Các đặc điểm về nhận biết, điều trị và kiểm soát huyết áp của bệnh nhân răng huyết áp ở Quận 4 - TP Hồ Chí Minh - 2004

CAÙC ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NHAÄN BIEÁT, ÑIEÀU TRÒ VAØ KIEÅM SOAÙT HUYEÁT AÙP CUÛA BEÄNH NHAÂN TAÊNG HUYEÁT AÙP ÔÛ QUAÄN 4 – TP HCM- 2004 Vuõ Baûo Ngoïc *, Leâ Hoaøng Ninh ** TOÙM TAÉT Taêng huyeát aùp (THA) laø moät beänh lyù tim maïch gaây nhieàu keát cuïc nghieâm troïng nhö: nhoài maùu cô tim, ñoät quî, suy tim, suy thaän... Maëc duø tyû leä hieän maéc cuûa beänh THA ñang gia taêng vaø ñöôïc baùo caùo khoaûng 10 - 25 % trong vaøi daân soá khaùc nhau, tyû leä nhaän bieát, ñieàu trò vaø kieåm soaùt ñöôïc huyeát aùp (HA) coøn thaáp. Nghieân cöùu naøy ñöôïc tieán haønh ñeå öôùc löôïng tyû leä beänh nhaân THA ñaõ bieát mình bò beänh, coù ñieàu trò vaø ñaït trò soá HA hieäu quaû. Ñaây laø moät nghieân cöùu moâ taû haøng loaït ca vôùi 518 beänh nhaân THA soáng trong ñòa baøn Quaän 4, phaùt hieän qua ñôït khaùm saøng loïc roäng lôùn vaøo thaùng 4 naêm 2004 ôû 15 Traïm Y Teá Phöôøng. Trong soá nhöõng beänh nhaân naøy chæ coù 57,72% bieát mình bò THA; 23,75% coù ñieàu trò vaø chæ coù 10,04% kieåm soaùt ñöôïc trò soá HA (< 140/90mmHg). Nhöõng tyû leä naøy laø khoâng chaáp nhaän ñöôïïc vaø do ñoù caàn coù moät chöông trình khaùm phaùt hieän, quaûn lyù ñieàu trò vaø giaùo duïc söùc khoeû beänh nhaân chaët cheõ taïi Traïm Y Teá Phöôøng laø nôi gaàn nhaát vaø deã daøng nhaát ñeå theo doõi beänh. SUMMARY AWARENESS, TREATMENT, AND CONTROL OF HYPERTENSION AMONG ADULTS IN DISTRICT 4 – HCM CITY- 2004 Vu Bao Ngoc, Le Hoang Ninh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 132 - 138 Hypertension is a cardiovascular disease that causes many severe outcomes such as myocardial infartion, stroke, heart failure, renal failure... Although prevalence of hypertension is increasing and reported 10- 25% in some populations; awareness, treament, and control of hypertension of patients are still low. This study was to conducted to estimate the percentages of hypertensive patients who are awared, treated and controlled their blood pressure. This is a case series description study with 518 hypertensive patients who are living in 15 subdistricts in District 4 – HCM city choosed through a large screening examination in April - 2004. Among those patients, only 57,72% awared of their high blood pressure, 23,75% are treated, and only 10,04% achieve blood pressure controlled (<140/ 90mmHg). These percentages are unacceptable and a program of screening, management and health education for people in District 4 is really needed to detect early hypertension and manage patients in Subdistrict Health Stations that are closest and easiest for them to be followed up. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Taêng huyeát aùp hieän nay ñang laø vaán ñeà thôøi söï cuûa Y teá coâng coäng vôùi tyû leä hieän maéc coù khuynh höôùng ngaøy caøng taêng; beänh aûnh höôûng ñeán hôn 1 tyû ngöôøi treân toaøn theá giôùi( )6 . Beänh gaây nhieàu haäu quaû nghieâm troïng nhö nhoài maùu cô tim, ñoät quî, suy tim, suy thaän... nhöng trieäu chöùng ban ñaàu laïi raát môø nhaït neân soá beänh nhaân bieát mình maéc beänh cuõng nhö yù thöùc tuaân thuû ñieàu trò beänh coøn thaáp( )11 . Vieäc ñieàu trò THA laøm giaûm ñöôïc 35-40% tyû leä môùi maéc cuûa beänh tai bieán maïch maùu naõo, 20-25% tyû leä nhoài maùu cô tim vaø treân 50% tyû leä môùi maéc suy tim( )6 . Qua moät soá nghieân cöùu ôû Vieät Nam veà nhaän bieát, ñieàu trò vaø kieåm soaùt ñöôïc HA cuûa beänh nhaân THA cho keát quaû khoâng maáy khích leä. Naêm 1999 taùc giaû Phaïm Gia Khaûi ñieàu tra ôû Haø Noäi cho bieát tyû leä nhaän * Trung Taâm Y teá Quaän 4. **Trung taâm ñaøo taïo BSGÑ, Ñaïi Hoïc Y Döôïc, Tp. Hoà Chí Minh R R R R R R 132 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 bieát laø 21,43%, coù ñieàu trò thöôøng xuyeân laø 19,11%( )8 . Taùc giaû Nguyeãn Minh Taâm, Nguyeãn thò Truùc nghieân cöùu ôû Tieàn Giang naêm 2001 thì tyû leä nhaän bieát laø 48,4%, coù ñieàu trò thöôøng xuyeân laø 13,9% vaø tyû leä beänh nhaân kieåm soaùt ñöôïc HA laø 0% Taát caû ngöôøi töø 18 tuoåi trôû leân coù HATT/ 140mmHg vaø/ hoaëc HATTr/ 90mmHg hoaëc ñang duøng thuoác haï aùp; hoaëc ñaõ töøng ñöôïc chaån ñoaùn laø taêng huyeát aùp coù giaáy tôø vaø toa thuoác cuûa nhaân vieân y teá. ( )7 . ÔÛ moät soá quoác gia ñang phaùt trieån, tyûø leä nhaän bieát, ñieàu trò vaø kieåm soaùt ñöôïc huyeát aùp cuõng khoâng cao. Trung Quoác (2002) chæ coù 44,7% beänh nhaân THA ñöôïc chaån ñoaùn, 28,7% coù ñieàu trò vaø chæ coù 8,1% kieåm soaùt ñöôïc HA( )2 . AÁn Ñoä (2003) coù 52,5% beänh nhaân THA bieát mình bò THA, 36,4% coù ñieàu trò vaø chæ coù 6,3% kieåm soaùt ñöôïc HA( )5 . Theo soá lieäu cuûa Vieän Tim Phoåi vaø maùu Quoác Gia cuûa Myõ, caùc tyû leä naøy qua caùc thôøi kyø nhö sau( )6 : Baûng 1: Tyû leä nhaän bieát,ñieàu trò, kieåm soaùt ñöôïc HA ôû beänh nhaân THA töø 18 - 74 tuoåi (%) “Nguoàn: JNC VII (soá lieäu ñieàu tra söùc khoûe vaø dinh döôõng Quoác gia)”(6): 1976-1980 1988-1991 1991-1994 1999-2000 Nhaän bieát 51 73 68 70 Ñieàu trò 31 55 54 59 Kieåm soaùt ñöôïc HA 10 29 27 34 Do tính böùc thieát cuûa vaán ñeà neâu treân, nghieân cöùu naøy ñöôïc tieán haønh vôùi muïc tieâu toång quaùt laø xaùc ñònh tyû leä nhaän bieát, ñieàu trò vaø kieåm soaùt ñöôïc HA cuûa beänh nhaân THA soáng trong ñòa baøn Quaän 4. Muïc tieâu chuyeân bieät laø xaùc ñònh thoùi quen ñieàu trò beänh cuõng nhö haønh vi ñieàu chænh loái soáng ñeå giaûm HA nhö giaûm aên maën, huùt thuoác, uoáng röôïu, taêng HÑTL trong hai nhoùm beänh nhaân ñaõ bieát THA vaø chöa bieát THA. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu laø 518 beänh nhaân THA phaùt hieän ñöôïc qua ñôït khaùm ñieàu tra cô baûn theo chöông trình Phoøng Choáng Beänh Tim Maïch taïi 15 Phöôøng Quaän 4 vaøo thaùng 4 naêm 2004. Thieát keá nghieân cöùu Moâ taû haøng loaït ca. Tieâu chuaån choïn vaøo Tieâu chuaån loaïi tröø Nhöõng phuï nöõ coù thai hoaëc THA trong khi coù thai. Ñònh nghóa moät soá töø trong nghieân cöùu: aên maën khi luoân luoân duøng nöôùc maém chaám theâm vaøo ñoà aên ñaõ neâm vöøa; huùt thuoác,uoáng röôïu khi coù caùc haønh vi treân trong voøng 12 thaùng trôû laïi ñaây; HÑTL khi ñoái töôïng vaän ñoäng theå löïc/ ð 30 phuùt/ngaøy vaø haàu heát caùc ngaøy trong tuaàn; beùo phì khi BMI/ ð25kg/m2 ôû nam vaø/ ð24kg/m2 ôû nöõ( )9 . Caùc thoâng tin veà beänh lyù khaùc döïa treân giaáy tôø toa thuoác cuûa beänh nhaân. Nhaän bieát mình bò THA khi ñoái töôïng ñaõ ñöôïc nhaân vieân y teá chaån ñoaùn THA; coù ñieàu trò (CÑT) khi ñoái töôïng coù khaùm baùc só ñuùng heïn, uoáng thuoác ñeàu ñaën vaø ñuû lieàu; kieåm soaùt ñöôïc HA khi ñoái töôïng CÑT vaø HATT < 140mmHg vaø HATTr < 90mmHg( )6 . Phöông tieän nghieân cöùu Baûng phoûng vaán chi tieát veà vieäc nhaän bieát vaø ñieàu trò THA, caùc thoùi quen veà aên maën, huùt thuoác, uoáng röôïu, HÑTL cuûa beänh nhaân. Caân vaø thöôùc ño ñeå ño chieàu cao, caân naëng. Phaân tích soá lieäu baèng STATA 6.0.YÙ ùnghóa thoáng keâ ñöôïc xaùc ñònh khi P <0,05 trong pheùp kieåm chi bình phöông vôùi caùc bieán soá rôøi vaø pheùp kieåm t vôùi caùc bieán lieân tuïc. KEÁT QUAÛ VAØ BAØN LUAÄN Moâ taû daân soá nghieân cöùu Baûng 1. Caùc ñaëc ñieåm daân soá cuûa maãu: Ñaëc ñieåm Taàn soá Tyû leä Nhoùm tuoåi 18 – 34 35 – 44 45 – 54 55 – 64 ≥ 65 12 56 107 111 232 2,32 10,81 20,66 21,43 44,79 Phaùi Nam Nöõ 232 286 44,79 55,21 Daân toäc: Kinh Hoa 505 13 97,49 2,51 133 Ñaëc ñieåm Taàn soá Tyû leä Trình ñoä hoïc vaán Muø chöõ Caáp 1 Caáp 2 Caáp 3 Cao ñaúng _ ñaïi hoïc trôû leân 60 229 133 82 14 11,59 44,21 25,68 15,83 2,70 Ngheà nghieäp Lao ñoäng chaân tay (LÑCT) Lao ñoäng trí oùc (LÑTO) Buoân baùn nhoû, giaø yeáu, noäi trôï 245 30 243 47,30 5,79 46,91 Ña soá beänh nhaân THA coù tuoåi töø 55 trôû leân (87%), trình ñoä hoïc vaán thaáp döôùi caáp 2 (81,5%), LÑCT vaø thuoäc nhoùm buoân baùn nhoû, giaø yeáu, noäi trôï do ñaây laø nhoùm ngöôøi lôùn tuoåi. Baûng 2: Trò soá trung bình, ñoä leäch chuaån cuûa tuoåi, chieàu cao, caân naëng, BMI vaø so saùnh giöõa hai phaùi Trung bình Ñoä leäch chuaån(ÑLC) Trò soá nhoû nhaát Trò soá lôùn nhaát So saùnh giöõa nam vaø nöõ (pheùp kieåm t) Tuoåi: Chung Nam Nöõ 60,9 57,2 63,8 13,5 13,6 12,8 26 92 Tuoåi trung bình cuûa nam THA thaáp hôn nöõ P= 0,000 Chieàu cao: Chung Nam Nöõ 1,55 1,60 1,50 0,08 0,06 0,05 1,3 1,8 Chieàu cao cuûa nam hôn nöõ P= 0,000 Trung bình Ñoä leäch chuaån(ÑLC) Trò soá nhoû nhaát Trò soá lôùn nhaát So saùnh giöõa nam vaø nöõ (pheùp kieåm t) Caân naëng(kg) Chung Nam Nöõ 55,83 58,98 53,29 10,53 10,28 10,05 28 96 Nam naëng hôn nöõ P= 0,000 BMI (kg/m2) Chung Nam Nöõ 23,22 22,80 23,55 3,96 3,56 4,23 13,32 42,67 Nam coù BMI thaáp hôn nöõ P=0,01 Tuoåi trung bình cuûa beänh nhaân THA nam nhoû hôn nöõ cho thaáy nam coù khuynh höôùng maéc beänh THA sôùm hôn nöõ; nhöng khi caøng lôùn tuoåi thì tyû leä nöõ maéc beänh THA cao hôn nam( )3 . Chieàu cao, caân naëng trung bình cuûa nam lôùn hôn nöõ nhöng BMI laïi thaáp hôn coù yù nghóa thoáng keâ, cho thaáy nöõ coù khuynh höôùng dö caân hôn nam. Baûng 3 Taàn soá vaø tyû leä beänh nhaân THA bieát mình bò THA töø tröôùcCÑT vaø Kieåm soaùt ñöôïc HA Taàn soá Tyû leä% Bieát mình bò THA 299 57,72 soá THA Ñieàu trò ñaày ñuû 123 23,75 soá THA Kieåm soaùt ñöôïc HA 52 10,04 soá THA Neáu tính theo quy taéc 50%( )1 theo Höôùng daãn veà ñieàu trò THA cuûa TCYTTG vaø Hieäp Hoäi THA theá giôùi (ISH) 1999: THA 50% khoâng ñöôïc chaån ñoaùn 50% ñöôïc chaån ñoaùn 50% khoâng ñöôïc ñieàu trò 50% ñöôïc ñieàu trò 50% khoâng kieåm soaùt ñöôïc 50% kieåm soaùt ñöôïc HA Neáu chöa coù chieán löôïc can thieäp quaûn lyù beänh nhaân THA thì quy taéc naøy vaãn coù giaù trò. Trong maãu nghieân cöùu cuûa chuùng toâi: 134 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 THA 42,8% khoâng ñöôïc chaån ñoaùn 57,72% ñöôïc chaån ñoaùn 58,8% khoâng ñöôïc ñieàu trò 41,1% ñöôïc ñieàu trò 57,7% khoâng kieåm soaùt ñöôïc 42,3% kieåm soaùt ñöôïc HA Soá beänh nhaân ñeán khaùm taïi y teá cô sôû coøn raát ít chæ coù 9,8%. Moät soá khoâng nhoû beänh nhaân khaùm thaày thuoác nam, hoaëc khoâng khaùm, töï yù mua thuoác uoáng (28,96%). Söï khaùc bieät naøy coù yù nghóa thoáng keâ vôùi P <0,025 trong pheùp kieåm chi bình phöông, giaù trò xð 2 =9,016 (df=2). Tyû leä ñöôïc chaån ñoaùn coù cao hôn nhöng tyû leä ñieàu trò vaø ñaït keát quaû ñieàu trò laïi thaáp hôn so vôùi luaät 50%. Baûng 4. Taàn soá vaø tyû leä veà ñieàu trò beänh THA cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ bieát THA Taàn soá Tyû leä % - Khoâng khaùm (töï mua thuoác uoáng ôû tieäm thuoác taây hoaëc uoáng thuoác nam) 101 33,78 Khaùm baùc só: - Coù khaùm baùc só 198 66,22 - Khoâng (töï yù ngöng thuoác khi huyeát aùp xuoáng hoaëc khi naøo meät môùi ñi khaùm vaø uoáng thuoác tieáp) 148 49,50 Uoáng thuoác ñeàu ñaën - Coù (uoáng thuoác ñeàu ñaën lieân tuïc) 151 50,50 - Khoâng (töï yù boû 1 hay vaøi thöù trong toa thuoác hay soá laàn uoáng) 145 48,66 Uoáng thuoác ñuû lieàu - Coù (uoáng ít nhaát 80% soá thuoác trong toa) 153 51,34 - Y teá Phöôøng 29 9,8 - Y Teá Quaän 47 15,88 - Beänh vieän tuyeán treân 70 23,65 - Baùc só tö 65 21,96 Nôi khaùm beänh - Khaùc (ñoâng y, thaày cuùng, nhaø thuoác taây, khoâng khaùm...) 85 28,72 - Khoâng taùi khaùm 86 28,96 - Khi meät môùi khaùm 104 35,02 - Taùi khaùm moãi 3 thaùng hay ngaén hôn 101 34,01 Bao laâu taùi khaùm moät laàn - Taùi khaùm vôùi khoaûng caùch hôn 3 thaùng 6 2,02 Baûng 5. Trò soá trung bình HATT; HATTr cuûa hai nhoùm coù ñieàu trò (CÑT) vaø Khoâng ÑT Trung bình ÑLC Soá nhoû nhaát Soá lôùn nhaát So saùnh CÑT vaø KÑT HATT(mmHg) Chung KÑT CÑT 149,33 151,38 142,76 17,99 16,86 19,92 100 240 HATT cuûa nhoùm CÑT thaáp hôn KÑT P=0,0001 HATTr(mmHg) Chung KÑT CÑT 87,18 88,82 81,98 11,19 11,03 10,07 60 125 HATTr cuûa nhoùm CÑT thaáp hôn nhoùm KÑT P=0,000 Trong nhoùm CÑT thì trò soá HATT vaø HATTr thaáp hôn coù yù nghóa thoáng keâ, trò soá naøy laø 81,98 6ð10mmHg ñoái vôùi HATTr cho thaáy khi CÑT thì trò soá HATTr ñaït hieäu quaû oån ñònh hôn; HATT tuy coù thaáp hôn trong nhoùm CÑT nhöng vaãn coøn cao hôn muïc tieâu ñieàu trò vaø dao ñoäng trong khoaûng 20 mmHg cho thaáy HATT khoù kieåm soaùt ñöôïc duø coù ñieàu trò. Baûng 6. Taàn soá vaø tyû leä beänh nhaân coù caùc beänh lyù khaùc nhö beänh maïch vaønh, tai bieán maïch maùu naõo, suy tim, suy thaän, ñaùi thaùo ñöôøng ñaõ bieát qua giaáy tôø toa thuoác vaø beùo phì Beänh lyù Taàn soá Tyû leä % Beänh maïch vaønh 31 5,99 Tai bieán maïch maùu naõo 14 2,7 Suy tim 29 5,6 Suy thaän 0 0 ÑTÑ 72 13,9 Beùo phì 184 35,52 Theo baûng treân thì tyû leä beänh nhaân coù ñieàu trò ñuùng coøn ít, khoâng yù thöùc ñöôïc khi coù beänh phaûi uoáng thuoác thöôøng xuyeân ñeå kieåm soaùt huyeát aùp, phaûi theo doõi caån thaän vaø ñeàu ñaën, vieäc ñieàu trò beänh raát tuøy tieän. 135 Tyû leä beänh nhaân coù caùc tình traïng beänh lyù treân döïa vaøo tieàn söû ñaõ coù ñieàu trò beänh coù giaáy tôø xeùt nghieäm, toa thuoác cuûa y teá. Tuy thaät söï chöa laøm ñöôïc caùc xeùt nghieäm ñeå taàm soaùt caùc bieán chöùng treân ôû beänh nhaân THA, nhöng tyû leä cho thaáy cuõng caàn phaûi löu yù ñeå chaån ñoaùn cho beänh nhaân goùp phaàn phoøng ngöøa caùc bieán chöùng tim maïch. Tyû leä beänh nhaân beùo phì quaù cao, cho thaáy raát caàn phaûi giaùo duïc söùc khoeû cho beänh nhaân ñeå giaûm caân. Baûng 7: Tyû leä ngöôøi coù caùc haønh vi aên maën, huùt thuoác, uoáng röôïu, hoaït ñoäng theå löïc trong hai nhoùm bieát THA vaø khoâng bieát THA Khoâng Coù Haønh vi Taàn soá Tyû leä% Taàn soá Tyû leä% Kieåm ñònh söï khaùc bieät giöõa 2 nhoùm bieát THA vaø khoâng bieát THA baèng pheùp kieåm chi bình phöông AÊn maën: Khoâng bieát Bieát Chung 90 179 269 41,10 59,87 51,93 129 120 249 58,9 40,13 48,07 Tyû leä aên maën trong nhoùm bieát THA thaáp hôn xð 2 =17,84; P=0,000<0,05 Huùt thuoác: Khoâng bieát Bieát Chung 155 243 398 70,78 81,27 76,83 64 56 120 29,22 18,73 23,17 Tyû leä huùt thuoác trong nhoùm bieát THA thaáp hôn xð 2 =7,82; P=0,005<0,05 Uoáng röôïu: Khoâng bieát Bieát Chung 149 262 411 68,04 87,63 79,34 70 37 107 31,96 12,37 20,66 Tyû leä uoáng röôïu trong nhoùm ñaõ bieát THA thaáp hôn xð 2 =29,59; P=0,000<0,05 Hoaït ñoäng theå löïc: Khoâng bieát Bieát Chung 66 126 192 30,14 42,14 37,07 153 173 326 69,86 57,86 62,93 Tyû leä HÑTL trong nhoùm bieát THA thaáp hôn vôùi xð 2 =7,8; P=0,005<0,05 Baûng 8: Lieân quan giöõa aên maën, huùt thuoác, uoáng röôïu, hoaït ñoäng theå löïc vôùi kieåm soaùt ñöïoc HA, hieäu chænh vôùi tuoåi, phaùi, hoïc vaán (hoài quy logistic) Yeáu toá OR KTC 95% P AÊn maën 0,33 0,17 – 0,64 0,001 Huùt thuoác 1,21 0,50 – 2,91 0,67 Uoáng röôïu 0,83 0,30  2,25 0,71 Hoaït ñoäng theå löïc 0,85 0,45 – 1,57 0,61 Qua keát quaû treân thì chæ coù aên maën laø aûnh höôûng treân vieäc kieåm soaùt ñöôïc HA, aên maën laøm cho khoù kieåm soaùt ñöôïc HA hôn vôùi OR=0,33;. Chuùng toâi chöa chöùng minh ñöôïc moái lieân quan giöõa nhöõng haønh vi coøn laïi vôùi vieäc kieåm soaùt ñöôïc HA do côõ maãu coøn nhoû vì chæ phaân tích treân nhoùm coù ñieàu trò maø thoâi. Tuy vaäy ñieàu naøy cuõng cho thaáy laø aên maën aûnh höôûng maïnh vaø treân vieäc kieåm soaùt HA. Nhöõng haønh vi khaùc phaûi coù thôøi gian laâu daøi môùi thaáy ñöôïc hieäu quaû. AÙp duïng ñieàu naøy treân ñieàu trò beänh nhaân: trong khi ñoái töôïng chöa theå boû ñöôïc huùt thuoác, uoáng röôïu vaø chöa hoaït ñoäng theå löïc ñöôïc theo yeâu caàu thì vieäc aên laït laø voâ cuøng quan troïng, maø cuï theå hôn laø boû haún khoâng duøng theâm nöôùc chaám trong böõa aên. KEÁT LUAÄN – KIEÁN NGHÒ Maãu nghieân cöùu goàm 518 beänhnhaân THA phaùt hieän ñöôïc qua ñieàu tra cô baûn taïi 15 Traïm Y teá Phöøô ng Quaän 4 vaøo thaùng 4/2004. Ña soá tuoåi töø 55 trôû leân. nöõ chieám tyû leä cao hôn nam do phaân boá cuûa nöõ trong daân soá chung cao hôn nam(4), trình ñoä hoïc vaán döôùi caáp 2 laøm ngheà LÑCT. * Soá beänh nhaân chöa ñöôïc chaån ñoaùn kòp thôøi (chæ coù 57,72% ngöôøi THA bieát mình bò THA), chöa ñöôïc quaûn lyù vaø höôùng daãn ñieàu trò ñaày ñuû (chæ coù 23,75% ngöôøi THA coù ñieàu trò) vaø tyû leä ñaït keát quaû ñieàu trò coøn thaáp (10,04%). Khi bieát THA ngöôøi daân giaûm aên maën, huùt thuoác uoáng röôïu. * Vaán ñeà ñieàu trò beänh taêng huyeát aùp thöïc söï coøn raát tuøy tieän. Beänh nhaân khoâng coù yù thöùc theo doõi beänh, khoâng uoáng thuoác ñaày ñuû, khoâng taùi khaùm khi heát thuoác... Ña soá chæ ñi taùi khaùm khi coù trieäu chöùng nhöùc ñaàu, choùng maët... Tyû leä hoaït ñoäng theå löïc trong hai nhoùm ñeàu cao do daân Quaän 4 laøm ngheà Lao ñoäng chaân tay nhieàu, tyû leä naøy coù giaûm ñi ôû nhoùm bieát THA do ñaây ña soá laø ngöôøi giaø khoâng coøn lao ñoäng. Tyû leä ngöôøi beänh THA ñeán khaùm beänh ôû y teá cô sôû coøn thaáp, ngöôøi daân chæ thích khaùm ôû caùc beänh vieän tuyeán treân hoaëc baùc só tö. Ñieàu naøy goùp phaàn laøm 136 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 * Caùc beänh vieän tuyeán treân seõ ñieàu trò caùc beänh nhaân naëng hoaëc coù toån thöông cô quan ñích nhö nhoài maùu cô tim, tai bieán maïch maùu naõo, suy tim, suy thaän qua giai ñoaïn caáp sau ñoù traû veà y teá cô sôû theo doõi vaø ñieàu trò tieáp tuïc. Beänh vieän tuyeán treân phaûi thöôøng xuyeân taäp huaán cho Y Teá cô sôû ñeå taêng cöôøng khaû naêng chaån ñoaùn vaø ñieàu trò beänh cho Y teá cô sôû; thu huùt beänh nhaân veà Phöôøng ñeå giaûm taûi cho caùc beänh vieän. quaù taûi cho caùc beänh vieän tuyeán treân, ñöa ñeán haäu quaû laø beänh nhaân khoâng ñöôïc giaùo duïc söùc khoeû kyõ löôõng, khoâng ñöôïc theo doõi saùt vaø nhaéc nhôû taùi khaùm ñuùng heïn. Kieán nghò Chöông trình Phoøng choáng beänh THA raát caàn ñöôïc xaây döïng ñeå haï thaáp tyû leä maéc beänh vaø haïn cheá bieán chöùng do beänh gaây ra. Ñeå xaây döïng chöông trình caàn coù söï quyeát taâm thöïc hieän cuûa ngaønh Y Teá, söï hoã trôï cuûa caùc ban ngaønh ñoaøn theå coù lieân quan, nhaát laø söï hoã trôï veà kinh phí vaø nhaân söï cuûa chính quyeàn ñòa phöông. Naêm 2003, TP HCM coù ñeà ra chöông trình Phoøng choáng beänh tim maïch noùi chung, trong ñoù coù beänh THA. Chöông trình naøy ñang böôùc ñaàu ñöôïc thöïc hieän vaø moät trong nhöõng muïc tieâu laø quaûn lyù ñöôïc 50% beänh nhaân THA töø ñaây ñeán naêm 2010( )8 . Qua nghieân cöùu naøy, xin ñöôïc trình baøy moät soá kieán nghò nhö sau: Xaây döïng maïng löôùi Thuoác ñieàu trò * Caàn coù chính saùch trôï giaù cho beänh nhaân ngheøo khoâng coù baûo hieåm y teá. * Thuoác phaûi mua ñöôïc deã daøng vaø höôùng daãn söû duïng kyõ löôõng. Heïn taùi khaùm khi heát thuoác laø ñieàu quan troïng ñeå theo doõi ñieàu trò, traùnh vieäc duøng moät toa thuoác trong nhieàu naêm maø khoâng taùi khaùm. * Caùc hieäu thuoác taây chæ baùn thuoác theo toa maø khoâng ñöôïc quyeàn töï baùn theo yeâu caàu beänh nhaân laøm cho vieäc ñieàu trò trôû neân khoù theo doõi vaø khoâng ñaùnh giaù ñöôïc nguy cô tim maïch cho beänh nhaân. Giaùo duïc söùc khoûe * Y Teá cô sôû: Traïm Y teá Phöôøng phaûi laø ñôn vò chuû yeáu trong quaûn lyù beänh nhaân THA trong ñòa baøn phöôøng mình. Baùc só Phöôøng khaùm söùc khoûe, khaùm beänh vaø thöôøng xuyeân toå chöùc caùc ñôït khaùm taàm soaùt beänh. Khi phaùt hieän ñöôïc beänh nhaân tieàn THA, THA caàn theo doõi, naém danh saùch vaø quaûn lyù chaët cheõ. Neáu hoï khoâng ñeán khaùm ñuùng heïn caàn phaûi nhaéc nhôû, coù bieän phaùp hoã trôï neáu hoï gaëp khoù khaên veà tieàn baïc hay vieäc ñi laïi. * Caàn xaây döïng moät chöông trình Giaùo duïc söùc khoûe roäng khaép ñeå taêng cöôøng kieán thöùc cho coäng ñoàng: treân baùo, ñaøi, bích chöông, tôø rôi, trong chöông trình hoïc cuûa hoïc sinh... ñeå giaûm caùc haønh vi coù haïi cho söùc khoûe. Noäi dung caàn nhaán maïnh ñeán caùc thoùi quen caàn thay ñoåi nhö chaám theâm nöôùc chaám trong böõa aên haøng ngaøy, uoáng röôïu nhieàu hôn moät lon bia hay moät ly nhoû röôïu maïnh, ít hoaït ñoäng theå löïc, taêng caân quaù möùc. Nhaân vieân giaùo duïc söùc khoeû cuõng caàn nhaéc nhôû beänh nhaân veà caùch ñieàu trò ñuùng beänh THA, theo doõi beänh, uoáng thuoác ñaày ñuû, taùi khaùm theo heïn... * Ñieàu döôõng Phöôøng laø ngöôøi seõ theo doõi huyeát aùp cuûa beänh nhaân thöôøng xuyeân, ghi soå vaø baùo baùc só neáu huyeát aùp khoâng kieåm soaùt ñöôïc. Khi huyeát aùp oån ñònh ñieàu döôõng kieåm tra ñònh kyø, nhaéc nhôû beänh nhaân thöïc hieän caùc haønh vi coù lôïi nhö giaûm aên maën, ngöng huùt thuoác, giaûm uoáng röôïu, giaûm caân, taêng hoaït ñoäng theå löïc... * Khi beänh nhaân ñi khaùm beänh nhaân vieân y teá caàn phaûi boû nhieàu thôøi gian hôn ñeå noùi chuyeän vôùi beänh nhaân, giuùp ngöôøi beänh coù thaùi ñoä ñuùng vaø thay ñoåi ñöôïc caùc haønh vi coù haïi cho söùc khoûe. * Khi khoâng kieåm soaùt ñöôïc huyeát aùp hoaëc coù toån thöông cô quan ñích caàn chuyeån vieän, Baùc só Phöôøng vaø tuyeán treân seõ laøm vieäc vôùi nhau ñeå naém caùc thoâng tin cuûa beänh nhaân ñeå vieäc ñieàu trò thuaän tieän, lieân tuïc vaø ít toán keùm cho beänh nhaân,... * Nhaân vieân y teá caàn ñöôïc trang bò kyõ naêng giaùo duïc söùc khoûe ñeå laøm coâng taùc naøy coù hieäu quaû hôn. * Chuù troïng ñeán caùc ñoái töôïng coù trình ñoä hoïc vaán thaáp (muø chöõ vaø caáp 1) khoâng tieáp caän ñöôïc 137 thoâng tin. 2. Donfeng G et al: Prevalence, Awarness, Treatment and Control of hypertension in China. Hypertension 2002; 40: 920. Kinh phí 3. Gordon H. William: Hypertensive vascular disease – Approach to the patient with hypertension. Harrison’ s Principles of Internal Medicine 15th edition, 2000. * Kinh phí cuûa ngaønh caàn chuù troïng ñeán caùc nhaân vieân y teá Phöôøng, laø ngöôøi thöïc hieän vieäc ñieàu trò THA ngay töø böôùc chaån ñoaùn ñaàu tieân vaø theo doõi beänh nhaân saùt sao nhaát. 4. Hoäi nghò trieån khai chöông trình phoøng choáng beänh tim maïch Sôû Y teá TP. Hoà Chí Minh 2003. 5. Hypertension study group: Prevanlence, awareness, treatment and control of hypertension among the elderly in Bangladesh and India: a multicentre study. Bulletin of World Health Organization, 2001, 79(6). * Kinh phí cuõng caàn chi cho coâng taùc giaùo duïc söùc khoûe ñeå hoaït ñoäng naøy ñaït hieäu quaû cao. 6. Joint National Commitee on Prevention, Detection, Evaluation, Treatment of High Blood Pressure - The Seventh Report, 2003. Coù theå thöïc hieän trong maïng löôùi y teá tö nhaân hoaëc dòch vuï y teá, ñeå ngöôøi daân coù nhu caàn vaø coù ñieàu kieän coù theå löïa choïn cho mình nôi ñieàu trò thích hôïp. 7. Nguyeãn Minh Taâm- Nguyeãn thò Truùc – Nghieân cöùu ñaëc ñieåm dòch teã beänh THA taïi tænh Tieàn Giang _ Kyû yeáu toùm taét baùo caùo khoa hoïc Hoäi nghò tim maïch khu vöïc phía Nam laàn thöù VI, TPHCM töø 22 - 24/ 04/2003. Loàng gheùp caùc chöông trình Loàng gheùp chöông trình quaûn lyù vaø ñieàu trò THA vôùi caùc chöông trình khaùc nhö: Lao, Hen pheá quaûn, Tieâm chuûng môû roäng, Vieâm hoâ haáp caáp... khi ñi vaõng gia giuùp tieát kieäm ñöôïc coâng söùc raát nhieàu, tieán tôùi vieäc quaûn lyù söùc khoûe theo hoä gia ñình. 8. Phaïm Gia Khaûi vaø coäng söï – Ñaëc ñieåm Dòch teã hoïc beänh THA taïi Haø Noäi (1998) - Kyû yeáu toaøn vaên caùc ñeà taøi khoa hoïc – Ñaïi hoäi tim maïch Quoác gia laàn thöù VIII, taïp chí Tim maïch hoïc soá 21/2000, pp 258-295. 9. Taï vaên Bình: Beänh beùo phì, nguy cô vaø thaùi ñoä cuûa chuùng ta- Kyû yeáu toaøn vaên caùc ñeà taøi khoa hoïc. ÑH Noäi tieát, ñaùi thaùo ñöôøng VòeâtNAm laàn thöù Nhaát taïi Haø Noäi, 1-2/11/2001, trang 323-331. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 10. Thoáng keâ cuûa Phoøng Hoä tòch UÛy ban Nhaân daân Quaän 4 - 2003. 1. Anderman MH - Höôùng daãn veà ñieàu trò THA cuûa Toå chöùc Y teá Theá giôùi vaø Hieäp hoäi THA Theá giôùi 1999, pp 4-6. 11. WHO - Lifestyle modification & blood pressure control. JAMA 2003; 289(16) 2083-2093. 138