Tài liệu Chiều cạnh giới của Di dân lao động thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước: Xã hội học số 2 (90), 2005 23
Chiều cạnh giới của Di dân lao động
thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất n−ớc
Đặng Nguyên Anh
Giống nh− các quốc gia khác, di dân ở Việt Nam là một hiện t−ợng kinh tế-xã
hội mang tính quy luật, một cấu thành tất yếu của sự phát triển. Di dân là vấn đề có
tính quy luật chung, cũng giống nh− chính quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở
các quốc gia. Di dân lao động là một đòi hỏi khách quan trong nền kinh tế thị tr−ờng,
là biểu hiện rõ nét nhất của sự phát triển không đồng đều giữa các khu vực, vùng
miền lãnh thổ. D−ới tác động của quá trình toàn cầu hóa, những chênh lệch về mức
sống, khác biệt trong thu nhập, cơ hội việc làm, nhu cầu dịch vụ xã hội và sức ép sinh
kế đang ngày càng trở thành những áp lực cơ bản tạo nên các dòng di chuyển lao động
trong và ngoài n−ớc. Tại nhiều địa ph−ơng, ng−ời ng−ời ra đi, nhà nhà có lao động đi
làm ăn xa, không phân biệt giới tính, tuổi tác. Tuy có nhiều lý do khác nhau, song tất
cả đều ...
10 trang |
Chia sẻ: honghanh66 | Lượt xem: 962 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Chiều cạnh giới của Di dân lao động thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
X· héi häc sè 2 (90), 2005 23
ChiÒu c¹nh giíi cña Di d©n lao ®éng
thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc
§Æng Nguyªn Anh
Gièng nh− c¸c quèc gia kh¸c, di d©n ë ViÖt Nam lµ mét hiÖn t−îng kinh tÕ-x·
héi mang tÝnh quy luËt, mét cÊu thµnh tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn. Di d©n lµ vÊn ®Ò cã
tÝnh quy luËt chung, còng gièng nh− chÝnh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë
c¸c quèc gia. Di d©n lao ®éng lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng,
lµ biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt cña sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc, vïng
miÒn l·nh thæ. D−íi t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa, nh÷ng chªnh lÖch vÒ møc
sèng, kh¸c biÖt trong thu nhËp, c¬ héi viÖc lµm, nhu cÇu dÞch vô x· héi vµ søc Ðp sinh
kÕ ®ang ngµy cµng trë thµnh nh÷ng ¸p lùc c¬ b¶n t¹o nªn c¸c dßng di chuyÓn lao ®éng
trong vµ ngoµi n−íc. T¹i nhiÒu ®Þa ph−¬ng, ng−êi ng−êi ra ®i, nhµ nhµ cã lao ®éng ®i
lµm ¨n xa, kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh, tuæi t¸c. Tuy cã nhiÒu lý do kh¸c nhau, song tÊt
c¶ ®Òu mong muèn cã ®−îc mét cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cho gia ®×nh vµ b¶n th©n.
Tho¸t ly khái ®ång ruéng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi mÎ ®èi víi n«ng th«n n−íc
ta trong t×nh tr¹ng nh©n m·n cè h÷u bao ®êi nay. Song tõ 5-10 n¨m trë l¹i ®©y, di
d©n lao ®éng diÔn ra víi quy m«, ®iÒu kiÖn vµ b¶n chÊt kh¸c tr−íc. Bµi viÕt nµy
nh»m môc ®Ých xem xÐt ®Æc tr−ng cña di d©n nh×n tõ gãc ®é giíi, tËp trung ®¸nh gi¸
lo¹i h×nh di d©n lao ®éng n÷ ra ®« thÞ vµ ®Õn c¸c khu c«ng nghiÖp, chÕ xuÊt. KhÝa
c¹nh giíi trong di d©n lµ rÊt quan träng song th−êng bÞ l·ng quªn trong nghiªn cøu,
thËm chÝ bÞ phñ nhËn trong mét sè chÝnh s¸ch. Víi môc ®Ých ®ã, bµi viÕt sÏ kh«ng ®Ò
cËp ®Õn c¸c h×nh th¸i di d©n kh¸c nh− xuÊt khÈu lao ®éng, du häc tù tóc, kÕt h«n víi
ng−êi n−íc ngoµi hoÆc bu«n b¸n phô n÷, trÎ em qua biªn giíi lµ nh÷ng lo¹i h×nh di
d©n cã sù tham gia ®«ng ®¶o cña phô n÷ song sÏ ®−îc bµn ®Õn vµo mét dÞp kh¸c.
1. Quy m« di d©n
Cho ®Õn mét sè n¨m gÇn ®©y, tho¸t ly khái quª h−¬ng vÉn ®−îc coi lµ vÊn ®Ò
cña nam giíi. T¹i nhiÒu hé gia ®×nh, ®i lµm ¨n xa ®−îc coi lµ viÖc cña nam giíi cßn
phô n÷ ë l¹i ch¨m sãc cha mÑ, con c¸i hay ng−êi th©n. Ngay c¶ khi n÷ giíi tham gia
di d©n th× kho¶ng c¸ch di chuyÓn còng rÊt ng¾n, vµ nam giíi vÉn lµ ng−êi ra quyÕt
®Þnh chÝnh ®èi víi viÖc chuyÓn c−. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng chuÈn mùc vµ gi¸ trÞ x· héi vÒ
vÞ thÕ cña ng−êi phô n÷, quan niÖm nµy ®−a ra h×nh ¶nh n÷ giíi, dï lµm mÑ, lµm vî
hay lµ con g¸i trong gia ®×nh nh− nh÷ng ®èi t−îng di d©n phô thuéc.
Khu«n mÉu di d©n nãi trªn kh«ng cßn ®óng víi thùc tÕ h«m nay khi mµ hÇu
Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn
ChiÒu c¹nh giíi cña di d©n lao ®éng... 24
nh− ®Þa ph−¬ng nµo còng cã ng−êi di d©n vµ lao ®éng n÷ ®i lµm ¨n xa nhµ. Nh÷ng sè
liÖu chÝnh thøc ®−îc c¸c cuéc ®iÒu tra lín thu thËp cho thÊy quy m« di chuyÓn lao ®éng
n«ng th«n kh«ng chØ gia t¨ng mµ cßn diÔn ra d−íi nhiÒu h×nh th¸i kh¸c nhau víi sù
tham gia ®«ng ®¶o cña phô n÷. So víi nh÷ng n¨m 80, quy m« vµ tû suÊt di chuyÓn cña
d©n sè n÷ ®· t¨ng gÊp ®«i trong nh÷ng n¨m cuèi 90, ®Æc biÖt tËp trung vµo nhãm tuæi
20-25, ®a sè ch−a lËp gia ®×nh. Do c¸c sè thèng kª vÒ di d©n th−êng kh«ng ®−îc ph©n
t¸ch theo chiÒu c¹nh giíi, viÖc x¸c ®Þnh quy m« di chuyÓn cña phô n÷ gÆp nhiÒu h¹n
chÕ. Tuy nhiªn tÝnh ®Õn thêi ®iÓm n¨m 2002, sè l−îng phô n÷ d−íi nhiÒu h×nh thøc
kh¸c nhau −íc tÝnh kh«ng d−íi 3,7 triÖu ng−êi. Sè ®«ng trong nhãm nµy lµm lao ®éng
phæ th«ng vµ ngµnh nghÒ dÞch vô, lµ c«ng nh©n trong c¸c doanh nghiÖp, c¸c khu c«ng
nghiÖp, lµ thanh niªn ra thµnh phè t×m viÖc, häc tËp (VAPEC, 2002)
• Trong tæng sè h¬n 4,5 triÖu ng−êi thay ®æi n¬i th−êng tró thêi kú 1994-1999, n÷
chiÕm tû träng cao h¬n nam (54% so víi 46%).
• Víi mäi vïng miÒn l·nh thæ, møc ®é di c− néi tØnh cña n÷ (4,1%) cao h¬n nam
(3,2%). §èi víi c¸c luång di chuyÓn ngo¹i tØnh, kh«ng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ vÒ tû
suÊt di d©n cña nam (3,0%) vµ n÷ (2,8%).
• Tû suÊt di d©n cña n÷ trong nhãm 20-24 tuæi cao gÊp ®«i tû suÊt di d©n cña c¸c
nhãm tuæi kh¸c.
• Tû sè giíi tÝnh (®o b»ng sè nam so víi sè n÷) cña nhãm d©n sè 20-24 tuæi ë khu vùc
thµnh thÞ thÊp h¬n n«ng th«n ph¶n ¸nh xu h−íng di d©n cña nhãm n÷ thanh niªn
tõ n«ng th«n ra thµnh phè.
(Nguån: Tæng §iÒu tra D©n sè 1999)
2. H−íng di chuyÓn
Lao ®éng n÷ tõ n«ng th«n di chuyÓn ra ®« thÞ còng nh− ®Õn c¸c khu c«ng
nghiÖp ngµy cµng ®«ng ®¶o d−íi nhiÒu ph−¬ng thøc kh¸c nhau. C¸c trung t©m ®« thÞ
vµ c¸c thµnh phè lín víi c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, kinh doanh, th−¬ng m¹i, s¶n xuÊt
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· thu hót mét lùc l−îng lín lao ®éng n÷. Qu¸ tr×nh nµy liªn
quan mét phÇn ®Õn qóa tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ xu thÕ toµn cÇu hãa nh−
®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi, kh¶ n¨ng héi nhËp quèc tÕ vµ xuÊt khÈu hµng hãa trong
thêi kú c«ng nghiÖp hãa ®Êt n−íc.1 Song song víi h−íng n«ng th«n - ®« thÞ, phô n÷
còng tham gia di d©n theo h−íng n«ng th«n - n«ng th«n, song nhãm nµy chñ yÕu ®i
cïng víi ng−êi th©n, víi lý do gia ®×nh hoÆc h«n nh©n.
Sự gia tăng cơ hội sống và làm việc ở đô thị đã thu hút các luồng di dân đến
các thành phố lớn. Thực trạng này phản ánh nhu cầu rất lớn đối với lao động nữ
trong các ngành nghề đòi hỏi số lượng nhân công lớn như dịch vụ, thương mại và
công nghiệp tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Việc gia tăng khả năng xuất
1 TÝnh ®Õn th¸ng 10 n¨m 2004, c¶ n−íc cã 105 khu c«ng nghiÖp vµ 5 khu chÕ xuÊt ®−îc thµnh lËp trong ®ã
cã 68 khu ®· ®i vµo ho¹t ®éng. §Õn nay, c¸c khu c«ng nghiÖp ®· thu hót ®−îc 77 v¹n lao ®éng trùc tiÕp vµ
kho¶ng h¬n 1 triÖu lao ®éng gi¸n tiÕp.
Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn
§Æng Nguyªn Anh 25
khẩu hàng hóa đòi hỏi nhiều hơn nguồn lực trong các ngành dệt, may, giày dép, chế
biến thực phẩm và hải sản. Đây là những ngành sản xuất thu hút rất nhiều lao động
nữ. Các ngành nghề dịch vụ cũng là một linh vực thu hút nhiều lao động nữ ở các
trung tâm đô thị. Mét bé phËn kh«ng nhá phô n÷ nông thôn giúp việc gia đình, bán
hàng rong, phục vụ nhà hàng quán xa, chiêu đãi viên, thu mua phế liệu,... Những
nghề này không nhất thiết loại trừ nhau, v× ®Ó cã ®−îc mét møc thu nhËp æn ®Þnh,
ng−êi ta kh«ng chØ tr«ng chê vµo mét nghÒ.
• Quy m« di d©n n÷ kh¸c nhau theo tõng lo¹i h×nh di chuyÓn. Theo sè liÖu Tæng §iÒu
tra 1999, quy m« di d©n n÷ lín nhÊt ®èi víi lo¹i h×nh n«ng th«n - n«ng th«n, kÕ ®Õn
lµ theo h−íng n«ng th«n - thµnh thÞ vµ thµnh thÞ - thµnh thÞ.
• Song ®¸ng l−u ý lµ trong dßng di d©n tõ n«ng th«n ra ®« thÞ, n÷ chiÕm sè ®«ng (53%
n÷ so víi 47% nam).
• Hµng n¨m thµnh phè Hå ChÝ Minh tiÕp nhËn 70.000 ng−êi nhËp c− vµo thµnh phè d−íi
nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, trong ®ã n÷ chiÕm ®a sè (53% tæng sè). Mçi n¨m thµnh phè
vÉn thiÕu lao ®éng v× mçi n¨m vÉn cÇn mét nguån nh©n lùc trªn 200.000 ng−êi.
3. §éng lùc di c−
Nh©n tè kinh tÕ mµ tr−íc hÕt lµ thu nhËp vµ viÖc lµm vÉn lµ ®éng lùc chÝnh
thóc ®Èy qu¸ tr×nh di d©n lao ®éng. Tr−íc nh÷ng rñi ro trong s¶n xuÊt trång trät vµ
ch¨n nu«i, sù tôt gi¸ ®Õn møc tíi h¹n cña c¸c mÆt hµng n«ng s¶n trªn thÞ tr−êng, lao
®éng n«ng th«n kh«ng thÓ tr«ng chê vµo h¹t thãc. Sù chªnh lÖch qu¸ lín vÒ thu nhËp
gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ ®· hèi thóc ng−êi n«ng d©n tù nguyÖn rêi bá ®ång ruéng
ra thµnh phè t×m viÖc lµm. Hä chÊp nhËn nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc, vÊt v¶ vµ nguy
hiÓm, tÊt c¶ nh÷ng ngµnh nghÒ mµ ph¸p luËt kh«ng nghiªm cÊm ®Ó m−u sinh, cã c¸i
¨n, cã ®ång tiÒn göi vÒ cho gia ®×nh. Dï thu nhËp vµ tiÒn c«ng lao ®éng n÷ thÊp h¬n
nam giíi, song lµ ng−êi trùc tiÕp lo toan cho con c¸i vµ gia ®×nh, ng−êi phô n÷ h¬n ai
hÕt hiÓu thÊu ®−îc nh÷ng khã kh¨n trong cuéc sèng cña ng−êi th©n, gia ®×nh. Kh«ng
Ýt ng−êi chÊp nhËn vÊt v¶, rñi ro rêi lµng quª ®i lµm ¨n xa kiÕm sèng, mong muèn cã
®−îc mét cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cho gia ®×nh ng−êi th©n.
• Kh¶o s¸t di d©n n÷ t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh do Trung t©m Kinh tÕ ch©u ¸ -
Th¸i B×nh D−¬ng tiÕn hµnh n¨m 2001 ®· cho thÊy 39% phô n÷ di chuyÓn v× lý do
thu nhËp. Víi nhãm di chuyÓn nhiÒu lÇn, tû lÖ nµy cßn cao h¬n (42%).
• KÕt qu¶ kh¶o s¸t cßn cho thÊy trong c¸c lý do thóc ®Èy di d©n, nhu cÇu t×m viÖc lµm
trong lÜnh vùc s¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp, kinh doanh dÞch vô kh¸ m¹nh mÏ (36%).
• C¸c lý do di chuyÓn kh¸c nh− kÕt h«n, gia ®×nh chiÕm mét tû lÖ thÊp h¬n (30%).
Nãi ®Õn ng−êi di c−, ng−êi ta th−êng liªn t−ëng ngay ®Õn h×nh ¶nh cña nh÷ng
ng−êi lao ®éng ngo¹i tØnh nghÌo khã, quanh n¨m vÊt v¶, ngµy ngµy ph¶i lo ®ñ miÕng
c¬m manh ¸o, cuèi n¨m gi¾t l−ng vµi ba tr¨m ngµn kÞp vÒ quª ®ãn TÕt. Tuy nhiªn,
Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn
ChiÒu c¹nh giíi cña di d©n lao ®éng... 26
nhiÒu tr−êng hîp ng−êi di d©n ra ®« thÞ, ®Þnh c− ë thµnh phè ®· thùc sù thµnh c«ng
vµ lµm giµu b»ng nhiÒu con ®−êng kh¸c nhau. Ai ®ã ®· quªn r»ng c¸c doanh nh©n,
c¸n bé c«ng chøc, hé kinh doanh bu«n b¸n cã nhµ cöa, cuéc sèng vµ thu nhËp æn ®Þnh
ë thµnh phè còng lµ nh÷ng ng−êi di d©n trªn thùc tÕ. Sù thµnh ®¹t vµ lîi thÕ trong
cuéc sèng ®· khiÕn hä kh«ng bÞ xÕp vµo nhãm lao ®éng nhËp c−, kh«ng bÞ d¸n nh·n
lµ “di d©n tù do” hay “lao ®éng ngo¹i tØnh” ®−îc b¸o chÝ vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng
quan t©m nh¾c nhë. Chóng ta ch−a cã ®−îc c¸i nh×n kh¸ch quan, c«ng b»ng vµ nh©n
v¨n ®èi víi mét lùc l−îng lao ®éng quan träng cña x· héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
®Êt n−íc. MÆc cho nh÷ng nç lùc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, chóng ta vÉn ch−a thùc sù t¹o
ra ®−îc mét søc bËt vµ tiÒm n¨ng l©u dµi cho lao ®éng n«ng th«n. Nguån tiÒn, vèn,
hµng hãa, th«ng tin ®· vµ ®ang ®−îc ng−êi ra ®i, mµ trong ®ã kh«ng Ýt lµ ng−êi phô
n÷, chuyÓn vÒ d−íi nhiÒu h×nh thøc trî gióp kh¸c nhau cho gia ®×nh, ng−êi th©n, gãp
phÇn lµm thay ®æi bé mÆt n«ng th«n.
4. QuyÕt ®Þnh chuyÓn c−
NÕu nh− tr−íc ®©y, phô n÷ cã rÊt Ýt ¶nh h−ëng ®Õn quyÕt ®Þnh chuyÓn c−
còng nh− nh÷ng viÖc lín trong gia ®×nh th× hiÖn nay chuyÖn ®i lµm ¨n xa cña c¸c
thµnh viªn trong gia ®×nh ®Òu cã sù bµn b¹c thèng nhÊt gi÷a vî vµ chång, gi÷a bè mÑ
vµ con c¸i. C¸c quyÕt ®Þnh di d©n mang tÝnh b×nh ®¼ng giíi h¬n tr−íc. Víi nh÷ng c¬
héi míi vÒ thu nhËp vµ viÖc lµm, trong mét m«i tr−êng ®éc lËp h¬n, lao ®éng n÷ di c−
cã ®iÒu kiÖn ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh c¸ nh©n. ChÞ em ®· cã thÓ tù quyÕt ®Þnh nhiÒu
h¬n vÒ c¸c vÊn ®Ò cña m×nh, ®iÒu mµ tr−íc ®©y kh«ng x¶y ra. Vai trß cña ng−êi th©n,
hä hµng, bÌ b¹n còng cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ, dï kh«ng trùc tiÕp, thóc ®Èy di d©n. VÝ
dô nh− quyÕt ®Þnh lùa chän n¬i chuyÓn ®Õn th−êng bÞ chi phèi bëi sù cã mÆt cña
m¹ng l−íi x· héi nµy.
• KÕt qu¶ mét kh¶o s¸t 1500 phô n÷ nhËp c− t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh cho thÊy
62% tr−êng hîp lµ tù quyÕt ®Þnh, 24% do chång vµ 8% lµ do bè mÑ quyÕt ®Þnh.
• Vai trß cña m¹ng l−íi x· héi kh¸ râ nÐt, 63% phô n÷ cã ng−êi th©n, hä hµng t¹i
thµnh phè Hå ChÝ Minh tr−íc khi chuyÓn ®Õn.
• ViÖc lùa chän cña 37% phô n÷ di c− ®Õn thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ do ¶nh h−ëng
cña ng−êi th©n, hä hµng ë t¹i thµnh phè.
• Sù hç trî cña gia ®×nh, bÌ b¹n cho chÞ em khi ®Õn thµnh phè chñ yÕu d−íi h×nh
thøc n¬i ë, t×m viÖc lµm, ®éng viªn t×nh c¶m.
5. TiÒn göi vÒ
Di d©n thùc tÕ lµ sù dÞch chuyÓn cña d©n sè ®Õn n¬i “®Êt lµnh, chim ®Ëu.”
Th«ng qua khèi l−îng hµng tiÒn mµ ng−êi lao ®éng mang, chuyÓn, göi vÒ cho gia
®×nh, di c− ®ang gãp phÇn ®iÒu chØnh l¹i sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a n«ng th«n
vµ thµnh thÞ. Lao ®éng ngo¹i tØnh kh«ng thÓ coi lµ mèi ®e do¹ thÊt nghiÖp cña ng−êi
d©n thµnh phè. Tr¸i l¹i, hä ®· trë thµnh nguån nh©n lùc kh«ng thÓ thiÕu trong thÞ
tr−êng viÖc lµm rÊt ®a d¹ng ë thµnh phè, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù t¨ng tr−ëng cña
Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn
§Æng Nguyªn Anh 27
c¸c trung t©m ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp, n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ thu nhËp
quèc d©n, æn ®Þnh ®êi sèng kinh tÕ-x· héi. Sù chuyÓn dÞch lao ®éng th«ng qua di c− lµ
mét tiÒm n¨ng quan träng gãp phÇn lµm gi¶m søc Ðp lao ®éng - viÖc lµm ë n«ng th«n,
t¹o nguån thu nhËp, gãp phÇn æn ®Þnh x· héi. CÇn cã sù nh×n nhËn ®Çy ®ñ vµ c«ng
b»ng h¬n ®èi víi di d©n vµ ng−êi di d©n.
• Theo số liệu Điều tra Mức sống dân cư Việt Nam năm 1998, trên 23% hộ gia đình đã
nhận được tiền gửi trong vòng 12 tháng trước cuộc điều tra, và số tiền gửi này chiếm
38% các khoản chi tiêu của hộ gia đình.
• Một nghiên cứu của Viện Xã hội học (IOS, 1998) tiền gửi về của người di cư chiếm
khoảng 60-70% tổng thu nhập bằng tiền của các nông hộ.
• Mặc dù tiền công của lao động nữ di cư thường thấp hơn so với lao động nam, tỉ lệ
phụ nữ gửi tiền về quê nhà cao hơn nam. Điều này là do sự tiết kiệm, ăn tiêu tằn tiện
trong chi tiêu của chị em. Tỷ lệ người di cư gửi tiền về quê hàng tháng ước tính qua
nghiên cứu nói trên là 34% đối với nữ và 24% đối với nam.
• Những khoản chi dùng thường xuyên nhất là tiêu pha hàng ngày, trả nợ, học hành,
chăm sóc sức khoẻ và kiến thiết nhà cửa.
Việc gửi tiền giúp đỡ quê hương phản ánh một truyền thống gia đình và giữ một
vai trò quan trọng trong quá trình mưu sinh kiếm sống của người di dân. Tiền gửi về có
ảnh hưởng lớn đến thu nhập của hộ gia đình ở quê và rất cần thiết trong việc trang trải nợ
nần, chi phi học hành cho con cái và đau ốm của người thân. Tiền gửi về cũng làm giảm
nhu cầu bán lúa gạo của nông dân khi cần tiền mặt và do đó giúp đảm bảo an ninh lương
thực cho các gia đình nông thôn. Nếu không có nguồn tiền mặt do các thành viên đi làm
ăn xa gửi về, nông thôn sẽ không có đủ thu nhập để tồn tại hoặc trang trải cho những chi
phí học hành và sức khỏe. Người di cư gửi tiền về nhà thông qua mạng lưới xã hội được
hình thành qua bè bạn, người thân cùng làm việc trên địa bàn nhập cư và giữ vai trò như
một kênh chuyển tiền và bảo trợ xã hội.
6. Nh÷ng khã kh¨n, trë ng¹i
Từ góc độ giới, lao động nam và nữ chịu những tác động khác nhau do vị thế di
cư của họ. Ở cả hai khu vực nông thôn và thành thị, tiền công cho lao động nữ luôn luôn
thấp hơn nam. Nguồn nhân công rẻ và dễ sử dụng tại thành thị bao gồm phần đông lao
động nữ đến từ nông thôn. Vị trí thiệt thòi đó là do trình độ học vấn và kỹ năng tay nghề
của nữ thấp hơn nam. Lao động nữ làm những công việc dịch vu như gánh rong, trông
coi cửa hàng, quán xá, làm nội trợ giúp việc gia đình hay gặp những hoàn cảnh éo le, kể
cả bị quấy rối tình dục. Do ở tình trạng dễ bị tổn thương, phụ nữ di cư có thể bị rơi vào
hoàn cảnh bị xâm hại tình dục hay làm gái mại dâm một cách không mong muốn. Với
công việc không ổn định và thu nhập thấp, lao động nữ thường buộc phải vay mượn, mắc
nợ và rồi bị ép buộc bán dâm. Những người khác, do bị lôi kéo bởi việc kiếm nhiều tiền
dễ dàng hơn so với thu nhập thấp ở nhà máy hoặc những công việc khác nên “tự nguyện”
làm nghề này dù biết những điều đang chờ đợi họ.
Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn
ChiÒu c¹nh giíi cña di d©n lao ®éng... 28
Lao động nữ di cư là đối tượng ít được bảo vệ nhất trong môi trường việc làm
mới. Tuy nhiên, số giờ làm việc kéo dài trong các ngành sản xuất công nghiệp là rất đôc
hại cho sức khỏe và thể chất của chị em. Do không có bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội,
bảo hiểm nghề nghiệp nên lao động di cư không thể tự bảo vệ mình khỏi những rủi ro về
sức khỏe và an toàn bản thân, hiếm khi được bồi thường trong trường hợp bị thương tật,
đau ốm, hoặc tai nan. “Hợp đồng” của họ thường không có giá trị, không đúng theo quy
định pháp luật nên có rất ít khả năng bảo vệ mình.
VÊn ®Ò nhµ ë cho ng−êi lao ®éng ë c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c trung t©m ®« thÞ
hiÖn nay rÊt bøc xóc. Víi thu nhËp chØ víi 600-800 ngh×n ®ång/th¸ng, lao ®éng nhËp
c− chØ cã thÓ chi cho tiÒn nhµ tõ 60-80 ngh×n ®ång/th¸ng. C¸c doanh nghiÖp vµ ng−êi
sö dông lao ®éng kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi nhµ ë cho c«ng nh©n. ChÝnh quyÒn
®Þa ph−¬ng th× coi vÊn ®Ò nhµ ë lµ cña chñ doanh nghiÖp vµ b¶n th©n ng−êi lao ®éng,
nªn bu«ng láng vµ th¶ næi cho thÞ tr−êng ®iÒu tiÕt. Do vËy trªn thùc tÕ, nhµ ë cho
ng−êi lao ®éng ®−îc kho¸n tr¾ng cho t− nh©n, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nh÷ng khu nhµ trä
xËp xÖ bªn c¹nh nh÷ng khu c«ng nghiÖp hoµnh tr¸ng. NhiÒu nhµ trä ®−îc t− nh©n
c¶i t¹o l¹i tõ khu ch¨n nu«i, khu vÖ sinh tr−íc ®©y nªn thiÕu ¸nh s¸ng, thiÕu kh«ng
khÝ, khu phô chËt chéi kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh, mËt ®é ng−êi ë l¹i qu¸ cao, kh«ng
®¶m b¶o c¸c quy ®Þnh vÒ sinh ho¹t, m«i tr−êng vµ phßng ch¸y ch÷a ch¸y. T×nh h×nh
trém c¾p, trÊn lét tµi s¶n x¶y ra th−êng xuyªn t¹i c¸c nhµ trä.
• Một báo cáo giám sát của ñy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội (2003) đã cho thấy
những điều kiện làm việc khó khăn và vị thế dễ bị tổn thương của lao động nữ taị các
khu công nghiệp và những thị trường lao động khác.
• NhiÒu doanh nghiÖp cè t×nh kÐo dµi thêi gian thö viÖc ®Ó chËm ký kÕt hîp ®ång
lao ®éng. Mét sè kh¸c cè t×nh ký hîp ®ång lao ®éng d−íi 3 th¸ng ®Ó trèn ®ãng b¶o
hiÓm x· héi cho ng−êi lao ®éng.
• Các doanh nghiệp và chủ thuê mướn lao động không cấp bảo hiểm y tế và xã hội cho
lao động di cư. Rất nhiều ngành, kể cả doanh nghiệp nhà nước, đã thuê lực lượng lao
động không có nghề và theo mùa vụ mà không ký hợp đồng. Nếu bị thanh tra phát
hiện, họ chịu nộp phạt một lần và tiếp tục vi phạm.
• Lao động phổ thông cũng là những người bị sa thải trước tiên do các văn bản pháp
luật và những qui định về lao động không được áp dụng hoặc thi hành do không ký
hợp đồng lao động.
• HiÖn nay míi chØ cã 12 trong sè 63 tØnh thµnh cã ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn d©n sinh
cho c¸c khu c«ng nghiÖp. Quy ho¹ch c¸c khu c«ng nghiÖp kh«ng cã quy ho¹ch nhµ
ë vµ c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng sinh ho¹t c«ng céng cho c«ng nh©n. H¹n chÕ nµy ®·
dÉn ®Õn nh÷ng khã kh¨n vµ hËu qu¶ tiªu cùc cho ng−êi lao ®éng, nhÊt lµ n÷ giíi.
V× muèn thuª chç trä rÎ, n¬i ë cña ng−êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c khu c«ng
nghiÖp th−êng ph©n t¸n, xa n¬i lµm viÖc nªn viÖc ®i l¹i gÆp khã kh¨n v× hÇu hÕt sè
c«ng nh©n lµm viÖc trong khu c«ng nghiÖp ph¶i tù lo ph−¬ng tiÖn ®i lµm. Bªn c¹nh
Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn
§Æng Nguyªn Anh 29
®ã, søc Ðp lao ®éng th«ng qua t¨ng ca, kÐo dµi sè giê lao ®éng liªn tôc khiÕn nhiÒu
c«ng nh©n míi h¬n 30 tuæi ®· mÊt søc. Cã thÓ nãi nguån nh©n lùc ®Ó c«ng nghiÖp
hãa, hiÖn ®¹i hãa ngµy cµng gi¶m sót vÒ chÊt l−îng trong ®iÒu kiÖn sèng vµ sinh
ho¹t khã kh¨n nh− vËy. Môc tiªu cña t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®· lÊn ¸t sù ph¸t triÓn bÒn
v÷ng g¾n liÒn víi con ng−êi vµ x· héi, mµ hËu qu¶ lµ ng−êi lao ®éng di c− tr−íc hÕt
ph¶i g¸nh chÞu nhiÒu nhÊt.
Tiếp cận các dịch vụ xã hội của người di cư là một vấn đề bức xúc khác. Chính
quyền các địa phương và những chủ thuê mướn nhân công không quan tâm đến vấn đề
này. Mối quan tâm của họ đối với lao động nhập cư là nguồn nhân công chứ không phải
an sinh xã hội. Nói một cách khác, chủ sử dụng cần sức lực nhưng không muốn có người
lao động nhập cư. Do không có bảo hiểm y-tế, rất nhiều người đã phải tự chăm lo cho
tình trạng sức khỏe nghèo nàn của mình. Song do chi phí thuốc men cao nên họ luôn
ngần ngại trong việc chữa trị. Những chương trình y tế chính thức, kể cả các dịch vụ
chăm sóc sức khỏe sinh sản, thường ít khi đến được người di cư. Thực ra, ch¨m sãc sức
khỏe thường ít được tính đến trong nhu cầu của người di cư. Hiện ngân sách được cấp
cho ngành y-tế dành rất ít cho những nhu cầu ngày càng tăng chăm sóc sức khoẻ và sức
khoẻ sinh sản của lao động di cư. Đây cũng là một thách thức lớn trong việc đạt được
những mục tiêu phát triển bền vững và b×nh ®¼ng giíi.
Đối với chị em, các chương trình chăm sóc sức khỏe và sức khỏe sinh sản thường
thiếu cả về khả năng tiếp cận lẫn chất lượng dịch vụ. Những nhu cầu chưa được đáp ứng
về sức khỏe sinh sản thường bị người tuyển dụng lao động và chính quyền địa phương bỏ
qua. Trong các khu công nghiệp, vấn đề hôn nhân, gia đình trở nên bức xúc, chưa được
quan tâm. Tỷ lệ nạo hút thai theo báo cáo là rất cao ở các khu công nghiệp nơi có nhiều
lao động nữ. Tình trạng dễ bị tổn thương cao hơn trong nhóm phụ nữ di cư, do thường bị
xâm hại và bạo lực, gây nên những rủi ro lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình
dục, HIV/AIDS. Những tác hại xấu đến sức khỏe còn có thể bắt nguồn từ việc bị hạn chế
về thông tin và hiểu biết không đầy đủ về các biện pháp phòng tránh thai, chăm sóc sức
khỏe sinh sản, phòng chống các bệnh lây truyền qua đường tình dục, kể cả HIV/AIDS.
7. VÞ thÕ ph¸p lý
Khã kh¨n trë ng¹i n÷a cßn do những rào cản hiện tại đối với tiếp cận các dịch vụ
xã hội của người di dân. Lao động nhập cư nếu không có hộ khẩu thường trú sẽ khó khăn
trong xin việc lµm những ngành nghề khu vực chính thức, hạn chế về học hành, chăm sóc
sức khoẻ, sở hữu nhà đất, không có giấy phép sử dụng đất, vay vốn tín dụng, kinh doanh,
mua bán tài sản, đăng ký xe cộ, khai sinh, khai tủ, kết hôn... Những quy định liên quan hộ
khẩu thường trú làm tăng chi phí di dân, làm cho những khó khăn mà những người nhập
cư thu nhập thấp gặp phải thêm trầm trọng, tạo ra những rào cản vµ n¶y sinh tiªu cùc
trong việc tiếp cận sử dụng các dịch vụ x· héi.
Khi ph©n biÖt ng−êi cã hé khÈu th−êng tró vµ ng−êi kh«ng cã (th−êng víi lý
do ®Ó “gi¶m ¸p lùc”) th× ®ång thêi chóng ta ®· kh¬i réng thªm c¨n nguyªn cña sù bÊt
b×nh ®¼ng x· héi. Vµ thö hái ®êi sèng ng−êi d©n sÏ ra sao khi ®Õn lµm ¨n t¹i mçi ®Þa
ph−¬ng l¹i ph¶i chÞu sù ph©n lo¹i, chän lùa b×nh xÐt, −u tiªn trong dÞch vô x· héi
Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn
ChiÒu c¹nh giíi cña di d©n lao ®éng... 30
dùa trªn tiªu chÝ hé khÈu vèn ®i ng−îc l¹i víi quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n ®−îc
quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt.
• Nghiên cứu định tính ở thành phố Hồ Chí Minh (SCUK, 1999) chi phí sử dụng các
dịch vụ xã hội với những người không có hộ khẩu cũng cao hơn đáng kể. Người nhập
cư thường phải chi trả cao hơn từ 4-5 lần đối với tiền điện và 7-8 lần đối với tiền nước
so với giá quy định.
• Tỷ lệ đến trường thấp trong nhóm con em những người nhập cư ở thành phố Hồ Chí Minh
do không có hộ khẩu thường trú. Con em của những gia đình trong diện KT1 và KT2
được ưu tiên vào những trường công lập có chất lượng, trong khi con em của những lao
động phổ thông thường phải theo học ở trường bán công hoặc tư thục với chi phí cao hơn.
• Ngay c¶ víi ®èi t−îng lao ®éng cã tay nghÒ c«ng t¸c theo chÕ ®é hîp ®ång chÝnh
thøc t¹i c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan tæ chøc thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ còng
kh«ng ®−îc ®¨ng ký hé khÈu, dï cã nhµ ë hîp ph¸p, do kh«ng thuéc diÖn quy ®Þnh
cña NghÞ ®Þnh 51/N§-CP vÒ ®¨ng ký vµ qu¶n lý hé khÈu. Tuy nhiªn so víi c«ng
nh©n, thu nhËp cao h¬n cña nhãm ng−êi lao ®éng nµy cho phÐp hä cã thÓ “chi tr¶”
®−îc nh÷ng dÞch vô x· héi cÇn thiÕt cho b¶n th©n vµ con em m×nh.
KÕt luËn vµ mét sè ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch
Lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña biÕn ®éng d©n sè, vµ cã quan hÖ chÆt chÏ víi
nhiÒu chiÒu c¹nh cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng, di d©n cã tÇm quan träng rÊt lín vÒ thùc
tiÔn vµ chÝnh s¸ch. Tõ gi÷a thËp niªn 90, di d©n ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt ®Õn ®« thÞ vµ
c¸c khu c«ng nghiÖp ®ang ngµy cµng cã sù tham gia ®«ng ®¶o cña lao ®éng nam vµ
n÷. Sù gia t¨ng vÒ quy m«, tû träng còng nh− c¸c lo¹i h×nh di c− n÷, ®Æc biÖt ®Õn khu
vùc thµnh thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan ph¶n ¸nh quy luËt
ph¸t triÓn trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. C«ng cuéc ph¸t triÓn khã cã
thÓ bÒn v÷ng nÕu nh− c¸c chÝnh s¸ch ch−a x¸c ®Þnh ®−îc tÇm quan träng cña di c−
lao ®éng trong ®ã cã vÊn ®Ò giíi.
Lao động nữ đã thể hiện khả năng tự thích ứng với nơi ở mới, cho dù nơi đó là
nông thôn hay thành thị. Những sức ép về tinh thần và thể chất đối với lao động nữ di cư
thường được bù đắp bởi niềm khát khao tìm được một cuộc sống đi lên và có thu nhập ổn
định cho gia đình, người thân và cho bản thân. Di dân vẫn diễn ra và ngày càng trở thành
môt cơ hội giúp cải thiện điều kiện sống, cho dù nó cũng gắn với những rủi ro và chi phí
cao. Cho dï cã nh÷ng rµo c¶n vÒ ph¸p lý hay chÕ tµi kinh tÕ, qu¸ tr×nh trªn tiÕp tôc
gia t¨ng vµ s«i ®éng bëi nã hîp víi nhu cÇu cña ng−êi d©n vµ g¾n víi mong muèn
m−u sinh cña con ng−êi. Vai trß tÝch cùc cña di d©n lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Song
mÆc dï ng−êi lao ®éng, kh«ng ph©n biÖt nam n÷, ®· vµ ®ang ®ãng gãp søc m×nh cho
gia ®×nh vµ x· héi, cho t¨ng tr−ëng kinh tÕ, hä vÉn ch−a ®−îc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi
®Ó lµm viÖc vµ æn ®Þnh cuéc sèng, cèng hiÕn nhiÒu h¬n n÷a cho ®Êt n−íc.
Cho ®Õn nay c¸c quy ®Þnh, chÝnh s¸ch ch−a l−u ý ®Õn nh÷ng ®Æc tr−ng di d©n
vµ chiÒu c¹nh giíi cña qu¸ tr×nh nµy. Bªn c¹nh nh÷ng quy ®Þnh bÊt cËp, m«i tr−êng
Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn
§Æng Nguyªn Anh 31
x· héi vµ ph¸p lý ch−a t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng−êi d©n, tiÕp tôc ph©n biÖt
trong ®èi xö víi ng−êi lao ®éng nhËp c−. Do kh«ng ®−îc quan t©m, lao ®éng n÷ di c−
bÞ thiÖt thßi, quyÒn lîi kh«ng ®−îc ®¶m b¶o. HËu qu¶ lµ chÞ em th−êng bÞ l¹m dông
vÒ lao ®éng, bãc lét vÒ søc khoÎ, thËm chÝ trë thµnh n¹n nh©n cña n¹n b¹o lùc vµ
x©m h¹i t×nh dôc.
Tõ ph©n tÝch thùc tr¹ng di d©n lao ®éng, ®Æc biÖt víi lao ®éng n÷ trªn ®©y,
bµi viÕt xin ®−a ra mét sè ®Þnh h−íng vµ ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch cô thÓ sau ®©y:
1. Bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi cho thÊy di d©n lao ®éng sÏ
diÔn ra víi quy m« ngµy cµng lín trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt
n−íc. NhiÒu quèc gia ®· ph¶i tr¶ gi¸ do thiÕu quan t©m ®Õn qu¸ tr×nh nµy. MÆc dï ¶nh
h−ëng vÒ t©m lý - x· héi ®èi víi gia ®×nh vµ b¶n th©n ng−êi di c− lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái
song tr−íc sù hèi thóc cña cuéc sèng vµ nhu cÇu m−u sinh, ng−êi d©n vÉn chÊp nhËn vÊt
v¶, bÊt kÓ nh÷ng rµo c¶n vµ khã kh¨n ®Ó rêi quª h−¬ng ®i lµm ¨n xa. C¸c chÝnh s¸ch vµ
chiÕn l−îc cña c¸c bé ngµnh cÇn cã tÇm nh×n xa h¬n vµ toµn diÖn h¬n, cÇn g¾n víi xu
h−íng di d©n vµ di chuyÓn lao ®éng, tiÕn tíi æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi lao ®éng, gi¶m
thiÓu nh÷ng khã kh¨n vµ rñi ro mµ ng−êi lao ®éng di c− ph¶i g¸nh chÞu, thay v× can
thiÖp trùc tiÕp hay t×m c¸ch kiÓm so¸t qu¸ tr×nh kh¸ch quan nµy.
2. Hç trî vÒ an sinh x· héi cho lao ®éng nhËp c− lµ kh©u then chèt ®èi víi
môc tiªu ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. C¸c doanh nghiÖp cÇn cho phÐp
ng−êi lao ®éng nhËp c− tham gia c¸c chÕ ®é hîp ®ång vµ b¶o hiÓm cho ng−êi lao ®éng
theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. Tr−íc m¾t, sù hç trî vÒ nhµ ë, ph¸t triÓn lo¹i h×nh ký tóc
x¸ rÎ cho c«ng nh©n vµ ng−êi lao ®éng nhËp c−, ®Æc biÖt lµ c¸c khu c«ng nghiÖp vµ
thµnh phè lín lµ v« cïng cÇn thiÕt. Ph¶i coi chÝnh s¸ch nhµ ë lµ chÝnh s¸ch an sinh
x· héi. ViÖc kh«ng cã mét chç ë an toµn vµ thuËn tiÖn víi n¬i lµm viÖc lµ mét nguy c¬
lín cho ng−êi lao ®éng cã thu nhËp thÊp v× nhµ æ chuét vµ nhµ trä b×nh d©n sÏ cã c¬
héi ph¸t triÓn m¹nh, cã ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn søc khoÎ vµ an toµn tÝnh m¹ng cho
ng−êi lao ®éng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nhãm x· héi dÔ bÞ tæn th−¬ng nh− phô n÷, trÎ em.
Tr¸ch nhiÖm cña ng−êi sö dông lao ®éng, sù t¹o ®iÒu kiÖn cña nhµ n−íc vµ sù hç trî
cña céng ®ång lµ mét gi¶i ph¸p hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nhµ ë cho
ng−êi lao ®éng t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp.
3. T¨ng tr−ëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi môc tiªu ph¸t triÓn x· héi. Bªn c¹nh
vÊn ®Ò nhµ ë, cÇn ®¶m b¶o tèt viÖc tiÕp cËn sö dông c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ, ®Æc
biÖt tõ gãc ®é giíi. Lao ®éng n÷ cÇn cã c¸c dÞch vô y-tÕ phï hîp vµ nh¹y c¶m giíi, ®−îc
cung cÊp th«ng tin, kiÕn thøc vµ dÞch vô søc khoÎ sinh s¶n, ph−¬ng tiÖn phßng tr¸nh
thai vµ c¸c bÖnh l©y nhiÔm qua ®−êng t×nh dôc, HIV/AIDS t¹i n¬i ë vµ n¬i lµm viÖc.
§iÒu nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi ng−êi lao ®éng cã thu nhËp thÊp ë c¸c
trung t©m ®« thÞ vµ ®èi víi phô n÷ trÎ lµm viÖc vµ sinh sèng t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp.
4. CÇn cung cÊp th«ng tin vµ phæ biÕn râ rµng c¸c thñ tôc cÊp phÐp t¹m tró
cho ng−êi lao ®éng ®Ó gióp cho hä tr¸nh ®−îc nh÷ng khã kh¨n rñi ro vµ lÖ thuéc vµo
chñ trä khi xin giÊy phÐp c− tró. CÇn ®¬n gi¶n hãa thñ tôc vµ c¸c quy ®Þnh phøc t¹p
hiÖn nay vÒ ®¨ng ký hé khÈu v× cho ®Õn nay hÖ thèng nµy ®· vµ ®ang h¹n chÕ nh÷ng
Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn
ChiÒu c¹nh giíi cña di d©n lao ®éng... 32
c¬ héi nh»m æn ®Þnh cuéc sèng cña ng−êi d©n. Trong c¸i vßng luÈn quÈn hiÖn nay,
khi muèn ®¨ng ký hé khÈu th× ph¶i cã nhµ ë æn ®Þnh, vµ ®Ó cã ®−îc nhµ ë æn ®Þnh th×
tr−íc hÕt ph¶i cã hé khÈu th−êng tró, nh÷ng t¸c ®éng vÒ t©m lý, x· héi cho ng−êi
d©n nãi chung vµ lao ®éng di c− nãi riªng lµ rÊt lín.
5. ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ë n¬i tiÕp nhËn lao ®éng, ë ®Þa bµn c¸c khu c«ng
nghiÖp cã nhiÒu lao ®éng n÷ cÇn phèi hîp víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c chñ thuª m−ín
lao ®éng trong viÖc gi¸m s¸t vµ hç trî c¸c thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó ng−êi lao ®éng æn ®Þnh
cuéc sèng, ®−îc c− tró vµ lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn an toµn, gãp phÇn n©ng cao søc
khoÎ vµ an sinh x· héi, thóc ®Èy t¸c ®éng tÝch cùc cña di c−. §Ó thùc hiÖn môc tiªu
b×nh ®¼ng giíi, tr−íc hÕt cÇn t¨ng c−êng th«ng tin vµ n©ng cao n¨ng lùc cho lao ®éng
n÷ di c− trong suèt qu¸ tr×nh di chuyÓn, sinh sèng vµ lµm viÖc t¹i ®Þa bµn n¬i ®Õn.
6. ViÖc qu¶n lý hµnh chÝnh d©n c− nh»m x¸c ®Þnh viÖc c− tró cña c«ng d©n,
t¨ng c−êng qu¶n lý x· héi an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi lµ hÕt søc cÇn
thiÕt. Song hÖ thèng ®¨ng ký hé khÈu ®Õn nay ®· ®−îc g¸n cho nh÷ng "chøc n¨ng"
míi kh«ng cã hoÆc rÊt Ýt liªn quan ®Õn môc ®Ých nãi trªn. Quy ®Þnh sö dông hé khÈu
nh− mét tiªu chÝ ®Çu vµo cña ng−êi d©n nÕu muèn tiÕp cËn c¸c dÞch vô x· héi lµ cùc
kú bÊt hîp lý vµ cÇn lo¹i bá. §· ®Õn lóc ph¶i tr¶ l¹i cho hé khÈu chøc n¨ng vèn cã
cña nã. Nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng c− tró vµ tiÕp cËn c¸c nguån lùc vµ
dÞch vô c«ng hiÖn ®· g©y khã kh¨n kh«ng nhá ®Õn ®êi sèng x· héi, t¸c ®éng tiªu cùc
®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n, ®Æc biÖt ®èi víi lao ®éng di c−.
7. ChÝnh sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ bÒn v÷ng ®ßi hái sù bÒn v÷ng trong ph¸t
triÓn x· héi, v× con ng−êi lµ thµnh tè quan träng, lµ môc tiªu cña ph¸t triÓn kinh tÕ.
Nh÷ng chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ng−êi lao ®éng cÇn ph¶i lÊy lîi Ých cña ng−êi d©n
lµm trung t©m ®Ó c©n nh¾c, suy xÐt ®¸nh gi¸. NÕu kh«ng niÒm tin cña ng−êi d©n vµo
c«ng b»ng x· héi sÏ biÕn mÊt vµ nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ, c¸c con sè t¨ng tr−ëng
GDP sÏ ch¼ng cßn bao nhiªu ý nghÜa.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Tæ chøc cøu trî TrÎ em Anh. B¸o c¸o “§¸nh gi¸ nghÌo cã sù tham gia cña céng ®ång - Thµnh
phè Hå ChÝ Minh”. Nhãm hµnh ®éng chèng nghÌo ®ãi. Nxb Lao ®éng - X· héi. Hµ Néi - 2003.
2. Tæng côc Thèng kª, Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë ViÖt Nam 1999, KÕt qu¶ ®iÒu tra toµn
bé. Nxb Thèng kª. Hµ Néi - 2001.
3. Tæng côc Thèng kª, Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë ViÖt Nam 1999, Chuyªn kh¶o Di d©n
néi ®Þa vµ §« thÞ hãa ë ViÖt Nam. Nxb ThÕ giíi. Hµ Néi - 2002.
4. Trung t©m Kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng (VAPEC). KÕt qu¶ kh¶o s¸t di d©n phô n÷
vµ m«i tr−êng ë Tp Hå ChÝ Minh. B¸o c¸o nghiªn cøu, §¹i häc Tæng hîp Waseda - NhËt
B¶n, 2002.
5. ñy ban C¸c vÊn ®Ò X· héi cña Quèc héi. B¸o c¸o gi¸m s¸t t×nh h×nh lao ®éng ë c¸c khu
c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. Vô C¸c vÊn ®Ò X· héi, V¨n phßng Quèc héi, 2003.
Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- so2_2005_dangnguyenanh_205.pdf