Chuyên đề 9: Thực hiện và áp dụng pháp luật

BÀI 9: THỰC HIỆN VÀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬTThời lượng: 3 giờ tín chỉYêu cầu: phân tích và nhận biết được các hình thức thực hiện pháp luật trên thực tếPhương pháp: thuyết giảng và thảo luận tình huốngNội dungKhái niệm thực hiện pháp luật, các hình thức thực hiện pháp luật Áp dụng pháp luật1. Khái niệm, các hình thức thực hiện pháp luật 1.1 Khái niệm thực hiện pháp luật1.2 Các hình thức thực hiện pháp luật1.1 Khái niệm thực hiện pháp luậtThực hiện pháp luật là một quá trình hoạt động có mục đích làm cho những quy định của pháp luật đi vào cuộc sống trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật. Đặc điểm:Hoạt động có mục đích của chủ thể nhằm đưa quy định pháp luật vào trong cuộc sốngThể hiện bằng một hoặc nhiều hành vi hợp pháp, dưới dạng hành động và không hành động.Hành vi hợp pháp là hành vi phù hợp với các quy định của pháp luật, thực hiện đúng theo quy định của pháp luật.1.2 Các hình thức thực hiện pháp luậtTuân theo pháp luậtThi hành pháp luậtSử dụng pháp luậtÁp dụng pháp luậtTuân theo pháp luậtNội dung: chủ thể kiềm chế mình không thực hiện điều pháp luật cấmDạng hành vi: không hành độngQuy phạm tương ứng: quy phạm cấmLoại chủ thể thực hiện: mọi chủ thể* Yêu cầu ôn tập: Lấy ví dụ và phân tích theo 4 nội dung trênThi hành pháp luậtNội dung: chủ thể bằng hành vi tích cực của mình thực hiện điều pháp luật yêu cầu.Dạng biểu hiện hành vi: hành vi hành độngLoại quy phạm tương ứng: quy phạm bắt buộcLoại chủ thể thực hiện: mọi chủ thể* Yêu cầu ôn tập: Lấy ví dụ và phân tích theo 4 nội dung trênSử dụng pháp luậtNội dung: chủ thể lựa chọn và thực hiện cách thức xử sự trong phạm vi pháp luật cho phép.Dạng biểu hiện: hành vi hành động và không hành độngLoại quy phạm tương ứng: quy phạm cho phépLoại chủ thể thực hiện: mọi chủ thể* Yêu cầu ôn tập: Lấy ví dụ và phân tích theo 4 nội dung trên2. Áp dụng pháp luật2.1 Khái niệm áp dụng pháp luật2.2 Các đặc điểm của áp dụng pháp luật2.3 Các trường hợp cần áp dụng pháp luật2.4 Các giai đoạn của áp dụng pháp luật2.5 Áp dụng pháp luật tương tự2.1 Khái niệm áp dụng pháp luậtNội dung: hình thức thực hiện pháp luật, trong đó nhà nước, thông qua cơ quan, cán bộ nhà nước có thẩm quyền, hoặc tổ chức xã hội được nhà nước trao quyền, tổ chức cho các chủ thể thực hiện quyền, nghĩa vụ pháp luật quy định.Chủ thể thực hiện: cơ quan nhà nước, tổ chức được trao quyềnLoại quy phạm thực hiện: các loại quy phạmHành vi: hành động, hợp pháp2.2 Đặc điểm của áp dụng pháp luậtMang tính tổ chức, quyền lực nhà nước:Do cơ quan nhà nước thực hiện (hoặc được trao quyền)Mang tính tổ chứcLà trách nhiệm, quyền hạn của cơ quan nhà nướcCó hình thức, thủ tục chặt chẽTheo quy trình, thủ tục nhất địnhTheo cách thức, hình thức nhất địnhMang tính cá biệt, cụ thểCó chủ thể xác địnhNội dung hoạt động cụ thểCó tính sáng tạo2.3 Các trường hợp cần ADPLÁp dụng biện pháp cưỡng chế khi có vi phạmCác quyền và nghĩa vụ của chủ thể không thể mặc nhiên phát sinh, thay đổi, chấm dứt nếu thiếu sự can thiệp của nhà nướcCó tranh chấp mà các chủ thể không thể tự giải quyết được và yêu cầu nhà nước can thiệpNhà nước tham gia để kiểm tra, giám sát các bên trong quan hệ pháp luật hoặc để xác nhận sự tồn tại hay không của một sự kiện thực tế nào đó2.4 Các giai đoạn của ADPLPhân tích, làm sáng tỏ những tình tiết của vụ việc cần áp dụng pháp luật và các đặc trưng pháp lý của chúngLựa chọn quy phạm pháp luật cần áp dụng và làm sáng tỏ nội dung, ý nghĩa của quy phạm pháp luật đóBan hành văn bản áp dụng pháp luậtTổ chức thực hiện văn bản áp dụng pháp luậtGiai đoạn 1: Phân tích vụ việcNội dung: phân tích các tình tiết, diễn biến của vụ việc về thời gian, địa điểm, tính chấtMục đích: nhằm xác định tính chân thực của vụ việc đã xảy ra.Yêu cầu: xác định chính xác vụ việc thực tế xảy ra (có thể thành lập hội đồng chuyên môn để đánh giá)Ý nghĩa: rất quan trọng với các giai đoạn sau và giúp áp dụng đúng luật và có hiệu quảGiai đoạn 2: Lựa chọn quy phạm Nội dung: chọn và giải thích nội dung quy phạm pháp luậtMục đích: chọn quy phạm pháp luật để áp dụng cho vụ việcYêu cầu: Chọn văn bản có hiệu lực pháp lý Chọn quy phạm đúng với vụ việc cần áp dụngÝ nghĩa: có ý nghĩa pháp lý đối với quá trình áp dụng pháp luậtGiai đoạn 3: Ban hành văn bản ADPLNội dung: ban hành văn bản áp dụngMục đích: cụ thể hóa các quy phạm pháp luật thành các xử sự trên thực tế của chủ thểYêu cầu: văn bản phải đúng hình thức, nội dung, trình tự thẩm quyềnÝ nghĩa: cơ sở pháp lý phát sinh quyền và nghĩa vụ cho các chủ thể, là biểu hiện quan trọng của quá trình áp dụng pháp luật.Giai đoạn 4: Tổ chức thực hiện văn bản ADPLNội dung: tổ chức cho các chủ thể thực hiện nội dung văn bản áp dụng pháp luậtMục đích: đảm bảo nội dung văn bản ADPL được thực hiện trên thực tếYêu cầu: thực hiện đúng, đủ các nội dung của văn bản.Ý nghĩa: có ý nghĩa thực tế đối với quá áp dụng pháp luật, quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể2.5 Áp dụng pháp luật tương tựMục đích: khắc phục kịp thời "lỗ hổng" của pháp luật (Điều 3 Bộ luật DS: Trong trường hợp pháp luật không quy định và các bên không có thoả thuận thì có thể áp dụng tập quán; nếu không có tập quán thì áp dụng quy định tương tự của pháp luật. Tập quán và quy định tương tự của pháp luật không được trái với những nguyên tắc quy định trong Bộ luật này.Cách thức áp dụng pháp luật tương tự: Áp dụng tương tự quy phạm pháp luật: Chọn quy phạm có hiệu lực để giải quyết vụ việcVụ việc chưa có quy phạm pháp luật điều chỉnhVu việc tương tự với vụ việc có quy phạm điều chỉnh Áp dụng tương tự pháp luật: Sử dụng những nguyên tắc pháp lý và dựa vào ý thức pháp luật để giải quyết một vụ việcVụ việc chưa có quy phạm pháp luật trực tiếp điều chỉnh và cũng không có quy phạm điều chỉnh vụ việc tương tựĐiều kiện áp dụng pháp luật tương tựĐiều kiện chung: Liên quan đến quyền, lợi ích đòi hỏi phải giải quyết;Chứng minh vụ việc không có quy phạm pháp luật trực tiếp điều chỉnhĐiều kiện riêng: Áp dụng tương tự quy phạm: Xác định chưa có quy phạm trực tiếp điều chỉnh vàSự tương tự giữa các quan hệÁp dụng tương tự pháp luật xác định: Không có quy phạm điều chỉnh vụ việc tương tựXác định và giải thích những cơ sở áp dụng (nguyên tắc)Nội dung so sánh các hình thức THPLNội dung của hình thức thực hiện pháp luậtDạng hành vi thực hiện pháp luậtQuy phạm tương ứng đối với từng hình thứcChủ thể thực hiệnÝ nghĩa, tầm quan trọng đối với thực hiện pháp luật nói chung và với từng hình thức nói riêngTuân thủ Thi hànhSử dụngÁp dụngNội dungKìm chế, không thực hiệnBuộc thực hiện hành viLực chọn xử sựTổ chức THPLChủ thểMọi chủ thểMọi chủ thểMọi chủ thểChỉ cơ quan NNHành viKhông hành độngHành độngHành động/không hành độngHành độngQuy phạmCấmBắt buộcCho phépCác loạiCâu 2: Đặc điểm và các giai đoạn của quá trình áp dụng pháp luật. 2014Câu 2: Phân tích khái niệm và các hình thức thực hiện pháp luật. 2015