Chế biến và bảo quản nông sản (phần thiết bị và máy móc)

Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn NN vµ n«ng th«n Qu¶ng Ng·i - RUDEP ViÖn c¬ ®iÖn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch - VIAEP ChÕ biÕn vµ b¶o qu¶n n«ng s¶n (PhÇn thiÕt bÞ vµ m¸y mãc) Qu¶ng Ng·i, 2004 Môc lôc Trang Lêi giíi thiÖu ............................................................................. 2 C«ng cô tÏ ng« ............................................................................................. 3 1. èng tÏ ng« ®¬n gi¶n OTN-20........................................................................................3 2. C«ng cô tÏ ng« quay tay (TNQT) .................................................................................4 C«ng cô vµ m¸y nghiÒn h¹t.......................................................................... 6 1. M¸y nghiÒn ND - 200 ..................................................................................................7 2. C«ng cô nghiÒn quay tay NQT-20................................................................................8 Ph−¬ng ph¸p lµm kh«, lµm s¹ch vµ b¶o qu¶n n«ng s¶n ............................ 9 1. Ph−¬ng ph¸p lµm kh« ..................................................................................................9 1.1 LÒu sÊy ®èi l−u BS-4-6...........................................................................................9 1.2 M¸y sÊy n«ng s¶n ®¬n gi¶n SH1-200.................................................................10 2. c«ng cô lµm s¹ch h¹t .................................................................................................13 3. b¶o qu¶n h¹t trong thïng chøa ®¬n gi¶n....................................................................13 3.1 Thïng chøa ®¬n gi¶n ...........................................................................................15 3.2 ThiÕt bÞ b¶o qu¶n n«ng s¶n CCT-2.....................................................................15 B¬m n−íc giÕng s©u th¨ng long - unicep-viae ...................................... 17 C«ng cô th¸i l¸t s¾n.................................................................................... 21 1. C«ng cô th¸i l¸t s¾n quay tay.....................................................................................21 2. C«ng cô th¸i l¸t s¾n d¹p ch©n....................................................................................22 1 Lêi giíi thiÖu Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi, s¶n xuÊt l−¬ng thùc n−íc ta ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu næi bËt. Tõ mét n−íc thiÕu l−¬ng thùc, ViÖt Nam ®· trë thµnh n−íc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi. S¶n xuÊt l−¬ng thùc chñ yÕu tËp trung ë qui m« hé gia ®×nh víi diÖn tÝch ®Êt canh t¸c nhá vµ c¸c kh©u canh t¸c còng nh− c¸c ho¹t ®éng sau thu ho¹ch chñ yÕu vÉn theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng cïng víi nh÷ng bÊt cËp vÒ c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ trong c¸c kh©u kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh thu ho¹ch vµ sau thu ho¹ch g©y ra nh÷ng tæn thÊt lín c¶ vÒ l−îng vµ chÊt. Mét sè tµi liÖu ®· c«ng bè tû lÖ tæn thÊt sau thu ho¹ch cña thãc tõ 16% trë lªn. §Ó gi¶m tæn thÊt sau thu ho¹ch vµ gi¶m c−êng ®é lao ®éng cña ng−êi n«ng d©n, mét sè c«ng cô vµ m¸y mãc ®· ®−îc c¸c ViÖn nghiªn cøu vµ c¸c c¬ së chÕ t¹o chuyÓn giao vµo s¶n xuÊt. Tuy vËy, c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ cßn ë møc rÊt h¹n hÑp do ng−êi lao ®éng thiÕu th«ng tin, hiÓu biÕt vµ kh¶ n¨ng mua s¾m, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c hé nghÌo ë vïng miÒn nói, vïng s©u, vïng xa vµ c¸c h¶i ®¶o. Víi tiªu chÝ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho tØnh Qu¶ng Ng·i, C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ óc (AusAID) ®· tµi trî mét kho¶n kinh phÝ lín cho TØnh. Ban Qu¶n lý Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn N«ng th«n Qu¶ng Ng·i (RUDEP) ®· tiÕp nhËn vµ triÓn khai kho¶n viÖn trî nµy tõ n¨m 2001. Trong mÊy n¨m qua RUDEP ®· mêi nhiÒu ®oµn t− vÊn vÒ c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn Qu¶ng Ng·i ®Ó kh¶o s¸t, gióp ®ì ch−¬ng tr×nh thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Trong c¸c lÜnh vùc nµy cã mét phÇn vÒ trang bÞ c«ng nghÖ, m¸y mãc vµ thiÕt bÞ nh»m gi¶m tæn thÊt sau thu ho¹ch, gi¶m nhÑ c−êng ®é lao ®éng vµ n©ng cao ®êi sèng cña ng−êi lao ®éng. Cuèn Sæ tay nhá nµy giíi thiÖu mét sè c«ng cô, m¸y mãc vµ thiÕt bÞ do ViÖn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ Sau thu ho¹ch (VIAEP) nghiªn cøu, thiÕt kÕ, chÕ t¹o hoÆc tuyÓn chän ®Ó cung cÊp cho Ch−¬ng tr×nh. Cuèn Sæ tay sÏ cã Ých cho C¸n bé Ph¸t triÓn HuyÖn, c¸n bé khuyÕn n«ng tuyªn truyÒn vµ phæ biÕn c¸c th«ng tin trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng, gióp cho hé n«ng d©n lùa chän mua s¾m, vËn hµnh vµ b¶o d−ìng m¸y vµ thiÕt bÞ thu ho¹ch vµ sau thu ho¹ch. Cuèn Sæ tay nµy chØ mang tÝnh chÊt tham kh¶o vµ còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®éc gi¶ th«ng c¶m vµ ®ãng gãp ý kiÕn. NguyÔn Th¸i §−êng ViÖn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ Sau thu ho¹ch (VIAEP) 2 C«ng cô tÏ ng« Trong những năm gần đây, nhiÒu gièng ng« lai cã n¨ng suÊt cao đã được ứng dụng vµo s¶n xuÊt, đồng thời diÖn tÝch gieo trång vµ n¨ng suÊt ng« cũng kh«ng ngõng t¨ng lªn. Ng« hµng ho¸ ®· vµ ®ang ®−îc ph¸t triÓn nªn c¸c kh©u s¶n xuÊt còng cÇn ph¶I ®−îc c¬ giíi ho¸, nhÊt lµ kh©u t¸ch h¹t. V× vËy, c¸c nhµ nghiªn cøu ë c¸c ViÖn nghiªn cøu, Tr−êng ®¹i häc vµ c¸c nhµ m¸y chÕ t¹o cña ngµnh n«ng nghiÖp ®· bÒn bØ nghiªn cøu, chÐp mÉu, c¶i tiÕn nhiÒu lo¹i c«ng cô, m¸y tÏ ng« ®Ó øng dông vµo s¶n xuÊt. ViÖn C¬ ®iÖn n«ng nghiÖp ®· nghiªn cøu thiÕt kÕ èng tÏ ng«, c«ng cô tÏ ng« quay tay cã n¨ng suÊt 50÷80 kg h¹t/giê. Nh÷ng c«ng cô nµy rÊt phï hîp víi c¸c hé n«ng d©n miÒn nói, nh÷ng vïng ®Êt chËt ng−êi ®«ng vµ cã diÖn tÝch trång ng« kh«ng lín. §èi víi c¸c vïng trång nhiÒu ng«, c¸c lo¹i m¸y ch¹y b»ng ®éng c¬ cã thÓ ¸p dông ®Ó n¨ng cao n¨ng suÊt vµ ®¶m b¶o tÏ h¹t nhanh ®Ó kÞp ph¬I hoÆc sÊy kh« nh»m gi¶m thiÓu tèi ®a nÊm mèc. Trong cuèn sæ tay nhá nµy chóng ta chØ quan t©m tíi c¸c c«ng cô ®¬n gi¶n ®Ó h−íng dÉn cho ®ång bµo d©n téc c¸c vïng nói cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n ch−a trang bÞ ®−îc c¸c lo¹i m¸y ch¹y b»ng ®éng c¬. 1. èng tÏ ng« ®¬n gi¶n OTN-20 Trªn c¬ së kÕt qu¶ kh¶o s¸t c¸c th«ng sè c¬ b¶n vÒ kÝch th−íc b¾p ng«: ®−êng kÝnh b¾p ng« cßn nguyªn h¹t (30-55 mm) vµ ®−êng kÝnh lâi ng« sau khi t¸ch h¹t (25-35mm) èng tÏ ng« ®−îc thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o ®Ó øng dông cho c¸c hé gia ®×nh trång ng« víi s¶n l−îng Ýt vµ còng lµ tËn dông tèi ®a thêi gian cã n¾ng ®Ó ph¬i. C«ng cô cã thÓ do n«ng d©n tù chÕ t¹o. Cã 2 mÉu nh− sau: MÉu 1: Xem h×nh vÏ d−íi ®©y. MÉu 2 – OTN-20: VËn dông nguyªn lý tÏ ng« cæ truyÒn cña n«ng d©n (t¸ch h¹t b»ng ngãn tay), èng tÏ ng« OTN-20 ®−îc thiÕt kÕ b»ng h×nh trô rçng, phÝa trong cã 4 thanh r¨ng l¾p cè ®Þnh vµo èng theo h−íng xuyªn t©m víi kho¶ng c¸ch b»ng nhau. 3 §Æc tÝnh kü thuËt cña èng tÏ ng« ®¬n gi¶n OTN-20 N¨ng suÊt, kg/h 20 ChiÒu dµi èng h×nh trô rçng, mm 60 §−êng kÝnh trong cña èng, mm 58 §−êng kÝnh tíi ®Ønh c¸c thanh r¨ng, mm: ®Çu to 35 ®Çu nhá 25 ChiÒu dµi thanh r¨ng, mm 30 VËt liÖu chÕ t¹o èng tÏ ng« cã thÓ lµm b»ng kim lo¹i cã ®é dµy 1 mm, nh−ng còng cã thÓ lµm b»ng èng tre, èng nøa cã l¾p r¨ng b»ng gç. C¸ch sö dông èng tÏ ng«: cã thÓ xoay b»ng tay, quay b»ng tay quay hoÆc ®¹p ch©n. Xoay b»ng tay: Tay tr¸i cÇm èng tÏ ng« tay ph¶i cÇm b¾p ng« ®−a vµo èng tÏ, 2 tay xoay ng−îc chiÒu nhau ®Ó t¸ch h¹t ra. N¨ng suÊt cã thÓ ®¹t 20 kg/giê (ng« h¹t). TÏ ng« b»ng tay quay: èng tÏ ng« ®−îc l¾p vµo mét tay quay, tay tr¸i ®−a b¾p ng« vµo èng, tay ph¶i quay. N¨ng suÊt ®¹t 30-35 kg/giê. TÏ ng« ®¹p ch©n: èng tÏ ng« ®−îc l¾p vµo ®Çu trôc guång tuèt lóa ®¹p ch©n, n¨ng suÊt ®¹t 40-50 kg/giê èng tÏ ng« OTN-20 cã kÕt cÊu rÊt ®¬n gi¶n, dÔ chÕ t¹o, vËt liÖu dÔ kiÕm, dÔ sö dông, tËn dông ®−îc lao ®éng ë mäi løa tuæi phï hîp víi tËp qu¸n, quy m« s¶n xuÊt ng« ph©n t¸n ë nhiÒu vïng ®ång b»ng vµ miÒn nói. 2. C«ng cô tÏ ng« quay tay (TNQT) C«ng cô tÏ ng« quay tay ®−îc ViÖn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o theo mÉu cña n−íc ngoµi (tõ 1991). HiÖn nay nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt c¬ khÝ ®· chÕ t¹o hµng lo¹t víi sè l−îng lín ®Ó phôc vô s¶n xuÊt. C«ng cô tÏ ng« quay tay cã kÕt cÊu ®¬n gi¶n, dÔ chÕ t¹o, gi¸ thµnh rÎ, phï hîp víi quy m« s¶n xuÊt hé gia ®×nh ë c¸c tØnh miÒn nói vµ ®ång b»ng kh«ng chuyªn canh ng«. CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc Bé phËn lµm viÖc chÝnh cña c«ng cô tÏ ng« lµ ®Üa tÏ cã c¸c r¨ng nhän, phÇn h×nh c«n ®−îc Ðp vµo ®Üa b»ng lß xo (xem h×nh). Khi lµm viÖc, c¸c r¨ng trªn ®Üa chµ x¸t vµo b¾p 4 ng« vµ t¸ch h¹t ng« khái b¾p, b¾p ng« quay quanh trôc cña nã vµ chuyÓn ®éng ®Þnh tiÕn tõ miÖng phÔu xuèng phÝa d−íi. Sau khi t¸ch khái b¾p h¹t r¬i xuèng phia d−íi, cßn lâi di chuyÓn sang ngang so víi trôc phÔu vµ r¬i ra ngoµi nhê mét c¬ cÊu ®Æc biÖt. C¸ch sö dông §Ó thuËn tiÖn khi thao t¸c sö dông, c«ng cô tÏ ng« cÇn ®−îc b¾t chÆt vµo mét c¸i gi¸ b»ng 2 bul«ng M8. C¸ch thao t¸c: Tay ph¶i quay ®Üa, tay tr¸i th¶ tõng b¾p ng« vµo miÖng phÔu. L−u ý, ®−a ®Çu nhá b¾p ng« vµo tr−íc, b¾p ng« sÏ dÔ tho¸t h¬n. Cã thÓ ®iÒu chØnh ®é c¨ng lß xo Ðp phÔu vµo ®Üa b»ng c¸ch níi láng hoÆc xiÕt ®ai èc M8 (tai hång), t¨ng ®é Ðp cña lß xo cho ®Õn khi tÏ kh«ng cßn sãt h¹t trªn lâi th× dõng l¹i. §Æc tÝnh kü thuËt Ng« b¾p kh«ng bÑ ®· ®−îc ph¬i tõ 1-2 n¾ng (®é Èm h¹t trªn b¾p < 20%). N¨ng suÊt, kg h¹t/giê 80 Träng l−îng, kg 7,5 Sè ng−êi thao t¸c 1 KÝch th−íc chung (D×R×C), mm 400x400x200 §Þa chØ liªn hÖ: * ViÖn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ Sau thu ho¹ch 102/54, §−êng Tr−êng Chinh, Ph−¬ng Mai, §èng §a- Hµ Néi. §T: (04) 8689724 - 8695635, Fax: (04) 8689131 E-mail: viae@fpt.vn 5 C«ng cô vµ m¸y nghiÒn h¹t Trong s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn, m¸y nghiÒn h¹t chñ yÕu dïng ®Ó nghiÒn c¸c lo¹i nguyªn liÖu phôc vô chÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i. MÊy n¨m gÇn ®©y, ngµnh ch¨n nu«i ë ViÖt nam cã tèc ®é t¨ng tr−ëng t−¬ng ®èi m¹nh. Thøc ¨n ch¨n nu«i s¶n xuÊt theo ph−¬ng ph¸p c«ng nghiÖp míi ®¸p øng ®−îc 22 - 25%. Nhu cÇu thøc ¨n ch¨n nu«i ®Õn n¨m 2005 lµ kho¶ng 14 -15 triÖu tÊn/n¨m. Nh− vËy, nhu cÇu ®èi víi m¸y nghiÒn trong thêi gian tíi còng rÊt lín. CÊu t¹o Trong d©y chuyÒn chÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i, c«ng ®o¹n nghiÒn ®ãng vai trß rÊt quan träng, bëi nã ¶nh h−ëng lín ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm vµ tiªu hao nhiÒu n¨ng l−îng (chiÕm 40 - 50% tæng n¨ng l−îng tiªu thô). M¸y nghiÒn bóa lµ lo¹i dïng phæ biÕn nhÊt hiÖn nay. M¸y th−êng cã c¸c bé phËn: phÔu cÊp liÖu, roto nghiÒn, buång nghiÒn vµ khung bÖ. - Roto nghiÒn bao gåm trôc, c¸c ®Üa nghiÒn, chèt bóa vµ bóa nghiÒn. - Buång nghiÒn bao gåm th©n buång, sµng vµ khung ®ì sµng. KÕt cÊu buång nghiÒn thiÕt kÕ ®¶m b¶o kh©u th¸o, l¾p sµng ®−îc thùc hiÖn dÔ dµng. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng Nguyªn liÖu tõ phÔu ®−îc cÊp tõ tõ vµo trong buång nghiÒn. T¹i ®©y, nguyªn liÖu ®−îc nghiÒn nhá d−íi t¸c ®éng va ®Ëp cña bóa nghiÒn. Khi vì ®Õn ®é nhá cÇn thiÕt, nguyªn liÖu tho¸t khái buång nghiÒn qua l−íi sµng, nguyªn liÖu to cßn l¹i tiÕp tôc ®−îc nghiÒn nhá trong buång nghiÒn. §é nhá cña s¶n phÈm nghiÒn ®−îc ®iÒu chØnh b»ng c¸ch thay l−íi sµng cã kÝch th−íc thÝch hîp C¸ch sö dông C¸c b−íc chuÈn bÞ: V× m¸y nghiÒn cã tèc ®é quay cña roto rÊt lín, do vËy tr−íc khi vËn hµnh cÇn: - KiÓm tra tÊt c¶ c¸c bul«ng, ®ai èc, nhÊt lµ c¸c bul«ng b¾t gèi ®ì, ®éng c¬. NÕu láng ph¶i xiÕt chÆt l¹i; - Dïng tay quay roto nghiÒn xem cã va ch¹m vµo thµnh hoÆc sµng kh«ng. NÕu cã v−íng m¾c ph¶i t×m nguyªn nh©n vµ c¸ch kh¾c phôc; - KiÓm tra d©y ®ai, nÕu chïng ph¶i c¨ng thªm; - KiÓm tra nguån ®iÖn xem cã bÞ mÊt pha vµ cã ®ñ ®iÖn ¸p kh«ng. NÕu lµ ®éng c¬ næ, kiÓm tra l−îng nhiªn liÖu, n−íc lµm m¸t trong c¸c thïng vµ l−îng dÇu b«i tr¬n trong m¸y. - §Þnh kú tra mì vµo hai gèi ®ì cña roto; - Mäi söa ch÷a, thay thÕ phô tïng chØ ®−îc thùc hiÖn khi m¸y dõng. VËn hµnh m¸y nghiÒn theo tr×nh tù sau: - §ãng ®iÖn, kiÓm tra chiÒu quay cña roto; - Khi ®óng chiÒu quay, ®Ó m¸y nghiÒn ch¹y kh«ng t¶i 40 - 50 gi©y; 6 - Tõ tõ më van ®Ó cÊp nguyªn liÖu vµo buång nghiÒn. NÕu kh«ng cã ®ång hå Ampe th× ph¶i nghe tiÕng m¸y. Khi m¸y qu¸ t¶i, tiÕng m¸y nghe kh«ng b×nh th−êng vµ tèc ®é quay cña roto gi¶m ®i. - Trong qu¸ tr×nh vËn hµnh, nÕu bÞ dÞ vËt lµ kim lo¹i r¬i vµo buång nghiÒn, ph¶i dõng m¸y l¹i vµ lÊy dÞ vËt ra ®Ó tr¸nh kh«ng lµm r¸ch sµng; - §é nhá cña s¶n phÈm nghiÒn ®−îc ®iÒu chØnh b»ng viÖc thay l−íi sµng. 1. m¸y nghiÒn Nd - 200 §Æc tÝnh kü thuËt M· hiÖu ND – 200 N¨ng suÊt, kg/giê 200 C«ng suÊt l¾p ®Æt, kW 5,5 Tèc ®é roto, Vg/ph 4.500 KÝch th−íc buång nghiÒn, mm: - BÒ réng 150 - §−êng kÝnh 350 KÝch th−íc bóa nghiÒn, mm 40 x 110 KÝch th−íc sµng, mm: ChiÒu dµI 500 ChiÒu réng 150 Khèi l−îng m¸y, kg 75 KÝch th−íc m¸y (DxRxC), m 0,7x0,5x0,85 §Þa chØ liªn hÖ: * C«ng ty c¬ khÝ Nam Hång Km6 ®−êng b¾c Th¨ng Long-Néi Bµi (X· Nam Hång- HuyÖn §«ng Anh- Hµ Néi) §T: (04) 8832623 Fax: (04) 8832096 * ViÖn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ Sau thu ho¹ch 102/54, §−êng Tr−êng Chinh, Ph−¬ng Mai, §èng §a- Hµ Néi. §T: (04) 8689724 - 8695635, Fax: (04) 8689131 E-mail: viae@fpt.vn 7 2. C«ng cô nghiÒn quay tay NQT-20 CÊu t¹o vµ ph¹m vi øng dông NghiÒn ng« quay tay NQT-20 cã cÊu t¹o gåm: Ch©n ®Õ b»ng gang hoÆc s¾t. Buång nghiÒn b»ng gang. Trªn trôc xuyªn qua buång nghiÒn cã l¾p r¸p tay quay, bé phËn ®iÒu chØnh ®é nhá cña s¶n phÈm, ®Üa nghiÒn vµ b¸nh ®µ b»ng gang nh»m t¨ng thªm qu¸n tÝnh trong lóc lµm viÖc ®Ó gi¶m nhÑ lùc quay cho ng−êi sö dông. PhÝa trªn buång nghiÒn cã phÔu n¹p nguyªn liÖu cßn phÝa d−íi cã m¸ng ra phÈm. C«ng cô cã thÓ dïng trong c¸c gia ®×nh ë trung du, ®åi nói ®Ó chÕ biÕn h¹t n«ng s¶n phôc vô b÷a ¨n gia ®×nh hoÆc ch¨n nu«i gia sóc. Nguyªn lý lµm viÖc vµ c¸ch sö dông Khi ®Üa nghiÒn trong buång nghiÒn quay, nhê lùc quay truyÒn tõ tay quay, nguyªn liÖu trong buång nghiÒn sÏ bÞ chµ x¸t vµo thµnh buång nghiÒn vµ ®Üa nªn bÞ vì ra tõng m¶nh nhá. §é nhá cña nguyªn liÖu ®−îc ®iÒu chØnh nhê mét bé phËn l¾p r¸p trªn trôc nghiÒn. Khi ®· ®−îc nghiÒn nhá, sÈn phÈm tho¸t ra ngoµi qua m¸ng phÝa d−íi buång nghiÒn. Tr−íc khi cho nguyªn liÖu vµo nghiÒn cÇn kiÓm tra kü xem cã vËt l¹ g× r¬i vµo phÔu n¹p kh«ng, sau ®ã quay khëi ®éng nhiÒu vßng ®Ó b¸nh ®µ cã qu¸n tÝnh råi míi ®æ nguyªn liÖu vµo. Sau khi sö dông ph¶i ®Ëy phÔu n¹p ®Ó tr¸nh c¸c vËt l¹ r¬i vµo buång nghiÒn. §Æc tÝnh kü thuËt N¨ng suÊt, kg/h 12 ÷ 20 §é nhá s¶n phÈm, mm 0,5 ÷ 4,0 Khèi l−îng m¸y, kg 60 §Þa chØ liªn hÖ: * ViÖn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ Sau thu ho¹ch 102/54, §−êng Tr−êng Chinh, Ph−¬ng Mai, §èng §a- Hµ Néi. §T: (04) 8689724 - 8695635, Fax: (04) 8689131 E-mail: viae@fpt.vn 8 Ph−¬ng ph¸p lµm kh«, lµm s¹ch vµ b¶o qu¶n n«ng s¶n 1. Ph−¬ng ph¸p lµm kh« §èi víi lóa g¹o, kh©u lµm kh« h¹t sau thu ho¹ch ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l−îng b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn. §Æc biÖt lµ yÕu tè h¹n chÕ tèi ®a c¸c lo¹i nÊm mèc g©y bÖnh cho ng−êi vµ vËt nu«i. Yªu cÇu cña qu¸ tr×nh lµm kh« n«ng s¶n lµ gi¶m ®é Èm cña nguyªn liÖu ®Õn ®é Èm an toµn (11÷13%) ®Ó b¶o qu¶n trong kho Ýt nhÊt tõ 6-12 th¸ng. Ph−¬ng ph¸p lµm kh« cæ truyÒn cña n«ng d©n lµ ph¬i n¾ng trªn s©n, trªn quèc lé. Víi c¸ch nµy ®é kh« cña s¶n phÈm sÏ kh«ng ®¶m b¶o vµ kh«ng chñ ®éng ®−îc khi cã m−a bÊt chît. NhiÒu mÉu m¸y vµ thiÕt bÞ sÊy ®· vµ ®ang ®−îc øng dông trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tuy nhiªn do yªu cÇu vµ tÇm quan träng cña tõng lo¹i n«ng s¶n vµ tr¸I c©y mµ cÇn chän lo¹i m¸y sÊy cã kiÓu d¸ng vµ kÝch th−íc kh¸c nhau cho thÝch hîp kh«ng nh÷ng vÒ chÊt l−îng s¶n phÈm cÇn ®¹t mµ cßn c¶ chØ tiªu kinh tÕ còng nh− d¹ng n¨ng l−îng sö dông. 1.1 LÒu sÊy ®èi l−u BS-4-6 BS-4-6 lµ mét trong nh÷ng thiÕt bÞ sÊy ®¬n gi¶n nh−ng rÊt hiÖu qu¶ ®èi víi vïng ®åi, nói dµo sè giê n¾ng trong ngµy. §Æc tÝnh kü thuËt M· hiÖu BS – 4 – 6 DiÖn tÝch ph¬i, m2 150 – 200 Khèi l−îng ph¬i, tÊn/mÎ 4 – 6 NhiÖt ®é trong lÒu, 0C: Mïa hÌ 50 – 60 Mïa ®«ng 35 - 45 Tèc ®é gi¶m Èm, %/giê 1,5 – 1,8 9 §Æc ®iÓm vµ c«ng dông §©y lµ lÒu sÊy n«ng s¶n sö dông n¨ng l−îng mÆt trêi, ho¹t ®éng theo nguyªn lý ®èi l−u tù nhiªn. Thay v× ph¬i trªn s©n nh−ng nÕu cïng khèi l−îng ph¬i nh− nhau th× lÒu sÊy cã diÖn tÝch Ýt h¬n 50%. MÆt kh¸c, do lÒu sÊy cã hiÖu øng nhµ kÝnh nªn nhiÖt ®é kh«ng khÝ trong lÒu lín h¬n ngoµi trêi v× vËy kh¶ n¨ng tho¸t Èm tõ vËt liÖu sÊy nhanh. ¦u ®iÓm cña lÒu sÊy lµ khi gÆp m−a kh«ng cÇn ph¶i thu dän s¶n phÈm, gi¶m tæn thÊt vÒ khèi l−îng vµ chÊt l−îng, gi¸ l¾p ®Æt rÎ. CÊu t¹o LÒu sÊy gåm cã khung lÒu lµm b»ng kim lo¹i hoÆc tre, gç, m¸i ®−îc che phñ b»ng tÊm nil«ng tr¾ng trong suèt (PE). Sµn sÊy b»ng g¹ch hoÆc l¸ng xi m¨ng, xung quanh cã r·nh tho¸t n−íc. Cã hai cöa ë hai phÝa ®Çu håi ®Ó tho¸t Èm, h−íng cña hai cöa cÇn theo h−íng §«ng Nam ®Ó viÖc th«ng giã tho¸t Èm dÔ dµng. C¸ch sö dông H¹t n«ng s¶n ®−îc r¶i ®Òu trªn nÒn víi bÒ dµy 5 ®Õn 10 cm. Sau kho¶ng mét giê ph¬i, tiÕn hµnh cµo ®¶o ®Ó viÖc tho¸t Èm ®ång ®Òu. Tr−êng hîp gÆp m−a chØ cÇn dïng nil«ng hoÆc cãt Ðp che hai cöa ë phÝa ®Çu håi. §Þa chØ liªn hÖ: * C¸c hé s¶n xuÊt lóa ë §ång b»ng S«ng Cöu long * ViÖn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ Sau thu ho¹ch 102/54, §−êng Tr−êng Chinh, Ph−¬ng Mai, §èng §a- Hµ Néi. §T: (04) 8689724 - 8695635, Fax: (04) 8689131 E-mail: viae@fpt.vn 1.2 M¸y sÊy n«ng s¶n ®¬n gi¶n SH1-200. M¸y sÊy n«ng s¶n SH1-200 lµ m¸y sÊy tÜnh, cã kÕt cÊu gän nhÑ, phï hîp hé gia ®×nh cÇn sÊy c¸c h¹t n«ng s¶n hoÆc mét sè nguyªn liÖu kh¸c. Nhiªn liÖu cÇn thiÕt cho thiÕt bÞ phong phó (cñi, trÊu, than tæ ong...). CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y sÊy SH1- 200 CÊu t¹o m¸y sÊy n«ng s¶n SH1-200. ThiÕt bÞ SH1-200 gåm 2 phÇn chÝnh: Buång sÊy ®−îc chÕ t¹o b»ng l−íi ®øng h×nh trô (®−êng kÝnh 760 mm, cao 1000 mm) thãc ®−îc chøa trong h×nh vµnh khuyªn. KhÝ nãng ®−îc cÊp vµo h×nh trô trong (®−êng kÝnh 340 mm, cao 800 mm) ®ång t©m víi h×nh trô ngoµi. PhÝa trªn h×nh trô trong cã mét chãp ®Ëy kÝn ®Ó khÝ nãng kh«ng tho¸t tù do ra ngoµi. Gi¸ ®ì toµn bé phÝa d−íi lµ mét h×nh nãn côt cã 1 ®Õn 3 cöa th¸o liÖu chia ®Òu nhau theo chu vi, mÆt ngoµi cã 3 ch©n ®ì tiÕp xóc víi mÆt ®Êt. Cã thÓ sö dông cãt thay thÕ l−íi h×nh trô ngoµi b»ng c¸ch sö dông thªm 6 cäc tre cã ®−êng kÝnh 50 -60 mm, cao 1200 mm. 10 8 1. Qu¹t vµ ®éng c¬. 2. Lß ®èt than tæ ong. 3. Chôp hót nhiÖt. 4. èng hót khÝ nãng. 5. èng nèi. 6. M¸ng tho¸t liÖu. 7. Cöa th¸o liÖu. 8. Chãp t¶n nhiÖt. 9. Khung vµ lång l−íi ngoµi (buång sÊy) 10. Lång l−íi trong (buång cÊp nhiÖt). 11. Khung ®¸y. 12. Ch©n trô m¸y. 9 10 11 7 12 4 6 3 5 2 Bé phËn cÊp nhiÖt gåm: HÖ thèng tuy- e, qu¹t, bÕp than tæ ong. Tuy- e (®−êng kÝnh 100 mm), mét ®Çu nèi víi qu¹t, ®Çu cßn l¹i nèi víi cöa vµo cña buång sÊy (h×nh trô trong) phÝa d−íi gi¸ ®ì. Khãi lß tõ bÕp than ®−îc dÉn b»ng èng cã ®−êng kÝnh 100 mm vµ nèi víi tuy-e d¹ng tiÕp tuyÕn ngay t¹i ®iÓm gÇn vïng ¸p suÊt nhá nhÊt ®Ó t¨ng c−êng kh¶ n¨ng hót. Chôp hót khãi lß tõ bÕp than cã thÓ ®iÒu chØnh ®é cao cho phï hîp víi kÝch th−íc bÕp vµ nhiÖt ®é cÇn dïng. Toµn bé hÖ thèng ®−îc g¸ chÆt vµo gi¸ ®ì buång sÊy vµ mét ch©n phô. Nguyªn lý lµm viÖc. M¸y sÊy SH1- 200 lµ lo¹i m¸y sÊy tÜnh, sÊy theo mÎ. Mçi mÎ sÊy ®−îc 220-250 kg thãc hoÆc 250-270 kg ng« h¹t. Khi ho¹t ®éng, khÝ nãng tõ lß 2 ®−îc qu¹t 1 ®Èy vµo buång cÊp nhiÖt lång l−íi 10 nhê qua èng huót 4. Lâi trong cña tuy- e ®−îc qu¹t thæi kh«ng khÝ m¸t vµo t¹o ¸p suÊt hót khãi lß tõ bÕp than hoµ trén võa ®ñ tíi nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh ®Ó ®−a vµo buång sÊy. Nhê cÊu t¹o b»ng l−íi nªn kh«ng khÝ nãng ®i qua líp sÊy ë buång 9 dÔ dµng, bÒ mÆt tho¸t Èm lín, n«ng s¶n ®−îc sÊy kh« nhanh chãng. Dßng kh«ng khÝ nãng lµm nãng nguyªn liÖu sÊy råi hót Èm vµ chuyÓn Èm ®ã ra ngoµi kh«ng khÝ qua l−íi 9. Quy tr×nh sÊy n«ng s¶n b»ng m¸y sÊy SH1-200. Trong thùc tÕ, c¸c vïng th−êng gÆp khã kh¨n vÒ diÖn tÝch ®Ó ph¬i, hoÆc gÆp nh÷ng ngµy thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi n«ng s¶n cã thÓ sÊy kh« b»ng m¸y sÊy SH1-200. 11 12 Rh2 = Rhkk T2 < 43 0C Rh1 = 70% T1 = 48-49 0C S¬ ®å chuyÓn Èm Thãc, ng« cÇn sÊy (W = 15-20%) §æ vµo m¸y Lµm nguéi SÊy 1-2 giê §¶o lÇn 2 Nhãm bÕp than SÊy 2-3 giê BËt qu¹t §¶o lÇn 1 Qui tr×nh c«ng nghÖ sÊy b»ng SH1-200 (§èi víi n«ng s¶n cã ®é Èm thÊp 15-20%) Thãc, ng« sau sÊy W < 13,5% Qui tr×nh c«ng nghÖ sÊy b»ng SH1-200 (§èi víi n«ng s¶n cã ®é Èm cao – 21-26%) Thãc, ng« cÇn sÊy (W = 21-26%) §æ vµo m¸y Lµm nguéi SÊy 3-4 giê §¶o lÇn 2, 3... Lµm s¹ch Nhãm bÕp than BËt qu¹t SÊy 3-4 giê §¶o lÇn 1 SÊy ®Õn kh« CÊt gi÷ Thãc, ng« sau sÊy W < 13,5% 13 TÊm ®iÒu chØnh l−îng thãc ch¶y ng xuèng m¸ Sµng th« Sµng tinh C¸t vµ bôi R¬m, bæi Lóa ch¾c øng d ng s¶n t¹i chç b»ng c¸ch dïng mét tÊm nilon bao phñ toµn bé bÒ mÆt ngoµi cña m¸y sÊy. 2. c«n −íc, tû träng... Sµng lµm s¹ch h¹t §Æ (D×R×C), m ng−êi, qu¹t ®iÖn , qu¹t ®iÖn gia dông hoÆc ng−êi qu¹t. T¹p chÊt ®−îc t¸ch b»ng sµng nghiªng nh− h×nh vÏ. Þa chØ liªn hÖ: C¸c x−ëng méc hoÆc nhµ m¸y C¬ khÝ ®Þa ph−¬ng 3. b¶o c«n trïng x©m h¹i, gi¶m tæn thÊt c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n. ông cña m¸y sÊy SH1-200 trong b¶o qu¶n n«ng s¶n. M¸y SH 1-200 cã thÓ ®−îc sö dông nh− mét thiÕt bÞ b¶o qu¶n n« g cô lµm s¹ch h¹t Lo¹i bá c¸c lo¹i h¹t cá d¹i, ®Êt, ®¸, t¸ch c¸c h¹t lÐp, löng, v.v… ra khái ®èng h¹t ch¾c, mÈy gióp cho thêi gian b¶o ®−îc l©u h¬n vµ khi chÕ biÕn s¶n phÈm sÏ cã gi¸ trÞ h¬n. §¸p øng nhu cÇu sö dông réng r·i h¹t th−¬ng phÈm cã chÊt l−îng cao víi gi¸ thµnh s¶n xuÊt thÊp, mét sè mÉu c«ng cô ®¬n gi¶n ®· ®−îc øng dông ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam. Nguyªn lý ho¹t ®éng lµ dùa trªn h×nh d¸ng, kÝch th cña h¹t ngò cèc. c tÝnh kü thuËt. N¨ng suÊt, t¹/h 2 ÷ 3 KÝch th−íc 1,0 x 0,5 x 1,2 §éng lùc søc Sè ng−êi vËn hµnh 1 C«ng cô gåm c¸c bé phËn chÝnh: phÔu n¹p liÖu, sµng nghiªng, khung sµng § qu¶n h¹t trong thïng chøa ®¬n gi¶n ViÖc b¶o qu¶n h¹t ph¶i ®¸p øng yªu cÇu chèng Èm, chuét, bä vµ Tr−íc ®©y, nhiÒu lo¹i n«ng s¶n ë quy m« hé gia ®×nh th−êng ®−îc b¶o qu¶n trong chum v¹i, hßm gç vµ cãt qu©y. C¸c dông cô nµy vÒ c¬ b¶n ®¸p øng ®−îc yªu cÇu b¶o qu¶n. Tuy nhiªn, chum v¹i cã thÓ tÝch chøa bÞ h¹n chÕ, cßn hßm gç cã gi¸ thµnh ®¾t v× gç ngµy cµng khan hiÕm,. ViÖc dïng cãt qu©y ®Ó b¶o qu¶n cã nh−îc ®iÓm lµ kh«ng c¸ch Èm tèt, th−êng bÞ chuét, bä vµ c«n trïng ph¸ ho¹i. HiÖn nay, nhiÒu gia ®×nh th−êng dïng thïng “t«n” tr¸ng kÏm ®Ó b¶o qu¶n n«ng s¶n: - -u ®iÓm cña lo¹i thïng “t«n” lµ kÝn, chèng ®−îc chuét, bä, c«n trïng vµ cã ®é bÒn cao; - Nh−îc ®iÓm lµ hÊp thô nhiÖt cao nÕu bÞ ¸nh n¾ng chiÕu vµo. V× vËy, thïng chøa nÕu ®Ó ngoµi trêi hoÆc ngoµi hµnh lang cÇn ®−îc che n¾ng ®Ó h¹t b¶o qu¶n kh«ng bÞ nãng. CÊu t¹o • Thïng chøa h¹t ®¬n gi¶n lµ d¹ng thïng chøa h×nh lËp ph−¬ng, h×nh ch÷ nhËt hoÆc h×nh trßn. Trªn n¾p thïng cã cöa n¹p liÖu; d−íi ®¸y thïng cã cöa th¸o liÖu theo kiÓu ng¨n kÐo. NÕu thïng lµm b»ng t«n m¹ kÏm, bªn c¹nh vµ ®¸y thïng cã dËp c¸c g©n t¨ng cøng nh»m t¨ng kh¶ n¨ng chÞu lùc cña thïng. • Cöa n¹p liÖu cã kÝch th−íc hîp lý lµ: D × R (m) = 0,5 × 0,5 • Cöa th¸o liÖu cã kÝch th−íc hîp lý lµ: D × R (m) = 0,15 × 0,1 • Kho¶ng c¸ch gi÷a cöa th¸o liÖu (®¸y thïng) ®Õn mÆt ®Êt hîp lý lµ (chiÒu cao so víi mÆt ®Êt): C (m) = 0,35 C¸ch sö dông Sau khi thïng chøa h¹t chÕ t¹o xong, lµm vÖ sinh s¹ch sÏ trong lßng thïng (chñ yÕu lau hÕt líp dÇu b¶o qu¶n trªn mÆt t«n), ®æ h¹t n«ng s¶n ®· kh« vµo thïng, ®Ëy n¾p thïng l¹i ®Ó tr¸nh chuét, bä x©m nhËp vµo thïng. Thïng chøa h¹t ®¬n gi¶n dÔ sö dông, dïng ®−îc cho nhiÒu lo¹i n«ng s¶n nh−: thãc, ng«, ®Ëu, ®ç... Sau thêi gian b¶o qu¶n trong thïng tõ 60 ®Õn 70 ngµy nªn th¸o toµn bé s¶n phÈm ra ®em ph¬i kh« l¹i ®Ó gi¶m Èm trong h¹t, tr¸nh hiÖn t−îng mèc, mät ph¸t triÓn. 14 3.1 Thïng chøa ®¬n gi¶n 1. Thïng khèi ch÷ nhËt KÝch th−íc (D×R×C), m 2,0 × 1,0 × 1,0 2. Thïng trßn §−êng kÝnh, m 0,90 ChiÒu cao mét m« ®un (khoanh), m 0,46 Víi lo¹i thïng trßn cã thÓ chång c¸c khoang lªn tuú theo khèi l−îng h¹t cÇn chøa. C¬ së s¶n xuÊt: C¸c x−ëng c¬ khÝ ®Þa ph−¬ng 3.2 ThiÕt bÞ b¶o qu¶n n«ng s¶n CCT-2 ThiÕt bÞ cã d¹ng h×nh trô, c¸c m«®un cã cïng ®−êng kÝnh lµ 970 mm, chiÒu cao 440 mm, phÇn d−íi cïng cña mçi m« ®un cã ®−êng kÝnh nhá h¬n ®Ó c¸c m« ®un cã thÓ chång khÝt lªn nhau. Tuú theo yªu cÇu cña mçi hé gia ®×nh, khi muèn t¨ng thªm kh¶ n¨ng chøa cã thÓ l¾p thªm m« ®un ®Ó t¨ng thÓ tÝch. §¸y cña thiÕt bÞ ®−îc thiÕt kÕ theo h×nh nãn côt nªn n«ng s¶n ®−îc lÊy ra dÔ dµng. C¸c ch©n ®Õ ®−îc thiÕt kÕ v÷ng ch¾c vµ c¸ch mÆt ®Êt tõ 400 mm trë lªn nh»m chèng h¬i Èm bèc lªn tõ mÆt ®Êt vµ t¹o thuËn lîi khi th¸o s¶n phÈm ra ngoµi. C¸ch l¾p ®Æt vµ sö dông thiÕt bÞ ThiÕt bÞ ®−îc l¾p ®Æt ë c¸c vÞ trÝ thuËn lîi cho gia ®×nh, cã thÓ ®Ó trong nhµ hoÆc d−íi hiªn cã m¸i che. Kh«ng nªn ®Æt thiÕt bÞ ë nh÷ng n¬i Èm thÊp, kh«ng th«ng tho¸ng. MÆt b»ng ®Æt thiÕt bÞ cÇn b»ng ph¼ng ®Ó ®¶m b¶o v÷ng ch¾c cho thiÕt bÞ trong qu¸ tr×nh n¹p vµ b¶o qu¶n n«ng s¶n. Sau khi ®· chän ®−îc ®Þa ®iÓm hîp lý, b¾t ®Çu tiÕn hµnh l¾p ®Æt thiÕt bÞ theo c¸c b−íc sau ®©y: 15 B−íc 1: §Æt phÇn khung ®¸y, kiÓm tra c¸c ch©n trô cña thiÕt bÞ xem cã bÞ kªnh hay kh«ng. §Ó thiÕt bÞ cã thÓ sö dông ®−îc mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt còng nh− ®Ó an toµn cho ng−êi sö dông, nhÊt thiÕt ph¶i kª ®Æt phÇn ®¸y cho ch¾c ch¾n. B−íc 2: Sau khi l¾p ®Æt phÇn ®¸y tiÕn hµnh l¾p ghÐp c¸c m« ®un. §−êng kÝnh nhá cña m« ®un ®−îc quay xuèng d−íi vµ ®Æt khÝt vµo vßng trong cña khung ®¸y (xem s¬ ®å d−íi ®©y) B−íc 3: N¹p nguyªn liÖu vµo thiÕt bÞ cho ®Õn khi c¸ch miÖng trªn kho¶ng 20 cm th× l¾p r¸p m« ®un thø 2 vµo vµ tiÕp tôc n¹p nguyªn liÖu. Qu¸ tr×nh lÆp l¹i nh− trªn ®èi víi m« ®un thø 3. B−íc 4: KiÓm tra c¸c m« ®un, kh«ng nªn ®Æt qu¸ 4 m« ®un cho 1 thiÕt bÞ chøa v× ®é cao cña thiÕt bÞ g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh n¹p nguyªn liÖu. BÒ mÆt trªn cña nguyªn liÖu ®−îc n¹p vµo thiÕt bÞ nªn ®Ó chõa mét kho¶ng 20 cm cho kh«ng khÝ l−u th«ng vµ ®Ó cã thÓ ®Ëy ®−îc n¾p cña thiÕt bÞ. N¾p cña thiÕt bÞ ®−îc l¾p vµo t−¬ng tù nh− qu¸ tr×nh l¾p ®Æt khay ®ùng. 970 440 300 100 §Æc tÝnh kü thuËt Søc chøa, tÊn (tuú theo sè m« ®un l¾p dÆt) 0.3 – 1.2 §−êng kÝnh cña mçi m« ®un, mm 970 N¬i s¶n xuÊt C¸c ®Þa ph−¬ng cã thÓ tù s¶n xuÊt 16 b¬m n−íc giÕng s©u th¨ng long - unicep-viae B¬m n−íc giÕng s©u Th¨ng Long do ViÖn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ Sau thu ho¹ch phèi hîp víi UNICEP thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o. B¬m cã thÓ dïng cho c¸c vïng ®åi nói ®Ó hót n−íc tõ giÕng s©u phôc vô sinh ho¹t hµng ngµy, t−íi v−ên, röa chuång tr¹i vµ cã thÓ dïng ®Ó ch÷a ch¸y. B¬m cã c¸c bé phËn chÝnh ®−îc m« t¶ nh− h×nh vÏ. 17 Lç th«ng h¬i ∅ 50 18 L¾p ®Æt b¬m 1. §èi víi n−íc giÕng n«ng (giÕng ®µo hoÆc giÕng khoan), cã møc n−íc tÜnh H (tÝnh tõ chç ®øng b¬m tíi mÆt n−íc giÕng) nhá h¬n 7 m (H< 7m) th× ®Æt xi lanh ngay trªn mÆt ®Êt. B¬m chØ cã èng hót ®Ó hót n−íc lªn. 2. §èi víi giÕng s©u cã H> 7m th× ph¶i ®Æt xi lanh ë l−ng chõng giÕng. B¬m ®−a n−íc lªn nhê hai èng: èng hót n−íc tíi xi lanh vµ èng ®Èy ®Èy n−íc tõ xi lanh lªn mÆt ®Êt nhê mét ty n©ng n−íc ch¹y däc trong èng ®Èy. ChiÒu dµi èng ®Èy lµ H – 7m. Nh− vËy víi b¬m giÕng s©u ph¶i chÕ t¹o thªm èng ®Èy b»ng thÐp èng tr¸ng kÏm trong ®ã cã ty n©ng n−íc. C¸ch l¾p b¬m võa hót võa ®Èy nµy cã thÓ b¬m ®−îc n−íc ë giÕng s©u tíi 20m (H max = 20m). §èi víi giÕng khoan cã møc n−íc s©u H> 7 m th× ph¶i dïng lo¹i xi lanh nhá, kh¸c víi xi lanh th«ng th−êng. 3. §Æt chiÒu cao tay b¬m (tÝnh tõ mÆt ®Êt n¬i ®øng b¬m ®Õn khíp tùa quay cña tay b¬m) tèt nhÊt lµ tõ 75 - 80 cm, nghÜa lµ cao gÇn ngang eo l−ng ng−êi lín. Víi tÇm cao nµy lùc b¬m míi khoÎ. NÕu thÊp qu¸ th× ph¶i cói, cao qu¸ th× ph¶i víi tay cao nªn sÏ mÊt lùc kÐo. 4. C¸c chç nèi cña èng hót vµ ®Èy ph¶i l¾p thËt kÝn kh«ng hë kh«ng khÝ. Chç nèi èng nhùa ph¶i b«i keo. Chç èng thÐp ph¶i quÊn t¬ ®ay vµ b«i s¬n hoÆc b¨ng dÝnh. Chç nèi ty n©ng n−íc ph¶i vÆn èc thËt s©u vµo nhau råi vÆn èc c«ng l¹i. 5. Khi xiÕt èc ë c¸c mÆt bÝch ph¶i tõ tõ vµ ®Òu ®Ó gio¨ng ®−îc Ðp ®Òu, kh«ng vÆn c¨ng qu¸ cã thÓ lµm vì mÆt bÝch. 6. Víi giÕng s©u cã thÓ l¾p ®Æt thªm qu¶ ®èi träng vµo cuèi tay b¬m ®Ó b¬m ®−îc nhÑ h¬n. 7. Víi giÕng ®µo, mÆt giÕng nªn bÞt kÝn b»ng n¾p bª t«ng, ®Æt b¬m lªn trªn n¾p ®ã vµ gÇn s¸t mÐp giÕng. GiÕng ®−îc bÞt kÝn sÏ ®¶m b¶o vÖ sinh cho n−íc vµ an toµn cho trÎ em (cã b¶n vÏ quy c¸ch ®æ n¾p giÕng vµ bÖ b¬m kÌm theo). B¹t thµnh giÕng chØ cßn thÊp 20 cm lµ võa råi ®Æt n¾p giÕng lªn. C¸ch sö dông b¬m 1. Cø kho¶ng nöa th¸ng nªn nhá mét vµi giät dÇu nhên vµo 5 lç trªn c¸c trôc quay cña b¬m ®Ó b¬m ®−îc nhÑ nhµng vµ kÐo dµi ®−îc tuæi thä b¬m. 2. HÖ van cña b¬m rÊt kÝn khÝt, ®Õ van hót b»ng ®ång nªn kh«ng bÞ n−íc lµm gØ do ®ã gi÷ ®−îc n−íc trong èng rÊt l©u, qua mét ®ªm thËm chÝ c¶ th¸ng kh«ng b¬m, th× khi b¬m chØ cÇn l¾c mét c¸i lµ n−íc x¶ ra ngay. NÕu ph¶i l¾c nhiÒu lÇn hoÆc måi n−íc th× b¬m cã vÊn ®Ò, ph¶i t×m nguyªn nh©n ®Ó söa ch÷a (chñ yÕu lµ do èng bÞ hë chç nèi nµo ®ã lµm cho kh«ng khÝ lät vµo). ChØ cÇn måi n−íc 01 lÇn khi l¾p b¬m. 3. æ Ðp tót ch¾n n−íc ë cÇn pit«ng, sau mét thêi gian sö dông d©y Ðp bÞ gi·n ra vµ mßn, khi phun nÕu n−íc phôt lªn th× xiÕt n¾p Ðp tót l¹i (chØ kho¶ng 1/2 vßng). Dïng l©u ph¶i cuén thªm d©y vµo æ Ðp tót. Cø 2 ®Õn 3 th¸ng th× th¸o n¾p Ðp tót 19 ra, b«i mì vµo ren ®Ó b¶o vÖ ren kh«ng bÞ rØ ®Ó xiÕt hoÆc th¸o n¾p Ðp tót ®−îc dÔ dµng. 4. B¬m Th¨ng Long l¾p thay thÕ vµo b¬m UNICEP ®êi cò mét c¸ch dÔ dµng. ChØ cÇn th¸o b¬m UNICEP ®êi cò ra khái èng giÕng råi vÆn b¬m nµy vµo lµ xong (ph¶i cuèn t¬ ®ay vµ phÕt s¬n vµo ren èng giÕng). Sö dông ®óng quy c¸ch trªn, b¬m Th¨ng Long sÏ rÊt bÒn, kho¶ng 2- 3 n¨m míi ph¶i thay cuppen mét lÇn. §Þa chØ liªn hÖ: * ViÖn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ Sau thu ho¹ch 102/54, §−êng Tr−êng Chinh, Ph−¬ng Mai, §èng §a- Hµ Néi. §T: (04) 8689724 - 8695635, Fax: (04) 8689131 E-mail: viae@fpt.vn 20 C«ng cô th¸i l¸t s¾n ë c¸c vïng ®åi nói vµ trung du s¾n ®−îc trång nhiÒu ®Ó chÕ biÕn lµm thøc ¨n ch¨n nu«i hoÆc cho ng−êi. Nh÷ng vïng trång s¾n nguyªn liÖu cã thÓ cung cÊp s¾n cñ t−¬i cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn tinh bét s¾n. C©y s¾n dÔ trång vµ cho n¨ng suÊt cao, ®Æc biÖt lµ gièng s¾n cao s¶n KM-94 vµ KM-95. Tuy nhiªn, ®Ó khai th¸c hÕt lîi Ých cña s¾n th× kh«ng ph¶i ng−êi n«ng d©n nµo còng biÕt. §èi víi c¸c vïng s©u, vïng xa víi ®iÒu kiÖn giao th«ng còng nh− chÕ biÕn gÆp nhiÒu khã kh¨n nªn n«ng d©n th−êng ®Ó s¾n l−u vô cho nªn ®Õn vô sau th× hµm l−îng tinh bét gi¶m rÊt nhiÒu. Còng cã nhiÒu gia ®×nh th¸i s¾n thµnh l¸t råi ph¬i, nh−ng do kh«ng cã c«ng cô hoÆc m¸y th¸i nªn dïng dao ®Ó th¸i l¸t. Trong tr−êng hîp nµy l¸t s¾n ®−îc th¸i ra rÊt dµy, kh«ng ®Òu vµ n¨ng suÊt lao ®éng l¹i thÊp. §èi víi s¾n l¸t dµy ph¬i rÊt l©u kh« nªn s¾n th−êng bÞ th©m ®en, nÕu gÆp thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi th× s¾n l¸t cã thÓ bÞ nÊm mèc vµ ®©y lµ nguyªn nh©n g©y bÖnh nÕu ng−êi hoÆc gia sóc ¨n ph¶i c¸c s¶n phÈm kÐm chÊt l−îng nµy. §Ó c¸c l¸t s¾n máng ®Òu, dÔ kh« khi ph¬i, ®ång thêi t¨ng n¨ng suÊt th¸i l¸t vµ n©ng cao chÊt l−îng cña s¾n, trong s¶n xuÊt ®· cã nhiÒu lo¹i c«ng cô vµ m¸y th¸i l¸t ®¬n gi¶n, gi¸ rÎ, phï hîp víi kh¶ n¨ng mua s¾m cña n«ng d©n vïng s©u, vïng xa. D−íi ®©y lµ hai lo¹i c«ng cô th¸i l¸t s¾n ®¬n gi¶n nhÊt cã thÕ chÕ t¹o t¹i c¸c c¬ së c¬ khÝ cña ®Þa ph−¬ng. 1. C«ng cô th¸i l¸t s¾n quay tay CÊu t¹o C«ng cô th¸i l¸t quay tay cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n, gåm mét ®Üa th¸i b»ng kim lo¹i dµy 3- 5 mm ®−îc khoÐt 2 hoÆc 3 lç h×nh ch÷ nhËt vµ 2 hoÆc 3 l−ìi dao máng g¾n trªn c¸c lç ®ã. 1 tay quay ®−îc g¾n chÆt vµo ®Üa. C¸c bé phËn nµy ®−îc ®Æt trªn 1 khung kim lo¹i hoÆc khung gç th«ng qua 1 æ bi hoÆc æ tr−ît ®Ó ®Üa cã thÓ quay trßn khi th¸i l¸t. 1 häng th¸i b»ng kim lo¹i hoÆc b»ng gç ®−îc g¾n trªn khung vµ s¸t phÝa tr−íc c¸c l−ìi dao. §Ó c«ng cô lµm viÖc æn ®Þnh, 2 ch©n cña khung cã thÓ ®ãng chÆt vµo 1 tÊm gç. Nguyªn lý ho¹t ®éng vµ c¸ch sö dông Dïng tay quay ®Üa th¸i ®ång thêi cho cñ s¾n tú s¸t vµo ®Üa nhê sù trî gióp cña häng th¸i, cñ s¾n sÏ bÞ th¸i máng ra thµnh tõng l¸t. L¸t s¾n cã thÓ ®iÒu chØnh dµy hay máng lµ tuú thuéc vµo khe hë gi÷a l−ìi dao vµ ®Üa th¸i. Khe hë nµy cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc. Tr−íc khi sö dông, c«ng cô ph¶i ®−îc kiÓm tra b»ng c¸ch võa quay ®Üa th¸i võa quan s¸t xem l−ìi dao cã ch¹m vµo häng th¸i kh«ng. NÕu cã th× ph¶i kh¾c phôc råi míi cho c«ng cô lµm viÖc. S¾n tr−íc khi ®−a vµo th¸i l¸t ph¶i chÆt bá phÇn cuèng cøng ®Ó tr¸nh lµm mÎ l−ìi dao. NÕu cã ®iÒu kiÖn th× ph¶i röa s¾n hoÆc gät s¬ qua líp vá gç ®Ó sau khi ph¬i kh« s¾n sÏ cã mµu tr¾ng ®Ñp vµ chÊt l−îng cao. 21 §Æc tÝnh kü thuËt cña c«ng cô th¸i l¸t s¾n quay tay N¨ng suÊt, kg/h 50-80 §é dµy l¸t th¸i (cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc), mm 3-6 Khèi l−îng, kg 4 §iÒu kiÖn sö dông hé gia ®×nh Sè ng−êi vËn hµnh 1 N¬i s¶n xuÊt cã thÓ ®Æt hµng t¹i c¸c c¬ së c¬ khÝ ®Þa ph−¬ng 2. C«ng cô th¸i l¸t s¾n d¹p ch©n C«ng cô th¸i l¸t s¾n ®¹p ch©n cã cÊu t¹o gièng nh− c«ng cô th¸i l¸t quay tay. ChØ cã ®iÓm kh¸c lµ thay v× tay quay mét c¬ cÊu truyÒn ®éng b»ng d©y ®ai ®−îc l¾p r¸p vµo c«ng cô ®Ó lµm quay ®Üa th¸i. N¨ng suÊt cña c«ng cô ®¹p ch©n lín h¬n nhiÒu so víi c«ng cô quay tay. Nguyªn lý ho¹t ®éng vµ c¸ch sö dông t−¬ng tù nh− c«ng cô quay tay. 22 §Æc tÝnh kü thuËt cña c«ng cô th¸i l¸t s¾n ®¹p ch©n N¨ng suÊt, kg/h 120-150 §é dµy l¸t th¸i (cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc), mm 3-6 Khèi l−îng, kg 20 §iÒu kiÖn sö dông hé gia ®×nh Sè ng−êi vËn hµnh 1 N¬i s¶n xuÊt cã thÓ ®Æt hµng t¹i c¸c c¬ së c¬ khÝ ®Þa ph−¬ng C¸c c«ng cô th¸i l¸t quay tay vµ ®¹p ch©n cã thÓ sö dông ®Ó th¸i khoai lang. 23