Biến động thành phần loài côn trùng gây hại và thiên địch trên cây hoa hồng ở Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội

73 HNUE JOURNAL OF SCIENCE DOI: 10.18173/2354-1059.2019-0054 Natural Sciences, 2019, Volume 64, Issue 10A, pp. 73-81 This paper is available online at BIẾN ĐỘNG THÀNH PHẦN LOÀI CÔN TRÙNG GÂY HẠI VÀ THIÊN ĐỊCH TRÊN CÂY HOA HỒNG Ở TÂY TỰU, BẮC TỪ LIÊM, HÀ NỘI Bùi Minh Hồng1*, Bùi Thị Như Quỳnh1, Vũ Quang Mạnh1 và Sakkouna Phommavongsa 2 1 Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2Trường THPT NongBone, Viêng Chăn, Lào Tóm tắt. Điều tra thành phần loài của côn trùng và thiên địch trên cây hoa hồng tại vùng Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội đã xác định được 15 loài côn trùng gây hại thuộc 11 họ, 6 bộ và 5 loài thiên địch thuộc 3 họ, 2 bộ. Trong thành phần côn trùng gây hại, bộ Cánh vảy (Lepidoptera) có số họ lớn nhất, bao gồm 4 họ là: Arctiidae, Noctuidae, Papilionidae và Pieridae, chiếm 36,36% tổng số họ thu được. Đây là bộ có số lượng loài lớn nhất: 6 loài (chiếm 40%). Trong thành phần thiên địch, bộ Cánh cứng (Coleoptera) có số lượng loài nhiều nhất: 4 loài (chiếm 80%) và bộ Hai cánh (Diptera) chỉ có 1 loài (chiếm 20%). Có 9 loài côn trùng gây hại xuất hiện phổ biến trên cây hoa hồng là rệp muội, bọ xít muỗi xanh, bọ trĩ, bọ hung, sâu khoang, sâu xanh, bướm phượng đen, bướm cải và ruồi nhà, với mật độ (con/m2) lần lượt là 6,66; 3,22; 10,18; 0,4; 1,74; 2,32; 2,3; 2,64; 2,9 và chúng xuất hiện nhiều vào tháng 10, 1, và 2. Có 5 loài thiên địch xuất hiện phổ biến trên cây hoa hồng là bọ rùa 6 vằn đen, bọ rùa chữ nhân, bọ rùa đỏ, bọ cánh cộc nâu và loài ruồi ăn rệp với mật độ (con/m2) lần lượt là 1,44; 0,4; 1,12; 0,52; 3,16 và chúng xuất hiện nhiều vào tháng 10, 1, và 2. Từ khóa: Biến động thành phần loài, côn trùng gây hại, cây hoa hồng, thiên địch, Tây Tựu. 1. Mở đầu Ở Việt Nam có khí hậu đa dạng, đất đai màu mỡ, phần đông dân sống bằng nghề nông nghiệp nên rất thuận lợi cho nghề trồng hoa phát triển. Tại miền Bắc, diện tích trồng hoa đạt trên 2000 ha và ngày càng được mở rộng. Trong đó, diện tích trồng hoa hồng khá cao, chiếm 40% diện tích trồng hoa trên cả nước (Nguyễn Xuân Linh, 2000) [1]. Hà Nội được đánh giá là vùng trồng và tiêu thụ hoa lớn nhất, nổi tiếng với các làng nghề trồng hoa truyền thống như Ngọc Hà, Nhật Tân, Tây Tựu Theo Đinh Văn Viết (1997)[2], nhu cầu sử dụng hoa của nhân dân thành phố Hà Nội khá cao 100% số người dùng hoa trong các ngày lễ tết; 96% vào các ngày rằm và 16% người dân dùng hoa hàng ngày. Tuy nhiên, hiện nay việc trồng hoa hồng đang gặp phải nhiều khó khăn từ khâu sản xuất đến thu hoạch, nhưng vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và phẩm chất hoa hồng đó là các loài côn trùng gây hại phát triển mạnh mà chưa có biện pháp phòng trừ hiệu quả, do chưa có sự hiểu biết đầy đủ về thành phần loài, quy luật phát sinh phát triển của chúng và vai trò của các loài thiên địch đối với các loài sinh vật gây hại còn ít. Ngày nhận bài: 19/7/2019. Ngày sửa bài: 29/9/2019. Ngày nhận đăng: 1/10/2019. Tác giả liên hệ: Bùi Minh Hồng. Địa chỉ e-mail: bui_minhhong@yahoo.com Bùi Minh Hồng*, Bùi Thị Như Quỳnh, Vũ Quang Mạnh và Sakkouna Phommavongsa 74 Bài báo này cung cấp một số dẫn liệu về thành phần loài, biến động của côn trùng và thiên địch trên cây hoa hồng ở Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội là cơ sở khoa học cho việc phòng trừ côn trùng gây hại trên cây hoa hồng đạt hiệu quả cao và góp phần tăng sản lượng. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu Điều tra định kỳ tháng một lần từ tháng 10/2018 đến tháng 2/ 2019 theo phương pháp điều tra 5 điểm ngẫu nhiên nằm trên đường chéo của khu vực điều tra. Điểm điều tra phải cách bờ ít nhất 2 m, điểm nọ cách điểm kia 25 m và số điểm điều tra càng nhiều càng tốt, mỗi điểm cơ diện tích 5 m2. Quan sát, phát hiện và thu thập các loài côn trùng và thiên địch có trên tất cả các giống cây hoa hồng được trồng phổ biến và phương pháp nghiên cứu vai trò của các loài thiên địch trên cây hoa hồng theo QCVN 01-38: 2010/BNNPTNT [3]. Phương pháp thu mẫu được tiến hành như sau: Đối với côn trùng và thiên địch sống trên cây dùng vợt để thu bắt con trưởng thành, hoặc bắt bằng tay đối với con non, nhộng bộ cánh vảy, cánh cứng... Mẫu thu được ngâm ngay vào cồn loãng 30% để bảo quản. Con trưởng thành bộ cánh vảy (Lepidoptera) thì cho vào túi ép giấy và đưa về ghim trên xốp và sấy ở nhiệt độ 450C trong 3 - 4 ngày. Tiến hành phân loại côn trùng và thiên địch theo hệ thống phân loại chuyên khảo của tác giả Charles et al., (2005)[4] và tham khảo tài liệu của Kazuo O và Hà Quang Hùng (2003) [5]. 2.2. Kết quả và thảo luận 2.2.1. Thành phần loài côn trùng gây hại trên cây hoa hồng tại Tây Tựu, Hà Nội. Chúng tôi đã tiến hành điều tra thành phần loài côn trùng gây hại trên cây hoa hồng tại các địa điểm nghiên cứu thuộc phường Tây Tựu, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội và thu được kết quả trình bày ở Bảng 1. Bảng 1. Thành phần loài côn trùng trên cây hoa hồng tại Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội TT Tên Việt Nam Tên khoa học Họ Bộ phận bị hại Mức độ phổ biến I Bộ Cánh đều (Homoptera) 1 Rệp vảy Aulacaspis sp. Diaspididae Thân + 2 Rệp muội Macrosiphum rosae (Linnaeus, 1758) Aphidiae Lá, ngọn non ++ II Bộ Cánh nửa (Hemiptera) 3 Bọ xít xanh Nezara viridula (Linnaeus, 1758) Pentatomidae Lá, ngọn non - 4 Bọ xít muỗi xanh Helopeltis theivora (Waterhouse, 1886) Miridae Lá, ngọn non ++ III Bộ Cánh tơ (Thysanoptera) 5 Bọ trĩ Frankliniella intonsa (Trybom, 1895) Thripidae Lá non, nụ, hoa +++ 6 Bọ trĩ Thrips sp. Thripidae Lá non, nụ, hoa + 7 Bọ trĩ Scirtothrips dorsalis Thripidae Lá bánh tẻ + Biến động thành phần loài côn trùng gây hại và thiên địchtrên cây hoa hồng ở Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội 75 (Hood, 1919) IV Bộ Cánh cứng (Coleoptera) 8 Bọ hung Adoretus sp. Scarabaeidae Lá ++ V Bộ Cánh vảy (Lepidoptera) 9 Sâu róm Spilosoma sp. Arctiidae Lá, nụ, hoa + 10 Sâu xanh Helicoverpa armigera (Hubn, 1808) Noctuidae Lá non, nụ, hoa +++ 11 Sâu khoang Spodoptera litura (Fabricius, 1775) Noctuidae Lá non, nụ, hoa +++ 12 Sâu đo xanh Plusia sp. Noctuidae Lá ++ 13 Bướm phượng đen Papilio polytes (Linnaeus, 1758) Papilionidae Lá, nụ, hoa +++ 14 Bướm cải Pieris rapae (Linnaeus, 1758) Pieridae Lá, nụ, hoa +++ VI Bộ Hai cánh (Diptera) 15 Ruồi nhà Musca domestica (Linnaeus, 1758) Muscidae Nụ, hoa +++ Ghi chú: -: Rất ít xuất hiện (≤ 20% tần suất bắt gặp); +: Ít xuất hiện (20 - 40 % tần suất bắt gặp) ++: Xuất hiện trung bình (≥ 40 - 60% tần suất bắt gặp); +++: Xuất hiện nhiều (≥ 60% tần suất bắt gặp) Qua Bảng 1 cho thấy, thành phần côn trùng hại trên cây hoa hồng ở vùng Tây Tựu, Hà Nội khá phong phú, bao gồm 15 loài thuộc 11 họ, 6 bộ côn trùng. Chúng gây hại trên cây hoa hồng ở các bộ phận khác nhau của cây làm giảm năng suất và phẩm chất của hoa, làm cho cây sinh trưởng còi cọc. Các loài côn trùng gây hại trên cây hoa hồng chủ yếu là các loài thuộc bộ Cánh đều (Homoptera), bộ Cánh nửa (Hemiptera), bộ Cánh tơ (Thysanoptera), bộ Cánh cứng (Coleoptera), bộ Cánh vảy (Lepidoptera) và bộ Hai cánh (Diptera) Để tìm hiểu số lượng và tỉ lệ các loài, các họ côn trùng gây hại trên cây hoa hồng ở các địa điểm nghiên cứu, tiến hành phân tích các mẫu đã thu thập được. Kết quả được thể hiện Bảng 2. Bảng 2. Tỉ lệ thành phần côn trùng gây hại trên cây hoa hồng ở vùng Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội TT Tên Bộ Họ Loài Số lượng Tỉ lệ (%) Số lượng Tỉ lệ (%) 1 Bộ cánh đều 2 18,18 2 13,33 2 Bộ cánh nửa 2 18,18 2 13,33 3 Bộ cánh tơ 1 9,10 3 20,00 4 Bộ cánh cứng 1 9,10 1 6,67 5 Bộ cánh vảy 4 36,36 6 40,00 6 Bộ hai cánh 1 9,10 1 6,67 Tổng số 11 100 15 100 Bùi Minh Hồng*, Bùi Thị Như Quỳnh, Vũ Quang Mạnh và Sakkouna Phommavongsa 76 Kết quả ở Bảng 2 cho thấy, số lượng và tỉ lệ các họ, các loài côn trùng gây hại thu được ở các bộ là khác nhau. Bộ Cánh vảy (Lepidoptera) có số họ lớn nhất, gồm 4 họ là: Arctiidae, Noctuidae, Papilionidae và Pieridae, chiếm 36,36% tổng số họ thu được, và là bộ có số lượng loài lớn nhất với 6 loài, chiếm 40%. Các bộ: Cánh tơ (Thysanoptera), Cánh cứng (Coleoptera), Hai cánh (Diptera) là những bộ có số lượng loài và họ ít, nhưng xuất hiện phổ biến và mức độ gây hại nghiêm trọng. Bộ Cánh tơ (Thysanoptera) bao gồm 3 loài thuộc họ Thripidae, chiếm 9,10% tổng số họ và 20% tổng số loài thu được. Trong đó, loài bọ trĩ Frankliniella intonsa xuất hiện phổ biến và gây thiệt hại nghiêm trọng trên cây hoa hồng. Bộ Cánh cứng (Coleoptera) có 1 loài Adoretus sp. thuộc họ Scarabaeidae, chiếm 9,10% tổng số họ và 6,67% tổng số loài thu thập được, thấp nhất trong các bộ côn trùng gây hại trên cây hoa hồng, bộ Hai cánh (Diptera) có 1 loài ruồi nhà Musca domestica gây hại gián tiếp và là môi giới truyền bệnh. Để tìm hiểu đa dạng thành phần các loài côn trùng gây hại trên cây hoa hồng, tiến hành điều tra mật độ xuất hiện qua các tháng điều tra, kết quả được thể hiện Bảng 3. Bảng 3. Đa dạng thành phần loài côn trùng gây hại trên cây hoa hồng qua các tháng điều tra tại Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội TT Tên Việt Nam Tên khoa học Mật độ xuất hiện qua các tháng (con/m 2 ) Mật độ trung bình 10 11 12 1 2 I Bộ Cánh đều (Homoptera) 1 Rệp vảy Aulacaspis sp. 5,2 0 2,6 6,5 5,0 3,86 2 Rệp muội Macrosiphum rosae 6,7 2,4 4,0 8,2 12,0 6,66 II Bộ Cánh nửa (Hemiptera) 3 Bọ xít xanh Nezara viridula 4,1 0 1,6 0 2,7 1,68 4 Bọ xít muỗi xanh Helopeltis theivora 4,5 0 3,2 2,4 6,0 3,22 III Bộ Cánh tơ (Thysanoptera) 5 Bọ trĩ Frankliniella intonsa 15,9 5,6 6,0 10,6 12,8 10,18 6 Bọ trĩ Thrips sp. 5,0 0 0 4,2 5,4 2,92 7 Bọ trĩ Scirtothrips dorsalis 3,2 0 2,2 0 4,0 1,88 IV Bộ Cánh cứng (Coleoptera) 8 Bọ hung Adoretus sp. 2,0 0 0 0 0 0,4 V Bộ Cánh vảy (Lepidoptera) 9 Sâu róm Spilosoma sp. 2,2 0 0 2,4 1,5 1,22 10 Sâu xanh Helicoverpa armigera 3,4 1,6 0 2,5 4,1 2,32 11 Sâu khoang Spodoptera litura 2,2 0 1,5 1,4 3,6 1,74 12 Sâu đo xanh Plusia sp. 1,2 0 0 1,0 1,2 0,68 13 Bướm phượng đen Papilio polytes 3,0 1,0 1,8 2,7 3,0 2,3 14 Bướm cải Pieris rapae 2,8 1,0 2,4 3,0 4,0 2,64 Biến động thành phần loài côn trùng gây hại và thiên địchtrên cây hoa hồng ở Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội 77 VI Bộ Hai cánh (Diptera) 15 Ruồi nhà Musca domestica 3,0 2,0 2,5 2,0 5,0 2,9 Trung bình tổng số 4,29 0,91 1,85 3,13 4,69 Qua quá trình điều tra xác định được 9 loài côn trùng gây hại xuất hiện phổ biến trên cây hoa hồng là: rệp muội, bọ xít muỗi xanh, bọ trĩ, bọ hung, sâu khoang, sâu xanh, bướm phượng đen, bướm cải và ruồi nhà, với mật độ (con/m2) lần lượt là 6,66; 3,22; 10,18; 0,4; 1,74; 2,32; 2,3; 2,64; 2,9 và chúng xuất hiện nhiều vào tháng 10, 1, và 2. Côn trùng gây hại trên cây hoa hồng phát sinh quanh năm và gây hại trên tất cả các bộ phận của cây. Mức độ xuất hiện và khả năng gây hại tùy thuộc vào từng loài, điều kiện thời tiết và giai đoạn sinh trưởng của cây. Tuy nhiên, trên cây hoa hồng thường bị gây hại nặng vào các đợt lộc và lúc cây ra hoa. Đây là những giai đoạn cây tập trung nhiều chất dinh dưỡng nhất và điều kiện thời tiết rất thuận lợi cho côn trùng gây hại phát triển. Các yếu tố môi trường như: đất, nhiệt độ, độ ẩm, tuổi cây và các biện pháp canh tác đều ảnh hưởng tới sự phát sinh và gây hại của côn trùng trên cây hoa hồng. 2.2.2. Thành phần loài thiên địch trên cây hoa hồng tại Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội. Hiện nay, người làm vườn đã sử dụng các loài thiên địch trong phòng trừ côn trùng gây hại giúp giảm một lượng lớn thuốc bảo vệ thực vật. Do vậy, đây là biện pháp giúp giảm một khoản chi phí đáng kể cho người nông dân, không những bảo vệ môi trường mà còn đảm bảo an toàn cho cả người sản xuất và người sử dụng. Tiến hành điều tra thành phần các loài thiên địch trên cây hoa hồng tại Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội để xem mối quan hệ giữa các loài thiên địch và côn trùng gây hại, từ đó có thể sử dụng các loài thiên địch trong phòng trừ các loài côn trùng gây hại, kết quả được trình bày trong Bảng 4. Bảng 4. Thành phần loài thiên địch trên cây hoa hồng tại Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội TT Tên Việt Nam Tên khoa học Họ Mức độ phổ biến I. Bộ Cánh cứng (Coleoptera) 1 Bọ rùa 6 vằn đen Menochilus sexmaculatus (Fabricius, 1781) Coccinellidae +++ 2 Bọ rùa chữ nhân Coccinella transversalis (Fabricius, 1781) Coccinellidae + 3 Bọ rùa đỏ Micraspis discolor (Fabricius,1798) Coccinellidae ++ 4 Bọ cánh cộc nâu Paederus fuscipes (Curtis,1826) Staphyllinidae ++ II. Bộ Hai cánh (Diptera) 5 Ruồi ăn rệp Episyrphus balteatus (De Geer, 1776) Syrphidae +++ Ghi chú: -: Rất ít xuất hiện (≤ 20% tần suất bắt gặp, +: Ít xuất hiện (20 – 40 % tần suất bắt gặp) ++: Xuất hiện trung bình (≥ 40 – 60% tần suất bắt gặp) +++: Xuất hiện nhiều (≥ 60% tần suất bắt gặp) Bùi Minh Hồng*, Bùi Thị Như Quỳnh, Vũ Quang Mạnh và Sakkouna Phommavongsa 78 Kết quả cho thấy, thành phần loài thiên địch của côn trùng gây hại trên cây hoa hồng gồm 5 loài thuộc 3 họ của 2 bộ côn trùng. là: bộ cánh cứng (Coleoptera) và bộ hai cánh (Diptera). Trong quần thể thiên địch này thì bộ cánh cứng (Coleoptera) có số lượng loài xuất hiện phong phú nhất, chiếm tới 4 loài của 2 họ (80% tổng số loài); bộ hai cánh (Diptera) chỉ có 1 loài của 1 họ (20% tổng số loài). Để tìm hiểu số lượng và tỉ lệ các loài, các họ côn trùng là thiên địch trên cây hoa hồng ở các địa điểm nghiên cứu, tiến hành phân tích mẫu đã thu thập được. Kết quả được thể hiện ở Bảng 4. Bảng 5. Tỉ lệ các loài thiên địch trên cây hoa hồng tại Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội TT Tên Bộ Họ Loài Số lượng Tỉ lệ (%) Số lượng Tỉ lệ (%) 1 Cánh cứng 2 66,67 4 80 2 Hai cánh 1 33,33 1 20 Tổng 3 100 5 100 Bộ cánh cứng (Coleoptera) bao gồm 2 họ là: Coccinellidae và Staphyllinidae, chiếm tỉ lệ 66,67%. Đây là các loài thiên địch có vai trò rất lớn đối với các ruộng trồng cây hoa hồng. Trong các loài thiên địch của bộ cánh cứng, loài xuất hiện nhiều và có ý nghĩa lớn nhất là bọ rùa 6 vằn đen Menochilus sexmaculatus. Bộ hai cánh chỉ có một họ và một loài, chiếm 33,33% tổng số họ và 20% tổng số loài thiên địch thu được. Ruồi Episyrphus balteatus thuộc họ Syrphidae xuất hiện khá phổ biến Song song với quá trình điều tra các loài côn trùng gây hại chúng tôi cũng điều tra các loài thiên địch của chúng xuất hiện trên cây hoa hồng ở thời điểm nào, kết quả được trình bày ở Bảng 5. Bảng 6. Đa dạng thành phần loài thiên địch trên cây hoa hồng qua các tháng điều tra tại Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội TT Tên Việt Nam Tên khoa học Mật độ xuất hiện qua các tháng (con/m 2 ) Mật độ trung bình 10 11 12 1 2 I. Bộ Cánh cứng (Coleoptera) 1 Bọ rùa 6 vằn đen Menochilus sexmaculatus 1,0 1,0 0 2,2 3,0 1,44 2 Bọ rùa chữ nhân Coccinella transversalis 0 0 0 1,0 1,0 0,4 3 Bọ rùa đỏ Micraspis discolor 2,2 0 0 1,4 2,0 1,12 4 Bọ cánh cộc nâu Paederus fuscipes 1,0 0 0 1,6 0 0,52 II. Bộ Hai cánh (Diptera) 5 Ruồi ăn rệp Episyrphus balteatus 3,4 2,6 1,5 4,0 4,3 3,16 Trung bình tổng số 1,52 0,72 0,3 2,04 2,06 Biến động thành phần loài côn trùng gây hại và thiên địchtrên cây hoa hồng ở Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội 79 Kết quả cho thấy, có 5 loài thiên địch xuất hiện phổ biến trên cây hoa hồng là bọ rùa 6 vằn đen, bọ rùa chữ nhân, bọ rùa đỏ, bọ cánh cộc nâu và loài ruồi ăn rệp với mật độ (con/m2) lần lượt là 1,44; 0,4; 1,12; 0,52; 3,16 và chúng xuất hiện nhiều vào tháng 10, 1, và 2. Các loài này xuất hiện vào các tháng trùng với các loài côn trùng gây hại, điều này có thể là do tại thời điểm này các loài côn trùng gây hại xuất hiện với mật độ nhiều vào tháng 10, 1, 2. Bước đầu tiến hành tìm hiểu, điều tra và nghiên cứu vai trò của các loài thiên địch (côn trùng có ích) trên cây hoa hồng ở khu vực nghiên cứu. Kết quả được thể hiện ở bảng 6. Bảng 7. Phạm vi vật mồi của các loài thiên địch trên hoa hồng tại Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội TT Tên Việt Nam Tên khoa học Tên vật mồi I Bộ Cánh cứng (Coleoptera) 1 Bọ rùa đỏ Micraspis discolor Loài Macrosiphum rosae; Aulacaspis sp. trứng và sâu non của các loài (Helicoverpa armigera, Spodoptera litura, Plusia sp.) và trứng của loài (Papilio polytes, Pieris rapae) 2 Bọ rùa 6 vằn đen Menochilus sexmaculatus Loài Macrosiphum rosae; trứng và sâu non của các loài (Helicoverpa armigera, Spodoptera litura, Plusia sp.); trứng của các loài (Papilio polytes, Pieris rapae) và loài nhện Tetranychus urticae Koch 3 Bọ rùa chữ nhân Coccinella transversalis Loài Macrosiphum rosae; trứng và sâu non của các loài (Helicoverpa armigera, Spodoptera litura, Plusia sp.) và trứng của loài (Papilio polytes, Pieris rapae) 4 Bọ cánh cộc nâu Paederus fuscipes Loài Macrosiphum rosae; trứng và sâu non của các loài (Helicoverpa armigera, Spodoptera litura, Plusia sp.) và trứng của loài (Papilio polytes, Pieris rapae, Nezara viridula, Frankliniella intonsa) II Bộ Hai cánh (Diptera) 5 Ruồi ăn rệp Episyrphus balteatus Macrosiphum rosae Qua kết quả ở Bảng 6, cho thấy thành phần côn trùng có ích trên cây hoa hồng có 5 loài và quan sát các loài thiên địch sử dụng các loài côn trùng gây hại làm thức ăn. Các loài côn trùng có ích như bọ rùa 6 vằn đen, bọ rùa đỏ, bọ rùa chữ nhân, bọ cánh cộc nâu thường sử dụng vật mồi là trứng, rệp, sâu non tuổi nhỏ của một số loài gây hại của bộ cánh vảy như rệp muội (Macrosiphum rosae), sâu khoang (Spodoptera litura), sâu xanh (Helicoverpa armigera), sâu đo xanh (Plusia sp.), bọ xít xanh (Nezara viridula), bọ trĩ (Frankliniella intonsa) và loài nhện Tetranychus urticae Koch . Ấu trùng của loài ruồi ăn rệp thường sử dụng vật mồi là loài rệp muội Macrosiphum rosae gây hại trên cây hoa hồng làm thức ăn, trưởng thành thì không bắt mồi chúng thường hút mật hoa hồng. Bùi Minh Hồng*, Bùi Thị Như Quỳnh, Vũ Quang Mạnh và Sakkouna Phommavongsa 80 Như vậy, các loài thiên địch có phổ vật mồi khác nhau, kết quả cho thấy có thể xác định được mối quan hệ giữa côn trùng gây hại và thiên địch, đưa ra các giải pháp để phòng trừ côn trùng gây hại có hiệu quả. Các nghiên cứu về các vật mồi của các loài thiên địch có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng qui trình nhân nuôi cho từng loài thiên địch trong phòng thí nghiệm. Từ đó, sử dụng các loài thiên địch đó để phòng trừ các loài côn trùng gây hại trong sản xuất Nông nghiệp để tạo ra sản phẩm Nông nghiệp không bị nhiễm bởi thuốc bảo vệ thực vật. 3. Kết luận Xác định được 15 loài côn trùng gây hại trên cây hoa hồng tại Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội thuộc 6 bộ là: bộ Cánh đều (Homoptera), bộ Cánh nửa (Hemiptera), bộ Cánh tơ (Thysanoptera), bộ Cánh cứng (Coleoptera), bộ Cánh vảy (Lepidoptera), bộ Hai cánh (Diptera), bộ Cánh vảy có số lượng loài nhiều nhất với 6 loài, chiếm 40%, bộ Cánh cứng và bộ Hai cánh có số lượng loài ít nhất với 1 loài, chiếm 6,67%. Trong đó, có 9 loài côn trùng gây hại xuất hiện phổ biến là rệp muội, bọ xít muỗi xanh, bọ trĩ, bọ hung, sâu khoang, sâu xanh, bướm phượng đen, bướm cải và ruồi nhà, với mật độ (con/m2) lần lượt là 6,66; 3,22; 10,18; 0,4; 1,74; 2,32; 2,3; 2,64; 2,9 và chúng xuất hiện nhiều vào tháng 10, 1, và 2. Xác định được 5 loài thiên địch trên cây hoa hồng tại Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội thuộc 2 bộ Cánh cứng (Coleoptera) và bộ Hai cánh (Diptera). Trong đó, bộ Cánh cứng có số lượng loài nhiều nhất, 4 loài, chiếm 80%, bộ Hai cánh chỉ có 1 loài, chiếm 20%. Trong đó có 5 loài thiên địch xuất hiện phổ biến là bọ rùa 6 vằn đen, bọ rùa chữ nhân, bọ rùa đỏ, bọ cánh cộc nâu và loài ruồi ăn rệp với mật độ (con/m2) lần lượt là 1,44; 0,4; 1,12; 0,52; 3,16 và chúng xuất hiện nhiều vào tháng 10, 1, và 2. Phổ vật mồi của các loài thiên địch trên cây hoa hồng ở Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội là Macrosiphum rosae, Frankliniella intonsa, Adoretus sp., Spodoptera litura, Helicoverpa armigera, Papilio polytes, Pieris rapae, Plusia sp., Nezara viridula. và loài nhện Tetranychus urticae Koch. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Nguyễn Xuân Linh, 2000, Kỹ thuật trồng hoa. NXB Nông nghiệp Hà Nội. [2] Đinh Văn Viết, 1997, Tìm hiểu khả năng phát triển hoa và cây cảnh ở huyện Gia Lâm, Hà Nội [3] Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn. QCVN 01 – 38: 2010/BNNPTNT, “Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về phương pháp điều tra phát hiện dịch hại cây trồng” [4] Charles A. Triplehorn and Norman F. Johnson, 2005. Borror and DeLong's Introduction to the Study of Insects, 7th edition (Thomas Brooks/Cole, 2005) a classic textbook in North America. [5] Kazuo O and Ha Quang Hung, 2003. Insect collection and Preservation. HAU – JICA project Gia Lam, Ha Noi, Vietnam, 40 tr. [6] Bùi Minh Hồng, Nguyễn Việt Hà, Trần Đình Chiến, Nguyễn Đức Hùng, 2014. Nghiên cứu thành phần loài và biến động của côn trùng và nhện trên hoa cúc (Chrysanthemum) ở Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội năm 2012 và 2013. Tạp chí khoa học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, tập 30, số 1S, tr.89-94. Biến động thành phần loài côn trùng gây hại và thiên địchtrên cây hoa hồng ở Tây Tựu, Bắc Từ Liêm, Hà Nội 81 ABSTRACT Fluctuations in species composition of insect pests and natural enemies on the rose trees (Rosa sp.) at Tay Tuu, BacTu Liem, Ha Noi Bui Minh Hong 1 , Bui Thi Nhu Quynh 1 , Vu Quang Manh and Sakkouna Phommavongsa 2 1 Faculty of Biology, Hanoi National University of Education 2 NongBone High School, Vientiane, Laos The investigation of species composition of insects and natural enemies of Rosa sp. at Tay Tuu, Bac Tu Liem, Ha Noi has identified 15 species of harmful insects belonging to 11 family and 6 orders; 5 species of natural enemies belonging to 3 family and 2 orders. There are 9 species of insect pests appearing commonly on Rosa sp.: Macrosiphum rosae, Helopeltis theivora, Frankliniella intonsa Trybom, Adoretus sp., Spodoptera litura Fabr, Helicoverpa armigera Hubn, Papilio polytes Linnaeus, Pieris rapae Linnaeus, Musca domestica L. with densities (units/m 2 ) of: 6.66; 3.22; 10.18; 0.4; 1.74; 2.32; 2.3; 2.64; 2.9, respectively. They appear more commonly in October, January and February. There are 5 species of natural enemies appearing commonly on Rosa sp.: Micraspis discolor, Menochilus sexmaculatus, Coccinella transversalis, Paederus fuscipes and Episyrphus balteatus. Their densities (units/m 2 ) in turn is: 1.44; 0.4; 1.12; 0.52; 3.16, respectively and they appear more commonly in October, January and February. Keywords: Species composition flutuations, insect pests, rose trees, natural enemy, Tay Tuu.