Chính sách di dân đi xây dựng vùng kinh tế mới ở Việt Nam

Xã hội học, số 4(104), 2008 Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 21 ChÝnh s¸ch di d©n ®i x©y dùng vïng kinh tÕ míi ë ViÖt Nam §Æng Nguyªn Anh Di d©n lµ mét quy luËt kh¸ch quan ph¶n ¸nh ®ßi hái ph¸t triÓn cña mäi quèc gia. Di d©n gãp phÇn ph©n bè l¹i d©n c­, ®ång thêi thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi gi÷a c¸c vïng miÒn trong c¶ n­íc. Di d©n ®i x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi ë ViÖt Nam gãp phÇn ph©n bè vµ sö dông hîp lý c¸c nguån lùc søc lao ®éng vµ tµi nguyªn nh»m phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Di d©n kinh tÕ míi cßn lµ mét trong nhiÒu chñ tr­¬ng lín nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi g¾n víi môc tiªu b¶o vÖ an ninh vµ quèc phßng. Di d©n ë ViÖt Nam diÔn ra tõ l©u trong lÞch sö, g¾n liÒn víi lÞch sö dùng n­íc vµ gi÷ n­íc. Ngay sau khi kÕt thóc cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ miÒn B¾c ®­îc gi¶i phãng (1954), nghÞ quyÕt Trung ­¬ng V (th¸ng 7/1961) vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nh»m thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt (1961-1965) ®· chñ tr­¬ng ®­a ®ång bµo miÒn xu«i lªn khai hoang miÒn nói. Còng trong n¨m 1961, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ph¸t ®éng phong trµo miÒn xu«i ®i x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - v¨n ho¸ miÒn nói. §©y ®­îc coi lµ sù më ®Çu lÞch sö cho c«ng cuéc di d©n khai hoang vµ x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi ë ViÖt Nam D­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. KÓ tõ ®ã ®Õn nay, ph©n bè d©n c­ vµ lao ®éng lu«n ®­îc kh¼ng ®Þnh trong NghÞ quyÕt cña c¸c kú §¹i héi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam còng nh­ trong quyÕt s¸ch lín cña ChÝnh phñ. I. Di d©n kinh tÕ míi ë ViÖt Nam Tr¶i qua c¸c thêi kú kh¸c nhau, c«ng t¸c di d©n tuy cã nh÷ng thay ®æi vÒ tæ chøc, c¬ chÕ chÝnh s¸ch, ®Þa bµn vµ ®èi t­îng thùc hiÖn song kÕt qu¶ thu ®­îc ®· ®ãng gãp rÊt lín vµo môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi, thóc ®Èy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ x©y dùng n«ng th«n míi ë ViÖt Nam. Nh×n l¹i sù ph¸t triÓn cña ch­¬ng tr×nh, cã thÓ chia qu¸ tr×nh di d©n kinh tÕ míi thµnh bèn giai ®o¹n sau ®©y: Giai ®o¹n 1961 - 1975 §©y lµ nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Mü ë ViÖt Nam, ®Êt n­íc bÞ chia c¾t thµnh hai miÒn víi hai nhiÖm vô chÝnh trÞ kh¸c nhau lµ tiÕn hµnh c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ë miÒn B¾c vµ gi¶i phãng miÒn Nam, thùc hiÖn thèng nhÊt ®Êt n­íc. MiÒn B¾c tiÕp tôc phong trµo hîp t¸c ho¸ ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®¸p øng yªu Chính sách di dân đi xây dựng vùng kinh tế mới ở Việt Nam Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 22 cÇu cña tiÒn tuyÕn. Ch­¬ng tr×nh vËn ®éng ®­a d©n lªn khai hoang ë miÒn nói trong giai ®o¹n nµy nh»m môc ®Ých më réng diÖn tÝch canh t¸c, t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc ®Ó gi¶i quyÕt ®êi sèng nh©n d©n vµ phôc vô tiÒn tuyÕn. Trong thêi kú nµy, h­íng di d©n chñ yÕu tõ khu vùc ®ång b»ng s«ng Hång lªn c¸c tØnh trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c (Lai Ch©u, S¬n La, Hoµng Liªn S¬n, B¾c Th¸i, Hoµ B×nh,...). ChÝnh s¸ch di d©n trong thêi kú nµy chñ yÕu lµ vËn ®éng quÇn chóng kÕt hîp víi h×nh thøc tæ chøc hîp t¸c x· ®Ó vËn ®éng ®ång bµo miÒn xu«i lªn khai hoang miÒn nói. KÕt qu¶ trong 15 n¨m thùc hiÖn, ®· ®­a ®­îc 1.050.000 ng­êi vµ thµnh lËp ®­îc hµng tr¨m hîp t¸c x·, nhiÒu n«ng-l©m tr­êng quèc doanh míi. DiÖn tÝch khai hoang ®­a vµo s¶n xuÊt ®¹t kho¶ng 500.000 ha trong thêi kú nµy. Tuy nhiªn, do c«ng t¸c tæ chøc chuÈn bÞ cho ®êi sèng ch­a tèt, sè ng­êi ®i kinh tÕ míi bá vÒ quª cò kho¶ng 12% (§ç V¨n Hoµ, 1999), cho thÊy nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh cña chÝnh s¸ch di d©n trong thêi kú nµy. Giai ®o¹n 1976 - 1985 §©y lµ thêi kú ®Êt n­íc thèng nhÊt, song ViÖt Nam ®· gÆp nhiÒu khã kh¨n do cuéc chiÕn b¶o vÖ biªn giíi T©y Nam vµ phÝa B¾c trong ®iÒu kiÖn c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng trong vµ ngoµi n­íc lu«n t×m c¸ch chèng ph¸ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng sau gi¶i phãng miÒn Nam. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp chËm ph¸t triÓn, l­¬ng thùc kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc, mét sè tØnh miÒn B¾c ®øng tr­íc nguy c¬ ®ãi kÐm mçi khi mÊt mïa. Trong khi ®ã ë miÒn Nam, diÖn tÝch ®Êt hoang ho¸ ch­a sö dông cßn nhiÒu, tiÒm n¨ng s¶n xuÊt lóa kh¸ lín nªn ®ßi hái viÖc ®iÒu ®éng lao ®éng, ph©n bæ l¹i d©n c­ nh»m ®Èy nhanh tèc ®é khai hoang t¨ng c­êng diÖn tÝch n«ng nghiÖp vµ s¶n l­îng l­¬ng thùc. C«ng t¸c di d©n ë thêi kú nµy ®­îc hÕt søc chó träng vµ tiÕn hµnh víi quy m« lín trªn ph¹m vi c¶ n­íc. C¸c luång di d©n kinh tÕ míi tËp trung chñ yÕu ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, T©y Nguyªn vµ miÒn §«ng Nam Bé. Trong thêi kú nµy, mét sè thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng nh­ Hµ Néi, H¶i Phßng, thµnh phè Hå ChÝ Minh thùc hiÖn chÝnh s¸ch h¹n chÕ ®« thÞ ho¸, h¹n chÕ tËp trung d©n sè ®« thÞ ®· ®iÒu chuyÓn mét bé phËn d©n c­ vµo c¸c tØnh T©y Nguyªn vµ §«ng Nam bé ®Þnh c­, lËp nghiÖp theo ch­¬ng tr×nh di d©n kinh tÕ míi. Nhµ n­íc ®· thµnh lËp Tæng côc Khai hoang ®Ó gióp Héi ®ång ChÝnh phñ trong c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý vµ chØ ®¹o thùc hiÖn di d©n kinh tÕ míi. §Õn gi÷a n¨m 1981, ChÝnh phñ ®· thµnh lËp Ban chØ ®¹o ph©n bæ lao ®éng vµ d©n c­ Trung ­¬ng trùc thuéc Héi ®ång ChÝnh phñ (theo QuyÕt ®Þnh sè 226-CP ngµy 01/06/1981). §ång thêi ChÝnh phñ còng giao nhiÖm vô tæ chøc ®iÒu ®éng lao ®éng d©n c­ trªn ®Þa bµn c¶ n­íc cho Bé Lao ®éng (QuyÕt ®Þnh sè 217/CP ngµy 29/5/1981). KÓ tõ ®ã hÖ thèng c¬ quan tæ chøc ®iÒu ®éng lao ®éng d©n c­ ®· ®­îc h×nh thµnh tõ trung ­¬ng xuèng ®Þa Đặng Nguyên Anh 23 Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn ph­¬ng. Nh»m thóc ®Èy di d©n x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi, trong thêi kú nµy ®· cã ba quyÕt s¸ch lín ®­îc ban hµnh lµ: QuyÕt ®Þnh cña Héi ®ång ChÝnh phñ sè 95-CP ngµy 27/3/1980 vÒ chÝnh s¸ch x©y dùng vïng kinh tÕ míi; QuyÕt ®Þnh cña Héi ®ång ChÝnh phñ sè 254-CP, ngµy 16/6/1981 vÒ khuyÕn khÝch khai hoang phôc ho¸; NghÞ quyÕt cña Héi ®ång ChÝnh phñ sè 82-CP, ngµy 12/3/1980 vÒ ®iÒu ®éng vµ tuyÓn dông lao ®éng vµo lµm viÖc t¹i n«ng tr­êng, l©m tr­êng quèc doanh t¹i c¸c vïng kinh tÕ míi. D­íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp vµ quyÕt liÖt cña §¶ng vµ ChÝnh phñ, c«ng t¸c di d©n trong giai ®o¹n nµy ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ to lín, ®· thùc hiÖn ®iÒu chuyÓn ®­îc trªn 1.365.000 lao ®éng vµ 2.760.000 khÈu, trong ®ã di chuyÓn ngo¹i tØnh lµ 768.770 lao ®éng vµ 1.387.820 khÈu. Trong thêi kú nµy, chÝnh s¸ch ®­a lao ®éng ®Õn c¸c vïng cßn nhiÒu ®Êt hoang ®Ó x©y dùng c¸c n«ng, l©m tr­êng quèc doanh míi hoÆc bæ sung lùc l­îng lao ®éng cho c¸c n«ng, l©m tr­êng ®· cã ®­îc khuyÕn khÝch ®Èy m¹nh. KÕt qu¶ cho thÊy ®· khai hoang ®­a vµo s¶n xuÊt 796.590 ha, trong ®ã chØ riªng c¸c khu kinh tÕ míi phÝa Nam ®¹t 606.792 ha (trªn 70%). Bªn c¹nh nh÷ng hîp t¸c x·, tËp ®oµn s¶n xuÊt míi cßn cã nhiÒu n«ng - l©m tr­êng ®­îc h×nh thµnh th«ng qua c«ng t¸c di d©n cã tæ chøc trong thêi kú nµy. Cã thÓ nãi, ®©y lµ nh÷ng n¨m diÔn ra m¹nh mÏ c¸c ho¹t ®éng di d©n x©y dùng kinh tÕ míi trªn ph¹m vi toµn quèc. Vïng Kinh tÕ míi huyÖn L©m Hµ (L©m §ång) lµ mét vÝ dô cho sù khëi ®Çu cña di d©n kinh tÕ míi trong giai ®o¹n nµy, tõ ®ã ®Õn nay L©m Hµ ®· ph¸t triÓn thµnh vïng d©n c­ trï phó ë T©y Nguyªn. Giai ®o¹n 1986 - 1995 Vµo gi÷a thËp niªn 80 t×nh h×nh ®Êt n­íc vµ thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng, cã ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ x· héi ViÖt Nam. Gièng nh­ nhiÒu lÜnh vùc c«ng t¸c kh¸c, c«ng cuéc di d©n cã kÕ ho¹ch nãi chung vµ di d©n kinh tÕ míi nãi riªng gÆp nhiÒu khã kh¨n. C¸c chÝnh s¸ch di d©n trong thêi kú tr­íc ®ã tá ra kh«ng phï hîp. H×nh thøc di d©n ®i x©y dùng c¸c n«ng tr­êng quèc doanh theo NghÞ ®Þnh 82-CP gÆp nhiÒu khã kh¨n do c¸c n«ng l©m tr­êng kh«ng cã kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng do c¸ch qu¶n lý cò, lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶. ViÖc ®­a d©n ®i còng gÆp nhiÒu h¹n chÕ do thiÕu vèn ®Çu t­, ®Êt s¶n xuÊt. Trong nh÷ng n¨m ®Çu §æi míi, ®Êt n­íc vÉn cßn gÆp khã kh¨n vÒ l­¬ng thùc. Thùc tÕ ®ã ®· ®Æt ra nhiÖm vô träng t©m ®èi víi c«ng t¸c di d©n kinh tÕ míi lµ tiÕp tôc tËp trung më réng s¶n xuÊt l­¬ng thùc, ®æi míi ph­¬ng thøc di d©n trong giai ®o¹n ph¸t triÓn míi cña ®Êt n­íc. Trong giai ®o¹n nµy c«ng t¸c di d©n ®­îc tiÕn hµnh theo kÕ ho¹ch vµ dù ¸n trong ®ã chi phÝ cho c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn ®­îc cÊp thÈm quyÒn phª duyÖt. C¸c quyÕt ®Þnh, quy ®Þnh ®Çu t­ tËp trung cho c¸c vïng dù ¸n tiÕp nhËn d©n vµ tËp trung trî cÊp cho c¸c hé gia ®×nh ®i kinh tÕ míi còng nh­ di d©n ra h¶i ®¶o. Tuy nhiªn, mét Chính sách di dân đi xây dựng vùng kinh tế mới ở Việt Nam Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 24 vÊn ®Ò míi ®Æt ra lµ ®Êt hoang cßn l¹i chñ yÕu ë nh÷ng n¬i khã kh¨n, chÊt l­îng ®Êt xÊu, khã tiÕp cËn do ë vïng s©u, vïng xa n¬i cßn ch­a cã c¸c c«ng tr×nh phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng d©n sinh. ViÖc khai th¸c ®­îc nh÷ng khu vùc nµy ®ßi hái ph¶i cã vèn ®Çu t­ lín vµ ®ång bé. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ nh÷ng n¨m ®Çu §æi míi cßn khã kh¨n th× ®ßi hái nµy khã ®­îc ®¸p øng. MÆt kh¸c do chÝnh s¸ch ®æi míi trong c¬ chÕ qu¶n lý n«ng nghiÖp, yªu cÇu cã ®Êt më réng s¶n xuÊt vµ giao kho¸n cho c¸c hé gia ®×nh ngµy cµng nhiÒu h¬n trong khi kh¶ n¨ng ®Çu t­ kinh phÝ cã h¹n nªn di d©n kinh tÕ míi gÆp nhiÒu khã kh¨n. KÕt qu¶ lµ trong giai ®o¹n nµy chØ di d©n ®­îc 1.123.000 lao ®éng, 2.254.000 khÈu. Trong ®ã di chuyÓn ngo¹i tØnh lµ 181.000 lao ®éng, 361.200 khÈu. C«ng t¸c khai hoang ®Êt s¶n xuÊt chØ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ h¹n chÕ (235.876 ha). §¸ng chó ý lµ còng trong thêi kú nµy ®· xuÊt hiÖn nhiÒu dßng di c­ tù do víi quy m« ngµy cµng lín. Theo thèng kª, tõ n¨m 1991 ®Õn th¸ng 6/2003 di c­ tù do ®· diÔn ra víi sù tham gia cña 294.651 hé (1.351.445 khÈu), trong ®ã ®Þa bµn nhËp c­ chñ yÕu lµ khu vùc T©y Nguyªn chiÕm 41% tæng sè hé di c­ tù do thêi kú nµy (Bé NN&PTNT, 2003). Trªn thùc tÕ c«ng t¸c di d©n theo kÕ ho¹ch kh«ng ®¸p øng ®­îc søc Ðp di d©n vµ nhu cÇu ®Êt ®ai cña c¸c hé gia ®×nh n«ng th«n nªn ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng di d©n tù do gia t¨ng vÒ quy m« vµ sè l­îng. Tr­íc t×nh tr¹ng di c­ tù do diÔn ra qu¸ lín ë T©y Nguyªn, §«ng Nam Bé vµ mét sè tØnh kh¸c, ph¸ vì quy ho¹ch vµ an ninh trËt tù, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· cã chØ thÞ 660/TTg ngµy 17/10/1995 ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò di d©n tù do. Theo ®ã, nhiÖm vô cña c«ng t¸c di d©n lµ ph¶i tæ chøc, x¾p xÕp vµ di chuyÓn sè d©n tù do ®· ®Õn vµo nh÷ng vïng quy ®Þnh, thËm chÝ ¸p dông mét sè biÖn ph¸p c­ìng chÕ buéc ng­êi di d©n tù do quay vÒ quª h­¬ng. MÆc dï ChÝnh phñ yªu cÇu c¸c tØnh t¨ng c­êng qu¶n lý chÆt chÏ ®èi víi d©n c­ vµ kiªn quyÕt xö lý ®èi víi ng­êi di c­ ®Õn ph¸ rõng, lÊn chiÕm ®Êt vµ bu«n b¸n ®Êt bÊt hîp ph¸p, song kÕt qu¶ thùc hiÖn cña chÝnh s¸ch h¹n chÕ di d©n tù do nµy kh«ng nh­ mong muèn (Bé NN&PTN, 2003). HÇu hÕt ng­êi d©n t×m c¸ch quay l¹i n¬i ®Þnh c­ hoÆc chuyÓn ®Õn ®Þa bµn s©u h¬n, c¸c khu vùc ë rõng ®Çu nguån ®Ó tr¸nh sù kiÓm so¸t cña c¬ quan chøc n¨ng. Giai ®o¹n 1996 - ®Õn nay Kh¸c víi c¸c giai ®o¹n tr­íc, tõ sau n¨m 1995, c«ng t¸c di d©n x©y dùng vïng kinh tÕ míi ®­îc tæ chøc thùc hiÖn lång ghÐp víi c¸c ch­¬ng tr×nh cã môc tiªu cña Nhµ n­íc trong ®ã nhÊn m¹nh viÖc sö dông triÖt ®Ó ®Êt hoang ho¸ (vÝ dô nh­ Ch­¬ng tr×nh 327 nh»m sö dông ®Êt trèng ®åi nói träc, rõng, b·i båi ven biÓn vµ mÆt n­íc; Ch­¬ng tr×nh 773 vÒ khai th¸c sö dông c¸c vïng ®Êt hoang ho¸, b·i båi ven s«ng, ven biÓn vµ mÆt n­íc ë c¸c vïng ®ång b»ng). §Æc biÖt kÓ tõ n¨m 1998 ®Õn nay, Đặng Nguyên Anh 25 Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn ch­¬ng tr×nh di d©n cã tæ chøc g¾n víi viÖc thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë c¸c vïng ®Æc biÖt khã kh¨n (Hµ QuÕ L©m, 2002). NhËn thÊy ®èi t­îng di d©n chñ yÕu lµ ng­êi nghÌo víi mong muèn cã ®Êt s¶n xuÊt vµ viÖc lµm nªn trong giai ®o¹n nµy viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi nghÌo cã ®Êt s¶n xuÊt lµ mét trong nh÷ng chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nh»m thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo quèc gia. Di d©n ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp ë vïng ®Êt hoang ®­îc ®­a vµo c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, víi sù ­u tiªn cho c¸c ®èi t­îng nghÌo thiÕu ®Êt, ®ång bµo d©n téc thiÓu sè. Mét lo¹t quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ nh»m phª duyÖt vµ triÓn khai ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®­îc ban hµnh qua nhiÒu n¨m (nh­ QuyÕt ®Þnh 133, 135, 138, 143). §¸ng l­u ý lµ, c¸c quyÕt ®Þnh nµy ®Òu x¸c ®Þnh di d©n, khai khÈn c¸c vïng miÒn hoang ho¸ lµ mét trong nh÷ng hîp phÇn dù ¸n quan träng cña ch­¬ng tr×nh. Song song víi chñ tr­¬ng g¾n di d©n kinh tÕ míi víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ChÝnh phñ cßn g¾n di d©n víi môc tiªu b¶o vÖ an ninh quèc phßng ë khu vùc ®Æc biÖt khã kh¨n, vïng biªn giíi vµ h¶i ®¶o. Néi dung chÝnh cña chÝnh s¸ch di d©n kinh tÕ míi trong thêi kú nµy nhÊn m¹nh vµo viÖc quy ho¹ch d©n c­ ë n¬i cÇn thiÕt, tõng b­íc tæ chøc hîp lý ®êi sèng sinh ho¹t cña ng­êi d©n ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn, t¹o ®iÒu kiÖn æn ®Þnh ®êi sèng. Trong nh÷ng n¨m tõ 2001 ®Õn 2005, ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch nh»m hç trî cho ®ång bµo c¸c d©n téc ë c¸c tØnh ®Æc biÖt khã kh¨n, æn ®Þnh ®êi sèng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét sè chÝnh s¸ch ®· ­u tiªn trùc tiÕp hç trî di d©n ra biªn giíi, vïng cao, t¨ng c­êng ®Çu t­ cho c¸c vïng tiÕp nhËn d©n (nh­ quy ®Þnh møc hç trî cho viÖc di chuyÓn, khai hoang, lµm nhµ cña c¸c hé d©n trë l¹i vïng biªn giíi cao h¬n so víi c¸c vïng kh¸c). §Æc biÖt, ChÝnh phñ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh 190/2003/Q§-TTg vÒ chÝnh s¸ch di d©n thùc hiÖn quy ho¹ch, bè trÝ d©n c­ giai ®o¹n 2003-2010 trong ®ã x¸c ®Þnh râ môc tiªu: “ §Õn n¨m 2010 bè trÝ, s¾p xÕp, æn ®Þnh d©n c­ ë nh÷ng n¬i cÇn thiÕt nh»m khai th¸c tiÒm n¨ng lao ®éng, ®Êt ®ai ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp gi¶i quyÕt viÖc lµm t¨ng thªm thu nhËp, thùc hiÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, æn ®Þnh vµ n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n; h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt t×nh tr¹ng di c­ tù do; ®ång thêi h×nh thµnh c¸c ®iÓm d©n c­ míi, cã ®ñ c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu, phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ-v¨n ho¸-x· héi mét c¸ch bÒn v÷ng cho ng­êi d©n, gãp phÇn gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, trËt tù vµ an toµn x· héi.” (§Æng Nguyªn Anh, 2006) H×nh th¸i di d©n theo kÕ ho¹ch trong giai ®o¹n nµy ®­îc x¸c ®Þnh chñ yÕu lµ di chuyÓn trong tØnh, vµ néi vïng. Trong tr­êng hîp thËt cÇn thiÕt vµ cã tÝnh kh¶ thi cao míi thùc hiÖn di d©n ngo¹i tØnh theo kho¶ng c¸ch xa. Di d©n ®Õn c¸c ®Þa bµn Chính sách di dân đi xây dựng vùng kinh tế mới ở Việt Nam Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 26 träng ®iÓm ®­îc ­u tiªn thùc hiÖn bao gåm: - Di d©n ®Õn c¸c h¶i ®¶o, c¸c x· däc tuyÕn biªn giíi. - Di d©n ®Õn c¸c côm tuyÕn d©n c­ v­ît lò ë §ång b»ng s«ng Cöu Long. - Di d©n ®Õn c¸c khu kinh tÕ - quèc phßng. - Di d©n ®Õn c¸c vïng ®Êt hoang, mÆt n­íc vïng tËp trung vµ cã quy m« lín ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n. Víi quan ®iÓm di d©n kh«ng ph¶i chØ lµ d·n d©n mµ nh»m nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c«ng t¸c di d©n ®ang tiÕp tôc ®æi míi ho¹t ®éng, thùc hiÖn th¾ng lîi nhiÖm vô xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n theo môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Thùc hiÖn môc tiªu nãi trªn, c¸c dù ¸n di d©n kinh tÕ míi ®­îc lång ghÐp trong ch­¬ng tr×nh Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo do Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n chñ tr× thùc hiÖn. KÓ tõ n¨m 2004, Côc §Þnh canh ®Þnh c­ vµ kinh tÕ míi ®· chÝnh thøc ®æi tªn thµnh Côc Hîp t¸c x· vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (Bé NN&PTNN), cïng víi sù thay ®æi t­¬ng øng vÒ c¬ cÊu tæ chøc, chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c chi côc ë cÊp tØnh, nh»m h­íng c«ng t¸c di d©n cho viÖc thùc hiÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n. II. Thµnh tùu vµ h¹n chÕ cña di d©n kinh tÕ míi MÆt ®­îc Nh×n tæng thÓ vµ trong mét qu¸ tr×nh l©u dµi, chÝnh s¸ch di d©n kinh tÕ míi ®· ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®Æt ra trong tõng thêi kú ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Ch­¬ng tr×nh di d©n kinh tÕ míi ®· hoµn thµnh nhiÖm vô lÞch sö cña m×nh, gãp phÇn ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc, t¹o ®iÒu kiÖn cho hé nghÌo cã ®Êt s¶n xuÊt, viÖc lµm, c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng miÒn nói. §Æc biÖt, môc tiªu gi·n d©n, gi¶m søc Ðp vÒ viÖc lµm, ®Êt ®ai ë nh÷ng vïng ®Êt chËt, ng­êi ®«ng, thùc hiÖn khai hoang, ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®èi víi vïng nhËp c­, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng vïng chuyªn canh c«ng nghiÖp, gãp phÇn æn ®Þnh chÝnh trÞ, t¨ng c­êng cñng cè an ninh quèc phßng, b¶o vÖ chñ quyÒn biªn giíi quèc gia. Th«ng qua ch­¬ng tr×nh di d©n cã tæ chøc, nguån lao ®éng ®­îc ph©n bæ hîp lý h¬n, c¸c vïng ®Êt cã tiÒm n¨ng kinh tÕ ®­îc khai th¸c vµ ph¸t huy t¸c dông. ChÝnh s¸ch di d©n kinh tÕ míi ®· qu¸n triÖt, cô thÓ ho¸ vµ tõng b­íc ®­a vµo cuéc sèng chñ tr­¬ng ®­êng lèi vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nãi chung vµ chÝnh s¸ch di d©n nãi riªng, phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn cña tõng thêi kú, nªn ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. TÝnh ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 90, ®· ph©n bæ l¹i d©n c­ trªn 6,5 triÖu ng­êi tõ c¸c vïng ®ång b»ng ®Êt chËt ng­êi ®«ng lªn c¸c vïng ®Êt ®ai ch­a ®­îc khai th¸c, ®­a vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp gÇn 1 triÖu ha, gãp phÇn Đặng Nguyên Anh 27 Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn gi¶i quyÕt viÖc lµm. Di d©n kinh tÕ míi ®· t¹o viÖc lµm cho mét sè l­îng ®«ng ®¶o c¸c d©n téc thiÓu sè. §· ®Þnh canh ®Þnh c­ h¬n 1 triÖu ®ång bµo d©n téc sèng du canh, du c­ vµ æn ®Þnh n¬i c­ tró cho hµng chôc v¹n d©n ë c¸c vïng biªn giíi, kÕt hîp ph¸t triÓn kinh tÕ víi quèc phßng, b¶o vÖ vµ khoanh nu«i hµnh triÖu ha rõng, phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc, gi¶m xãi mßn ®Êt ®ai vµ gãp phÇn quan träng b¶o vÖ m«i tr­êng (§Æng Nguyªn Anh, 2006). Cã thÓ nãi thµnh tÝch næi bËt cña sù nghiÖp di d©n kinh tÕ míi lµ sù nghiÖp khai hoang më réng diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­. Theo sè liÖu thèng kª cña Côc §Þnh canh ®Þnh c­ vµ Vïng kinh tÕ míi (Bé NN&PTNT), kÕt qu¶ më réng diÖn tÝch s¶n xuÊt trong nh÷ng n¨m cã tèc ®é khai hoang nhanh nhÊt (1976-1990) lµ 1.036.000 ha, b×nh qu©n mçi n¨m ®¹t 69.000 ha ®Êt ®­îc khai hoang. KÕt qu¶ nµy thùc sù ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc t¨ng gi¸ trÞ s¶n l­îng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò l­¬ng thùc vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n hµng ho¸ cña ®Êt n­íc. T¹i nhiÒu vïng khã kh¨n tr­íc ®©y nh­ §ång Th¸p M­êi, Tø gi¸c Long Xuyªn v.v nhê cã t¸c ®éng cña di d©n vµ ®Çu t­ cña Nhµ n­íc ®· h×nh thµnh nh÷ng vïng chuyªn canh s¶n xuÊt l­¬ng thùc cã s¶n l­îng hµng ho¸ cao. ViÖc më réng diÖn tÝch ë nh÷ng vïng cßn nhiÒu ®Êt hoang ®· t¹o ®µ cho sù h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh, s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung víi quy m« lín. VÝ dô nh­ t¹i vïng lóa ë §ång Th¸p M­êi (thuéc 3 tØnh Long An, §ång Th¸p, TiÒn Giang) th× chØ riªng tØnh Long An ®· cã trªn 102.000 ha trong ch­¬ng tr×nh kinh tÕ míi ®­îc khai th¸c ®­a vµo trång lóa. Vïng nu«i trång thuû s¶n ë khu vùc ven biÓn ®­îc h×nh thµnh, tËp trung nhiÒu nhÊt t¹i c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Cöu Long nh­ Cµ Mau, B¹c Liªu, Sãc Tr¨ng, Trµ Vinh, BÕn Tre vµ TiÒn Giang. NhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc (nh­ cµ phª, cao su, h¹ ®iÒu, hå tiªu, d©u t»m,) ë §«ng Nam bé lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng m« h×nh lµm ¨n cã hiÖu qu¶ ë c¸c vïng dù ¸n kinh tÕ míi, nhÊt lµ m« h×nh trang tr¹i gia ®×nh trªn c¬ së th©m canh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ. Cã thÓ nãi chÝnh s¸ch di d©n kinh tÕ míi ®· mang l¹i nh÷ng lîi Ých kh«ng nh÷ng ®èi víi ng­êi di d©n, mµ cßn c¶ víi ®ång bµo së t¹i th«ng qua viÖc ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng nh­ ®iÖn, ®­êng, tr­êng, tr¹m, chî, n­íc s¹ch, NhiÒu dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi ®­îc qui ho¹ch vµ x©y dùng t­¬ng ®èi ®ång bé ®· trë thµnh h¹t nh©n cña c¸c khu d©n c­ tËp trung vµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh míi ®­îc h×nh thµnh trªn nh÷ng ®Þa bµn mµ tr­íc ®ã hÇu nh­ kh«ng cã d©n hoÆc d©n c­ th­a thít. Nh­ vËy, qu¸ tr×nh di d©n kinh tÕ míi ®· gãp phÇn h×nh thµnh nªn nhiÒu ®¬n vÞ hµnh chÝnh míi. Ngay c¶ c¸c x· thuéc ®ång b»ng s«ng Hång còng ®­îc h×nh thµnh do khai hoang lÊn biÓn vµ ®Õn nay ®· cã nhiÒu ®¬n vÞ hµnh chÝnh míi (nh­ x· Nam C­êng cña TiÒn H¶i - Th¸i B×nh; c¸c x· Giao H­ng, B¹ch Long cña Giao Thuû - Nam Chính sách di dân đi xây dựng vùng kinh tế mới ở Việt Nam Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 28 §Þnh; x· Kim H¶i t¹i Kim S¬n - Ninh B×nh v.v ë c¸c ®¶o còng cã ®¬n vÞ hµnh chÝnh míi nh­ huyÖn ®¶o C« T« cña Qu¶ng Ninh; huyÖn ®¶o B¹ch Long VÜ cña H¶i Phßng; x· ®¶o Thæ Chu cña Kiªn Giang; x· ®¶o Lý S¬n ë Qu¶ng Ng·i). ViÖc h×nh thµnh c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh míi l¹i cã t¸c dông thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña ®i¹ ph­¬ng vµ thu hót d©n ®Õn ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c thÞ tø, thÞ trÊn, thÞ x·. ViÖc ph¸t triÓn c¸c trung t©m d©n c­ vµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh míi ®· cho thÊy ý nghÜa, vai trß cña c«ng t¸c di d©n kinh tÕ míi trong sù nghiÖp ph¸t triÓn cña nhiÒu ®Þa ph­¬ng còng nh­ toµn quèc. MÆt ch­a ®­îc Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ, chÝnh s¸ch di d©n kinh tÕ míi còng béc lé mét sè h¹n chÕ, thÓ hiÖn qua c¸c kÕ ho¹ch thiÕu tÝnh thùc tÕ, duy ý chÝ, ch­a t«n träng quy luËt kh¸ch quan vµ tÝnh tù nguyÖn trong quyÕt ®Þnh di chuyÓn. QuyÒn tù do ®i l¹i vµ c­ tró lµ mét trong nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña c«ng d©n ®­îc thõa nhËn trong HiÕn ph¸p. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ng­êi di d©n kh«ng Ýt gÆp khã kh¨n trong viÖc ®Þnh c­ ë n¬i míi nh­ ®¨ng ký nhËp hé khÈu, tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô x· héi (y tÕ, gi¸o dôc, quyÒn sö dông ®Êt, tÝn dông, vay vèn,...). Ng­êi di d©n chÞu nhiÒu chi phÝ ph¶i tr¶ thªm cho c¸c dÞch vô trªn khi ®Þnh c­ ë n¬i míi. KÕt qu¶ nghiªn cøu ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng cho thÊy vÉn cã sù ph©n biÖt nhÊt ®Þnh gi÷a ng­êi di c­ vµ kh«ng di c­ trong c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ míi khi thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, æn ®Þnh ®êi sèng (Uû ban vÒ C¸c vÊn ®Ò x· héi Quèc héi, 1998; Population Council, 1999; §Æng Nguyªn Anh, 2006). ChÝnh s¸ch di d©n hiÖn nay ch­a cã sù thèng nhÊt vÒ nhËn thøc gi÷a trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. Quy ho¹ch vïng l·nh thæ bÞ t¸ch rêi víi quy ho¹ch ngµnh víi sù tham gia trïng chÐo gi÷a c¸c bé ngµnh ë Trung ­¬ng còng nh­ gi÷a c¸c së ban ngµnh ®Þa ph­¬ng. Nh×n chung ®Õn nay ch­a cã ®­îc mét ch­¬ng tr×nh toµn diÖn tõ quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch ®Õn phèi hîp c¸c cÊp c¸c ngµnh trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh di d©n. C¸c ®Þa ph­¬ng nhËn d©n do cho r»ng ng­êi di c­ ®Õn nh­ mét g¸nh nÆng ®èi víi ®Þa ph­¬ng do nh÷ng vÊn ®Ò t¹o nªn søc Ðp vÒ h¹ tÇng c¬ së, vÊn ®Ò ®Êt ®ai, trËt tù x· héi v× vËy kh«ng muèn nhËn thªm d©n. ChÝnh s¸ch trung ­¬ng ch­a quan t©m ®Õn lîi Ých cña ®Þa ph­¬ng nhËn d©n, ch­a cã sù hç trî kinh phÝ cho ®Þa bµn cã ®«ng ng­êi di c­ nªn ch­a khuyÕn khÝch ®­îc ®Þa ph­¬ng cßn ®Êt hoang nhËn d©n tõ n¬i kh¸c ®Õn. §©y lµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®Êt hoang ho¸ vµ cã ®Êt s¶n xuÊt ®èi víi ng­êi di c­, ®Æc biÖt lµ c¸c hé di c­ nghÌo, t¹i c¸c vïng ®Êt míi. NhiÒu ®Þa ph­¬ng chØ tr«ng mong cã ®Çu t­ cña Nhµ n­íc nªn ®· lËp nhiÒu dù ¸n cã néi dung ®ãn d©n ®Ó ®­a vµo kÕ ho¹ch hµng n¨m, nh­ng ®Õn khi cã ®Çu t­ vµ ®ñ ®iÒu kiÖn th× l¹i xin d·n d©n t¹i chç chø kh«ng ®ãn d©n cña tØnh kh¸c nh­ dù ¸n ®­îc Đặng Nguyên Anh 29 Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn duyÖt. Mét sè ®Þa ph­¬ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn nhËn d©n nh­ng kh«ng muèn tiÕp nhËn nªn ®· ®­a ra c¸c ®iÒu kiÖn ®èi víi ®Þa ph­¬ng n¬i ®­a d©n vÒ ®ãng gãp x©y dùng c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n nh»m cè t×nh tr× ho·n viÖc ®ãn nhËn d©n theo kÕ ho¹ch. ThËm chÝ cã tØnh "®ãng cöa" kh«ng chÞu nhËn d©n trong mét sè n¨m víi lý do ch­a cã ®Êt cho t¸i ®Þnh c­ (trªn thùc tÕ lµ muèn gi÷ ®Êt ®Ó mêi gäi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi). NhiÒu n¬i chØ sö dông vèn cña dù ¸n di d©n vµo viÖc x©y dùng h¹ tÇng giao th«ng, thuû lîi mµ ch­a chó ý ®Õn c¸c c«ng tr×nh phóc lîi d©n sinh ®Ó tiÕp nhËn d©n nh­ tr­êng häc, tr¹m y tÕ, n­íc s¹ch, nhµ v¨n ho¸,.... C¸c c«ng tr×nh ®· x©y dùng kh«ng ph¸t huy hiÖu qu¶, kÐm chÊt l­îng, thËm chÝ cã n¬i khi ®ãn nhËn d©n vµo th× c¸c c«ng tr×nh ®ã ®· xuèng cÊp hoÆc h­ háng nÆng, g©y l·ng phÝ lín cho x· héi. Tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n, chÝnh s¸ch di d©n kinh tÕ míi ch­a phï hîp víi yªu cÇu cña t×nh h×nh ph¸t triÓn míi, vÉn cßn mang nÆng tÝnh bao cÊp trong triÓn khai thùc hiÖn. HËu qu¶ cña nã mét mÆt lµm cho ng­êi d©n û l¹i, tr«ng chê vµo nhµ n­íc, thiÕu chñ ®éng, s¸ng t¹o ®Ó v­¬n lªn; mÆt kh¸c kh«ng khuyÕn khÝch, thu hót ®­îc c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho ch­¬ng tr×nh nµy (c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ). ChÝnh s¸ch hiÖn nay ch­a t¹o ra søc hót cña c¸c vïng kinh tÕ míi ®èi víi ng­êi d©n vµ c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. ViÖc cung øng dÞch vô s¶n xuÊt nh­ cung øng vËt t­ vµ tiªu thô s¶n phÈm, khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng­... cña nhµ n­íc vµ c¶ t­ nh©n còng cßn ë møc rÊt thÊp. NhiÒu n¬i dÞch vô nµy th¶ næi, ng­êi d©n bÞ t­ th­¬ng Ðp gi¸ ®Ó kiÕm lêi. Do kh«ng ®­îc ®Þnh h­íng thÞ tr­êng, s¶n phÈm lµm ra cã lóc gi¸ qu¸ thÊp kh«ng bï ®¾p næi chi phÝ s¶n xuÊt cña ng­êi d©n ®· bá ra. NhiÒu tr­êng hîp ng­êi d©n bÞ mÊt mïa do kh«ng cã thuèc b¶o vÖ thùc vËt kÞp thêi, gia sóc bÞ bÖnh dÞch kh«ng ®­îc h­íng dÉn vµ cøu ch÷a kÞp thêi hoÆc cã nh­ng gi¸ qu¸ cao ng­êi d©n kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng thanh to¸n. V× vËy thu nhËp cña ng­êi n«ng d©n trë nªn bÊp bªnh, ®êi sèng vÉn khã kh¨n, th«i thóc ®éng lùc xuÊt c­ cña ng­êi d©n (NguyÔn B¸ Thuû, 2001). ChÝnh s¸ch gi¶i quyÕt d©n di c­ tù do ch­a xuÊt ph¸t tõ c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn, thËm chÝ nh×n nhËn di d©n tù do lµ hiÖn t­îng tiªu cùc. Thùc tÕ, di d©n tù do lu«n lu«n tån t¹i vµ song hµnh víi di d©n kinh tÕ míi. Trong nh÷ng n¨m 90 thùc hiÖn chØ thÞ 660/TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng di c­ tù do cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn di c­ tù do b»ng biÖn ph¸p ®­a trë l¹i n¬i xuÊt c­ kh«ng thµnh c«ng vµ kh«ng cã tÝnh kh¶ thi. BiÖn ph¸p nµy ®· g©y tèn kÐm cña c¸c tØnh xuÊt c­ mµ kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ mong muèn. ChÝnh s¸ch vµ c¸c gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò di d©n tù do vÉn mang tÝnh t×nh thÕ, nh»m ng¨n chÆn hoÆc h¹n chÕ b»ng c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh, v× vËy hiÖu qu¶ kh«ng cao vµ thiÕu tÝnh bÒn v÷ng. C¸c chÝnh s¸ch nµy ch­a dùa trªn viÖc xem xÐt ®éng lùc di c­ cña ng­êi d©n vèn nh»m thay ®æi vÞ thÕ Chính sách di dân đi xây dựng vùng kinh tế mới ở Việt Nam Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 30 kinh tÕ - x· héi tr­íc nh÷ng c¬ héi cuéc sèng. §éng lùc cña di c­ tù do tu©n theo quy luËt chung cña di c­, ®ã lµ do n¬i xuÊt c­ ®êi sèng ®ång bµo cßn khã kh¨n, thiÕu ®Êt canh t¸c, thiÕu n­íc sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm. ChÝnh s¸ch di d©n kinh tÕ míi cÇn gãp phÇn lµm gi¶m “lùc ®Èy” n¬i xuÊt c­ cña ng­êi d©n, th«ng qua viÖc hç trî nguån lùc tù nhiªn (®Êt, n­íc) vµ dÞch vô c¬ b¶n (y tÕ, gi¸o dôc, viÖc lµm), chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt. §ång thêi, quan t©m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò n¬i nhËp c­ theo h­íng thu xÕp cho ®ång bµo sím æn ®Þnh ®êi sèng, nhËp hé khÈu, giao ®Êt ®Ó s¶n xuÊt ®Ó cho ng­êi d©n nhanh chãng æn ®Þnh ®êi sèng; ®­îc ch÷a bÖnh vµ con c¸i ®­îc ®Õn tr­êng. §ång thêi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cÇn t¨ng c­êng qu¶n lý tèt ®Êt rõng vµ rõng phßng hé, n¾m ch¾c sè l­îng hé di d©n tù do theo c¸c thµnh phÇn d©n téc vµ møc sèng lµm c¬ së cho viÖc lËp kÕ ho¹ch ®Ó æn ®Þnh ®êi sèng d©n c­. Tuú theo tËp qu¸n sinh ho¹t, canh t¸c cña tõng d©n téc mµ tæ chøc xen ghÐp ng­êi di c­ tù do theo tõng th«n b¶n ®· cã c¸c dù ¸n kinh tÕ míi vµ dù ¸n t¸i ®Þnh c­ kh¸c, thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch x· héi nh»m æn ®Þnh ®êi sèng d©n c­. III. Mét sè kÕt luËn vµ ®Ò xuÊt Di d©n nãi chung vµ di d©n kinh tÕ míi nãi riªng cã néi dung kinh tÕ - chÝnh trÞ vµ x· héi phøc t¹p. §Ó gi¶i quyÕt tèt c«ng t¸c nµy, cÇn x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch phï hîp, ®ång bé bao gåm hÖ thèng chÝnh s¸ch trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. CÇn cô thÓ ho¸ ®­êng lèi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ghi trong v¨n kiÖn §¹i héi X cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: “ ph©n bè d©n c­ hîp lý gi÷a c¸c vïng, tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cña c¸c tÇng líp d©n c­, h¹n chÕ viÖc më réng chªnh lÖch møc sèng gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ vµ c¸c nhãm x· héi kh¸c nhau” Trªn c¬ së ®ã, cÇn chó träng thùc hiÖn nh÷ng ­u tiªn chÝnh s¸ch sau ®©y: 1. N©ng cao n¨ng lùc x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch di d©n Qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch di d©n kinh tÕ míi ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh do Nhµ n­íc vÉn ch­a cã mét chiÕn l­îc quy ho¹ch tæng thÓ vµ hÖ thèng chÝnh s¸ch ®ång bé ë tÇm vÜ m« vÒ di d©n, vµ lång ghÐp di d©n víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn. §©y lµ ®ßi hái cÊp b¸ch, võa cã ý nghÜa kinh tÕ, võa cã ý nghÜa chÝnh trÞ vµ x· héi s©u s¾c. HiÖn nay c¸c v¨n b¶n ph¸p quy phôc vô cho di d©n x©y dùng vïng kinh tÕ míi ®· ®­îc ChÝnh phñ ban hµnh. Nh­ng c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cña c¸c bé, ngµnh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ vµ c¸c quy ho¹ch tæng thÓ c¸c cña c¸c ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn c¸c c¸c quyÕt ®Þnh ch­a ®­îc x©y dùng hoÆc chËm phª duyÖt. ChÊt l­îng Đặng Nguyên Anh 31 Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn c¸c v¨n b¶n thiÕu ®ång bé dÉn ®Õn viÖc thùc hiÖn cña c¸c ®Þa ph­¬ng ch­a thèng nhÊt khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch hç trî gi·n d©n, di d©n s¹t lë, di d©n ra biªn giíi vµ h¶i ®¶o, di d©n t¸i ®Þnh c­ hiÖn ®ang cã nh÷ng diÖn ­u tiªn kh¸c nhau, thùc hiÖn kh¸c nhau g©y th¾c m¾c trong d©n chóng. §Ó cã c¨n cø thùc hiÖn nhiÖm vô di d©n vµ x©y dùng c¸c dù ¸n kinh tÕ míi, æn ®Þnh d©n c­ cÇn nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy, bao gåm: - ChÝnh phñ phª duyÖt vÒ quy ho¹ch tæng thÓ vÒ bè trÝ d©n c­ tõ nay ®Õn n¨m 2020 lµm c¨n cø x©y dùng kÕ ho¹ch trung h¹n vµ dµi h¹n thùc hiÖn nhiÖm vô quy ho¹ch bè trÝ d©n c­. Quy ho¹ch nµy cÇn g¾n víi quy ho¹ch vïng. - X©y dùng kÕ ho¹ch cô thÓ hµng n¨m ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n di d©n trªn c¬ së tæng hîp t×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai vµ ph­¬ng h­ãng s¶n xuÊt cña c¸c ®Þa ph­¬ng. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy c¸c ®Þa ph­¬ng ph¶i rµ so¸t l¹i lao ®éng, ®Êt ®ai vµ ph­¬ng h­íng bè trÝ s¶n xuÊt cña tõng vïng. - VÒ l©u dµi, cÇn æn ®Þnh ®êi sèng nh»m gi¶m bít ®éng lùc di d©n b»ng viÖc ­u tiªn ®Çu t­ cho vïng khã kh¨n, t¹o sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu h¬n gi÷a c¸c vïng vµ cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®èi víi ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè ®Ó hä yªn t©m ë l¹i x©y dùng quª h­¬ng míi. 2. §æi míi c«ng t¸c quy ho¹ch d©n c­, vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý sö dông ®Êt §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, cÇn thùc hiÖn ph©n bè hµng triÖu lao ®éng vµ d©n c­ gi÷a c¸c vïng ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, c©y c«ng nghiÖp tËp trung cho xuÊt khÈu, ch¨m sãc, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn vèn rõng cïng hµng triÖu ®ång bµo d©n téc cÇn tiÕp tôc ph¶i ®Þnh canh, ®Þnh c­. NhiÒu ®Þa bµn biªn giíi cÇn ph¶i ®­a d©n ®Õn ®Ó b¸m trô l©u dµi, gi÷ v÷ng biªn c­¬ng, chñ quyÒn l·nh thæ ®Êt n­íc. Râ rµng, di d©n ph¶i ®­îc ®Æt trong tæng thÓ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. ChÝnh phñ cÇn chØ ®¹o c¸c ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn rµ so¸t, ®iÒu chØnh môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lµm c¨n cø x©y dùng quy ho¹ch s¾p xÕp d©n c­ trªn ®Þa bµn. CÇn tr¸nh c¸c quy ho¹ch treo, dù ¸n treo, t¸ch nhËp ®Þa bµn g©y nªn nh÷ng x¸o trén vµ l·ng phÝ kh«ng cÇn thiÕt trong x· héi. Tr­íc m¾t cÇn tËp trung ®iÒu tra x¸c ®Þnh l¹i quü ®Êt, c¨n cø vµo quü ®Êt hiÖn cã vµ nhu cÇu s¾p xÕp lao ®éng vµ d©n c­ cña ®Þa ph­¬ng, x¸c ®Þnh c¸c vïng träng ®iÓm cÇn ®Çu t­ ®Ó cã thÓ tiÕp nhËn thªm d©n c­. Trªn c¬ së quy ho¹ch sÏ x¸c ®Þnh ®­îc tæng nhu cÇu di d©n, nhÊt lµ di d©n ngo¹i tØnh vµ ­u tiªn ®Çu t­ cho nh÷ng vïng träng ®iÓm cßn nhiÒu ®Êt hoang, cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn nhiÒu d©n c­. C¸c vïng nhá, ph©n t¸n sÏ gi¶i quyÕt di d©n néi vïng dùa trªn c©n ®èi tõ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng ®Ó thùc hiÖn. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, thùc hiÖn Chính sách di dân đi xây dựng vùng kinh tế mới ở Việt Nam Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 32 chñ tr­¬ng ph©n cÊp m¹nh cho ®Þa ph­¬ng, tæ chøc di d©n cµng ®ßi hái cã sù tham gia tÝch cùc vµ chñ ®éng cña ng­êi d©n, céng ®ång vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ. §Ó ph¸t triÓn c¸c vïng ®­a d©n ®Õn, cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ ®Êt ®ai ®èi víi nhµ ®Çu t­ nh­ miÔn, gi¶m tiÒn thuª ®Êt, t¨ng thêi gian ®­îc giao ®Êt hoÆc thuª ®Êt, g¾n tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp gi÷a hiÖu qu¶ ®Çu t­ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Trªn thùc tÕ, viÖc triÓn khai thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph­¬ng kh«ng mang tÝnh kh¶ thi cao, hiÖu qu¶ thu ®­îc thÊp. NhiÒu ®Þa ph­¬ng lµm theo phong trµo, môc tiªu t¨ng tr­ëng ¶o, cÊp ®Êt thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi b»ng mäi gi¸ ®Ó kiÕm lêi. ChÝnh s¸ch qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai cã t¸c ®éng ®Õn ng­êi d©n di c­ vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ®Çu t­ khai th¸c sö dông ®Êt trong t×nh h×nh ®Êt ®ai ®ang trë thµnh hµng ho¸ vµ lµ hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao. CÇn ®æi míi ph­¬ng thøc cÊp ®Êt, giao ®Êt vµ qu¶n lý sö dông ®Êt. Cã chÝnh s¸ch phï hîp c¸c ®èi t­îng sö dông, tiÕn tíi thùc hiÖn giao quyÒn sö dông ®Êt ®ai trªn c¬ së cã thu tiÒn ®èi víi ng­êi sö dông ®Êt ®Ó sinh lîi mµ t¹i ®ã ChÝnh phñ ®· ®Çu t­ x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c c«ng tr×nh phóc lîi. 3. N©ng cao n¨ng lùc x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n di d©n HiÖn nay viÖc chän lùa ®Þa bµn ®ang gÆp ph¶i c¸c th¸ch thøc do phÇn lín c¸c vïng ®Êt tèt vµ thuËn lîi ®· ®­a vµo sö dông vµ cã chñ bao chiÕm. §Êt hoang cßn l¹i ph©n t¸n, diÖn tÝch nhá lÎ hoÆc ë vïng s©u, vïng xa ®ßi hái sù ®Çu t­ lín vµo c¬ së h¹ tÇng míi ®­a vµo khai th¸c sö dông ®­îc. ViÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng vïng vµ kh¶ n¨ng tiªu thô, chÕ biÕn s¶n phÈm l¹i gÆp nhiÒu khã kh¨n do gi¸ n«ng s¶n lu«n biÕn ®éng, thÊp kÐm trong khi ng­êi d©n thiÕu vèn ®Çu t­ cho chÕ biÕn n«ng s¶n. §Þa ph­¬ng n¬i cã d©n ®i cÇn tho¶ thuËn víi n¬i ®Õn, hîp ®ång víi n¬i ®Õn vÒ thêi gian giao vµ nhËn d©n ®Ó tæ chøc cö c¸n bé ®­a d©n ®i ®Õn n¬i an toµn, thuËn tiÖn. §Þa ph­¬ng n¬i d©n ®Õn chÞu tr¸ch nhiÖm kh¶o s¸t, lËp dù ¸n x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi theo quy ho¹ch chung cña tØnh. Khi d©n ®Õn, chÝnh quyÒn chÞu tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt c¸c thñ tôc cÇn thiÕt cho d©n nh­ cÊp ®Êt, nhËp khÈu, chi tr¶ chÕ ®é, tæ chøc vµ h­íng dÉn cho d©n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng trong nh÷ng n¨m ®Çu. ChÝnh s¸ch di d©n cÇn tr¸nh ®Çu t­ manh món hay dµn tr¶i, ch¹y theo thµnh tÝch hoÆc môc tiªu t¨ng tr­ëng, ®Ó l¹i hËu qu¶ l©u dµi, khã kh¾c phôc. Mét vÊn ®Ò cÇn chó träng lµ kinh nghiÖm vµ tËp qu¸n canh t¸c gi÷a ®Þa ph­¬ng n¬i d©n ®i vµ ®Þa ph­¬ng n¬i d©n ®Õn. N¬i ®Õn phÇn nhiÒu lµ vïng s¶n xuÊt c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, trång vµ b¶o vÖ rõng vµ ch¨n nu«i ®¹i gia sóc lµ chñ yÕu nh­ ë Đặng Nguyên Anh 33 Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn T©y Nguyªn, §«ng Nam Bé. Trõ vïng §ång Th¸p M­êi vµ Tø gi¸c Long Xuyªn, B¸n ®¶o Cµ Mau lµ ®ång b»ng nh­ng ®Êt ®ai bÞ nhiÔm phÌn nÆng, th­êng xuyªn cã lò, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu kh¸c n¬i xuÊt c­. Do ®ã nhiÒu céng ®ång di d©n kinh tÕ míi gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n khi ph¶i thay ®æi m«i tr­êng sèng, thay ®æi tËp qu¸n canh t¸c cña m×nh. §Ó kh¾c phôc vÊn ®Ò nµy ngoµi sù hç trî ban ®Çu cña Nhµ n­íc gióp hä tiÕn hµnh s¶n xuÊt vµ æn ®Þnh ®êi sèng th× c«ng t¸c tuyªn truyÒn, vËn ®éng ng­êi d©n ®i x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi ph¶i lµm cho d©n hiÓu râ ®Æc ®iÓm n¬i hä sÏ ®Õn. §Æc biÖt lµ sù hç trî dÞch vô khuyÕn n«ng - l©m - ng­ t¹i vïng ®Þnh c­ ®Ó gióp ng­êi d©n v­ît qua ®­îc nh÷ng khã kh¨n ban ®Çu, sím æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ë vïng ®Êt míi. C¸c ®Þa ph­¬ng n¬i ®i vµ ®Õn cÇn phèi hîp víi nhau trong viÖc kh¾c phôc hËu qu¶, hç trî cho d©n khi ë vïng kinh tÕ míi gÆp nhiÒu khã kh¨n do thiªn tai, mÊt mïa, dÞch bÖnh, mÊt gi¸, v.v ViÖc bè trÝ d©n c­ ë ®Þa bµn n¬i d©n ®Õn nªn tæ chøc theo côm, theo tuyÕn g¾n víi ®Þa bµn n¬i d©n ®i. §iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ban ®Çu cho hä sinh ho¹t céng ®ång. Trong c¸c dù ¸n nªn khuyÕn khÝch thùc hiÖn di d©n xen ghÐp (ng­êi d©n së t¹i sèng xen kÏ víi d©n míi ®Õn). Qua ®ã t¹o ®iÒu kiÖn hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a c¸c d©n téc, häc tËp kinh nghiÖm vµ hç trî nhau ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, x©y dùng quª h­¬ng míi. Ph­¬ng thøc di chuyÓn å ¹t, di d©n víi quy m« lín cÇn ®­îc chuyÓn sang h×nh th¸i di d©n xen ghÐp, di d©n quy m« nhá kh«ng ®ßi hái ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng lín. KhuyÕn khÝch h×nh th¸i di d©n tù nguyÖn, ng­êi d©n vµ céng ®ång tù ®Çu t­ cho n¬i t¸i ®Þnh c­ theo h­íng x· héi ho¸ c«ng t¸c di d©n. §­¬ng nhiªn, nh÷ng m©u thuÉn, thËm chÝ xung ®ét gi÷a ng­êi d©n së t¹i vµ d©n di c­ vÉn cã thÓ tiÒm Èn vµ kÐo dµi nhiÒu n¨m. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c di d©n kinh tÕ míi. NÕu kh«ng lµm tèt c«ng t¸c t­ t­ëng vµ gi¶i thÝch cho ®ång bµo së t¹i th× khi d©n ®Õn nhËn ®Êt sÏ g©y sù bÊt b×nh cña ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng, ®Æc biÖt cho r»ng ng­êi di d©n lªn chiÕm ®Êt cña hä. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã t×nh tr¹ng ®ång bµo d©n téc ®ßi l¹i ®Êt ®· cÊp cho d©n kinh tÕ míi cña Th¸i B×nh lªn B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, tõ Hµ Nam, Nam §Þnh, Ninh B×nh vµo Cµ Mau vµ B¹c liªu tõ mÊy chôc n¨m qua g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho chÝnh quyÒn vµ ®êi sèng cña ng­êi d©n ë c¸c vïng kinh tÕ míi. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy kh«ng ®¬n gi¶n b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh hay nh÷ng quyÕt ®Þnh kh« cøng mµ ph¶i kÕt hîp víi tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch, vËn ®éng, b»ng sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a ®Þa ph­¬ng n¬i ®i vµ ®Õn, c¸c cÊp c¸c ban ngµnh. Tãm l¹i di d©n x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng v× môc tiªu: "D©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh". N©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c di d©n gãp phÇn quan träng ®èi víi viÖc thùc hiÖn môc Chính sách di dân đi xây dựng vùng kinh tế mới ở Việt Nam Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 34 tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ gi÷ v÷ng an ninh quèc phßng. Di d©n kinh tÕ míi lµ mét vÊn ®Ò tæng hîp vÒ kinh tÕ - x· héi, m«i tr­êng sinh th¸i, an ninh quèc phßng, ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh cã liªn quan trong qu¸ tr×nh tæ chøc chØ ®¹o vµ thùc hiÖn. §©y lµ nhiÖm vô cña c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi còng nh­ ë ViÖt Nam cho thÊy di d©n cã ¶nh h­ëng l©u dµi tíi ®êi sèng cña ng­êi d©n ë n¬i xuÊt c­ vµ n¬i nhËp c­. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng, mçi quèc gia cÇn ph¶i x©y dùng mét chiÕn l­îc riªng vµ x¸c ®Þnh b­íc ®i thÝch hîp víi kh¶ n¨ng cña ®Êt n­íc; ®¸nh gi¸ ®­îc c¸c vïng cÇn tËp trung ®Çu t­; x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch phï hîp theo tõng thêi kú vµ cho tõng nhãm ®èi t­îng mµ ®Ò ra gi¶i ph¸p vµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn hiÖu qu¶. Tài liệu tham khảo 1. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. B¸o c¸o s¬ kÕt t×nh h×nh thùc hiÖn chØ thÞ 660 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng di c­ tù do ®Õn T©y Nguyªn vµ mét sè tØnh kh¸c. Côc HTX vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Hµ Néi 2003. 2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc LÇn thø X cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. NXB Sù thËt, Hµ Néi 2006. 3. §Æng Nguyªn Anh, "Di d©n trong giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi míi cña ®Êt n­íc" T¹p chÝ X· héi häc, ViÖn X· héi häc, Hµ Néi 1999. 4. §Æng Nguyªn Anh. ChÝnh s¸ch di d©n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë c¸c tØnh miÒn nói. NXB ThÕ giíi, Hµ Néi 2006. 5. §ç v¨n Hoµ. ChÝnh s¸ch di d©n ë Ch©u ¸. NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi 1999. 6. Hµ QuÕ L©m. Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë vïng d©n téc thiÓu sè n­íc ta hiÖn nay - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p. NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi 2002. 7. NguyÔn B¸ Thuû. Di c­ tù do cña mét sè d©n téc miÒn nói vµo §¾c L¾c. Uû ban D©n sè - KÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, Hµ Néi 2001. 8. Population Council. Proceedings of the International Seminar on Internal Migration Policies. Ministry of Agriculture and Rural Development and UNDP, Hanoi. 1998 9. Uû ban vÒ C¸c vÊn ®Ò X· héi cña Quèc héi kho¸ X. Kû yÕu héi nghÞ ChÝnh s¸ch di d©n tù ph¸t, Hµ Néi 1998.