Pn; yn,Pn; zn,Pn) Þ F = (F1,P1; F2,P2; F3,P3; ...; Fn,Pn) - N¨m ph©n tÝch: Theo tõng quý, n¨m - KÕt qu¶ bµi to¸n: BiÓu thÞ b»ng ®å thÞ cã v« h¹n ®¹i l­îng - KÕt qu¶ chän: F,P1, Fmax,P2; Fmin,P3 ... Fn,Pn - X¸c suÊt rñi ro cña c¸c ®¹i l­îng F, Fmax, Fmin x¸c ®Þnh trªn ®å thÞ kÕt qu¶ Khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña dù ¸n ¸p dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch m« pháng, do khèi l­îng tÝnh to¸n, ph©n tÝch nhiÒu t×nh h­íng víi nhiÒu biÕn sè do ®ã th­êng ng­êi ta øng dông c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm chuyªn dông ch¹y trªn m¸y tÝnh ®iÖn tö. C¸c ch­¬ng tr×nh nµy ®­îc gäi lµ Ch­¬ng tr×nh ph©n tÝch rñi ro b»ng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch m« pháng, vÝ dô ch­¬ng tr×nh @ Risk 4.0 cña C«ng ty Palisade, Mü. Ch­¬ng tr×nh @ Risk 4.0 lµ ch­¬ng tr×nh kÕt hîp c¸c ch­¬ng tr×nh BestFit, RISKview vµ RISKOptimizer vµ kÕt hîp víi ch­¬ng tr×nh Excel. ViÖc øng dông Ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm nµy vµo tÝnh to¸n ph©n tÝch rñi ro th«ng th­êng ®­îc thùc hiÖn qua c¸c b­íc sau: - B­íc 1: Thñ tôc nhËp Hµm sè tÝnh to¸n (ë ®©y sö dông Hµm tÝnh to¸n hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n ®Çu t­, vÝ dô Hµm NPV,..). - B­íc 2: Thñ tôc x©y dùng c¸c d÷ liÖu ®Çu vµo cho c¸c biÕn sè cña Hµm tÝnh to¸n vµ nhËp c¸c d÷ liÖu ®ã vµo m¸y (bao gåm c¸c biÕn x¸c ®Þnh vµ c¸c biÕn ngÉu nhiªn). - B­íc 3: LËp ch­¬ng tr×nh x¸c ®Þnh c¸c tæ hîp ngÉu nhiªn tõ c¸c gi¸ trÞ kh¸c nhau cña c¸c biÕn sè. §Ó ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c tæng sè lÇn tæ hîp ngÉu nhiªn th­êng lÊy tõ 100 ®Õn 1500 lÇn. - B­íc 4: Ch­¬ng tr×nh tiÕn hµnh c¸c b­íc m« pháng. Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸c b­íc m« pháng liªn quan tíi viÖc sö dông ph­¬ng ph¸p to¸n häc Monte - Carlo hay Latin Hypercube lµ c¬ së ®Ó lËp tr×nh sö dông trªn m¸y víi c¸c ch­¬ng tr×nh “risk” cã kÕt hîp víi c¸c b¶ng tÝnh cña ch­¬ng tr×nh “Lotus 1, 2, 3”. Ch­¬ng tr×nh “Risk” cho phÐp chóng ta vËn dông c¸c d¹ng ph©n bè x¸c suÊt kh¸c nhau. - B­íc 5: LËp b¸o c¸o c¸c kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝnh to¸n. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy bao gåm: + BiÓu ®å ph©n bè x¸c suÊt c¸c gi¸ trÞ cña Hµm sè tÝnh to¸n. + B¶ng thèng kª NPV qua c¸c n¨m. + BiÓu ®å tæng hîp x¸c suÊt c¸c gi¸ trÞ cña Hµm sè tÝnh to¸n. + Møc ®é rñi ro cña dù ¸n trong suèt thêi gian ph©n tÝch dù ¸n. + C¸c ®¹i l­îng ®Æc tr­ng cña c¸c biÓu ®å Hµm sè tÝnh to¸n bao gåm: Gi¸ trÞ trung b×nh kú väng, ®é lÖch chuÈn, hÖ sè ph©n t¸n… Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch m« pháng ®­îc minh ho¹ nh­ sau: 3. VÝ dô minh ho¹ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ rñi ro ®èi víi hiÓu qu¶ ®Çu t­ dù ¸n x©y dùng ¸p dông lý thuyÕt m« pháng ®Ó ph©n tÝch rñi ro khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng nhµ m¸y xi m¨ng víi c«ng suÊt 2,3 triÖu TÊn/n¨m, c«ng nghÖ lß quay, s¶n xuÊt theo ph­¬ng ph¸p kh«. HiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n ®­îc ph©n tÝch theo Hµm môc tiªu NPV, víi c¸c th«ng sè sau: Thêi gian thùc hiÖn ®Çu t­ dù ¸n dù kiÕn lµ 3 n¨m. Thêi gian ph©n tÝch tµi chÝnh cña dù ¸n lµ 17 n¨m. Tæng møc ®Çu t­ cña dù ¸n ®· x¸c ®Þnh lµ - V. Gi¸ trÞ thu håi tÝnh vµo cuèi n¨m thø 17. C«ng thøc tÝnh NPV cña dù ¸n ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: (3.14) Trong ®ã: q: S¶n l­îng tiªu thô xi m¨ng cña Nhµ m¸y, TXM. g: Gi¸ b¸n xi m¨ng, ngh×n ®ång. Cbd: Chi phÝ biÕn ®æi/TÊn xi m¨ng, ngh×n ®ång. Cc®DA: Chi phÝ cè ®Þnh toµn dù ¸n, ngh×n ®ång. TXDA: ThuÕ thu nhËp toµn dù ¸n, ngh×n ®ång. SV: Gi¸ trÞ thu håi toµn dù ¸n ë n¨m thø 17. r: HÖ sè chiÕt khÊu dßng tiÒn cã tÝnh tíi møc ®é rñi ro. V: Tæng vèn ®Çu t­ toµn dù ¸n cã tÝnh tíi yÕu tè tr­ît gi¸. t: N¨m tÝnh to¸n. Cã hai ph­¬ng ¸n ph©n tÝch: PA1: Gi¸ b¸n xi m¨ng (g) vµ Chi phÝ s¶n xuÊt biÕn ®æi thay ®æi theo tõng n¨m, mçi n¨m cã 4 ph­¬ng ¸n dù b¸o gi¸ thay ®æi t¨ng vµ gi¶m so víi ph­¬ng ¸n c¬ b¶n trong dù ¸n lËp. PA2: Gi¸ b¸n xi m¨ng (g) vµ Chi phÝ s¶n xuÊt biÕn ®æi thay ®æi theo mét sè giai ®o¹n tõ 3 ®Õn 4 n¨m/chu kú t¨ng ®Òu hoÆc gi¶m ®Òu gi¸ trong thêi gian ph©n tÝch dù ¸n, víi 3 ph­¬ng ¸n vÒ møc thay ®æi gi¸/n¨m. X¸c ®Þnh c¸c biÕn sè theo t×nh huèng dù b¸o, gi¸ trÞ c¸c biÕn theo n¨m (cã x¸c suÊt x¶y ra) ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau, Gi¶ Sö: BiÕn cè ®Þnh: - Vèn ®Çu t­ (V): 4.627.923.106 ® - Tû suÊt chiÕt khÊu gi¸ trÞ c¸c dßng tiÒn hµng n¨m (r = 9,5%). - Thêi gian ph©n tÝch tµi chÝnh cña dù ¸n, (T=17 n¨m). - ThuÕ thu nhËp cña dù ¸n (TXDA), ngh×n ®ång TX(6) = 2.199.092 TX(7) = 26.131.501 TX(8) = 60.544.151 TX(9) = 107.387.785 TX(10) = 199.621.204 TX(11) = 188.876.507 TX(12) = 189.430.824 TX(13) = 192.098.166 TX(14) ÷ TX(17) = 192.098.166 - S¶n l­îng tiªu thô xi m¨ng + qB: S¶n l­îng tiªu thô (TÊn/N¨m) N¨m 1: 0 N¨m 3: 574000 N¨m 5: 738000 N¨m 2: 0 N¨m 4: 656000 Tõ n¨m 6 ÷ n¨m17: 820000 - BiÕn ngÉu nhiªn:(Trong mçi n¨m cã thÓ x¶y ra mét sè gi¸ trÞ víi x¸c suÊt dù b¸o kh¸c nhau). Côm thø nhÊt lµ gi¸ trÞ, côm thø 2 lµ x¸c suÊt t­¬ng øng. - Gi¸ trÞ cßn l¹i cña dù ¸n, ngh×n ®ång (458.440.889; 428.166.491); (0,5; 0,5) + Gi¸ b¸n xi m¨ng (g - ngh×n.®/TXM) víi x¸c suÊt: - gB(3): (518; 537; 556; 575); (0,2; 0,2; 0,4; 0,2) - gB(4): (508; 533; 558; 583); (0,2; 0,2; 0,4; 0,2) - ………. - gB(16): (490; 527; 564; 601); (0,2; 0,2; 0,4; 0,2) - gB(17): (481; 524; 567; 610); (0,2; 0,2; 0,4; 0,2) + Chi phÝ biÕn ®æi tÝnh trªn 1 TXM: - Cb®B(3): (199; 202; 205; 208); (0,2; 0,2; 0,4; 0,2) - Cb®B(4): (197; 201; 205; 209); (0,2; 0,2; 0,4; 0,2) - ………. - Cb®B(16): (195; 202; 209; 216); (0,2; 0,2; 0,4; 0,2) - Cb®B(17): (193; 201; 209; 217); (0,2; 0,2; 0,4; 0,2) + Cc®DA: Chi phÝ cè ®Þnh toµn dù ¸n (Cc®DA - ngh×n ®ång) - Cc®DA(1): (8184165; 8268975; 8353785; 8438595); (0,4; 0,2; 0,2; 0,2) - Cc®DA(2): (20347365; 20775547; 21203729; 21631911); (0,4; 0,2; 0,2; 0,2) - ………….. - Cc®DA(14-17):(80484410;85587206;90690002;95792798); (0,6; 0,2; 0,0; 0,2) TiÕn hµnh c¸c b­íc tÝnh to¸n theo ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch m« pháng: * ThiÕt lËp m« pháng: - Chän sè lÇn lÆp c¸c tæ hîp ngÉu nhiªn gi÷a c¸c biÕn. - Chän ph­¬ng ph¸p m« pháng (Monte Carlo) - Chän kiÓu biÕn: rêi r¹c hoÆc liªn tôc (phô thuéc theo biÕn ®Çu vµo ®· thèng kª) * Thùc hiÖn ch¹y ch­¬ng tr×nh m« pháng @RISK * §äc c¸c kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh m« pháng gåm: - C¸c biÓu ®å ph©n bè vµ tæng hîp x¸c suÊt cña NPV trong tõng n¨m cña dù ¸n vµ b¶ng thèng kª t­¬ng øng. - B¶ng thèng kª c¸c hµm ph©n bè cho c¸c biÕn ®Çu vµo ngÉu nhiªn vµ c¸c kÕt qu¶ ®Çu ra. - BiÓu ®å ph©n tÝch møc ®é rñi ro trong suèt thêi gian ph©n tÝch dù ¸n. - BiÓu ®å ph©n tÝch ®é nh¹y… - §¸nh gi¸ dù ¸n ch­a xÐt tíi rñi ro: Víi nh÷ng ®¹i l­îng ®­îc x¸c ®Þnh cña ph­¬ng ¸n c¬ b¶n Dù ¸n kh¶ thi cã hiÖu qu¶ tµi chÝnh lµ: - NPV = 556.250.437 ngh×n ®ång. - Thêi gian hoµn vèn: 8,94 n¨m (kÓ tõ thêi ®iÓm b¾t ®Çu ®­a dù ¸n vµo vËn hµnh) - IRR = 11,93%. e.1 - §¸nh gi¸ NPV cña dù ¸n cã xÐt tíi rñi ro: - X¸c suÊt NPV > 0 lµ 87,78% - NPVMax = 679.257 tr. ®ång - NPVMin = - 357.423 tr. ®ång - NPV = 166.571 tr. ®ång - §é lÖch chuÈn = 137.285 tr.®ång KÕt qu¶ ph©n tÝch so s¸nh gi÷a hai ph­¬ng ¸n dù b¸o rñi ro cña dù ¸n cho thÊy ë B¶ng 3.14 vµ S¬ ®å 3.5. B¶ng 3.14 KÕt qu¶ ph©n tÝch cña Ph­¬ng ph¸p m« pháng TT PA NPV trung b×nh kú väng §é lÖch chuÈn NPVMax NPVMin NPVMax- NPVMin 1 1 166571100 137285700 679257600 - 375423300 1054680900 2 2 292300600 36079530 447337700 164864500 282473200 S¬ ®å 3.5 so s¸nh kÕt qu¶ 2 ph­¬ng ¸n: X¸c suÊt NPV (106 Ngh.) 680 447 292 166 164 -375 Ph­¬ng ¸n I Ph­¬ng ¸n II 0,01 0,004 700 600 500 400 300 200 100 -100 0 -200 -300 -400 C¨n cø vµo kÕt qu¶ trong B¶ng thèng kª vµ biÓu ®å so s¸nh cho thÊy: Ph­¬ng ¸n II cã gi¸ trÞ trung b×nh kú väng lín h¬n ph­¬ng ¸n I, ®ång thêi møc ®é rñi ro cña ph­¬ng ¸n II còng thÊp h¬n ph­¬ng ¸n I (Th«ng qua ®¹i l­îng §é lÖch chuÈn vµ biÓu ®å so s¸nh). Nh­ vËy víi ®iÒu kiÖn dù b¸o rñi ro nh­ ph­¬ng ¸n II, dù ¸n ®¶m b¶o hiÖu qu¶ trung b×nh vµ tÝnh kh¶ thi cao h¬n. IV. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh suÊt vèn ®Çu t­ 1 Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ suÊt vèn ®Çu t­ 1.1 Kh¸i niÖm, ý nghÜa vµ vai trß cña suÊt vèn ®Çu t­ SuÊt vèn ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh lµ toµn bé chi phÝ x©y dùng cña c«ng tr×nh ®Çu t­ tÝnh trªn mét ®¬n vÞ n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc phôc vô qui ­íc cña c«ng tr×nh ®ã. Chi phÝ x©y dùng ®­îc tÝnh vµo suÊt vèn ®Çu t­ c«ng tr×nh bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt cho viÖc x©y dùng c«ng tr×nh tõ khi cã chñ tr­¬ng ®Çu t­ ®Õn khi ®­a vµo ho¹t ®éng. SuÊt vèn ®Çu t­ x©y dùng lµ toµn bé chi phÝ ®Ó t¹o ra tµi s¶n cè ®Þnh tÝnh trªn 1 ®¬n vÞ n¨ng lùc qui ­íc míi t¨ng ®­îc ®­a vµo s¶n xuÊt, sö dông æn ®Þnh trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng. Hay nãi c¸ch kh¸c, chØ tiªu suÊt vèn ®Çu t­ lµ chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra hoÆc ®æi míi, duy tr× mét ®¬n vÞ n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc phôc vô cña ®èi t­îng ®Çu t­. SuÊt vèn ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ - kü thuËt tæng hîp quan träng dïng ®Ó phôc vô: ViÖc lËp kÕ ho¹ch ®Çu t­, qu¶n lý vèn ®Çu t­ vµ ®¸nh gi¸ ph©n tÝch kinh tÕ- tµi chÝnh dù ¸n ®Çu t­ cña c¸c Nhµ ®Çu t­; C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t­, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ lùa chän ph­¬ng ¸n ®Çu t­ trong giai ®o¹n lËp Dù ¸n ®Çu t­ (bao gåm lËp B¸o c¸o ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh vµ/hoÆc lËp Dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh). Dïng ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é, n¨ng lùc cña chñ ®Çu t­ vµ ®¬n vÞ thi c«ng x©y dùng, vµ c¨n cø ®Ó xem xÐt vÒ mÆt kinh tÕ cña c¸c gi¶i ph¸p thiÕt kÕ, c¸c ph­¬ng ¸n x©y dùng vµ c¸c qu¸ tr×nh x©y dùng nãi chung. 1.2 Néi dung kinh tÕ cña chØ tiªu suÊt vèn ®Çu t­ ChØ tiªu suÊt vèn ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tû sè gi÷a tæng møc ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt phôc vô cña c«ng tr×nh tÝnh theo thiÕt kÕ. ChØ tiªu suÊt vèn ®Çu t­ ®­îc tÝnh theo c«ng thøc tæng qu¸t sau: (3.17) Trong ®ã: S : SuÊt vèn ®Çu t­ cña c«ng tr×nh x©y dùng tÝnh cho 1 ®¬n vÞ n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc phôc vô cña c«ng tr×nh. V : Tæng møc ®Çu t­ cña c«ng tr×nh. N : N¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc phôc vô (c«ng suÊt thiÕt kÕ) cña c«ng tr×nh. Theo c«ng thøc tÝnh to¸n trªn th× néi dung kinh tÕ cña chØ tiªu suÊt vèn ®Çu t­ ®­îc x¸c ®Þnh bëi néi dung kinh tÕ cña tæng møc ®Çu t­ (Xem Kho¶n 1.1.2 Môc 1.1, PhÇn 1- Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh TM§T cña dù ¸n) vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc phôc vô cña c«ng tr×nh. 1.3 Ph©n lo¹i suÊt vèn ®Çu t­ Trong thùc tÕ cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i suÊt vèn ®Çu t­, trong bµi gi¶ng nµy chØ tËp trung vµo mét sè ph©n lo¹i suÊt vèn ®Çu t­ c¬ b¶n sau: a, Ph©n lo¹i theo h×nh thøc ®Çu t­: SuÊt vèn ®Çu t­ x©y dùng míi; suÊt vèn ®Çu t­ c¶i t¹o, më réng vµ suÊt vèn ®Çu t­ ®Çu t­ chiÒu s©u; b, Ph©n theo lo¹i h×nh c«ng tr×nh: SuÊt vèn ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh d©n dông; suÊt vèn ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh c«ng nghiÖp; ... Trong cïng lo¹i h×nh c«ng tr×nh, suÊt vèn ®Çu t­ l¹i ®­îc ph©n theo c¸c nhãm c«ng tr×nh cã cïng chuyªn ngµnh hoÆc cïng tÝnh n¨ng phôc vô (VÝ dô: ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp c¸c c«ng tr×nh x©y dùng ®­îc chia theo c¸c ph©n ngµnh nh­ C«ng nghiÖp khai th¸c; C«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm; ... ). Trong tõng ph©n ngµnh, c¸c c«ng tr×nh x©y dùng l¹i ®­îc chia theo nhãm c«ng tr×nh nhá h¬n, vÝ dô nh­ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng thuéc Ph©n ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c ®­îc chia theo nhãm c«ng tr×nh khai th¸c than; nhãm c«ng tr×nh khai th¸c tuyÓn chän quÆng;… Trong cïng mét nhãm c«ng tr×nh x©y dùng, c¸c c«ng tr×nh l¹i ®­îc chia nhá theo lo¹i c«ng suÊt, tiªu chuÈn phôc vô hoÆc theo ®Æc ®iÓm c¸c bé phËn kÕt cÊu chñ yÕu, .... Tuú theo ®Æc ®iÓm cña tõng ngµnh, tõng lo¹i h×nh c«ng tr×nh mµ suÊt vèn ®Çu t­ cã thÓ ®­îc ph©n chia nhá h¬n n÷a. c, Ph©n chia theo thµnh phÇn chi phÝ: SuÊt vèn ®Çu t­ cè ®Þnh vµ suÊt vèn ®Çu t­ biÕn ®æi. 2. Ph­¬ng ph¸p vµ c¸c b­íc tiÕn hµnh tÝnh to¸n suÊt vèn ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh 2.1 Mét sè quan ®iÓm c¬ b¶n Víi vai trß quan träng cña suÊt vèn ®Çu t­ lµ lµm c¨n cø ®Ó ­íc to¸n tæng møc ®Çu t­ cña dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng, lµm c¬ së ®Ó lËp kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­, v× thÕ viÖc x¸c ®Þnh suÊt vèn ®Çu t­ cÇn ph¶i ®­îc xuÊt ph¸t tõ mét sè quan ®iÓm c¬ b¶n sau - Quan ®iÓm ®Çu t­ cã môc tiªu - Quan ®iÓm ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ - Quan ®iÓm tiÕn bé 2.2 C¸c c¨n cø tÝnh to¸n suÊt vèn ®Çu t­ + Lùa chän danh môc c«ng tr×nh Do tÝnh ®a d¹ng, phong phó vÒ thÓ lo¹i vµ ®Æc ®iÓm kü thuËt cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng, nh­ng c¸c c«ng tr×nh x©y dùng l¹i cã tÝnh chÊt riªng lÎ vµ ®¬n chiÕc. Do ®ã viÖc lùa chän danh môc c«ng tr×nh ®¹i diÖn ®Ó tÝnh to¸n cÇn tu©n theo mét sè nguyªn t¾c vµ c¨n cø sau: - TÝnh n¨ng sö dông, c«ng nghÖ, qui m«, h×nh thøc ®Çu t­ - C«ng tr×nh ®­îc lùa chän ph¶i cã qui m« t­¬ng ®èi phæ biÕn, cã tÝnh kinh tÕ kü thuËt trung b×nh tiªn tiÕn vµ ®iÒu kiÖn x©y dùng kh«ng cã nh÷ng yªu cÇu ®Æc biÖt. + C¸c c¨n cø ph¸p lý ®Ó x¸c ®Þnh suÊt vèn ®Çu t­ C¸c v¨n b¶n qui ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng. Quy chuÈn x©y dùng ViÖt nam. Tiªu chuÈn thiÕt kÕ c«ng tr×nh x©y dùng. C¸c qui ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc vÒ sö dông lao ®éng, vËt t­, xe m¸y vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan ë thêi ®iÓm tÝnh to¸n. C¸c qui ®Þnh cña Nhµ n­íc liªn quan ®èi víi tõng lo¹i h×nh c«ng tr×nh. C¸c lo¹i hå s¬ tµi liÖu cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng. + Hå s¬ tµi liÖu C¸c lo¹i hå s¬ tµi liÖu cÇn thiÕt cã thÓ thu thËp ®Ó x¸c ®Þnh suÊt vèn ®Çu t­ lµ: C¸c B¸o c¸o nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi/B¸o c¸o ®Çu t­ vµ/ hoÆc B¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi/ Dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng ®· ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt; hoÆc Hå s¬ thiÕt kÕ kü thuËt - Tæng dù to¸n hoÆc ThiÕt kÕ kü thuËt thi c«ng - Tæng dù to¸n ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt; hoÆc Hå s¬ B¶n vÏ kü thuËt thi c«ng, tµi liÖu quyÕt to¸n x©y dùng c«ng tr×nh ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt; C¸c tµi liÖu ®iÒu chØnh vÒ thiÕt kÕ, tæng dù to¸n (nÕu cã); C¸c tµi liÖu liªn quan kh¸c (nÕu cã). 2.3 C¸c b­íc tiÕn hµnh x¸c ®Þnh suÊt vèn ®Çu t­ Qu¸ tr×nh tÝnh to¸n suÊt vèn ®Çu t­ ®­îc thùc hiÖn qua 3 giai ®o¹n c¬ b¶n sau: Giai ®o¹n 1: x¸c ®Þnh danh môc c¸c c«ng tr×nh x©y dùng vµ thu thËp sè liÖu c¸c c«ng tr×nh x©y dùng ®· lùa chän; Giai ®o¹n 2: xö lý sè liÖu vµ tÝnh to¸n suÊt vèn ®Çu t­; vµ Giai ®o¹n 3: hoµn thµnh kÕt qu¶ tÝnh to¸n. Giai ®o¹n 1: Giai ®o¹n x¸c ®Þnh danh môc c¸c c«ng tr×nh x©y dùng vµ thu thËp sè liÖu c¸c c«ng tr×nh x©y dùng bao gåm c¸c phÇn viÖc sau ®©y: X¸c ®Þnh ph¹m vi, thêi gian cÇn ®iÒu tra, kh¶o s¸t vµ thu thËp sè liÖu cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng. LiÖt kª danh môc c¸c c«ng tr×nh ®· vµ ®ang x©y dùng thuéc lo¹i h×nh c«ng tr×nh ®· lùa chän nãi trªn; §iªï tra, kh¶o s¸t vµ thu thËp c¸c sè liÖu, tµi liÖu cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng ®· lùa chän theo mÉu ®iÒu tra. Giai ®o¹n 2: Giai ®o¹n xö lý sè liÖu vµ tÝnh to¸n suÊt vèn ®Çu t­ ViÖc tÝnh to¸n vµ xö lý c¸c sè liÖu ®Ó x¸c ®Þnh suÊt vèn ®Çu t­ c«ng tr×nh x©y dùng phô thuéc vµo nguån sè liÖu vµ lo¹i hå s¬ tµi liÖu thu thËp ®­îc tõ Giai ®o¹n 1. Giai ®o¹n 3. Hoµn thiÖn kÕt qu¶ tÝnh to¸n suÊt vèn ®Çu t­ c«ng tr×nh lùa chän Sau khi ®· xö lý vµ tÝnh to¸n xong c¸c chØ tiªu suÊt vèn ®Çu t­ c«ng tr×nh x©y dùng ®· lùa chän, c«ng viÖc hoµn thiÖn c¸c chØ tiªu suÊt vèn ®Çu t­ bao gåm c¸c b­íc sau: B­íc 1: TiÕn hµnh biªn so¹n suÊt vèn ®Çu t­. B­íc 2: LÊy ý kiÕn ®ãng gãp trùc tiÕp cña c¸c tæ chøc/ chuyªn gia vÒ trÞ sè, danh môc c¸c suÊt vèn ®Çu t­ ®· tÝnh to¸n. Thu thËp c¸c ý kiÕn ®ãng gãp vµ chØnh söa, bæ sung l¹i suÊt vèn ®Çu t­ ®· tÝnh to¸n nÕu thÊy cÇn thiÕt. B­íc 3: So s¸nh c¸c suÊt vèn ®Çu t­ ®· tÝnh to¸n ®­îc víi suÊt vèn ®Çu t­ cña c¸c c«ng tr×nh x©y dùng t­¬ng tù ®· ban hµnh hoÆc c«ng bè, nÕu cã thÓ ®­îc cã thÓ so s¸nh víi c¸c suÊt vèn ®Çu t­ cña c¸c c«ng tr×nh tù cña c¸c n­íc trong khu vùc. B­íc 4. Hoµn thiÖn l¹i suÊt vèn ®Çu t­ x©y dùng. V. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chØ sè gi¸ x©y dùng 1. Khái niệm, ý nghĩa, tầm quan trọng của chỉ số giá Chỉ số giá xây dựng được biểu thị bằng tỷ số giữa giá xây dựng tại thời điểm so sánh với giá xây dựng tại thời điểm đựợc chọn làm thời điểm gốc. Do đó Chỉ số giá xây dựng phản ánh mức độ biến động (tăng hoặc giảm) của giá xây dựng công trình qua các thời kỳ. Chỉ số giá xây dựng là một trong những công cụ quản lý có hiệu quả giúp các chủ thể tham gia hoạt động đầu tư xây dựng cã c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh hîp lý vốn møc ®Çu t­, lµm c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh đúng dù to¸n, x¸c ®Þnh gi¸ gãi thÇu trong qu¸ tr×nh lËp, qu¶n lý, thùc hiÖn dù ¸n. Một số khái niệm về các thuật ngữ sử dụng trong việc tính toán chỉ số giá xây dựng như: Chỉ số giá xây dựng công trình; Thời điểm gốc; Thời điểm so sánh; Công trình đại diện; Chỉ số giá phần xây dựng; Chỉ số giá phần thiết bị; Chỉ số giá phần chi phí khác; Chỉ số giá vật liệu xây dựng công trình; Chỉ số giá nhân công xây dựng công trình; Chỉ số giá máy thi công xây dựng công trình; v.v. (Xem chi tiết tại Phần I của Công văn số 1599/BXD-VP công bố ngày 25 tháng 7 năm 2007 của Bộ Xây dựng). 2 Phân loại chỉ số giá xây dựng Tùy theo mục đích sử dụng và tùy theo quy định của từng nước khác nhau thì chỉ số giá xây dựng cũng được phân loại khác nhau. Trong Bài giảng này phân loại chỉ số giá xây dựng căn cứ theo Văn bản số 1599/BXD-VP công bố ngày 25 tháng 7 năm 2007 thì: các chỉ số giá xây dựng bao gồm: Chỉ số giá xây dựng công trình; Các chỉ số giá xây dựng theo cơ cấu chi phí; Các chỉ số giá xây dựng theo yếu tố chi phí. 3. Nguyên tắc và phương pháp xác định chỉ số giá xây dựng công trình 3.1. Nguyên tắc tính toán chung Đối với chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư tùy theo điều kiện cụ thể của dự án có thể xét đến hoặc không xét đến; Chỉ số giá phần chi phí khác chỉ xem xét sự biến động của các khoản mục chi phí chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí khác (quản lý dự án, tư vấn đầu tư xây dựng và chi phí khác - gọi tắt là chi phí khác) của dự án. Đối với các khoản mục chi phí chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng chi phí khác của dự án thì có thể không xét tới. Số lượng công trình đại diện cần lựa chọn để tính toán các chỉ số giá xây dựng cho mỗi loại công trình phải đủ lớn để phản ánh được mức độ biến động giá cho loại công trình. Cơ cấu chi phí để xác định các chỉ số giá xây dựng lấy theo cơ cấu dự toán chi phí được tổng hợp từ các số liệu thống kê, và thường được sử dụng cố định để xác định chỉ số giá xây dựng trong khoảng thời gian 5 năm. Đơn vị tính chỉ số giá xây dựng có thể lấy là phần trăm (%) cho tiện việc so sánh đối chiếu. 3.2 Các căn cứ xác định chỉ số giá xây dựng Để chỉ số giá phản ánh đầy đủ mức độ biến động giá qua các thời kỳ, khi xác định cần dựa trên các căn cứ sau : Các văn bản của Nhà nước về quản lý đầu tư và xây dựng; Quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam; Các quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình, các quy định về sử dụng lao động, vật tư, xe máy thi công và các chi phí khác có liên quan ở các thời điểm tính toán; Căn cứ phân loại cấp công trình theo quy định; Mặt bằng giá xây dựng tại các thời điểm tính toán; Số liệu thống kê về cơ cấu chi phí theo loại hình công trình xây dựng. 3.3. Phương pháp xác định chỉ số giá xây dựng công trình Quy trình xác định chỉ số giá xây dựng thường qua 3 giai đoạn: Giai đoạn 1: Lựa chọn các công trình đại diện, thu thập các số liệu, dữ liệu cần thiết phục vụ tính toán; Giai đoạn 2: Lựa chọn thời điểm tính toán; xử lý số liệu, xác định các cơ cấu chi phí; Giai đoạn 3: Xác định các chỉ số giá xây dựng. Giai đoạn 1: Lựa chọn công trình đại diện, thu thập các số liệu, dữ liệu cần thiết phục vụ tính toán Công trình đại diện được lựa chọn để xác định chỉ số giá xây dựng là công trình xây dựng mới, có tính năng phục vụ phù hợp với phân loại công trình, được xây dựng theo quy trình công nghệ thi công phổ biến, sử dụng các loại vật liệu xây dựng thông dụng. Các số liệu cần thu thập để xác định chỉ số giá xây dựng bao gồm: - Số liệu quyết toán vốn đầu tư xây dựng công trình; - Trường hợp không có số liệu quyết toán thì thu thập số liệu TMĐT, dự toán xây dựng công trình đã được phê duyệt, và chi tiết các khoản mục chi phí cấu thành nên các chi phí này; - Các chế độ chính sách và các quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình ; - Thông tin về giá cả thị trường... Giai đoạn 2: Lựa chọn thời điểm tính toán; xử lý số liệu, xác định các cơ cấu chi phí a) Thời điểm tính toán Căn cứ vào mục đích sử dụng chỉ số giá xây dựng để lựa chọn thời điểm gốc và các thời điểm so sánh. b) Xử lý số liệu và xác định các chi phí tại thời điểm gốc - Chi phí xây dựng, thiết bị, chi phí khác được xác định căn cứ vào số liệu Quyết toán hoặc TMĐT hoặc Dự toán đã được phê duyệt, các chi phí này phải được quy đổi về thời điểm gốc. Khi quy đổi chi phí về thời điểm lựa chọn làm gốc có thể dựa trên nguyên tắc tương tự như thực hiện theo phương pháp qui đổi chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình về thời điểm bàn giao đưa công trình vào sử dụng theo hướng dẫn tại Thông tư số 07/2005/TT-BXD ngày 15/04/2005 của Bộ Xây dựng, hoặc có thể dựa vào các chỉ số giá loại hình công trình đã công bố để xác định. - Chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công: cần tính ra chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công, các chi phí từng loại vật liệu xây dựng chủ yếu, nhóm máy thi công xây dựng chủ yếu. Việc tính toán chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công trong chi phí trực tiếp phục vụ việc xác định tỷ trọng chi phí khi tính toán chỉ số giá phần xây dựng có thể thực hiện bằng cách lựa chọn ra các công tác chủ yếu của công trình, trên cơ sở các định mức kinh tế kỹ thuật xác định ra các hao phí vật liệu, nhân công, máy thi công. Với các hao phí VL, NC, MTC và mặt bằng giá tại thời điểm gốc sẽ xác định được chi phí VL, NC, MTC. - Giá vật liệu xây dựng đến hiện trường xây dựng được xác định trên cơ sở giá vật liệu trên thị trường có tính đến chi phí vận chuyển đến hiện trường xây dựng. - Giá nhân công xây dựng được xác định căn cứ theo mặt bằng giá của thị trường lao động phổ biến của từng khu vực. - Giá ca máy và thiết bị thi công xây dựng xác định theo phương pháp xác định giá ca máy và thiết bị thi công. c) Xác định các cơ cấu chi phí của công trình đại diện - Tỷ trọng bình quân của chi phí xây dựng (PXD), chi phí thiết bị (PTB), chi phí khác (PCPK) được xác định bằng bình quân các tỷ trọng tương ứng của các công trình đại diện trong loại công trình. Tỷ trọng các loại chi phí xác định như sau: (3.18) (3.19) (3.20) Trong đó: PXDi, PTBi, PCPKi : Tỷ trọng chi phí xây dựng, thiết bị, chi phí khác của công trình đại diện thứ i so với tổng các chi phí này của công trình; GXDi, GTBi, GCPKi : Chi phí xây dựng, thiết bị, chi phí khác của công trình đại diện thứ i; GXDCTi : Tổng các chi phí xây dựng, thiết bị và chi phí khác của công trình đại diện thứ i. Ví dụ 1: Xác định các tỷ trọng chi phí phục vụ tính toán chỉ số giá xây dựng cho loại công trình Nhà ở tại Thành phố X. Thời điểm gốc lựa chọn tại năm 2000. Vốn đầu tư xây dựng công trình (GXDCT) tại thời điểm quý IV năm 2000 là: 31.823.608.700 đồng, Trong đó: Chi phí xây dựng (GXD) : 25.229.756.977 đồng Chi phí thiết bị (GTB): 2.199.011.361 đồng Chi phí khác (GCPK): 4.394.840.361 đồng Xác định các tỷ trọng chi phí: áp dụng các công thức 3.18-3.20 nêu trên ta có PXD = 79,28%; PTB = 6,91%; PCPK = 13,81% - Tỷ trọng bình quân của chi phí vật liệu (PVL), nhân công (PNC), máy thi công xây dựng (PMTC) được xác định bằng bình quân các tỷ trọng chi tương ứng của các công trình đại diện lựa chọn. Tỷ trọng chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công xây dựng của từng công trình đại diện xác định như sau: (3.21) (3.22) (3.23) Trong đó: PVLi, PNCi, PMTCi : Tỷ trọng chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công xây dựng của công trình đại diện thứ i; GVLi, GNCi, GMTCi : Chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công xây dựng trong chi phí trực tiếp của công trình đại diện thứ i; GTTi : Tổng của chi phí vật liệu, nhân công và máy thi công xây dựng của công trình đại diện thứ i. - Tỷ trọng chi phí bình quân của loại vật liệu xây dựng chủ yếu thứ j (Pvlj) cũng được xác định tương tự như sau: (3.24) Trong đó: : Tỷ trọng chi phi loại vật liệu xây dựng chủ yếu thứ j của công trình đại diện i; : Chi phí loại vật liệu xây dựng chủ yếu thứ j của công trình đại diện i. - Tỷ trọng bình quân chi phí nhóm máy thi công xây dựng chủ yếu k (PMk) xác định như sau: (3.25) Trong đó: : Tỷ trọng chi phi nhóm máy thi công xây dựng chủ yếu thứ k của công trình đại diện thứ i; : Chi phí nhóm máy thi công xây dựng chủ yếu thứ k của công trình đại diện thứ i. Ví dụ 2: Xác định tỷ trọng chi phí Vật liệu, Nhân công, Máy thi công trong chi phí trực tiếp và tỷ trọng chi phí các loại vật liệu, máy thi công chủ yếu. Trên cơ sở chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công và chi phí các loại vật liệu chủ yếu, máy thi công chủ yếu tại thời điểm gốc ta xác định được các tỷ trọng chi phí cần thiết, thể hiện tại Bảng 3.15 Bảng 3.15: Tỷ trọng chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công STT Tên vật liệu, nhân công, MTC Đơn vị Thành tiền (đồng) Tỷ trọng CP VL, NC, MTC Tỷ trọng CP loại VL, nhóm MTC chủ yếu I LOẠI VẬT LIỆU 17.840.783.377 86,84% 100,00% 1 Nhóm vật liệu Khác 862.509.704 2 Gỗ m3 1.112.642.971 6,55% 3 Cát xây dựng m3 397.621.761 2,34% ……. .. …….. …….. ……. .. ……. …….. II NHÂN CÔNG 2.060.188.943 10,03% 100,00% 1 Nhân công công 2.060.188.943 100,00% III NHÓM MÁY THI CÔNG 644.340.086 3,14% 100,00% 1 Nhóm máy nâng hạ ca 57.654.980 9,34% 2 Nhóm máy phục vụ công tác bê tông ca 354.135.312 57,34% ……. .. …….. …….. ……. .. ……. …….. TỔNG CỘNG 20.545.312.405 100,00% Ví dụ tính Giai đoạn 3: Xác định các chỉ số giá xây dựng a) Xác định các chỉ số giá theo yếu tố chi phí - Chỉ số giá vật liệu xây dựng công trình () Chỉ số giá vật liệu xây dựng công trình tại thời điểm so sánh như sau: (3.26) Trong đó: Pvlj : Tỷ trọng chi phí bình quân của loại vật liệu xây dựng chủ yếu thứ j trong tổng chi phí các loại vật liệu xây dựng chủ yếu của các công trình đại diện; : Chỉ số giá loại vật liệu xây dựng thứ j; m : Số loại vật liệu xây dựng chủ yếu. Chỉ số giá loại vật liệu xây dựng () được tính bằng bình quân các chỉ số giá của các loại vật liệu xây dựng có trong nhóm vật liệu đó. - Chỉ số giá nhân công xây dựng công trình () xác định bằng tỷ số giữa tiền lương ngày công bậc thợ bình quân tại thời điểm so sánh với thời điểm gốc. Đối với công trình xây dựng dân dụng bậc thợ bình quân là 3,5/7. Đối với các công trình xây dựng khác bậc thợ bình quân là 4/7. - Chỉ số giá máy thi công xây dựng công trình () được xác định theo công thức sau: (3.27) Trong đó: PMk : Tỷ trọng bình quân chi phí nhóm máy thi công xây dựng chủ yếu thứ k trong tổng chi phí các nhóm máy thi công xây dựng chủ yếu của các công trình đại diện; KMk : Chỉ số giá ca máy thi công xây dựng của nhóm máy thi công xây dựng chủ yếu thứ k của các công trình đại diện; f : Số nhóm máy thi công xây dựng chủ yếu của các công trình đại diện. - Chỉ số giá ca máy thi công xây dựng () được tính bằng bình quân các chỉ số giá ca máy và thiết bị thi công của các loại máy và thiết bị thi công có trong nhóm. Ví dụ 3: Xác định chỉ số giá các loại vật liệu, nhóm máy thi công xây dựng chủ yếu và chỉ số giá Vật liệu xây dựng công trình, nhân công xây dựng công trình, Máy thi công xây dựng công. Thời điểm gốc lựa chọn là mặt bằng giá quý IV năm 2000. Chỉ số giá cát xây dựng được xác định như trong Bảng 3.16. Việc tính chỉ số giá cho các loại vật liệu khác cũng tính theo nguyên tắc này. Bảng 3.16. Xác định chỉ số giá cát xây dựng Stt Tên vật liệu Đơn vị Năm 2000 Năm 2001 Năm 2002 Giá (đồng) năm 2000=1 Giá (đồng) Chỉ số Giá (đồng) Chỉ số 1 Cát vàng m3 46.000 1 43.000 0,935 41.821 0,909 2 Cát xây m3 29.500 1 27.550 0,934 27.250 0,924 3 Cát nền m3 20.000 1 20.750 1,038 21.000 1,050 Chỉ số giá cát XD 1 0,969 0,961 b) Xác định các chỉ số giá xây dựng theo cơ cấu chi phí - Chỉ số giá phần xây dựng (IXD) xác định theo công thức: (3.28) Trong đó: ITT: Chỉ số giá phần chi phí trực tiếp trong chi phí xây dựng của công trình đại diện; H: Hệ số các khoản mục chi phí còn lại trong chi phí xây dựng gồm trực tiếp phí khác, chi phí chung, chi phí chịu thuế tính trước, thuế VAT được tính trên chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công trong chi phí xây dựng của công trình đại diện. Chỉ số giá phần chi phí trực tiếp (ITT) được xác định theo công thức sau: (3.29) Trong đó: PVL, PNC, PMTC : Tỷ trọng bình quân của chi phí vật liệu, chi phí nhân công, chi phí máy thi công xây dựng trong chi phí trực tiếp của các công trình đại diện; , , : Chỉ số giá vật liệu xây dựng công trình, nhân công xây dựng công trình, máy thi công xây dựng công trình trong chi phí trực tiếp của các công trình đại diện (Phương pháp xác định các chỉ số , , đã trình bày ở trên). Hệ số liên quan đến các khoản mục chi phí còn lại (H) trong chi phí xây dựng được xác định như sau: (3.30)) Trong đó: - Hệ số các khoản mục chi phí còn lại trong chi phí xây dựng được tính trên chi phí VL, NC, MTC (chi phí trực tiếp khác, chi phí chung, chi phí chịu thuế tính trước, thuế VAT) tại thời điểm so sánh; - Hệ số các khoản mục chi phí còn lại trong chi phí xây dựng được tính trên chi phí VL, NC, MTC (chi phí trực tiếp khác, chi phí chung, chi phí chịu thuế tính trước, thuế giá trị gia tăng) tại thời điểm gốc; - Tỷ trọng chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công tại thời điểm so sánh. Tỷ trọng chi phí của từng loại chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công trong chi phí trực tiếp tại thời điểm so sánh: (3.31) (3.33) (3.32) Hệ số liên quan đến các khoản mục chi phí còn lại trong chi phí xây dựng gồm: trực tiếp phí khác, chi phí chung, chi phí thu nhập chịu thuế tính trước, thuế giá trị gia tăng tính trên chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công được xác định căn cứ vào Thông tư hướng dẫn việc lập dự toán chi phí xây dựng ban hành tại thời điểm gốc và thời điểm so sánh và loại công trình. Ví dụ 4: Xác định chỉ số giá phần xây dựng với các dữ liệu được tính toán tại Ví dụ 2 và 3 nêu trên. Kết quả tính toán được thể hiện tại Bảng 3.17 và 3.18 dưới đây: Bảng 3.17. Chỉ số giá phần chi phí trực tiếp Stt Nội dung Tỷ trọng Chỉ số giá Mức độ biến động 2001 2002 2003 2001 2002 2003 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Vật liệu 86,84% 1,002 1,053 1,195 0,870 0,914 1,037 2 Nhân công 10,03% 1,168 1,400 1,632 0,117 0,140 0,164 3 Máy thi công 3,14% 1,029 1,067 1,087 0,032 0,033 0,034 Cộng (Chỉ số giá phần chi phí trực tiếp) 1,020 1,088 1,235 Xác định chỉ số giá phần chi phí trực tiếp năm 2001: Xác định chỉ số giá phần chi phí trực tiếp năm 2002: Bảng 3.18. Bảng tính hệ số khoản mục chi phí khác (H) Stt Nội dung Tỷ trọng gốc HS KM thời điểm gốc 2001 2002 2003 Chỉ số giá Tỷ trọng thời điểm 2001 HS Khoản mục Chỉ số giá Tỷ trọng thời điểm 2002 HS Khoản mục Chỉ số giá Tỷ trọng thời điểm 2003 HS Khoản mục 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1 Vật liệu 0,87 1,161 1,002 0,854 1,161 1,053 0,840 1,161 1,195 0,840 1,161 2 Nhân công 0,10 1,834 1,168 0,115 1,834 1,400 0,129 1,834 1,632 0,133 1,834 3 Máy thi công 0,03 1,161 1,029 0,032 1,161 1,067 0,031 1,161 1,087 0,028 1,161 Hệ số H 1,008 1,016 1,018 Xác định tỷ trọng chi phí vật liệu trong chi phí trực tiếp tại thời điểm năm 2001: Tương tự theo nguyên tắc trên, xác định được tỷ trọng chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công tại các thời điểm năm 2001, 2002, 2003. Hệ số khoản mục căn cứ theo các hướng dẫn lập chi phí xây dựng tại từng thời điể