Báo cáo Nghiên cứu, lựa chọn giải pháp và đề xuất mô hình sản xuất, sử dụng năng lượng (điện nhiệt) tại chỗ cho các buôn/làng/bản cô lập với lưới điện quốc gia

1 Bé c«ng nghiÖp Tæng c«ng ty ®iÖn lùc viÖt nam ViÖn n¨ng l−îng b¸o c¸o kÕt qu¶ ®Ò tµi CÊP Bé Nghiªn cøu, lùa chän gi¶i ph¸p vµ ®Ò xuÊt m« h×nh s¶n xuÊt, sö dông n¨ng l−îng (®iÖn nhiÖt) t¹i chç cho c¸c bu«n/lµng/b¶n c« lËp víi l−íi ®iÖn quèc gia 7184 17/3/2009 Hµ néi, 1/2008 2 Môc lôc Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t Danh môc c¸c b¶ng biÓu Danh môc c¸c h×nh vÏ vµ ®å thÞ Ch−¬ng I Tæng quan I.1. C¬ së thùc hiÖn ®Ò tµi I.2. Môc tiªu cña ®Ò tµi I.2. Néi dung nghiªn cøu I.3. Ph−¬ng ph¸p & c¸c tiÕp cËn I.4. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi CH¦¥NG II: NGHI£N CøU LùA CHäN §ÞA §IÓM CH¦¥NG III Nghi£n cøu thö nghiÖm mét sè c«ng nghÖ lùa chän Ch−¬ng iv Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ m« h×nh ¸p dông Ch−¬ng v C¸c kÕt kuËn vµ khuÕn nghÞ Ch−¬ng II: §Æc ®iÓm c¸c vïng n«ng th«n vµ Khu vùc d©n c− ngoµi l−íi ®iÖn quèc gia Ch−¬ng III: HiÖn tr¹ng vµ nhu cÇu sö dông n¨ng l−îng khu vùc ngoµi l−íi ®iÖn quèc gia Ch−¬ng IV: kh¶ n¨ng kh¸i th¸c c¸c nguån n¨ng l−îng t¹i chç khu vùc d©n c− ngoµi l−íi 3 Ch−¬ng V: C¸c gi¶i ph¸p s¶n xuÊt vµ cung cÊp n¨ng l−îng t¹i chç Ch−¬ng VI: §Ò xuÊt m« h×nh Ch−¬ng VII: KÕt qu¶ thö nghiÖm m« h×nh vµ c¸c ®¸nh gi¸ Ch−¬ng VIII: C¸c kÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t Danh môc c¸c b¶ng biÓu Danh môc c¸c h×nh vÏ vµ ®å thÞ 4 Ch−¬ng I: Tæng quan I. 1. C¬ së thùc hiÖn ®Ò tµi Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ nh÷ng thËp kû tíi, khai th¸c c¸c nguån n¨ng l−îng (NL) t¹i chç, n¨ng l−îng míi vµ t¸i t¹o (NLM & TT) g¾n víi môc ®Ých kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng ®· & ®ang ®−îc nhiÒu quèc gia trªn toµn thÕ giíi quan t©m. ë Ch©u ¸, mét sè n−íc ®ang triÓn khai m¹nh mÏ ch−¬ng tr×nh nµy ®ã lµ Trung Quèc, Ên §é, Th¸i Lan, SriLanka, Phi-lip-pin, In-®«-nª-sia... Cßn ë c¸c n−íc ph¸t triÓn th× vai trß cña NL t¹i chç , NL t¸i t¹o lµ t¨ng c−êng cung cÊp NL nh»m ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån cÊp vµ tõng b−íc thay thÕ nhiªn liÖu ho¸ th¹ch trong s¶n xuÊt NL theo h−íng s¶n xuÊt s¹ch h¬n, bÒn v÷ng h¬n. §èi víi mét n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− ViÖt Nam, viÖc nghiªn cøu vµ khai th¸c nguån NL t¹i chç, cã s½n vµ NLM&TT th× tr−íc m¾t ®uîc xem xÐt nh− mét gi¶i ph¸p tr−íc m¾t - trùc tiÕp cung cÊp NL/hoÆc ®iÖn ®éc lËp cho c¸c hé gia ®×nh vµ céng ®ång lµng/b¶n/bu«n c« lËp víi l−íi ®iÖn quèc gia. VÊn ®Ò nµy ®· vµ ®ang ®−îc nghiªn cøu, triÓn khai ë mét sè ®Þa ®iÓm trong ph¹m vi c¶ n−íc. Mét sè tæ chøc/c¬ quan nghiªn cøu còng ®· ®Çu t− kh¸ nhiÒu c«ng søc ®Ó x©y dùng c¸c m« h×nh nµy nh»m n©ng cao chÊt l−îng ®iÖn l−íi hoÆc nh− mét gi¶i ph¸p cÊp NL/®iÖn ®éc lËp cho c¸c céng ®ång thuéc c¸c vïng xa x«i, hÎo l¸nh. Tuy nhiªn, nh÷ng nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ, thiÕt bÞ s¶n xuÊt NL vµ quy m« khai th¸c ch−a nhiÒu, ngay c¶ nh÷ng m« h×nh cÊp ®iÖn ®éc lËp hay l−íi ®iÖn côc bé phôc vô sinh ho¹t ®· vËn hµnh còng ch−a cã mét ®¸nh gi¸ tæng kÕt ®Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trong c«ng nghÖ, trong qu¶n lý, vËn hµnh nh»m rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho c«ng t¸c triÓn khai vµ x©y dùng dù ¸n ë nh÷ng giai ®o¹n tiÕp theo. Trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam giai ®o¹n 2001 - 2005 vµ 2010 tr×nh bÇy t¹i §¹i héi IX cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh c¸c ngµnh, lÜnh vùc KH&CN cÇn ®−îc −u tiªn ®ã lµ: " T¨ng c−êng ®Çu t− x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi, cña n«ng th«n... Chó träng ph¸t triÓn NLM&TT ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng". V× thÕ viÖc lùa chän c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ nh»m khai th¸c hîp lý c¸c nguån NLt¹i chç, NLM&TT ®Ó phôc vô qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ nhiÖm vô c¸c c¸c nhµ khoa häc vµ mäi cÊp, mäi ngµnh. Tæng s¬ ®å ph¸t triÓn ®iÖn lùc giai ®o¹n V, (2001 - 2020) ®· ®−îc chÝnh phñ phª duyÖt còng nhÊn m¹nh sÏ khai th¸c tèi ®a c¸c nguån NLM&TT ®Ó phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ tham gia vµo viÖc an toµn, æn ®Þnh l−íi ®iÖn. 5 Trong quyÕt ®Þnh 176/2004/QĐ-TTG cña Thñ T−íng ChÝnh phñ phª duyÖt chiÕn l−îc ph¸t triÓn ngành ®iÖn ViÖt Nam giai ®o¹n 2004 - 2010, ®Þnh h−íng ®Õn 2020 vÒ ®iÖn n«ng th«n, cã mét ®iÓm cÇn nhÊn m¹nh lµ: ”§−a ®iÖn vÒ n«ng th«n, miÒn nói, h¶i ®¶o phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 ®¹t 100% sè hé d©n n«ng th«n cã ®iÖn” - ®©y ®−îc coi lµ mét nhiÖm vô cÊp b¸ch, nÆng nÒ cÇn ph¶i triÓn khai gÊp míi mong ®¸p øng ®−îc môc tiªu trªn. Nước ta cã tiềm năng lín về nguån NL t¹i chç nh− c¸c d¹ng NL sinh khèi, biogas, giã, mÆt trêi vµ thuû ®iÖn nhá, kÓ c¶ ®Þa nhiÖt cã thÓ khai th¸c cho s¶n xuÊt NL (®iÖn & nhiÖt) truwowcs m¾t ®ñ ®¸p øng nhu cÇu d©n sinh kinh tÕ t¹i c¸c vïng d©n c− ngoµi l−íi ®iÖn quèc gia. NL mặt trời cã thÓ ®¹t møc 43,9 tỷ TOE/năm. NL giã khoảng 800 - 1.400 kWh/m2/năm tại c¸c hải đảo, vµ 500 - 1000 kWh/m2/năm tại vïng duyªn hải và T©y Nguyªn. NL sinh khối vào khoảng 46 triệu TOE/năm, thuû ®iÖn nhá (d−íi 10 MW) tõ 1600-2000 MW vµ nguån ®Þa nhiÖt víi trªn 300 ®iÓm n−íc nãng cã nhiÖt ®é cao. C¸c nguồn NL nh− ®· liÖt kª ë trªn lµ cã kh¶ n¨ng t¸i tạo, kh«ng cạn kiệt, song đến nay vẫn chưa khai th¸c và sử dụng được nhiÒu. §iÒu nµy cã thÓ lµ do gi¸ (gi¸ thµnh c«ng nghÖ, gi¸ thµnh s¶n phÈm n¨ng l−îng, thãi quen, ph−¬ng ph¸p øng dông kÓ c¶ chÝnh s¸ch) cßn nhiÒu ®iÓm bÊt cËp vµ ch−a phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ vïng xa l−íi ®iÖn quèc gia. §Ó khai th¸c & sö dông c¸c d¹ng NL t¹i chç, cã s½n nh− nªu trªn cho c¸c vïng s©u, vïng xa cần phải cã c¸c nghiªn cøu ®iÓn h×nh, mét sè nghiªn cøu tr−íc ®©y còng ®· tõng ®−îc triÓn khai ¸p dông nh−ng th−êng lµ ®¬n lÎ - kh«ng liªn tôc, c¸c dÞch vô sau l¾p ®Æt kh«ng cã nªn ®· bÞ h¹n chÕ trong viÖc duy trÞ vËn hµnh, nhiÒu khi dÉn ®Õn ngõng trÖ sau mét thêi gian ng¾n ®−a vµo vËn hµnh Víi c¸c c¬ së chÝnh ®−îc nªu ë trªn, ®−îc sù quan t©m vµ chØ ®¹o cña Bé C«ng nghiÖp ®· cho phÐp ViÖn N¨ng l−îng thùc hiÖn §Ò tµi ‘Nghiªn cøu, lùa chän gi¶i ph¸p vµ ®Ò xuÊt m« h×nh s¶n xuÊt, sö dông n¨ng l−îng (®iÖn nhiÖt) t¹i chç cho c¸c bu«n/lµng/b¶n c« lËp víi l−íi ®iÖn quèc gia” §Ò tµi sÏ ®−îc thùc hiÖn trong 2 n¨m 2006 & 2007. B¸o c¸o nµy lµ b¸o c¸o trung gian, sÏ tr×nh bµy c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trong n¨m 2006, bao gåm 5 ch−¬ng ®ã lµ: Ch−¬ng I: Tæng quan; Ch−¬ng II: §Æc ®iÓm c¸c vïng n«ng th«n & Khu vùc d©n c− ngoµi l−íi ®iÖn quèc gia; Ch−¬ng III: HiÖn tr¹ng sö dông n¨ng l−îng; Ch−¬ng IV: Khu vùc & §Þa bµn nghiªn cøu; Ch−¬ng V: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng khai th¸c c¸c nguån n¨ng l−îng t¹i chç, NLM&TT vµ C¸c gi¶i ph¸p s¶n xuÊt vµ cung cÊp n¨ng l−îng. B¸o c¸o tæng kÕt KH&KT ®Ò tµi (sau khi ®· ¸p dông m« h×nh) sÏ ®−îc b¸o c¸o cuèi n¨m 2007, bao gåm c¸c ch−¬ng tiÕp theo nh−:. Ch−¬ng VI: §Ò xuÊt m« h×nh ; Ch−¬ng VII: KÕt qu¶ thö nghiÖm m« h×nh vµ c¸c ®¸nh gi¸; Ch−¬ng VIII: kÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ. 6 I. 2. Môc tiªu cña ®Ò tµi C¨n cø vµo môc tiªu mµ quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ ®· nªu lµ ”cÇn ph¶i cã nhiÒu nghiªn cøu h¬n n÷a trong viÖc cung cÊp NL, ®Æc biÖt lµ ®iÖn cho vïng ngoµi l−íi”. Do vËy, Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ nh»m vµo viÖc nghiªn cøu ®Ó t¨ng c−êng s¶n xuÊt/cung cÊp NL (®iÖn vµ nhiÖt) t¹i chç, cã hiÖu qu¶ cho lµng/b¶n ch−a cã ®iÖn khÝ ho¸ b»ng l−íi quèc gia. I. 3. Néi dung nghiªn cøu §Ò tµi cã hai néi dung chÝnh ®· ®−îc Bé C«ng nghiÖp phª duyÖt. Trong ®ã, néi dung 1 ®−îc thùc hiÖn trong n¨m 2006 vµ néi dung 2 sÏ ®−îc thùc hiÖn trong n¨m 2007. Néi dung 1: Nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ lùa chän gi¶i ph¸p phï hîp s¶n xuÊt ®iÖn/nhiÖt hiÖu qu¶ cho c¸c bu«n/lµng/b¶n c« lËp l−íi ®iÖn. Néi dung 1 gåm c¸c ho¹t ®éng sau: 1.1. X¸c lËp ph¹m vi vµ khu vùc nghiªn cøu. 1.1. Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®iÖn vµ nhiÖt cho d©n sinh, kinh tÕ khu vùc nµy. 1.2. Nghiªn cøu khai th¸c tæng hîp c¸c nguån t¹i chç cho s¶n xuÊt NL theo khu vùc (vïng/miÒn). 1.4. Nghiªn cøu, & lùa chän c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ Néi dung 2: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt m« h×nh cô thÓ, gåm c¸c ho¹t ®éng lµ: 2.1. Lùa chän ®Þa ®iÓm & thö nghiÖm mét sè c«ng nghÖ ®−îc lùa chän 2.2. Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ m« h×nh dùa trªn c¸c chØ tiªu vÒ kinh tÕ, kü thuËt & m«i tr−êng. §Ò xuÊt viÖc nh©n réng. I.4. Ph−¬ng ph¸p & c¸c tiÕp cËn 1.4.1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - Nghiªn cøu c¸c tµi liÖu, b¸o c¸o cã s½n liªn quan ®Õn lÜnh vùc nghiªn cøu cña ®Ò tµi. TiÕn hµnh ph©n tÝch & ®¸nh gi¸ nguån sè liÖu lµm c¬ së cho viÖc ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ thu thËp sè liÖu bæ sung. - TiÕn hµnh ®iÒu tra ®iÓn h×nh vÒ nhu cÇu sö dông NL (®iÖn, nhiÖt) vµ nguån s½n cã t¹i chç cã thÓ khai th¸c. Trªn c¬ së ®ã bæ sung c¸c tæng kª theo 7 tõng d¹ng NL cã s½n t¹i chç vÒ tiÒm n¨ng nguån, c¸c sö dông hiÖn h÷u, triÓn väng ph¸t triÓn sö dông vv..., c¸c t− liÖu vÒ d©n sinh kinh tÕ - x· héi cã liªn quan. - Ph−¬ng ph¸p so s¸nh vµ chuyªn gia nh»m phôc vô thiÕt lËp c¸c gi¶ ®Þnh vµ c¸c ®Ò xuÊt m« h×nh ¸p dông. 1.4.2. C¸c tiÕp cËn - TiÕp cËn vµ x¸c ®Þnh vïng nghiªn cøu theo h−íng tõ ngoµi vµo trong. §ã lµ c¸c x·/b¶n lµng ch−a thÓ cã ®iÖn l−íi sau 2010 & 2015. - T¹i c¸c x· nµy, lùa chän ®iÓm ®iÓn h×nh, ®Æc tr−ng vµ tiÕn hµnh kh¶o s¸t & ®¸nh gi¸ lµm c¬ së cho viÖc nghiªn cøu. - C¸c sö dông nhiÖt lµ ®un nÊu (nÊu ¨n hµng ngµy) vµ sÊy (n«ng s¶n hµng ho¸). S¶n xuÊt ®iÖn sÏ dùa vµo nguån t¹i chç cã s¨n trªn c¬ së nguån nµo kinh tÕ h¬n th× khai kh¸c tr−íc. I.5. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi - Khu vùc d©n c− ngoµi l−íi ®iÖn quèc gia. - S¶n xuÊt NL: + NhiÖt cho nÊu ¨n vµ sÊy n«ng s¶n hµng ho¸ + §iÖn dùa vµo nguån t¹i chç, cã s½n 8 Ch−¬ng II: §Æc ®iÓm c¸c vïng n«ng th«n & Khu vùc d©n c− ngoµi l−íi ®iÖn quèc gia II.1. Vµi nÐt vÒ ®Þa lý, d©n sinh, kinh tÕ vµ n¨ng l−îng A. Th«ng tin chung DiÖn tÝch vµ l·nh thæ: ViÖt Nam n»m ë khu vùc §«ng Nam ¸, cã tæng diÖn tÝch ®Êt lµ 329.297Km2 HÖ thèng hµnh chÝnh gåm 64 tØnh vµ thµnh phè, ®−îc chia lµm 25 thµnh phè, 110 quËn vµ 536 huyÖn, 1.181 ph−êng vµ 9.210 x·. D©n sè: Tæng d©n sè tÝnh ®Õn n¨m 2004 lµ kho¶ng 82 triÖu ng−êi, trong ®ã 74% sèng ë n«ng th«n. ViÖt Nam lµ mét trong hai n−íc ®«ng d©n nhÊt trong khu vùc §«ng Nam ¸ vµ ®øng ®Çu vÒ mËt ®é d©n sè, kho¶ng 253 ng−êi /Km2 C¸c chØ tiªu kinh tÕ: Tæng GDP n¨m 2004 lµ 45,9 tû $. GDP trªn ®Çu ng−êi lµ 550$. Sè nµy t¨ng gÊp ®«i so víi nh÷ng n¨m ®Çu 90. Tû lÖ t¨ng tr−ëng hµng n¨m cña nh÷ng n¨m 90 lµ 6 - 8% vµ vÉn tiÕp tôc t¨ng, HiÖn nay, tæng GDP ®¹t 45,9 tû $. Víi møc t¨ng tr−ëng hiÖn nay lµ 7,5% dù b¸o sÏ t¨ng gÊp ®«i vµo n¨m 2010. C¸c chØ tiªu ph¸t triÓn x· héi: So víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c víi GDP trªn ®Çu ng−êi t−¬ng tù, th× ViÖt Nam cã c¸c chØ sè ph¸t triÓn x· héi tèt h¬n nhiÒu nh− gi¸o dôc, y tÕ vµ nghÌo. ChØ sè ph¸t triÓn con ng−êi cña ®Êt n−íc (HDI) xÕp thø 108 ë møc 0,704 vµo n¨m 2003 so víi 0,660 vµ 0,695 vµo c¸c n¨m 1995 vµ 2000. B¶ng II.1: Mét sè sè liÖu thèng kª chÝnh cña ViÖt Nam 1995 2000 2004 Sè liÖu thèng kª Tæng diÖn tÝch ®Êt (km2) 329,314 D©n sè (triÖu ng−êi) Tæng: 71,99 77,63 82,03 Thµnh phè (%) 21 24 26 N«ng th«n (%) 79 76 74 Kinh tÕ GDP (tû ®ång) 228 892 441 646 713 071 Ph©n ra: N«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, Ng− nghiÖp 62 219 108 356 155 144 C«ng nghiÖp vµ x©y dùng 65 820 162 220 285 864 DÞch vô 100 853 171 070 272 036 9 Nguån: Niªn Gi¸m Th«ng Kª (nhiÒu n¨m), WB Development Database, 2005 B. Thu nhËp ë n«ng th«n vµ ph¸t triÓn x· héi Trong thùc tÕ, tû lÖ nghÌo th−êng cao trong nhãm nh÷ng ng−êi sèng ë n«ng th«n vµ vïng s©u vïng xa mµ ë ®ã sù tiÕp cËn c¸c nguån tù nhiªn, c«ng viÖc lµm vµ h¹ tÇng c¬ së kÐm h¬n (nh−: ®iÖn, ®−êng, tr−êng, tr¹m) so víi c¸c khu vùc thµnh thÞ. Nh÷ng ®¸nh gi¸ nghÌo gÇn ®©y cho thÊy nh×n chung cã sù gi¶m nghÌo nh−ng tû lÖ nghÌo ë n«ng th«n vÉn cao h¬n tõ 3 ®Õn 6 lÇn so víi khu vùc thµnh phè. TØ lÖ nghÌo cao nhÊt lµ ë c¸c nhãm thiÓu sè sèng ë c¸c vïng nói, xa x«i hÎo l¸nh -vïng xa l−íi ®iÖn quèc gia. Bøc tranh nghÌo cña viÖt Nam ®· tr¶i qua nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ trong thËp kû võa qua. Trë l¹i nh÷ng n¨m ®Çu 90. H¬n mét nöa d©n sè sèng ë trong t×nh tr¹ng nghÌo. Nh÷ng ng−êi nghÌo th−êng bÞ ®ãi, thiÕu l−¬ng thùc; ThiÕu sù tiÕp cËn ®Õn c¸c dÞch vô x· héi c¬ b¶n nh− y tÕ, gi¸o dôc tiÓu häc, vµ c¸c tµi s¶n kh¸c cho viÖc kiÕm sèng. C¶i c¸ch kinh tÕ vµ ch−¬ng tr×nh môc tiªu cña quèc gia nh»m vµo ng−êi nghÌo, ®Æc biÖt vµ vïng s©u - vïng xa trong giai ®o¹n nµy ®· ®ãng gãp vµo gi¶m nghÌo m¹nh mÏ ë ViÖt Nam. Nh÷ng thèng kª míi nhÊt cho thÊy tû lÖ nghÌo ®· gi¶m ®−îc mét nöa tõ 58,1% vµo n¨m 1993 cßn 24,15% vµo n¨m 2004. Sù thùc ViÖt Nam ®· v−ît qua cam kÕt môc tiªu ph¸t triÓn thiªn niªn kû trong nhiÒu mÆt liªn quan ®Õn gi¶m nghÌo chung. B¶ng II.2: Tû lÖ nghÌo ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1993 - 2004 (% d©n sè) 1993 1998 2002 2004 Tû lÖ nghÌo 58.1 37.4 28.9 24.1 Thµnh phè 25.1 9.2 6.6 10.8 N«ng th«n 66.4 45.5 35.6 27.5 Nguån: TrÝch tõ tµi liÖu ViÖt Nam - ®¹t môc tiªu thiªn niªn kû,2005. Tuy nhiªn, vÉn cßn nhiÒu th¸ch thøc khã kh¨n nh− sù gi¶m nghÌo kh«ng bÒn v÷ng, c¸c nhãm ng−êi d©n téc thiÓu sè sèng ë vïng s©u vïng xa vÉn lµ nh÷ng ng−êi nghÌo nhÊt. Ch−¬ng tr×nh 135 - nh¾m vµo c¸c x· khã kh¨n nhÊt, b¾t ®Çu tõ n¨m 1998 ch−¬ng tr×nh nµy cung cÊp vµ c¶i thiÖn h¹ tÇng n«ng th«n vÒ ®iÖn, ®−êng, tr−êng, tr¹m, 1715 x· nghÌo ®−îc h−ëng lîi tõ ch−¬ng tr×nh nµy. C. Mèi quan hÖ gi÷a n¨ng l−îng vµ møc thu nhËp Nh÷ng quan hÖ gi÷a nghÌo vµ NL th−êng ®ùîc xem xÐt th«ng qua ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ë møc vïng vµ hé gia ®×nh. Tõ c«ng tr×nh DFID (2002), 10 UNDP, WB vµ c¸c tæ chøc kh¸c ®· tæng kÕt nh÷ng quan hÖ gi÷a n¨ng l−îng vµ nghÌo nh− sau: • N¨ng l−îng - t¨ng tr−ëng kinh tÕ: C¸c dÞch vô NL thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ c¶ ë møc ®Þa ph−¬ng vµ hé gia ®×nh, c¶i thiÖn t×nh tr¹ng kinh tÕ cña ng−êi nghÌo. • N¨ng l−îng - søc khoÎ - DÞch vô NL gióp c¶i tiÖn t×nh tr¹ng søc khoÎ cña ng−êi nghÌo trùc tiÕp nh− c¶i thiÖn dÞch vô y tÕ c«ng céng hoÆc gi¶m tiÕp th«ng qua c¶i thiÖn c¸c dÞch vô kh¸c ®èi víi ng−êi nghÌo nh− gi¶m « nhiÔm do sö dông sinh khèi kh«ng hiÖu qu¶ vµ/ hoÆc cung cÊp n−íc s¹ch. • N¨ng l−îng gi¸o dôc: C¸c dÞch vô NL nh− ®iÖn cã thÓ lµm c¶i thiÖn t×nh h×nh gi¸o dôc chung. • N¨ng l−îng - Giíi: c¸c dÞch vô NL hiÖn ®¹i ë møc gi¸ chÊp nhËn ®−îc sÏ gióp phô n÷ vµ trÎ em kh«ng ph¶i ®i kiÕm vµ sö dông c¸c d¹ng NL kh¸c. Mét sè t−¬ng quan gi÷a dich vô NL vµ ®ãi nghÌo ë ViÖt nam ®−îc thÓ hiÖn d−íi ®©y: HÖ sè ®µn håi nghÌo - GDP ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1992 - 2003 lµ lín h¬n 1. Nãi mét c¸ch kh¸c, 1% GDP t¨ng lªn sÏ lµm gi¶m h¬n 1% nghÌo. Trong khi ®ã, hÖ sè ®µn håi GDP - N¨ng l−îng trong thËp kû qua lµ 1,5 cã nghÜa lµ cø 1,5% t¨ng NL th× ®¹t ®−îc 1% GDP. V× vËy cã thÓ nãi r»ng quan hÖ gi÷a NL vµ nghÌo cã m«i t−¬ng quan tÝch tÝch cùc. II.2. N¨ng l−îng cho n«ng th«n MÆc dï cã sù t¨ng nhanh møc ®« thÞ ho¸ vµ c«ng nghiÖp ho¸ trong 2 thËp kû qua, nh−ng kho¶ng 74% d©n sè ViÖt Nam vÉn sèng ë khu vùc n«ng th«n (n¨m 2004). NÕu gép toµn bé c¸c hé n«ng th«n l¹i th× ®©y chÝnh lµ hé tiªu thô n¨ng l−îng lín nhÊt. Nguån n¨ng l−îng cung cÊp cho c¸c khu vùc n«ng th«n gåm sinh khèi, ®iÖn vµ c¸c nhiªn liÖu ho¸ th¹ch. NLM&TT nh− thuû ®iÖn nhá, mÆt trêi, giã ®ãng gãp mét phÇn nhá vµo tæng cung cÊp ®iÖn cho khu vùc nµy. Nh÷ng nguån NL cung cÊp cho hé gia ®×nh, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp n«ng th«n vµ c¸c dÞch vô lµ ®iÖn n¨ng, dÇu vµ LPG chØ chiÕm 15% tæng tiªu thô NL n«ng th«n vµ chñ yÕu ®−îc sö dông cho n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp n«ng th«n, dÞch vô vµ giao th«ng vËn t¶i, cßn l¹i 85% lµ sinh khèi chñ yÕu ®−îc sö dông trong c¸c hé d©n. Do viÖc lùa chän NL cña c¸c hé gia ®×nh n«ng th«n phô thuéc nhiÒu vµo thu nhËp, nªn sinh khèi "gi¸ thÊp " bao gåm cñi, trÊu vµ c¸c phô phÈm n«ng nghiÖp kh¸c chiÕm 85% nhu nhiÖt n¨ng cho nÊu ¨n, chÕ biÕn thùc phÈm, s−ëi, 11 còng nh− th¾p s¸ng ë c¸c vïng s©u vïng xa. Trong khi ®ã chØ cã 10% hé n«ng d©n sö dông than lµm nguån nhiªn liÖu chÝnh cho nÊu ¨n. Tû lÖ sö dông dÇu ho¶ lµ 3%. Tû lª hé n«ng th«n sö dông Gas ho¸ láng (LPG), d¹ng n¨ng l−îng hiÖn ®¹i vµ ®¾t nhÊt, rÊt Ýt vµ chñ yÕu ë c¸c hé gia ®×nh cã møc thu nhËp kh¸ gi¶. MÆc dï ®iÖn khÝ ho¸ ph¸t triÓn nhanh ®Õn khu vùc n«ng th«n, nh−ng møc tiªu thô cña hé gia ®×nh cßn rÊt thÊp so víi c¸c ngµnh kh¸c. Trong giai ®o¹n 1997 - 2003, tû lÖ sè hé cã ®iÖn ®· t¨ng lªn tõ 58,7% ®Õn 88,0%. Nguån NL chñ yÕu cho th¾p s¸ng lµ ®iÖn n¨ng vµ dÇu ho¶. §èi víi c¸c hé gia ®×nh cã ®iÖn th× ®iÖn lµ nguån chiÕu s¸ng chñ yÕu. Trong khi ®ã dÇu ho¶ lµ nguån chiÕu s¸ng chÝnh ®æi víi c¸c hé ch−a cã ®iÖn hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ tiÒn ®iÖn. −íc tÝnh kho¶ng 26% tæng sè hé n«ng th«n th¾p s¸ng chÝnh b»ng dÇu ho¶. Sè nµy lµ 44% ë nh÷ng vïng cã thu nhËp thÊp nhÊt. B¶ng II.3: Thu nhËp hé gia ®×nh vµ chi phÝ cho n¨ng l−îng theo c¸c khu vùc Vïng Tû lÖ d©n sè (%) Thu nhËp trung b×nh / ng−êi ('000 dong) Tiªu thô nhiªn liÖu (% chi phÝ ®Çu t−) MiÒn nói vµ trung du phÝa b¾c 17.9 3,900 3.9 §ång b»ng s«ng Hång (c¶ hµ Néi) 19.6 5,132 3.7 B¾c trung bé 13.8 12,165 3.9 Nam trung bé 10.7 15,010 3.7 Cao nguyªn 3.7 16,988 4.2 §«ng Nam bé (c¶ t.p. Hå ChÝ Minh) 12.8 39,287 3.6 §ång b»ng s«ng Cöu Long 21.5 16,624 3.8 N«ng th«n 13,175 n.a Hµ néi vµ t. p. Hå ChÝ Minh 52,944 n.a Thµnh thÞ 45,245 n.a Tæng 100.0 17,709 Nguån: B¸o c¸o cña World Bank (2002) NA: Kh«ng cã sè liÖu II.3. C¸c ch−¬ng tr×nh n¨ng l−îng cho n«ng th«n Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, nguån NL quan träng nhÊt ®èi víi n«ng th«n hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ vïng s©u-vïng xa vÉn lµ sinh khèi. Do thiÕu chÝnh s¸ch vµ bè trÝ tæ chøc ®Ó gi¶i quyÕt nguån NL nµy nªn sinh khèi hÇu nh− kh«ng nhËn ®−îc sù quan t©m cña c¸c cÊp c¸c ngµnh. Trong khi ®ã, ®Çu t− vµo NL n«ng th«n chñ yÕu tËp trung vµo ®iÖn n«ng th«n vµ ph¸t triÓn m¹ng l−íi ®iÖn quèc gia. Nh÷ng ch−¬ng tr×nh NL kh¸c ngoµi l−íi th−êng míi chØ dõng l¹i ë møc thÝ ®iÓm. A. Ch−¬ng tr×nh §iÖn khÝ ho¸ n«ng th«n (§KHNT) Ch−¬ng tr×nh §KHNT, ®Çu n¨m 1996 ®Ó ®¹t môc tiªu quèc gia lµ t¨ng tû lÖ hé d©n cã ®iÖn lªn 90% vµo n¨m 2010. Do b¶n chÊt cña ®Çu t−, ch−¬ng tr×nh 12 §KHNT ®−îc chia ra c¸c m¶ng gäi lµ dù ¸n NLNT 1 vµ §KHNT ë miÒn Nam, c¸c dù ¸n ®Çu t− vµo l−íi, tr¹m vµ qu¶n lý hÖ thèng. 13 B¶ng II.4: C¸c ch−¬ng tr×nh §KHNT cã vèn ODA §Çu t− ODA vµo ®iÖn Nhµ tµi trî §Çu t− (tr.$) Néi dung Thêi h¹n N¨ng l−îng n«ng th«n I WB 150.0 Më réng l−íi ®iÖn ®Õn 900 x· 2000 - 2004 Dù ¸n n©ng cao hiÖu suÊt, cæ phÇn ho¸ vµ NLTT WB/GEF 4.5 X©y dùng míi vµ c¶i t¹o thuû ®iÖn nhá, doanh nghiÖp NLTT, ph©n phèi 2002- 2007 N¨ng l−îng n«ng th«n II WB 220.0 Më réng l−íi ®iÖn, n©ng cÊp ®−êng, gi¶m tæn thÊt 2005 - 2011 N¨ng l−îng n«ng th«n cho Qu¶ng Nam OPEC 10.0 Thóc ®Èy tiÕt kiÖm NL trong SMEs UNDP/GEF 5.4 Xo¸ bá rµo c¶n ®Ó ph¸t triÓn øng dông TKNL trong SMEs 2005- 2010 NLNT cña Thuþ ®iÓn Sida 6.31 2004- 2008 DDKHNT ë miÒn Nam France 20.9 2001- 2006 Total 417.1 Nguån: Bé KH&§T (2005) KÕ ho¹ch thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh §KHNT ®−îc chia lµm 2 giai ®o¹n. Giai do¹n ®Çu tõ 1996 ®Õn 2000 vµ giai ®o¹n 2 tõ 2001 ®Õn 2004. Trong giai ®o¹n ®Çu tæng ®Çu t− lµ 3 541 tû ®ång (t−¬ng ®−¬ng 300 triÖu $) trong ®ã 2/3 lµ ®Çu t− cña chÝnh phñ, ®Þa ph−¬ng vµ vay vèn tÝn dông trong n−íc: PhÇn vèn cßn l¹i tõ ng©n hµng thÕ giíi vµ c¸c c¬ quan tµi chÝnh quèc tÕ kh¸c chi tiÕt vèn ®Çu t− ë b¶ng 4, trong ®ã vèn ®Þa ph−¬ng vµ phi nhµ n−íc lµ ®¸ng kÓ. §Çu t− ®Þa ph−¬ng lµ 1637,5 tû ®ång chiÕm 46,3% tæng vèn ®Çu t− trong ®ã ng©n s¸ch chÝnh phñ lµ 69,648 tû ®ång chiÕm 1,97% tæng vèn ®Çu t−, ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng lµ 1567,9 tû , chiÕm 44,3% tæng vèn ®Çu t−. §Çu t− tõ c¸c c¬ quan kh¸c lµ 52,1 tû ®ång, chiÕm 1,47% tæng vèn ®Çu t−. Vèn huy ®éng tõ c¸c hé lµ 449,1 tû, chiÕm 12,7% tæng vèn ®Çu t−. KÕt qu¶ giai ®o¹n ®Çu lµ l−íi ®iÖn quèc gia ®· kÐo ®Õn 58 huyÖn, 1616 x· vµ 3,38 triÖu hé. Giai ®o¹n thø hai tõ 2001 ®Õn 2004 víi tæng ®Çu t− t¨ng ®Õn 5881,0 tû ®ång, trong ®ã ®Çu t− cña EVN chiÕm tû lÖ cao nhÊt, 31,6%. Cã sù t¨ng ®¸ng kÓ tû lÖ cña chÝnh quyÒn tØnh vµ c¸c nguån kinh phÝ kh¸c. 1732,8 tû ®ång huy ®éng ®−îc tõ c¸c nguån t−¬ng øng chiÕm 22,9% vµ 6,7% tæng vèn ®Çu t−. KÕt qu¶ lµ l−íi ®iÖn quèc gia më réng ®Õn 41 huyÖn, 1210 x· vµ 2,099 triÖu hé. Khèi l−îng ®Çu t− gåm 22332 Km ®−êng d©y trung ¸p, 26 078 Km ®−êng d©y h¹ ¸p vµ 17 595 tr¹m biÕn ¸p. Ngoµi ra dù ¸n NLNT 1 (RE1) víi vèn vay cña Ng©n Hµng ThÕ Giíi (NHTG) ®· cÊp ®iÖn cho 798 trªn 902 x·. 103 x· cßn l¹i sÏ ®−îc nèi víi l−íi ®iÖn quèc gia vµo ®Çu n¨m 2005 14 B¶ng II.5: T¸c ®éng gi¶m nghÌo cña ch−¬ng tr×nh §KHNT Thêi gian 1996 - 2000 2001 - 2004 Total 1996 - 2004 C¸c hé míi cã ®iÖn (tõ l−íi ®iÖn quèc gia) 3 384 000 2 099 000 5 483 000 C¬ cÊu ®Çu t− NLNT b»ng hîp t¸c §KHNT 3,541,000 tû ®ång 5,880,946 tû ®ång 9,421,946 tû ®ång + EVN & c¸c CT§L 39.6% 69.48% 58.25% (trong ®ã vay 8.295% (37.89)% (khÊu hao c¬ b¶n cña EVN chiÕm 31.30%) (31.59)% + Kinh phÝ ®Þa ph−¬ng: 46.25% 23.96% 32.33% + Vèn t− nh©n: 1.47% 1.47% 1.29% §Çu t− nèi l−íi vµ hîp t¸c liªn ngµnh vÒ dÞch vô §KHNT + D©n ®ãng gãp:12.68% 5.38% 8.13% 100.00% 100.00% 100.00% Tæng sè hé ®−îc cÊp ®iÖn tõ l−íi 9,414,735/12,817,743 = 73.5% 11,513,687/13,0 88,174 = 87.97% Ngoµi ch−¬ng tr×nh §KHNT b»ng l−íi ®iÖn quèc gia, m¶ng ch−¬ng tr×nh §KH ngoµi l−íi cho c¸c khu vùc n«ng th«n c¸ch ly nh− cï lao, cao nguyªn, vïng nói h¶i ®¶o vv... còng ®−îc thùc hiÖn trong giai ®o¹n 1997 - 2003. Nguån ®iÖn lµ diesel, NLTT nh− thuû ®iÖn nhá, mÆt trêi vµ giã. Tæng c«ng suÊt l¾p ®Æt lµ 1 857 KW trong ®ã NLTT chiÕm 65%. §Çu t− cho ch−¬ng tr×nh nµy còng dùa vµo chÝnh s¸ch ®Çu t− chung gi÷a chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ d©n. B¶ng II.6: Chi tiÕt ®Çu t− vµo §KHNT ngoµi l−íi (1997 - 2003) Nhµ ®Çu t− L−îng tiÒn (tû §) Tû lÖ (%) Ng©n s¸ch nhµ n−íc vµ EVN 2,9 2.6% Ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng 85,0 81.6% Vèn t− nh©n 15,4 14.8% D©n ®ãng gãp 0.9 0.8% Tæng 104,3 100.0 B. KÕ ho¹ch hµnh ®éng n¨ng l−îng t¸i t¹o (NLTT) ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng lín vÒ NLTT nh− giã, thuû ®iÖn nhá, sinh khèi vµ mÆt trêi. TiÒm n¨ng −íc tÝnh cho ph¸t ®iÖn trong kho¶ng 1100 - 1900MW trong ®ã thuû ®iÖn lµ 800 - 1 400 MW. Do g¸nh nÆng ®Çu t− vµo ph¸t triÓn l−íi ®iÖn vµ viÖc kÐo l−íi ®iÖn ®Õn vïng s©u vïng xa tèn kÐm nªn NLTT vµ ®Æc biÖt lµ ®iÖn tõ NLTT cos thÓ sÏ lµ gi¶i ph¸p kh¶ thi vµ kinh tÕ cho §KHNT. Vµo nh÷ng n¨m 1970 vµ 1980 ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn thuû ®iÖn quèc gia do bé thuû lîi b¾t ®Çu, ®©y lµ mét tiÓu ngµnh cña bé NN & PTNT , víi môc ®Ých khai th¸c tiÒm n¨ng c¸c nguån thuû ®iÖn nhá vµ cùc nhá ë vïng nói b¾c ViÖt Nam. ë cÊp ®Þa ph−¬ng, së thuû lîi chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh nµy. Tuy nh÷ng n¨m 1990, ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu quèc gia vÒ NLTT vµ dÞch vô ®iÖn NLTT ë ViÖt Nam (mÆt trêi , giã, T§N vv...) ®· ®−îc Bé N¨ng l−îng 15 thùc hiÖn. Môc ®Ých cña ch−¬ng tr×nh nµy lµ nghiªn cøu tÝnh kh¶ thi cña c¸c nguån ®iÖn ngoµi l−íi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chiÕu s¸ng. Ch−¬ng tr×nh nµy ®· nhËn ®−îc sù ñng hé cña NHTG/UNDP - ESMAP vµ Sida (1994). §Õn 2000 víi sù gióp ®ì cña WB, kÕ ho¹ch hµnh ®éng NLTT (REAP) cho ViÖt Nam ®· ®−îc x©y dùng vµ phª duyÖt vµo n¨m 2001 lµ khung c¬ së cho ph¸t triÓn t−¬ng lai. Song song víi hai ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu trªn, c¸c viÖn nghiªn cøu KH - KT kü thuËt. ViÖt Nam (ViÖn n¨ng l−îng, Solarlab, ch−¬ng tr×nh khÝ sinh häc, c¸c tr−êng ®¹i häc, c¬ së nghiªn cøu, c¸c trung t©m nghiªn cøu KH - KT trong c¸c ngµnh n¨ng l−îng, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, y tÕ, ë c¸c ®Þa ph−¬ng vv...) ®· thùc hiÖn c¸c dù ¸n tr×nh diÔn c¸c lo¹i NLTT theo n¨ng lùc vµ kh¶ n¨ng nhËn ®−îc tµi chÝnh cña hä. KÕt qu¶ cña nh÷ng nç lùc nµy lµ sù thµnh c«ng cña thuû ®iÖn nhá sö dông NLTT. §Õn 2001 cã 48 tr¹m thuû ®iÖn nèi l−íi cÊp ®iÖn cho h¬n 300 x· víi tæng c«ng suÊt lµ 140 MW t−¬ng ®−¬ng víi 10 ÷ 13% tæng tiÒm n¨ng. H¬n n÷a sù ph¸t triÓn hÖ thèng thuû ®iÖn cùc nhá còng ®¸ng kÓ. −íc tÝnh cã kho¶ng 100 000 ÷ 150 000 tæ m¸y ®ang vËn hµnh. VÒ mÆt gi¸ c¶, thuû ®iÖn nµy lµ ph−¬ng ¸n kh¶ thi vµ kinh tÕ cho §KH ngoµi l−íi. Chi phÝ cho mét hÖ thèng cÊp x· t−¬ng ®−¬ng chi phÝ trung b×nh cho ®Êu nèi vµo l−íi lµ cì 400 ÷ 500US$/mét hé. Trong khi tiÒm n¨ng −íc tÝnh cña d¹ng n¨ng l−îng nµy lµ rÊt lín th× sù ph¸t triÓn nã gÆp nhiÒu trë ng¹i nh− tû lÖ vËn hµnh thÊp, thiÕu b¶o d−ìng, thiÕu thÞ tr−ëng th−¬ng m¹i kh¶ thi vÒ thiÕt bÞ vµ dÞch vô. Ph¶i ®Õn 2/3 c¸c hÖ thèng cÊp x· bÞ thÊt b¹i. VÒ mÆt th−¬ng m¹i thÞ tr−êng c¸c hÖ thèng thuû ®iÖn cùc nhá do c¸c nhµ chÕ t¹o Trung quèc chiÕm lÜnh. C. Ch−¬ng tr×nh khÝ sinh häc C«ng nghÖ khÝ sinh häc ®−îc biÕt ®Õn ë ViÖt Nam tõ 1966. Theo mét sè c¸c nghiªn cøu cña ViÖn n¨ng l−îng, tr−êng ®¹i häc CÇn th¬..., th× viÖc thÝ ®iÓm c«ng nghÖ khÝ sinh häc ë hé gia ®×nh ®· thµnh c«ng. Tuy nhiªn c¸c ch−¬ng tr×nh lín vÒ khÝ sinh häc chØ ®−îc b¾t ®Çu tõ n¨m 2003 víi sù cè g¾ng cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ nh− SNV (Hµ lan) vµ Oxfam Quebec cïng víi c¸c viÖn/tr−êng... trong n−íc (xem b¶ng II.7) B¶ng II.7: KÕt qu¶ phæ biÕn hÇm khÝ sinh häc Ch−¬ng tr×nh Thêi gian Sè l−îng hÇm biogas x©y dùng Vèn KÕt qu¶ kh¸c Ch−¬ng tr×nh biogas cña VACVINA (Oxfam Quebec vµ E+Co tµi trî) 2001 3.000 - ®µo t¹o Ch−¬ng tr×nh biogas cña SNV 2003 18.000 2 triÖu US$ 16 §iÓm tËp chung cña c¸c ch−¬ng tr×nh nµy lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ ®Õn c¸c hé gia ®×nh vµ c¸c c¬ quan ®Þa ph−¬ng. ViÖc nµy ®−îc g¾n víi hç trî tÝn dông vµ n©ng cao nhËn biÕt. Cã kÕt luËn lµ khÝ sinh häc cã nhiÒu −u ®iÓm nh− cung cÊp nhiªn liÖu s¹ch, gi¶i phãng phô n÷ khái c«ng viÖc kiÕm chÊt ®èt vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÖ sinh ë c¸c khu vùc n«ng th«n. Ngoµi ra c¸c ch−¬ng tr×nh nµy còng chøng minh r»ng khÝ sinh häc cã thÓ thay thÕ cñi. −íc tÝnh mçi hÇm khÝ sinh häc cì 5m3 cã thÓ tiÕt kiÖm 2,4 tÊn cñi mét n¨m D. Ph¸t triÓn bÕp ®un c¶i tiÕn MÆc dï lµ nguån n¨ng l−îng lín nhÊt ë khu vùc n«ng th«n, nh−ng n¨ng l−îng sinh khèi nhËn ®−îc rÊt Ýt sù quan t©m tõ c¸c nhµ lËp chÝnh s¸ch, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ doanh nghiÖp. Cho ®Õn nay c¸c lÜnh vùc cña sinh khèi chØ tËp trung vµo ch−¬ng tr×nh bÕp ®un c¶i tiÕn do viÖn n¨ng l−îng, mét sè c¬ quan nghiªn cøu cña ngµnh l©m nghiÖp vµ héi phô n÷ thùc hiÖn ë mét sè n¬i. Môc ®Ých cña ch−¬ng tr×nh nµy lµ do hiÖu suÊt cña c¸c bÕp ®un truyÒn thèng ë ViÖt Nam thÊp, chØ b»ng 8 ÷ 15% vµ viÖc kiÕm chÊt ®èt khã kh¨n ë khu vùc ®ång b»ng vµ lµ g¸nh nÆng ®èi víi phô n÷. Hä ph¶i mÊt tõ 3 ÷5 giê mçi ngµy ®Ó kiÕm cñi vµ nÊu ¨n. Ch−¬ng tr×nh ®· chøng minh viÖc sö dông c¸c bÕp ®un hiÖu suÊt kÐm cã ¶nh h−ëng tiªu cùc tíi m«i tr−êng vµ ng−êi nghÌo. Nghiªn cøu khoa häc ®· chØ ra r»ng hiÖu suÊt bÕp sinh khèi lµ yÕu tè chÝnh cã thÓ can thiÖp ®Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn søc khoÎ còng nh− phóc lîi kinh tÕ cña ng−êi nghÌo ë n«ng th«n. Nh÷ng bÕp ®un c¶i tiÕn cã hiÖu suÊt tíi 30%, lµm tõ vËt liÖu rÎ tiÒn s½n cã. NhËn thÊy ®Ó ®¸p øng yªu cÇu gi¶m nghÌo vµ b×nh ®¼ng giíi, ch−¬ng tr×nh phæ biÕn bÕp ®un c¶i tiÕn víi sù phèi hîp cña héi PNVN ®· ®−îc triÓn khai ë c¸c lµng, x· vµ thËm trÝ ë cÊp tØnh. §©y lµ tr−êng hîp cã sù hîp t¸c gi÷a ViÖn n¨ng l−îng vµ tØnh Ninh b×nh. Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, hiÖn nay c¸c hé n«ng d©n nãi chung vµ c¸c hé n«ng d©n nghÌo nãi riªng phô thuéc tíi gÇn 90% vµo n¨ng l−îng sinh khèi víi hÖ thèng tù cung tù cÊp vµ sö dông bÕp ®un truyÒn thèng hiÖu suÊt thÊp. Tuy nhiªn ch−¬ng tr×nh cung øng chÊt ®èt kÕt hîp víi bÕp c¶i tiÕn hiÖu suÊt cao ch−a ®−îc quan t©m ®óng møc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng còng nh− c¸c c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng th«n, khu vùc t− nh©n vµ c¸c tÇng líp x· héi (®Æc biÖt lµ HPNVN), c¸c tr−êng ®¹i häc vv... II.4. Mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh khu vùc d©n c− ngoµi l−íi II.4.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 17 Mét trong nh÷ng nÐt chung thÓ hiÖn râ nhÊt ë khu vùc d©n c− ngoµi l−íi lµ miÒn nói th× ®Þa h×nh hÕt søc phøc t¹p, ®a d¹ng víi c¸c lo¹i ®åi nói cao thÊp kh¸c nhau vµ th−êng chiÕm phÇn lín trong tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña tõng vïng. Cô thÓ ë c¸c x· vïng trung du lµ 40 - 70%, nh−ng ë c¸c x· miÒn nói th× tû lÖ nµy chiÕm trªn 90%. §èi víi víi c¸c ®¶o lµ sù biÖt lËp víi ®Êt liÒn. DiÖn tÝch rõng tù nhiªn ë c¸c ®iÓm kh¶o s¸t thuéc ®Þa phËn miÒn nói phÝa B¾c hiÖn chØ cßn l¹i rÊt Ýt vµ chiÕm tû lÖ nhá trªn tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña tõng vïng, ViÖc kiÕm cñi ngµy cµng trë lªn khã kh¨n do ph¶i ®i xa vµ phÇn lín nguån cñi ®Òu ë nh÷ng c¸nh rõng ®Òu n»m ë trªn nói cao, rÊt khã cho kiÕm l−îm. II.4.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi - v¨n ho¸ + Kinh tÕ: Nh×n chung ®a sè c¸c nhãm céng ®ång d©n téc sèng t¹i vïng nói cao phÝa B¾c gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vÒ diÖn tÝch ®Êt canh t¸c. HiÖn phÇn lín diÖn tÝch ®¸t n«ng nghiÖp ®ang ë t×nh tr¹ng tho¸i ho¸. MÆc dÇu ngµnh n«ng nghiÖp cã nhiÒu cè g¾ng ®−a nhiÒu gièng míi cã n¨ng suÊt cao vµo s¶n xuÊt, nh−ng do ®iÒu kiÖn khÝ hËu vïng cao kh«ng thÝch øng nªn kh«ng t¹o ®−îc s¶n l−îng cao ®Ó ®¸p øng nhu cÇu l−¬ng thùc cho ng−êi d©n n¬i ®©y. KÕt qu¶ lµ kinh tÕ thu nhËp cña ng−êi d©n, ®Æc biÖt ë vïng nói lu«n ë tr¹ng th¸i bÊp bªnh, phô thuéc vµo mïa vô, thêi tiÕt. Mét ®Æc thï n÷a cña ®Þa bµn vïng miÒn nói lµ mËt ®é d©n c− th−a thít, c¸c côm d©n l¹i ph©n t¸n, giao th«ng ®i l¹i cßn rÊt khã kh¨n vµ ch−a ph¸t triÓn, nhiÒu khi lµ yÕu tè g©y trë ng¹i chÝnh ®Õn sù giao l−u ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Õn viÖc cung øng vËt t− s¶n xuÊt, tiªu thô vµ ph©n phèi n«ng s¶n thùc phÈm .v.v... §Ó gi¶i quyÕt thu nhËp, n©ng cao møc sèng cho ng−êi d©n vïng miÒn nói, gÇn ®©y Nhµ n−íc ®· thi hµnh hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch nh»m t¹o ®iÒu kiÖn vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh b»ng c¸ch chuyÓn ®æi gièng c©y trång, vËt nu«i, më réng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®åi rõng v.v....nhê ®ã ®êi sèng kinh tÕ cña nhiÒu hé gia ®×nh ®· ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. + X· héi v¨n ho¸ gi¸o dôc: §iÒu dÔ nhËn thÊy lµ sù ph©n ho¸ céng ®ång cña ng−êi d©n miÒn nói th−êng tû lÖ nghÞch víi kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi x· héi. T¹i nh÷ng vïng s©u, vïng xa n¬i khã kh¨n vÒ ®−êng giao th«ng, ®iÖn l−íi ch−a ph¸t triÓn th× t×nh tr¹ng ph©n ho¸ cµng thÓ hiÖn râ, vai trß vµ quyÒn b×nh ®¼ng nam n÷ ch−a ®−îc b¶o ®¶m. Ng−êi phô n÷ nhiÒu khi lµm viÖc víi c−êng ®é cao h¬n nam giíi nh−ng trong céng ®ång hä hÇu nh− kh«ng ®−îc tham gia quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò träng ®¹i. Sè ng−êi biÕt ®äc, biÕt viÕt cßn Ýt ®Æc biÖt lµ víi ng−êi d©n téc thiÓu sè, phÇn lín míi chØ hÕt bËc phæ th«ng trung häc, sè cã tr×nh ®é 18 ®¹i häc rÊt h·n h÷u. T¹i mét sè x· miÒn nói nh− Mï C¶, Nïng T¸m, Keng §u, Pa − (®Þa ®iÓm ®iÒu tra), nhiÒu ng−êi cã hiÖn t−îng "t¸i mï ch÷". II.4.3. HiÖn tr¹ng khai th¸c nhiªn liÖu, chÊt ®èt vµ sö dông NL Cñi gç vµ c¸c lo¹i phô phÈm n«ng nghiÖp ®−îc coi lµ nhiªn liÖu chÊt ®èt chÝnh t¹i c¸c hé gia ®×nh miÒn nói. ViÖc thu h¸i kiÕm cñi ngµy nay th−êng khã kh¨n vµ tèn c«ng søc h¬n rÊt nhiÒu so víi tr−íc kia, bëi nhµ n−íc ®ang ¸p dông mét sè biÖn ph¸p nh»m qu¶n lý khoanh nu«i, b¶o vÖ rõng nªn c¸c hé ph¶i ®i xa vµi c©y sè míi kiÕm ®−îc cñi gç. Nguån khai th¸c chñ yÕu vÉn dùa vµo nh÷ng khu rõng tù nhiªn vµ rõng trång, trung b×nh mçi hé gia ®×nh ph¶i dµnh ra kho¶ng 5 - 10 c«ng/th¸ng ®Ó thu nhÆt cñi, vµ th−êng ph¶i ®i rÊt xa thËm chÝ cã nh÷ng n¬i ph¶i ®i xa trªn 10km. T¹i nh÷ng n¬i kh¶o s¸t khi pháng vÊn, c¸c hé ®Òu cho r»ng, trong t−¬ng lai viÖc kiÕm cñi cµng trë lªn khã kh¨n h¬n do d©n sè gia t¨ng vµ ch¨n nu«i sÏ nhiÒu h¬n ViÖc c¸c hé gia ®×nh hiÖn nay ph¶i tËn thu phô phÈm n«ng nghiÖp nh−: c¸c c©y ng« (th©n, lâi, vá) vµ c©y ®Ëu/®ç ®Ó lµm chÊt ®èt mét phÇn cho thÊy sù thiÕu hôt chÊt ®èt cho nÊu ¨n ®ang lµ chuyÖn th−êng nhËt, mÆt kh¸c chøng tá r»ng nguån cung cÊp cñi gç ®· trë lªn khã kh¨n h¬n nhiÒu so víi tr−íc ®©y. Cñi: B×nh qu©n mét ng−êi d©n vïng miÒn nói tiªu thô kho¶ng 3-3,5kg cñi/ngµy, mét hé trung b×nh lµ 14 ÷ 20kg cñi/ngµy. VÒ mïa ®«ng nhiÒu hé cßn ®èt cñi ®Ó s−ëi Êm. §iÖn : Møc tiªu thô trung b×nh kho¶ng 20 -50 kWh/n¨m - T§ mi ni (chØ tÝnh cho th¾p s¸ng vµ ch¹y ti vi, ®µi qu¹t). Phô phÈm n«ng nghiÖp (th©n c©y ng«, ®Ëu.v.v..): §−îc c¸c hé gia ®×nh ®−a vÒ sö dông cho nÊu ¨n lµ chÝnh. B×nh qu©n mét ng−êi tiªu thô kho¶ng 1,5÷2kg/ngµy, mét hé trung b×nh lµ 6,3 ÷ 9,4kg/ngµy vµ 1 n¨m sö dông trong 1 - 2 th¸ng. DÇu ho¶: b×nh qu©n mçi hé tiªu thô 3÷6 lÝt/n¨m, vµ dïng cho th¾p s¸ng 1. Nhu cÇu sÊy n«ng s¶n Nhu cÇu sÊy lµ thùc sù vµ rÊt cÇn thiÕt cho c¸c hé gia ®×nh. Do kh«ng cã s©n ph¬i, nªn sau khi thu ho¹ch ng«, lóa, ®Ëu ... tõ ngoµi n−¬ng, ruéng hä ®Òu chÊt c¸c s¶n phÈm sau thu ho¹ch lªn g¸c phÝa trªn gian bÕp ®Ó mong muèn hµng ngµy c¸c bÕp ®un sÏ cÊp nhiÖt vµ khãi nãng cho viÖc sÊy vµ b¶o qu¶n quanh n¨m. L−u ý r»ng, qua kiÓm tra mét sè hé sö dông bÕp c¶i tiÕn ë thÞ trÊn Tam S¬n, Hµ Giang khi khãi ®−îc ®−a ra ngoµi cho biÕt, do kh«ng ®−îc sÊy nªn ng« cña hä ®· bÞ mät, chÊt l−îng ng« bÞ gi¶m ®i. Vµo nh÷ng th¸ng sau thu ho¹ch vµ 19 mïa m−a Èm nhu cÇu sÊy n«ng s¶n lµ rÊt quan träng vµ lín. Mçi hé th−êng chÊt lªn gian sÊy tõ 1,5÷3,0 tÊn n«ng s¶n c¸c lo¹i ®Ó sö dông quanh n¨m. 2. Nhu cÇu s−ëi Trong c¸c th¸ng mïa ®«ng (kho¶ng tõ th¸ng 11n¨m tr−íc÷Th¸ng 4 n¨m sau) do nhµ cöa trèng tr¶i vµ nhiÖt ®é xuèng thÊp nªn c¸c hé ®Òu cã nhu cÇu s−ëi Êm. Tuy nhiªn viÖc s−ëi Êm kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò quan träng nh− nhu cÇu sÊy. ChØ vµo c¸c buæi tèi vµ s¸ng sím th× míi cã ng−êi ë nhµ qu©y quÇn bªn bÕp l−¶. 3. Khãi vµ bôi bÈn Khãi mang mét l−îng nhiÖt nãng ®Ó sÊy n«ng s¶n. Tuy nhiªn vÒ mïa hÌ khãi to¶ ra tõ c¸c bÕp ®un lµ rÊt khã chÞu vµ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. §Ó gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a nhu cÇu sÊy vµ gi¶m khãi, ®a phÇn ng−êi d©n cho r»ng nÕu gi¶m ®i mét phÇn ba l−îng khãi nh− hiÖn nay lµ cã thÓ chÊp nhËn ®−îc. ViÖc gi¶m khãi cã thÓ ®−îc gi¶i quyÕt th«ng qua viÖc gi¶m l−îng cñi tiªu thô trong ngµy mµ kh«ng cÇn ph¶i ®−a khãi hÕt ra ngoµi ®−îc coi lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu bëi lÏ nÕu sö dông èng khãi sÏ mÊt hÕt nhiÖt nãng cho sÊy vµ còng sÏ rÊt tèn kÐm cho viÖc ®Çu t− x©y dùng èng khãi víi ®iÒu kiÖn nhµ cöa cña c¸c gia ®×nh nh− hiÖn nay (−íc tÝnh ph¶i mÊt kho¶ng 100-150 ngh×n cho riªng l¾p ®Æt mét èng khãi). 5. Cñi gç vµ c¸c chÊt ®èt kh¸c ViÖc c¸c hé gia ®×nh ph¶i tËn thu c¸c c©y ng« (th©n, lâi, vá) vµ c©y ®Ëu/®ç ®Ó lµm chÊt ®èt chøng tá r»ng nguån cung cÊp cñi gç ®· trë lªn khã kh¨n h¬n nhiÒu so víi tr−íc ®©y. L−îng cñi gç dïng cho ®un nÊu phÇn lín ®−îc kiÕm nhÆt tõ rõng tù nhiªn vµ rõng trång. ViÖc kiÕm cñi chiÕm nhiÒu thêi gian. HiÖn nay c¸c hé ph¶i ®i xa vµi c©y sè míi kiÕm ®−îc cñi gç. Khi pháng vÊn, c¸c hé ®Òu cho r»ng, trong t−¬ng lai viÖc kiÕm cñi cµng trë lªn khã kh¨n h¬n do d©n sè gia t¨ng vµ ch¨n nu«i sÏ nhiÒu h¬n. Cñi gç ®−îc coi lµ nhiªn liÖu chÝnh t¹i c¸c hé gia ®×nh. Cã 2 lo¹i cñi gç lµ cñi cµnh víi ®−êng kÝnh trung b×nh tõ Φ10÷vµ Φ50mm vµ cñi chÎ tõ c¸c c©y gç to. ChiÒu dµi c¸c bã cñi th−êng tõ 1÷1,5m. §é Èm cña cñi theo quan s¸t thùc tÕ lµ kh¸ cao (≥20%) nªn khi ®un g©y nhiÒu khãi bôi. ViÖc sö dông c¶ cñi ch−a kh« kiÖt ®Ó ®un cho thÊy r»ng hÇu hÕt c¸c hé kh«ng ®ñ c«ng ®ñ ng−êi cho kiÕm cñi dù tr÷ nh− tr−íc ®©y. 6. BÕp ®un vµ c¸c dông cô ®un nÊu (xoong, nåi, ch¶o) §Ó tiÕt kiÖm cñi gç, bÕp ®un ®−îc coi lµ vÊn ®Ò träng t©m cÇn ph¶i nghiªn cøu kü cho viÖc c¶i tiÕn ®Ó n©ng cao c¶ hiÖu suÊt ch¸y lÉn hiÖu suÊt truyÒn nhiÖt 20 ®ång thêi vÉn ph¶i ®¶m bµo phï hîp víi hoµn c¶nh vµ phong tôc tËp qu¸n cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng. S¸u th«n thuéc ba x· ®−îc lùa chän cho viÖc kh¶o s¸t nghiªn cøu. Cã kho¶ng 40 hé thuéc 6 th«n trªn ®· ®−îc pháng vÊn, xem xÐt c¸c bÕp ®un hiÖn cã. cã hai lo¹i bÕp chÝnh ®ang ®−îc ng−êi d©n sö dông lµ: a) bÕp ®¾p b»ng ®Êt; vµ b). bÕp kiÒng s¾t. a). BÕp ®¾p b»ng ®Êt: C¸c bÕp ®¾p b»ng ®Êt, dïng ch¶o ®Æt cè ®Þnh ®Ó nÊu c¸m lîn, nÊu r−îu vµ mÌn mÐn. C¸c bÕp nµy ®Òu do d©n tù lµm lÊy. HiÖn c¸c bÕp ®Êt nµy ®Òu ®· bÞ nøt vì cÇn ®−îc c¶i tiÕn lµm míi l¹i cho thÝch hîp vµ gi¶m tèi ®a tiªu thô cñi. Qua ®o ®¹c tiªu thô cñi t¹i th«n NËm N−¬ng cã sù tham gia cña c¸n bé x· vµ mét sè hé gia ®×nh cho thÊy, hiÖu suÊt bÕp rÊt thÊp chØ ®¹t kho¶ng10%. Mét sè nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn lo¹i bÕp nµy cã hiÖu suÊt thÊp –tiªu thô nhiÒu cñi lµ: - Kho¶ng c¸ch tõ nÒn bÕp ®Õn ®¸y ch¶o qu¸ cao, tõ 350-400 mm ®· lµm cho nhiÖt bøc x¹ truyÒn ®Õn ch¶o bÞ gi¶m ®i, ngän löa víi chiÒu dµi cã h¹n nªn Ýt tiÕp xóc ®−îc víi ®¸y, thµnh xung quanh ch¶o ®· lµm gi¶m hai nguån nhiÖt quan trong lµ ®èi l−u vµ dÉn nhiÖt. - Buång ®èt qu¸ réng còng lµm cho ngän löa kh«ng tËp trung vµ khã ch¸y h¬n. Muèn ch¸y tèt cÇn ph¶i cã nhiÒu cñi. - Theo thiÕt kÕ hiÖn t¹i, cöa bÕp võa lµm nhiÖm vô cÊp nhiªn liÖu (cñi), cÊp giã vµ tho¸t khãi ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng ch¸y cña cñi, ngän löa vµ nhiÖt nãng th−êng bÞ ph¶ ra ngoµi h¾t th¼ng vµo mÆt ng−êi nÊu qua cña ®un ë phÝa tr−íc. - VÞ trÝ ch¶o ®Æt trong bÕp, céng thªm kh«ng cã khe tho¸t khãi ®· lµm gi¶m nguån nhiÖt ®èi l−u nªn khi ®un l©u s«i. - ViÖc kh«ng sö dông vung/n¾p ®Ëy ch¶o khi ®un còng lµm t¨ng ®¸ng kÓ l−îng cñi tiªu thô tõ 5-10%, thËm chÝ 15% vµ thêi gian nÊu bÞ kÐo dµi h¬n so víi b×nh th−êng. b). BÕp kiÒng: §©y lµ lo¹i bÕp hë. C¸c hé gia ®×nh ®Òu cã mét bÕp ®Æt ë gian bÕp-c¹nh g−êng ngñ. §èi víi ng−êi M«ng, ng−êi Tµy th× vÞ trÝ cña bÕp lµ kh«ng thÓ thay ®æi ®−îc ®ã lµ phong tôc tËp qu¸n cã tõ l©u ®êi. BÕp kiÒng ®¶m nhËn cho viÖc nÊu thøc ¨n (nÊu/xµo) vµ ®un n−íc uèng hµng ngµy. Mçi ngµy bÕp kiÒng ®−îc sö dông Ýt nhÊt lµ 2 lÇn cho nÊu thøc ¨n cña 2 b÷a chÝnh. Nh÷ng gia ®×nh kh«ng ¨n mÌn mÐn th× hä cßn dïng ®Ó nÊu chÝn c¬m. Sè lÇn sö dông bÕp kiÒng trong 1 ngµy nhiÒu h¬n bÕp ®Êt nh−ng tiªu thô cñi ë bÕp nµy chØ b»ng 40- 60% so víi bÕp ®Êt. ViÖc s−ëi Êm th−êng ®−îc ng−êi d©n sö dông vµ ngåi quanh bÕp kiÒng lµ chÝnh. BÕp kiÒng cã −u ®iÓm næi bËt lµ thÝch nghi víi nhiÒu lo¹i 21 xoong cã c¸c kÝch cì kh¸c nhau. Tuy nhiªn do bÕp hë nªn hiÖu suÊt rÊt thÊp chØ ®¹t 8-15%. D−íi ®©y lµ mét sè h×nh ¶nh minh ho¹ vÒ sÊy n«ng s¶n, nÊu c¸m lîn b»ng ch¶o vµ s−ëi Êm vÒ mïa ®«ng... ............................... 22 Cã thÓ nãi sù kh¸c biÖt vÒ sinh th¸i, thæ nh−ìng gi÷a c¸c vïng, c¸c nhãm céng ®ång c− d©n sinh sèng trªn ®ã ®· t¹o nªn sù ®a d¹ng vÒ lèi sèng, ph−¬ng thøc canh t¸c, thãi quen phong tôc tËp qu¸n vµ møc sèng thu nhËp v.v... Sù phong phó ®a d¹ng ®ã còng cßn thÓ hiÖn kh¸ râ trong lÜnh vùc sö dông n¨ng l−îng, ®Æc biÖt cho nhu cÇu ®un nÊu sinh ho¹t, bëi ngoµi tÝnh d©n téc, tÝnh truyÒn thèng tËp qu¸n mang vµo trong b÷a ¨n sinh ho¹t gia ®×nh, th× møc ®é lÖ thuéc vµo nguån cung cÊp nhiªn liÖu chÊt ®èt, vµo nhu cÇu nÊu ¨n, ch¨n nu«i, sÊy s−ëi... kh¸c nhau theo c¸c vïng còng t¹o nªn sù ®a d¹ng phong phó trong sinh ho¹t nÊu n−íng. C¸c nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ khu vùc miÒn nói sö dông cñi cho ®un nÊu ë hé gia ®×nh lµ lín nhÊt chiÕm tíi trªn 90% sau ®ã ®Õn phô phÈm n«ng nghiÖp. 23 Nh÷ng nhµ cã thñy ®iÖn mi ni, ®iÖn ®−îc sö dông chñ yÕu lµ cho th¾p s¸ng, ch¹y ®µi, qu¹t vµ ti vi. Phô phÈm n«ng nghiÖp bao gåm phÇn lín c¸c phÕ th¶i sau thu ho¹ch nh− th©n - l¸ c©y c¸c lo¹i s¾n, ng«, ®Ëu,.... ®· ®−îc tËn thu ®Ó sö dông cho ®un nÊu. Theo ®¸nh gi¸ th× nhiªn liÖu chÊt ®èt lµ cñi vµ phô phÈm n«ng nghiÖp vÉn sÏ lµ nhiªn liÖu chñ yÕu ®−îc c¸c gia ®×nh khu vùc miÒn nói sö dông trong nhiÒu n¨m tíi bëi nã lµ nguån n¨ng l−îng cã s½n t¹i chç, ®−îc t¸i t¹o hµng n¨m. ViÖc sö dông lo¹i cñi to, trong khi ®ã kh«ng gian nhµ bÕp cña c¸c hé th−êng kh¸ chËt hÑp. HiÖn nay nhiÒu hé sö dông khãi bÕp ®Ó sÊy n«ng s¶n, lÊy ¸nh s¸ng tõ ngän löa bÕp ®Ó chiÕu s¸ng vÒ ban ®ªm....®iÒu nµy cã thÓ lµ trë ng¹i chÝnh cho c«ng t¸c më réng ph¸t triÓn B§CT. V× vËy, cÇn ph¶i ®−îc xem xÐt khi phæ biÕn BDDCT ë khu vùc d©n c− nµy. 24 Ch−¬ng III: HiÖn tr¹ng sö dông n¨ng l−îng III.1. HiÖn tr¹ng tæ chøc cung cÊp dÞch vô NL n«ng th«n - miÒn nói NL n«ng th«n lµ mét hÖ thèng bao gåm: + C¸c nguån n¨ng l−îng s¬ cÊp ®−îc sö dông ë khu vùc NT nh− ®iÖn, than, dÇu, khÝ (c¸c nguån nµy cßn gäi lµ c¸c nguån th−¬ng m¹i), cñi, gç, than gç, phô phÕ phÈm n«ng nghiÖp, c¸c nguån NL míi vµ t¸i t¹o kh¸c (NLM&TT) nh− n¨ng l−îng mÆt trêi, n¨ng l−îng giã, n¨ng l−îng c¸c s«ng suèi, n¨ng l−îng ®Þa nhiÖt, v.v + C¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ khai th¸c, chÕ biÕn, sö dông c¸c nguån NL. + C¸c d¹ng sö dông NL cho c¸c ho¹t ®éng ë khu vùc NL. NLNT lµ mét bé phËn cña NL quèc gia nh−ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. Nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt lµ: - Mang tÝnh vïng sinh th¸i vµ tËp qu¸n, - L−îng tiªu thô ph©n t¸n, nhá, ®a d¹ng, - Mang tÝnh thêi vô cao. N¨ng l−îng ho¸ n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh tõ quy ho¹ch ®Õn c¶i t¹o, x©y dùng, ¸p dông c¸c c«ng nghÖ NL thÝch hîp ®Ó sö dông tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån NLTM vµ NLPTM nh»m lµm ®éng lùc cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, c¬ giíi ho¸ NL vµ qua ®ã n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng cho ng−êi d©n n«ng th«n. Trong c¸c thµnh phÇn cña n¨ng l−îng ho¸ NT th× ®iÖn khÝ ho¸ NT cã vÞ trÝ then chèt. D−íi ®©y lµ m« t¶ s¬ ®å cung cÊp NL n«ng th«n hiÖn h÷u vµ c¬ cÊu tæ chøc dÞch vô NL n«ng th«n VN. C¸c sö dông cuèi cïng ®· ®−îc tËp hîp. C¸c ph©n tÝch vÒ qu¸ tr×nh cung cÊp - dßng NL vµ sö dông cuèi cïng ®−îc m« t¶ chi tiÕt ë môc III.2. 25 H×nh III. 1: S¬ ®å cung cÊp n¨ng l−îng n«ng th«n hiÖn h÷u t¹i ViÖt Nam Khai th¸c ChuyÓn ho¸ s¬ cÊp VËn chuyÓn ChuyÓn ho¸ thø cÊp TruyÒn t¶i vµ ph©n phèi ThiÕt bÞ dÞch vô NL Sö dông cuèi cïng Thuû ®iÖn Than KhÝ thiªn nhiªn LPG DÇu th« Cñi NLSK Søc kÐo sóc vËt ¸nh s¸ng sinh ho¹t B¬m Thuû lîi C«ng nghiÖp n«ng th«n & TCN (gia chÕ n«ng s¶n) VËn t¶i n«ng th«n B¬m m¸y næ vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n §un nÊu n«ng th«n §un nÊu n«ng th«n C«ng viÖc ®ång ¸ng §iÖn 26 H×nh III.2: C¬ cÊu tæ chøc cung cÊp dÞch vô n¨ng l−îng n«ng th«n V¨n phßng ChÝnh phñ Thñ t−íng Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t− (MPI) ñy ban vËt gi¸ nhµ n−íc (GPC) Bé c«ng nghiÖp (MOI) Bé th−¬ng m¹i (MOT) Bé Tµi nguyªn vµ m«i tr−êng (MONRE) Tæng C«ng ty ®iÖn lùc (EVN) Tæng C«ng ty than (VINA COAL) Petechim & PETROL IMEX C¸c C«ng ty §iÖn lùc C¸c C«ng ty than C«ng ty cung øng x¨ng dÇu HÖ thèng cung cÊp dÞch vô NL th−¬ng m¹i Phi - §iÖn §iÖn Than S¶n phÈm dÇu, LPG, khÝ C¬ chÕ ®Þnh gi¸ ®iÖn trî cÊp ng−êi nghÌo C¬ chÕ ®Þnh gi¸ NL th−¬ng m¹i phi ®iÖn theo tù do hãa thÞ tr−êng Sö dông cuèi cïng c¸c d¹ng NL n«ngth«n ChiÕu s¸ng §un nÊu, s−ëi, sÊy (nhiÖt ) B¬m thñy lîi (®éng lùc) C¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc vµ nhiÖt lùc SMES vµ xÝ nghiÖp TCN n«ng th«n VËn t¶i n«ng th«n (®éng lùc) C¸c d¹ng NL n«ng th«n ®−îc sö dông §iÖn, dÇu háa NL truyÒn thèng, than, dÇu háa §iÖn, dÇu di-e- den DO §iÖn, DO, FO, than, dÇu háa DO, x¨ng Kh«ng ®Þnh gi¸ hoÆc ®Þnh gi¸ theo tù do hãa thÞ tr−êng HÖ thèng tù cÊp NL truyÒn thèng phi th−¬ng m¹i Gç cñi Sinh khèi phô phÈm thùc vËt C¸c lo¹i sinh khèi kh¸c C¸c hé n«ng th«n C Ê p q u è c g ia C Ê p v ï n g C Ê p ® Þa p h − ¬ n g 27 III.2. Mét sè nhËn xÐt vÒ hiÖn tr¹ng c¬ cÊu tæ chøc cung øng dÞch vô NL n«ng th«n - vïng s©u, vïng xa 1. ThiÕu mét m¹ng l−íi tæ chøc hoµn chØnh liªn kÕt c¸c c¬ quan ®Çu mèi phôc vô qu¸ tr×nh kÕ ho¹ch hãa NL n«ng th«n vµ thùc thi c¸c ho¹t ®éng cung øng c¸c d¹ng dÞch vô NL n«ng th«n Kho¶ng trèng vÒ tæ chøc nµy ®−îc ®Ò cËp tõ nh÷ng n¨m sau ®æi míi (tõ 1987 tíi nay) khi mµ môc tiªu xãa ®ãi gi¶m nghÌo ®−îc h−íng tíi khu vùc n«ng th«n, n¬i ®−îc x¸c ®Þnh lµ khu vùc tËp trung nh÷ng ng−êi nghÌo nhÊt. Môc tiªu xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ®©y h−íng vµo kinh tÕ hé n«ng th«n nh»m th«ng qua cung øng vµ c¶i thiÖn c¸c dÞch vô NL n«ng th«n sÏ t¹o ra c¸c c¬ héi s¶n sinh thu nhËp. Tuy nhiªn, ngoµi dÞch vô ®iÖn n«ng th«n phôc vô tr−íc tiªn cho ®éng lùc b¬m thñy lùc, sau ®ã cã kÕt hîp ®¸p øng mét phÇn chiÕu s¸ng sinh ho¹t cho hé n«ng th«n, c¸c lo¹i dÞch vô NL n«ng th«n kh¸c rÊt quan träng nh− c¸c dÞch vô NL th−¬ng m¹i phi - ®iÖn nh− than, c¸c s¶n phÈm dÇu, khÝ ®Òu ch−a ®−îc xem xÐt theo h−íng héi nhËp c¸c dÞch vô NL n«ng th«n víi c¸c nh©n tè ph¸t triÓn n«ng th«n (y tÕ, gi¸o dôc, c¬ së h¹ tÇng, tµi chÝnh v.v…). §Æc biÖt ®èi víi dÞch vô NL truyÒn thèng phôc vô nhu cÇu NL ®un nÊu th× cho ®Õn nay vÉn ch−a chÝnh thøc ®−îc xem xÐt trong khu«n khæ tæng thÓ ph¸t triÓn NL n«ng th«n ViÖt Nam. ViÖc x©y dùng mét m¹ng l−íi c¸c c¬ quan ®Çu mèi phôc vô qu¸ tr×nh kÕ ho¹ch hãa NL n«ng th«n tæng thÓ cho ®Õn nay vÉn ch−a ®−îc tiÕn hµnh. ChØ riªng lÜnh vùc ®iÖn khÝ hãa n«ng th«n lµ ®−îc c¸c c¬ quan kÕ ho¹ch hãa ®iÖn lùc vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp chó träng do tÝnh ®a môc ®Ých vµ tÇm quan träng to lín cña ®iÖn n¨ng. XÐt riªng vÒ cung øng c¸c dÞch vô NL h−íng tíi b×nh ®¼ng giíi, do kho¶ng trèng vÒ c¬ cÊu tæ chøc kÕ ho¹ch hãa NL n«ng th«n tæng thÓ, nªn vÊn ®Ò kÕ ho¹ch hãa NL h−íng tíi b×nh ®¼ng giíi, ®Æc biÖt lµ nhËn diÖn c¸c d¹ng dÞch vô NL cã tÇm quan träng hµng ®Çu ®èi víi phô n÷ vµ ho¹ch ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n lùa chän nh÷ng dÞch vô nµy hÇu nh− ch−a n»m trong tÇm xem xÐt cña c¸c tæ chøc lËp chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn NL, cô thÓ lµ ch−a quan t©m tíi ®Æc ®iÓm nhu cÇu NL cña phô n÷, ®Æc biÖt lµ phô n÷ n«ng th«n, cô thÓ lµ c¸c nhu cÇu NL n«ng th«n phôc vô c¸c c«ng viÖc néi trî (®un nÊu, s−ëi, sÊy), c«ng viÖc thñy lîi ®ång ¸ng vµ xay x¸t cïng c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh¸c. Nh×n chung viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô NL n«ng th«n h−íng tíi b×nh ®¼ng giíi cÇn h−íng trùc tiÕp vµo 3 chñ ®iÓm lµ: • Nhiªn liÖu cho gia dông g¾n víi c¸c c«ng cô ®un nÊu, s−ëi, sÊy truyÒn thèng. 28 • NL cho c¬ giíi hãa c«ng viÖc ®ång ¸ng, b¬m thñy lîi vµ gia chÕ n«ng s¶n (xay, x¸t, nghiÒn) • NL cho ¸nh s¸ng sinh ho¹t. 2. ThiÕu mét c¬ cÊu tæ chøc chÝnh quy cung cÊp dÞch vô nhiªn liÖu ®un nÊu phôc vô hé n«ng th«n nãi chung vµ hé n«ng th«n xa l−íi nãi riªng (NL truyÒn thèng: gç cñi, sinh khèi phô phÈm n«ng nghiÖp v.v…) còng nh− phæ biÕn c¸c c«ng nghÖ/thiÕt bÞ ®un nÊu c¶i tiÕn cã hiÖu suÊt cao (bÕp c¶i tiÕn, c¸c thiÕt bÞ s−ëi sÊy hiÖu suÊt cao, Ýt « nhiÔm v.v…). MÆc dï ®· cã rÊt nhiÒu tæ chøc trong n−íc vµ ngoµi n−íc tiÕn hµnh c¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu, quy ho¹ch vµ lËp chÝnh s¸ch nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Þnh h−íng lùa chän nhiªn liÖu ®un nÊu, c¬ cÊu tæ chøc cung øng dÞch vô nhiªn liÖu ®un nÊu kÕt hîp víi c¸c c«ng nghÖ / thiÕt bÞ ®un nÊu hiÖu suÊt cao cho ®èi t−îng lµ c¸c hé n«ng th«n nãi chung vµ c¸c hé n«ng th«n nghÌo nãi riªng, song cho ®Õn nay, do thiÕu mét c¬ cÊu tæ chøc ë tÇm vÜ m« cã thÓ tËp hîp vµ liªn kÕt c¸c tæ chøc nghiªn cøu vµ tæng kÕt c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, do ®ã ®·n tíi c¸c hÖ qu¶ d−íi ®©y: • Ch−a h×nh thµnh mét tæ chøc chÝnh quy cung øng dÞch vô nhiªn liÖu ®un nÊu, ®Þnh h−íng lùa chän nhiªn liÖu vµ phæ biÕn c¸c c«ng nghÖ / thiÕt bÞ dudn nÊu (s−ëi, sÊy) hiÖu suÊt cao tiÕt kiÖm NL vµ gi¶m « nhiÔm m«i tr−êng (t−¬ng tù nh− dÞch vô ®iÖn n«ng th«n) • C¬ chÕ tù cÊp nhiªn liÖu truyÒn thèng ®un nÊu n«ng th«n vÉn tån t¹i vµ gi÷ vai trß ¸p ®¶o. §©y lµ mét vÊn ®Ò cã liªn quan chÆt chÏ tíi b×nh ®¼ng thÕ giíi, « nhiÔm m«i tr−êng, ph¸ rõng vµ th¶m thùc vËt. • Mét kho¶ng trèng vÒ chÝnh s¸ch triÓn khai n¨ng lùc vµ kiÕn thøc cã liªn quan tíi cung cÊp dÞch vô nhiªn liÖu ®un nÊu n«ng th«n lu«n tån t¹i cho ®Õn nay, mÆc dï trong c©n ®èi cung cÇu NL hé n«ng th«n, nhiªn liÖu ®un nÊu chiÕm trªn 90% (Nguån: ViÖn n¨ng l−îng), ®ång thêi chiÕm tû lÖ ¸p ®¶o trong c©n ®èi chi tiªu cña c¸c hé nghÌo, còng nh− trong c©n ®èi thêi gian c«ng søc, søc kháe cña phô n÷ vµ trÎ em n«ng th«n. Ph©n tÝch c¸c kho¶ng trèng nµy sÏ ®−îc ®Ò cËp chi tiÕt ë c¸c phÇn tiÕp theo. ChÝnh kho¶ng trèng nµy ®· c¶n trë c¸c hé n«ng th«n nghÌo nãi chung vµ c¸c phô n÷ n«ng th«n nghÌo nãi riªng tiÕp cËn c¸c d¹ng nhiªn liÖu hiÖn ®¹i cÇn dïng cho ®un nÊu, s−ëi, sÊy vµ gi¶m dÇn sù phô thuéc cña hä vµo NL cñi gç vµ sinh khèi truyÒn thèng, ®ång thêi t¨ng dÇn sù sö dông c¸c c«ng nghÖ / thiÕt bÞ ®un nÊu cã hiÖu qu¶ n¨ng l−îng cao (bÕp c¶i tiÕn). III. 3. HiÖn tr¹ng cung cÊp & sö dông ®iÖn 29 TÝnh ®Õn 31/12/2005, ®iÖn l−íi quèc gia ®· ®Õn 64 tØnh, thµnh phè cña c¶ n−íc, 524/540 huyÖn ®¹t tû lÖ 97,95% (cßn 1 huyÖn ®Êt liÒn lµ huyÖn M−êng TÌ Lai Ch©u vµ 10 huyÖn ®¶o ch−a cã ®iÖn l−íi, nh−ng ®· cã ®iÖn Diesel hoÆc thuû ®iÖn nhá t¹i chç), 8.734/9.046 x· trªn c¶ n−íc cã ®iÖn ®¹t tû lÖ 96,6% (trong ®ã cã 8.675 x· ®−îc cÊp tõ ®iÖn l−íi Quèc gia, 59 x· cßn l¹i ®−îc cÊp ®iÖn b»ng nguån ®iÖn t¹i chç). HiÖn t¹i, toµn quèc cßn 430 x· ch−a cã ®iÖn (371 x· ch−a ®−îc cÊp tõ l−íi quèc gia), tû lÖ c¸c x· cã ®iÖn thuéc c¸c miÒn nh− sau: + Khu vùc miÒn B¾c cã 5.228/5.517 x· cã ®iÖn ®¹t 94,8% + Khu vùc miÒn Trung cã 1.500/1.521 x· cã ®iÖn ®¹t 98,6% + Khu vùc miÒn Nam cã 1.990/2.008 x· cã ®iÖn ®¹t 99,9% VÒ sè hé d©n n«ng th«n: Cã 12.054.922 hé/13.335.331 hé n«ng th«n ®−îc sö dông ®iÖn l−íi quèc gia, ®¹t tû lÖ 90,4% vµ t¨ng 2.632 ngh×n hé so víi n¨m 2000 (tÝnh chung c¶ n−íc cã 17.113.056/ 18.538.223 hé dïng ®iÖn l−íi ®¹t tû lÖ 92,3%). Tû lÖ sè hé d©n n«ng th«n ®−îc cÊp ®iÖn l−íi quèc gia nh− sau: + Khu vùc miÒn B¾c cã 6.483.242 hé/6.952.640 hé cã ®iÖn l−íi ®¹t 93,2% + Khu vùc miÒn Trung cã 1.849.094 hé/2.049.016 hé cã ®iÖn l−íi ®¹t 90,5% + Khu vùc miÒn Nam cã 3.722.586 hé/4.333.675 hé cã ®iÖn l−íi ®¹t 86,5% 30 Bảng III.1: Tổng hợp số liệu về số hộ nông thôn toàn quốc không có điện phân theo địa bàn quản lý của các công ty điện lực (31/12/2005) Tổng số (huyện) Có điện lưới (huyện) Chưa có điện lưới (huyện) Tỷ lệ có điện (%) Tổng số Có điện lưới Chưa có điện lưới Tỷ lệ có điện (%) Tổng số Có điện lưới Có điện tại chố Tỷ lệ có điện lưới (%) Tỷ lệ có điện (%) Tổng số hộ (hộ) Tổng số hộ nông thôn (hộ) Tổng số hộ SD điện lưới (hộ) Tổng số hộ N.thôn SD điện lưới lưới (hộ) Chưa có điện (hộ) Số hộ có điện t ại chỗ Tỷ lệ số hộ có điện lưới (%) Tỷ lệ hộ dân NT có điện lưới (%) Tỷ lệ hộ dân NT có điện (%) Cty ĐL I 25 233 231 2 99,10% 5.440 5.119 321 93,70% 4.903 4.584 30 93,49% 94,1% 6.904.185 5.868.018 6.427.874 5.398.620 476.311 13.300 93,1% 92,0% 92,2% Cty ĐL II 20 149 145 4 97,30% 2.218 2.197 21 99,10% 1.814 1.797 15 99,06% 99,9% 4.976.183 3.811.748 4.349.491 3.235.719 626.692 22.466 87,4% 84,9% 85,5% Cty ĐL III 13 113 109 4 96,40% 1.834 1.800 34 97,60% 1.521 1.487 13 97,76% 98,6% 2.783.930 2.049.016 2.575.734 1.849.094 208.196 5.605 92,5% 90,2% 90,5% Cty ĐL Hà nội 1 5 5 0 100% 231 231 0 100% 99 99 100% 100% 860.733 250.828 860.733 250.828 100% 100% 100% Cty ĐL TP HCM 1 5 5 0 100% 317 316 1 100% 58 57 1 98% 100% 1.419.445 215.814 1.330.326 205.603 89.119 1.768 93,7% 95,3% 96,1% Cty ĐL Hải Phòng 1 9 8 1 88,90% 218 218 0 100% 152 152 100% 100% 465.401 260.686 465.401 260.686 100% 100% 100% Cty ĐL Đồng Nai 1 9 9 0 100% 171 171 0 100% 136 136 100% 100% 447.272 306.113 422.423 281.264 24.849 3.077 94,4% 91,9% 92,9% Cty ĐL Ninh Bình 1 6 6 0 100% 145 145 0 100% 125 125 100% 100% 234.815 193.579 234.815 193.579 100% 100% 100% Cty ĐL Hải Dương 1 11 11 0 100% 263 263 0 100% 238 238 100% 100% 446.259 379.529 446.259 379.529 100% 100% 100% Tổng cộng 64 540 529 11 98% 10.837 10.460 377 96,2% 9.046 8.675 59 95,9% 96,6% 18.538.223 13.335.331 17.113.056 12.054.922 1.425.167 46.216 92,3% 90,4% 90,7% Xã Hộ được dùng điện Tên công ty Tổng số tỉnh thành Huyện Thị trấn, xã, phường 31 MÆc dï ®¹t ®−îc thµnh tùu lín, nh−ng ®iÖn n«ng th«n vÉn cßn cã vÊn ®Ò vÒ mÆt chÊt l−îng vµ ®é tin cËy. C¸c hé n«ng th«n th−êng tr¶ tiÒn ®iÖn cao h¬n (h¬n 700®/Kwh) trong khi c¸c hé thµnh thÞ chØ ph¶i tr¶ 550®/kWh (100 kWh ®Çu tiªn). Sù sôt ®iÖn ¸p vµ tæn thÊt truyÒn t¶i lµ nguyªn nh©n cña gi¸ cao nµy. Sù qu¶n lý vµ thiÕu ®Çu t− vµo l−íi ®iÖn x· còng lµm t¨ng thªm gi¸ ®iÖn n«ng th«n. B¶ng III.2: Sö dông c¸c thiÕt bÞ ®iÖn trong c¸c hé gia ®×nh n«ng th«n (%) 1997-1998 2001 - 2002 Tæng N«ng th«n Tæng N«ng th«n M¸y ph¸t ®iÖn 0.88 1.10 1.03 1.24 TV mµu 40.82 28.51 52.73 43.61 Tñ l¹nh, m¸y lµm ®¸ 10.95 2.12 10.89 3.57 §iÒu hoµ nhiÖt ®é 0.83 0.05 1.13 0.06 M¸y gi¨t 2.82 0.32 3.79 0.59 Qu¹t ®iÖn 68.24 58.98 70(*) BÕp ®iÖn, nåi c¬m ®iÖn 22.22 9.52 - - - B¬m n−íc 17.10 14.65 8.27 9.72 B×nh n−íc nãng 1.62 0.3 3.3 0.71 ThiÕt bÞ ®iÖn hé gia ®×nh M¸y hót bôi 0.23 0.0 0.40 0.1 Nguån: Tæng côc thèng kª . Ghi chó: (*) sè liÖu −íc tÝnh III.4. Cung cÊp & sö sông n¨ng l−îng sinh khèi N¨ng l−îng sinh khèi lµ nguån n¨ng l−îng lín ®èi víi n«ng th«n. V× kh«ng ®−îc sù chó ý nhiÒu vÒ mÆt chÝnh s¸ch ®èi víi nguån n¨ng l−îng nµy nªn thÞ tr−êng cña nã lµ sù tù ®iÒu tiÕt - V× vËy, nã ®−îc gäi lµ d¹ng n¨ng l−îng phi th−¬ng m¹i. §iÒu nµy ¶nh h−ëng ®Õn viÖc l−u tr÷ c¸c sè liÖu vÒ s¶n l−îng, gi¸ c¶ vµ møc ®é tiªu thô vv... PhÇn lín c¸c hé n«ng d©n ®−îc coi lµ tù tóc n¨ng l−îng. Cñi, phô phÈm n«ng nghiÖp th−êng ®−îc lÊy tõ ®Êt rõng hoÆc ®Êt ®åi vµ ë v−ên gia ®×nh. ë khu vùc n«ng th«n, n¨ng l−îng sö dông chñ yÕu lµ nhiÖt ®Ó nÊu ¨n vµ sÊy. NÊu ¨n b»ng viÖc ®èt c¸c sinh khèi truyÒn thèng ë c¸c bÕp ®un hiÖu suÊt thÊp qua nhiÒu thÕ hÖ. Víi tÝnh hiÖu suÊt n¨ng l−îng cña lo¹i bÕp nµy chØ lµ 8 ÷ 15%. GÇn ®©y cã nhiÒu lo¹i c«ng nghÖ n¨ng l−îng hiÖu suÊt cao sö dông sinh khèi truyÒn thèng ë møc thÝ ®iÓm. Vµo n¨m 2004, tæng sè c¸c hÇm khÝ sinh häc vµ bÕp ®un c¶i tiÕn t−¬ng øng lµ 50 000 vµ 80 000 chiÕc, vÉn lµ sè nhá so víi 13 triÖu hé, n«ng th«n phô thuéc vµo n¨ng l−îng sinh khèi lµm nhiªn liÖu ®un nÊu chÝnh. BÕp than tæ ong và bÕp ®Êt ®èt than n¾m ®−îc phæ biÕn ë c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ tõ nh÷ng n¨m 1980. HiÖu suÊt n¨ng l−îng cña lo¹i bÕp nµy lµ 25%. Viªn than hiÖn ®ang ®−îc s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®Õn c¸c hé gia ®×nh vµ c¸c c¬ së kinh doanh th−¬ng m¹i nhá. B¶ng III.3 tr×nh bµy møc sö dông nhiªn liÖu hé gia ®×nh ph©n theo nhãm thu nhËp. 32 B¶ng III.3: Tiªu thô NL hé gia ®×nh ph©n lo¹i theo lo¹i nhiªn liÖu vµ nhãm thu nhËp 5 nhãm thu nhËp Giai ®o¹n Lo¹i nhiªn liÖu Quèc gia N«ng th«n 1 2 3 4 5 Sinh khèi 88.58 96.43 98.86 97.39 95.12 88.62 66.76 Than/than hÇm 8.54 3.31 1.15 2.61 4.56 10.17 21.72 KhÝ 0.02 0.09 §iÖn 0.71 0.05 0.11 0.10 3.00 DÇu ho¶ 2.04 0.10 0.11 0.81 8.33 Kh¸c 0.1 0.10 0.11 0.30 0.09 1992 - 1993 Tæng 100 100 100 100 100 100 100 Sinh khèi 78.9 92.23 98.08 94.63 89.83 76.45 35.54 Than/than hÇm 8.97 5.22 1.66 4.4 7.96 13.92 16.91 KhÝ 5.95 0.87 0.04 0.23 1.24 28.25 §iÖn 1.13 0.57 0.09 0.05 0.40 1.65 3.45 DÇu ho¶ 4.99 1.11 0.17 0.8 1.53 6.68 15.76 Kh¸c 0.05 0.05 0.05 0.06 0.09 1997 - 1998 Tæng 100 100 100 100 100 100 100 Nguån: §iÒu tra møc sèng hé gia ®×nh 1992-1993, 1997-1998 ë c¸c hé gia ®×nh, c«ng nghÖ ®èt sinh khèi trªn c¸c bÕp ®un vµ s−ëi kh«ng thay ®æi nhiÒu. Nãi c¸ch kh¸c, sù lùa chän c«ng nghÖ biÕn ®æi sinh khèi bÞ h¹n chÕ ®èi víi hé gia ®×nh. ViÖc sö dông nµy cã hiÖu suÊt kÐm. HiÖu suÊt n¨ng l−îng cña bÕp kiÒng chØ vµo kho¶ng 8% ÷ 15% (xem b¶ng III.4). Ngoµi ra khãi, bå hãng còng lµ nguy c¬ cho søc khoÎ cña phô n÷, ng−êi giµ vµ trÎ em lµ nh÷ng ng−êi ®un nÊu chÝnh cña gia ®×nh. B¶ng III.4: ThiÕt bÞ biÕn ®æi sinh khèi ThiÕt bÞ vµ ngµnh HiÖu suÊt n¨ng l−îng, % Hé gia ®×nh BÕp than hÇm (thµnh phè) 22 BÕp sinh khèi (n«ng th«n) 8-15 BÕp cñi (n«ng th«n) 12- 15 C«ng nghiÖp Lß nung b»ng cñi 25 BÕp cñi 17 III.5. Phæ biÕn c¸c c«ng nghÖ NLM&TT Sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ NLM&TT b¾t ®Çu n¨m 1986 víi mét ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu ph¸t triÓn do chÝnh phñ cÊp vèn tËp trung vµo tÊt c¶ c¸c nguån NLTT, bao gåm thuû ®iÖn nhá, khÝ sinh häc, giã, mÆt trêi vµ sinh khèi. Trong ®ã thuû ®iÖn nhá vµ n¨ng l−îng sinh khèi thµnh c«ng nhÊt vÒ mÆt ¸p dông c«ng nghÖ. Tuy nhiªn, vÒ mÆt ph¸t triÓn c«ng nghÖ cho sö dông th−¬ng m¹i chØ cã hÇm khÝ sinh häc chøng tá lµ s¶n phÇm th−¬ng m¹i vµ dÔ chuyÓn giao cho ®Þa ph−¬ng ®Õn c¸c hé gia ®×nh. HÖ thèng pin mÆt trêi hé gia ®×nh ®−îc l¾p ®Æt thÝ ®iÓm ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng xa l−íi. −íc tÝnh cã hµng ngµn hÖ thèng pin mÆt trêi hé gia ®×nh ®· ®−îc l¾p ®Æt chñ yÕu ë ViÖt Nam. §Õn n¨m 2004 kho¶ng 1000KW c«ng suÊt c¸c hÖ thèng pin mÆt trêi ®· ®−îc l¾p ®Æt. Tuy nhiªn thÞ tr−êng pin mÆt trêi ch−a ph¸t triÓn. Do ®ã hÇu nh− kh«ng cã nhµ s¶n xuÊt th−¬ng m¹i pin mÆt trêi nµo. 33 Ch−¬ng IV khu vùc & §Þa bµn nghiªn cøu IV.1. Xem xÐt møc ®é ®iÖn khÝ hãa n«ng th«n giai ®o¹n 2006-2010-2015 Nh÷ng c¨n cø chÝnh ®Ó x¸c lËp khu vùc vµ ®Þa bµn nghiªn cøu, ®ã lµ: 1. Môc tiªu cÊp ®iÖn n«ng th«n Môc tiªu cÊp ®iÖn n«ng th«n tíi 2010 ®−îc ®Ò cËp trong ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 10 n¨m 2001-2010, th«ng qua t¹i §¹i héi lÇn thø IX §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, trong ®ã x¸c ®Þnh môc tiªu tíi 2010 lµ hÇu hÕt c¸c x· ®−îc sö dông ®iÖn. Môc tiªu nµy ®· ®−îc cô thÓ hãa trong c¸c NghÞ quyÕt c¸c héi nghÞ Ban ChÊp hµnh TW khãa IX nh− sau: - NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø V Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng khãa IX vÒ ®Èy nhanh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n thêi kú 2001-2010 nªu râ kh¸i qu¸t cña c¶ ch−¬ng tr×nh ®iÖn n«ng th«n tõ n¨m 2005-2015: Ph¸t triÓn hÖ thèng ®iÖn Quèc gia cung cÊp cã hiÖu qu¶, chÊt l−îng cao vµ ®¸p øng nhu cÇu ®iÖn cho s¶n xuÊt vµ cho sinh ho¹t ë n«ng th«n. §èi víi nh÷ng vïng kh«ng cã ®iÒu kiÖn cÊp ®iÖn l−íi Quèc gia, Nhµ n−íc cã chÝnh s¸ch ®Çu t−, hç trî ph¸t triÓn c¸c nguån ®iÖn t¹i chç, b¶o ®¶m ®Õn 2010, tÊt c¶ c¸c trung t©m x· ®Òu cã ®iÖn sö dông vµ ®Õn cuèi 2020, tû lÖ sè hé cã ®iÖn ®¹t 100%. - NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø VII Ban ChÊp hµng Trung −¬ng §¶ng khãa IX vÒ c«ng t¸c d©n téc còng ®Æt râ môc tiªu: “Tíi 2010, c¸c vïng d©n téc vµ miÒn nói cã trªn 90% hé d©n cã ®ñ ®iÖn, n−íc sinh ho¹t”. - Ch−¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ vÒ viÖc ®Çu t− ph¸t triÓn vµ cung cÊp ®iÖn ®Õn tõng th«n bu«n, tõng hé ®ång bµo d©n téc thiÓu sè cña 5 tØnh T©y nguyªn. 2. Kh¶ n¨ng kÐo l−íi Quèc gia cho tiªu dïng d©n c− khu vùc n«ng th«n tíi 2010, 2015 Nh»m ®¸p øng môc tiªu nh− ®Ò cËp ë trªn, kÕ ho¹ch kÐo l−íi ®iÖn ®−îc lËp (TS§ VI) theo c¸c giai ®o¹n dù kiÕn nh− sau: Giai ®o¹n 2006-2010 • S¶n l−îng ®iÖn cÊp cho n«ng nghiÖp vµ khu vùc n«ng th«n ®Õn n¨m 2010 dù kiÕn ®¹t 13,05 tû kWh, chiÕm tû träng 13,4% tæng ®iÖn n¨ng th−¬ng phÈm (ph−¬ng ¸n c¬ së). Trong ®ã riªng ®iÖn n¨ng dïng cho tiªu dïng d©n c− lµ 9,7 tû kWh (chiÕm 74%). C¸c nhu cÇu kh¸c (n«ng - l©m - thñy, qu¶n lý, s¶n xuÊt hé gia ®×nh, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ kh¸c) chiÕm 26% trong tæng ®iÖn n¨ng dïng cho n«ng nghiÖp vµ khu vùc n«ng th«n. 34 • 100% trung t©m x· vµ 95% sè hé d©n n«ng th«n cã ®iÖn l−íi vµ ®iÖn t¹i chç; trong ®ã khu vùc vïng miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y nguyªn ®¹t tû lÖ 90% sè hé d©n n«ng th«n cã ®iÖn. Giai ®o¹n 2011-2015 • S¶n l−îng ®iÖn cÊp cho n«ng nghiÖp vµ khu vùc n«ng th«n n¨m 2015 dù kiÕn ®¹t 17,9 tû kWh, chiÕm tû träng 10,8% tæng ®iÖn n¨ng th−¬ng phÈm . Trong ®ã riªng ®iÖn n¨ng dïng cho tiªu dïng d©n c− lµ 13 tû kWh (chiÕm 72,7%). C¸c nhu cÇu kh¸c (n«ng - l©m - thñy, qu¶n lý, s¶n xuÊt hé gia ®×nh, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ kh¸c) chiÕm 27,3% trong tæng ®iÖn n¨ng dïng cho n«ng nghiÖp vµ khu vùc n«ng th«n. • 98% sè hé d©n n«ng th«n cã ®iÖn l−íi hoÆc ®iÖn t¹i chç. Môc tiªu thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh ®Çu t− cÊp ®iÖn tõ l−íi ®iÖn Quèc gia 2006-2010: Tíi 2010 sÏ cã 93,6% sè hé n«ng th«n cã ®iÖn l−íi • §Çu t− cÊp ®iÖn míi tõ l−íi Quèc gia cho 315 x· víi 250 ngh×n hé d©n ®−îc cÊp ®iÖn. • §Çu t− më réng l−íi trung h¹ ¸p ë c¸c x· ®· cã ®iÖn ®Ó më réng cÊp ®iÖn thªm cho 1.084 ngh×n hé d©n. 2011-2015: Tíi 2015 sÏ cã 96,5% sè hé n«ng th«n cã ®iÖn l−íi • §Çu t− cÊp ®iÖn míi tõ l−íi Quèc gia cho 32 x· víi 20 ngh×n hé d©n ®−îc cÊp ®iÖn. • §Çu t− më réng l−íi trung h¹ ¸p ë c¸c x· ®· cã ®iÖn ®Ó më réng cÊp ®iÖn thªm cho 1.155 ngh×n hé d©n. • §Çu t− c¶i t¹o vµ n©ng cÊp l−íi ®iÖn trung h¹ thÕ cho 2.000 x·. Nh− vËy, trong giai ®o¹n ®Çu (2006-2010) sÏ cã thªm 1.334 ngh×n hé d©n ®−îc cÊp ®iÖn tõ l−íi ®iÖn quèc gia n©ng tû lÖ sè hé d©n n«ng th«n ®−îc cÊp ®iÖn l−íi lµ 93,6%, giai ®o¹n sau (2011-2015), sÏ cã thªm 1.175 ngh×n hé d©n ®−îc cÊp ®iÖn tõ l−íi ®iÖn quèc gia n©ng tû lÖ sè hé d©n n«ng th«n ®−îc cÊp ®iÖn l−íi lµ 96,5%. IV.2. Khu vùc vµ ®Þa bµn nghiªn cøu Dùa trªn môc tiªu cÊp ®iÖn l−íi cho n«ng th«n giai ®o¹n 2006-2010 vµ 2011 - 2015 nh− tr×nh bµy ë trªn. C¨n cø vµo nhiÖm vô vµ néi dung nghiªn cøu. Víi quan ®iÓm ph¸t triÓn lµ khai th¸c c¸c nguån NL t¹i chç, NLM&TT cã s½n ®Ó s¶n 35 xuÊt vµ cung cÊp NL & §iÖn n¨ng cho c¸c khu vùc n«ng th«n kh«ng cã l−íi ®iÖn quèc gia. Mét sè tiÕp cËn cho viÖc lùa chän khu vùc nghiªn cøu gåm: + §Ó kh«ng trïng lÆp trong viÖc cÊp ®iÖn l−íi còng nh− quy ho¹ch ®iÖn c¸c ®Þa ph−¬ng sau 2010, c¸c ®Þa ®iÓm nghiªn cøu sÏ lµ c¸c x·/bu«n/lµng/b¶n kh«ng ®−îc cÊp ®iÖn l−íi sau 2010 cã xÐt ®Õn 2015. + TËp trung vµo khu vùc d©n c− lµ vïng s©u, vïng xa, vµ h¶i ®¶o. + TiÕp cËn theo h−íng ®i tõ ngoµi vµo trong (®iÖn l−íi ®i tõ trong ra ngoµi vµ ®iÖn t¸i t¹o/NL ®i tõ ngoµi vµo trong). + C¸c ®iÓm cÊp ®iÖn b»ng NLM&TT sau khi cã l−íi sÏ hoÆc lµ duy tr× sö dông hoÆc chuyÓn sang c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c kÐo l−íi kh«ng kinh tÕ. + Ch−a xem xÐt ®Õn c¸c hé ch−a cã ®iÖn n»m r¶i r¸c t¹i t¹i c¸c x· ®· cã hoÆc sÏ cã ®iÖn tr−íc 2010. Nh− vËy, Khu vùc nghiªn cøu sÏ lµ 56 x· ch−a cã ®iÖn l−íi sau 2010 thuéc ®Þa bµn cña 16 tØnh vµ thµnh phç. C¸c x· nµy chñ yÕu lµ c¸c x· miÒn nói, khu vùc vïng s©u vïng xa vµ c¸c x· ngoµi ®¶o. Mục tiêu : + Cấp điện: Lập phương án cÊp ®iÖn cho 100% sè hé trong 56 x· thuéc 16 tØnh, thµnh phè kh«ng cã ®iÖn - lµ nh÷ng x· nghÌo (Sè hé ch−a cã ®iÖn ®Õn 2010 t¹i 56 x· nµy lµ: 33.627 hé). Danh s¸ch c¸c khu vùc d©n c− ch−a ®−îc kÐo l−íi ®iÖn sau 2010 vµ c¸c th«ng tin chÝnh ®−îc nªu ë b¶ng IV.1. + NhiÖt: Dùa vµo nhu cÇu thùc tÕ, Nguån cÊp nhiÖt sÏ lµ sinh khèi kÕt hîp víi n¨ng l−îng mÆt trêi ®−îc sö dông cho ®un nÊu, sÊy n«ng s¶n vµ hµng ho¸. 36 BẢNG IV.1: THÔNG TIN CHÍNH CÁC Xà THUỘC HUYỆN/TỈNH CHƯA CÓ LƯỚI ĐIỆN QUỐC GIA SAU 2010 Diện tích đất các loại (ha) Đất nông nghiệp Đất lâm nghiệp TT Tên xã Địa điểm (Huyện) Đến năm 2010 Số hộ Số nhân khẩu (người) Tổng số Đất dân cư Tổng số Cây hàng năm Lúa Cây lâu năm Tổng số Rừng tự nhiên Số hộ h.tại Tỉnh Bình Định Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh : 95% 1 Xã Đảo Nhân Châu TP Quy Nhơn Chưa nối lưới QG 454 2350 450 4.6 2.2 1.2 1.2 1 622 2 Xã Canh Liêm H. Vân Canh Chưa nối lưới QG 285 1638 40028 12.5 89 54 54 35 12951 12951 450 Tỉnh Lạng Sơn Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh : 74,86% 3 Xã Quyết Thắng H. Hữu Lũng Chưa nối lưới QG 591 3502 3595 38.6 344.6 344.6 214 22.7 20 766 Tỉnh Nghệ An Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh : 92,8% 4 Xã Kim Đa H. Tương Dương Chưa nối lưới QG 511 3372 8898.6 11.27 13.54 13.54 6161.41 6155.7 759 5 Xã Kim Tiến H. Tương Dương Chưa nối lưới QG 393 2354 9980 10.7 24.25 1.84 22.41 7400 7379 564 6 Xã Luân Mai H. Tương Dương Chưa nối lưới QG 214 1553 14180 5 265.2 265.2 250. 5 13399.3 8049.3 311 7 Xã Bắc Lý H. Kỳ Sơn Chưa nối lưới QG 318 2350 8705.6 49.5 1544 1544 660 8 Xã Đoọc May H. Kỳ Sơn Chưa nối lưới QG 215 1625 8222.2 9.8 0.06 0.06 3340 3340 279 9 Xã Na Loi H. Kỳ Sơn Chưa nối lưới QG 182 1291 4424.8 32.5 24 24 24 975 975 242 10 Xã Keng Đu H. Kỳ Sơn Chưa nối lưới QG 304 2388 7370.3 43.6 0.3 0.3 2719 2719 482 Tỉnh Thanh Hoá Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh : 90,89% 11 Xã Thanh Sơn H.Quan Hoá Chưa nối lưới QG 309 1898 6446.5 24.4 469.3 277.7 277. 7 8.1 994.5 842.8 404 12 Xã Trung Sơn H.Quan Hoá Chưa nối lưới QG 407 2193 8629.4 16.8 564.3 491.8 492 3.6 456 13 Xã Trung Thành H.Quan Hoá Chưa nối lưới QG 404 2341 7069.7 12.1 418.2 219.5 220 2.8 2659.6 2401.3 504 14 Xã Bát Mọt H. Thường Xuân Chưa nối lưới QG 477 3157 20052 26.9 251.4 174.1 169. 4 13306 13306 523 37 Diện tích đất các loại (ha) Đất nông nghiệp Đất lâm nghiệp TT Tên xã Địa điểm (Huyện) Đến năm 2010 Số hộ Số nhân khẩu (người) Tổng số Đất dân cư Tổng số Cây hàng năm Lúa Cây lâu năm Tổng số Rừng tự nhiên Số hộ h.tại 15 Xã Xuân Lộc H. Thường Xuân Chưa nối lưới QG 572 3262 4449.1 20 153.4 133.4 131 3421.7 3418.7 625 16 Xã Yên Nhân H. Thường Xuân Chưa nối lưới QG 622 3856 12862 25.7 124.9 124.9 125 11712.3 11650 701 Tỉnh Lai Châu Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh: 24,0% 17 Xã Mù Cả H. Mường Tè Chưa nối lưới QG 211 1397 38355 0.7 644.2 344.2 221 35000 35000 387 18 Xã Thu Lũm H. Mường Tè Chưa nối lưới QG 209 1332 13009 3.3 527.5 227.5 203 12189 12189 369 19 Xã Pa Ư H. Mường Tè Chưa nối lưới QG 261 1595 31229.4 1.7 549.3 349.3 324 29820 29820 481 20 Xã Pa Vệ Sử H. Mường Tè Chưa nối lưới QG 205 1270 23590.2 2.5 1512.2 413.2 202 12260.5 12260.5 411 Tỉnh Kiên Giang Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh: 72,7% 21 Xã Hòn Tre H. Kiên Hải Chưa nối lưới QG 672 3303 460 6 77 1 76 376 376 22 Xã An Sơn H. Kiên Hải Chưa nối lưới QG 1326 5890 800 7 29 0.23 29 761 761 23 Xã Lại Sơn H. Kiên Hải Chưa nối lưới QG 1380 6432 1140 8 86 85 1045 1045 24 Xã Hòn Nghệ H. Kiên Lương Chưa nối lưới QG 343 1618 400 3 46 2 45 348 348 25 Xã Sơn Hải H. Kiên Lương Chưa nối lưới QG 348 1630 900 3 30 0.15 30 865 865 26 Xã Tiền Hải H. Kiên Lương Chưa nối lưới QG 170 823 1100 3 6 27 Xã Dương Tơ H. Phú Quốc Chưa nối lưới QG 837 4276 7760 51 1332 11 1321 4967 4967 28 Xã Hòn Thơm H. Phú Quốc Chưa nối lưới QG 29 Xã Cửa Dương H. Phú Quốc Chưa nối lưới QG 1754 8848 14784 79 1093 102 991 10714 10714 30 Xã Cửa Cạn H. Phú Quốc Chưa nối lưới QG 711 3516 12575 42 246 2 244 9257 9257 31 Xã Hàm Ninh H. Phú Quốc Chưa nối lưới QG 737 3733 8143 25 218 11 10 207 5706 5706 38 Diện tích đất các loại (ha) Đất nông nghiệp Đất lâm nghiệp TT Tên xã Địa điểm (Huyện) Đến năm 2010 Số hộ Số nhân khẩu (người) Tổng số Đất dân cư Tổng số Cây hàng năm Lúa Cây lâu năm Tổng số Rừng tự nhiên Số hộ h.tại 32 Xã Bãi Thơm H. Phú Quốc Chưa nối lưới QG 817 3721 9412 10 140 11 11 129 7672 7672 33 Xã Gành Dầu H. Phú Quốc Chưa nối lưới QG TP. Hải Phòng Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh: 99,8% 34 Đảo Bạch Long Vĩ H.Đ Bạch Long Vĩ Chưa nối lưới QG 492 Tỉnh Quảng Bình Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh: 95,2% 35 Xã Thượng Trạch H. Bố Trạch Chưa nối lưới QG 228 1198 25570.5 36 153.3 153.3 153 22131 22131 240 36 Xã Tân Trạch H. Bố Trạch Chưa nối lưới QG 30 124 22259 20 3.6 3.6 3.6 11561 11561 32 Tỉnh Quảng Trị Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh: 81% 37 Đảo Cồn Cỏ H. đảo Cồn Cỏ Chưa nối lưới QG Tỉnh Quảng Nam Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh: 89,5% 38 Xã Phước Xuân H. Phước Sơn Chưa nối lưới QG 121 39 Xã Phước Năng H. Phước Sơn Chưa nối lưới QG 135 1260 6922 2 105.5 99.5 97.5 5 5102 5052.6 285 40 Xã Phước Đức H. Phước Sơn Chưa nối lưới QG 303 1645 6698.7 10 105.2 98.2 98.2 5 2615.2 2602 345 41 Xã Ga Ri H.Tây Giang Chưa nối lưới QG 200 Tỉnh Quảng Ngãi Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh: 87,56% 42 Xã An Bình H. Lý Sơn Chưa nối lưới QG 80 43 Xã An Hải H. Lý Sơn Chưa nối lưới QG 1754 44 Xã An Vĩnh H. Lý Sơn Chưa nối lưới QG 2508 Tỉnh Quảng Ninh Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh: % 39 Diện tích đất các loại (ha) Đất nông nghiệp Đất lâm nghiệp TT Tên xã Địa điểm (Huyện) Đến năm 2010 Số hộ Số nhân khẩu (người) Tổng số Đất dân cư Tổng số Cây hàng năm Lúa Cây lâu năm Tổng số Rừng tự nhiên Số hộ h.tại 45 Xã Bản Sen H. Vân Đồn Chưa nối lưới QG 225 1193 8760.9 20.2 61.3 46.3 42.2 15 4075 4036.1 208 46 Xã Thắng Lợi H. Vân Đồn Chưa nối lưới QG 233 1187 1871 28 3.9 3.9 893 883 279 47 Xã Quan Lạn H. Vân Đồn Chưa nối lưới QG 714 3664 3149.9 48.5 23.5 23.5 22.5 1287 1232 435 48 Xã Ngọc Vừng H. Vân Đồn Chưa nối lưới QG 128 605 3903.5 16.6 26.3 26.3 21.7 2398 2373 189 49 Xã Minh Châu H. Vân Đồn Chưa nối lưới QG 189 1041 2723.5 15.5 11 11 4.3 1284 1259 678 50 H. Đảo Côtô (1 xã) H. Đảo Côtô Chưa nối lưới QG 333 1592 1833 24 119 119 118 554.4 450.4 148 Tỉnh Bình Thuận Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh : 79,8% 51 Xã Tam Thanh H. Đ Phú Quý Chưa nối lưới QG 1088 6155 691 58 302 275 51 52 Xã Ngũ Phụng H. Đ Phú Quý Chưa nối lưới QG 1075 5633 900 29 278 277 1 15 53 Xã Long Hải H. Đ Phú Quý Chưa nối lưới QG 1080 6171 711 38 263 252 1 28 Tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh : 85,7% 54 Huyện đảo Côn Đảo H. Côn Đảo Chưa nối lưới QG 387 1537 1118 Tỉnh Khánh Hoà Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh : 95,5% 56 Huyện đảo Trường Sa H. Đ Trường Sa Chưa nối lưới QG 0 TP Đà Nẵng Phần trăm số hộ NT có điện lưới QG toàn tỉnh : 100% 57 Huyện đảo Hoàng Sa H. Đ Hoàng Sa Chưa nối lưới QG 40 Ch−¬ng V: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng khai th¸c c¸c nguån n¨ng l−îng t¹i chç, NLM&TT vµ C¸c gi¶i ph¸p s¶n xuÊt vµ cung cÊp n¨ng l−îng V.1. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng khai th¸c c¸c nguån n¨ng l−îng t¹i chç, NLM&TT V.1. 1. Thñy ®iÖn nhá A. TæNG QUAN ë ViÖt Nam tæng tr÷ n¨ng kinh tÕ cña thuû ®iÖn nhá (T§N) chiÕm 10% tæng tr÷ n¨ng nguån thuû ®iÖn cña c¶ n−íc, n»m r¶i r¸c ë c¸c vïng nói vµ trung du n¬i mµ l−íi ®iÖn quèc gia khã v−¬n tíi ®−îc trong t−¬ng lai gÇn (2010). XÐt vÒ tiÒm n¨ng T§N, cã kho¶ng 3000 ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó x©y dùng T§N vµ cùc nhá, trong ®ã: a/ Lo¹i cã c«ng suÊt tr¹m 100-10.000KW: 500 ®iÓm tr¹m víi tæng c«ng suÊt kho¶ng 1.400-1800 MW (b»ng 90-93% tæng c«ng suÊt cña c¸c lo¹i T§N). b/ Lo¹i cã c«ng suÊt tr¹m d−íi 100KW : 2500 ®iÓm tr¹m víi tæng c«ng suÊt kho¶ng 100-200MW (b»ng 7-10% tæng c«ng suÊt cña c¸c lo¹i T§N). Ngoµi ra cßn cã mét tiÒm n¨ng thuû ®iÖn cùc nhá ®¸ng kÓ cã ë kh¾p n¬i, khe suèi víi cét n−íc tù nhiÖn hoÆc nh©n t¹o kho¶ng 0,7-0,8m lµ cã kh¶ n¨ng ph¸t ®iÖn. B. Kh¶ n¨ng khai th¸c t¹i chç Trong 56 x· chØ cã 7 x· cã tiÒm n»n thuû ®iÖn nhá. Danh d¸ch c¸c x· ®−îc chØ ë b¶ng sau Tæng hîp tiÒm n¨ng cÊp ®iÖn b»ng thuû ®iÖn cho c¸c x· ngoµi l−íi dùa trªn l−íi ®éc lËp TT Tªn x· HuyÖn TØnh Sè d©n Sè hé 1 Thu Lòm M−êng tÌ Lai Ch©u 2.718 453 2 Pa ñ M−êng tÌ Lai Ch©u 3.543 591 3 Pa VÖ Sö M−êng tÌ Lai Ch©u 3.028 505 4 B¸t Mät Th−êng Xu©n Thanh Ho¸ 3.262 544 5 B¾c Lý Kú S¬n NghÖ An 4.516 753 6 Na läi Kú S¬n NghÖ An 1.656 276 7 Keng §u Kú S¬n NghÖ An 3.298 550 Tæng 4.303 V.1.2. N¨ng l−îng mÆt trêi Vïng T©y B¾c Bao gåm c¸c tØnh: Lai Ch©u, S¬n La, Lµo Cai, Hµ Giang, Yªn B¸i, Phó Thä, Hoµ B×nh. 41 a- Vïng cã ®é cao lín h¬n 1500m: Tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3, trêi cã Ýt n¾ng, tÇn sè xuÊt hiÖn n¾ng cã cao h¬n mét chót so víi vïng cã ®é cao thÊp h¬n 1500m. Vµo th¸ng 9 vµ th¸ng 10 trêi nhiÒu m−a nhÊt. C¸c th¸ng 3, 4, 5 cã sè giê n¾ng trung b×nh hµng ngµy lªn cao nhÊt vµ cã thÓ ®¹t kho¶ng 6 -7 giê/ ngµy, gi¸ trÞ tæng x¹ trung b×nh còng cao nhÊt v−ît qu¸ 300 cal/cm2/ ngµy, cã n¬i lªn tíi trªn 500 cal/cm2/ ngµy (vÝ dô nh− ë Sa Pa). C¸c th¸ng kh¸c trong n¨m gi¸ trÞ tæng x¹ trung b×nh ®Òu nhá h¬n 300 cal/cm2/ ngµy, cã n¬i cã th¸ng cßn h¬n 200 cal/cm2/ ngµy (còng ë Sa Pa). b- Vïng cã ®é cao nhá h¬n 1500m: N¾ng thÞnh hµnh tõ th¸ng 8 ®Õn th¸ng 5. Sè giê n¾ng cao nhÊt vµo kho¶ng 8 - 9 giê/ ngµy. Tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 7, trêi Ýt cã n¾ng nhiÒu m©y vµ hay m−a. Gi¸ trÞ tæng x¹ trung b×nh cao nhÊt vµo c¸c th¸ng 2, 3, 4, 5 vµ th¸ng 9 kho¶ng 450 cal/cm2/ ngµy (5,2 kWh/m2/ngµy). Cßn c¸c th¸ng khac trong n¨m gi¸ trÞ tæng x¹ trung b×nh xÊp xØ hoÆc lín h¬n 300 cal/cm2/ ngµy. Vïng §«ng B¾c Bao gåm c¸c tØnh cßn l¹i ë phÝa B¾c cho tíi Ninh B×nh. ë B¾c Bé, n¾ng thÞnh hµnh tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 11. Tæng x¹ m¹nh nhÊt tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10, trong c¸c th¸ng 1, 2, 3 th× sôt xuèng thÊp. Sè giê n¾ng trung b×nh thÊp nhÊt trong c¸c th¸ng 2, 3 (d−íi 2 giê/ ngµy), cao nhÊt vµo c¸c th¸ng 5, (6 ÷7 giê/ ngµy) gi¶m chót Ýt vµo th¸ng 6, sau ®ã l¹i duy tr× ë møc cao vµo th¸ng 7 ®Õn th¸ng 10. Tæng x¹ trung b×nh còng diÔn biÕn t−¬ng tù vµ lín h¬n 300 cal/cm2/ ngµy vµo c¸c th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10. Mét sè n¬i cã d·y nói cao, chÕ ®é bøc x¹ mÆt trêi cã kh¸c biÖt víi vïng ®ång b»ng. M©y vµ s−¬ng mï th−êng che khuÊt mÆt trêi nªn tæng x¹ trung b×nh hµng ngµy kh«ng v−ît qu¸ 300 cal/cm2/ ngµy. B¾c Trung Bé Bao gåm c¸c tØnh tõ Thanh Ho¸ ®Õn HuÕ. Cµng ®i vÒ phÝa Nam thêi gian n¾ng cµng dÞch lªn sím h¬n, tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9. Tæng x¹ m¹nh nhÊt tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 10, trong c¸c th¸ng 1, 2, 3 th× sôt xuèng thÊp. Sè giê n¾ng trung b×nh thÊp nhÊt trong c¸c th¸ng 2, 3 (non 3 giê/ ngµy), cao nhÊt vµo c¸c th¸ng 5, (7÷8 giê/ ngµy) gi¶m chót Ýt vµo th¸ng 6, sau ®ã l¹i duy tr× ë møc cao vµo th¸ng 7 ®Õn th¸ng 10. Tæng x¹ trung b×nh còng diÕn biÕn t−¬ng tù vµ lín h¬n 300 cal/cm2/ ngµy vµo c¸c th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10. Vµo c¸c th¸ng ®Õn 7 tæng x¹ trung b×nh cã thÓ v−ît qu¸ 500 cal/cm2/ ngµy. Vïng Nam Trung Bé Tõ HuÕ ®Õn B×nh ThuËn. Cµng vÒ phÝa Nam, thêi kú thÞnh hµnh n¾ng cµng sím vµ kÐo dµi vÒ cuèi n¨m. C¸c th¸ng gi÷a n¨m cã thêi gian n¾ng nhiÒu nhÊt, th−êng b¾t ®Çu vµo lóc 6 - 7 giê s¸ng kÐo 42 dµi ®Ðn 4 - 5 giê chiÒu. Tæng x¹ tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 10 ®Òu v−ît qu¸ 300 cal/cm2/ ngµy, cã th¸ng lªn xÊp xØ tíi 500 cal/cm2/ ngµy. Vïng T©y Nguyªn Khu vùc T©y Nguyªn còng rÊt nhiÒu n¾ng. Tæng x¹ vµ trùc x¹ ®Òu cao. Tæng x¹ trung b×nh cao, th−êng v−ît qu¸ 350 cal/cm2/ ngµy. Sè giê n¾ng trung b×nh trong c¸c th¸ng 7 ®Õn th¸ng 9 tuy Ýt nhÊt trong n¨m còng cã tíi 4÷5 giê/ ngµy. Vïng Nam Bé PhÇn cßn l¹i cña l·nh thæ. Vïng nµy quanh n¨m n¾ng dåi dµo. Tæng x¹ vµ trùc x¹ ®Òu cao. C¶ n¨m hÇu nh− ngµy nµo còng cã n¾ng, hiÕm khi thÊy trêi ©m u suèt c¶ ngµy hoÆc kÐo dµi ngµy nh− ë vïng b¾c. Tæng x¹ trung b×nh cao, th−êng v−ît qu¸ 350 cal/cm2/ ngµy. ë nhiÒu n¬i, cã nhiÒu th¸ng l−îng tæng x¹ cao h¬n 500 cal/cm2/ ngµy. Tæng hîp tiÒm n¨ng cÊp ®iÖn b»ng mÆt trêi cho c¸c x· ngoµi l−íi Pin mÆt trêi TT Tªn x· Gia ®×nh TËp thÓ I. TØnh B×nh §Þnh 1 X· §¶o Nh¬n Ch©u (TP Quy Nh¬n) 641 1 2 X· Canh Liªm (H. V©n Canh) 464 1 II. TØnh L¹ng S¬n 1 X· QuyÕt Th¾ng (H. H÷u Lòng) 775 2 III. TØnh NghÖ An 1 X· Kim §a (H. T−¬ng D−¬ng) 866 2 2 X· Kim TiÕn (H. T−¬ng D−¬ng) 643 2 3 X· Lu©n Mai (H. T−¬ng D−¬ng) 355 1 4 X· §oäc May (H. Kú S¬n) 318 1 IV. TØnh Thanh Ho¸ 1 X· Thanh S¬n (H. Quan Hãa) 420 1 2 X· Trung S¬n (H. Quan Hãa) 474 1 3 X· Trung Thµnh (H. Quan Hãa) 524 1 4 X· Xu©n Léc (H. Quan Hãa) 650 2 5 X· Yªn Nh©n (H. Quan Hãa) 729 2 V. TØnh Lai Ch©u 1 X· Mï C¶ (H. M−êng TÌ) 475 1 VI. TØnh Kiªn Giang 1 X· Hßn Tre (H. Kiªn H¶i) 781 2 2 X· L¹i S¬n (H. Kiªn H¶i) 1.169 3 VII. TØnh H¶i Phßng 1 HuyÖn ®¶o B¹ch Long VÜ 511 VIII. TØnh Qu¶ng B×nh 1 X· Th−îng Tr¹ch (H. Bè Tr¹ch) 299 2 43 Pin mÆt trêi TT Tªn x· Gia ®×nh TËp thÓ 2 X· T©n Tr¹ch (H. Bè Tr¹ch) 32 1 VIII. TØnh Qu¶ng Nam 1 X· Ph−íc Xu©n (H. Ph−íc S¬n) 123 1 2 X· Ph−íc N¨ng (H. Ph−íc S¬n) 290 1 3 X· Ph−íc §øc (H. Ph−íc S¬n) 352 1 4 X· Ga Ri (H. T©y Giang) 204 1 IX. TØnh Qu¶NG Ng∙i 1 X· An B×nh (H. Lý S¬n) 82 1 2 §¶o lín (H. Lý S¬n) 4.343 X. TØnh qu¶ng Ninh 1 X· B¶n sen (H. V©n §ån) 225 1 2 X· Th¾ng Lîi (H. V©n §ån) 301 1 3 X· Ngäc Võng (®¶o Quan L¹n) 204 1 Céng 15.884 33 V.1.3. N¨ng l−îng giã Nãi chung, ViÖt Nam lµ n−íc cã tiÒm n¨ng n¨ng l−îng giã trung b×nh so víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc. HÇu hÕt trong ®Êt liÒn tèc ®é giã thÊp, vµo kho¶ng 2 - 3m/s. Víi chÕ ®é giã nµy kh«ng phï hîp l¾m cho viÖc øng dông c¸c lo¹i ®éng c¬ giã ®Æc biÖt c¸c lo¹i ®éng c¬ giã ph¸t ®iÖn. Mét vµi vïng cã giã ®Þa h×nh tèt nh− vïng T©y Trang (tØnh Lai Ch©u) vïng ®åi nói ven d·y Hoµng Liªn S¬n cã tèc ®é giã trung b×nh 4 -5m/s cã thÓ øng dông c¸c lo¹i ®éng c¬ giã ph¸t ®iÖn víi c¸c d¶i c«ng suÊt kh¸c nhau. Víi trªn 3000 km bê biÓn vµ 70% ®Êt n−íc lµ nói, cã tiÒm n¨ng cho ®iÖn giã. TiÒm n¨ng nµy ch−a ®−îc x¸c ®Þnh v× ch−a cã sù ®o ®¹c nguån giã mét c¸ch cã hÖ thèng. ViÖc sö dông sè liÖu tõ c¸c tr¹m khÝ t−îng bÞ h¹n chÕ v× c¸c vÞ trÝ tr¹m kh«ng phï hîp cho nhµ m¸y ®iÖn giã vµ ®ång hå ®o kh«ng ®−îc hiÖu chØnh th−êng xuyªn. Mét nghiªn cøu cña ViÖn N¨ng l−îng trªn 9 hßn ®¶o cho thÊy tèc ®é giã trung b×nh n¨m n»m trong d¶i tõ 4.1 ®Õn 7.1m/s. TiÒm n¨ng còng ®−îc thÓ hiÖn b»ng kÕt qu¶ s¬ bé cña nghiªn cøu lËp b¶n ®å giã vÜ m« cña khu vùc §«ng D−¬ng cho thÊy cã nhiÒu tói giã cã vËn tèc trªn 6m/s ë vïng nói biªn giíi gi¸p víi Lµo vµ c¸c tØnh ë nam §µ N½ng vµ b¾c thµnh phè Hå ChÝ Minh. B¶ng sè liÖu sau ®©y giíi thiÖu tèc ®é giã trung b×nh qu©n th¸ng vµ n¨m cña mét sè ®Þa ph−¬ng ®Æc tr−ng. Tèc ®é giã b×nh qu©n cña mét sè ®Þa ph−¬ng §¬n vÞ: (m/s) 44 §Þa danh I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII N¨m Lai Ch©u 2.7 3.3 3.3 3.1 3.0 2.7 2.9 2.5 2.8 .2.9 2.7 2.5 2.9 Lµo Cai 5.4 6.7 5.9 5.1 3.8 3.9 3.3 2.8 2.9 3.3 3.1 4.5 4..2 Hµ Néi 1.5 2.4 2.3 2.5 2.4 2.4 2.1 1.8 1.8 1.8 1.9 2.0 2.0 C« T« 4.5 4.3 3.8 3.2 3.5 3.5 4.7 3.7 4.3 4.9 5.0 4.8 4.2 Nam §Þnh 3.7 3.7 3.5 3.8 4.2 4.1 4.4 3.3 3.0 3.7 3.6 3.6 3.8 B¹ch Long Vü 8.0 7.7 6.5 5.9 6.5 6.8 7.7 5.9 6.6 7.7 8.2 7.8 7.1 Hßn DÊu 4.8 3.6 4.4 4.7 5.6 5.7 6.0 4.7 4.6 5.0 4.9 4.7 5.0 Hßn Ng− 4.0 3.9 3.2 3.2 3.5 3.8 4.2 3.5 4.0 4.6 4.4 4.3 3.9 Khe Sanh 3.4 3.5 3.2 2.6 2.7 3.1 3.7 3.2 1.8 2.6 3.6 3.4 3.0 Nha Trang 3.5 3.5 3.0 2.6 2.3 1.8 2.0 1.9 2.0 2.7 3.8 4.1 2.8 Tr−êng Sa 8.3 6.7 5.3 3.7 3.4 5.7 5.8 7.4 5.4 4.9 6.1 8.3 5.9 Pl©y cu 3.1 3.2 2.8 2.2 2.1 3.1 2.9 3.5 1.9 2.1 3.2 3.4 2.8 Ban Mª ThuËt 5.6 5.6 4.4 3.2 2.1 1.9 1.7 1.8 1.5 2.5 3.9 5.4 3.3 Phó QuÝ 8.6 6.0 4.5 3.3 4.1 6.7 7.2 8.9 5.3 4.3 6.4 8.8 6.2 Vòng Tµu 3.2 4.6 4.7 3.8 2.7 3.2 2.8 2.9 2.3 2.0 2.4 2.1 3.1 TP.HCM 2.3 3.1 3.0 3.3 2.5 2.7 2.9 3.8 2.7 2.2 2.2 2.0 2.8 R¹ch Gi¸ 1.4 2.0 2.3 2.2 2.5 3.4 3.6 3.9 2.4 1.6 1.2 1.4 2.3 Nguån: VNL, 2001, Quy ho¹ch tæng thÓ nguån NLTT ë ViÖt Nam ë ®é cao 12m ta cã mét sè sè liÖu vÒ vËn tèc giã ë c¸c h¶i ®¶o nh− sau: Tèc ®é giã ë mét sè h¶i ®¶o TT §¶o Thuéc tØnh VËn tèc trung b×nh (m/s) 1 B¹ch long vÜ H¶i phßng 7.1 2 C« t« Qu¶ng ninh 4.2 3 Hßn dÊu H¶i phßng 5.0 4 Hßn ng− NghÖ an 3.9 5 Cån cá Qu¶ng b×nh 3.9 6 Lý s¬n Qu¶ng ng·i 4.3 7 Tr−êng sa Kh¸nh hoµ 5.9 8 Phó quý Phan thiÕt 6.2 9 C«n ®¶o Bµ rÞa -Vòng tµu 3.1 10 Phó quèc Kiªn giang 2.9 Nguån: VNL, 2001, Quy ho¹ch tæng thÓ nguån NLTT ë ViÖt Nam. Tæng hîp tiÒm n¨ng cÊp ®iÖn b»ng giã cho c¸c x· ngoµi l−íi TT Tªn x· HuyÖn TØnh C«ng suÊt dù kiÕn (KW) 1 - Phó Quèc Kiªn giang 5.000 2 - B¹ch Long VÜ H¶i Phßng 800 3 §¶o lín Lý S¬n Qu¶ng Ng·i 1.500 4 Quan L¹n V©n §ån Qu¶ng Ninh 1.600 5 - C« T« Qu¶ng Ninh 1.600 6 - Phó Quý B×nh ThuËn 7.000 45 TT Tªn x· HuyÖn TØnh C«ng suÊt dù kiÕn (KW) 7 - C«n §¶o Bµ RÞa VT 1.600 Tæng sè hé: 18.323 19.100 V.1.4. N¨ng l−îng sinh khèi vµ r¸c th¶i sinh ho¹t Tæng kh¶ n¨ng cung cÊp sinh khèi thùc tÕ cho n«ng th«n vµ miÒn nói ViÖt Nam n¨m 2000 lµ 77,0 triÖu tÊn t−¬ng ®−¬ng gç (ViÖn n¨ng l−îng), trong ®ã sinh khèi cã nguån gèc tõ gç lµ 24,5 triÖu tÊn cßn l¹i lµ sinh khèi tõ phÕ th¶i trong n«ng nghiÖp 52,5 triÖu tÊn. TÝnh theo nhiÖt n¨ng, tû träng cña n¨ng l−îng gç lµ 38,5%, r¬m r¹ - 35,5%, phÕ th¶i c«ng nghiÖp - 13%, trÊu - 9,4% vµ b· mÝa - 3,6%. Kh¶ n¨ng cung cÊp sinh khèi cña c¸c vïng còng kh¸c nhau, trong ®ã ®ång b»ng Cöu Long, Khu 4 cò, Duyªn h¶i miÒn Trung, T©y Nguyªn vµ miÒn nói trung du B¾c Bé cung cÊp phÇn lín l−îng sinh khèi cho c¶ n−íc. Riªng ®ång b»ng Cöu Long cung cÊp 33% l−îng sinh khèi. §iÒu nµy còng ph¶n ¸nh ®óng thùc tÕ v× ®ång b»ng Cöu Long lµ vùa lóa cña c¶ n−íc nªn phÕ th¶i tõ n«ng nghiÖp rÊt lín (chiÕm 46% phÕ th¶i n«ng nghiÖp ). §ång b»ng Cöu Long còng lµ vïng c©y ¨n qu¶ lín nhÊt cña c¶ n−íc, hµng n¨m cung cÊp tíi 63% s¶n l−îng hoa qu¶ toµn quèc nªn sinh khèi cung cÊp tõ c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶ cña vïng nµy chiÕm tíi 60% l−îng sinh khèi tõ lo¹i c©y nµy cña c¶ n−íc. Vïng T©y Nguyªn, Duyªn h¶i MiÒn Trung vµ khu 4 cò cung cÊp tíi 72% l−îng sinh khèi tõ rõng tù nhiªn cña toµn quèc. §iÒu nµy ph¶n ¸nh ®óng tiÒm n¨ng rõng tù nhiªn hiÖn cßn cña 3 vïng nµy. Kh¶ n¨ng cung cÊp sinh khèi cña vïng ®ång b»ng B¾c Bé vµ §«ng Nam Bé lµ yÕu nhÊt trong tÊt c¶ c¸c vïng. Cã thÓ thÊy lµ kh¶ n¨ng cung cÊp sinh khèi cña c¸c vïng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh− ®Êt ®ai, khÝ hËu lo¹i c©y trång.. . V.1.5. N¨ng l−îng khÝ sinh häc ViÖc ®¸nh gi¸ vÒ nguån n¨ng l−îng sinh khèi nãi chung vµ khÝ sinh häc nãi riªng ®ßi hái ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra thu thËp nhiÒu sè liÖu c¬ së. Tuy vËy viÖc ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng KSH vÉn ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së tõ c¸c nguån tµi liÖu trong vµ ngoµi n−íc vµ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, thÝ nghiÖm cña phßng N¨ng l−îng khÝ sinh häc, ViÖn N¨ng l−îng. a) Nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt khÝ sinh häc Nguån nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt khÝ sinh häc (KSH) lµ c¸c chÊt h÷u c¬, cã thÓ chia thµnh 2 lo¹i: Nguyªn liÖu cã nguån gèc ®éng vËt: Bao gåm c¸c lo¹i ph©n, x¸c ®éng vËt, chÊt th¶i c¸c nhµ m¸y thuéc da, lß mæ, c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thÞt vµ h¶i s¶n... §èi víi ViÖt Nam, nguån nguyªn liÖu cã nguån gèc ®éng vËt chñ yÕu lµ ph©n ng−êi, gia sóc (tr©u, bß, lîn) vµ gia cÇm (gµ, vÞt). Nguyªn liÖu cã nguån gèc thùc vËt gåm cã: 46 - C¸c lo¹i phô phÈm c©y trång cã s¶n l−îng ®¸ng kÓ vµ thÝch hîp víi c«ng nghÖ sinh häc. §ã lµ r¬m r¹, th©n vµ l¸ kh«, khoai lang, c¸c lo¹i rau ®Ëu, r¸c th¶i sinh ho¹t tõ c¸c hé gia ®×nh, r¸c chî... C¸c lo¹i r¸c kh¸c cã s¶n l−îng kh«ng ®¸ng kÓ nªn ®−îc bá qua. - Thùc vËt hoang d¹i bao gåm c¸c c©y th©n th¶o sèng trªn c¹n vµ d−íi n−íc. TÝnh chung toµn quèc lo¹i nµy cã ®ãng gãp kh«ng lín. Do sè liÖu kh«ng ®ñ tin cËy, nªn kh«ng xÐt tíi lo¹i nµy. Tãm l¹i nguån nguyªn liÖu chñ yÕu ®−îc sö dông ®Ó tÝnh to¸n lµ ph©n ng−êi vµ tr©u bß, lîn gia cÇm vµ phô phÈm c¸c c©y trång chÝnh lµ r¬m r¹, th©n l¸ ng«, khoai lang vµ c¸c lo¹i rau ®Ëu. §©y lµ c¸c phô phÈm cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®−îc tÝnh to¸n trªn c¨n cø c¸c chÝnh phÈm mµ sè liÖu Tæng côc Thèng kª c«ng bè hµng n¨m. Tæng hîp sè hé tiÒm n¨ng kh¶ thi cÊp ®iÖn b»ng khÝ sinh häc cho c¸c hé ch−a cã ®iÖn thuéc c¸c x∙ ®∙ cã ®iÖn l−íi Sè hé tiÒm n¨ng KSH TT Vïng Sè x· tiÒm n¨ng khÝ sinh khèi 2006-2015 2016-2020 Sè x· Tû lÖ Sè hé Tû lÖ Sè hé Tû lÖ 1 §«ng b¾c 125 91,9 2.843 4,9 3.151 4,9 2 T©y B¾c 76 96,2 2.047 4,9 2.252 5,0 3 B¾c Trung Bé 79 97,5 2.128 5,0 2.357 5,0 4 Duyªn h¶i Nam T.Bé 11 100,0 193 5,0 212 5,0 5 T©y Nguyªn 13 100,0 501 5,0 553 5,0 Tæng 304 95,0 7.712 4,9 8.525 5,0 V.1.6. N¨ng l−îng ®Þa nhiÖt ë ViÖt Nam vÊn ®Ò sö dông n¨ng l−îng ®Þa nhiÖt còng ®· ®−îc quan t©m kh¸ sím sö dông cho môc ®Ých ch÷a bÖnh, n−íc uèng, nu«i trång thuû s¶n. ViÖc ®iÒu tra nghiªn cøu víi môc ®Ých n¨ng l−îng míi chØ ®−îc ngµnh ®Þa chÊt triÓn khai trong kho¶ng 10 n¨m gÇn ®©y víi sù gióp ®ì cña c¸c chuyªn gia Mü, Ph¸p, Newzealand nh»m ®¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ tiÒm n¨ng ®Þa nhiÖt trªn l·nh thæ vµ triÓn väng khai th¸c sö dông nguån n¨ng l−îng míi nµy. §èi t−îng nghiªn cøu trong nh÷ng n¨m qua chñ yÕu lµ nguån n−íc nãng xuÊt lé trªn mÆt ®Êt hoÆc lç khoan ®Þa chÊt. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra th× ë n−íc ta ®· ph¸t triÓn kho¶ng 300 nguån n−íc nãng r¶i r¸c kh¾p c¶ n−íc. Theo vïng ®Þa lý th× c¸c nguån n−íc nãng tËp trung nhiÒu nhÊt ë vïng T©y B¾c 78 nguån, chiÕn 45% tæng sè nguån n−íc nãng toµn quèc. TiÕp ®Õn lµ vïng Nam Trung Bé chiÕm 35%. Nh−ng xÐt vÒ nhiÖt ®é th× sè nguån n−íc nãng tËp trung nhiÒu h¬n ë Nam Trung Bé, chiÕm 61% tæng sè nguån n−íc nãng thuéc nhãm nµy. ë vïng B¾c Trung Bé tuy cã Ýt nguån n−íc nãng h¬n (15%), nh−ng ®¸ng l−u ý lµ cã nguån n−íc nãng 47 lín nhÊt (thuéc huyÖn LÖ Ninh - Qu¶ng B×nh) cã nhiÖt ®é tíi 95 - 1000C vµ khoan s©u ®Õn 55m th× nhiÖt ®é t¨ng ®Õn 1050C. Qua mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu kh¶o s¸t s¬ bé nãi trªn cho thÊy ë ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng ®¸ng kÓ vÒ ®Þa nhiÖt nhÊt lµ ë vïng T©y B¾c Bé vµ Nam Trung Bé. Nh−ng hiÖn t¹i viÖc nghiªn cøu sö dông n¨ng l−îng ®Þa nhiÖt cßn rÊt h¹n chÕ, tuy míi chØ ®−îc dïng ®Ó sÊy mét sè n«ng s¶n (chÌ, cïi dõa, s¾n), c©y d−îc liÖu, h¶i s¶n víi thiÕt bÞ th« s¬ vµ c«ng nghÖ ®¬n gi¶n nh−ng còng ®· mang l¹i kÕt qu¶ ban ®Çu ®¸ng khÝch lÖ. HiÖn mét sè C«ng ty n−íc ngoµi ®ang nghiªn cøu mét sè dù ¸n x©y dùng tr¹m ph¸t ®iÖn ë miÒn Trung. Dù b¸o t−¬ng lai kh«ng xa viÖc sö dông nguån n¨ng l−îng ®Þa nhiÖt cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn tèt. 48 V.2. C¸c gi¶i ph¸p cung cÊp NL V.2.1. C¸c gi¶i ph¸p cÊp ®iÖn Các giải pháp công nghệ cấp điện bằng các hệ thống độc lập Các dạng năng lượng tái tạo được sử dụng như sau: Hệ thống kết hợp (diezel – năng lượng MT, diezel – TĐN, diezen – gió, sinh khối (đồng phát NL)), hệ thống thủy điện nhỏ và thuỷ điện gia đình, hệ thống điện mặt trời và gió hộ gia đình độc lập, hầm khí biogas,... Hiện nay, hệ thống ngoài lưới nói chung có giá thành cao và tính linh hoạt của nguồn cung cấp điện thấp, chỉ có thủy điện nhỏ và cực nhỏ là có chi phí hợp lý có thể cạnh tranh được. Các khu vực nên sử dụng năng lượng tái tạo Đặc tính của các khu vực phù hợp cho công nghệ năng lượng tái tạo: Vùng không có giải pháp nối lưới điện Quốc gia (như các đảo, miền núi hẻo lánh,...), chi phí nối lưới cao hơn sử dụng năng lượng tái tạo và thời gian nối với lưới được còn lâu. Vùng có nhiều tiềm năng sẵn có (nước, nắng, gió, sinh khối...) và xa lưới điện quốc gia thuộc địa hình miền núi đi lại khó khăn, mật độ dân cư thưa, các hoạt động tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ không đáng kể. ThiÕt bÞ sÊy b»ng N¨ng l−îng mÆt trêi Mét sè mÉu thiÕt bÞ sÊy b»ng n¨ng l−îng mÆt trêi ®· ®−îc nghiªn cøu vµ l¾p ®Æt øng dông thö, phôc vô cho viÖc sÊy c¸c s¶n phÈm nh− sÊy n«ng phÈm, sÊy v¶i sÊy nh·n, sÊy chuèi, sÊy thøc ¨n gia sóc vµ sÊy thãc, d−îc liÖu, h¶i s¶n, cét bª t«ng ly t©m v.v.. HÖ thèng pin MÆt trêi Lo¹i thiÕt bÞ nµy ®−îc nghiªn cøu vµ triÓn khai øng dông ë ViÖt Nam muén nhÊt. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 c¸c hÖ thèng pin mÆt trêi míi ®−îc øng dông ë n−íc ta. §Õn n¨m 1994 viÖc triÓn khai øng dông c¸c thiÕt bÞ nµy ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mÏ. §i ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn øng dông nµy lµ ngµnh b−u chÝnh viÔn th«ng vµ ngµnh b¶o ®¶m hµng h¶i. HÖ thèng pin mÆt trêi Nh÷ng khã kh¨n chÝnh trong qu¸ tr×nh triÓn khai øng dông. VÒ kü thuËt: - Cã nh÷ng tr−êng hîp ng−êi sö dông kh«ng chÞu tu©n theo qui tr×nh vËn hµnh. Khi ¾c qui yÕu, bé phËn ®iÒu khiÓn ®· c¾t nguån, hä l¹i ®Êu t¾t ¾c qui kh«ng qua bé ®iÒu khiÓn lµm ¾c qui c¹n kiÖn dÉn ®Õn mau háng ¾c qui. - Trong lo¹t 100 dµn ®Çu tiªn cho c¸c hé gia ®×nh l¾p t¹i tØnh TiÒn Giang vµ Trµ Vinh cña Héi phô n÷ ViÖt Nam do tæ chøc SELF tµi trî, v× c«ng suÊt mçi dµn qu¸ nhá (22.5 Wp), nhu cÇu dïng l¹i lín nªn ¾c qui lu«n lu«n ë tr¹ng th¸i c¹n kiÖt vµ dÉn ®Õn háng hµng lo¹t ¾c qui. 49 VÒ kinh tÕ: Pin mÆt trêi chØ phï hîp cho øng dông ë c¸c vïng nói s©u, cao vµ h¶i ®¶o, n¬i kh«ng thÓ ®−a l−íi ®iÖn quèc gia ®Õn ®−îc. Song phÇn lín thu nh©p hµng n¨m cña ng−êi d©n vïng nµy thÊp, trong khi gi¸ thµnh ®Çu t− ban ®Çu cña Pin mÆt trêi hiÖn t¹i cßn t−¬ng ®èi cao. Gi¸ thµnh cña pin mÆt trêi Gi¸ thµnh cña dµn pin mÆt trêi, b×nh qu©n trong c¶ n−íc vµo kho¶ng 11 - 12 US$/ Wp, ®èi víi c¸c dµn pin mÆt trêi dïng cho hé gia ®×nh vµ dµn hé tËp thÓ ®Ó phôc vô th¾p s¸ng, th«ng tin v¨n ho¸, tr−êng häc vµ tr¹m x¸ x·. Gi¸ thµnh trªn bao gåm toµn bé thiÕt bÞ vµ c«ng l¾p ®Æt, kh«ng kÓ chi phÝ vËn chuyÓn thiÕt bÞ. Chi phÝ vËn chuyÓn thiÕt bÞ phô thuéc vµo kho¶ng c¸ch n¬i l¾p ®Æt vµ khèi l−îng thiÕt bÞ l¾p ®Æt, th−êng vµo kho¶ng 5 -7% gi¸ trÞ thiÕt bÞ. * C¸c thiÕt bÞ vµ phô kiÖn cña dµn pin mÆt trêi hÖ gia ®×nh bao gåm: - TÊm pin mÆt trêi (nhËp ngo¹i); - Bé ®iÒu khiÓn (trong n−íc s¶n xuÊt); - ¾c qui tÝch ®iÖn (nhËp ngo¹i hoÆc trong n−íc s¶n xuÊt); - HÖ gi¸ ®ì (trong n−íc s¶n xuÊt); - 03 ®Ìn huúnh quang, trong ®ã 01 ®Ìn dïng ®Ó dù phßng (trong n−íc s¶n xuÊt); - D©y ®iÖn c¸c lo¹i vµ b¶ng ®iÖn; * §èi víi dµn tËp thÓ: C¸c thiÕt bÞ vµ phô kiÖn còng t−¬ng tù nh− dµn pin mÆt trêi hÖ gia ®×nh, chØ sè l−îng t¨ng lªn vµ thªm Bé biÕn ®æi ®iÖn DC/AC. Các tiếp cận cho định hướng phát triển Nước ta có tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo. Năng lượng mặt trời có thể đạt mức 43,9 tỷ TOE/năm. Năng lượng gió khoảng 800 - 1.400 kWh/m2/năm tại các hải đảo và 500 - 1.000 kWh/m2/năm tại vùng duyên hải và Tây Nguyên. Năng lượng sinh khối vào khoảng 46 triệu TOE/năm, thủy điện nhỏ (dưới 10MW) từ (1.600-2.000)MW và nguồn địa nhiệt,… Các nguồn năng lượng này là tái tạo, không cạn kiệt như nhiên liệu hóa thạch, song đến nay vẫn chưa khai thác và sử dụng được nhiều. Sở dĩ, năng lượng tái tạo chưa phát triển được là do suất đầu tư lớn làm cho giá thành điện năng cao. Trong tương lai, với công nghệ mới giá thành sẽ giảm đáng kể. Tuy nhiên, để ứng dụng các dạng năng lượng tái tạo cho các vùng sâu, vùng xa trước mắt vẫn cần phải có các chính sách ưu đãi đặc biệt của Nhà nước. Quan điểm phát triển: Phát triển các dạng năng lượng tái tạo, có sẵn tại chỗ để đáp ứng nhu cầu sử dụng điện cho các vùng sâu, vùng xa, hải đảo mà lưới điện không thể kéo đến. 50 Mục tiêu chung: Đưa điện về nông thôn, miền núi, hải đảo phấn đấu đến năm 2020 đạt 100% số hộ dân nông thôn có điện (quyết định 176/2004/QĐ-TTG phê duyệt Chiến lược phát triển ngành Điện Việt Nam giai đoạn 2004 - 2010, định hướng đến 2020) Mục tiêu cụ thể đến 2020: + CÊp ®iÖn cho 100% sè hé trong 56 x∙ kh«ng cã ®iÖn - lµ nh÷ng x∙ nghÌo (Sè hé ch−a cã ®iÖn ®Õn 2010 t¹i 56 x· nµy lµ: 33.627 hé). Gi¶i ph¸p vµ tiÕn ®é nh− sau: - Sè hé sö dông ®iÖn mÆt trêi ®Õn 2010: 11.092 hé - Sè hé sö dông ®iÖn giã ®Õn 2010: 18.232 hé - Sè hé sö dông ®iÖn thuû ®iÖn nhá ®Õn 2010: 4.303 hé (7 côm l−íi ®éc lËp) + CÊp ®iÖn cho hé kh«ng cã ®iÖn n»m r¶i r¸c ë c¸c x∙ cã ®iÖn (Sè hé kh«ng cã ®iÖn n»m r¶i r¸c ë c¸c x· cã ®iÖn ®Õn 2010 lµ: 850.373 hé), gi¶i ph¸p vµ tiÕn ®é lµ: CÊp ®iÖn b»ng nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o cho 127.408 hé, chiÕm 15% cña tæng sè hé. Sè hé cßn l¹i sÏ ®−îc quy ho¹ch ®Ó cÊp ®iÖn b»ng l−íi quèc gia vµ c¸c d¹ng NLTT kh¸c cho giai ®o¹n tõ 2011 ®Õn 2020 nh»m ®¹t ®−îc 100% sè hé cã ®iÖn vµo n¨m 2020. C¬ cÊu sö dông c¸c nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o cÊp ®iÖn cho 127.408 hé giai ®o¹n 2006-2010 nh− sau: - Sè hé sö dông thñy ®iÖn nhá ®Õn 2010: chiÕm 44,23% - Sè hé sö dông ®iÖn mÆt trêi ®Õn 2010: chiÕm 45,7% - Sè hé sö dông ®iÖn giã ®Õn 2010: chiÕm 1,27% - Sè hé sö dông ®iÖn khÝ sinh häc ®Õn 2010: chiÕm 8,8% ii) Giai ®o¹n tõ 2011- 2015 Víi môc tiªu ®Õn 2015, sÏ cã 98% sè hé d©n n«ng th«n cã ®iÖn, trong ®ã cã 96,5% sè hé ®−îc cÊp ®iÖn l−íi, nh− vËy sè hé n«ng th«n cßn l¹i (226,5 ngh×n hé) sÏ ®−îc cÊp ®iÖn tõ c¸c nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o, cô thÓ nh− sau: + TiÕp tôc cÊp ®iÖn cho hé kh«ng cã ®iÖn n»m r¶i r¸c ë c¸c x∙ cã ®iÖn (Sè hé kh«ng cã ®iÖn n»m r¶i r¸c ë c¸c x· cã ®iÖn ®Õn 2015 cßn l¹i lµ: 722.965 hé), gi¶i ph¸p vµ tiÕn ®é lµ: CÊp ®iÖn b»ng nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o cho 226.500 hé. Sè hé cßn l¹i sÏ ®−îc quy ho¹ch ®Ó cÊp ®iÖn b»ng l−íi quèc gia cho giai ®o¹n 2016 ®Õn 2020 nh»m ®¹t ®−îc 100% sè hé cã ®iÖn vµo n¨m 2020. C¬ cÊu sö dông c¸c nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o cÊp ®iÖn cho 226.500 hé nh− sau: - Sè hé sö dông thñy ®iÖn nhá ®Õn 2015: chiÕm 45% - Sè hé sö dông ®iÖn mÆt trêi ®Õn 2015: chiÕm 44% - Sè hé sö dông ®iÖn giã ®Õn 2015: chiÕm 1% - Sè hé sö dông ®iÖn khÝ sinh häc ®Õn 2015: chiÕm 10 % 10.6.1. Các giải pháp cung cấp điện bằng năng lượng tái tạo Nguån ®iÖn t¸i t¹o vµ kh¶ n¨ng cung cÊp C¨n cø vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch tµi chÝnh vµ tÝnh to¸n gi¸ thµnh ®iÖn c¸c nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o tõ c¸c nghiªn cøu chuyªn ngµnh cho thÊy nguån ®iÖn t¸i t¹o cã gi¸ thµnh rÎ nhÊt lµ thuû ®iÖn nhá. Do ®ã, sÏ tËp trung ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cung cÊp ®iÖn tõ nguån thuû 51 ®iÖn nhá cho tõng x·. Khi nguån thuû ®iÖn kh«ng ®¸p øng ®−îc ®ñ nhu cÇu hoÆc kh«ng cã tiÒm n¨ng nguån, th× sÏ bæ sung thªm c¸c nguån kh¸c khi thiÕu vµ ph¸t triÓn c¸c nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o kh¸c khi kh«ng cã nguån thñy ®iÖn nhá. Kh¶ n¨ng cung cÊp tõ c¸c nguån kh¸c ®−îc tÝnh to¸n theo thø tù −u tiªn lµ giã, mÆt trêi, khÝ sinh häc/sinh khèi. C©n ®èi nguån ®iÖn tõ n¨ng l−îng t¸i t¹o víi nhu cÇu ®iÖn n¨ng cña vïng ngoµi l−íi thuéc c¸c tØnh ** Ph©n tÝch nhu cÇu: Nhu cÇu ®iÖn cho côm c«ng céng vµ gia dông. Do ®Æc ®iÓm cña c¸c nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o lµ suÊt ®Çu t− lín nªn giai ®o¹n tr−íc m¾t (giai ®o¹n mang ®Þnh h−íng) lµ ®¶m b¶o chØ tiªu sè hé ®−îc cÊp ®iÖn theo tiªu chÝ ®· chän vµ nhu cÇu c«ng suÊt tiªu thô. ** C©n ®èi nhu cÇu vÒ ®iÖn c«ng céng: Nhu cÇu ®iÖn c«ng céng lµ −u tiªn sè mét nh»m cÊp ®iÖn cho c¸c trung t©m x· gåm trô së, tr¹m x¸, tr−êng tiÓu häc, nhµ v¨n ho¸,... Mçi côm nµy ®−îc coi lµ mét hé c«ng céng. KÕt qu¶ kh¶o s¸t mét sè x· cho thÊy nãi chung c¸c côm trung t©m x· th−êng n»m t¸ch biÖt víi c¸c khu d©n c−, do vËy hé c«ng céng cña mçi x· ®−îc xem lµ biÖt lËp víi c¸c hé gia ®×nh. C«ng suÊt b×nh qu©n lµ 1.500W/côm ®iÖn c«ng céng. ** C©n ®èi nhu cÇu vÒ ®iÖn gia dông: Nhu cÇu ®iÖn sÏ c¨n cø vµo sè hé cÇn cÊp ®iÖn, nhu cÇu vÒ c«ng suÊt vµ ®iÖn n¨ng ®−îc ®¶m b¶o ë møc tèi thiÓu chung cho mäi hé gia ®×nh víi ®Þnh møc trung b×nh lµ 150W/hé. Cô thÓ nh− sau: Víi thuû ®iÖn nhá, cã khi tiÒm n¨ng lín nh−ng v× d©n sèng ph©n t¸n, kh«ng thÓ kÐo ®iÖn cÊp cho toµn x· ®−îc nªn sè hé sèng t¸ch biÖt ph¶i dïng nguån kh¸c, trong khi ®ã c¸c hé ®−îc cÊp ®iÖn cã thÓ thõa c«ng suÊt vµ ®iÖn n¨ng. C¸c hé ®−îc cÊp ®iÖn b»ng thuû ®iÖn cùc nhá sÏ sö dông m¸y ph¸t c«ng suÊt 200W, b»ng l−íi ®éc lËp lµ 300W. C¸c nguån giã vµ khÝ sinh häc sÏ ®¶m b¶o ®ñ nhu cÇu víi ®Þnh møc chung c«ng suÊt tiªu thô lµ 150W/hé. Víi ®iÖn mÆt trêi, ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp dÞch vô ®iÖn ®¸p øng hai nhu cÇu chÝnh lµ chiÕu s¸ng vµ th«ng tin gi¶i trÝ (nghe ®µi, xem tivi ®en tr¾ng) t−¬ng ®−¬ng víi møc c«ng suÊt tiªu thô 120W/hé nh− c¸c nguån kh¸c th× ph¶i dïng c¸c dµn pin mÆt trêi 150Wp chung cho c¸c tØnh, trõ c¸c tØnh phÝa Nam sÏ cã c«ng suÊt ®Æt nhá h¬n do c−êng ®é bøc x¹ vµ sè giê n¾ng lín h¬n. Tuy nhiªn, trong mäi tr−êng hîp cÇn thiÕt ph¶i sö dông lo¹i ®Ìn compact ®Ó tiÕt kiÖm ®iÖn n¨ng. Víi c¸ch tiÕp cËn trªn, th× viÖc cÊp ®iÖn tõ c¸c nguån thuû ®iÖn, khÝ sinh häc vµ giã sÏ ®−îc xem xÐt ngay khi mµ n¬i ®ã cã s½n c¸c nguån nµy ë møc kh¶ thi vÒ kü thuËt vµ cã lîi h¬n vÒ kinh tÕ. Nguån ®iÖn mÆt trêi ®−îc coi nh− tiÒm n¨ng kh«ng h¹n chÕ sÏ ®−îc khai th¸c khi c¸c nguån trªn kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vµ ®−îc coi lµ nguån phñ ®Ønh. a) Gi¶i ph¸p cÊp ®iÖn dùa trªn nguån thuû ®iÖn nhá 52 Khi c©n ®èi nhu cÇu vµ nguån, thuû ®iÖn nhá cÊp ®iÖn cho nhu cÇu c«ng céng sÏ ®−îc −u tiªn tr−íc, c«ng suÊt d− cßn l¹i sÏ cÊp cho hé gia ®×nh. Thuû ®iÖn nhá sÏ ®−îc khai th¸c ®Ó cÊp bæ sung cho hé gia ®×nh khi kh«ng cã hoÆc thiÕu thuû ®iÖn mini. Tæng hîp kÕt qu¶ tÝnh to¸n cho trong c¸c b¶ng sau: Tæng hîp tiÒm n¨ng cÊp ®iÖn b»ng thuû ®iÖn cho c¸c x· ngoµi l−íi dùa trªn l−íi ®éc lËp TT Tªn x· HuyÖn TØnh Sè d©n Sè hé C. suÊt dù kiÕn (kW) 1 Thu Lòm M−êng tÌ Lai Ch©u 2.718 453 136 2 Pa ñ M−êng tÌ Lai Ch©u 3.543 591 177 3 Pa VÖ Sö M−êng tÌ Lai Ch©u 3.028 505 152 4 B¸t Mät Th−êng Xu©n Thanh Ho¸ 3.262 544 163 5 B¾c Lý Kú S¬n NghÖ An 4.516 753 226 6 Na läi Kú S¬n NghÖ An 1.656 276 83 7 Keng §u Kú S¬n NghÖ An 3.298 550 165 Tæng 4.303 1.102 b) Gi¶i ph¸p cÊp ®iÖn dùa trªn nguån ®iÖn giã Nguån ®iÖn giã sÏ ®−îc −u tiªn hµng ®Çu cho vïng h¶i ®¶o vµ ven biÓn cã chÕ ®é giã thÝch hîp víi c¸c tua bin nhá (150-300)W ®Ó cÊp ®iÖn cho hé gia ®×nh. Nguån nµy ®¶m b¶o ®ñ nhu cÇu ®iÖn n¨ng nh−ng chØ cÊp ®iÖn mét chiÒu. Dù kiÕn sè hé cã ®iÒu kiÖn thÝch hîp ®Ó sö dông ®éng c¬ giã ph¸t ®iÖn cho c¸c x· ch−a cã l−íi vµ c¸c hé ch−a cã ®iÖn thuéc c¸c x· cã l−íi nh− sau: Tæng hîp tiÒm n¨ng cÊp ®iÖn b»ng giã cho c¸c x· ngoµi l−íi TT Tªn x· HuyÖn TØnh C«ng suÊt dù kiÕn (KW) 1 - Phó Quèc Kiªn giang 5.000 2 - B¹ch Long VÜ H¶i Phßng 800 3 §¶o lín Lý S¬n Qu¶ng Ng·i 1.500 4 Quan L¹n V©n §ån Qu¶ng Ninh 1.600 5 - C« T« Qu¶ng Ninh 1.600 6 - Phó Quý B×nh ThuËn 7.000 7 - C«n §¶o Bµ RÞa VT 1.600 Tæng sè hé: 18.323 19.100 c) Gi¶i ph¸p cÊp ®iÖn dùa trªn nguån ®iÖn mÆt trêi cho 56 x∙ ch−a cã ®iÖn Nguån ®iÖn mÆt trêi sÏ ®−îc −u tiªn hµng ®Çu cho vïng cã sè giê n¾ng vµ c−êng ®é bøc x¹ tèt, thÝch hîp víi c¸c dµn pin mÆt trêi c«ng suÊt (120-150)W ®Ó cÊp ®iÖn cho hé gia ®×nh. Sè hé tiÒm n¨ng ®−îc ph©n cho c¸c x· ch−a cã l−íi vµ c¸c hé ch−a cã ®iÖn nh− sau. Tæng hîp tiÒm n¨ng cÊp ®iÖn b»ng mÆt trêi cho c¸c x· ngoµi l−íi Pin mÆt trêi TT Tªn x· Gia ®×nh TËp thÓ 53 Pin mÆt trêi TT Tªn x· Gia ®×nh TËp thÓ I. TØnh B×nh §Þnh 1 X· §¶o Nh¬n Ch©u (TP Quy Nh¬n) 641 1 2 X· Canh Liªm (H. V©n Canh) 464 1 II. TØnh L¹ng S¬n 1 X· QuyÕt Th¾ng (H. H÷u Lòng) 775 2 III. TØnh NghÖ An 1 X· Kim §a (H. T−¬ng D−¬ng) 866 2 2 X· Kim TiÕn (H. T−¬ng D−¬ng) 643 2 3 X· Lu©n Mai (H. T−¬ng D−¬ng) 355 1 4 X· §oäc May (H. Kú S¬n) 318 1 IV. TØnh Thanh Ho¸ 1 X· Thanh S¬n (H. Quan Hãa) 420 1 2 X· Trung S¬n (H. Quan Hãa) 474 1 3 X· Trung Thµnh (H. Quan Hãa) 524 1 4 X· Xu©n Léc (H. Quan Hãa) 650 2 5 X· Yªn Nh©n (H. Quan Hãa) 729 2 V. TØnh Lai Ch©u 1 X· Mï C¶ (H. M−êng TÌ) 475 1 VI. TØnh Kiªn Giang 1 X· Hßn Tre (H. Kiªn H¶i) 781 2 2 X· L¹i S¬n (H. Kiªn H¶i) 1.169 3 VII. TØnh H¶i Phßng 1 HuyÖn ®¶o B¹ch Long VÜ 511 VIII. TØnh Qu¶ng B×nh 1 X· Th−îng Tr¹ch (H. Bè Tr¹ch) 299 2 2 X· T©n Tr¹ch (H. Bè Tr¹ch) 32 1 VIII. TØnh Qu¶ng Nam 1 X· Ph−íc Xu©n (H. Ph−íc S¬n) 123 1 2 X· Ph−íc N¨ng (H. Ph−íc S¬n) 290 1 3 X· Ph−íc §øc (H. Ph−íc S¬n) 352 1 4 X· Ga Ri (H. T©y Giang) 204 1 IX. TØnh Qu¶NG Ng∙i 1 X· An B×nh (H. Lý S¬n) 82 1 2 §¶o lín (H. Lý S¬n) 4.343 X. TØnh qu¶ng Ninh 1 X· B¶n sen (H. V©n §ån) 225 1 2 X· Th¾ng Lîi (H. V©n §ån) 301 1 3 X· Ngäc Võng (®¶o Quan L¹n) 204 1 Céng 15.884 33 54 d) CÊp ®iÖn tõ nguån ®iÖn khÝ sinh häc/sinh khèi Nguån ®iÖn khÝ sinh häc/sinh khèi cã gi¸ ®iÖn thÊp nh−ng ®Ó ®¶m b¶o cã thÓ b¶o d−ìng ®−îc l©u dµi sÏ chØ ®−a vµo khi t¹i mçi x· cã ®iÒu kiÖn t¹o thµnh mét côm c«ng tr×nh tèi thiÓu lµ 3 tr¹m. Mçi tr¹m cã c«ng suÊt Ýt nhÊt lµ 450W, cÊp ®iÖn cho 3 hé. Tæng hîp tÝnh to¸n cho ë b¶ng sau Tæng hîp sè hé tiÒm n¨ng kh¶ thi cÊp ®iÖn b»ng khÝ sinh häc cho c¸c hé ch−a cã ®iÖn thuéc c¸c x∙ ®∙ cã ®iÖn l−íi Sè hé tiÒm n¨ng KSH TT Vïng Sè x· tiÒm n¨ng khÝ sinh khèi 2006-2015 2016-2020 Sè x· Tû lÖ Sè hé Tû lÖ Sè hé Tû lÖ 1 §«ng b¾c 125 91,9 2.843 4,9 3.151 4,9 2 T©y B¾c 76 96,2 2.047 4,9 2.252 5,0 3 B¾c Trung Bé 79 97,5 2.128 5,0 2.357 5,0 4 Duyªn h¶i Nam T.Bé 11 100,0 193 5,0 212 5,0 5 T©y Nguyªn 13 100,0 501 5,0 553 5,0 Tæng 304 95,0 7.712 4,9 8.525 5,0 Tæng vèn ®Çu t− cho c¸c ch−¬ng tr×nh cÊp ®iÖn b»ng c¸c d¹ng NLTT i). Giai ®o¹n 2006-2010 * CÊp ®iÖn cho 100% sè hé trong x∙ kh«ng cã ®iÖn: 772 tû ®ång - Thñy ®iÖn nhá:7 tr¹m/1.102kW víi tæng vèn ®Çu t−: 20 tû ®ång - Dµn pin hÖ gia ®×nh 150W/hé: 1.654kW víi tæng vèn ®Çu t−: 209 tû ®ång - Dµn pin hÖ tËp thÓ 1,5kW/tr¹m: 50kW víi tæng vèn ®Çu t−: 6,3 tû ®ång - Giã ph¸t ®iÖn 19.100kW víi tæng vèn ®Çu t− (giã + diezen): 525 tû ®ång - §iÖn khÝ sinh häc: + §Çu t− c¸c nguån ®iÖn t¹i chç b»ng c¸c d¹ng n¨ng l−îng míi, n¨ng l−îng t¸i t¹o cho c¸c khu vùc kh«ng nèi l−íi Quèc gia: c¸c huyÖn ®¶o, c¸c x·, th«n, b¶n vµ hé d©n trong ®©t liÒn kh«ng cã kh¶ n¨ng nèi l−íi hoÆc nèi l−íi kh«ng kinh tÕ víi tæng sè vèn ®Çu t− lµ: 4.685,6 tû ®ång. Theo kÕ ho¹ch nµy, cã kho¶ng 56 x· kh«ng cã kh¶ n¨ng nèi l−íi Quèc gia, chñ yÕu lµ c¸c x· ®¶o xa ®Êt liÒn. §èi víi c¸c x· nµy, sÏ sö dông hÖ thèng nguån cÊp ®iÖn ®éc lËp nh− c¸c nguån thuû ®iÖn nhá kÕt hîp víi n¨ng l−îng mÆt trêi hoÆc n¨ng l−îng giã, Diesel. 55 Ch−¬ng VI: §Ò xuÊt m« h×nh IV.1. Nh÷ng khã kh¨n, rµo c¶n ®èi víi ch−¬ng tr×nh triÓn khai øng dông B§CT t¹i khu vùc trung du, miÒn nói Ngµy nay vÊn ®Ò thiÕu hôt n¨ng l−îng (mµ ®Æc biÖt lµ chÊt ®èt cho nÊu ¨n hé gia ®×nh) ®ang cã chiÒu h−íng gia t¨ng kh«ng chØ ë khu vùc ®ång b»ng mµ ngay c¶ vïng trung du, miÒn nói. §Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ chÊt ®èt sinh ho¹t hµng ngµy, ng−êi d©n ph¶i th−êng xuyªn vµo rõng khai th¸c kiÕm cñi, t×nh tr¹ng khai th¸c rõng liªn tôc vµ kÐo dµi tõ nhiÒu n¨m nay ®· lµm cho rõng vµ m«i tr−êng sinh th¸i vèn ®· suy gi¶m l¹i cµng bÞ xuèng cÊp nghiªm träng. HËu qu¶ lµ tõ viÖc rõng bÞ mÊt ®i ®· ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng ®Êt do röa tr«i bÒ mÆt, rõng kh«ng cßn gi÷ ®−îc n−íc nªn tÇn xuÊt lò lôt x¶y ra ngµy mét t¨ng, g©y óng lôt ë nhiÒu n¬i, nhiÒu ®Þa ph−¬ng trªn c¶ n−íc. §Ó b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i (chèng sù suy gi¶m diÖn tÝch rõng ®Æc biÖt lµ rõng phßng hé, rõng ®Çu nguån) mét sè c¬ quan nhµ n−íc cïng víi