Báo cáo Khoa học nhận định về khả năng phục hồi kinh tế của các nước

NHẬN ĐỊNH VỀ KHẢ NĂNG PHỤC HỒI KINH TẾ CỦA CÁC NƯỚC Tổng hợp : TS. Trần Thị Lan Hương Đại học Bách khoa Hà Nội 1. Châu Á dẫn đầu sự phục hồi kinh tế Cả thế giới đang trông chờ sự hồi phục sau khủng hoảng và các nền kinh tế Châu Á đã đi đầu trong tăng trưởng, mới đây nhất có Thái Lan, Đài Loan đã chấm dứt suy thoái, tiếp đó có thể là Malaysia. Các quốc gia Châu Á đang mở đường cho sự phục hồi kinh tế của toàn thế giới để thoát khỏi sự khủng hoảng tồi tệ nhất kể từ thời kỳ Đại suy thoái sau khi các ngân hàng trung ương trong châu lục giảm tỉ lệ lãi suất xuống mức kỷ lục thấp và chính phủ các nước này tăng mức chi lên hơn 1 ngàn tỉ USD. Các nền kinh tế mới nổi, đặc biệt là Châu Á, được cho là động lực cho quá trình phục hồi kinh tế thế giới. Hầu hết các nền kinh tế ở Châu Á đều được đánh giá đã tăng trưởng khá cao trong năm 2009, dẫn đầu bởi Trung Quốc và Ấn Độ, tiếp sau đó là Indonesia, Việt Nam,... chiếm khoảng ¾ tăng trưởng GDP của toàn cầu trong năm qua. Trung Quốc được đánh giá là trong năm 2010 sẽ có khả năng GDP vượt Nhật Bản, và trong vòng 17 năm nữa sẽ vượt cả Mỹ. Một số dự báo cũng nâng mức tăng GDP của Trung Quốc năm 2010 từ dự báo trước là 9,3% lên 9,5%. Với khu vực Trung Đông và Châu Phi, triển vọng phục hồi cũng được đánh giá khá tích cực do giá dầu trung bình năm 2010 của thế giới dự báo sẽ tăng lên tới 78 đô la/thùng so với mức 62 đô la/thùng năm 2009 sẽ góp phần tăng GDP cho khu vực này. Sức mạnh của sự hồi phục kinh tế Châu Á được các nhà quan sát nhận thấy khi giới hoạch định chính sách ở khu vực này đi đầu toàn cầu trong việc rút dần các gói kích thích kinh tế. Sự hồi phục của Châu Á đã diễn ra ít nhất trong hai quý vừa qua, trước Mỹ khá nhiều, thậm chí chính sách tiền tệ còn được tính toán đến cả chiến lược cửa ra trong một số thời điểm. David Carbon - trưởng nhóm nghiên cứu kinh tế, tiền tệ của Cty DBS Group Holdings Ltd tại Singapore khẳng định, với tỉ lệ lãi suất của Mỹ vẫn đứng ở mức cao như hiện nay, các ngân hàng trung ương Châu Á có thể theo đuổi chiến lược rút các gói kích cầu mà không phải lo ngại đến dòng vốn chảy vào cũng như vấn đề tiền tệ. Các nhà hoạch định chính sách ở Trung Quốc, Ấn Độ và VN thậm chí đang siết chặt các điều kiện chính sách tiền tệ khi chỉ số cho thấy tăng trưởng mạnh kèm theo lạm phát và đôi chút nguy cơ về bong bóng nhà đất. Trong lúc đó, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ mới giảm tỉ lệ lãi suất từ 0,25 đến 0,75% hôm 18/2 vừa qua sau khi đã duy trì chính sách giữ nguyên tỉ lệ lãi suất chuẩn hơn một năm. Ngân hàng trung ương Trung Quốc hôm 12/2 đã yêu cầu các ngân hàng phải tăng lượng tiền dự trữ bắt buộc nhằm kiềm chế sự tăng trưởng tín dụng sau khi nhiều ngân hàng trong tháng 1/2010 đã đạt tới 19% mục tiêu cho vay cả năm 2010 (là 1,1 ngàn tỉ USD) và giá tiêu dùng tăng ở mức cao nhất trong 21 tháng qua. Bên cạnh đó, chứng khoán Châu Á cũng tăng ngoạn mục kể từ tháng 11/2009 trong sự suy đoán rằng Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, Ben S Bernanke sẽ thông báo về sự áp dụng tỉ lệ lãi suất thấp nhằm thúc đẩy tăng trưởng ở Mỹ. Tình trạng khẩn cấp của nền kinh tế thế giới trong cơn suy thoái toàn cầu đã thúc đẩy các Cty Châu Á tăng năng suất lao động và thuê thêm nhiều người lao động. Hai nhà sản xuất bộ vi xử lý (theo đặt hàng) lớn nhất thế giới là Taiwan Semiconductor Co. và United Microelectronics Corp. đều tăng mạnh vốn đầu tư trong năm 2010 sau khi đạt lợi nhuận quý 4/2009 cao hơn dự đoán của giới nhà phân tích. Trong lúc đó nhu cầu về máy tính, ô tô và hàng điện tử tiêu dùng là rất cao so với mấy quý vừa qua theo ý kiến của Richard Han - Giám đốc điều hành Hana Microelectronics Pcl, hãng chuyên sản xuất các bộ phận của máy tính, kể cả một số chi tiết điện thoại di động thông minh iPhone của hãng Apple Inc. Tuần trước Singapore đã tăng mức dự báo về tăng trưởng kinh tế năm 2010 lên mức 6,5% còn nền kinh tế Ấn Độ (trị giá 1,2 ngàn tỉ USD) có thể tăng trưởng với tốc độ 7,5% đạt mức cao nhất kể từ năm 2007. Goldman Sachs Group Inc dự báo kinh tế Trung Quốc sẽ phát triển đến mức 11,4% trong năm nay. Tăng trưởng của Đài Loan trong quý 4/2009 cũng ở mức cao nhất kể từ tháng 6 năm 2004 và Thái Lan cũng đạt mức tăng trưởng GDP cao nhất trong bảy quý vừa qua. Kevin Grice, một nhà kinh tế của Capital Economics Ltd ở London phân tích tốc độ tăng trưởng của các nền kinh tế mới nổi Châu Á sẽ tiếp tục đạt mức cao trong những quý tới dù cho các quốc gia phụ thuộc lớn vào hàng hoá xuất khẩu sẽ tiếp tục phải đương đầu với nhiều khó khăn. Tựu trung, sự hồi phục của Châu Á sẽ không bị đình trệ và nó luôn cao hơn tất cả các nơi khác của thế giới. 2. Kinh tế Đông Nam Á phục hồi nhanh Trong quý I/2010, GDP của Singapore tăng 15,5%; của Malaysia là 10,1%; Philippines tăng gần 7,3%; Thái Lan, bất chấp sự bất ổn về chính trị cũng tăng 12% so với cùng kỳ 2009. Điều này đã làm nhiều nhà phân tích ngạc nhiên. Các số liệu tăng trưởng kinh tế của các nền kinh tế ở Đông Nam Á trong nửa đầu năm 2010 cho thấy một sự phục hồi hình chữ V mạnh mẽ của các nền kinh tế này. Nhà kinh tế cấp cao của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), ông Lei Lei Song nhận xét, bất chấp những bất ổn mới đây của nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt là cuộc khủng hoảng nợ ở châu Âu, sự phục hồi ở Đông Nam Á vẫn đang đi đúng hướng một cách vững chắc. Kinh tế Đông Nam Á đã ở trong trạng thái tương đối tốt từ những cải cách tài chính được thực thi sau cuộc khủng hoảng châu Á giai đoạn 1997- 1998. Chính phủ các nước trong khu vực đã có đủ không gian tài khoá và tiền tệ để thúc đẩy sự thanh khoản và bơm tiền cho nền kinh tế. Gói kích thích cho phép Đông Nam Á đối phó với suy thoái toàn cầu và hoạt động tốt hơn so với dự kiến và cũng tốt hơn so với nhiều nền kinh tế khác. Đây là dấu hiệu phục hồi hình chữ V trong năm 2010 với những mức độ khác nhau, đang diễn ra ở tất cả 10 nền kinh tế của ASEAN. 3. Trung Quốc là điểm đến quan trọng Một nhân tố quan trọng đối với sự phục hồi kinh tế của các nước ASEAN là lực kéo của nền kinh tế bùng nổ của Trung Quốc. Mặc dù nhu cầu trong nước của khu vực Đông Nam Á cũng góp phần thúc đẩy tăng trưởng, Trung Quốc vẫn là một điểm đến quan trọng đối với hàng hoá xuất khẩu khu vực, thường bao gồm cả các mặt hàng hướng tới tái xuất sang phương Tây (xuất khẩu của Trung Quốc sang các nước thuộc EU tháng 5 tăng 49% so với cùng kỳ năm trước). ADB dự đoán tốc độ tăng trưởng của khu vực Đông Nam Á sẽ đạt 5,1% trong năm nay, tăng so với mức 4,3% của năm 2008 và 1,3% của năm 2009. Hầu hết các nhà kinh tế vẫn lạc quan cho rằng khu vực Đông Nam Á có thể tránh được sự suy thoái kép. Theo các chuyên gia, nếu như một cuộc khủng hoảng mới tái diễn ở các nền kinh tế hàng đầu thế giới, Đông Nam Á chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng từ sự suy giảm nhu cầu bên ngoài. Tuy nhiên, tác động của bất kỳ cuộc khủng hoảng mới nào bên ngoài châu Á đến khu vực này cũng sẽ nhỏ hơn nhiều so với tác động của cuộc suy thoái giai đoạn 2008-2009 vừa qua. 4. Kinh tế Mỹ sẽ phục hồi vào giữa năm 2010 IMF ước tính tổng sản phẩm nội địa (GDP) của Mỹ trong năm 2009 sẽ giảm 2,5%, thấp hơn mức giảm 2,8% ước tính trong tháng 4, và đến giữa năm 2010 sẽ tăng nhẹ, khoảng 0,75% Kinh tế Mỹ sẽ tăng trưởng mạnh hơn dự đoán và phục hồi ổn định vào giữa năm 2010. Tốc độ tăng trưởng kinh tế Mỹ phần lớn sẽ phụ thuộc vào nhu cầu và sức mua của nước ngoài đối với tài sản của Mỹ, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của các chương trình cải cách thị trường tài chính. ước tính tổng sản phẩm nội địa GDP của Mỹ trong năm 2009 sẽ giảm 2,5%, thấp hơn mức giảm 2,8% ước tính trong tháng 4, và đến giữa năm 2010 sẽ tăng nhẹ, khoảng 0,75%. Báo cáo của IMF cũng đánh giá cao sự hỗ trợ của Chính phủ Mỹ đối với hệ thống tài chính thông qua các gói kích thích kinh tế. IMF nêu rõ "các bước ổn định thị trường tài chính và nhà đất đã có những tác động đáng kể đến điều kiện tài chính". Tuy nhiên, IMF lưu ý Chính phủ Mỹ cần phát triển một chiến lược thu hồi gói kích thích tài chính trên diện rộng để tránh nguy cơ thị trường sụp đổ khi kinh tế bắt đầu thoát dần khỏi vòng xoáy suy thoái. Trong khi đó, theo dự báo chính thức về tốc độ tăng trưởng kinh tế của nước này, do Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) công bố mới đây, kinh tế Mỹ sẽ giảm từ 1,3% - 2% trong năm 2009 và tăng khoảng từ 2% - 3% trong năm 2010. FED khẳng định rằng, đã có tín hiệu cho thấy cuộc khủng hoảng đang kinh tế Mỹ đang qua đi và dự báo kinh tế Mỹ sẽ giảm từ 1,3% đến 2% trong năm nay. FED nhận định rằng, "những thông tin nhận được từ tháng 3 cho thấy sự co lại của các hoạt động kinh tế đã bắt đầu giảm bớt". Đồng thời, thị trường tài chính đã mạnh hơn và niềm tin của các doanh nghiệp cũng đang tăng lên. Thị trường việc làm, nhà đất vẫn ảm đạm. Tuy nhiên, bất chấp những dự báo lạc quan nêu trên, nhiều nhà phân tích cho rằng, kinh tế Mỹ vẫn đối mặt không ít khó khăn, đặc biệt là tình trạng thất nghiệp. Theo dự báo của FED, tỉ lệ thất nghiệp Mỹ có thể tăng lên 10%. Theo số liệu của Bộ Lao động Mỹ, tỉ lệ thất nghiệp đã tăng lên mức 9,4% trong tháng 5/2009, mức cao nhất trong 26 năm qua. Ngoài tình trạng thất nghiệp, thị trường nhà đất vẫn tiếp tục có biểu hiện xấu. Báo cáo mới do Bộ Thương mại Mỹ công bố cho thấy, lượng nhà xây dựng mới trong tháng 4/2009 vừa qua đã giảm mạnh 12,8% - mức giảm kỷ lục trong vòng nửa thế kỷ qua. Còn trong một báo cáo vừa gửi Quốc hội Mỹ, Cơ quan tài trợ nhà ở liên bang Mỹ nhận định rằng, Fannie Mae và Freddie Mac, hai đại gia ngân hàng chuyên cho vay thế chấp của Mỹ, "vẫn đang trong tình trạng nguy kịch về tài chính". Đầu tháng 5 vừa qua, cả Fannie và Freddie đều thông báo các mức lỗ lần lượt là 23,2 tỉ USD và 9,9 tỉ USD trong quý 1/2009. Vấn đề Fannie Mae và Freddie Mac cho thấy những thách thức trên thị trường bất động sản vẫn còn hiện hữu, cho dù các vấn đề gay cấn trên thị trường tài chính đang giảm dần. Một điều đáng lưu ý nữa là, trái với mong đợi của các nhà đầu tư, tổng mức bán lẻ tại Mỹ trong tháng 4 vừa qua tiếp tục giảm tháng thứ hai liên tiếp. Và chừng nào mức tiêu dùng của người dân còn giảm thì sự hồi phục của nền kinh tế sẽ còn bị kìm lại. Những tín hiệu xấu nêu trên vẫn cho thấy nền kinh tế Mỹ khó có thể phục hồi nhanh chóng theo mô hình chữ V như nhiều người mong đợi. Giáo sư Paul Krugman - người vừa đoạt giải Nobel kinh tế 2009 khẳng định, khả năng phục hồi nhanh của nền kinh tế Mỹ là gần như không thể xảy ra. Chính phủ Mỹ cũng tỏ ra thận trọng khi đánh giá về triển vọng phục hồi kinh tế. Báo cáo của IMF mới đây cũng cảnh báo một số yếu tố có thể kìm hãm tốc độ tăng trưởng kinh tế Mỹ như cuộc khủng khoảng bất động sản ở Mỹ, trong đó số nhà bị tịch thu gán nợ tăng, giá nhà giảm khi sức mua giảm; ngân hàng đồng loạt tăng lãi suất gây sức ép đối với chính phủ và các doanh nghiệp... 5. Kinh tế Nga tuy phục hồi nhưng còn chậm Chỉ số phát triển kinh tế Nga trong quý I/2010 cho thấy, kinh tế Nga tiếp tục xuất hiện chiều hướng phục hồi chậm. Theo tài liệu của Cục thống kê Nga, GDP trong quý I năm nay tăng 4,9% so với cùng kỳ, nhưng chỉ tăng 0,6% so với quý trước. Số liệu này cho thấy, chiều hướng phục hồi kinh tế của Nga khá chậm. Theo phân tích, tăng trưởng GDP của Nga chủ yếu là do ngành xây dựng và ngành sản xuất tăng trưởng khá nhanh. Tăng trưởng của ngành công nghiệp và nông nghiệp là điểm rõ rệt nhất của sự phục hồi kinh tế Nga. Tổng giá trị ngành công nghiệp trong quý I/2010 tăng 5,8% so với cùng kỳ, trong đó, tháng 1 tăng 7,8%, tháng 2 tăng 1,9%, tháng 3 tăng 5,7%. Tăng trưởng ngành công nghiệp sản xuất so với cùng kỳ lần lượt là, tháng 1 tăng 7,6%, tháng 2 là 0,8%, tháng 3 là 5,1%. Giá trị nông nghiệp trong quý I/2010 tăng 3,6%, trong đó tháng 1 tăng 3,2%, tháng 2 tăng 3,3%, tháng 3 tăng 4,1%. Mấy năm qua, sản lượng lương thực của Nga khoảng 100 triệu tấn/năm, tiêu dùng nội địa khoảng 80 triệu tấn, lương thực xuất khẩu có thể đạt 20 triệu tấn hoặc nhiều hơn. Nga dự định sẽ mở rộng thị trường xuất khẩu lương thực Viễn Đông, kế hoạch trong năm nay, xuất khẩu lương thực có thể đạt từ 22 triệu tấn đến 22,5 triệu tấn. Trong khi đó, thương mại quốc tế của Nga cũng xuất hiện chiều hướng tăng trưởng mạnh. Tổng kim ngạch thương mại quốc tế của Nga trong quý I đạt 136,6 tỉ USD, tăng 42,7% so với cùng kỳ, trong đó xuất khẩu 91,3 tỉ USD, tăng 59,3% so với cùng kỳ, nhập khẩu 45,3 tỉ USD, tăng 1,44% so với cùng kỳ. Kim ngạch thương mại giữa Nga với các nước lân bang xa trong quý I này cũng đạt 118,2 tỉ USD, trong đó, xuất khẩu sang các nước láng giềng xa là 79,4 tỉ USD, tăng 64,3% so với cùng kỳ, nhập khẩu 38,8 tỉ USD từ các nước này, tăng 14,4% so với cùng kỳ; Kim ngạch thương mại với các nước thuộc Cộng đồng các quốc gia độc lập CIS đạt 18,4 tỉ USD, trong đó xuất khẩu các nước SIS 11,9 tỉ USD, tăng 33,1% so với cùng kỳ, nhập khẩu 6,5 tỉ USD từ các nước CIS, tăng 42,1% so với cùng kỳ. Số liệu cũng cho thấy, tình hình tài chính tiền tệ của Nga có phần cải thiện. Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tài chính Alexei Kudrin cho biết, trên thị trường vốn, tính thanh khoản trong quý I/2010 là 12,9 tỉ USD. Do giá dầu tăng lên, tính thanh khoản của cả năm 2010 dự đoán sẽ là 0. Về tỉ giá đồng RUB, dự đoán, tỉ giá bình quân của năm 2010 là 33,9RUB đổi được 1USD. Trước triển vọng phát triển kinh tế, Bộ trưởng Phát triển Kinh tế Nga Nabiulina cho rằng, dự đoán đến quý II, kinh tế Nga sẽ tiếp tục tăng trưởng, nhưng việc cho rằng, kinh tế bắt đầu tăng trưởng ổn định vẫn còn quá sớm. Thủ tướng Nga Vladimir Putin cũng cho rằng, các biện pháp chống khủng hoảng của Nga kịp thời và hiệu quả, từ tháng 7 năm ngoái, kinh tế Nga bắt đầu có dấu hiệu phục hồi. Số liệu hiện nay cho thấy, chiều hướng sụt giảm về quy mô sản xuất đã kết thúc, bắt đầu xuất hiện tăng trưởng. Theo dự đoán, GDP của Nga trong năm 2010 sẽ tăng trưởng 3,1%, thậm chí còn cao hơn. Đồng thời TTg Putin còn cho biết, mặc dù kinh tế Nga đã chấm dứt suy thoái, nhưng không cho thấy, khủng hoảng đã kết thúc, chính phủ vẫn sẽ tiếp tục thi hành các chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế, tiếp tục thực hiện các biện pháp chống khủng hoảng, đồng thời vận dùng tất cả các cách để đẩy nhanh tiến trình phục hồi của nền kinh tế. 6. Standard Chartered dự báo kinh tế Việt Nam 2010 Tiêu dùng nội địa sẽ là yếu tố chính đóng góp cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam. Chính sách của chính phủ sẽ giúp cơ sở hạ tầng phát triển tốt trong năm 2010. Nhu cầu nội địa, đặc biệt là tiêu dùng nội địa, sẽ là yếu tố chính đóng góp cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam. Chính sách của chính phủ sẽ giúp cơ sở hạ tầng phát triển tốt trong năm 2010. Xuất khẩu Việt Nam năm 2010 sẽ phục hồi chậm. Giá hàng hoá thế giới tăng cao trong năm 2010 sẽ giúp hỗ trợ cho xuất khẩu hàng hoá nông nghiệp của Việt Nam. Tỷ lệ lạm phát sẽ ở mức bình thường, đứng ở mức trung bình 8,9% trong năm 2010 và lên mức 10% ở thời điểm cuối năm 2010. Rủi ro lớn nhất đối với lạm phát chính là giá hàng hoá và thực phẩm tăng cao bởi hàng hoá và thực phẩm chiếm tới hơn 50% trong giỏ hàng hoá tính CPI. Sự phục hồi của kinh tế toàn cầu sẽ giúp đảo ngược xu thế đi xuống của FDI và kiều hối. Doanh nghiệp nước ngoài đang quan tâm đến việc đầu tư vào Việt Nam trong vai trò một cơ sở sản xuất tốt. Theo dự báo của Standard Chartered, vốn FDI giải ngân thực tế trong năm 2010 dự kiến đạt 12 tỉ USD, kiều hối dự kiến đạt 7,5 tỉ USD, những mức này tương đương mức của năm 2008. Standard Chartered cho rằng Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ chú trọng đến kiềm chế tăng trưởng tín dụng trong năm 2010. Ngân hàng Nhà nước đã nâng lãi suất cơ bản trong tháng 11/2009 và có thể sẽ tiếp tục nâng lãi suất trong năm 2010.