Bồi duỡng năng lực đào tạo kiến thức thông tin cho cán bộ thư viện Đại học

BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 8/2006 51 ược sự tài trợ của UNESCO, Trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội đã phối hợp với Trung tâm Thông tin Phát triển Việt Nam (VDIC) và Trung tâm Tài nguyên Tri thức Phát triển Úc (ADS – Australian Development Scholarships Centre) tổ chức khóa bồi dưỡng năng lực đào tạo kiến thức thông tin cho cán bộ thư viện của một số trường đại học tại Việt Nam. Khoá bồi dưỡng diễn ra từ ngày 8 đến 12 tháng 5 năm 2006 tại trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội với sự tham dự của khoảng 20 cán bộ thư viện đến từ các trường đại học: Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Ngoại ngữ Hà nội, Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, Trường Y tế Công cộng Hà Nội, Đại học Đà Nẵng, Đại học Khoa học Tự nhiên TP.HCM, Đại học Cần Thơ, Đại học An Giang và Thư viện Trung tâm Đại học Quốc Gia TP.HCM. Mục đích của khóa học nhằm: • Tạo cơ hội cho các cán bộ thư viện gặp gỡ và thảo luận về Kiến thức thông tin (Information Literacy) và các vấn đề liên quan đến việc đào tạo kiến thức thông tin trong các trường đại học tại Việt Nam. • Phát triển kỹ năng thông tin cho cán bộ thư viện đại học Việt Nam • Bồi dưỡng năng lực đào tạo kiến thức thông tin cho các cán bộ thư viện đại học, giúp người học khai thác một cách hiệu quả nhất những tài nguyên thông tin sẵn có cũng như đào tạo lại cho các đồng nghiệp. • Tạo diễn đàn chia sẻ kinh nghiệm và tri thức giữa các cán bộ thư viện trong phạm vi quốc gia và quốc tế. Yêu cầu của khóa học đối với các thư viện tham gia được quy định khá chặt chẽ và mang tính thiết thực: • Thư viện phải đang tiến hành hoặc mong muốn tiến hành các khóa tập huấn, đào tạo người sử dụng thư viện về kiến thức thông tin. • Sau khi tham dự hội thảo và tập huấn, người tham gia hội thảo và thư viện của họ phải có kế hoạch về việc triển khai các lớp tập huấn cho người sử dụng thư viện về kiến thức thông tin tại thư viện của mình và gởi kế hoạch này cho đơn vị tổ chức hội thảo. Có thể nói đây là một hội thảo và tập huấn mang dáng dấp khác hẳn những hội thảo được tổ chức trước đây về mặt nội dung lẫn phương pháp học tập. Lịch học tập dành cho phần thực hành và thảo luận chiếm hơn 2/3 thời gian. Người tham dự tập huấn thật sự là trung tâm, chúng tôi đã tiếp thu được nhiều điều mới mẻ từ các chuyên gia đến từ Hoa Kỳ, Úc, Lào và Việt Nam, cũng như những kinh nghiệm quý báu của các đồng nghiệp từ thư viện các trường đại học trong nước. BỒI DUỠNG NĂNG LỰC ĐÀO TẠO KIẾN THỨC THÔNG TIN CHO CÁN BỘ THƯ VIỆN ĐẠI HỌC Training Workshop of Information Literacy Capacity Building for Vietnamese Academic Librarians Hà Nội, 8-12/5/2006 D BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 8/2006 52 • Tiến sĩ Kenneth Haycock hiện là giáo sư và giám đốc Trường Khoa học thông tin và thư viện thuộc Đại học San José State. Người có kinh nghiệm lâu năm trong lãnh vực nghiên cứu về kiến thức thông tin trong các trường học ở Bắc Mỹ. Ông đã mang đến hội thảo một hình ảnh khá đầy đủ về môn học “Kiến thức thông tin – Information Literacy” còn khá mới mẻ đối với cán bộ thư viện Việt Nam nói chung và cán bộ thư viện đại học nói riêng. Sự cần thiết phải cung cấp những kỹ năng thông tin cho học sinh và sinh viên, cách thức để tiến hành một chương trình hay kế hoạch đào tạo về kiến thức thông tin trong các trường đại học. Đặc biệt nhấn mạnh sự hợp tác giữa cán bộ thư viện và giảng viên thông qua việc đổi mới phương pháp giảng dạy và đánh giá sinh viên chính là điều cốt lõi mang lại thành công cho chương trình đào tạo kiến thức thông tin. Cần hiểu rõ về một khái niệm: Người cán bộ thư viện thầy giáo (teacher-librarian). Bà Gail Parr, GĐ Thư viện ADS và Ông Chansy Phuongsouketh, GĐ Thư viện ĐHQG Lào • Ông Chansy Phuongsouketh – giám đốc Thư viện Trung tâm, Đại học Quốc gia Lào. Ông đã trao đổi một số kinh nghiệm trong việc nghiên cứu và triển khai chương trình đào tạo Information Literacy tại Đại học Quốc gia Lào trong hai năm trở lại đây. Bao gồm các nội dung cơ bản về việc sử dụng thư viện của sinh viên Lào, vai trò của kiến thức thông tin trong phát triển kinh tế xã hội, sự cần thiết của môn học Information Literacy đối với sinh viên đại họcĐồng thời ông cũng khẳng định lại một lần nữa việc phát triển kiến thức thông tin trong trường đại học chỉ thành công khi có sự hợp tác giữa giảng viên và cán bộ thư viện, môn học kiến thức thông tin được giảng dạy chính thức trong chương trình giảng dạy của trường đại học, có sự khác biệt giữa chương trình dành cho cử nhân, thạc sĩ và các chương trình phải có tính linh hoạt. Diễn giả mô tả khá chi tiết chương trình giảng dạy kiến thức thông tin tại Đại học Quốc gia Lào, học viên tham dự đã gặt hái được nhiều kinh nghiệm có thể áp dụng trong trường đại học của chúng ta vì Đại học Việt Nam và Lào có nhiều điểm khá tương đồng. • Bà Gail Parr – Giám đốc Thư viện Trung tâm Tài nguyên Tri thức Phát triển Úc. Người có nhiều năm kinh nghiệm trong việc phát triển kiến thức thông tin. Qua những câu chuyện thực tế mà bà từng trãi qua cũng như những câu hỏi gợi ý của bà vối vai trò hoạt náo viên là người học hết sức hứng thú trong phát biểu ý kiến BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 8/2006 53 và thảo luận về các nội dung của kiến thức thông tin và triển vọng triển khai của môn học này ở các trường đại học Việt Nam. • Ông Nghiêm Xuân Huy – giảng viên Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, ông dã phác họa một bức tranh khá đầy đủ về việc triển khai kiến thức thông tin tại các trường đại học Việt Nam. Sự cần thiết phải tích hợp kiến thực thông tin vào chương trình đại học, cơ sở để thực hiện và mục tiên của kiến thức thông tin. Những thuận lợi cũng như những giải pháp tổng thể và giải pháp triển khai. Đặc biệt nhấn mạnh về khía cạnh đạo đức trong sử dụng thông tin (cách ghi tài liệu tham khảo của sinh viên và đánh giá tài liệu tham khảo của giảng viên trong các bài tập hoặc các bài nghiên cứu khoa học), tôn trọng quyền tác giả. Tuy còn ở mức độ lý thuyết nhưng cũng là những cơ sở để cán bộ thư viện tham khảo khi thiết kế cho mình một kế hoặc hành động tại các trường đại học tham gia hội thảo. Qua hai ngày làm việc với 4 chuyên gia trong lãnh vực kiến thức thông tin, chúng tôi nhận thức một cách sâu sắc về sự cần thiết của môn kiến thức thông tin đối với học sinh, sinh viên và cả những đối tương khác trong việc hình thành những kỹ năng thông tin cần thiết cho việc học tập hôm nay và hướng tới việc học tập suốt đời (life-long learning) của mỗi cá nhân và cả cộng đồng. Chúng tôi đến với hội thảo với tâm thế của người muốn tiếp thu những cái mới để phát triển thư viện, nâng cao hiệu quả phục vụ người sử dụng và chúng tôi đã gặt hái được khá nhiều thành công cho bản thân và thư viện của mình qua ba ngày làm việc theo nhóm theo sự hướng dẫn của Cô Gail và thầy Huy. • Lớp được chia thành 4 nhóm, mỗi nhóm 4 người, chúng tôi mỗi người đọc hai bài báo về Information Literacy và tóm tắt nội dung. Sau đó những người đọc chung hai bài trong mỗi nhóm lại tụ thành một nhóm khác. Nhóm này thảo luận về hai bài mình đã đọc và hoàn thành một số kết luận rút ra từ những gì mình đọc và hiểu. Lần thứ ba, trở lại với nhóm ban đầu, lần lượt mỗi người trình bày lại nội dung của hai bài mình đã lĩnh hội để mọi người nghe và góp ý. Hoàn tất buổi thảo luận, mỗi người nắm vững nội dung kiến thức của 8 bài báo về Information Literacy, một kết quả tuyệt vời của hình thức học theo nhóm. Buổi trao đổi kinh nghiệm tại Khóa tập huấn BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 8/2006 54 • Thảo luận được điều khiển hoàn toàn bởi người học, nhóm 4 người đến từ các Thư viện Đại học An Giang, Đại học Khoa học Tự nhiên TP. HCM, Đại học Cần Thơ và Trường Y tế Cộng cộng Hà Nội lần lượt trình bày những kinh nghiệm trong quá trình phát triển dịch vụ thư viện, đào tạo người sử dụng, kết quả bước đầu. Đồng thời cũng nêu bật những khó khăn đang gặp phải và định hướng trong tương lai gần tại cơ quan mình đang công tác. Các bạn học đã có rất nhiều điều chia sẻ, đặc biệt là những trăn trở làm thế nào để có thể tích hợp và triển khai kiến thức thông tin vào chương trình giảng dạy đại học, bí quyết nào để thuyết phục lãnh đạo nhà trường?, hình thức nào để tạo được mối quan hệ giữa thư viện và giảng viên, đổi mới phương pháp giảng dạy và đánh giá để tạo đòn bầy cho việc sử dụng thư viện một cách hiệu quả? Bản thân cán bộ thư viện phải tự làm mới hình ảnh của mình và thư viện như thế nào? Hàng trăm câu hỏi được đưa ra thảo luận và chính chúng tôi – những người học đã cùng nhau trả lời. Một diễn đàn trên Internet mang tên nhóm Information Literacy Việt Nam đã được hình thành, hàng ngày chúng tôi có thể trao đồi, chia sẻ và thông báo cho nhau về kế hoạch, tình hình triển khai, khó khăn, thuận lợi, kinh nghiệmtừ thực tế đơn vị mình đang công tác. • Mỗi nhóm gồm 4 người đến từ các thư viện khác nhau, chúng tôi cùng hợp tác phác thảo một kế hoạch hành động cho việc triển khai một số nội dung trong Kiến thức thông tin với một đối tượng người sử dụng tại một trường đại học cụ thể. o Nhóm 1: Training 1st year students to use library resources at Ha Noi University of Education o Nhóm 2: Information literacy action plan Economic school Can Tho University o Nhóm 3: Developing IL for lecturers at Da Nang Polytechnical University o Nhóm 4: Library training course for the 1st year undergraduate students at HUT Học tập và thảo luận nhóm Tuy đây là lần đầu tiên học viên thiết kế một kế hoạch hành động nhưng chúng tôi đã cố gắng vận dụng những nội dung mình đã gặt hái được trong hội thảo, các bản kế hoạch có thể chưa được hoàn hảo này sẽ là nền tảng, hay nói cách khác là các khuôn BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 8/2006 55 mẫu để khi trở về với các trường đại học chủ quản, chúng tôi sẽ phát triển một bản kế hoạch chi tiết, hoàn chỉnh và thiết thực hơn. • Thật thú vị khi toàn bộ thành viên tham gia hội thảo và lãnh đạo Trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội đã có một buổi tối liên hoan và giao lưu đầy ý nghĩa. Những vấn đề nảy sinh trong hội thảo lại được cởi mở trao đổi, sự cảm thông giữa các cán bộ thư viện đại học từ Nam ra Bắc lại càng sâu sắc. Một điều không nói ra nhưng ai cũng hiểu là tất cả những người đang ngồi với nhau đều có chung “cái tâm “ với nghề thư viện, mong muốn phát triển thư viện, ước mơ đem đến những dịch vụ tốt nhất cho người sử dụng, cho nền giáo dục nước nhà. • Trước khi kết thúc khóa học, mỗi học viên được 15 phút để trình bày kế hoạch hành động sắp đến khi quay về cương vị công tác của mình. Hầu như ai cũng có tâm trạng háo hức muốn làm viết thật nhiều, muốn nói thật nhiều và làm thật nhiều để đưa môn học kiến thức thông tin vào chương trình giảng dạy ở các trường đại học. Gần 20 bản kế hoạch cá nhân đã được trình bày trong ngày bế giảng hội thảo. Giảng viên cùng học viên trong buổi lễ bế giảng Khóa tập huấn Một tuần lễ tuy ngắn ngủi đã trôi qua thật nhanh, những điều học được thì khá nhiều và hết sức quý báu. Tất cả đang mở ra một cơ hội cho cán bộ thư viện đại học Việt Nam để họ thật sự trở thành người thầy thứ hai sau giảng viên, thuật ngữ teacher- librarian sẽ ngày càng trở nên thân thuộc với sinh viên và cộng đồng người sử dụng. Trách nhiệm của cán bộ thư viện đại học càng trở nên nặng nề với vai trò mới nhưng chúng tôi tin rằng với tâm huyết của mình, sự ủng hộ của lãnh đạo, sự cộng tác của giảng viên và các phòng chức năng, người sử dụng, việc tích hợp và triển khai môn học Kiến thức thông tin trong các trường đại học Việt Nam sẽ thành công. Góp phần hình thành kỹ năng thông tin phục vụ việc học tập suốt đời cho các thế hệ tương lai của Việt Nam. Để kết thúc bài viết của mình, chúng tôi xin phép được sử dụng một câu ngạn ngữ của Trung Quốc: “Cho một con cá anh ta chỉ có một bữa ăn, nếu dạy cho anh ta cách câu cá, anh ta sẽ có cá ăn suốt đời”. DƯƠNG THÚY HƯƠNG ghi