Báo cáo Qui trình sản xuất, chế biến và bảo quản hạt lúa giống tại trại giống cây trồng Long Phú

TRƯỜNG ĐH HÙNG VƯƠNG TP. HỒ CHÍ MINH KHOA CÔNG NGHỆ SAU THU HOẠCH LÊ VĂN TRUNG QUI TRÌNH SẢN XUẤT, CHẾ BIẾN VÀ BẢO QUẢN HẠT LÚA GIỐNG TẠI TRẠI GIỐNG CÂY TRỒNG LONG PHÚ Ngành: Công Nghệ Sau Thu Hoạch BÁO CÁO RÈN NGHỀ MỘT THÁNG SÓC TRĂNG –NĂM 2011 GIẤY XÁC NHẬN CỦA ĐƠN VỊ THỰC TẬP TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG TP. HỒ CHÍ MINH KHOA CÔNG NGHỆ SAU THU HOẠCH BM: 01-RN CHẤM ĐIỂM BÁO CÁO RÈN NGHỀ 1 THÁNG LỜI CẢM ƠNMỤC LỤC Chương 1: Giới thiệu………………………………………………… ………….……4 Chương 2: Nội dung và Phương pháp thực hiện ……………………….…….………..5 2.1 Thời gian thực hiện…………………………………………………………....5 2.2 Địa điểm thực hiện………………………………….………………………....5 2.3 Tổng quan về Trại giống Long Phú……………………….…………………..5 2.4 Phương tiện …………………………………………….……………...……...5 2.5 Qui trình sản xuất, chế biến và bảo quản hạt lúa giống…….…………………5 2.5.1 Sản xuất hạt giống lúa………………………………………………….……6 2.5.2 Chế biến hạt lúa giống....................................................................................8 a. Làm khô hạt giống...........................................................................................8 b. Làm sạch hạt lúa………………………………….…………………...……12 2.5.3 Bảo quản hạt giống………………………………………………………...16 2.6 Tận dụng các phụ phẩm……………………………………………………...17 Chương 3: Tóm Lại….……………………………………………………………….18 Tài liệu tham khảo………………………………………………………………….....19 DANH SÁCH CÁC HÌNH Hình 1: Ruộng cấy khảo nghiệm các giống lúa mới của Trại giống Long Phú..............6 Hình 2: Ruộng sản xuất thử của Trại giống Long Phú....................................................7 Hình 3: Ruộng nhân giống của Trại giống Long Phú......................................................7 Hình 4: Lúa sau khi được đưa vào trong bể của lò sấy………………………………...8 Hình 5: Lò đốt, quạt gió và động cơ của lò sấy lúa……………………………………9 Hình 6: Nhiệt kế dùng để kiểm tra nhiệt độ trong quá trình sấy………………………..9 Hình 7: Bể chứa lúa được phủ kín bạt trước khi sấy lớp trên mặt……………………10 Hình 8: Các cửa hông được mở khi cho hơi nóng đi từ trên xuống…………..………11 Hình 9: Sơ đồ mô phỏng lò sấy lúa không đảo chiều…………………………………11 Hình 10: Dụng cụ lấy mẫu lúa để kiểm tra và máy đo ẩm độ hạt……………….……12 Hình 11: Lúa được giê thả trước khi làm sạch hoàn toàn……………………………..13 Hình 12: Cấu tạo mặt phía trước của máy giê…………...……………………………14 Hình 13: Đường ra của các hạt không đạt tiêu chuẩn………...………………………14 HHHình 14: Hạt đạt tiêu chuẩn sẽ được cho vào bao chứa……………………………….15 Hình 15: Giàn giê công suất lớn………………………………………………………16 Hình 16: Lúa giống sau khi được đóng bao………...…………………………………16 Hình 17: Lúa được chất thành từng cây trong kho bảo quản……………………...…..17 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 MỞ ĐẦU Đặt vấn đề (em nêu lên tình hình , lý do chọn lựa đề tài) Mục đích của đề tài (nêu lên mục đích của đề tài để làm gì) Nội dung thực hiện (cần thực hiện những nội dung nào) Lúa là một loại cây trồng quan trọng nhất tại vùng nhiệt đới. Diện tích trồng lúa chiếm khoảng 1/3 diện tích đất canh tác trên toàn thế giới. Khoảng 144,1 triệu ha đã được sử dụng để trồng lúa và khoảng 50% dân số trên thế giới là ăn gạoviết như vậy là không được, viết lại cho hay hơn. Đồng Bằng Sông Cửu Long có diện tích canh tác lúa chiếm 40% và sản lượng lúa chiếm 50% so với cả nước. Đây cũng là vị trí địa lý thuận lợi, là trung tâm kinh tế, văn hóa của vùng, hoạt động lúa gạo xuất khẩu thu hút sự chú ý của nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước. Nhưng cơ sở vật chất cho công nghệ sau thu hoạch của các loại nông sản nói chung và cho lúa gạo nói riêng vẫn còn xếp vào trình độ yếu so với các khu vực sản xuất nông nghiệp trong và ngoài nước. Nhiều năm tới, Đồng Bằng Sông Cửu Long sẽ phát triển thành thị khá nhanh lúc đó diện tích lúa sẽ bị thu hẹp nhưng chỉ tiêu về sản lượng vẫn tiếp tục tăng. Đó là một bài toán khó cho chiến lược an toàn lương thực của khu vực và của cả nước. Chúng ta cần có những giống lúa mới cho năng suất cao và phẩm chất tốt đồng thời phải nâng cao trình độ sản xuất, hoàn thiện hệ thống sản xuất, chế biến và bảo quản hạt giống . Sóc Trăng là một trong những tỉnh thuộc khu vực ĐBSCL có diện tích canh tác lúa khá lớn. Nhưng hàng năm việc người nông dân sử dụng hạt giống chưa đạt tiêu chuẩn để sạ, cấy còn rất cao. Chủ yếu là tự để giống và trao đổi giống cho nhau. Người dân chưa chú ý nhiều đến việc lựa chọn hạt giống tốt để gieo sạ nhằm tạo ra được hạt lúa đạt tiêu chuẩn về chất lượng và cho xuất khẩu. Trong canh tác lúa, hạt giống đóng vai trò quan trọng chính vì thế hiện nay hạt giống lúa cần được chú trọng và đầu tư đúng mức. Để có được hạt giống tốt thì các khâu từ sản xuất, chế biến và bảo quản phải tốt. Sau đây xin giới thiệu về một quy trình chế biến hạt lúa giống đạt tiêu chuẩn, hàng năm đã cung cấp một lượng hạt lúa giống có chất lượng cho bà con nông dân trong và ngoài tỉnh để gieo sạ trên đồng ruộng của mình, đó là qui trình sản xuất, chế biến và bảo quản hạt lúa giống tại Trại giống cây trồng Long Phú. CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN 2.1. Tổng quan về Trại giống Long Phú Trại giống cây trồng Long Phú với chức năng, nhiệm vụ là đơn vị nghiên cứu và tuyển chọn những giống cây trồng phù hợp với điều kiện địa phương, đồng thời sản xuất và cung ứng giống phục vụ cho nông dân trong tỉnh. Sản phẩm của Trại giống làm ra chủ yếu là hạt lúa giống, giống xoài, giống mía…Hàng năm với diện tích 28,6 ha sản xuất lúa giống trại giống đã cung cấp hơn 250 tấn giống nguyên chủng các loại cho bà con nông dân ở các địa phương trong và ngoài tỉnh. Hiện tại trại đang sản xuất các loại giống sau: OM5464. OM9915, MTL648, OM6976, OM5976, OM8923, OM8232, OM5629, OM7347, OM7364, OM6932, OM9921, OM6904, MTL480, TNĐB100... Sơ đồ tổ chức của cơ sở (em viết thêm phần này) 2.2. Tổng quan về sản xuất lúa giống trong và ngoài tỉnh Sóc Trăng (em tìm hiểu và trình bài thêm phần này) 2.3. Phương tiện sử dụng trong sản xuất lúa giống tại cơ sở Các loại thiết bị mà trại giống đang sử dụng gồm có: Máy bơm, máy cày, máy xới, máy cấy lúa, xe cuốc, máy gặt đập liên hợp, lò sấy lúa, máy giê, than đá, lưới cước, điện, bao bì, bọc nilon, quạt gió, cân, máy may bao và các vật dụng cần thiết khác… (em chèn hình thêm một số máy móc thiết bị) CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP KHẢO SÁT Phương pháp nghiên cứu sử dụng là sử dụng phương pháp đánh giá điều tra, thu thập thông tin, số liệu kĩ thuật của cơ sở sản xuất, gồm các công đoạn sau: Thu thập số liệu sẵn có của cơ sở sản xuất, từ đó đánh giá tình hình sản xuất của cơ sở. Trực tiếp quan sát quy trình sản xuất tại cơ sở. Phỏng vấn cán bộ kỹ thuật trong quá trình sản xuất. Phân tích các công đoạn trong quy trình sản xuất lúa giống tại cơ sở. CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 4.1. Qui trình sản xuất, chế biến, và bảo quản hạt lúa giống (Em vẽ sơ đồ quy trình ra) 4.2. giải thích quy trình (em giải thích từng công đoạn của quy trình) Qui trình bao gồm 3 khâu chính: 2.5.1 Sản xuất hạt lúa giống Để có được một giống lúa đạt năng suất, chất lượng tốt và phù hợp với điều kiện canh tác của địa phương thì phải trải qua các bước sau đây: Hình 1: Ruộng cấy khảo nghiệm các giống lúa mới của Trại giống Long Phú Sau khi nhận các bộ giống từ các Viện, Trường về thì tiến hành khảo nghiệm để so sánh năng suất, khả năng chống chịu sâu bệnh của từng giống. Ban đầu các giống sẽ được cấy với diện tích nhỏ khoảng 15 m2 và có 3 lần lặp lại. Từ đó chọn ra những giống đạt yêu cầu. Kế đến các giống đạt yêu cầu sẽ được gieo cấy ra diện tích rộng hơn khoảng 1000 m2 cho mỗi giống và tiếp tục loại bỏ các giống không đạt năng suất, bị nhiễm sâu bệnh. Hình 2: Ruộng sản xuất thử của Trại giống Long Phú Cuối cùng các giống có năng suất cao, phẩm chất tốt, chống chịu tốt với sâu bệnh sẽ được nhân giống để bán cho bà con nông dân. Hình 3: Ruộng nhân giống của Trại giống Long Phú 2.5.2 Chế biến hạt lúa giống a. Làm khô hạt giống Bể chứa lúa và khu vực lò sấy cần được vệ sinh thật kĩ trước khi đưa lúa lên lò để sấy. Hạt lúa giống sau khi được máy gặt đập liên hợp cắt từ ngoài đồng vào thì đổ ngay lên bể chứa lúa của lò sấy có lót một lớp lưới cước bên dưới. Lớp lúa trên bể chứa lúa có độ dày từ 50 – 55 cm là tốt nhất. Hình 4: Lúa sau khi được đưa vào trong bể của lò sấy Sau khi đổ đầy bể chứa lúa thì tiến hành đốt lò và khởi động mô tưa để quay quạt gió. Do đây là lò sấy không cần đảo hạt lúa nên đầu tiên ta cho hơi nóng đi từ phía dưới lên trước. Lò sấy được đốt bằng than đá, khoảng 1 giờ đồng hồ thì cho than đá vào lò đốt một lần. Để hạt giống đạt chất lượng thì cần giữ nhiệt độ trong quá trình sấy dao động từ 45 – 50 0C. Hình 5: Lò đốt, quạt gió và động cơ của lò sấy lúa Hình 6: Nhiệt kế dùng để kiểm tra nhiệt độ trong quá trình sấy Trong quá trình sấy cần thường xuyên kiểm tra ẩm độ của lúa bằng dụng cụ lấy mẫu và máy đo ẩm độ. Khi ẩm độ hạt lúa ở lớp dưới đạt 12%, lớp giữa 13,5%, lớp trên mặt từ 14-16 % thì tiến hành phủ bạt kín phía bên trên sau đó mở các cửa bên hông và cho hơi nóng đi từ trên xuống để cho hạt lúa khô đồng đều. Thời gian sấy sau khi phủ bạt có thể kéo dài từ 4-6 giờ sau đó kéo bạt ra để kiểm tra ẩm độ của hạt giống nếu đạt thì mới tắt lò. Hình 7: Bể chứa lúa được phủ kín bạt trước khi sấy lớp trên mặt Khi kiểm tra ẩm độ trung bình ở ba lớp tại nhiều điểm trên bể lúa đạt từ 12 – 13,5% thì ngưng sấy. Thời gian sấy hạt lúa thường kéo dài từ 8 – 14 giờ tùy thuộc vào ẩm độ của hạt lúc ban đầu. Số lượng lúa cho một lần sấy là 15 tấn lúa tươi và tiêu tốn khoảng 300- 400Kg than đá. * Một số lưu ý trong quá trình sấy hạt lúa giống: Nếu ẩm độ của hạt lúa trên 20% thì không nên để quá 24 giờ vì để quá lâu sẽ làm giảm sức nẩy mầm của hạt giống. Lúc đổ lúa lên bể chứa không được dẫm đạp lên lúa sẽ làm cho hạt lúa khô không đều. Không nên đổ lớp lúa quá dày sẽ làm cho sẽ làm lúa lâu khô, kéo dài thời gian sấy ngược lại nếu lớp lúa quá mỏng thì không giữ được hơi nóng bên dưới cũng sẽ làm cho lúa lâu khô. Cần phủ bạt và cài bạt cho thật kĩ để tránh cho hơi nóng thoát ra bên ngoài sẽ làm cho lúa lâu khô. Sau khi phủ bạt không nên thường xuyên mở bạt mà phải chờ cho đúng thời gian rồi mới mở bạt kiểm tra. ình 8: Các cửa hông được mở khi cho hơi nóng đi từ trên xuống Hình 9: Sơ đồ mô phỏng lò sấy lúa không đảo chiều Hình 10: Dụng cụ lấy mẫu lúa để kiểm tra và máy đo ẩm độ hạt b. Làm sạch hạt lúa Trước khi thực hiện việc làm sạch hạt giống nhằm tránh cho giống khỏi bị lẩn thì cần phải vệ sinh máy giê và khu vực quanh máy giê cho thật kĩ. Việc vệ sinh cho máy giê được thực hiện bằng cách dùng chổi quét những hạt lúa còn sót lại trên thành và bên trong máy giê. Do hạt lúa khi thu vào còn lẩn nhiều tạp chất, hạt cỏ dại và hạt lép lửng cho nên cần phải được làm sạch. Việc làm sạch hạt lúa gồm 2 giai đoạn: làm sạch sơ bộ và làm sạch hoàn toàn. Giai đoạn làm sạch sơ bộ hay còn gọi là giê thả. Cách làm như sau: lúa được đưa lên bồn chứa đặt cách mặt đất khoảng 1,5 m. Phía bên dưới đặt một chiếc quạt gió có đường kính 0,8 m, sau đó cho lúa rơi từ từ xuống và bật quạt gió nhằm loại bỏ bớt tạp chất, hạt cỏ dại, những hạt lép lửng. Chỉ lấy những hạt lúa tốt còn lẩn ít tạp chất, hạt cỏ và hạt lép lửng. Hình 11: Lúa được giê thả trước khi làm sạch hoàn toàn Giai đoạn làm sạch hoàn toàn là loại bỏ tiếp các tạp chất, hạt cỏ dại, hạt lép lửng còn sót lại sau khi được giê thả để cho lúa giống đạt được những tiêu chuẩn mà Việt Nam qui định khi sản xuất hạt lúa giống. Tiêu chuẩn chất lượng: Theo TCVN 1776 – 2004 Cấp giống Độ thuần Độ sạch Hạt cỏ dại Nẩy mầm Độ ẩm Nguyên chủng ≥ 99,9% ≥ 99% ≤ 5 hạt/kg ≥ 80% ≤ 13,5% Xác nhận ≥ 99,5% ≥ 99% ≤ 10 hạt/kg ≥ 80% ≤ 13,5% Sau khi lúa được làm sạch sơ bộ, lúa tiếp tục được làm sạch bằng máy giê. Cần vệ sinh sạch sẽ máy trước khi giê. Lúa được cho vào bể chứa của máy giê từ đây lúa được băng tải chuyển lên buồng hút. Bể chứa lúa Hình 12: Cấu tạo mặt phía trước của máy giê Hình 13: Đường ra của các hạt không đạt tiêu chuẩn Tại đây các hạt lép lửng, hạt cỏ dại, các tạp chất khác bị hút và được thổi ra qua một ống nối dài ra bên ngoài. Các hạt chắc được cho xuống hệ thống gằng, được run liên tục để đưa lúa về phía cửa ra. Trước khi xuống bao chứa, lúa phải đi qua một buồng hút thứ hai, buồng này có tác dụng hút các hạt lúa lửng, tạp chất còn lại rồi đổ ra ngoài bằng cửa bên hông của máy giê. HHHình 14: Hạt đạt tiêu chuẩn sẽ được cho vào bao chứa Để tận dụng hết được hạt lúa giống trong quá trình giê thì nên giê lại lần 2 đối với lượng hạt lúa ra bên cửa hông của máy giê. Các hạt lúa đạt tiêu chuẩn đi xuống bao chứa. Công suất của máy giê hoạt động trong một ngày được khoảng 5-7 tấn lúa giống. Bao chứa có ghi địa chỉ rõ ràng, các tiêu chuẩn về hạt lúa giống, tên giống, cấp giống, nơi sản xuất, ngày sản xuất, hạn sử dụng, trọng lượng tịnh. Mỗi bao chứa 50 kg hạt lúa giống, phía bên trong bao chứa có thêm một lớp bọc nilon, lớp bọc nilon này có tác dụng giữ cho ẩm độ hạt giống ít biến động và kéo dài hạn sử dụng của hạt lúa giống. Máy giê giới thiệu ở trên có công suất không cao nên sử dụng để giê các giống có số lượng ít. Riêng các giống có số lượng lớn thì phải sử dụng máy giê sau đây: Hình 15: Giàn giê công suất lớn 2.5.3 Bảo quản hạt giống Khi đóng bao xong thì lúa giống được chuyển vào kho chứa và chất được thành từng cây riêng biệt trên các ba lếch với từng giống khác nhau. Lúa sẽ được chất thành từng cây, cây này cách cây khác là 0.5m và cách vách tường là 0.7 m Hình 16: Lúa giống sau khi được đóng bao Việc bảo quản lúa giống trong kho được lâu dài và an toàn rất quan trọng. Bởi không bảo quản tốt thì hạt giống có thể bị nấm mốc, chuột, sâu, mối, mọt tấn công phá hại. Cho nên kho chứa phải đạt được các tiêu chí sau đây: kho phải cao ráo, kín đáo, thoáng mát, không bị mưa tạt, dột…. Trong trường hợp lúa giống bị chuột, sâu, mọt, mối tấn công thì có thể khắc phục hiện tượng này bằng cách sử dụng thuốc hóa học dạng xông hơi để diệt trừ chúng. Trước khi xử lý dùng bạt phủ kín lúa giống sau đó đặt thuốc rồi đóng kín cửa kho lại khoảng 1 tuần sau thì mở lớp bạt ra và dọn sạch sẽ bả thuốc. Trong quá trình sấy, bảo quản không đúng cách có thể xảy ra một hiện tượng ngoài mong muốn như ẩm độ tăng, hạt giống mất sức nẩy mầm, mốc… để khắc phục hiện tượng này thì trong quá trình sấy ẩm độ phải đạt và bảo quản phải đúng cách như giới thiệu ở trên. Thông thường khi làm tốt các khâu thì hạt giống bảo quản được 6-9 tháng và tỷ lệ nẩy mầm của hạt giống vẫn còn đạt tiêu chuẩn như qui định. Hình 17: Lúa được chất thành từng cây trong kho bảo quản 2.6 Tận dụng các phụ phẩm Nguồn phụ phẩm sau khi chế biến hạt giống khá lớn cho nên có thể tận dụng các phụ phẩm này vào nhiều mục đích khác nhau nhằm làm tăng lợi nhuận cho đơn vị. - Các hạt lững dùng để chăn nuôi gia cầm hoặc xay ra thành cám cho gia súc, cá ăn… - Đối với những hạt lép hoàn toàn thì đem ủ cho hoai mục để làm phân hữu cơ bón cho cây trồng như lúa, cây ăn trái,, Qua theo dõi qui trình chế biến hạt lúa giống tại Trại giống cây trồng Long Phú tôi có một số nhận xét về qui trình này như sau: *Ưu điểm: Sản xuất ra được hạt lúa giống đạt tiêu chuẩn Đơn giản, dễ thực hiện. Áp dụng được cho nhiều giống khác nhau. *Nhược điểm: Còn làm việc chân tay nhiều Nếu không vệ sinh kĩ dễ bị lẩn giống Mất nhiều thời gian CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 5.1. Kết luận 5.2. Đề nghị Qui trình sản xuất, chế biến và bảo quản hạt giống trải qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn có những thuận lợi và khó khăn riêng. Để có hạt giống tốt phục vụ cho sản xuất đòi hỏi các nhà chọn giống và sản xuất giống lúa cần đặt chất lượng lên hàng đầu. Vì vậy trại giống thực hiện quy trình khép kín từ phơi sấy chế biến, bảo quản giống rất nghiêm ngặt, đảm bảo độ thuần, độ sạch, ẩm độ, tỉ lệ nẩy mầm,…theo đúng tiêu chuẩn quy định, tận dụng tất cả các phụ phẩm sau khi chế biến góp phần an toàn môi trường,… và là cơ sở đồng hành cùng bà con nông dân trong tỉnh và các tỉnh bạn nhiều năm về cung ứng giống tốt, góp phần tạo bước tiến cho nền nông nghiệp phát triển. TÀI LIỆU THAM KHẢO Trần Văn Chương (2000). Công nghệ bảo quản, chế biến nông sản sau thu hoạch Tập 1 và Tập 2. NXB Văn Hóa Dân Tộc Hà Nội. Nguyễn Thị Lang (2000). Giống lúa và sản xuất hạt giống lúa tốt. NXBNN TP HCM. Nguyễn Thị Thu Cúc (2001). Hiệu quả kinh tế của biện pháp” Quản lý dịch hại tổng hợp”(IPM) trên lúa tại Đồng Bằng Sông Cửu Long. Khoa nông nghiệp. ĐH cần Thơ. Bộ NN & PTNT (2005).Tiêu chuẩn chất lượng giống cây trồng Nông Nghiệp. NXNNN Hà Nội.