Chẩn đoán hạch cổ ở bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 CHAÅN ÑOAÙN HAÏCH COÅ ÔÛ BEÄNH NHAÂN NHIEÃM HIV / AIDS Cao Minh Nga*, Traàn Thò Bích Lieân**, Ñoâng Thò Hoaøi An*** TOÙM TAÉT Nhieãm HIV coù theå coi laø ñaïi dòch cuûa theá kyû XX. Vôùi muïc ñích nghieân cöùu veà tình traïng nhieãm khuaån, ñaëc bieät laø vi khuaån Mycobacterium tuberculosis trong haïch coå ôû beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS, chuùng toâi khaûo saùt 51 tröôøng hôïp coù haïch coå söng to nhöng khoâng coù haïch toaøn thaân taïi beänh vieän Beänh Nhieät ñôùi TP. Hoà Chí Minh töø thaùng 9/2002 ñeán thaùng 4/2003. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy: tæ leä haïch coå ôû beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS coù M. tuberculosis (+) laø 70,6% (36 tröôøng hôïp) khi phaùt hieän baèng kyõ thuaät PCR. Trong soá ñoù, lao haïch keát hôïp vôùi lao phoåi coù 13 tröôøng hôïp (36,1%) vaø lao haïch ñôn thuaàn, khoâng coù lao phoåi laø 23 tröôøng hôïp (63,9%). Phaân laäp ñöôïc 8 chuûng vôùi 6 loaøi vi khuaån khaùc nhau töø beänh phaåm cuûa 26 beänh nhaân trong loâ nghieân cöùu (26,92%). Ñeà xuaát: Neân choïc huùt haïch baèng kim nhoû ñeå laáy beänh phaåm, ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bò nhieãm HIV/AIDS. Neân duøng kyõ thuaät PCR phoái hôïp vôùi caùc kyõ thuaät khaùc trong vieäc chaån ñoaùn lao haïch. SUMMARY DIAGNOSIS OF NECK NODES ON HIV/AIDS PATIENTS Cao Minh Nga, Tran Thi Bich Lien, Dong Thi Hoai An * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 79 – 84 Human immunodeficiency virus (HIV) infection can be called the epidemic of the 20th century. To analysis the tuberculosis lymphadenitis on HIV/AIDS patients, we analysed 51 cases with swollen neck nodes without ARC (AIDS relative complex) at the Hospital of Tropical Diseases, HoChiMinh city, from September 2002 to April 2003.The results showed that:The frequency of nodes having infection with Mycobacterium tuberculosis detected by PCR was 70.6% (36 cases). There are 13 cases (36.1%) of tuberculosis lymphadenitis combined with tuberculosis pneumonia and 23 cases (63.9%) single tuberculosis lymphadenitis. 8 strains with 6 specieswered isolated from the 26 studied patients (26.92%). To purpose: To take the specimens from neck nodes, especially for HIV/AIDS patients, should be used FNA (fine needle aspiration) and PCR method is needed for diagnostic of tuberculosis lymphadenitis. ÑAËT VAÁN ÑEÀ NhieãmHIV/AIDS ñaõ trôû thaønh ñaïi dòch cuûa loaøi ngöôøi töø giöõa thaäp kyû 80 cuûa theá kyû tröôùc. ÔÛ nöôùc ta, tình traïng nhieãm HIV/AIDS phaùt trieån raát nhanh choùng keå töø sau khi phaùt hieän ñöôïc tröôøng hôïp ñaàu tieân vaøo thaùng 12/1990. Haïch coå söng to laø moät trong nhöõng bieåu hieän sôùm cuûa nhieãm HIV. Nhieãm HIV/AIDS laøm buøng phaùt tình traïng nhieãm lao, maéc lao vaø cheát vì lao. Khoaûng 1/3 soá ngöôøi cheát vì AIDS laø do ñoàng nhieãm beänh lao. Vieäc phaùt hieän sôùm caùc taùc nhaân vi khuaån, ñaëc bieät laø vi khuaån lao ñeå coù bieän phaùp caùch ly vaø ñieàu trò thích hôïp laø raát caàn thieát ngay caû ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ bò nhieãm HIV/AIDS(2,3,4). ÔÛ Vieät nam ñaõ coù caùc coâng trình nghieân cöùu aùp duïng chaån ñoaùn lao phoåi vaø moät soá theå lao khaùc treân ngöôøi nhieãm HIV/AIDS baèng caùc xeùt nghieäm kinh ñieån vaø caû kyõ thuaät hieän ñaïi nhö PCR. Tuy nhieân chöa coù coâng trình naøo ñeà caäp ñeán vieäc khaûo saùt caùc taùc nhaân vi sinh vaø chaån ñoaùn lao haïch ôû nhöõng ngöôøi nhieãm HIV/AIDS baèng phöông phaùp PCR, ñaëc bieät trong tröôøng hôïp beänh nhaân chæ coù haïch coå ñôn thuaàn. * Boä moân Vi sinh – Khoa Y – Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. HCM ** Boä moân Tai – Muõi – Hoïng – Khoa Y – Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. HCM *** Boä moân Sinh hoùa – Khoa Y – Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. HCM 79 Ñeå goùp tìm hieåu caùc beänh lyù gaây söng haïch coå ôû nhöõng ngöôøi nhieãm HIV/AIDS laø do beänhlao hay chæ laø caùc vieâm nhieãm thoâng thöôøng khaùc, chuùng toâitieán haønh ñeà taøi "Khaûo saùt vi sinh hoïc haïch coå ôû beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS”. Keát quaû nghieân cöùu giuùp chaån ñoaùn nhanh, chính xaùc haïch coå ôû ngöôøi nhieãm HIV/AIDS laø do lao hay do vieâm nhieãm thoâng thöôøng, töø ñoù coù bieän phaùp phoøng vaø ñieàu trò beänh lao moät caùch hieäu quaû, haïn cheá ñöôïc söï laây nhieãm beänh lao sang nhöõng ngöôøi xung quanh vaø goùp phaàn keùo daøi cuoäc soáng cho ngöôøi nhieãm HIV/AIDS. MUÏC TIEÂU ÑEÀ TAØI 1. Xaùc ñònh tæ leä lao haïch ôû nhöõng ngöôøi beänh nhaân HIV/AIDS coù haïch coå söng to baèng PCR. 2. Xaùc ñònh caùc vi khuaån hieáu khí coù trong haïchcoå cuûa beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS. ÑOÁI TÖÔÏNG-PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu Maãu nghieân cöùu Goàm 51 beänh nhaân HIV döông tính ñeán khaùm taïi Phoøng khaùm hoaëc nhaäp vieän taïi Khoa Nhieãm E beänh vieän Beänh Nhieät ñôùi töø thaùng 9/2002 ñeán thaùng 4/2003. Trong soá ñoù coù 46 nam vaø 5 nöõ. Tieâu chuaån choïn maãu Caùc beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS coù - Theå traïng toát. - Haïch coå moät beân hoaëc hai beân. - Ñöôøng kính haïch treân 2cm. Tieâu chuaån loaïi tröø Loaïi ra khoûi loâ nghieân cöùu caùc beänh nhaân bò Hoäi chöùng haïch toaøn thaân keùo daøi: khoâng söng haïch naùch hoaëc haïch beïn. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñaây laø nghieân cöùu moâ taû caét ngang. Chuùng toâi tieán haønh kyõ thuaät choïc huùt haïch baèng kim nhoû (FNA: fine needle aspiration) ñeå laáy beänh phaåm ôû beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS taïi beänh vieän Beänh Nhieät ñôùi. Xöû lyù beänh phaåm taïi beänh vieän Lao vaø beänh Phoåi Phaïm Ngoïc Thaïch. Duøng phöông phaùp PCR phaùt hieän M. tuberculosis taïi Phoøng Y - Sinh hoïc, Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. HCM. Nuoâi caáy vi khuaån hieáu khí taïi Khoa Vi sinh, Beänh vieän Nhaân daân Gia ñònh. Kyõ thuaät laáy beänh phaåm(2,10,12) - Saùt truøng da vuøng haïch caàn choïc huùt teá baøo. Khoâng caàn gaây teâ. - Duøng kim nhoû (23G) gaén vaøo duïng cuï huùt chaân khoâng ñeå ruùt cho nheï tay, ñaëc bieät ñoái vôùi caùc haïch coù ñoä chaéc. Ruùt saün vaøo oáng chích moät ít nöôùc muoái ñaúng tröông NaCl 0,9% ñeå pha loaõng dòch huùt. - Choïc vaøo vò trí haïch baèng moät tay, tay coøn laïi giöõ da vaø haïch coá ñònh. Tay caàm oáng chích ñaåy tôùi lui vaøi laàn nheï nhaøng ñeå ñaàu kim xuyeân laøm naùt moâ haïch. - Cho beänh phaåm vaøo tube voâ truøng. Tieán haønh Nuoâi caáy vi khuaån hieáu khí Theo thöôøng qui treân caùc loaïi moâi tröôøng nhö thaïch maùu (BA), MacConkey, SS. PCR phaùt hieän vi khuaån lao Xöû lyù beänh phaåm(9,12) - Taùch chaát nhaøy, huyeát töông trong beänh phaåm baèng proteinase K. - UÛ caùch thuûy 600C qua ñeâm. Phöông phaùp PCR(9,12) - Ly trích DNA cuûa teá baøo M. tuberculosis baèng phöông phaùp Boom. - Thöû nghieäm PCR ñöôïc thöïc hieän vôùi PCR mix coù caùc ñoaïn moài (primers) laø Pt18 vaø INS2 ñaëc hieäu cho M. tuberculosis. Söû duïng caùc sinh phaåm cuûa haõng AB gene, töï pha cheá PCR mix taïi Phoøng Y Sinh hoïc - Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. HCM. - Phaûn öùng PCR ñöôïc thöïc hieän treân maùy luaân nhieät (thermal cycler) cuûa haõng Bio-Rad, theo chöông trình ñaõ caøi ñaët goàm caùc böôùc sau: Chu kyø 1: (x1) Böôùc 1: 400C; x: 10 phuùt 80 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Chu kyø 2: (x40) Böôùc 1: 940C; x: 1 phuùt 30 giaây Böôùc 2: 650C; x: 2 phuùt Böôùc 3: 720C; x: 3 phuùt Chu kyø 3: (x1) Böôùc 1: 720C; x: 60 phuùt Ñoïc keát quaû baèng caùch xaùc ñònh saûn phaåm PCR qua ñieän di treân thaïch agarose 1,5% coù ethidium bromide. Duøng phaàn meàm SPSS 12.0 ñeå xöû lyù thoáng keâ caùc keát quaû thu ñöôïc. KEÁT QUAÛ Ñaëc tính cuûa maãu nghieân cöùu Trong 51 beänh nhaân nghieân cöùu coù 46 nam (90,2%) vaø 5 nöõ (9,8%). Löùa tuoåi töø 18 ñeán treân 30, ña soá thuoäc nhoùm tuoåi töø 20 – 29 (66,6%) (baûng 1). Baûng 1. Ñaëc tính cuûa maãu nghieân cöùu (n=51) Ñaëc tính maãu Soá ca Tæ leä (%) Nam 46 90,2 Giôùi Nöõ 5 9,8 18 - 19 7 13,8 20 - 29 34 66,6 Tuoåi ≥ 30 10 19,6 Khaùm laâm saøng haïch coå Kích thöôùc haïch coå Baûng 2. Ñoä lôùn cuûa haïch coå Ñöôøng kính haïch Soá ca Tæ leä (%) 2 cm 13 25,4 3 cm 20 39,2 4 cm 10 19,6 ≥ 5 cm 8 15,8 Toång coäng 51 100 Maät ñoä haïch Baûng 3. Ñoä chaéc meàm cuûa haïch coå Ñöôøng chaéc meàm Soá ca Tæ leä (%) Chaéc 19 37,2 Meàm 32 62,8 Toång coäng 51 100 Phaân boá haïch Baûng 4. Phaân boá haïch Vò trí haïch Soá ca Tæ leä (%) Beân phaûi 13 25,5 Beân traùi 11 21,6 Hai beân 27 52,9 Toång coäng 51 100 Keát quaû vi sinh hoïc Tính chaát beänh phaåm Caùc beänh phaåm thu ñöôïc laø muû traéng ñuïc ñaëc loaõng, dòch trong hoaëc dòch maùu. Nuoâi caáy vi khuaån hieáu khí Caáy vi khuaån hieáu khí theo thöôøng qui töø 26 beänh phaåm trong loâ nghieân cöùu. Keát quaû ñöôïc trình baøy ôû baûng 5 vaø baûng 6. Baûng 5. Keát quaû nuoâi caáy vi khuaån hieáu khí (n=26) Keát quaû Taàn soá Tæ leä (%) Vi khuaån moïc 7 26,92 Vi khuaån khoâng moïc 19 73,08 Toång coäng 26 100 Coù 7 tröôøng hôïp cho keát quaû caáy coù vi khuaån moïc, chieám tæ leä 26,92%. Töø 7 ca naøy, chuùng toâi phaân laäp ñöôïc 8 chuûng vi khuaån. Baûng 6 bieåu thò caùc chuûng vi khuaån vôùi caùc tính chaát töông öùng nhö tính chaát beänh phaåm vaø keát quaû PCR lao cuûa caùc tröôøng hôïp coù vi khuaån moïc. Baûng 6. Caùc loaïi vi khuaån phaân laäp ñöôïc STT Maõ soá Vi khuaån Beänh phaåm PCR lao 1 28 Acinetobacter haumanii Dòch - 2 39 Acinetobacter Dòch maùu 3+ 3 34 Enterobacter Dòch maùu 3+ 4 35 P. rettgeri Dòch maùu - 5 36 Moraxella Dòch maùu - 6 37 Moraxella Dòch trong - 7 38 Staphylococcus coagulase (-) Dòch trong 3+ 8 38 Aeromonas hydrophila Dòch trong 3+ 81 PCR lao Tæ leä lao haïch Baûng 7. Tæ leä M. tuberculosis trong haïch coå M. tuberculosis Soá ca Tæ leä (%) Döông tính 36 70,6 AÂm tính 15 29,4 Toång coäng 51 100,0 M. tuberculosis (+)trong haïch coå ôû beänh nhaân HIV/AIDS chieám tæ leä 70,6%. Phaân boá beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS coù lao haïch vaø lao phoåi Baûng 8. Tình traïng lao phoåi treân beänh nhaân coù lao haïch Lao haïch Lao phoåi Soá ca Tæ leä (%)ä Coù lao phoåi 13 36,1 Khoâng lao phoåi 23 63,9 Toång coäng 36 100 BAØN LUAÄN Coù nhieàu nhieãm truøng cô hoäi vaø khoâng cô hoäi lieân quan ñeán haïch coå söng to. Xaùc ñònh nguyeân nhaân gaây söng haïch raát quan troïng, ñaëc bieät laø ñoái vôùi ngöôøi nghi nhieãm hoaëc ñaõ nhieãm HIV. Moät trong nhöõng daáu hieäu sôùm nhaát cuûa nhieãm HIV laø söng haïch, caùc beänh nhaân thöôøng chæ coù trieäu chöùng söng haïch. Khaùm laâm saøng vaø khaûo saùt vi sinh hoïc coù theå giuùp chuùng ta phaùt hieän ñöôïc taùc nhaân gaây söng haïch. Coù nhieàu taùc nhaân gaây vieâm haïch khoâng phaûi laø nhieãm truøng cô hoäi, thöôøng gaëp nhaát laø caùc vi khuaån Streptococci, Staphylococci, ngoaøi ra coøn nhieàu taùc nhaân khaùc nhö virus, Rickettsia, naám, Mycobacterium tuberculosis, Chaån ñoaùn phoøng thí nghieäm ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp naøy laø ñeám soá löôïng baïch caàu, caáy maùu vaø sinh thieát trong moät soá tröôøng hôïp(6). Ôû ngöôøi nhieãm HIV/AIDS, coù tôùi 41% coù bieåu hieän ôû vuøng ñaàu – coå. Caùc taùc nhaân gaây vieâm haïch thöôøng gaëp trong nhoùm ñoái töôïng naøy laø: Mycobacterium tuberculosis, Mycobacterium avium complex, naám (cryptococcosis vaø coccidioidomycosis)(1). Trong khuoân khoå ñeà taøi naøy, chuùng toâi chæ tieán haønh nuoâi caáy vi khuaån hieáu khí vaø kyõ thuaät PCR tìm vi khuaån lao töø beänh phaåm choïc huùt haïch. Chaån ñoaùn haïch lao ôû beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS laø vieäc laøm caàn thieát giuùp phaùt hieän nhanh choùng, chính xaùc ñöôïc tình traïngnhieãm Mycobacterium tuberculosis, töø ñoù coù chieán löôïc phoøng ngöøa söï laây nhieãm vaø ñieàu trò kòp thôøi nhaèm keùo daøi cuoäc soáng cho beänh nhaân. Caùc theå beänh thöôøng gaëp ôû vuøng ñaàu, coå treân beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS laø noåi haïch coå moät beân hoaëc hai beân, coù hoaëc khoâng coù keøm lao phoåi. Vôùi muïc tieâu xaùc ñònh tæ leä lao haïch ôû beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS, ñaùnh giaù söï phaân boá giöõa lao haïch vaø lao phoåi, chuùng toâi öùng duïng kyõ thuaät phaûn öùng chuoãi truøng hôïp (PCR) ñeå xaùc ñònh Mycobacterium tuberculosis trong haïch coå vôùi ñoaïn moài ñaëc hieäu DNA cho vi khuaån lao laø Pt18 vaø INS2. Aùp duïngkyõ thuaät choïc huùt baèng kim nhoû 23G ñeå huùt beänh phaåm baèng phöông phaùp chaân khoâng nhaèm traùnh laây nhieãm, ít sang chaán, khoâng ñau, deã laøm, löôïng beänh phaåm laáy raát ít. Veà ñaëc tính maãu (baûng 1) Trong soá 51 beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS ñöôïc khaûo saùt giôùi nam chieám ña soá (46/51 tröôøng hôïp, chieám tæ leä 90,2%) (p<0,05), giôùi nöõ chæ chieám moät tæ leä raát thaáp (5/51 tröôøng hôïp, chieám tæ leä 9,8%). Caùc beänh nhaân coù löùa tuoåi töø döôùi 20 ñeán treân 30, taäp trung nhieàu nhaát ôû nhoùm tuoåi töø 20 – 29 (66,6%, p<0,05). Veà tính chaát haïch coå Thöôøng laø haïch töø 2 cm trôû leân (baûng 2), haïch meàm chieám ña soá (62,8%) (baûng 3), haïch hai beân chieám hôn nöûa soá tröôøng hôïp (52,9%) (baûng 4). Khaûo saùt vi sinh hoïc Trong soá 26 beänh phaåm ñöôïc nuoâi caáy hieáu khí, coù 7 tröôøng hôïp coù vi khuaån moïc (26,92%) (baûng 5), phaân laäp ñöôïc 8 chuûng goàm 6 loaøi khaùc nhau (baûng 6), chæ coù moät chuûng Staphylococcus chöù khoâng phaân laäp ñöôïc nhieàu nhö nhöõng vieâm nhieãm thoâng thöôøng khaùc(6). Caùc beänh phaåm töø 7 tröôøng hôïp naøy laø dòch trong hoaëc dòch maùu chöù khoâng phaûi laø dòch muû, trong ñoù 4 beänh phaåm cho keát quaû PCR lao aâm tính vaø 3 cho keát quaû PCR lao döông tính, ñaëc bieät coù moät tröôøng hôïp vöøa coù PCR lao döông tính maïnh (3+) 82 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 vöøa ñoàng nhieãm hai loaïi vi khuaån laø Staphylococcus coagulase (-) vaø Aeromonas hydrophila (baûng 6). Chuùng toâi ghi nhaän haïch coå döông tính vôùi Mycobacterium tuberculosis laø 36/51 maãu, chieám tæ leä 70,6% (baûng 7). Taùc giaû Hoaøng Minh(4) cho raèng caùc phöông phaùp thaêm doø haïch laø tìm tröïc khuaån khaùng coàn khaùng acid qua beänh phaåm choïc huùt hoaëc xeùt nghieäm moâ hoïc. Theo Chris Bem vaø coäng söï(2), qua 304 tröôøng hôïp choïc huùt haïch baèng kim nhoû chaån ñoaùn vieâm haïch do lao vôùi xeùt nghieäm moâ hoïc taïi Chaâu Phi, keát quaû nghi ngôø döông tính laø 61,8% bôûi söï hieän dieän cuûa nhieàu moâ hoaïi töû, baõ ñaäu. Coâng trình nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Sôn Lam vaø coäng söï(12) ôû 67 ca choïc huùt haïch baèng kim nhoû chaån ñoaùn teá baøo hoïc nghi do lao vaø keát quaû sinh thieát nhöõng moâ haïch naøy thì lao chieám 29 ca, chieám tæ leä 43,3%. Taùc giaû ñaõ khuyeán caùo chaån ñoaùn lao haïch baèng teá baøo hoïc khoâng coù vai troø trong chaån ñoaùn taàm soaùt beänh lyù lao haïch vì ñoä nhaïy thaáp tuy coù ñoä chuyeân bieät vaø giaù trò tieân löôïng cao, nghóa laø tæ leä chaån ñoaùn döông tính laø lao haïch baèng phöông phaùp traûi lam ñoïc teá baøo laø raát thaáp, nhöng laïi chính xaùc khi kieåm chöùng laïi baèng sinh thieát haïch. Tuy nhieân taùc giaû cuõng ñaõ cho raèng ñoái vôùi beänh nhaân HIV/AIDS thì phöông phaùp choïc huùt haïch baèng kim nhoû ñeå chaån ñoaùn lao haïch raát coù giaù trò, giuùp caùc baùc só laâm saøng traùnh phaûi sinh thieát haïch, giaûm nguy cô laây nhieãm HIV cho nhaân vieân y teá. Qua coâng trình nghieân cöùu cuûa taùc giaû Höùa thò Ngoïc Haø(5) vi khuaån lao tìm ñöôïc trong 50 ca treû em sinh thieát haïch baèng phöông phaùp nhuoäm AFB (acid fast bacilli) keát quaû coù 3 / 50 ca döông tính, chieám tæ leä 6%. Caùc tröôøng hôïp vi khuaån lao döông tính thöôøng keøm theo tình traïng suy dinh döôõng naëng hoaëc HIV(+) vaø taùc giaû cho raèng caàn laøm caùc xeùt nghieäm khaùc nhö PCR ñeå tìm vi khuaån lao. Moät coâng trình nghieân cöùu aùp duïng kyõ thuaät PCR trong vieäc chaån ñoaùn lao(11) vôùi ñoaïn moài Pt18 vaø INS2 cho keát quaû döông tính vôùi kyõ thuaät PCR 72,2% so vôùi nuoâi caáy vi khuaån laø 53% vaø soi tröïc tieáp laø 27,9%. Ñieàu naøy cho thaáy keát quaû 70,6% vi khuaån lao döông tính trong haïch coå baèng kyõ thuaät PCR cuûa coâng trình chuùng toâi laø ñaùng löu yù. So saùnh vôùi caùc coâng trình nghieân cöùu nöôùc ngoaøi nhö taùc giaû Geldmacher vaø coäng söï (2002)(3), trong 60 beänh nhaân HIV döông tính coù haïch coå taïi Ñöùc, coù 43,3% M. tuberculosis döông tính qua caùch laáy beänh phaåm FNA vaø ghi nhaän keát quaû baèng teá baøo hoïc. Vôùi phöông phaùp töông töï taïi Saudi Arabia(10), tæ leä naøy laø 46%. Keát quaû coâng trình cuûa chuùng toâi phuø hôïp vôùi coâng trình nghieân cöùu cuûa taùc giaû Kidan vaø coäng söï taïi mieàn Baéc Ethiopie (2002)(8); theo coâng trình naøy trong 35 tröôøng hôïp döông tính vi khuaån lao trong haïch coå baèng kyõ thuaät PCR coù 29 ca (82,9%) taùc nhaân laø M. tuberculosis vaø 6 ca (17,1%) laø M. bovis. Veà söï phaân boá beänh nhaân coù lao haïch vaø lao phoåi Keát quaû khaûo saùt (baûng 8) cho thaáy trong soá 36 tröôøng hôïp lao haïch ôû loâ nghieân cöùu, coù 13 tröôøng hôïp lao haïch keát hôïp vôùi lao phoåi (36,1%) vaø 26 tröôøng hôïp coù lao haïch nhöng khoâng coù lao phoåi (63,9%). Ñieàu naøy cho thaáy,lao ngoaøi phoåi vaø lao phoåi laø nhieãm truøng cô hoäi ñoàng haønh vôùi HIV/ AIDS sau naám hoïng, mieäng nhö nhieàu taùc giaû ñaõ neâu(4,6).ÔÛ beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS tæ leä lao haïch ñôn thuaàn maø khoâng coù lao phoåi khaù cao, do ñoù neáu beänh nhaân khoâng coù lao phoåi maø chæ coù haïch coå thì caàn phaûi laøm xeùt nghieäm xaùc ñònh xem coù phaûi laø lao haïch hay khoâng nhaèm ñieàu trò kòp thôøi vaø hieäu quaû cho beänh nhaân. Tæ leä lao haïch coù keøm lao phoåi ôû beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS laø 36,1%, neáu phaùt hieän ñöôïc lao haïch tröôùc thì phaûi chuù yù phaùt hieän lao phoåi ñi keøm ñeå kieåm soaùt söï laây lan trong coäng ñoàng vaø coù bieän phaùp ñieàu trò kòp thôøi nhaèm keùo daøi cuoäc soáng cho ngöôøi beänh. KEÁT LUAÄN Qua ñeà taøi "Chaån ñoaùn haïch coå ôû beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS” treân 51 beänh nhaân coù haïch coå chuùng toâi coù nhöõng keát luaän sau ñaây: 1. Choïc huùt haïch baèng kim nhoû ñeå laáy beänh phaåm laø kyõ thuaät ñôn giaûn, deã laøm, khoâng ñau, an toaøn cho nhaân vieân y teá, nhaát laø khi thao taùc treân caùc ñoái töôïng nhieãm HIV/AIDS. 2. Keát quaû caáy hieáu khí coù vi khuaån moïc laø 26,92%, phaân laäp ñöôïc 6 loaïi vi khuaån khaùc nhau ôû caû 83 nhöõng haïch coå coù vaø khoâng coù Mycobacterium tuberculosis. 4 Hoaøng Minh (2000). Lao ngoaøi phoåi vaø beänh lyù haïch toaøn thaân keùo daøi. Beänh lao vaø nhieãm HIV/AIDS. Nhaø xuaát baûn Y hoïc. Haø noäi. 177-179. 5 Höùa Thò Ngoïc Haø, Nguyeãn Thò Khen (2000). Beänh lyù haïch lympho ôû treû em: khaûo saùt 820 tröôøng hôïp taïi beänh vieän Nhi ñoàng I TP. Hoà Chí Minh. Y hoïc thaønh phoá Hoà Chí Minh, Taäp 4 * Soá 1: 26-31. 3. Phaùt hieän Mycobacterium tuberculosis döông tính (phöông phaùp PCR) ôû caùc beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS coù haïch coå baèng phöông phaùp PCR: 70,6%. 6 Kaplan JE. et al (1998). Opportunistic Infections in Immunodeficient Populations. Emerging Infectious Disease 4 (3): 421-422. Centers for Disease Control. 4. Veà söï phaân boá giöõa lao haïch vaø lao phoåi: trong soá 36 ca lao haïch coù 13 ca keát hôïp vôùi lao phoåi (36,1%) vaø 23 ca chæ coù lao haïch ñôn thuaàn (63,9%). 7 Smith JF. (2003). Lymphadenitis.Medical Library, 8 Kidan D, Olobo JO, Habte A et al (2002). Indentification of the causative orgagnism of tuberculous lymphadenitis in Ethiopia by PCR. J Clin Microbiol, Nov; 40 (11): 4230-4. Qua coâng trình nghieân cöùu naøy, chuùng toâi xin ñeà xuaát: - Neân choïc huùt haïch baèng kim nhoû ñeå laáy beänh phaåm töø haïch, ñaëc bieät laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bò nhieãm HIV/AIDS. 9 Kolk A.H.J., Kox L.F.F., Leeuwen J. Van and Kuijper (1996). PCR assay for Mycobacterium tuberculosis complex and other Mycobacteria. Department of Biomedical Research, Royal Tropical Institute. Amsterdam. The Netherlands. - Neân duøng kyõ thuaät PCR phoái hôïp vôùi caùc kyõ thuaät khaùc trong vieäc chaån ñoaùn lao haïch. 10 Memish ZA, Mah MW, Mahmooh SA et al (2000). Clinico – diagnostic experience with tuberculosis lymphadenitis in Saudi Arabia. Clin Microbiol Infect 2000 Mar; 63: 137-41. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 11 Nguyeãn Ngoïc Lan (2001). Nghieân cöùu aùp duïng kyõ thuaät phaûn öùng chuoãi polymerase (polymerase chain reaction) trong chaån ñoaùn lao. Luaän aùn Tieán só Y hoïc. TP. Hoà Chí Minh. 1 Moazzez AH., Alvi A (2004). Head and Neck Manifestations of AIDS in Adults. http: //looklistings. looksmart. com/ 2 Chris B, Prahlad S, Alison M, Kerby M et al (1993). The value of wide-needle aspiration in the diagnosis of tuberculous lymphadenitis in Africa. AIDS, 7: 1221- 1225. 12 Nguyeãn Sôn Lam, Leâ Baù Quang, Hoaøng Minh Ñaêng (2001). Giaù trò cuûa phöông phaùp choïc huùt haïch baèng kim nhoû chaån ñoaùn teá baøo hoïc ôû caùc beänh lyù haïch aùc tính ngoaïi bieân. Hoäi thaûo Khoa hoïc Trung taâm Lao vaø Beänh Phoåi Phaïm Ngoïc Thaïch TP. HCM. 2001: 13-16. 3 Geldmacher et al (2002). Assessment of lymph node tuberculosis in Northern Germany: A clinical review. Chest. 2002, Apr, 121 (4):1177-82. 84